Quan li tai chinh bhxh

Lêi më ®Çu

B¶o hiÓm x· héi (BHXH) lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi ngêi lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o cuèc sèng vËt chÊt, æn ®Þnh ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä trong çc trêng hîp bÞ èm ®au, thai s¶n, suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm, hÕt tuæi lao ®éng hoÆc chÕt. ChÝnh s¸ch BHXH ë níc ta ®îc thùc hiÖn ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu míi thµnh lËp níc, 60 n¨m qua, trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn, chÝnh s¸ch BHXH ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn vµ kh«ng ngõng ®æi míi, bæ xung cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña ®Êt níc. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi cña nÒn kinh tÕ tõ sau §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng (12/1986), chÝnh s¸ch BHXH vµ tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng còng cã nhiÒu ®æi míi tÝch cùc.

Tõ viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®æi míi cña BHXH t«i nhËn thÊy BHXH thùc sù lµ mét chÝnh s¸ch quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt níc. BHXH kh«ng nh÷ng gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cña ngêi lao ®éng mµ cßn khuyÕn khÝch hä tÝch cùc lao ®éng s¶n xuÊt t¹o ra cña c¶i cho x· héi, x©y dùng ®Êt níc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn BHXH ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn c¶ vÒ chÊt lîng lÉn sè lîng. Sè ngêi tham gia ngµy cµng t¨ng lªn, më réng cho çc ®èi t-îng tham gia, hoµn thiÖn dÇn hÖ thèng chÝnh s¸ch BHXH tiÕn tíi thùc hiÖn ®ñ çc chÕ ®é cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO). §Æc biÖt lµ sù ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lÝ tõ c¬ chÕ qu¶n lÝ kÕ ho¹ch ho¸, tËp chung, bao cÊp, hoµn toµn do NSNN ®¶m b¶o ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thùc hiÖn cã thu vµ quü ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c c©n b»ng thu chi. Çch thùc hiÖn nh vËy kh«ng nh÷ng gi¶m ®îc g¸nh nÆng cho NSNN mµ cßn thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña c¶ ngêi sö dông lao ®éng ®èi víi ngêi lao ®éng. Nhµ níc níc ®ãng vai trß tæ

chøc thùc hiÖn vµ qu¶n lÝ th«ng qua BHXH ViÖt Nam, lµ hÖ thèng ngµnh däc ®îc tæ chøc tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph-¬ng.

Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®îc, BHXH ViÖt Nam còng cßn rÊt nhiÒu tån t¹i cÇn sím ®îc kh¾c phôc c¶ vÒ néi dung chÝnh s¸ch, tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng. §©y lµ nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt cÇn ®îc nghiªn cøu ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam. Trong ®ã qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam lµ mét m¶ng lín, cÇn ®îc chó träng vµ quan t©m v× tµi chÝnh BHXH cã v÷ng th× çc chÕ ®é trî cÊp míi ®îc ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt mµ kh«ng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng th©m hôt NSNN. ChÝnh v× vËy víi ngµnh häc ®îc ®µo t¹o, sau khi vÒ thùc tËp t¹i BHXH ViÖt Nam, t«i ®· chän ®Ò tµi: “C«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam- Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” ®Ó nghiªn cøu c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam, víi môc ®Ých lµ rót ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc ®Ó ph¸t huy, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc. H¬n n÷a th«ng qua ®ã cã thÓ ®a ra nh÷ng ®ãng gãp, gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam, ph¸t huy tèi ®a chøc n¨ng cña BHXH trong thêi ®¹i míi.

KÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm ba ch¬ng:

Ch¬ng I: LÝ luËn chung vÒ BHXH vµ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.

Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH t¹i ViÖt Nam hiÖn nay.

Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong thêi k× tíi.

Ch¬ng I: LÝ luËn chung vÒ BHXH vµ

qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH

I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ BHXH.

1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña BHXH.

Sù ra ®êi cña BHXH còng gièng nh çc chÝnh s¸ch x· héi kh¸c lu«n b¾t nguån tõ yªu cÇu thùc tiÔn cña cuéc sèng ®Æt ra.Tõ thêi xa xa, con ngêi ®Ó chèng l¹i nh÷ng rñi ro, thiªn tai cña cuéc sèng ®· biÕt ®oµn kÕt t¬ng trî lÉn nhau, gióp ®ì lÉn nhau. Nhng sù gióp ®ì nµy chØ mang tÝnh tù ph¸t vµ víi quy m« nhá, thêng lµ trong mét nhãm ngêi chung quan hÖ huyÕt thèng.

Khi x· héi cµng ngµy cµng tiÕn bé, ®Æc biÖt lµ khi chuyÓn sang giai ®o¹n cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, nÒn s¶n xuÊt x· héi lóc nµy ®· ph¸t triÓn. Cïng víi nã lµ quan hÖ x· héi gi÷a çc ç nh©n, gi÷a çc céng ®ång còng ph¸t triÓn h¬n. Khi ®ã t«n gi¸o b¾t ®Çu xuÊt hiÖn, nã kh«ng

chØ víi ý nghÜa gi¸o dôc con ngêi híng thiÖn mµ cßn cã çc tr¹i b¶o dìng, héi cøu tÕ víi môc ®Ých tõ thiÖn, trî gióp nhau trong cuéc sèng. Nh vËy xÐt vÒ b¶n chÊt th× h×nh thøc t-¬ng trî trong thêi k× nµy ®· mang tÝnh cã tæ chøc vµ quy m« réng r·i h¬n.

Tõ thÕ kØ thø XVI ë Ch©u ¢u ®· xuÊt hiÖn ngµnh c«ng nghiÖp, nh÷ng ngêi n«ng d©n kh«ng cã ®Êt ph¶i di c ra thµnh phè lµm thuª cho çc nhµ m¸y ngµy cµng nhiÒu vµ dÇn trë thµnh c«ng nh©n. §Æc biÖt ®Õn thêi k× çch m¹ng c«ng nghiÖp th× lùc lîng ngµy cµng ®«ng ®¶o vµ trë thµnh giai cÊp c«ng nh©n. Nh×n chung hä sèng kh«ng æn ®Þnh, cuéc sèng chØ dùa vµo c«ng viÖc víi ®ång l¬ng Ýt ái, mÊt viÖc lµm, èm ®au, tai n¹n lao ®éng ... ®Òu cã thÓ ®e do¹ cuéc sèng cña hä. T×nh ®oµn kÕt t¬ng th©n t¬ng ¸i gi÷a hä ®· n¶y në, cïng víi ®ã lµ sù ra ®êi cña çc nghiÖp ®oµn, çc hiÖp héi gióp ®ì çc thµnh viªn khi bÞ èm ®au bÖnh tËt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Bªn c¹nh Héi t¬ng tÕ cßn cã Quü tiÕt kiÖm ®îc Nhµ níc khuyÕn khÝch thµnh lËp. TiÕp ®ã nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chu cÊp cho ngêi lao ®éng thuéc quyÒn qu¶n lÝ khi hä gÆp ph¶i èm ®au, tai n¹n lao ®éng, mÊt viÖc... Giai cÊp c«ng nh©n cµng ®«ng ®¶o th× søc Ðp ®èi víi nh÷ng ®ßi hái ®¶m b¶o cuéc sèng cho hä ngµy cµng ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng chÝnh trÞ cña mçi níc. Tríc t×nh c¶nh ®ã ChÝnh Phñ mçi níc kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn t×nh c¶nh cña ngêi lao ®éng. Nh÷ng yªu cÇu gi¶m giê lµm, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, ®¶m b¶o cuéc sèng cña ngêi lao ®éng dÇn ®îc quy ®Þnh thµnh çc chÝnh s¸ch b¾t buéc ®èi víi mçi níc.

§iÓn h×nh lµ vµo n¨m 1850, díi thêi Thñ tíng Bismark cña §øc ®· gióp çc ®Þa ph¬ng thµnh lËp quü do ngêi c«ng nh©n ®ãng gãp ®Ó ®îc trî cÊp lóc rñi ro. Nguyªn t¾c b¶o hiÓm b¾t buéc b¾t nguån tõ ®©y, ngêi ®îc b¶o hiÓm ph¶i

tham gia ®ãng phÝ. Sau ®ã s¸ng kiÕn nµy ®îc ¸p dông réng r·i trªn kh¾p thÕ giíi. BHXH ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn, thùc hiÖn réng kh¾p çc níc vµ ®îc Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ( ILO) th«ng qua trong C«ng íc sè 102 vµo th¸ng 4 n¨m 1952. BHXH ë níc ta ®· manh nha h×nh thµnh tõ thêi thùc d©n Ph¸p thèng trÞ. Sau çch m¹ng th¸ng T¸m, ChÝnh phñ níc ViÖt Nam D©n Chñ Céng Hoµ ®· ban hµnh s¾c lÖnh 29/ SL ngµy 12/3/1947 vÒ viÖc thùc hiÖn b¶o hiÓm èm ®au, tai n¹n lao ®éng, hu trÝ. §©y lµ nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn x©y dùng nªn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam nh hiÖn nay.

2. Kh¸i niÖm BHXH.

Qua qu¸ tr×nh h×nh thµnh chóng ta cã thÓ nhËn thÊy, lóc khëi ®Çu, BHXH chØ mang tÝnh chÊt tù ph¸t, ph¹m vi ho¹t ®éng nhá hÑp, tríc nhu cÇu cña thùc tiÔn th× chÝnh s¸ch BHXH ®· nhanh chãng ra ®êi vµ tõng bíc ph¸t triÓn réng kh¾p. BHXH ®· ®îc tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam ®Þnh nghÜa nh sau:

“ BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hä bÞ mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp do bÞ èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp, tµn tËt, thÊt nghiÖp, tuæi giµ, tö tuÊt dùa trªn c¬ së mét quü tµi chÝnh do sù ®ãng gãp cña çc bªn tham gia BHXH, cã sù b¶o hé cña Nhµ níc theo ph¸p luËt, nh»m b¶o ®¶m an toµn ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn x· héi.”

Qua kh¸i niÖm trªn, cã thÓ rót ra mét sè ®iÓm c¬ b¶n sau:

- §èi tîng cña BHXH chÝnh lµ phÇn thu nhËp cña ngêi lao ®éng bÞ biÕn ®éng, gi¶m hoÆc mÊt ®i do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng do çc biÕn cè nh ®· nªu trªn tõ ®ã ®Ó gióp æ ®Þnh cuéc sèng cña b¶n th©n ngêi lao

®éng vµ gia ®×nh hä. ChÝnh v× yÕu tè nµy mµ BHXH ®-îc coi lµ mét chÝnh s¸ch lín cña mçi quèc gia vµ ®îc Nhµ níc quan t©m qu¶n lÝ chÆt chÏ. Còng tïy vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi níc mµ çc quy ®Þnh vÒ ®èi tîng nµy lµ cã sù kh¸c nhau nhng cïng b¶o ®¶m æn ®×nh ®êi sèng cña ngêi lao ®éng.

- §èi tîng tham gia BHXH lµ gåm ngêi lao ®éng vµ c¶ ngêi sö dông lao ®éng. Së dÜ ngêi lao ®éng ph¶i ®ãng phÝ v× chÝnh hä lµ ®èi tîng ®îc hëng BHXH khi gÆp rñi ro. Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng phÝ lµ thÓ hiÖn sù quan t©m, tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi ngêi lao ®éng. Vµ sù ®ãng gãp trªn lµ b¾t buéc, ngoµi ra cßn cã sù hç trî cña Nhµ níc.

- §Ó ®iÒu hoµ m©u thuÉn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, ®Ó g¾n bã lîi Ých gi÷a hä, Nhµ níc ®· ®øng ra yªu cÇu c¶ hai bªn cïng ®ãng gãp vµ ®©y còng lµ chÝnh s¸ch x· héi ®îc thùc hiÖn gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng mét çch hiÖu qu¶ nhÊt.

Dùa vµo b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña BHXH mµ Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ( ILO) còng ®· ®a ra mét ®Þnh nghÜa kh¸c nh sau:

“ BHXH lµ sù b¶o vÖ cña x· héi ®èi víi çc thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t çc biÖn ph¸p c«ng céng (b»ng ph¸p luËt, tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ) ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ x· héi do bÞ mÊt hoÆc gi¶m mÊt thu nhËp g©y ra bëi èm ®au, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, tuæi giµ, tµn tËt vµ chÕt. H¬n n÷a, BHXH cßn ph¶i b¶o vÖ cho viÖc ch¨m sãc y tÕ, søc khoÎ vµ trî cÊp cho çc gia ®×nh khi cÇn thiÕt.”

Tõ ®Þnh nghÜa trªn chóng ta thÊy môc tiªu cña BHXH lµ híng tíi sù ph¸t triÓn cña mçi ç nh©n vµ toµn x· héi.

BHXH thÓ hiÖn sù ®¶m b¶o lîi Ých cña x· héi ®èi víi mçi thµnh viªn tõ ®ã g¾n kÕt mçi ç nh©n víi x· héi ®ã.

3. B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña BHXH.

3.1. B¶n chÊt cña BHXH.

Cã thÓ hiÓu BHXH lµ sù bï ®¾p mét phÇn thu nhËp bÞ mÊt cña ngêi lao ®éng khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè nh èm ®au, tai nan lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp hoÆc tuæi giµ lµm mÊt, gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng, tõ ®ã gióp æn ®Þnh cuéc sèng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. BHXH hiÖn nay ®îc coi lµ mét chÝnh s¸ch x· héi lín cña mçi quèc gia, ®îc nhµ níc quan t©m vµ qu¶n lÝ chÆt chÏ. BHXH xÐt vÒ b¶n chÊt bao gåm nh÷ng néi dung sau ®©y:

BHXH lµ sù cÇn thiÕt tÊt yÕu kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, mèi quan hÖ gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ngµy cµng ph¸t triÓn. Do vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quyÕt ®Þnh ®Õn sù ®a d¹ng vµ tÝnh hoµn thiÖn cña BHXH. V× vËy cã thÓ nãi kinh tÕ lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tíi hÖ thèng BHXH cña mçi níc.

BHXH, bªn tham gia BHXH, bªn ®îc BHXH lµ ba chñ thÓ trong mèi quan hÖ cña BHXH. Bªn tham gia BHXH gåm ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng (bªn ®ãng gãp), bªn BHXH lµ bªn nhËn nhiÖm vô BHXH, th«ng thêng th× do c¬ quan chuyªn tr¸ch do Nhµ níc lËp ra vµ b¶o trî, bªn ®îc BHXH chÝnh lµ ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. Tõ ®ã hä ®îc ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu, gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng, gãp phÇn æn ®×nh x· héi.

Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng cña ngêi lao ®éng cã thÓ lµ nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn( tai

n¹n, èm ®au, bÖnh nghÒ nghiÖp...), còng cã thÓ lµ çc rñi ro kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn( tuæi giµ, thai s¶n, ...). §ång thêi çc biÕn cè nµy cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh lao ®éng hoÆc ngoµi lao ®éng. PhÇn thu nhËp cña ngêi lao ®éng bÞ gi¶m hay mÊt ®i tõ çc rñi ro trªn sÏ ®îc thay thÕ hoÆc bï ®¾p tõ nguån quü tËp trung ®îc tån tÝch l¹i do bªn tham gia BHXH ®ãng gãp vµ cã thªm sù hç trî cña NSNN.

3.2. Chøc n¨ng cña BHXH.

Chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH lµ thay thÕ, bï ®¾p phÇn thu nhËp cña ngêi lao ®éng khi hä gÆp nh÷ng rñi ro lµm mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay mÊt viÖc lµm. Rñi ro nµy cã thÓ lµm mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng tam thêi hay dµi h¹n th× møc trî cÊp sÏ ®îc quy ®Þnh cho tõng trêng hîp. Chøc n¨ng nµy quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña BHXH.

§èi tîng tham gia BHXH cã c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng vµ cïng ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. Quü nµy dïng ®Ó trî cÊp cho ngêi lao ®éng khi gÆp ph¶i rñi ro, sè ngêi nµy thêng chiÕm sè Ýt. BHXH thùc hiÖn c¶ ph©n phèi l¹i thu nhËp theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang, gi÷a ngêi lao ®éng khoÎ m¹nh víi ngêi lao ®éng èm ®au, giµ yÕu..., gi÷a nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao ph¶i ®ãng nhiÒu víi ngêi cã thu nhËp thÊp ph¶i ®ãng Ýt. Nh vËy thùc hiÖn chøc n¨ng nµy BHXH cßn cã ý nghÜa gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, mét môc tiªu quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ -x· héi cña mçi quèc gia.

Nhê cã BHXH mµ ngêi lao ®éng lu«n yªn t©m lao ®éng, g¾n bã víi c«ng viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ngµy cµng nhiÒu h¬n, n©ng cao ®êi sèng toµn x· héi. NÕu tríc ®©y, sù trî gióp lµ mang tÝnh tù ph¸t, th× hiÖn nay khi x· héi ®· ph¸t triÓn, viÖc trî gióp ®· ®îc cô

thÓ ho¸ b»ng çc chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cña Nhµ níc. Sù b¶o ®¶m nµy gióp g¾n bã mèi quan hÖ gi÷a ngêi lao ®éng vµ x· héi vµ cµng thóc ®Èy h¬n nghÜa vô cña hä ®èi víi x· héi.

Trong thùc tÕ gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng... BHXH ®· g¾n bã lîi Ých gi÷a hä, ®· ®iÒu hoµ ®îc nh÷ng m©u thuÉn gi÷a hä, lµm cho hä hiÓu nhau h¬n. §©y còng lµ mèi quan hÖ biÖn chøng hai bªn ®Òu cã lîi, ngêi lao ®éng th× ®îc ®¶m b¶o cuéc sèng, ngêi sö dông th× sÏ cã mét ®éi ngò c«ng nh©n h¨ng h¸i, tÝch cùc trong s¶n xuÊt. §èi víi Nhµ níc th× BHXH lµ çch chi Ýt nhÊt song hiÖu qu¶ nhÊt v× ®· gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ ®êi sèng cña ngêi lao ®éng vµ gãp phÇn æn ®Þnh s¶n suÊt, æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi.

4. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña BHXH.

Nh×n chung hÖ thèng BHXH ®îc thùc hiÖn dùa trªn çc nguyªn t¾c sau:

Thø nhÊt lµ nguyªn t¾c ®ãng hëng chia sÎ rñi ro; lÊy sè ®«ng bï sè Ýt, lÊy cña ngêi ®ang lµm viÖc bï ®¾p cho ngêi nghØ hëng chÕ ®é BHXH. §©y lµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng chung cña ngµnh b¶o hiÓm lµ quü gãp chung cña sè ®«ng bï cho sè Ýt lµ nh÷ng ngêi thiÕu may m¾n gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro trong cuéc sèng, trong lao ®éng s¶n xuÊt. PhÇn thÓ hiÖn tÝnh chÝnh s¸ch cña Nhµ níc lµ viÖc rñi ro trong BHXH kh«ng chØ lµ nh÷ng rñi ro thuÇn tuý nh trong b¶o hiÓm th-¬ng m¹i mµ cßn cã c¶ nh÷ng rñi ro kh«ng mang tÝnh ngÉu nhiªn nh: tuæi giµ, thai s¶n,...

Thø hai lµ møc hëng ph¶i thÊp h¬n tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH, nhng ph¶i ®¶m b¶o ®îc møc sèng tèi thiÓu cho ngêi hëng kho¶n trî cÊp ®ã. ViÖc quy ®Þnh trªn lµ hoµn toµn hîp lÝ vµ còng lµ quy ®Þnh chung cho tÊt c¶ çc níc,

song thÊp bao nhiªu cßn tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña mçi níc trong mçi thêi k× kh¸c nhau.

Thø ba lµ ph¶i tù chñ vÒ tµi chÝnh, ®©y lµ nguyªn t¾c quan träng trong chÝnh s¸ch BHXH cña çc níc. NÕu chØ hoµn toµn phô thuéc vµo Ng©n s¸ch Nhµ níc (NSNN) gièng nh giai ®o¹n tríc c¶i çch n¨m 1995 cña níc ta th× ®©y thùc sù lµ mét g¸nh nÆng lín cña ®Êt níc. ViÖc thµnh lËp quü BHXH do çc bªn tham gia BHXH ®ãng gãp vµ cã sù hç trî cña Nhµ níc lµ hoµn toµn phï hîp. Quü nµy cã thÓ qu¶n lÝ theo çc çch thøc kh¸c nhau song ®éc lËp víi NSNN , NSNN chØ bï thiÕu hoÆc tµi trî mét phÇn tuú thuéc vµo quy ®Þnh cña mçi níc kh¸c nhau.

5. Çc chÕ ®é cña BHXH.

§èi víi mçi níc cã nh÷ng hoµn c¶nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi kh¸c nhau nªn BHXH ®îc tæ chøc thùc hiÖn theo nh÷ng quy ®Þnh riªng kh¸c nhau. BHXH ®îc x©y dùng dùa vµo çc nguyªn t¾c trªn mét çch thèng nhÊt trªn toµn thÕ giíi vµ ph¶i tu©n thñ çc quy ®Þnh sau cña tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO) vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch BHXH. Trong C«ng íc 102 ®îc ILO th«ng qua ngµy 4/6/1952 cã quy ®Þnh nh÷ng quy ph¹m tèi thiÓu vÒ an toµn x· héi ®· ®a ra 9 chÕ ®é sau:

- Ch¨m sãc y tÕ.

- Trî cÊp èm ®au.

- Trî cÊp thÊt nghiÖp.

- Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.

- Trî cÊp tuæi giµ.

- Trî cÊp thai s¶n.

- Trî cÊp tµn tËt.

- Trî cÊp v× mÊt ngêi trô cét gia ®×nh.

Çc thµnh viªn tham gia C«ng íc ph¶i thùc hiÖn Ýt nhÊt lµ 3 trong 9 chÕ ®é nãi trªn, trong ®ã ph¶i cã nhÊt thiÕt 1 trong n¨m chÕ ®é sau ®©y:

- Trî cÊp tuæi giµ.

- Trî cÊp thÊt nghiÖp.

- Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.

- Trî cÊp tµn tËt.

- Trî cÊp v× mÊt ngêi trô cét gia ®×nh.

Mçi chÕ ®é trong hÖ thèng BHXH khi x©y dùng ph¶i dùa trªn çc c¬ së ®iÒu kiÖn kinh tÕ, thu nhËp, tiÒn l-¬ng, ... §ång thêi, tuú tõng chÕ ®é mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn çc yÕu tè sinh häc, tuæi thä b×nh qu©n, nhu cÇu dinh d-ìng, ... ®Ó quy ®Þnh çc møc ®ãng, møc hëng, thêi gian h-ëng vµ ®èi tîng hëng cho hîp lÝ. Çc chÕ ®é BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y:

+ Çc chÕ ®é ®îc x©y dùng theo luËt ph¸p cña mçi níc.

+ HÖ thèng çc chÕ ®é mang tÝnh chÊt chia sÎ rñi ro, chia sÎ tµi chÝnh.

+ Mçi chÕ ®é ®îc chi tr¶ ®Òu c¨n cø chñ yÕu vµo møc ®ãng gãp cña çc bªn tham gia BHXH.

+ PhÇn lín çc chÕ ®é lµ chi tr¶ ®Þnh k×.

+ §ång tiÒn ®îc sö dông lµm ph¬ng tiÖn chi tr¶ vµ thanh quyÕt to¸n.

+ Chi tr¶ BHXH nh lµ quyÒn lîi cña mçi chÕ ®é BHXH.

+ Møc chi tr¶ cßn phô thuéc vµo quü dù tr÷. NÕu quü dù tr÷ ®îc ®Çu t cã hiÖu qu¶ vµ an toµn th× møc chi tr¶ sÏ cao vµ æn ®Þnh.

+ Çc chÕ ®é BHXH cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®Þnh k× ®Ó ph¶n ¸nh hÕt sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ -x· héi.

6. Quü BHXH vµ ph©n lo¹i quü BHXH.

6.1. Quü BHXH.

Nh chóng ta ®· t×m hiÓu trong phÇn 1 ë trªn th× sù ra ®êi cña quü BHXH lµ mét bíc ngoÆt lín ®èi víi ngµnh BHXH trªn toµn thÕ giíi. Quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp chung n»m ngoµi NSNN vµ ®îc h×nh thµnh tõ çc nguån sau ®©y:

- Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp,

- Ngêi lao ®éng ®ãng gãp,

- Nhµ níc ®ãng vµ hç trî thªm,

- Çc nguån kh¸c (nh ç nh©n vµ tæ chøc tõ thiÖn ñng hé, l·i tõ çc ho¹t ®éng ®Çu t quü nhµn rçi).

Tr¸ch nhiÖm tham gia ®ãng gãp BHXH cho ngêi lao ®éng ®îc ph©n chia cho c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng. §iÒu nµy kh«ng ph¶i sù chia sÎ rñi ro, mµ lµ lîi Ých gi÷a hai bªn. Sù ®ãng gãp mét phÇn quü cña ngêi sö dông lao ®éng cho ngêi lao ®éng sÏ tr¸nh ®îc nh÷ng thiÖt h¹i kinh tÕ do ph¶i chi ra mét kho¶n tiÒn lín khi cã rñi ro x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éng mµ m×nh thuª mín. §ång thêi, nã cßn gãp phÇn gi¶m bít m©u thuÉn, kiÕn t¹o mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a chñ- thî. VÒ phÝa ngêi lao ®éng, sù ®ãng gãp cña hä võa thÓ hiÖn sù tù g¸nh chÞu chÝnh nh÷ng rñi ro cña chÝnh m×nh, võa cã ý nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi mét çch chÆt chÏ.

PhÇn lín çc níc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®îc h×nh

thµnh tõ çc nguån nªu trªn. Tuy nhiªn, ph¬ng thøc ®ãng

gãp vµ møc ®ãng gãp cña çc bªn tham gia BHXH cã kh¸c

nhau tuú thuéc quy ®Þnh cña mçi níc. HiÖn nay møc ®ãng

gãp BHXH cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng hiÖn

vÉn cßn hai quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, ph¶i

c¨n cø vµo møc l¬ng ç nh©n vµ quü l¬ng c¬ quan, doanh

nghiÖp. Quan ®iÓm thø hai l¹i cho r»ng, ph¶i c¨n cø vµo

møc thu nhËp c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng ®îc c©n ®èi chung

trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó x¸c ®Þnh møc

®ãng gãp. VÒ møc ®ãng gãp BHXH, mçi níc l¹i cã nh÷ng

quy ®Þnh kh¸c nhau. Mét sè níc quy ®Þnh ngêi sö dông lao

®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao

®éng, ChÝnh phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, çc

chÕ ®é cßn l¹i c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng

cïng ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn b»ng nhau. Trong ®ã, mét

sè níc kh¸c l¹i quy ®Þnh, ChÝnh phñ bï thiÕu cho quü BHXH

hoÆc chÞu toµn bé chi qu¶n lÝ BHXH ....

Quü BHXH ®îc sö dông ®Ó chi tr¶ chñ yÕu cho hai môc

®Ých sau: thø nhÊt lµ chi tr¶ vµ trî cÊp cho çc chÕ ®é

BHXH nh ®· nªu ë môc 5, cßn l¹i lµ chi tr¶ cho chi phÝ sù

nghiÖp qu¶n lÝ BHXH. Trong hai kho¶n chi ®ã th× kho¶n chi

thø nhÊt lµ quan träng vµ chiÕm phÇn lín trong quü BHXH.

Çc kho¶n trî cÊp nµy còng ®îc quy ®Þnh vÒ møc trî cÊp vµ

thêi gian hëng mét çch cô thÓ vµ cã sù kh¸c biÖt ®èi víi

tõng chÕ ®é. T¹i nh÷ng níc kh¸c nhau th× çc kho¶n trî cÊp

nµy còng ®îc quy ®Þnh kh¸c nhau.

6.2. Ph©n lo¹i quü BHXH:

Tuú theo môc ®Ých vµ çch tæ chøc cña nh÷ng hÖ

thèng BHXH trªn thÕ giíi mµ quü BHXH ®îc ph©n lo¹i kh¸c

nhau:

- Ph©n lo¹i theo çc chÕ ®é bao gåm: Quü hu trÝ, tö

tuÊt; Quü tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp; Quü

thÊt nghiÖp; Quü èm ®au thai s¶n.

- Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt sö dông bao gåm: Quü ng¾n

h¹n ®Ó chi tr¶ cho çc chÕ ®é ng¾n h¹n nh èm ®au,

thai s¶n, tai n¹n lao ®éng lµm mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng

t¹m thêi; Quü dµi h¹n ®Ó chi tr¶ trî cÊp cho çc chÕ ®é

nh hu trÝ, tö tuÊt.

- Ph©n lo¹i theo ®èi tîng tham gia bao gåm: Quü cho

c«ng chøc Nhµ níc, quü cho lùc lîng vò trang, quü cho

lao ®éng trong çc doanh nghiÖp, quü cho çc ®èi tîng

cßn l¹i.

ViÖc ph©n lo¹i quü nh trªn cÇn ®îc thùc hiÖn vµ c©n

nh¾c tr¸nh nh÷ng t×nh tr¹ng ph©n nhá quü dÔ g©y ra

t×nh tr¹ng mÊt tËp trung, kh«ng cã sù bæ xung vµ hç trî lÉn

nhau. ViÖc ph©n chia quü kh«ng hîp lÝ sÏ dÉn tíi nh÷ng ¶nh

hëng xÊu ®Õn viÖc chi tr¶ cho çc ®èi tîng, ®Æc biÖt lµ

vÊn ®Ò qu¶n lÝ quü mét çch hîp lÝ. Dùa trªn çc çch tæ

chøc thùc hiÖn çc chÕ ®é mµ mçi níc l¹i cã nh÷ng quy

®Þnh kh¸c nhau vÒ çc quü thµnh phÇn. Çc quü thµnh

phÇn ph¶i thùc sù phï hîp víi hÖ thèng BHXH ®ã.

II. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.

1. Kh¸i niÖm chung vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.

Tríc tiªn chóng ta cÇn hiÓu kh¸i niÖm vÒ qu¶n lÝ. Qu¶n lÝ lµ nh÷ng ho¹t ®éng nh»m t¸c ®éng mét çch cã tæ chøc, cã ®Þnh híng cña chñ thÓ qu¶n lÝ vµo mét ®èi tîng qu¶n lÝ nhÊt ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh çc qu¸ tr×nh x· héi vµ hµnh vi cña con ngêi tõ ®ã cã thÓ duy tr× ®îc tÝnh æn ®Þnh cña ®èi tîng. §èi tîng cña qu¶n lÝ ë ®©y lµ tµi chÝnh BHXH, tµi

chÝnh BHXH lµ mét thuËt ng÷ thuéc ph¹m trï tµi chÝnh chØ mét m¾t kh©u tµi chÝnh tån t¹i ®éc lËp trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia. Tµi chÝnh BHXH tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông çc nguån tµi chÝnh nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi gÆp rñi ro tõ ®ã ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nh vËy, nh×n réng ra th× qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH lµ viÖc sö dông tµi chÝnh BHXH nh mét c«ng cô qu¶n lÝ x· héi cña Nhµ níc. Nhµ níc th«ng qua ho¹t ®éng tµi chÝnh BHXH ®Ó thùc hiÖn môc tiªu qu¶n lÝ x· héi ®ã lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho nh©n d©n tríc nh÷ng rñi ro lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay khi vÒ giµ, gióp ngêi lao ®éng yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. BHXH thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña mçi quèc gia, mçi thÓ chÕ x· héi . Cßn hiÓu theo nghÜa hÑp th× qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH lµ qu¶n lÝ thu chi BHXH. Nh vËy qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH chñ yÕu liªn quan tíi viÖc lµm thÕ nµo ®Ó ho¹t ®éng thu chi quü BHXH ®îc thùc hiÖn mét çch b×nh thêng tríc nh÷ng biÕn ®éng cña m«i trêng. BiÕn ®éng ë ®©y lµ nh÷ng biÕn ®éng vÒ ®èi tîng tham gia, ®èi tîng hëng, biÕn ®éng cña m«i trêng sèng, m«i trêng kinh tÕ ..., nh÷ng biÕn ®éng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng, ®Õn viÖc thu chi quü BHXH, ¶nh hëng tíi sù ®Çu t t¨ng tr-ëng quü BHXH. Néi dung cña qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH chñ yÕu lµ sù lùa chän vµ x¸c ®Þnh çc chÝnh s¸ch, chÕ ®é, quy chÕ vÒ tµi chÝnh BHXH mét çch hîp lÝ vµ lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó ra quyÕt ®Þnh cô thÓ cña thu chi BHXH thùc hiÖn môc tiªu cña Nhµ níc ®Æt ra.

Khi thùc hiÖn qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cÇn chó ý hai nguyªn t¾c chñ yÕu sau:

- Qu¸ tr×nh qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ph¶i lu«n ®îc tÝnh to¸n, so s¸nh vµ c©n ®èi trong tr¹ng th¸i ®éng:

Bëi v× lîng tiÒn mÆt cña quü biÕn ®éng theo tõng chÕ ®é trî cÊp BHXH kh¸c nhau, lîng lao ®éng biÕn ®éng mét çch thêng xuyªn nªn trong qu¶n lÝ, ®Æc biÖt lµ kh©u lËp kÕ ho¹ch ph¶i chó träng tíi vÊn ®Ò nµy. §©y còng lµ mét ®Æc thï trong ngµnh B¶o hiÓm nãi chung vµ BHXH nãi riªng v× tÝnh ®¶o ngîc chu k× kinh doanh tøc lµ thu phÝ tríc chi tr¶ cho çc chÕ ®é sau. Tuy cã sù hç trî cña NSNN, song qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ph¶i gãp phÇn gi¶m g¸nh nÆng cho NSNN vµ vÉn thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi nµy mét çch tèt nhÊt.

- Quü BHXH ph¶i ®îc b¶o tån vµ ph¸t triÓn: Nh trªn ®· ®Ò cËp th× ngµnh B¶o hiÓm cã ®Æc thï thu phÝ tríc, chi tr¶ sau, thêi gian ®ãng vµ thêi gian hëng cã thÓ kÐo dµi, ®ång tiÒn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt thêi gian. Do vËy cÇn ®Çu t ®Ó b¶o tån vµ t¨ng trëng quü mét çch hîp lÝ. §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c nµy c¬ quan BHXH ph¶i t¨ng cêng kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng thu chi vµ qu¶n lÝ quü thùc hiÖn ®Çu t phÇn quü nhµn rçi mét çch cã hiÖu qu¶ vµ tu©n thñ çc nguyªn t¾c sau:

+An toµn: Môc ®Ých cña quü lµ b¶o ®¶m chi tr¶ l¬ng hu vµ çc trî cÊp BHXH cho ngêi lao ®éng. V× vËy, quü dï cã ®Çu t vµo lÜnh vùc nµo còng ph¶i ®¶m b¶o an toµn cho kho¶n ®Çu t ®ã. §¶m b¶o an toµn lµ kh«ng chØ b¶o toµn vèn ®Çu t vÒ danh nghÜa, mµ cßn lµ b¶o toµn vÒ c¶ gi¸ trÞ thùc tÕ, ®iÒu nµy cµng cã ý nghÜa quan träng trong thêi k× l¹m ph¸t. Nãi çch kh¸c th× ®Çu t quü ph¶i lùa chän lÜnh vùc ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro.

+ HiÖu qu¶: §©y lµ môc tiªu cña viÖc ®Çu t t¨ng trëng quü do vËy nguyªn t¾c nµy rÊt quan träng vµ ph¶i ®îc ®i liÒn víi nguyªn t¾c thø nhÊt. L·i ®Çu t kh«ng chØ gãp phÇn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho çc kho¶n chi mµ cßn gãp phÇn cho phÐp h¹ tØ lÖ ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng vµ ng-êi sö dông lao ®éng.

+ Kh¶ n¨ng thanh to¸n (tÝnh lu chuyÓn cña vèn): §©y còng lµ yªu cÇu ®Æc thï cña nghµnh do çc kho¶n chi tr¶ lµ ph¸t sinh sau vµ kÐo dµi nªn çc kho¶n ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n ®Ó dÔ dµng chi tr¶ cho çc ®èi tîng kÞp thêi. §Æc biÖt tr¸nh nh÷ng kho¶n ®Çu t dÔ víng vµo nh÷ng vÊn ®Ò tån kho¶n. Çc h×nh thøc ®Çu t dÔ thanh kho¶n vµ an toµn thêng ®îc u tiªn thùc hiÖn tríc.

+ Cã lîi Ých kinh tÕ, x· héi: Lµ mét quü tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, do ®ã trong qu¸ tr×nh ®Çu t ph¶i lu ý ®Õn viÖc n©ng cao phóc lîi cho ngêi d©n, ph¶i ra søc c¶i thiÖn chÊt lîng chung cho ®êi sèng d©n c cña ®Êt níc. Çc h×nh thøc, h¹ng môc ®Çu t ph¶i ®Æt vÊn ®Ò hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lªn hµng ®Çu. Ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH kh¸c víi çc ho¹t ®éng ®Çu t kh¸c víi môc tiªu lîi nhuËn lµm ®Çu v× BHXH chÝnh lµ mét chÝnh s¸ch quan träng trong hÖ thèng An sinh x· héi cña mçi níc.

2. Néi dung qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.

Nh×n chung, qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH bao gåm bèn néi dung c¬ b¶n sau:

- Qu¶n lÝ thu BHXH.

- Qu¶n lÝ chi BHXH.

- Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü.

- Qu¶n lÝ c©n ®èi quü BHXH.

2.1. Qu¶n lÝ thu BHXH.

Qu¶n lÝ thu gi÷ vai trß quan träng vµ quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh thu BHXH, tõ ®ã quyÕt ®Þnh ®Õn søc m¹nh quü BHXH ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc chi tr¶ cho çc chÕ ®é trî cÊp. Tríc tiªn chóng ta ph¶i n¾m ®îc néi dung thu gåm hai kho¶n thu tõ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. §©y lµ kho¶n thu lín nhÊt vµ ®ãng vai trß

quan träng, quyÕt ®Þnh. Çc kho¶n thu kh¸c nh: thu tõ çc quü cña çc tæ chøc, ç nh©n tõ thiÖn hay sù hç trî cña NSNN lµ nhá, NSNN chØ bï ®¾p cho nh÷ng trêng hîp cÇn thiÕt. H¬n n÷a ®©y lµ kho¶n thu mµ tæ chøc BHXH còng kh«ng thÓ tù ®iÒu chØnh ®îc v× nã mang tÝnh thô ®éng. Do vËy mµ c«ng t¸c qu¶n lÝ thu chØ tËp chung vµo nguån thu tõ hai ®èi tîng chÝnh ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Néi dung cña qu¶n lÝ thu l¹i tËp chung vµo ba ®èi t-îng chÝnh sau ®©y:

Qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia BHXH: §©y lµ viÖc ®Çu tiªn mµ mçi tæ chøc BHXH khi thùc hiÖn quan t©m ®Õn, th-êng çc ®èi tîng nµy ®îc quy ®Þnh râ trong çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ níc. H¬n thÕ n÷a BHXH còng ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c san sÎ rñi ro vµ tu©n theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt nªn viÖc tham gia ®Çy ®ñ cña çc ®èi tîng tham gia BHXH lµ viÖc rÊt quan träng. Qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia cÇn thùc hiÖn çc c«ng viÖc sau:

+ Qu¶n lÝ sè lîng ®¨ng kÝ tham gia BHXH.

+ Qu¶n lÝ ®èi tîng b¾t buéc tham gia BHXH theo quy ®Þnh.

+ Qu¶n lÝ c«ng t¸c cÊp sæ BHXH: V× ®©y lµ c¨n cø x¸c ®Þnh qu¸ tr×nh ®ãng gãp, ngµnh nghÒ lao ®éng, thêi gian lao ®éng, tªn ngêi lao ®éng vµ mét sè th«ng tin kh¸c.

Qu¶n lÝ quü l¬ng cña çc doanh nghiÖp: Theo nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh nh ngµy nay th× phÝ thu BHXH thêng ®îc tÝnh theo phÇn tr¨m tæng quü l¬ng cña doanh nghiÖp vµ tiÒn l¬ng th¸ng cña ngêi lao ®éng nªn quü l¬ng cßn lµ c¬ së ®Ó qu¶n lÝ thu mét çch thuËn lîi. Dùa trªn quü l¬ng cña doanh nghiÖp BHXH cã thÓ ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ vµ h¹n chÕ ®îc t×nh tr¹ng gian lËn trèn ®ãng BHXH. Bªn c¹nh ®ã chÝnh çc doanh nghiÖp trë thµnh nh÷ng “®¹i

lÝ” thùc hiÖn thu vµ chi tr¶ trùc tiÕp cho mét vµi chÕ ®é lµ thùc sù thuËn lîi cho c«ng t¸c thu phÝ nãi riªng vµ c«ng t¸c thùc hiÖn çc chÕ ®é BHXH nãi chung.

Qu¶n lÝ tiÒn thu BHXH: Çc ®¬n vÞ, doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn nép phÝ th«ng qua tµi kho¶n cña BHXH. Do vËy, BHXH khã n¾m b¾t ®îc t×nh h×nh thu. §Ó ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ, kÞp thêi cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng vÒ thêi gian nép, hÖ thèng tµi kho¶n thu nép ph¶i thuËn lîi vµ an toµn cho viÖc nép. ViÖc n¾m b¾t t×nh h×nh thu BHXH gióp qu¶n lÝ quü dÔ dµng, kÞp thêi ®iÒu chØnh vµ ®¶m b¶o cho c«ng t¸c chi tr¶ ®îc thùc hiÖn mét çch tèt nhÊt. Trong néi dung qu¶n lÝ thu BHXH, tÊt c¶ çc ®ãng gãp BHXH sÏ ®îc qu¶n lÝ chung mét çch thèng nhÊt, d©n chñ, c«ng khai trong toµn hÖ thèng.

2.2. Qu¶n lÝ chi BHXH.

Çc kho¶n chi BHXH bao gåm çc kho¶n chi cho çc chÕ ®é, chi qu¶n lÝ vµ chi kh¸c. Trong ®ã cã thÓ nãi hai kho¶n chi ®Çu lµ rÊt lín ®Æc biÖt lµ chi cho çc chÕ ®é, h¬n n÷a kho¶n chi nµy chÝnh lµ thÓ hiÖn sù b¶o ®¶m cuéc sèng cña chÝnh s¸ch BHXH. V× vËy nh¾c ®Õn qu¶n lÝ chi lµ nh¾c ®Õn hai néi dung chÝnh sau:

Qu¶n lÝ ho¹t ®éng chi tr¶ cho çc chÕ ®é: Môc tiªu cña ho¹t ®éng qu¶n lÝ chi kh«ng víi môc ®Ých gi¶m kho¶n chi nµy mét çch lín nhÊt cã thÓ mµ qu¶n lÝ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng chi sai chÕ ®é hoÆc chi kh«ng ®óng ®èi tîng võa tr¸nh l·ng phÝ l¹i ®¶m b¶o c«ng b»ng cho çc ®èi tîng tham gia BHXH. Do vËy, ®Ó ®¶m b¶o chi tr¶ trî cÊp ®óng chÕ ®é, ®óng ®èi tîng, kÞp thêi cÇn cã ph¬ng thøc chi hîp lÝ, tæ chøc thùc hiÖn chi tr¶ cho çc chÕ ®é thuËn lîi, dÔ dµng. Còng nh qu¶n lÝ ho¹t ®éng thu tríc tiªn chóng ta ph¶i qu¶n lÝ nh÷ng ®èi tîng ®îc hëng çc chÕ ®é BHXH. §èi tîng cã thÓ hëng çc chÕ ®é chÝnh lµ b¶n th©n ngêi lao ®éng

hoÆc ngêi th©n trong gia ®×nh hä. §èi tîng ®îc hëng çc chÕ ®é trî cÊp lµ nh÷ng ngêi lao ®éng tham gia ®ãng phÝ BHXH vµ gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro lµm mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng dÉn ®Õn mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp cña hä. Çc ®iÒu kiÖn hëng ®îc quy ®Þnh cô thÓ trong çc v¨n b¶n, thêng th× møc trî cÊp, lo¹i trî cÊp vµ thêi gian trî cÊp th× phô thuéc vµo møc ®ãng gãp, thêi gian ®ãng gãp, møc ®é hay tØ lÖ th¬ng tËt,...vµ chÝnh biÕn cè mµ ngêi lao ®éng gÆp ph¶i. BHXH ViÖt Nam muèn qu¶n lÝ tèt cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n quy ®Þnh râ rµng vµ hîp lÝ vÒ çc ®iÒu kiÖn hëng cña çc lo¹i chÕ ®é, dùa trªn c¬ së ®ã ®Ó xö lÝ çc trêng hîp cho c«ng b»ng. §èi tîng hëng cÇn ®îc xem xÐt vµ kiÓm tra nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng chi sai hoÆc chi kh«ng hîp lÝ. Qu¶n lÝ chi cho çc chÕ ®é còng cÇn ®îc ph©n lo¹i vµ ph©n cÊp qu¶n lÝ ®Ó dÔ qu¶n lÝ vµ thùc hiÖn chi tr¶ cho thuËn tiÖn.

Qu¶n lÝ chi ho¹t ®éng bé m¸y: Sau chi cho çc chÕ ®é th× ®©y lµ kho¶n chi lín thø hai cÇn ®îc qu¶n lÝ. Chi qu¶n lÝ cã thÓ hiÓu ®¬n gi¶n lµ kho¶n chi cho bé m¸y tøc lµ tr¶ l¬ng cho çn bé, chi cho ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, chi mua s¾m thiÕt bÞ vµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh nh»m duy tr× ho¹t ®éng cña tæ chøc BHXH. Møc chi nµy cã thÓ ®îc quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ BHXH hoÆc còng cã thÓ ®îc lËp trong NSNN. Kho¶n chi nµy cÇn ®îc qu¶n lÝ tr¸nh nh÷ng l·ng phÝ kh«ng cÇn thiÕt. Mét sè níc kho¶n chi nµy ®îc NSNN chi tr¶, mét sè níc l¹i do quü BHXH ®¶m b¶o. Song nh×n chung th× chi phÝ qu¶n lÝ lµ ph¶i phï hîp tr¸nh nh÷ng l·ng phÝ kh«ng cÇn thiÕt, song chi phÝ qu¶n lÝ còng ph¶i ®ñ lín ®Ó ®¶m b¶o c¬ së cho ho¹t ®éng qu¶n lÝ cña BHXH ®îc thùc hiÖn dÔ d¹ng. H¬n n÷a l¬ng cho çn bé nh©n viªn cña ngµnh BHXH ph¶i c©n b»ng víi çc ngµnh kh¸c.

2.3. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t nh»m b¶o toµn vµ t¨ng trëng quü.

Quü BHXH t¹i mét thêi ®iÓm thêng cã sè tiÒn kÕt d rÊt lín, ®©y lµ c¬ së cña nh÷ng yªu cÇu cÇn b¶o toµn vµ ph¸t triÓn quü. Nh chóng ta ®· biÕt th× quü thu tríc, chi sau, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nh÷ng c¬ héi còng nh nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo nªn viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn quü l¹i trë thµnh nhu cÇu bøc thiÕt. NÕu quü kh«ng chó träng ®Õn vÊn ®Ò ®Çu t cã thÓ sÏ ®øng tríc t×nh tr¹ng béi chi hay nãi çch kh¸c lµ chi vît qu¸ thu. NÕu ®Çu t t¨ng trëng quü cã hiÖu qu¶ th× ®©y lµ mét nguån thu bæ sung rÊt lín cho quü ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi thu chi tõ ®ã gi¶m g¸nh nÆng cho NSNN. §Ó ho¹t ®éng ®Çu t thùc hiÖn ®óng vai trß cña nã th× ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c nh an toµn, tr¸nh rñi ro, cã l·i vµ trªn hÕt lµ thùc hiÖn ®îc lîi Ých x· héi.

2.4. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng c©n ®èi quü.

BHXH lµ chÝnh s¸ch x· héi nªn kh¸c víi çc lo¹i h×nh b¶o hiÓm th¬ng m¹i, BHXH ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn mµ môc ®Ých lín nhÊt lµ æn ®Þnh cuéc sèng cña ng-êi lao ®éng. Do vËy c©n b»ng thu chi lµ tr¹ng th¸i mong muèn cña mçi níc khi triÓn khai thùc hiÖn BHXH. §Ó c©n ®èi thu chi trªn thùc tÕ thêng ph¶i cã sù hç trî cña NSNN, ®ång thêi th× quü ph¶i t×m cho m×nh nh÷ng nguån thu kh¸c ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng quü. Trong ®ã çc kho¶n chi vµ nguån thu ®· ®îc tr×nh bµy ë trªn. Qu¶n lÝ c©n ®èi quü lµ viÖc lµm hÕt søc quan träng nh»m ph¸t hiÖn ra nh÷ng thay ®æi dÉn ®Õn mÊt c©n ®èi ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi.

3. Çc nh©n tè ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.

§èi víi ngµnh qu¶n trÞ nãi chung vµ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH nãi riªng th× viÖc xem xÐt çc yÕu tè t¸c ®éng cña m«i trêng tíi ho¹t ®éng cña ®èi tîng qu¶n lÝ lµ rÊt cÇn thiÕt. Çc t¸c ®éng cña m«i trêng cã thÓ mang ®Õn nh÷ng th¸ch thøc còng nh nh÷ng c¬ héi cho chÝnh b¶n th©n çc ho¹t ®éng tµi chÝnh cña BHXH. Muèn qu¶n lÝ tèt, nhµ qu¶n trÞ cÇn n¾m râ nh÷ng yÕu tè nµy ®Ó ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lÝ vµ cã lîi nhÊt cho ®èi tîng qu¶n lÝ. Çc t¸c ®éng cña m«i trêng thêng ®îc chia lµm hai lo¹i lµ t¸c ®éng cña m«i trêng ngoµi hÖ thèng vµ t¸c ®éng tõ m«i trêng trong hÖ thèng.

T¸c ®éng tõ m«i trêng ngoµi hÖ thèng bao gåm çc ¶nh hëng tõ m«i trêng kinh tÕ- chÝnh trÞ- x· héi cña mçi quèc gia. Nh×n réng ra th× cã thÓ lµ c¶ nh÷ng ¶nh hëng cña m«i trêng thÕ giíi. Khi chóng ta xem xÐt çc yÕu tè cña BHXH díi gi¸c ®é cña çc c«ng íc quèc tÕ mµ Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ( ILO) ®· quy ®Þnh. Nhng çc nh©n tè m«i tr-êng trong níc lµ quan träng h¬n. BHXH kh«ng chØ lµ thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña mçi Nhµ níc mµ chÝnh Nhµ níc còng lµ chñ sö dông lao ®éng lín nhÊt trong x· héi. Çc chÝnh s¸ch, quyÕt ®Þnh cña Nhµ níc t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng qu¶n lÝ. M«i trêng kinh tÕ nh GDP, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi, gi¸ c¶, t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ t¨ng trëng hay khñng ho¶ng, møc sèng tèi thiÓu, çc dÞch vô c«ng céng... . §©y lµ çc yÕu tè t¸c ®éng tíi thu chi, c©n ®èi quü BHXH sao cho phï hîp ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹ch ®ã cßn cã çc yÕu tè nh v¨n ho¸, lèi sèng, truyÒn thèng, tr×nh ®é nhËn thøc,... nã t¸c ®éng ®Õn møc ®é chÊp nhËn, sù ®ång t×nh thùc hiÖn cña mçi ç nh©n trong x· h«i. Ch¼ng h¹n nh ë níc ta cã truyÒn thèng “l¸ lµnh ®ïm lµ r¸ch, l¸ r¸ch Ýt ®ïm l¸ r¸ch nhiÒu” rÊt phï hîp víi môc ®Ých triÓn khai BHXH nªn ®îc mäi ngêi ®ång t×nh thùc

hiÖn. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè kÓ trªn t¸c ®éng tíi néi dung cña nh÷ng quy ®Þnh trong çc quy chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam.

Nh÷ng t¸c ®éng cña b¶n th©n çc yÕu tè bªn trong hÖ thèng nh ý thøc tù gi¸c cña çc ®èi tîng tham gia lµ ngêi lao ®éng vµ ®Æc biÖt lµ chñ sö dông lao ®éng. YÕu tè tr×nh ®é cña çc çn bé trong ngµnh BHXH, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, trang thiÕt bÞ phôc vô c«ng t¸c,....còng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. Tr×nh ®é çn bé cµng cao, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cang ®Çy ®ñ vµ hiÖn ®¹i th× c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cµng thuËn lîi, thùc hiÖn cµng cã hiÖu qu¶.

III. Kinh nghiÖm cña mét sè níc vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.

TÝnh ®Õn n¨m 1993, trªn thÕ giíi ®· cã 163 níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH, trong ®ã sè çc níc thùc hiÖn chÕ ®é hu trÝ, tai n¹n lao ®éng, èm ®au, thai s¶n lµ nhiÒu nhÊt lªn tíi 155 níc, chiÕm kho¶ng 95%, Ýt nhÊt lµ chÕ ®é thÊt nghiÖp lµ cã kho¶ng 63 níc, chiÕm 38,6%. ViÖc thùc hiÖn çc chÕ ®é lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña mçi níc. Tuy nhiªn xu híng chung hiÖn nay lµ ®ang dÇn thùc hiÖn ngµy cµng ®Çy ®ñ h¬n çc chÕ ®é. §èi víi lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh BHXH trªn thÕ giíi th× BHXH ViÖt Nam cßn rÊt míi, nh vËy chóng ta cÇn häc hái kinh nghiÖm cña çc níc ®i tríc.

1. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ciña Céng hoµ Liªn bang §øc.

So víi çc níc trªn thÕ giíi, Céng hoµ Liªn bang §øc lµ níc cã lÞch sö ph¸t triÓn ®îc coi nh sím nhÊt. §iÒu luËt BHXH

®Çu tiªn ®· ra ®êi vµ thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m 1850. Cho ®Õn nay, chÝnh s¸ch BHXH ë §øc bao gåm 6 chÕ ®é sau:

+ B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.

+ B¶o hiÓm y tÕ.

+ B¶o hiÓm ch¨m sãc søc khoÎ cho ngêi giµ vµ ngêi tµn tËt.

+ B¶o hiÓm èm ®au.

+ B¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng.

+ B¶o hiÓm hu trÝ.

Ho¹t ®éng BHXH cña Céng hoµ Liªn bang §øc thùc hiÖn theo ba trô cét chÝnh lµ:

- HÖ thèng BHXH b¾t buéc.

- HÖ thèng BHXH t nh©n.

- HÖ thèng BHXH ë çc xÝ nghiÖp.

Trong ®ã hÖ thèng BHXH b¾t buéc ®îc tæ chøc theo m« h×nh tù qu¶n, b¶o ®¶m tµi chÝnh theo ph¬ng ph¸p lÊy thu bï chi. HÖ thèng BHXH t nh©n vµ hÖ thèng BHXH ë çc xÝ nghiÖp ho¹t ®éng theo Bé luËt Lao ®éng cña Liªn bang. Tù chÞu lµ h×nh thøc qu¶n lÝ t¬ng ®èi ®éc lËp víi sù chØ ®¹o cña c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ níc cao nhÊt. Cã thÓ hiÓu râ th«ng qua c¬ chÕ qu¶n lÝ chung cña Quü hu trÝ sau. C¬ quan qu¶n lÝ cao nhÊt lµ mét Héi ®ång, héi ®éng nµy bæ nhiÖm Ban ®iÒu hµnh, tõ Ban ®iÒu hµnh sÏ ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng cña tæ chøc. Ho¹t ®éng tµi chÝnh trong n¨m cña Quü hu trÝ viªn chøc Liªn bang diÔn ra nh sau:

Vµo mïa hÌ hµng n¨m, çc chuyªn gia cña ChÝnh phñ Liªn bang, tæ chøc BHXH, Tæng côc Thèng kª sÏ dù kiÕn nhu cÇu tµi chÝnh cña n¨m tíi theo ph¬ng ph¸p íc tÝnh. Tõ ®ã ®a ra dù kiÕn sè thu, dù kiÕn sè chi, trªn c¬ së nµy x¸c

®Þnh tØ lÖ thu cho n¨m tíi vµ tiÕn hµnh ®a ra b»ng mét v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Quü thu thêng lµ ®ñ dïng chi tr¶ cho çc ®èi tîng hëng chÕ ®é, chi ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lÝ vµ cßn mét kho¶n ®Ó dù tr÷ gäi lµ kho¶n dù tr÷ trÇn. Do sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ mµ kho¶n dù tr÷ nµy thêng chØ ë møc ®ñ chi cho çc ®èi tîng do quü ®¶m b¶o trong mét th¸ng, tõ n¨m 2001 ®· rót xuèng kho¶n 0,8 th¸ng. Çch nµy cã nh÷ng u ®iÓm nh: h¹n chÕ ®îc nh÷ng t¸c ®éng cña m«i trêng kinh tÕ, dÔ dµng c©n ®èi quü, gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng béi chi, kh«ng hÒ g©y g¸nh nÆng cho NSNN,... .

Céng hoµ Liªn bang §øc kh«ng cã çc tæ chøc BHXH thùc hiÖn cïng mét lóc nhiÒu chÕ ®é, mµ th«ng thêng mçi tæ chøc chØ chÞu tr¸ch nhiÖm thu, chi cho mét lo¹i chÕ ®é nhÊt ®Þnh. §iÓm ®¸ng lu ý ë níc nµy lµ nh÷ng c«ng chøc Nhµ níc ( nh÷ng ngêi ®îc ®Ò cö vµo bé m¸y qu¶n lÝ Nhµ n-íc) kh«ng ph¶i ®ãng BHXH, nhng hä ®îc nhËn l¬ng hu khi hÕt tuæi lao ®éng. Kho¶n chi nµy ®îc lÊy tõ nguån thu thuÕ ®Ó tr¶. Cã nhiÒu tæ chøc cïng tham gia thùc hiÖn çc chÕ ®é BHXH, ®Æc biÖt lµ sù cã mÆt cña çc tæ chøc BHXH t nh©n, cã thÓ mang l¹i sù c¹nh tranh gióp cho ho¹t ®éng ngµy cµng hiÖu qu¶.

2. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cña Trung Quèc.

Ngay sau khi thµnh lËp níc, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· tiÕn hµnh x©y dùng mét hÖ thèng an toµn x· héi, chñ yÕu bao gåm BHXH, cøu trî x· héi, phóc lîi x· héi, trî gióp x· héi. Trong çc chÕ ®é ®ã BHXH gi÷ vai trß quan träng nhÊt. §Õn n¨m 1994, Uû ban Thêng vô Quèc héi ®· th«ng qua LuËt Lao ®éng, trong ®ã ch¬ng IX cã nh÷ng quy ®Þnh c¶i çch hÖ thèng BHXH. Çc chÕ ®é BHXH chØ ®îc ¸p dông ë çc khu vùc thµnh thÞ vµ trong çc doanh nghiÖp. T¹i çc ®Þa ph¬ng ë Trung Quèc ®· cô thÓ ho¸ çc chÕ ®é, trong ®ã hai chÕ

®é lµ hu trÝ vµ thÊt nghiÖp ®· ®îc x©y dùng thµnh §iÒu lÖ, çc chÕ ®é kh¸c vÒ c¬ b¶n cßn lµ quy ®Þnh t¹m thêi song cã hiÖu lùc kh¸ cao.

VÒ nguyªn t¾c mçi chÕ ®é cã mét quü riªng. Nguån quü gåm hai kho¶n: Mét kho¶n do chñ sö dông lao ®éng nép vµ mét kho¶n do ngêi lao ®éng ®ãng. Riªng quü b¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng th× chØ do chñ sö dông lao ®éng ®ãng. NSNN sÏ hç trî khi mÊt c©n ®èi thu chi do çc nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng, cßn çc trêng hîp kh¸c tù ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng b¶o ®¶m. Çc quü nh×n chung ®îc chia lµm hai phÇn: PhÇn thø nhÊt ®îc ®a vµo tµi kho¶n ç nh©n gåm toµn bé sè tiÒn do ngêi lao ®éng ®ãng vµ mét phÇn do chñ sö dông lao ®éng ®ãng; PhÇn thø hai ®îc ®a vµo quü chi chung trong trêng hîp cÇn thiÕt lµ phÇn ®ãng gãp cßn l¹i cña chñ sö dông lao ®éng. Qua ®©y chóng ta nhËn thÊy hiÖn nay cã kh¸ nhiÒu níc qu¶n lÝ quü theo tõng chÕ ®é, ®©y lµ ph¬ng ph¸p qu¶n lÝ mang tÝnh më dÔ thÝch nghi víi nhiÒu ®iÒu kiÖn cña tõng khu vùc, tõng tÇng líp lao ®éng. §Æc biÖt viÖc h×nh thµnh tµi kho¶n ç nh©n, b¶n th©n ngêi lao ®éng cã thÓ n¾m b¾t ®îc sè d còng nh hä ®îc hëng hoµn toµn nªn cã nh÷ng sù ®iÒu chØnh tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt c«ng b»ng. Çch qu¶n lÝ quü nh vËy ®· ph©n ®Þnh ®îc râ tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn do vËy tr¸nh t×nh tr¹ng lÉn lén gi÷a çc quü, sö dông sai môc ®Ých hay thÊt tho¸t.

Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lÝ

tµi chÝnh BHXH t¹i ViÖt Nam

I. Giíi thiÖu chung vÒ BHXH ViÖt Nam.

1. Kh¸i qu¸t vÒ sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña BHXH ViÖt Nam

1.1.BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n tríc 1995.

Ngay tõ ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn, mÆc dï cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng viÖc hÖ träng cña ®Êt níc nhng Nhµ níc ta vÉn lu«n dµnh sù quan t©m tíi viÖc tæ chøc thùc hiÖn BHXH. Tríc tiªn ChÝnh phñ çch m¹ng ®· ¸p dông chÕ ®é hu trÝ cò cña Ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt quyÒn lîi cho mét sè c«ng chøc ®· lµm viÖc díi thêi Ph¸p, sau ®ã ®i theo kh¸ng chiÕn nay ®· giµ yÕu. Sau çch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng do cßn khã kh¨n vÒ nhiÒu mÆt nªn chÕ ®é chØ ®îc thùc hiÖn ®Õn n¨m 1949.

N¨m 1950, Hå Chñ TÞch kÝ S¾c lÖnh sè 76/SL ngµy 20/5/1950 ban hµnh quy chÕ c«ng chøc vµ S¾c lÖnh sè 77/SL ngµy 22/5/1950 ban hµnh quy chÕ c«ng nh©n. Theo çc S¾c lÖnh trªn, c«ng chøc vµ c«ng nh©n ®· cã nh÷ng quyÒn lîi vÒ chÕ ®é hu trÝ. Nh×n lai chÝnh s¸ch BHXH giai ®o¹n nµy chóng ta cã thÓ nhËn thÊy çc chÝnh s¸ch ®îc x©y dùng vµ thùc hiÖn ngay sau khi dµnh ®îc ®éc lËp tuy hoµn c¶nh ®Êt níc cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. MÆt kh¸c çc chÝnh s¸ch triÓn khai thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ, chØ míi thùc hiÖn ®îc mét sè chÕ ®é c¬ b¶n víi møc trî cÊp thÊp nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng tèi thiÓu cho bé phËn c«ng nh©n, viªn chøc Nhµ níc. Nguåc chi 100% lÊy tõ NSNN, cha hÒ cã sù ®ãng gãp cña çc bªn.

§Õn ngµy 27/12/1961, ChÝnh phñ ban hµnh §iÒu lÖ BHXH t¹m thêi vÒ çc chÕ ®é BHXH cho çn bé, c«ng nh©n viªn kÌm theo NghÞ ®Þnh 218/ CP. TiÕp theo ®ã lµ NghÞ ®Þnh 161/CP ngµy 30/10/1964 ban hµnh §iªu lÖ BHXH t¹m thêi ®èi víi qu©n nh©n. Nh vËy ®èi tîng ®îc tham gia BHXH ®· më réng, vµ ¸p dông cho 6 lo¹i chÕ ®é gåm: hu trÝ, mÊt søc lao ®éng, tö tuÊt, èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. Nh vËy lµ çc chÕ ®é cña BHXH ViÖt Nam ®îc triÓn khai kh¸ ®Çy ®ñ tõ rÊt sím. H¬n n÷a tµi chÝnh thêi k× nµy b¾t ®Çu quy ®Þnh cã sù ®ãng gãp mét phÇn cña çc xÝ nghiÖp, phÇn cßn lai vÉn do NSNN cÊp. §Õn n¨m 1985 cïng víi c¶i çch tiÒn l¬ng, Héi ®ång Bé trëng ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 236/H§BT cã nh÷ng söa ®æi bæ xung quan träng nh t¨ng tØ lÖ ®ãng gãp cña çc ®¬n vÞ s¶n suÊt kinh doanh. Tuy vËy, thêi k× nµy do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt gÆp khã kh¨n, lµm ¨n thua lç céng víi c¬ chÕ qu¶n lÝ bao cÊp kh«ng hiÖu qu¶ nªn BHXH hÇu nh kh«ng cã thu vµ NSNN vÉn ph¶i bï cÊp lµ chÝnh. §©y còng lµ giai ®o¹n tæ chøc qu¶n lÝ BHXH kh«ng æn ®Þnh, ro nhiÒu Bé ngµnh kh¸c nhau ®¶m nhiÖm ( Bé néi vô, Bé Lao

®éng Th¬ng binh vµ X· h«i, Bé tµi chÝnh, Bé Y tÕ vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam). Song chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lÝ chÝnh lµ Bé Lao ®éng Th¬ng binh vµ X· h«i vµ Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam.

§¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn th VI ( th¸ng 12/1986) ®Ò ra ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn, xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, x©y dùng c¬ chÕ míi phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Cïng víi sù ®æi míi chung cña ®Êt níc, chÝnh s¸ch BHXH còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn. Néi dung c¶i çch lÇn nµy tËp trung vµo c¶i çch c¬ chÕ bao cÊp trong qu¶n lÝ, më ra lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc vµ BHXH tù nguyÖn. §Õn ngµy 22/6/1993 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 43/CP vÒ nh÷ng quy ®Þnh t¹m thêi chÕ ®é BHXH. Trong ®ã cã quy ®Þnh t¨ng møc ®ãng BHXH vµ ®Æc biÖt ngêi lao ®éng ph¶i ®ãng BHXH. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña BHXH ®îc quy ®Þnh trong ch¬ng XII cña Bé LuËt lao ®éng do Quèc héi kho¸ IX th«ng qua ngµy 23/6/1994, sau ®ã ®îc cô thÓ ho¸ trong §iÒu lÖ BHXH vµ hai NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 45/CP ban hµnh n¨m 1995. Tõ ®©y ngµnh BHXH ViÖt Nam chuyÓn sang trang míi trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh.

1.2. BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n sau 1995.

§©y lµ giai ®o¹n chÝnh s¸ch vµ qu¶n lÝ ho¹t ®éng BHXH cã nh÷ng ®æi míi thùc sù tõ c¬ chÕ tËp chung, bao cÊp kh«ng ®ãng BHXH vÉn ®îc hëng BHXH sang ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c cã ®ãng cã hëng, cã chia sÎ rñi ro. VÒ qu¶n lÝ ho¹t ®éng BHXH tõ chç ph©n t¸n do nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau ®¶m nhËn, nay tËp chung thèng nhÊt vÒ mét ®Çu mèi lµ BHXH ViÖt Nam. Trªn c¬ së quy ®Þnh ®ãng BHXH, chÝnh s¸ch thêi k× nµy x¸c lËp râ c¬ chÕ h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH. Theo ®ã quü BHXH ViÖt Nam do BHXH ViÖt Nam qu¶n lÝ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi ngêi lao ®éng tõ n¨m

1995 trë ®i, cßn NSNN ®¶m b¶o chi tr¶ cho nh÷ng ®èi tîng nghØ lµm viÖc tríc n¨m 1995.

BHXH ViÖt Nam më réng ®èi tîng tham gia, bao gåm thªm çc doanh nghiÖp kinh tÕ cã sö dông 10 lao ®éng trë lªn ( hiÖn nay lµ b¾t buéc ®èi víi mäi doanh nghiÖp cã sö dông lao ®éng); çn bé x· phêng, thÞ trÊn; çc lao ®éng lµm viÖc trong çc c¬ së Y tÕ, Gi¸o dôc, V¨n ho¸ vµ ThÓ thao ngoµi c«ng lËp. BHXH còng quy ®Þnh l¹i hiÖn nay chØ cßn 5 chÕ ®é trî cÊp : èm ®au; tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp; thai s¶n; hu trÝ vµ tö tuÊt (bá chÕ ®é nghØ mÊt søc lao ®éng). §iÒu lÖ BHXH vµ hai NghÞ ®Þnh 12/CP vµ 45/CP lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lÝ ®îc thùc hiÖn ®Õn nay vµ chØ cã nh÷ng söa ®æi nhá.

Víi môc ®Ých:

+Thùc hiÖn c¶i çch tæ chøc bé m¸y cña ChÝnh phñ trong t×nh h×nh míi trong ch¬ng tr×nh tæng thÓ c¶i çch hµnh chÝnh Nhµ níc giai ®o¹n 2001- 2010.

+Phôc vô vµ ®¸p øng yªu cÇu tèt h¬n cho ngêi tham gia BHXH, BHYT vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc sñ dông ngêi lao ®éng ®ãng b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

+Ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc cña c¶ hÖ thèng BHXH vµ BHYT.

Ngµy 24/1/2002 Thñ tíng ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 20/2002/ Q§- TTg vÒ viÖc chuyÓn BHYT sang BHXH ViÖt Nam.

Ngµy 16/12/2002 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 100/CP quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm cô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam. Trong ®ã kh¼ng ®Þnh BHXH ViÖt Nam lµ c¬ quan sù nghiÖp thuéc ChÝnh phñ, cã

chøc n¨ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH, BHYT (gäi chung lµ BHXH) vµ qu¶n lÝ Quü BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §Õn th¸ng 1/2003 Thñ tíng ChÝnh phñ tiÕp tôc ra QuyÕt ®Þnh sè 02/2003/Q§- TTg ban hµnh vÒ quy chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh ®èi víi BHXH ViÖt Nam. KÌm theo ®ã lµ Quy chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh ®èi víi BHXH ViÖt Nam bao gåm nh÷ng quy ®Þnh chung ¸p dông trong qu¶n lÝ tµi chÝnh.

2. ChÝnh s¸ch BHXH ViÖt Nam tõ n¨m 1995 ®Õn nay.

NghÞ ®Þnh sè 12/CP ban hµnh ngµy 26/1/1995 cña chÝnh phñ ban hµnh §iÒu lÖ BHXH ¸p dông ®èi víi çn bé, c«ng nh©n, viªn chøc Nhµ níc vµ mäi ngêi lao ®éng theo lo¹i h×nh BHXH b¾t buéc ®Ó thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc. Çc chÕ ®é BHXH trong §iÒu lÖ nµy gåm cã: chÕ ®é trî cÊp èm ®au, chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng- bÖnh nghÒ nghiÖp, chÕ ®é trî cÊp hu trÝ, chÕ ®é trî cÊp tö tuÊt. Nh÷ng ngêi lµm viÖc ë nh÷ng ®¬n vÞ, tæ chøc sau ®©y lµ nh÷ng ®èi tîng ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc: çc doanh nghiÖp Nhµ níc, çc doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn, ngêi ViÖt Nam lµm viÖc trong çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, çc tæ chøc níc ngoµi, tæ chøc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam, çc tæ chøc kinh doanh dÞch vô, doanh nghiÖp thuéc çc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, ®¶ng ®oµn thÓ, lùc lîng vò trang, çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, ®¶ng, ®oµn thÓ, tæ chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ- x· héi.

Ngµy 15/7/1995 ChÝnh phñ tiÕp tôc ban hµnh NghÞ ®Þnh 45/CP vÒ §iÒu lÖ BHXH ®èi víi sÜ quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp, h¹ sÜ quan, binh sÜ qu©n ®éi nh©n d©n, c«ng an nh©n d©n. Çc chÕ ®é BHXH nµy gåm cã: chÕ ®é trî cÊp èm ®au, chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng- bÖnh nghÒ nghiÖp, chÕ ®é hu trÝ, chÕ ®é tö tuÊt.

NghÞ ®Þnh sè 09/ 1998/N§- CP ngµy 23/1/1998 cña ChÝnh phñ söa ®æi, bæ xung mét sè ®iÒu cñ NghÞ ®Þnh 50/CP ngµy 26/7/2995 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é sinh ho¹t phÝ ®èi cíi çn bé x·, phêng, thÞ trÊn. Çn bé cÊp x· tham gia ®ãng BHXH vµ hëng chÕ ®é hu trÝ vµ mai t¸ng lµ nh÷ng çn bé lµm c«ng t¸c §¶ng, chÝnh quyÒn vµ trëng çc ®oµn thÓ: Chñ tÞch MÆt trËn, Héi trëng héi phô n÷, Héi tr-ëng héi n«ng d©n, Héi trëng Héi Cùu chiÕn binh, BÝ th ®oµn THCS Hå ChÝ Minh vµ çc çn bé chc danh chuyªn m«n lµ V¨n phßng Uû ban nh©n d©n x·, ®Þa chÝnh, t ph¸p, tµi chÝnh- kÕ to¸n.

ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch x· héi ho¸ ®èi víi çc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, thÓ thao ®îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 73/ 1999/ N§- CP ngµy 19/8/1999. NghÞ ®Þnh nµy cho phÐp thµnh lËp çc c¬ së ngoµi c«ng lËp díi çc h×nh thøc nh b¸n c«ng, d©n lËp, t nh©n ho¹t ®éng trong çc lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, thÓ thao nhng ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch cña Nhµ níc, kh«ng theo môc ®Ých th¬ng m¹i vµ ®óng theo quy ®Þnh cña cña ph¸p luËt. Ngêi lao ®éng lµm viÖc trong çc c¬ së ngoµi c«ng lËp ®îc tham gia vµ hëng mäi quyÒn lîi vÒ BHXH nh ngêi lao ®éng trong çc ®¬i vÞ c«ng lËp.

§èi víi ngêi lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë níc ngoµi ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc vµ ®îc hëng çc chÕ ®é BHXH hu trÝ vµ tö tuÊt. §iÒu nµy ®îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 52/1999/ N§- CP ban hµnh ngµy 20/9/1999.

Ngµy 15/12/2000 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 77/2000/N§- CP vÒ viÖc ®iÒu chØnh møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu, møc trî cÊp, vµ sinh ho¹t phÝ ®èi víi çc çc ®èi tîng hëng l¬ng, phô cÊp, trî cÊp vµ sinh ho¹t phÝ. Trong ®ã cã quy ®Þnh t¨ng møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu tõ 180 000 ®ång lªn

210 000 ®ång/ th¸ng. Cïng n¨m ®ã ChÝnh phñ còng ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 71/2000/ N§-CP quy ®Þnh viÖc kÐo dµi thêi gian c«ng t¸c cña çn bé c«ng chøc ®Õn ®é tuæi nghØ hu. Tøc lµ çn bé c«ng chøc ®Õn tuæi nghØ hu ®îc xem xÐt kÐo dµi thªm thêi gian c«ng t¸c ®èi víi çc ®èi tîng lµm c«ng t¸c nghiªn cøu, nh÷ng ngêi cã häc vÞ tiÕn sÜ, chøc danh Gi¸o s, Phã gi¸o s, nh÷ng ngêi cã tµi n¨ng. Thêi gian kÐo dµi cã thÓ tõ 1 ®Õn 5 n¨m víi ®iÒu kiÖn c¬ quan, tæ chøc, ®¬n vÞ sö dông cã nhu cÇu vµ çn bé, c«ng chøc ®ã tù nguyÖn vµ cã ®ñ søc khoÎ ®Ó lµm viÖc.

N¨m 2001 ChÝnh phñ tiÕp tôc ra hai NghÞ ®Þnh 04/2001/N§-CP vµ 61/2001/N§-CP. NghÞ ®Þnh 04 quy ®Þnh chi tiÕt vÒ mét sè ®iÒu cña LuËt SÜ quan Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam n¨m 1999 vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch ®èi víi sÜ quan th«i phôc vô t¹i ngò, sÜ quan chuyÓn sang qu©n nh©n chuyªn nghiÖp hoÆc c«ng chøc quèc phßng. NghÞ ®Þnh 61 quy ®Þnh vÒ tuæi nghØ hu cña ngêi lao ®éng khai th¸c hÇm lß. Tuæi nghØ hu lµ 50, ®ñ 20 n¨m ®ãng BHXH vµ cã Ýt nhÊt 15 n¨m lµm c«ng viÖc nªu trªn. Tuæi nghØ hu cã thÓ t¨ng lªn nhng kh«ng qu¸ 55 khi ngêi lao ®éng kh«ng ®ñ sè n¨m ®ãng BHXH.

NghÞ ®Þnh 100/ 2002/ N§- CP ngµy 06/12/2002 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña BHXH ViÖt Nam. Trong ®ã nªu râ çc vÞ trÝ, chøc n¨ng, cã 19 ®iÓm quy ®Þnh quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña BHXH ViÖt Nam.

Ngµy 9/9/2003 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 01/2003/N§- CP ®· söa ®æi, bæ xung mét sè ®iÒu cña §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam.

3. C¬ cÊu tæ chøc, qu¶n lÝ cña BHXH ViÖt Nam.

Bé Lao ®éng- Th¬ng binh vµ X· héi lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ thùc hiÖn viÖc qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ BHXH: x©y dùng vµ tr×nh ban hµnh ph¸p luËt vÒ BHXH; ban hµnh çc v¨n b¶n ph¸p quy vÒ BHXH thuéc thÈm quyÒn; híng dÉn, kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn BHXH. ChÝnh phñ thµnh lËp hÖ thèng tæ chøc BHXH thèng nhÊt ®Ó qu¶n lÝ quü vµ thùc hiÖn çc chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Theo ®iÒu 3, NghÞ ®Þnh sè 100/2002/ N§- CP cã quy ®Þnh: BHXH ViÖt Nam ®îc tæ chøc, qu¶n lÝ theo hÖ thèng däc, tËp trung, thèng nhÊt tõ Trung ¬ng tíi ®Þa ph¬ng, gåm cã ba cÊp:

1. CÊp Trung ¬ng lµ BHXH ViÖt Nam.

2. CÊp tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng lµ BHXH tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng ( gäi chung lµ BHXH tØnh) trùc thuéc BHXH ViÖt Nam.

3. CÊp huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè trùc thuéc tØnh lµ BHXH huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè trùc thuéc tØnh ( gäi chung lµ BHXH huyÖn) trùc thuéc BHXH tØnh.

BHXH ViÖt Nam ®îc tæ chøc thµnh hÖ thèng ngµnh däc tõ Trung ¬ng xuèng ®Þa ph¬ng. C¬ quan qu¶n lÝ lµ Héi ®ång qu¶n lÝ BHXH ViÖt Nam, chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp tríc Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ çc ho¹t ®éng chØ ®¹o, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lÝ cña m×nh. Tæng gi¸m ®èc lµ ®¹i diÖn ph¸p nh©n cña BHXH ViÖt Nam, do Thñ tíng ChÝnh phñ bæ nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña Héi ®ång qu¶n lÝ. Tæng gi¸m ®èc chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Thñ tíng ChÝnh phñ vµ Héi ®ång qu¶n lÝ vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH vµ qu¶n lÝ quü BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Gióp viÖc cho tæng gi¸m ®èc lµ çc Phã tæng gi¸m ®èc vµ çc phßng ban nghiÖp vô chuyªn m«n. Bé m¸y qu¶n lÝ gióp viÖc cho Tæng gi¸m ®èc t¹i BHXH ViÖt Nam hiÖn nay gåm cã:

1. Ban ChÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH.

2. Ban KÕ ho¹ch- Tµi chÝnh.

3. Ban thu BHXH.

4. Ban chi BHXH.

5. Ban BHXH tù nguyÖn.

6. Ban gi¸m ®Þnh Y tÕ.

7. Ban tuyªn truyÒn BHXH.

8. Ban Hîp t¸c quèc tÕ.

9. Ban Tæ chøc çn bé.

10. Ban kiÓm tra.

11. V¨n phßng.

12. Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc BHXH.

13. Trung t©m C«ng nghÖ th«ng tin.

14. Trung t©m ®µo t¹o vµ båi dìng nghiÖp vô BHXH.

15. Trung t©m lu tr÷.

16. B¸o BHXH.

17. T¹p chÝ BHXH.

Theo ®iÒu 9 NghÞ ®Þnh 100/2002/N§- CP, tæ chøc BHXH tØnh vµ BHXH huyÖn ®îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña Tæng gi¸m ®èc. BHXH tØnh, BHXH huyÖn còng cã t çch ph¸p nh©n, cã dÊu, cã tµi kho¶n vµ trô së riªng.

S¬ ®å tæ chøc bé m¸y qu¶n lÝ BHXH ViÖt Nam(Theo NghÞ ®Þnh sè 100/2002/CP- N§ ngµy 6/12/2002 cña

ChÝnh Phñ)

ChÝnh phñ Héi ®ång qu¶n lý Tæng gi¸m ®èc

Çc Phã tæng gi¸m

®èc- Ban chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH- Ban KÕ ho¹ch - Tµi chÝnh- Ban Thu BHXH- Ban Chi BHXH- Ban BHXH tù nguyÖn- Ban Gi¸m ®Þnh y tÕ- Ban Tuyªn truyÒn BHXH- Ban Hîp t¸c quèc tÕ- Ban Tæ chøc - Çn bé- Ban KiÓm tra- V¨n phßng- Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc BHXH- Trung t©m CNTT- Trung t©m §µo t¹o vµ båi d ìng NVBHXH- Trung t©m l u tr÷- B¸o BHXH- T¹p chÝ BHXH- §¹i diÖn BHXHVN t¹i TP. HCM

Gi¸m ®èc

Çc Phã gi¸m ®èc

- Phßng ChÕ ®é, chÝnh s¸ch- Phßng KÕ ho¹ch - Tµi chÝnh- Phßng Thu- Phßng Gi¸m ®Þnh chi- Phßng B¶o hiÓm tù nguyÖn- Phßng CNTT- Phßng KiÓm tra- Phßng Tæ chøc - Hµnh chÝnh Gi¸m

®ècÇc Phã

gi¸m ®èc

Çc c«ng chøc - viªn chøc

B¶o hiÓm x· héi ViÖt

Nam

B¶o hiÓm x· héi cÊp tØnh

B¶o hiÓm x· héi cÊp huyÖn

II. Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam.

1. C«ng t¸c qu¶n lÝ thu.

Qu¶n lÝ thu BHXH ViÖt Nam bao gåm: qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia, qu¶n lÝ quü l¬ng cña çc ®¬n vÞ, qu¶n lÝ tiÒn thu BHXH.

1.1.Qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia.

§èi tîng tham gia lµ nh÷ng ç nh©n, tæ chøc cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp ®Ó t¹o lËp quü BHXH. HiÖn nay BHXH hiÖn chia çc ®èi tîng nµy thµnh hai lo¹i lµ: ®èi tîng tham gia BHXH tù nguyÖn vµ ®èi tîng tham gia BHXH b¾t buéc.

§èi tîng tham gia BHXH b¾t buéc: lµ nh÷ng ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng b¾t buéc ph¶i tham gia ®ãng gãp BHXH theo ph¸p luËt BHXH. HiÖn nay ®èi tîng ¸p dông BHXH b¾t buéc gåm:

- Ngêi lao ®éng lµm viÖc theo hîp ®éng lao ®éng cã thêi h¹n ®ñ ba th¸ng trë lªn vµ hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n trong çc doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc sau:

+ Doanh nghiÖp thµnh lËp, ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc.

+ Doanh nghiÖp thµnh lËp, ho¹t ®éng thÑo LuËt Doanh nghiÖp.

+ Doanh nghiÖp thµnh lËp, ho¹t ®éng theo LuËt §Çu t n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.

+ Doanh nghiÖp cña tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi.

+ Hé s¶n xuÊt, kinh doanh ç thÓ, tæ hîp t¸c.

+ Çc c¬ quan hµnh chÝnh, sù nghiÖp, tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi, tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi nghÒ nghiÖp, tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp, tæ chøc x· héi kh¸c, lùc lîng vò trang.

+ C¬ së b¸n c«ng, d©n lËp, t nh©n thuéc çc ngµnh v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc, ®µo t¹o, khoa häc, thÓ dôc, thÓ thao vµ çc ngµnh sù nghiÖp kh¸c.

+ Tr¹m y tÕ x·, phêng, thÞ trÊn.

+C¬ quan tæ chøc níc ngoµi hoÆc tæ chøc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam, trõ trêng hîp §iÒu íc quèc tÕ mµ níc ta kÝ kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c.

+ Çc tæ chøc kh¸c cã sö dông lao ®éng.

- Çn bé, c«ng chc, viªn chøc theo Ph¸p lÖnh Çn bé, c«ng chøc.

- Ngêi lao ®éng, x· viªn lµm viÖc vµ hëng tiÒn c«ng theo hîp ®ång lao ®éng tõ ®ñ ba th¸ng trë lªn trong çc hîp t¸c x· thµnh lËp, ho¹t ®éng theo LuËt Hîp t¸c x·.

- Ngêi lao ®éng lµm viÖc t¹i çc doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc theo çc hîp ®ång cã thêi h¹n díi ba th¸ng khi hÕt hîp ®ång lao ®éng mµ ngêi lao ®éng tiÕp tôc lµm viÖc hoÆc giao kÕt hîp ®ång míi ®èi víi doanh nghiÖp, tæ chøc, c¬ quan ®ã th× ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc.

- Ngêi lao ®éng ë trªn ®i thùc t©p, häc, c«ng t¸c, ®iÒu d-ìng trong vµ ngoµi níc mµ vÉn hëng tiÒn l¬ng hoÆc tiÒn c«ng th× còng thuéc ®èi tîng thùc hiÖn BHXH b¾t buéc.

- Çc ®èi tîng lao ®éng t¹i çc doanh nghiÖp n«ng nghiÖp, ng nghiÖp, l©m nghiÖp, diªm nghiÖp ®îc hëng tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng theo hîp ®ång lao ®éng tõ ®ñ ba th¸ng trë lªn.( §èi víi çc lao ®éng lµm viÖc t¹i çc doanh nghiÖp n«ng nghiÖp, ng nghiÖp, l©m nghiÖp, diªm nghiÖp ®· thùc hiÖn giao kho¸n ®Êt cã quy ®Þnh riªng).

§èi tîng tham gia BHXH tù nguyÖn: lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng kh«ng thuéc ®èi tîng quy ®Þnh b¾t buéc nhng tù nguyÖn tham gia BHXH cho chÝnh hä vµ ngêi lao ®éng cña hä. Hä cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:

+ Nh÷ng ngêi nµy thêng thuéc khu vùc lao ®éng phi chÝnh thøc.

+ C«ng viÖc cña hä phÇn lín lµ thÊt thêng vµ rÊt lu ®éng. Thu nhËp nh×n chung lµ thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh.

+ V× kh«ng cã ngêi sö dông lao ®éng nªn viÖc tham gia BHXH cña nh÷ng ®èi tîng nµy hoµn toµn kh«ng cã sù ®ãng gãp cña ai kh¸c ngoµi chÝnh b¶n th©n hä.

V× vËy nh÷ng ®èi tîng nµy thêng khã qu¶n lÝ vµ khã thùc hiÖn çc c«ng t¸c thu nép còng nh chi tr¶ cho çc ®èi t-îng. ViÖc triÓn khai thùc hiÖn BHXH ®èi víi çc ®èi tîng nµy cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, song víi môc tiªu tiÕn ®Õn thùc hiÖn BHXH toµn d©n, BHXH ViÖt Nam ®ang nghiªn cøu trÓn khai vµ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®èi víi lo¹i ®èi tîng nµy.

BHXH ViÖt Nam cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ çc ®èi t-îng tham gia th«ng qua viÖc cÊp sæ BHXH. §©y kh«ng chØ lµ çch qu¶n lÝ vÒ sè lîng mµ cßn qu¶n lÝ c¶ thêi gian c«ng t¸c, ngµnh nghÒ c«ng t¸c, møc ®ãng, tõ ®ã lµm c¨n cø ®Ó

chi tr¶ cho çc ®èi tîng. ViÖc qu¶n lÝ cÊp sæ ®îc thùc hiÖn thèng nhÊt trªn ph¹m vi c¶ níc, çc th«ng tin trong sæ mang tÝnh chÝnh x¸c. Qu¶n lÝ viÖc cÊp sæ lµ tr¸ch nhiÖm cña c¶ ngêi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan BHXH. VÒ phÝa ngêi sö dông lao ®éng lµ viÖc qu¶n lÝ danh s¸ch ngêi lao ®éng ®îc cÊp sæ cïng víi møc l¬ng lµm c¨n cø x¸c ®Þnh møc ®ãng BHXH vµ thùc hiÖn b¸o ço ®Þnh k× vÒ sù biÕn ®éng sè l-îng lao ®éng. VÒ phÝa c¬ quan BHXH lµ theo dâi viÖc cÊp ph¸t sæ BHXH theo ph©n cÊp vµ thùc hiÖn b¸o ço ®Þnh k× lªn c¬ quan BHXH cÊp trªn vÒ t×nh h×nh cÊp sæ. Theo quy ®Þnh cña ViÖt Nam hiÖn nay quy tr×nh cÊp sæ do c¬ quan BHXH cÊp tØnh thùc hiÖn gåm s¸u bíc, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong toµn quèc, tr¸nh nh÷ng hiÖn tîng khai man, trêng hîp gi¶ giÊy tê ®Ó trôc lîi tõ BHXH. Cô thÓ:

Bíc 1: LËp vµ kiÓm tra danh s¸ch ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tham gia theo luËt ®Þnh.

Bíc 2: ChuÈn bÞ sæ c¶ vÒ sè lîng, chÊt lîng, ®ãng dÊu gi¸p lai vµ ghi sæ BHXH.

Bíc 3: C¬ quan BHXH chÞu tr¸ch nhiÖm phæ biÕn cho ngêi lao ®éng linh ho¹t kª khai mét çch thèng nhÊt.

Bíc 4: XÐt duyÖt vµ ghi sæ ban ®Çu.

Bíc 5: KÝ nhËn cña ngêi lao ®éng.

Bíc 6: KÝ x¸c nhËn cña ngêi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan BHXH.

Chóng ta cã thÓ t×m hiÓu c«ng t¸c qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia th«ng qua b¶ng sè liÖu 1:

B¶ng 1: T×nh h×nh tham gia BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2004.

N¨m Tæng sè ngêi Tèc ®é t¨ng Tèc ®é t¨ng t-

tham gia BHXH ( ng-

êi)

tuyÖt ®èi sè ngêi tham gia

( ngêi)

¬ng ®èi sè ngêi tham gia

(%)

1995 2.275.998 --- ---

1996 2.821.444 545.446 23,97

1997 3.162.352 340.908 12,08

1998 3.392.224 229.872 7,27

1999 3.579.397 187.173 5,52

2000 3.771.390 191.993 5,36

2001 4.075.925 340.535 8,07

2002 4.564.400 488.475 11,98

2003 5.070.433 506.033 11,09

2004 6.344.508 1.274.075 25,13

( Nguån BHXH ViÖt Nam)

Qua b¶ng 1 ta thÊy sè ngêi tham gia BHXH ngµy cµng t¨ng ®©y còng lµ mét kÕt qu¶ tèt cña BHXH ViÖt Nam. N¨m 1995 míi chØ cã 2.275.998 ngêi tham gia ®Õn nay BHXH ViÖt Nam ®· cã 6.344.508 ngêi tham gia (ngµy 31/12/2004), nh vËy lµ chØ trong 10 n¨m sè ngêi tham gia ®· t¨ng lªn gÊp gÇn 3 lÇn. §Æc biÖt lµ n¨m 2004 sè ngêi tham gia t¨ng 25,13% so víi n¨m 2003, qua b¶ng trªn ta cã thÓ nhËn thÊy sè ngêi tham gia BHXH ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng. Trong ®ã sè lao ®éng tham gia BHXH b¾t buéc ®¹t 5,7 triÖu ngêi; t¨ng 406.000 ngêi (t¨ng 8%) so víi n¨m 2003. Trong ®ã cã 122.000 ngêi lµm viÖc trong çc doanh nghiÖp quèc doanh ( t¨ng 23%), 115.000 ngêi lµm viÖc trong çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµI (t¨ng 16%) vµ 3.723 ngêi lµm viÖc trong çc hîp t¸c x· ( t¨ng 40%). Sè ngêi tham gia BHYT tù

nguyÖn ®¹t 6,2 triÖu, t¨ng 28% so víi n¨m 2003, trong ®ã cã 5,9 triÖu häc sinh, sinh viªn vµ 300 ngµn ngêi lµ thµnh viªn hé gia ®×nh, çc héi ®oµn thÓ. Nh vËy lµ viÖc qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia cã hiÖu qu¶, sau ®æi míi ngêi lao ®éng ý thøc ®îc tÇm quan träng còng nh nh÷ng lîi Ých mµ hä nhËn ®îc. Tuy sè ngêi tham gia t¨ng nhanh song nh×n chung t¹i çc ®Þa ph¬ng th× c«ng t¸c më réng ®èi tîng tham gia lµ cßn nhiÒu h¹n chÕ. §Æc biÖt lµ çc ®èi tîng lao ®éng trong tæ hîp t¸c, hé s¶n xuÊt kinh doanh ç thÓ thuéc ®èi tîng tham gia BHXH b¾t buéc. Nhng theo thèng kª, hiÖn nay chØ cã kho¶ng 300.000 ®¬n vÞ tæ hîp t¸c nhá ( chØ sö dông b×nh qu©n kho¶ng 3 lao ®éng) trong sè 405.562 ®¬n vÞ kinh tÕ ngoµi quèc doanh, do vËy qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia nµy gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.

1.2. Qu¶n lÝ quü l¬ng cña doanh nghiÖp.

Víi hai lo¹i ®èi tîng tham gia BHXH ë níc ta hiÖn nay, ph¬ng thøc thu nép ®îc chia thµnh hai lo¹i:

Thø nhÊt lµ thu trùc tiÕp: Theo ph¬ngthc nµy çn bé chuyªn tr¸ch thu cña c¬ quan BHXH sÏ trùc tiÕp thu nh÷ng ®ãng gãp cña nh÷ng ngêi tham gia BHXH. H×nh thøc nµy hay ®îc ¸p dông cho ®èi tîng tham gia BHXH tù nguyÖn, kh«ng cã chñ sö dông lao ®éng.

Thø hai lµ thu gi¸n tiÕp qua ®¹i lÝ thu: §©y lµ ph¬ng thøc thu chñ yÕu cña BHXH ViÖt Nam. §¹i lÝ thu cña BHXH chñ yÕu lµ çc chñ sö dông lao ®éng. Tríc tiªn chñ sö dông lao ®éng thu cña ngêi lao ®éng sau ®ã chuyÓn toµn bé ®ãng gãp cña c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng cho c¬ quan BHXH. Thùc hiÖn nh vËy lµ rÊt thuËn tiÖn cho c¬ quan BHXH, v× chÝnh chñ sö dông lao ®éng qu¶n lÝ trùc tiÕp lao ®éng cña m×nh, th«ng qua quü l¬ng cña doanh nghiÖp ngêi sö dông lao ®éng khÊu trõ lu«n phÇn phÝ ®ãng

BHXH cña ngêi lao ®éng theo % møc tiÒn l¬ng cña hä. §¹i lÝ còng cã thÓ lµ c¬ quan, tæ chøc, hiÖp héi, ®oµn thÓ cã liªn quan nh bu ®iÖn, ng©n hµng, ... song çc ®¹i lÝ thu nµy kh«ng phæ biÕn.

Nh vËy qu¶n lÝ quü l¬ng cña doanh nghiÖp võa qu¶n lÝ ®îc ®èi tîng tham gia võa qu¶n lÝ ®îc sè thu cña BHXH ViÖt Nam. TiÒn thu sÏ ®îc trÝch theo % tæng quü l¬ng cña doanh nghiÖp, sau ®ã trùc tiÕp chuyÓn kho¶n lªn tµi kho¶n cña c¬ quan BHXH. §©y còng lµ ph¬ng thøc nép phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. Quy ®Þnh hiÖn nay sau khi chÝnh thøc chuyÓn BHYT vÒ BHXH, tæng møc phÝ thu hiÖn nay lµ 23% tæng quü l¬ng cña doanh nghiÖp. Trong ®ã, ®ãng BHXH lµ ngêi lao ®éng 5%, ngêi sö dông lao ®éng 15%; ®ãng BHYT b¾t buéc lµ ngêi lao ®éng 1%, ngêi sö dông lao ®éng 2%.

1.3. Qu¶n lÝ tiÒn thu BHXH.

T¹i ViÖt Nam hiÖn nay h×nh thøc thu nép chñ yÕu lµ chuyÓn kho¶n th«ng qua ng©n hµng. BHXH ViÖt Nam h×nh thµnh çc “tµi kho¶n chuyªn thu”, çc tµi kho¶n nµy ®îc më t¹i çc NHNN hoÆc t¹i Kho b¹c. Tuú theo thùc tÕ cña tõng ®Þa ph¬ng mµ c¬ quan BHXH sÏ më tµi kho¶n cã thÓ lµ ë cÊp tØnh hoÆc c¶ cÊp huyÖn. VÒ c¬ b¶n BHXH sÏ kh«ng thu nép b»ng tiÒn mÆt, ng©n phiÕu hay hiÖn vËt, trong trêng hîp ®Æc biÖt ngêi sö dông lao ®éng nép b»ng tiÒn mÆt hoÆc ng©n phiÕu th× c¬ quan BHXH ph¶i cã híng dÉn cô thÓ ®Ó ngêi sö dông lao ®éng nép trùc tiÕp vµo tµi kho¶n chuyªn thu BHXH. §Þnh k× hµng th¸ng ngêi sö dông lao ®éng sau khi tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng sÏ nép tiÒn BHXH b»ng çch chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n cña hä ë mét ng©n hµng hay kho b¹c sang tµi kho¶n chuyªn thu BHXH. Sau ®ã c¬ quan BHXH cÊp huyÖn vµ cÊp tØnh sÏ ph¶i chuyÓn sè thu nµy lªn c¬ quan BHXH cÊp trªn mµ kh«ng ®îc sö dông tiÒn

thu ®Ó chi bÊt cø viÖc g×. BHXH huyÖn sÏ chuyÓn kho¶n vµo ngµy 10 vµ 25 hµng th¸ng, ngµy lµm viÖc cuèi cïng cña n¨m ph¶i chuyÓn toµn bé sè thu lªn BHXH tØnh. BHXH tØnh ®Þnh k× chuyÓn sè thu lªn BHXH ViÖt Nam vµo ngµy 10, 20 vµ ngµy cuèi cïng cña th¸ng. BHXH ViÖt Nam ®Þnh k× chuyÓn toµn bé sè thu vµo quü BHXH më t¹i kho b¹c Nhµ níc.

Theo ®iÒu 11, ch¬ng hai cña Quy chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam cã quy ®Þnh: “ Quü BHXH ®îc qu¶n lÝ thèng nhÊt trong hÖ thèng BHXH ViÖt Nam, ®îc h¹ch to¸n riªng vµ c©n ®èi thu chi theo tõng quü thµnh phÇn (quü hu trÝ vµ trî cÊp, quü kh¸m ch÷a bÖnh tù nguyªn, quü kh¸m ch÷a bÖnh b¾t buéc).” Sè d trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña quü BHXH t¹i ng©n hµng hay kho b¹c Nhµ níc ®îc hëng l·i suÊt theo quy ®Þnh cña ng©n hµng vµ kho b¹c Nhµ níc.

§Ó ®¶m b¶o thu ®óng thêi h¹n BHXH ViÖt Nam cã quy ®Þnh kÓ tõ ngµy h¹n nép trong vßng 30 ngµy ngêi tham gia BHXH ph¶i nép BHXH. Kho¶ng thêi gian 30 ngµy nµy lµ kho¶ng thêi gian ©n h¹n, nÕu qu¸ thêi gian ©n h¹n mµ cha chuyÓn tiÒn th× ®îc coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt BHXH vµ sÏ bÞ sö ph¹t. HiÖn nay cã nh÷ng trêng hîp vi ph¹m sau ®©y:

- Nî ( ChËm ®ãng BHXH): §©y lµ trêng hîp vi ph¹m mµ ngêi tham gia BHXH tÝnh ®Õn thêi ®iÓm quy ®Þnh vÉn cha ®ãng BHXH. Nî ®îc chia lµm ba lo¹i:

+ Nî gèi ®Çu: lµ trêng hîp nî mµ sè tiÒn nî nhá h¬n sè tiÒn ®ãng BHXH b×nh qu©n mét th¸ng.

+ Nî chËm ®ãng: lµ trêng hîp mµ sè tiÒn nî lín h¬n sè tiÒn ®ãng BHXH b×nh qu©n mét th¸ng vµ nhá h¬n sè tiÒn ®ãng BHXH b×nh qu©n ba th¸ng.

+ Nî ®äng: lµ trêng hîp mµ sè tiÒn nî lín h¬n sè tiÒn ®ãng BHXH b×nh qu©n ba th¸ng.

HiÖn nay cã mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn nh»m kiÓm so¸t, ®«n ®èc ngêi tham gia BHXH thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh nh sau:

C¬ quan BHXH ph¶i t¨ng cêng xuèng tËn ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®Ó nh¾c nhë.

Nh¾c nhë b»ng v¨n b¶n.

NÕu sau mét thêi gian ngêi tham gia BHXH cã biÓu hiÖn chËm nép thêng xuyªn hoÆc khi cã nî tån ®äng ph¸t sinh c¬ quan BHXH sÏ cã biÖn ph¸p sö lÝ nghiªm kh¾c h¬n vµ quyÕt ®Þnh sö ph¹t theo luËt ®Þnh.

- Trèn ®ãng BHXH: ®©y lµ trêng hîp t¬ng ®èi phæ biÕn thêng xuÊt hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh: khai gi¶m sè lîng lao ®éng, khai gi¶m thu nhËp cña ngêi lao ®éng.

Truy thu vµ sö ph¹t lµ hai h×nh thøc ®îc c¬ quan BHXH ¸p dông nhiÒu nhÊt hiÖn nay. Truy thu ®¶m b¶o cho ph¸p luËt BHXH ®îc tu©n thñ, cô thÓ lµ c¬ quan BHXH ®îc phÐp yªu cÇu kho b¹c hoÆc ng©n hµng trÝch chuyÓn tõ tµi kho¶n cña ngêi sö dông lao ®éng sang tµi kho¶n chuyªn thu cña BHXH bao gåm c¶ tiÒn l·i mµ kh«ng cÇn sù chÊp thuËn thanh to¸n cña ngêi sö dông lao ®éng. Xö ph¹t ®îc BHXH thùc hiÖn vµ x¸c ®Þnh theo tØ lÖ % so víi tiÒn ®ãng BHXH hµng th¸ng dùa trªn c¬ së tÝch luü. Nh×n chung çc chÕ tµi sö ph¹t cña ViÖt Nam hiÖn nay cha thùc sù nghiªm kh¾c, míi chØ mang tÝnh hµnh chÝnh cha ®ñ ®Ó ng¨n chÆn hµnh vi vi ph¹m trªn. KÕt qu¶ thu BHXH qua mêi n¨m tõ n¨m 1995- 2004 ®îc thùc hiÖn ë b¶ng 2.

B¶ng 2: T×nh h×nh thu BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2004.

N¨m Sè thu BHXH

Tèc ®é t¨ng tuyÖt ®èi

Tèc ®é t¨ng thu t¬ng

( triÖu ®ång)

(triÖu ®ång) ®èi (%)

1995

788.486 --- ---

1996

2.569.733 1.781.247 225,90

1997

3.514.226 944.493 36,75

1998

3.875.956 361.730 10,29

1999

4.186.055 310.009 8,00

2000

5.198.222 1.012.167 24,18

2001

6.334.650 1.136.428 21,86

2002

6.790.795 456.145 7,20

2003

11.654.660 4.863.865 71,62

2004

13.168.500 1.513.840 12,99


Nh vËy sè thu cña BHXH nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, sè thu n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tríc. Cã thÓ thÊy, ngay sau khi ®æi míi BHXH ViÖt Nam ®· ®i vµo ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶. Nh trong b¶ng 2 th× sè thu cã tØ lÖ t¨ng hÇu hÕt trong çc n¨m lµ hai con sè, ®Æc biÖt lµ n¨m 2003 cã sè thu t¨ng rÊt cao do BHYT chÝnh

thøc s¸t nhËp vµo BHXH. Vµ BHXH thùc hiÖn thu c¶ phÝ BHYT cña çc lao ®éng tham gia BHXH nh vËy thùc sù thuËn tiÖn cho c¶ bªn thu lÉn bªn nép. BHXH ViÖt Nam sau ®æi míi ®· chuyÓn tõ ®¬n vÞ kh«ng cã thu (thu kh«ng ®¸ng kÓ) chuyÓn sang ®¬n vÞ cã thu. Trong mêi n¨m thùc hiÖn, sè thu n¨m 2004 lµ 13.168.500 triÖu ®ång so víi 788.486 triÖu ®ång cña n¨m 1995. Nh vËy chØ trong mêi n¨m mµ sè thu ®· t¨ng lªn gÇn 20 lÇn, ®©y lµ con sè qu¶ kh«ng nhá ®Æc biÖt lµ so víi sè t¨ng gÇn 3 lÇn cña sè ngêi tham gia. ViÖc tèc ®é t¨ng thu BHXH lín h¬n tèc ®é t¨ng cña ngêi tham gia cho chóng ta thÊy phÇn lín viÖc t¨ng quü lµ do t¨ng møc ®ãng gãp trªn ®Çu ngêi. VÊn ®Ò t¨ng thu lµm t¨ng quü, tõ ®ã gi¶m g¸nh nÆng cña NSNN, t¨ng nguån quü nhµn rçi ®Ó t¨ng ®Çu t cung cÊp cho thÞ trêng vèn th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü. ViÖc nµy kh«ng nh÷ng gãp phÇn ph¸t triÓn quü mµ cßn ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña x· héi.

Bªn c¹nh ®ã t×nh tr¹ng trèn ®ãng cña BHXH ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ Ýt. §Æc biÖt lµ khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, çc ®¬n vÞ kinh tÕ nhá lÎ sö dông Ýt lao ®éng thêng xuyªn trèn ®ãng. T×nh tr¹ng nî ®äng kÐo d¹i ë mét sè ®Þa ph¬ng, mét sè ®¬n vÞ sö dông lao déng vÉn cßn. Theo b¸o ço, tÝnh ®Õn ngµy 3/9/1999, tæng sè nî ®äng trªn c¶ níc lªn tíi 418.144 triÖu ®ång (b×nh qu©n sè nî nµy t¬ng ®-¬ng víi viÖc çc ®¬n vÞ sö dông lao ®éng trong toµn quèc ®ãng chËm BHXH 1,6 th¸ng). Nh vËy t×nh h×nh nî ®äng hiÖn nay lµ rÊt lín. §Õn nh÷ng n¨m gÇn ®©y t×nh tr¹ng nî ®äng BHXH trong c«ng t¸c thu ®îc phÇn nµo c¶i thiÖn t×nh h×nh. Hµng n¨m sè ®¬n vÞ lao ®éng tiÕp tôc tham gia BHXH t¹i çc ®Þa ph¬ng ngµy cµng gia t¨ng. N¨m 2003 trªn toµn quèc cã 17.437 ®¬n vÞ vµ 474.887 ngêi tham gia. §Æc biÖt trong n¨m 2003, sè nî cña BHXH cña çc ®¬n vÞ ®· gi¶m râ rÖt. NÕu so víi sè thu nh thêi k× tríc th× sè nî chËm ®ãng chØ b»ng 0,49 th¸ng b×nh qu©n tiÒn thu BHXH ( t-

¬ng ®¬ng víi sè thu b×nh qu©n trong 15 ngµy). Trong ®ã sè nî chËm ®ãng cña n¨m 2002 t¬ng ®¬ng víi 0,78 th¸ng b×nh qu©n tiÒn thu BHXH. Theo çc b¸o ço th× sè nî chËm ®ãng cña n¨m 2003 chñ yÕu lµ cña çc doanh nghiÖp ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp l¹i hoÆc doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n hay gi¶i thÓ.

2. Qu¶n lÝ chi BHXH.

2.1.Chi çc chÕ ®é BHXH.

Chi tr¶ trî cÊp cho çc chÕ ®é BHXH hiÖn nay ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, tuy vµo çc gãc ®é mµ ngêi ta cã thÓ xem xÐt çc vÊn ®Ò díi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Cã bèn çch ph©n lo¹i chi trî cÊp BHXH nh sau:

- Chi trî cÊp ®Þnh k× thêng xuyªn vµ trî cÊp mét lÇn.

- Ph¬ng thøc thanh to¸n trî cÊp b»ng tiÒn hay hiÖn vËt.

- Nguån chi tõ NSNN hay tõ quü BHXH.

- Chi theo trî cÊp ng¾n h¹n hay dµi h¹n.

HiÖn nay BHXH ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn chi cho çc chÕ ®é sau:

+ Trî cÊp èm ®au.

+ Trî cÊp thai s¶n.

+ Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp.

+ Trî cÊp hu trÝ.

+ Trî cÊp tö tuÊt.

+ Chi dìng søc phôc håi søc khoÎ.

§Ó qu¶n lÝ chi trî cÊp cho çc chÕ ®é cña BHXH ViÖt Nam cÇn chó ý ®Õn nh÷ng néi dung sau ®©y:

2.1.1. Ph©n cÊp chi tr¶.

Còng nh qu¶n lÝ thu, qu¶n lÝ chi còng theo ph©n cÊp theo ®ã c¬ quan BHXh cÊp tØnh, huyÖn cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn kÞp thêi ®Çy ®ñ cho çc ®èi tîng hëng BHXH kÞp thêi, ®Çy ®ñ, ®óng ®èi tîng vµ ®óng chÕ ®é chÝnh s¸ch. Theo quy ®Þnh c¬ quan BHXH cÊp tØnh chØ chÞu tr¸ch nhiÖm chi tr¶ trî cÊp èm ®au, thai s¶n vµ trî cÊp mét lÇn cho çc ®èi tîng hëng mµ ®¬n vÞ sö dông mµ c¬ quan BHXH cÊp tØnh ®· thu ®ãng gãp. C¬ quan BHXH cÊp huyÖn chi tr¶ trî cÊp èm ®au, thai s¶n vµ çc trî cÊp mét lÇn cho çc ®¬n vÞ sö dông lao ®éng mµ c¬ quan BHXH cÊp huyÖn ®· thu ®ãng gãp. BHXH huyÖn còng chi trî cÊp ®Þnh k× liªn quan ®Õn çc chÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, hu tuæi giµ, tö tuÊt cho çc ®èi tîng trªn ®Þa bµn qu¶n lÝ vµ chi tr¶ trî cÊp cho çn bé x· phêng thÞ trÊn ®· tham gia BHXH. Nh vËy lµ ®· cã sù ph©n cÊp cô thÓ cho tõng cÊp qu¶n lÝ, ngoµi ra ®Ó thùc hiÖn qu¶n lÝ viÖc chi tr¶ trî cÊp c¬ quan BHXH çc cÊp cßn ph¶i lËp çc b¸o ço vµ tæng hîp çc kho¶n chi trî cÊp ®Ó nép lªn c¬ quan BHXH cÊp trªn theo ®Þnh k×. Dùa vµo çc b¸o ço nµy mµ c¬ quan BHXH cÊp trªn sÏ thùc hiÖn thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt chi trî cÊp BHXH theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh.

2.1.2. Ph¬ng thøc chi tr¶.

Nh chóng ta ®· biÕt viÖc chi tr¶ trî cÊp hiÖn nay cã hai ph¬ng thøc chÝnh ®Ó chi tr¶, mçi ph¬ng thøc ®Òu cã nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm riªng, tuú thuéc vµo hoµn c¶nh mµ chóng ta nªn lùa chän cho phñ hîp. T¹i ViÖt Nam hiÖn nay ph¬ng thøc chi tr¶ gi¸n tiÕp th«ng qua hÖ thènh ®¹i lÝ chi tr¶ lµ phæ biÕn nhÊt. HÖ thèng ®¹i lÝ chi tr¶ hÇu hÕt lµ quan hÖ dùa trªn hîp ®ång lao ®éng vµ thêng lµ chÝnh ngêi sö dông lao ®éng, çn bé x· phêng, bu ®iÖn hoÆc ng©n hµng. Thêng çc ®¹i lÝ chi tr¶ lµ ngêi sö dông lao ®éng ®îc BHXH ViÖt Nam sö dông cho viÖc chi tr¶ cho

çc trî cÊp ng¾n h¹n nh èm ®au, tai n¹n, bÖnh nghÒ nghiÖp... rÊt tiÖn lîi. Çc ®¹i lÝ cßn l¹i phï hîp h¬n víi çc chÕ ®é dµi h¹n. Víi ®iÒu kiÖn nh hiÖn nay cña ViÖt Nam th× ph-¬ng thøc chi tr¶ nh vËy lµ hîp lÝ, chi phÝ thÊp, tiÖn lîi ®èi víi ngêi ®îc hëng trî cÊp.

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña níc ta nh hiÖn nay BHXH còng cÇn nghiªn cøu vµ xem xÐt tíi çc ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nh chi tr¶ gi¸n tiÕp qua hÖ thèng tµi kho¶n ng©n hµng. Víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng nh hiÖn nay th× t¹i çc thµnh phè cã thÓ nghiªn cøu vµ øng dông chã ph¬ng ph¸p chi tr¶ hiÖn ®¹i nµy. ¦u ®iÓm lín nhÊt cña ph¬ng thøc nµy lµ nhanh chãng vµ tiÕt kiÖm chi phÝ.

2.1.3. Qu¶n lÝ ®èi tîng ®îc hëng vµ sè tiÒn chi tr¶.

Qu¶n lÝ chi tr¶ trî cÊp BHXH yªu cÇu c¬ quan BHXH qu¶n lÝ ®èi tîng ®îc hëng theo tõng lo¹i chÕ ®é, t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m vµ kiÓm tra x¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng hëng, qu¶n lÝ sè tiÒn chi tr¶ theo tõng k× thanh to¸n vµ ®¶m b¶o an toµn nguån tiÒn mÆt trong suèt qu¸ tr×nh chi tr¶.

- Qu¶n lÝ ngêi phô thuéc: ngay tõ khi thùc hiÖn viÖc ®¨ng kÝ tham gia BHXH vµ ghi hå s¬, ph¶i cËp nhËt çc th«ng tin chÝnh x¸c vÒ ®èi tîng phô thuéc ®ñ ®iÒu kiÖn h-ëng trî cÊp.

- LËp b¸o ço thèng kª ®Þnh k× vÒ ®èi täng hëng BHXH riªng cho tõng lo¹i trî cÊp ®Þnh k× hay mét lÇn, chi tiÕt theo tõng lo¹i chÕ ®é vµ t¸ch riªng theo tõng ®èi tîng hëng tõ NSNN hay tõ quü BHXH.

- ThiÕt kÕ, c¶i tiÕn vµ söa ®æi thñ tôc xÐt hëng trî cÊp ®¶m b¶o ®¬n gi¶m, khoa häc nhng vÉn nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. KiÓm tra kÜ çc ®iÒu kiÖn hëng BHXH dùa vµo

çc quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn hëng çn bé sÏ xem xÐt t çch ®îc hëng cña ®èi tîng vµ nhanh chãng ra quyÕt ®Þnh tõ chèi hay chÊp nhËn trî cÊp. §Ó ®¶m b¶o c«ng viÖc trªn ®îc thùc hiÖn nhanh chãng vµ chÝnh x¸c yªu cÇu çn bé xÐt h-ëng ph¶i cã tr×nh ®é vµ ®¹o ®øc tèt vµ nhËn thøc râ ®îc tÇm quan träng cña c«ng viÖc.

- Thu håi sè tiÒn chi sai nÕu cã c¨n cø chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh viÖc gi¶ m¹o hå s¬ giÊy tê ®Ó ®îc hëng trî cÊp BHXH. Khi ®ã c¬ quan BHXH ph¶i ngõng ngay viÖc thùc hiÖn chi trî cÊp vµ nhanh chãnh thu håi sè tiÒn ®· chi sai vÒ ®ång thêi nhanh chãng cã biÖn ph¸p xö lÝ thÝch ®¸ng.

KÕt qu¶ chi BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn sau ®æi míi 1995 ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng sè liÖu 3.

B¶ng 3: T×nh h×nh chi çc chÕ ®é BHXH tõ 1995- 2004.

N¨m Tæng chi BHXH

( triÖu ®ång)

TØ träng tõ NSNN

(%)

TØ träng tõ quü BHXH

(%)

Chi BHYT (%)

1995 1.153.984 96 4 -

1996 4.711.054 92 8 -

1997 5.756.618 90 10 -

1998 5.885.055 87 13 -

1999 5.955.971 84 16 -

2000 7.574.775 82 18 -

2001 9.215.061 79 21 -

2002 9.480.875 74 26 -

2003 15.934.778 62 31 7

2004 16.832.957 60 29 11


Qua b¶ng 3 ta cã thÓ nhËn thÊy BHXH ViÖt Nam sè chi ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2003 khi chi BHYT ®îc tÝnh vµo chi BHXH. T×nh h×nh chi cña BHXH ViÖt Nam cã nhiÒu phøc t¹p v× nh÷ng ngêi vÒ hu tríc n¨m 1995 cßn hëng çc chÕ ®é do NSNN cÊp, quü BHXH chØ chi trî cÊp cho çc lao ®éng vÒ hu sau 1995. §Æc biÖt n¨m 2002 BHYT chÝnh thøc chuyÓn sang BHXH nªn chi cßn bao gåm c¶ m¶ng BHYT. TØ träng chi tõ nguån ng©n s¸ch gi¶m, chi tõ quü BHXH t¨ng ®Òu, ®iÒu nµy còng phï hîp víi thùc tiÔn ®èi tîng chi tr¶ cña NSNN theo thêi gian gi¶m dÇn, çc ®èi tîng chi tr¶ cña quü BHXH ngµy cµng t¨ng. Theo t×nh h×nh nh hiÖn nay th× chi tõ NSNN sÏ gi¶m vµ theo dù tÝnh 2050 th× çc ®èi tîng nµy sÏ gi¶m hÕt vµ chi tõ quü BHXH sÏ chiÕm 100%, lóc ®ã NSNN chØ ®ãng vµi trß hç trî trong trêng hîp cÇn thiÕt.

N¨m 2004, toµn ngµnh gi¶i quyÕt cho 93.289 ngêi hëng trî cÊp ®Þnh k×, trong ®ã cã 70.000 ngêi hëng chÕ ®é hu trÝ vµ gi¶i quyÕt cho 159.989 lît ngêi hëng trî cÊp mét lÇn t¨ng 20.7% so víi n¨m 2003. Khã kh¨n trong c«ng t¸c nµy lµ sau khi nghØ lao ®éng nhiÒu ngêi ®· chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c vËy nªn viÖc gi¶i quyÕt çc trî cÊp mét lÇn lµ cßn nhiÒu tån ®äng.

2.2. Chi qu¶n lÝ ho¹t ®éng bé m¸y.

Theo quy chÕ tµi chÝnh hiÖn nay cã quy ®Þnh chi qu¶n lÝ ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ®îc chia lµm hai phÇn chÝnh lµ chi thêng xuyªn vµ kinh phÝ mua s¾m tµi s¶n cã ®Þnh, x©y dùng c¬ së vËt chÊt. Chi thêng xuyªn lµ kho¶n chi bao gåm c¶ chi phÝ nghiªn cøu khoa häc, ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i. Kho¶n chi nµy ®îc trÝch tõ tiÒn sinh lêi do thùc hiÖn çc biÖn ph¸p b¶o tån vµ t¨ng trëng quü, møc trÝch b»ng 4% trªn sè thùc thu cña BHXH vµ BHYT ®îc ¸p

dông ®Õn n¨m 2005. Chi x©y dùng c¬ së vËt chÊt, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh lµ kho¶n chi ®îc trÝch tõ tiÒn sinh lêi do thùc hiÖn çc biÖn ph¸p b¶o tån vµ t¨ng trëng quü.

Chi phÝ qu¶n lÝ cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam do Héi ®ång qu¶n lÝ quyÕt ®Þnh trªn c¬ së ®Þnh møc, tiªu chuÈn hiÖn hµnh cña Nhµ níc ViÖt Nam vµ ho¹t ®éng ®Æc thu cña ngµn, ®¶m b¶o nguyªn t¾c tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶. BHXH ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm ph©n bæ chi phÝ qu¶n lÝ cho BHXH çc cÊp phï hîp víi nhiÖm vô ®îc giao, ®¶m b¶o kinh phÝ ph©n bæ cho BHXH çc cÊp kh«ng ®îc vît qu¸ so víi tæng møc.

Néi dung qu¶n lÝ chi ho¹t ®éng thêng xuyªn tËp chung vµo çc néi dung cô thÓ sau:

+ Qu¶n lÝ lao ®éng vµ quü l¬ng ®èi víi çc ®¬n vÞ, c¬ quan BHXH.

+ Qu¶n lÝ chi cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ chÝnh s¸ch BHXH.

+ Qu¶n lÝ chi ho¹t ®éng nghiÖp vô: chi cho c«ng t¸c thu, chi BHXH; chi tiÕp kh¸ch.

+ Qu¶n lÝ kinh phÝ cÊp cho ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i çn bé c«ng nh©n viªn.

+ Qu¶n lÝ chi cho çc chuyÕn c«ng t¸c.

+ Ngoµi ra BHXH ViÖt Nam cßn thùc hiÖn qu¶n lÝ chi hç trî ®êi sèng cho çn bé, chi hái th¨m çc ®èi tîng ®îc h-ëng çc chÕ ®é.

Chi ho¹t ®éng ®îc BHXH ViÖt Nam c©n ®èi gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cña ®éi ngò nh©n viªn trong ngµnh, c¶i thiÖn trang thiÕt bÞ lµm viÖc gióp cho viÖc qu¶n lÝ çc ®èi tîng, lu tr÷ th«ng tin, ... tèt h¬n. §Æc biÖt lµ viÖc n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña BHXH nh trô së BHXH ViÖt Nam,

trô së BHXH ë c¶ çc tØnh vµ huyÖn ®· ®îc n©ng cÊp, x©y míi vµ ®ang dÇn hoµn thiÖn ®ång bé. Çc kho¶n chi lµ ®óng víi quy ®Þnh cña Nhµ níc. Sau ®©y lµ nh÷ng sè liÖu vÒ chi qu¶n lÝ trong mét vµi n¨m qua:

B¶ng 4: T×nh h×nh chi qu¶n lÝ BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2004.

N¨m 2001 2002 2003 2004

Tæng chi (triÖu ®ång)

238.092 279.240 572.359 512.000

Tèc ®é t¨ng chi (%)

----- 17,28 104,97 - 10.70

(Nguån BHXH ViÖt Nam)

Qua b¶ng 4 ta cã thÓ nhËn thÊy sè chi qu¶n lÝ cña BHXH ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ sè chi cña n¨m 2003 t¨ng gÇn gÊp ®«i sè chi cña n¨m 2002. Song sè chi cña n¨m 2004 ®· gi¶m so víi n¨m 2004, nh vËy lµ BHXH ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng béi chi qu¸ lín.

3. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü.

HiÖn nay BHXH ViÖt Nam cã qu¶n lÝ quü dùa trªn çc tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam vµ t¹i Kho b¹c Nhµ níc. Theo quy ®Þnh hiÖn nay th× sè d trong quü BHXH ®îc dïng ®Ó ®Çu t t¨ng trëng nh»m môc ®Ých b¶o tån vµ t¨ng trëng quü. §©y còng lµ mét ho¹t ®éng h÷u hiÖu ®Ó ®¶m b¶o chi mµ kh«ng ph¶i t¨ng thu, h¬n n÷a ®©y còng lµ mét nguån thu rÊt lín cña BHXH ViÖt Nam. §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü ph¶i ®¶m b¶o ®îc yªu cÇu an toµn, b¶o tån ®îc gi¸ trÞ vµ cã hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ- x· héi. N¨m 1996 ho¹t ®éng ®Çu t míi chØ dõng l¹i ë viÖc nhËn l·i suÊt 0,3% theo quy ®Þnh hëng l·i suÊt kh«ng k× h¹n th× ®Õn n¨m 1997 çc biÖn ph¸p b¶o toµn vµ

t¨ng trëng quü ®· ®îc më réng, hiÖn nay ho¹t ®éng nµy gåm cã:

+ Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, k× phiÕu, c«ng tr¸i cña Kho b¹c Nhµ níc vµ çc ng©n hµng th¬ng m¹i cña Nhµ níc.

+ Cho NSNN, Quü hç trî ®Çu t ph¸t triÓn, çc ng©n hµng th¬ng m¹i cña Nhµ níc, ng©n hµng chÝnh s¸ch vay.

+ §Çu t vµo mét sè dù ¸n cã nhu cÇu vÒ vèn do Thñ t-íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.

Nh×n chung c«ng t¸c ®Çu t t¨ng trëng quü ®· ®îc triÓn khai thùc hiÖn ë BHXH ViÖt Nam, ®©y còng lµ m¶ng ho¹t ®éng quan träng vµ bíc ®Çu ®· ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. T¹i BHXH ViÖt Nam ho¹t ®éng nµy do Ban kÕ ho¹ch- tµi chÝnh thc hiÖn, theo nh÷ng ®¸nh gi¸ chung th× sè tiÒn l·i ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo chi tiªu x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt, trÝc lËp Quü khen thëng, phóc lîi ... . Ho¹t ®éng ®Çu t ®îc tiÕn hµnh qu¶n lÝ ®Ó ®¶m b¶o ®îc ho¹t ®éng theo ®óng danh môc, qu¶n lÝ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thÈm ®Þnh ®Ó ®a ra nh÷ng ph¬ng ¸n kh¶ thi vµ cã hÖu qu¶ nhÊt. KÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t quü BHXH ViÖt Nam qua nh÷ng n¨m võa qua ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 5.

B¶ng 5: L·i ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH ViÖt Nam.

N¨m L·i thu trong n¨m (triÖu

®ång)

T¨ng trëng l·i (triÖu ®ång)

TØ lÖ t¨ng tr-ëng l·i (%)

1997 209.800 209.800

1998 472.579 262.779 78,84

1999 665.715 193.136 40,86

2000 824.164 158.449 23,80

2001 870.942 46.778 5,68

2002 1.300.100 360.100 41,35

2003 1.911.000 611.000 47,00

2004 2.197.302 268.302 14,04


Tõ b¶ng trªn ta cã thÓ thÊy ®îc t×nh h×nh thùc hiÖn cña c«ng t¸c ®Çu t t¨ng trëng quü ®· cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ. Tuy n¨m 2001lµ n¨m ho¹t ®éng cã sè l·i t¨ng lªn lµ nhá nhÊt nhng nh÷ng n¨m gÇn ®©y sè l·i ®Çu t ®ang t¨ng dÇn, ®Æc biÖt lµ n¨m 2004 sè l·i ®Çu t ®· lªn tíi 2.197.302 triÖu ®ång. Nh vËy, ®Çu t chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong tæng thu BHXH vµ ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m tíi ch¾c ch¾n vai trß cña ho¹t ®éng ®Çu t cßn ph¶i lín h¬n n÷a. Ba n¨m gÇn ®©y tØ lÖ t¨ng trëng l·i ®Çu t cña BHXH lµ t¬ng ®èi cao, æn ®Þnh ë møc tØ lÖ lµ sÊp sØ 40%. Riªng cã n¨m 2004 võa qua tØ lÖ l·i ®Çu t cha cao v× t×nh h×nh gi¸ c¶ trong níc cã nhiÒu biÕn ®éng. TØ lÖ l¹m ph¸t t¨ng kh¸ cao, thÞ trêng tµi chÝnh biÕn ®éng m¹nh. Sang ®Çu n¨m 2005 Nhµ níc ta ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p ®èi víi th× trêng tiÒn tÖ. HiÖn nay NHNN ®ang sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, n©ng l·i suÊt ®Çu t cña ViÖt Nam ®ång. Cã thÓ trong n¨m 2005 nµy sè thu l·i ®Çu t cña BHXH ViÖt Nam sÏ cao h¬n.

3. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng c©n ®èi quü BHXH.

Sau NghÞ ®Þnh 12/CP ®îc thùc hiÖn, quü BHXH ViÖt Nam míi chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng vµ ®îc qu¶n lÝ thèng nhÊt, h¹ch to¸n ®éc lËp víi NSNN. BHXH lµ mét chÝnh s¸ch x· héi, hÖ thèng BHXH ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn

mµ ho¹t ®éng v× môc tiªu x· héi, do vËy quü BHXH ho¹t ®éng vµ ®îc b»ng thu chi hîp lÝ (tthu bï chi). §Ó qu¶n lÝ tèt viÖc c©n ®èi thu chi quü tríc hÕt ta ph¶i qu¶n lÝ tèt çc ho¹t ®éng thu, chi BHXH vµ c¶ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü. Trªn lÝ thuyÕt lµ nh vËy song qu¸ tr×nh thùc hiÖn qu¶ lµ khã kh¨n bëi thø nhÊt lµ ®Æc trng cña ngµnh nµy lµ thu tríc chi sau, çc kho¶n chi ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ngay khi triÓn khai ®Ó x¸c ®Þnh møc thu cho hîp lÝ. H¬n n÷a ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi th× lu«n lu«n vËn ®éng kh«ng ngõng, çc biÕn cè cã thÓ x¶y ra mµ chóng ta kh«ng thÓ ®iÒu kiÓn ®îc.

§Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam hiÖn nay, BHXH ®îc ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tµi chÝnh PAYGO ®èi víi chÕ ®é hu trÝ. Tøc lµ çc kho¶n thu trong n¨m sÏ dïng ®Ó chi tr¶ cho çc kho¶n chi trong n¨m ®ã. Nh×n chung hÖ thèng tµi chÝnh BHXH theo c¬ chÕ PAYGO hÇu nh kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt çc kho¶n tÝch luü cho çc giai ®o¹n sau, viÖc qu¶n lÝ lµ rÊt ®¬n gi¶n. §èi víi c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh nµy, chu k× thùc hiÖn ®îc chia lµm 3 giai ®o¹n sau:

- Giai ®o¹n thanh niªn: lµ giai ®o¹n kho¶ng 20 n¨m sau khi b¾t ®Çu ¸p dông c¬ chÕ nay (ë ViÖt Nam lµ kho¶ng thêi gian tõ 1995- 2015). Giai ®o¹n nµy cha cã nhiÒu ngêi vÒ hu, sè ngêi tham gia t¨ng, nh vËy lµ sè ngêi phô thuéc Ýt, tØ lÖ thay thÕ cao dÉn ®Õn tØ lÖ ®ãng gãp thÊp.

- Giai ®o¹n giµ ho¸: lµ kho¶ng 30 n¨m tiÕp theo giai ®o¹n thanh niªn (ë ViÖt Nam lµ kho¶ng thêi gian tõ 2015- 2045). Giai ®o¹n nµy sè ngêi vÒ hu t¨ng, tØ lÖ phô thuéc t¨ng, ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi thu chi ngêi ta cã thÓ dïng hai çch hoÆc gi¶m tØ lÖ thay thÕ hoÆc lµ t¨ng tØ lÖ ®ãng gãp.

- Giai ®o¹n giµ ho¸ hoµn toµn: lµ giai ®o¹n kho¶ng trªn 50 ¸p dông chÕ ®é PAYGO nh vËy ë ViÖt Nam lµ kho¶ng tõ

2045 trë ®i. Giai ®o¹n nµy tØ lÖ phô thuéc t¨ng lªn rÊt cao vµ tØ lÖ ®ãng gãp buéc ph¶i t¨ng lªn.

Theo dù b¸o th× BHXH ViÖt Nam ®Õn kho¶ng n¨m 20036 lµ b¾t ®Çu chuyÓn sang giai ®o¹n giµ ho¸ (tøc lµ thu kh«ng ®ñ chi, sè d quü sÏ ©m). Dù tÝnh, quü BHXH ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn ®Õn tËn n¨m 2022, t¹i ®©y sè d quü sÏ lín nhÊt. NÕu tØ lÖ tham gia BHXH thùc hiÖn theo xu thÕ nh hiÖn nay th× ®èi tîng tham gia BHXH ®Õn n¨m 2020 vµo kho¶ng 15 triÖu ngêi, ®Õn n¨m 2030 lµ 22,4 triÖu ngêi vµ n¨m 2040 lµ kho¶ng 31 triÖu ngêi. T¬ng ®¬ng víi ®ã, sè d dù kiÕn cña BHXH ViÖt Nam vµo n¨m 2022 lµ kho¶ng 200.000 tû ®ång, sau ®ã sÏ gi¶m dÇn vµ ®Õn n¨m 2036 dù kiÕn sÏ ©m. Do vËy vÊn ®Ò nªu ra hiÖn nay lµ quü BHXH ®ang tån d lín, BHXH ViÖt Nam ngay tõ lóc nµy nªn thùc hiÖn çc biÖn ph¸p, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho t¬ng lai th©m hôt quü kh«ng xa.

ChÕ ®é qu¶n lÝ tµi chÝnh nh vËy cã u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n song l¹i còng cã nhiÒu nhîc ®iÓm cÇn kh¾c phôc nh sù tån t¹i quü, quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng vµ ngay c¶ nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn ë níc ta, chóng ta cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy ®©y lµ lùa chän chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh sang c¬ chÕ qu¶n lÝ cã ®Çu t. Thùc hiÖn çc ho¹t ®éng ®Çu t ®Ó gi¶m nh÷ng h¹n chÕ cña c¬ chÕ qu¶n lÝ nµy. Nh vËy ®Çu t lµ viÖc lµm rÊt quan träng ®èi víi viÖc c©n ®èi quü BHXH c¶ hiÖn nay vµ trong t¬ng lai. Thu tõ ®Çu t cã thÓ gióp b¶o toµn gi¸ trÞ quü vµ gióp chóng t¨ng trëng bï ®¾p ®îc sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn do l¹m ph¸t. Chóng ta cã thÓ thÊy ®îc ho¹t ®éng c©n ®èi quü BHXH ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m qua:

B¶ng 6: T×nh h×nh c©n ®èi quü BHXH ViÖt Nam tõ 1995- 2004.

( triÖu ®ång)

N¨m Sè d n¨m tríc

Sè thu trong n¨m

Tæng thu

Tæng chi

Sè d cuèi n¨m

1995 0 788486 788486 41954 746532

1996 746532 2569733 3316265 383150 2933115

1997 2933115 3724269 6657384 693525 5963862

1998 5963862 4394569 10358431

971630 9386801

1999 9386801 4867167 14253968

1200351

13053635

2000 13053635

6032387 19086022

1606783

17479239

2001 17479239

7229810 24709049

2381915

22327134

2002 22327134

8117437 30444571

2606542

50165163

2003 50165163

13565660

63730823

6150010

57580813

2004 57580813

15365802

73046615

7021000

66025615


B¶ng c©n ®èi cho ta çi nh×n tæng quan vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña BHXH ViÖt Nam. Chóng ta cã thÓ nhËn thÊy sè d quü hiÖn nay cña chóng ta ®ang rÊt lín v× t×nh h×nh thu vµo nhiÒu mµ chi th× Ýt do cã sù hç trî rÊt lín tõ NSNN. Qua ®ã ta nhËn thÊy, ®èi víi t×nh h×nh nh hiÖn nay

ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü cÇn ph¸t huy h¬n n÷a. Sè d quü cuèi n¨m t¨ng lªn ®Òu ®Æn, sè d tÝnh ®Õn th¸ng 12/2004 lªn tíi 66025615 triÖu ®ång, ®©y lµ con sè rÊt lín so víi n¨m 1995. Tèc ®é t¨ng tæng thu quü lín h¬n tæng chi quü, ®©y lµ lÝ do khiÕn cho sè d quü t¨ng cao. H¬n n÷a nh chóng ta biÕt BHXH ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña c¬ chÕ PAYGO nªn viÖc sè d quü cao lµ hoµn toµn hîp lÝ. §iÒu cÇn thiÕt hiÖn nay lµ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hîp lÝ nh»m kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm cña chÕ ®é qu¶n lÝ tµi chÝnh nµy. Sè d quü ngµy cµng t¨ng, theo tØ lÖ t¨ng sè dquü nh hiÖn nay cã lÏ chØ kho¶ng n¨m 2030 lµ sè d quü ®¹t ®îc møc 200.000 tû ®ång, møc cao nhÊt theo dù b¸o.

III. §¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam.

1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc.

1.1. H×nh thµnh hÖ thèng ph¸p lÝ lµm c¬ së cho c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH:

Tõ ngay sau 1995, ChÝnh phñ ®· ban hµnh hµng lo¹t çc NghÞ ®Þnh vÒ BHXH quy ®Þnh vµ hoµn thiÖn dÇn çc quy chÕ qu¶n lÝ còng nh ho¹t ®éng cña ngµnh nãi chung vµ cña tµi chÝnh BHXH nãi riªng. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng, lµ ®Þnh híng quan träng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. H¬n n÷a trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng hÖ thèng ph¸p lÝ cña BHXH ViÖt Nam lu«n ®îc söa ®æi bæ xung cho phï hîp víi sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi. HÖ thèng BHXH ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn víi sè ngêi tham gia BHXH t¨ng, n¨m 1995 míi cã 2.275.998 ngêi tham gia BHXH th× tÝnh cho ®Õn cuèi n¨m 2004 sè ngêi tham gia ®· lªn tíi 6.344.508 ngêi (t¨ng gÇn 3 lÇn). Nh vËy lµ chÝnh s¸ch ®æi míi lµ hoµn toµn phï hîp vµ ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. §iÒu nµy thÓ hiÖn trong kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong mäi

mÆt, song trong khu«n khæ cña ®Ò tµi chØ xin ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh qu¶n lÝ tµi chÝnh cña BHXH ViÖt Nam.

1.2.H×nh thµnh quü BHXH ®îc qu¶n lÝ tËp trung vµ ®éc lËp víi NSNN.

Tríc ®©y quü BHXH chØ tån t¹i trªn danh nghÜa vµ hÇu nh kh«ng cã thu, nguån chi tr¶ cho çc chÝnh s¸ch phô thuéc vµo NSNN. HiÖn nay BHXH ®· h×nh thµnh nªn quü BHXH, ®éc lËp víi NSNN. Thu BHXH tõ hai ®èi tîng lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng víi quy ®Þnh trÝch nép theo % l-¬ng cña ngêi lao ®éng vµ quü l¬ng cña doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng thu chi ®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi thuËn lîi chi phÝ thÊp mµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cao. ViÖc ph©n cÊp thu chi theo ba cÊp, thu b»ng chuyÓn kho¶n, thùc hiÖn chi tr¶ th«ng qua ®aÞ lÝ lµ rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay. Møc chi BHXH dùa trªn nh÷ng c¨n cø thùc tÕ, møc l¬ng tèi thiÓu tÝnh lµm c¨n cø ®¶m b¶o ®îc møc sèng tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng. TØ lÖ hëng BHXH ViÖt Nam lµ t¬ng ®èi cao so víi çc níc trªn thÕ giíi thÓ hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi l¹i thu nhËp cña BHXH. Quü BHXH hiÖn nay lu«n t¨ng trëng qua çc n¨m, quü ®ang thay thÕ dÇn çc kho¶n chi víi tØ träng chi tõ quü BHXH t¨ng, gi¶m tØ träng chi tõ NSNN. ViÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn quü BHXH ViÖt Nam lµ bíc ngoÆt lín trong sù ph¸t triÓm cña ngµnh BHXH, ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn vÒ c¬ chÕ qu¶n lÝ.

1.3 . C«ng t¸c thu ®îc ph©n cÊp, tæ chøc thu hîp lÝ an toµn qua hÖ thèng tµi kho¶n thu BHXH ViÖt Nam.

CÊp Trung ¬ng, cÊp khu vùc, cÊp c¬ së lµ ba ph©n cÊp qu¶n lÝ cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam dùa trªn ph©n cÊp hµnh chÝnh. Trªn c¬ së ph©n cÊp nµy ho¹t ®éng thu, chi cña BHXH ®îc triÓn khai réng kh¾p c¶ níc. ViÖc thùc hiÖn thu chñ yÕu lµ th«ng qua chuyÓn kho¶n tõ tµi kho¶n cña doanh nghiÖp vµo tµi kho¶n thu BHXH lËp t¹i Kho b¹c Nhµ n-

íc, hay ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt nam. H×nh thøc thu nép trªn võa ®¶m b¶o tÝnh an toµn, chÝnh x¸c l¹i gióp cho çc doanh nghiÖp vµ c¬ quan BHXH thùc hiÖn dÔ dµng. KÕt qu¶ lµ sè thu cña BHXH ViÖt Nam n¨m sau lu«n t¨ng h¬n n¨m tríc, gi¶m t×nh tr¹ng nî ®ãng, trèn ®ãng, chËm ®ãng. Tõ ®ã quü BHXH ®îc æn ®Þnh, thùc hiÖn theo ®óng kÕ ho¹ch qu¶n lÝ, b¶o tån vµ t¨ng trëng quü, ®¶m b¶o ®îc kh¶ n¨ng chi tr¶ cña quü BHXH.

1.4 . Thùc hiÖn chi tr¶ çc chÕ ®é võa nhanh chãng, kÞp thêi võa ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c.

HiÖn nay BHXH ViÖt Nam còng nh çc ban ngµnh trong c¶ níc ®ang thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ®¬n gi¶m ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh. ViÖc xÐt duyÖt çc hå s¬ hëng çc lo¹i chÕ ®é ®· dÇn ®îc ®æi míi, thñ tôc nhanh chãng, ®¬n gi¶m nhng vÉn hiÖu qu¶. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc ®èi tîng tõ 1/1/2005 theo quy tr×nh xÐt duyÖt míi, viÖc xÐt duyÖt hå s¬ ®îc thùc hiÖn ë BHXH tØnh b»ng ch¬ng tr×nh tin häc, BHXH ViÖt Nam chØ theo dâi, chØ ®¹o, híng dÉn vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn cña BHXH tØnh. C«ng t¸c chi tr¶ ®îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua hÖ thèng ®¹i lÝ lµ chñ sö dông lao ®éng ®èi víi çc chÕ ®é ng¾n h¹n, çn bé x· phêng víi çc chÕ ®é dµi h¹n. ViÖc chi tr¶ hiÖn nay thùc hiÖn kÞp thêi gióp ngêi lao ®éng ®¶m b¶o cuéc sèng cña hä. Quü BHXH ®ang cã sè chi chiÕm tØ träng ngµy cµng cao, dÇn thay thÕ NSNN trong vai trß chi tr¶ çc chÕ ®é. Sau khi s¸t nhËp BHYT sang BHXH, c«ng t¸c thu chi thùc hiÖn ®¬n gi¶n gän nhÑ, gi¶m ®îc chi phÝ qu¶n lÝ v× çc ®èi tîng ph¶i tham gia BHXH th× ®ång thêi còng ph¶i tham gia BHYT. Çc kho¶n chi vµo c«ng t¸c nghiªn cøu, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lÝ BHXH ®· lµm gi¶m çc lo¹i chi phÝ qu¶n lÝ kh¸c.

1.5. Quü ®· cã thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü, gi¶m ®îc nhîc ®iÓm cña c¬ chÕ qu¶n lÝ PAYGO.

Tõ sau 1997 BHXH ViÖt Nam thùc sù cã thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü. §©y lµ mét ho¹t ®éng ®ãng vai trß vÞ trÝ thùc sù quan träng kh«ng nh÷ng lµm t¨ng thu mµ cßn gãp phÇn b¶o toµn kh¶ n¨ng chi tr¶ cña quü BHXH. Tuy thu tõ ®Çu t cha cao song ®¶m b¶o an toµn, kh«ng ®Ó x¶y ra thÊt tho¸t, nã ®· thÓ hiÖn sù ®óng ®¾n trong qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. §Æc biÖt nh ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay chØ sè gi¸ tiªu dïng t¬ng ®èi cao (tØ lÖ l¹m ph¸t cao) cã thÓ dÉn tíi viÖc Nhµ níc ph¶i quy ®Þnh l¹i møc l¬ng tèi thiÓu. Nh vËy nÕu kh«ng cã sù ®Çu t b¶o toµn vµ t¨ng trëng quü th× sù bï thiÕu cho nh÷ng chªnh lÖch khi nép vµ khi hëng lµ kh«ng cã. H¬n n÷a, ho¹t ®éng ®Çu t cßn mang l¹i kh«ng nh÷ng lîi Ých vÒ mÆt kinh tÕ mµ c¶ vÒ mÆt x· héi. Çc dù ¸n ®Çu tcã thÓ mang ®Õn viÖc lµm cho nhiÒu lao ®éng thÊt nghiÖp gi¶m g¸nh nÆng cho x· héi ... . ViÖc ®Çu t ®· ®îc thùc hiÖn theo ®óng danh môc ®Çu t, ®óng h¹n møc ®Çu t vµ ®¶m b¶o an toµn, t¨ng trëng quü BHXH gãp phÇn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ cho çc chÕ ®é.

2. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc vµ nguyªn nh©n.

2.1. ViÖc sè ngêi tham gia cßn Ýt ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng trèn tham gia, trèn ®ãng, nî ®äng phÝ BHXH cßn rÊt phæ biÕn.

HiÖn nay theo quy ®Þnh th× sè lao ®éng b¾t buéc tham gia lµ rÊt lín song sè ngêi tham gia BHXH tÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy lµ cha cao. T×nh tr¹ng trèn tham gia BHXH cña çc ®èi tîng, ®Æc biÖt lµ khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, nh÷ng c«ng ty t nh©n, cæ phÇn, tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n võa vµ nhá lµ t¬ng ®èi cao. Thø nhÊt lµ t×nh tr¹ng khai gi¶m, khai thiÕu sè lao ®éng trong doanh nghiªp, trêng hîp thø hai lµ kh«ng tham gia hoµn toµn. Tån t¹i t×nh tr¹ng trªn

mét phÇn do sù thiÕu tÝch cùc cña chñ sö dông lao ®éng, mét phÇn do sù qu¶n lÝ cha chÆt cña c¬ quan ban ngµnh cã liªn quan. Cha cã sù phèi kÕt hîp cÇn thiÕt gi÷a çc ®¬n vÞ qu¶n lÝ, bªn c¹nh ®ã çc chÕ tµi ph¸p luËt còng cha cã nh÷ng biÖn ph¸p sö ph¹t nghiªm minh ®èi víi t×nh tr¹ng nµy.

Çc doanh nghiÖp hiÖn nay trong viÖc ®ãng phÝ BHXH vÉn diÔn ra t×nh tr¹ng khai gi¶m quü l¬ng cña doanh nghiÖp ®Ó trèn ®ãng . §Æc biÖt h¬n lµ t×nh tr¹ng nî ®äng, nî chËm ®ãng cßn nhiÒu. T×nh tr¹ng trªn cßn tån t¹i lµ do c¬ quan BHXH ViÖt Nam cha cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ h÷u hiÖu, çc quy ®Þnh vÒ xö ph¹t lµ cha thùc sù nghiªm kh¾c.

2.2. Trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH ViÖt Nam cßn nhiÒu hiÖn tîng sai sãt trong xÐt duyÖt, t×nh tr¹ng tån ®äng trong gi¶i quyÕt chÕ ®é vÉn tån t¹i.

Qua viÖc kiÓm tra çc hå s¬ xÐt hëng BHXH ViÖt Nam cßn ph¸t hiÖn nh÷ng trêng hîp xÐt duyÖt sai, nh xÐt duyÖt kh«ng ®óng chÕ ®é, chÝnh s¸ch, tÝnh to¸n sai, thiÕu giÊy tê,... . Trong nh÷ng n¨m qua BHXH ViÖt Nam th«ng qua c«ng t¸c thÈm ®Þnh ®· tr¶ l¹i kh«ng Ýt hå s¬ ®Ó BHXH tØnh bæ xung, hoµn chØnh l¹i. Cã t×nh tr¹ng nµy lµ do c«ng t¸c ®µo t¹o, híng dÉn n©ng cao nghiÖp vô cha ®îc quan t©m ®óng møc.

T×nh tr¹ng tån ®äng trong gi¶i quyÕt çc chÕ ®é cßn phæ biÕn, tøc lµ çc ®èi tîng ®Æc biÖt lµ çc ®èi tîng ®îc hëng trî cÊp mét lÇn sau khi nghØ viÖc ®· chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c«ng t¸c chi tr¶. §©y lµ nh÷ng h¹n chÕ do nguyªn nh©n kh¸ch quan, hiÖn nay ®ang ®îc kh¾c phôc b»ng çch ®a nh÷ng th«ng tin ®ã lªn çc ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cña ®Þa ph¬ng ®Ó ®èi t-îng ®îc hëng chÕ ®é ®îc biÕt.

2.3. C«ng t¸c ®Çu t b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü tuy ®· cã thu nhng cßn h¹n chÕ lîi nhuËn tõ ®Çu t cßn rÊt nhá.

VÊn ®Ò ë ®©y lµ hiÖu qu¶ ®ång vèn bá ra lµ cha cao, lÝ do chñ yÕu çc ho¹t ®éng ®Çu t cßn theo chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ. Çc quy ®Þnh vÒ h¹ng môc ®Çu t cßn h¹n hÑp, h×nh thøc ®Çu t ®¬n ®iÖu. Çc ng©n hµng ®îc phÐp vay míi chØ bã hÑp trong çc ng©n hµng Nhµ níc: NH N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, NH C«ng th¬ng, NH Ngo¹i th¬ng, NH §Çu t vµ Ph¸t triÓn. Trong qu¶n lÝ ®Çu t BHXH ViÖt Nam cha cã sù ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng, cha cã bé phËn chuyªn m«n qu¶n lÝ nghiÖp vô nµy mµ chØ míi giao cho Ban KÕ ho¹ch- tµi chÝnh ®¶m nhiÖm.

Ho¹t ®éng ®Çu t hiÖn nay vÉn hoµn toµn thô ®éng, cha tiÕp cËn ®îc víi nh÷ng dù ¸n lín, lîi nhuËn cao. HiÖn nay l·i suÊt trung b×nh lµ rÊt thÊp, nÕu cø nh hiÖn nay th× çc biÖn ph¸p ®Çu t b¶o toµn vµ t¨ng trëng quü cha ®ñ ®Ó kh¸c phôc sù mÊt c©n ®èi l©u dµi cña quü BHXH trong t-¬ng lai. T×nh h×nh tµi chÝnh khu vùc míi æn ®Þnh trë l¹i sau khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc n¨m 1997, nÒn kinh tÕ níc ta cßn kÐm kh¶ n¨ng hÊp thô vèn ®Çu t. Bªn c¹nh ®ã thÞ tr-êng tµi chÝnh ViÖt Nam cha thùc sù æn ®Þnh, tû lÖ l¹m ph¸t ë møc t¬ng ®èi cao. Nhµ níc hiÖn nay ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, tû lÖ l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi thÊp.

Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam

trong thêi k× tíi

I. Nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu vÒ vÊn ®Ò qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi.

1. Quan ®iÓm trong x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH.

Trong qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH ph¶i thùc sù quan t©m tíi ®êng lèi, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ®Êt níc ®Ó

tõ ®ã ®a ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp. Sau ®©y lµ nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu trong x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH ViÖt Nam:

- ChÝnh s¸ch BHXH ph¶i thÓ hiÖn ®îc ®êng lèi ®æi míi, ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong thêi k× míi, thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.

- ChÝnh s¸ch BHXH ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi cña níc ta hiÖn nay.

- Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lÝ vµ ban hµnh chÝnh s¸ch BHXH theo híng ph¸t huy quyÒn cña çc bªn tham gia BHXH.

- §a d¹ng ho¸ çc h×nh thøc BHXH.

- Hoµn thiÖn c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt n-íc.

2. Nh÷ng quan ®iÓm cô thÓ trong c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi.

- Quü BHXH h×nh thµnh nªn tõ nh÷ng ®ãng gãp cña çc bªn than gia, trong ®ã gåm ngêi lao ®éng vµ c¶ chñ sö dông lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã cã sù hç trî cña NSNN, tiÒn sinh lêi tõ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü vµ çc nguån thu hîp ph¸p kh¸c.

- Quü BHXH ®îc qu¶n lÝ tËp trung, thèng nhÊt, d©n chñ vµ c«ng khai trong toµn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam; ho¹ch to¸n theo quü thµnh phÇn ®éc lËp víi NSNN vµ ®îc Nhµ níc b¶o hé.

- Quü BHXH ®¶m b¶o cho çc ®èi tîng hëng chÕ ®é sau ngµy 1/10/1995 (tríc ngµy nµy do NSNN ®¶m b¶o); chi BHYT cho çc ®èi tîng tham gia BHYT; chi qu¶n lÝ bé m¸y cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam; chi x©y dùng c¬ b¶n vµ çc kho¶n chi kh¸c.

- BHXH cã tr¸ch nhiÖm dïng quü nhµn rçi ®Ó ®Çu t an toµn, b¶o toµn ®îc gi¸ trÞ quü vµ cã hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ- x· héi.

- Quü BHXH ®îc ho¹ch to¸n riªng vµ c©n ®èi thu chi theo tõng n¨m.

II. Gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH trong gian

®o¹n tíi.

1. Bµi häc kinh nghiÖm tõ hÖ thèng BHXH CHLB §øc vµ Trung Quèc.

Qua t×m hiÓu vÒ tæ chøc qu¶n lÝ vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña hai hÖ thèng BHXH trªn ta nhËn thÊy mét sè nh÷ng u ®iÓm nh kh¾c phôc ®îc sù ¶nh hëng tõ m«i trêng kinh tÕ. §Æc biÖt lµ hÖ thèng BHXH cña CHLB §øc hiÖn nay ®ang thùc hiÖn theo ph¬ng thøc hµng n¨m sÏ thèng kª ra sè chi, trªn c¬ së sè liÖu ®ã tÝnh to¸n sè thu hîp lÝ cho n¨m ®ã. Thùc hiÖn nh vËy l¹m ph¸t kh«ng thÓ ¶nh hëng tíi quü BHXH còng nh viÖc chi tr¶ çc chÕ ®é chÝnh s¸ch. V× vËy, BHXH sÏ chñ ®éng h¬n trong viÖc qu¶n lÝ tµi chÝnh. HiÖn nay dù tr÷ quü BHXH lµ rÊt nhá chøng tá quü BHXH ®¶m b¶o ®îc kh¶ n¨ng chi tr¶ mét çch t¬ng ®èi æn ®Þnh. Tuy vËy viÖc triÓn khai thùc hiÖn ph¬ng thøc nµy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Thêng lµ ë nh÷ng níc ph¸t triÓn, cã tiÒm n¨ng kinh tÕ ®ñ m¹nh th× míi cã thÓ ¸p dông ®îc ph¬ng ph¸p nµy. ViÖc triÓn khai ph¬ng thøc nµy t¹i ViÖt Nam lµ t¬ng ®èi khã kh¨n, viÖc thèng kª lµ rÊt khã chÝnh x¸c, chi phÝ lín. H¬n n÷a ®iÒu kiÖn kinh tÕ níc ta lµ níc ®ang ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n. Tuy vËy BHXH CHLB §øc hiÖn nay ®îc tæ chøc thùc hiÖn th«ng qua c¶ tæ chøc BHXH t nh©n, nh vËy sÏ cã sù c¹nh tranh vµ

tÊt yÕu cña c¹nh tranh lµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cµng cao. Tõ ho¹t ®éng cña BHXH CHLB §øc cã thÓ ®a viÖc triÓn khai viÖc thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch th«ng qua hÖ thèng BHXH t nh©n lµ kh¶ thi t¹i BHXH ViÖt Nam.

§èi víi hÖ thèng BHXH Trung Quèc, ®©y lµ hÖ thèng BHXH ®îc tæ chøc nh mét hÖ thèng më, çc chÝnh s¸ch ®îc cô thÓ hãa vµ thùc hiÖn cha thùc sù thèng nhÊt trong c¶ níc song tÝnh hiÖu lùc t¬ng ®èi cao. §©y còng lµ mét ®iÓm m¹nh mµ BHXH ViÖt Nam cÇn xem xÐt v× hiÖn nay tÝnh hiÖu lùc trong çc quy ®Þnh cña níc ta lµ cha cao. Çc ®èi t-îng b¾t buéc tham gia cña BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn cha ®Çy ®ñ, viÖc trèn ®ãng hay nî ®äng vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tæ chøc quü thµnh hai phÇn: phÇn thø nhÊt lµ mét phÇn phÝ do ngêi sö dông lao ®éng nép ®Ó sö dông chung, phÇn thø hai bao gåm phÇn phÝ do ngêi lao ®éng nép vµ phÇn cßn l¹i do ngêi sö dông n«p. PhÇn thø hai nµy ®îc tæ chøc thµnh tµi kho¶n cho ngêi lao ®éng, hä cã thÓ chñ ®éng h¬n trong çc kÕ ho¹ch tµi chÝnh cña m×nh.

2. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ.

2.1. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ thu BHXH.

Qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia vµ ®ãng gãp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, ®óng thêi h¹n lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch qu¶n lÝ thu. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lÝ thu BHXH, cÇn thùc hiÖn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau:

- CÇn tÝch cùc phèi kÕt hîp víi çc ban ngµnh qu¶n lÝ tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, tríc tiªn lµ qu¶n lÝ tèt çc ®¬n vÞ b¾t buéc tham gia BHXH, sau ®ã ta míi qu¶n lÝ ®Õn lao ®éng trong ®¬n vÞ ®ã. Mét thùc tÕ hiÖn nay lµ cßn rÊt nhiÒu ®¬n vÞ nhá cha thùc hiÖn tham gia BHXH cho nh÷ng lao ®éng cña ®¬n vÞ m×nh. Muèn thùc hiÖn tèt c«ng viÖc

nµy chóng ta cã thÓ th«ng qua nh÷ng ®¬n vÞ, c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng nh: Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, c¬ quan qu¶n lÝ, côc thÕ,... . Nh vËy ngay khi thµnh lËp çc ®¬n vÞ nµy ph¶i tham gia thùc hiÖn ngay tõ ®Çu vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sau nµy BHXH ViÖt Nam sÏ dÔ dµng qu¶n lÝ h¬n.

- Trªn c¬ së qu¶n lÝ çc ®èi tîng tham gia, BHXH ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn ph©n lo¹i çc ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®Ó dÔ dµng trong c«ng t¸c kiÓm tra theo dâi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH. Chóng ta cã thÓ ph©n lo¹i çc ®¬n vÞ nh sau: khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp, khèi doanh nghiÖp Nhµ níc, khèi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, khèi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, çc ®¬n vÞ kh¸c (çn bé x· phêng, çc tæ chøc, ....). ViÖc ph©n lo¹i trªn gióp cho BHXH ViÖt Nam dÔ dµng h¬n trong viÖc qu¶n lÝ çc ®èi t-îng, cã thÓ ph©n c«ng çn bé hîp lÝ h¬n.

- Thø hai lµ c«ng t¸c cÊp sæ cho ngêi lao ®éng ®Ó theo dâi qu¸ tr×nh tham gia vµ ®ãng gãp cña hä vµo quü BHXH. HiÖn nay c«ng t¸c nµy thùc hiÖn t¬ng ®èi tèt, song cÇn ®a nh÷ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lÝ ho¹t ®éng nµy. C«ng nghÖ míi nµy sÏ thay thÕ çc ph¬ng ph¸p thñ c«ng trong viÖc cËp nhËt nh÷ng thay ®æi vÒ cña ®èi tîng tham gia BHXH. C«ng viÖc nµy cã thÓ gióp gi¶m chi phÝ mµ tÝnh chÝnh x¸c l¹i cao, ®©y còng lµ lÜnh vùc ®îc u tiªn ¸p dông c«ng nghÖ trong qu¶n lÝ sím nhÊt. CÇn tÝch cùc h¬n n÷a trong viÖc nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ cho c«ng t¸c qu¶n lÝ thu phï hîp víi tõng lo¹i ®èi tîng, tõng ®Þa ph¬ng. §©y lµ híng ®i l©u dµi, ®¶m b¶o thùc hiÖn nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ qu¶n lÝ.

- Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ trªn chóng ta còng cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn cho çc ®èi t-îng th«ng qua çc ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Qua ®ã

hä cã thÓ nhËn thøc ®îc tÇm quan träng còng nh ý nghÜa cña viÖc tham gia BHXH. Cã thÓ tõ ®ã ngay chÝnh ngêi chñ sö dông còng nhËn thøc ®îc lîi Ých cña viÖc tham gia BHXH vµ hä sÏ tù nguyÖn thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cìng chÕ. §èi víi néi dung tuyªn truyÒn ph¶i dÔ hiÓu, dÔ tiÕp thu, gÇn gòi víi ®êi sèng cña ngêi lao ®éng, phï hîp víi truyÒn thèng d©n téc.

- Trong c«ng t¸c thu cÇn ®Èy m¹nh viÖc kiÓm tra ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn thu nép ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ chËm ®ãng hay nî ®äng thêng xuyªn. §Æc biÖt lµ phèi hîp chÆt chÏ víi çc bªn nh thanh tra, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ( Liªn ®oµn lao ®éng, tæ chøc §¶ng, §oµn thÓ,...) ®Ó kiÓm tra viÖc kª khai lao ®éng, kª khai quü l¬ng cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm minh ®èi víi çc trêng hîp vi ph¹m. HiÖn nay çc biÖn ph¸p xö ph¹t cña chóng ta chØ mang tÝnh chÊt c¶nh cao, cha ®ñ nghiªm kh¾c ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi chèn nép hay nî ®äng. Bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh xö ph¹t, BHXH còng nªn thêng xuyªn th«ng b¸o cho çc ®¬n vÞ sè nî l·nh ®¹o çc ®¬n vÞ tham gia BHXH ®îc biÕt.

- Trong b¶n th©n ngµnh còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ tèt ®èi víi çn bé thu, tr¸nh t×nh tr¹ng çn bé BHXH th«ng ®ång víi çc ®¬n vÞ tham gia BHXH. §èi víi çc trêng hîp vi ph¹m cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm minh. Bªn c¹nh ®ã BHXH còng cÇn cã nh÷ng chÕ ®é khen thëng khuyÕn khÝch ®èi víi çc ç nh©n ®¬n vÞ thùc hiÖn tèt gåm c¶ çc ®¬n vÞ tham gia BHXH lÉn çc ç nh©n, ®¬n vÞ trong ngµnh.

2.2. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ chi çc chÕ ®é BHXH.

Môc tiªu cña c«ng t¸c qu¶n lÝ chi chÕ ®é lµ chi ®óng, kÞp thêi ®¶m b¶o an toµn tr¸nh thÊt tho¸t quü BHXH. Chi

cho çc chÕ ®é ®îc quy ®Þnh râ cho tõng lo¹i chÕ ®é víi møc hëng, thêi gian hëng trong çc v¨n b¶n. Sau ®©y t«i chØ xin ®a ra mét sè biÖn ph¸p ®Ó qu¶n lÝ çc kho¶n chi chÕ ®é mµ kh«ng ®Þ s©u vµo çc quy ®Þnh hëng cña tõng lo¹i chÕ ®é. §Ó qu¶n lÝ chi cÇn thùc hiÖn tèt çc gi¶i ph¸p sau ®©y:

- X©y dùng mét quy tr×nh xÐt duyÖt hå s¬ ®¬n gi¶n nhanh chãng nhng ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, ®óng chÕ ®é, ®óng ®èi tîng vµ ®óng møc trî cÊp. Quy tr×nh xÐt duyÖt hå s¬ ®îc thùc hiÖn th«ng qua ba cÊp: ®¬n vÞ sö dông lao ®éng híng dÉn ngêi lao ®éng lËp hå s¬, BHXH cÊp tØnh sÏ thùc hiÖn kiÓm tra vµ ra quyÕt ®Þnh møc hëng cho ngêi lao ®éng, BHXH ViÖt Nam thÈm ®Þnh tÝnh chÝnh x¸c cña quyÕt ®Þnh trªn. Muèn thùc hiÖn ®îc nh vËy tríc tiªn chóng ta ph¶i cã nh÷ng çn bé xÐt duyÖt ®îc ®µo t¹o vµ cã n¨ng lùc, tr×nh ®é vµ ph¶i cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng th«ng ®ång. Ph¶i thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o çc çn bé chuyªn tr¸ch cña ®¬n vÞ tham gia BHXH vÒ thñ tôc vµ çc giÊy tê cÇn thiÕt ®Ó hä híng dÉn l¹i cho çc ®èi tîng ®îc h-ëng cña ®¬n vÞ m×nh, tr¸nh t×nh tr¹ng thiÕu giÊy tê cÇn thiÕt trong hå s¬. Ph¶i phèi hîp víi çc c¬ quan ®¬n vÞ kh¸c ®Ó kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p cña çc hå s¬ hëng nh: bªn bÖnh viÖn, c¶nh s¸t, toµ ¸n, ... .

- CÇn tÝch cùc kiÓm tra vµ rµ so¸t l¹i çc hå s¬ ®· xÐt duyÖt, nÕu ph¸t hiÖn ra nh÷ng vi ph¹m ph¶i lËp tøc ®iÒu chØnh hoÆc dõng viÖc trî cÊp l¹i ngay. Vµ viÖc kiÓm tra nµy ph¶i ®îc thùc hiÖn ®Þnh k×, nÕu cã sai sãt mµ BHXH tØnh kh«ng thu håi l¹i ®îc th× ph¶i cã tr¸ch nhiÖm béi thêng cho quü. §Æc biÖt nÕu ph¸t hiÖn ra çn bé BHXH cã th«ng ®ång víi ngêi ®îc hëng trî cÊp th× ph¶i xö ph¹t nghiªm minh.

- LËp hÖ thèng ®¹i lÝ thùc hiÖn chi tr¶ kÞp thêi ®¶m b¶o c«ng t¸c chi ®îc thùc hiÖn mét çch nhanh chãng, chÝnh

x¸c. Theo nh t×nh h×nh hiÖn nay, ®èi víi çc chÕ ®é ng¾n h¹n ®¹i lÝ chÝnh lµ ngêi sö dông lao ®éng, ®èi víi çc chÕ ®é dµi h¹n chñ yÕu lµ çc çn bé x· phêng lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay. Tuy vËy cïng víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay th× chóng ta cã thÓ triÓm khai ¸p dông h×nh thøc chi tra th«ng qua hÖ thèng tµi kho¶n. §©y còng lµ ®Þnh híng tèt bëi nÕu thùc hiÖn ®îc th× chi phÝ qu¶n lÝ sÏ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ qu¶n lÝ l¹i võa ®¶m b¶o tÝnh an toµn.

2.3. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c chi qu¶n lÝ.

Nh chóng ta ®· biÕt chi qu¶n lÝ hiÖn nay cã hai kho¶n chi lín ®ã lµ chi ho¹t ®éng thêng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lÝ vµ chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n. §èi víi kho¶n chi thêng xuyªn cña bé m¸y qu¸n lÝ cÇn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lÝ mµ vÉn ®¶m b¶o ®îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH:

- Thø nhÊt lµ cÇn ph¶i ngiªn cøu xem xÐt çc kho¶n chi cho hîp lÝ c©n ®èi víi çc ngµnh kh¸c. V× hiÖn nay BHXH vÉn thùc hiÖn qu¶n lÝ lao ®éng díi h×nh thøc biªn chÕ nh çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh kh¸c, møc l¬ng vÉn tÝnh trªn c¬ së b¶ng l¬ng Nhµ níc.

- Còng gièng nh çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh kh¸c BHXH vÉn cßn bé m¸y qu¶n lÝ t¬ng ®èi cång kÒnh. Do vËy cÇn thùc hiÖn çc biÖn ph¸p s¾p xÕp l¹i bé m¸y qu¶n lÝ, tuyÓn dông nh÷ng lao ®éng ®îc ®µo t¹o chÝnh quy, cã n¨ng lùc, cã tr×nh ®é vµ ®Æc biÖt cã ®¹o ®øc. Tr¸nh t×nh tr¹ng sè lao ®éng nhiÒu song hiÖu qu¶ c«ng viÖc kh«ng cao. Bªn c¹nh ®ã cÇn khuyÕn khÝch lao ®éng ph¸t huy hiÖu qu¶ c«ng viÖc.

TiÕp theo lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®èi víi chi ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n.

- Tríc hÕt, chóng ta ®· biÕt kho¶n chi nµy lÊy tõ l·i ®Çu t ®Ó n©ng cÊp çc trô së BHXH tØnh, huyÖn hay mua s¾m çc trang thiÕt bÞ phôc vô cho qu¶n lÝ. §èi víi çc kho¶n chi nµy cÇn lËp çc dù ¸n vµ quyÕt to¸n ®Ó thÈm ®Þnh xem xÐt lÜnh vùc nµy cã thùc sù cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng cña BHXH. Ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nghiªm tóc çc quy ®Þnh, tr×nh tù vÒ c«ng t¸c qu¶n lÝ ®Çu t, thùc thi c«ng viÖc ®óng thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm theo ph©n cÊp.

- T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t thÈm, ®Þnh ë tÊt c¶ çc giai ®o¹n tõ kh©u lËp dù ¸n cho ®Õn kh©u tæ chøc thi c«ng, bµn giao c«ng tr×nh ®a c«ng tr×nh vµo sö dông. Trong ba kh©u ®ã cÇn ®Æc biÖt chó träng ®Õn kh©u gi¸m s¸t thi c«ng, xem xÐt c«ng tr×nh ph¶i ®îc x©y dùng theo ®óng thiÕt kÕ dù ¸n, ®óng chñng lo¹i vËt t, ®óng gi¸ c¶ trªn thÞ trêng. KÞp thêi b¸o ço tiÕn ®é cña dù ¸n, sau ®ã ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p khi cã nh÷ng thay ®æi.

- Çc dù ¸n ®îc th«ng qua ph¶i lµ çc dù ¸n phï hîp víi c«ng t¸c qu¶n lÝ cña tõng ®×a võa ®¶m b¶o tÝnh hiÖn ®¹i, kh«ng bÞ l¹c hËu Ýt nhÊt trong mêi n¨m tíi. Vµ viÖc ¸p dông çc dù ¸n ph¶i thùc sù cã Ých vµ tiÕt kiÖn chi phÝ tèi ®a. Çn bé qu¶n lÝ cña nh÷ng ho¹t ®éng nµy cÇn ph¶i häc hái, nghiªn cøu tµi liÖu ®Ó n©ng cao kiÕn thøc, tr×nh ®é nghiÖp vô vÒ lÜnh vùc ®Çu t x©y dùng vµ mua s¾m trang thiÕt bÞ. Th«ng qua nh÷ng kiÕn thøc ®ã BHXH cã thÓ tù qu¶n lÝ çc kho¶n chi ®Çu t n©ng cÊp x©y dùng mµ kh«ng l·ng phÝ vµo çc c«ng tr×nh kh«ng cã Ých.

2.4. Gi¶i ph¸p ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH.

§Çu t ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng trëng trëng quü hiÖn nay ®ang lµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt gióp cho quü BHXH cã ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh ®¸p øng ®îc nhu cÇu chi tr¶ cho çc ®èi tîng. §©y lµ lÜnh vùc ®¸ng quan t©m vµ cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®Çu t mét çch cã hiÖu

qu¶. Víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong níc nh hiÖn nay híng ®Çu t t¨ng trëng quü cÇn ®îc quan t©m ®óng møc vµ ®©y còng lµ gi¶i ph¸p cho t¬ng lai.

- HiÖn nay tØ lÖ quü nhµn rçi ®îc ®em ®i ®Çu t lµ kh¸ cao song thùc sù hiÖu qu¶ trªn ®ång vèn cßn thÊp. Mét sè cho r»ng nªn ®Çu t kho¶ng 80% vèn nhµn rçi vµo çc lÜnh vùc an toµn mµ chñ yÕu lµ th«ng qua çc tæ chøc tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ cu¶ Nhµ níc. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng biÖn ph¸p b¶o tån quü BHXH ®îc quy ®Þnh trong quy chÕ tµi chÝnh BHXH ban hµnh kÌm NghÞ quyÕt 2/2003 cña Thñ tíng ChÝnh phñ. Çc ho¹t ®éng ®ã bao gåm:

+ Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, k× phiÕu, c«ng tr¸i cña Kho b¹c Nhµ níc vµ çc ng©n hµng th¬ng m¹i cña Nhµ níc.

+ Cho NSNN, Quü h« trî ®Çu t vµ ph¸t triÓn, çc ng©n hµng th¬ng m¹i cña Nhµ níc, ng©n hµng chÝnh s¸ch vay.

+ §Çu t vµo mét sè dù ¸n cã nhu cÇu vÒ vèn do Thñ t-íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.

20% quü nhµn rçi cßn l¹i cã thÓ ®em ®Çu t vµo çc h×nh thøc ®Çu t kh¸c víi tû lÖ lîi nhuËn cao h¬n. Ch¼ng h¹n nh ®Çu t bÊt ®éng s¶n, ®Çu t vµo thÞ trêng chøng kho¸n, ®Çu t trùc tiÕp vµo çc dù ¸n s¶n suÊt kinh doanh kh¸c,....

- Víi thêi ®iÓm hiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®ang t¬ng ®èi æn ®Þnh, nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t rÊt cao, thÞ trêng trong níc hiÖn nay ®ang khuyÕn khÝch sù tham gia ®Çu t vèn tõ níc ngoµi. ViÖc ®Çu t thÞ trêng trong nícc hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt, v¶ l¹i ®Çu t trong níc cßn mang l¹i nhiÒu lîi Ých vÒ mÆt x· héi kh¸c. Do vËy nªn më réng danh môc ®Çu t®èi víi quü nhµn rçi cña BHXH ViÖt Nam hiÖn nay.

- Cïng víi viÖc më réng danh môc ®Çu t, h¹n møc ®Çu t chóng ta cã thÓ ph©n cÊp quyÕt ®Þnh ®Çu t. §èi víi çc h¹ng môc ®Çu t Ýt rñi ro ®Ó gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam

quyÕt ®Þnh, ChÝnh phñ chØ quyÕt ®Þnh ®èi víi çc h×nh thøc ®Çu t kh¸c nhiÒu rñi ro h¬n. Nh vËy BHXH sÏ chñ ®éng vµ cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong c«ng t¸c ®©u t cña m×nh, ChÝnh phñ th× kh«ng ph¶i bËn t©m ®Õn nh÷ng viÖc kh«ng thùc sù cÇn thiÕt.

- Nhµ níc còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t quü BHXH nh chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ, u tiªn trong nh÷ng h¹ng môc ®Çu t cã lîi nhuËn cao nh lÜnh vùc dÇu khÝ, ®iÖn tö viÔn th«ng,...

- B¶n th©n BHXH còng nªn lËp ra bé ph©n chuyªn tr¸ch thùc hiÖn ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH, tr¸nh t×nh tr¹ng kiªm nhiÖm kh«ng chuyªn s©u vµo lÜnh vùc nµy. Cã nh÷ng çn bé chuyªn tr¸ch cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm vÒ ®Çu t vµ ph©n tÝch tµi chÝnh, chóng ta míi cã thÓ cã hiÖu qu¶ cao trong ®Çu t t¨ng trëng quü.

2.5. Gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lÝ c©n ®èi quü.

HiÖn nay quü BHXH ®ang ®îc qu¶n lÝ tËp chung thèng nhÊt ë c¬ quan cao nhÊt ®ã lµ BHXH ViÖt Nam. Quü BHXH ®îc ho¹ch to¸n cuèi n¨m theo h×nh thøc c©n ®èi thu chi, hiÖn nay quü BHXH ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn theo c¬ chÕ PAYGO nªn sè d quü hµng n¨m cßn t¬ng ®èi cao. ViÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thu, ®Æc biÖt lµ thu tõ ®Çu t t¨ng trëng quü vµ tiÕt kiÖm chi lµ hîp lÝ. Theo çc dù b¸o tµi chÝnh th× BHXH ViÖt N¨m ®Õn kho¶ng 40 n¨m n÷a, thu cña BHXH kh«ng ®ñ chi, quü BHXH sÏ bÞ th©m hôt. Trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã trong t¬ng lai. Sau ®©y lµ mét vµi gi¶i ph¸p ®a ra ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn:

- T¨ng thu BHXH: §©y lµ biÖn ph¸p dÔ thùc hiÖn song víi møc thu phÝ BHXH nh hiÖn nay ®· lµ cao so víi ®ång l¬ng chi tr¶ cuéc sèng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng. NÕu thùc

hiÖn biÖn ph¸p nµy cã lÏ lµ kh«ng phï hîp vµ ch¾c ch¾n ngêi lao ®éng vµ chñ sö dông sÏ kh«ng ®ång t×nh cho l¾m.

- BiÖn ph¸p thø hai cã thÓ ¸p dông lµ gi¶m chi: Theo çc nghiªn cøu cho biÕt tû lÖ hëng cña çc chÕ ®é ®Æc biÖt lµ chÕ ®é hu chÝ hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ t¬ng ®èi cao, thêi gian hëng trî cÊp thai s¶n dµi so víi çc níc kh¸c trªn thÕ giíi. Do vËy gi¶m tØ lÖ hëng còng cã thÓ lµ mét híng gi¶i quyÕt cÇn ®a ra ®Ó nghiªn cøu vµ xem xÐt.

- Híng thø ba lµ t¨ng thêi gian ®ãng gãp, tøc lµ gi¶m tuæi nghØ hu ®èi víi çc ®èi tîng. Trong ba híng trªn th× ®©y cã lÏ lµ híng hîp lÝ nhÊt, t¨ng thêi gian ®ãng ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m thêi gian hëng. Nh vËy võa lµm gi¶m chi l¹i võa t¨ng thu. Xu thÕ nµy còng phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh thÕ giíi hiÖn nay. Thø nhÊt lµ t×nh h×nh søc khoÎ cña ngêi lao ®éng ngµy cµng tèt, tuæi thä trung b×nh cña ngêi d©n ngµy cµng t¨ng. Thø hai lµ xu híng thÕ giíi hiÖn nay ®ang t¨ng ®é tuæi vÒ hu cña ngêi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi lao ®éng n÷.

ViÖc quan träng hiªn nay lµ nÕu thùc hiÖn çc biÖn ph¸p trªn th× ¸p dông vµ triÓn khai nã nh thÕ nµo? NÕu t¨ng tØ lÖ ®ãng gãp, gi¶m tØ lÖ hëng, t¨ng ®é tuæi nghØ hu th× ®é tuæi Êy lµ bao nhiªu? Sau ®©y t«i xin tr×nh bÇy ph-¬ng ph¸p triÓn khai ®èi víi híng thø ba, tøc lµ t¨ng ®é tuæi vÒ hu. Chóng ta nªn ¸p dông quy ®Þnh t¨ng tuæi nghØ hu ®èi víi çc lao ®éng b¾t ®Çu tham gia lao ®éng (vµ tham gia BHXH) tõ ngµy 1/1/2010. Nh vËy 35 n¨m sau lµ lóc hä kho¶ng 60 tuæi lµ tuæi hä sÏ vÒ hu, khi ®ã hä sÏ tiÕp tôc ®ãng gãp thªm mét sè n¨m nhÊt ®Þnh tøc lµ BHXH løc ®ã sÏ t¨ng thu tõ kho¶n ®ãng gãp thªm cña hä vµ gi¶m chi ®èi víi nh÷ng kho¶n chi mµ lÏ ra nÕu vÒ hu sím hä ®· ®îc nhËn. Ph¬ng thøc nµy cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng th©m hôt quü BHXH trong 40 n¨m tíi. VÊn ®Ò thø hai ®Æt ra ®é tuæi

t¨ng thªm bao nhiªu lµ hîp lÝ? Theo t«i tríc tiªn chóng ta nªn t¨ng ®é tuæi nghØ hu cña n÷ lªn 58 vµ ®èi víi nam lµ 63 (tøc lµ t¨ng thªm ba n¨m) sau ®ã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chóng ta cã thÓ tiÕp tôc ®iÒu chØnh.

Cã nh÷ng ý kiÕn cho r¨ng quü BHXH nªn thùc hiÖn chi tr¶ cho mäi ®èi tîng t¹i thêi ®iÓm nµy vÞ hiÖn nay sè d quü lµ rÊt lín. NSNN chØ ®ãng vai trß hç trî bï thiÕu chø kh«ng ph¶i chi tr¶ cho çc ®èi tîng nghØ hu tríc 1995 nh hiÖn nay. §©y còng lµ ý kiÕn ®ãng gãp cÇn ®îc nghiªn cøu vµ xem xÐt kÜ l¹i v× trong ®iÒu kiÖn nh hiÖn nµy th× quü BHXH ®ang cã sè d rÊt lín. Ho¹t ®éng ®Çu t quü cha thùc sù hiÖu qu¶, ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh l¹m ph¸t cao dÔ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi trong quy ®Þnh møc hëng. Nh vËy sÏ g©y ra g¸nh nÆng lín cho quü BHXH trong t¬ng lai.

3. Mét sè kiÕn nghÞ.

3.1. KiÕn nghÞ vÒ phÝa Nhµ níc.

- Sím hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lÝ cho viÖc thùc hiÖn BHXH, t¹o ®iÒu kiÖn cho BHXH ®îc thùc hiÖn réng r·i, më réng ®èi tîng vµ tiÕn tíi dÇn hoµn thiÖn çc chÕ ®é theo quy ®Þnh cña ILO. CÇn thay ®æi çc quy ®Þnh vÒ çc thñ tôc hµnh chÝnh sao cho thuËn tiÖn cho c¶ ngêi lao ®éng vµ qu¸ tr×nh xÐt duyÖt cña çn bé BHXH. §Ò nghÞ ChÝnh phñ më réng danh môc ®Çu t, h¹n møc ®Çu t, më réng ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng ®Ó t¨ng thu cho quü BHXH ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã Nhµ níc còng nªn cã çc h×nh thøc khuyÕn khÝch vµ u ®·i cho ho¹t ®éng ®Çu t cña ngµnh, çc chÝnh s¸ch u ®·i vÒ thuÕ.

- CÇn ®a ra nh÷ng quy ®Þnh sö ph¹t nghiªm kh¾c ®èi víi nh÷ng sai ph¹m cña ®èi tîng trèn tham gia, trèn ®ãng hay nî ®äng. Cã nh÷ng biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm minh ®èi

víi çc trêng hîp vi ph¹m lµm gi¶ giÊy tê ®Ó hëng çc chÕ ®é BHXH nh»m trôc lîi cho b¶n th©n.

- §a ra nh÷ng quy ®Þnh ph©n râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ níc, c¬ quan qu¶n lÝ sù nghiÖp BHXH ®Ó phï hîp vµ tiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc chÕ ®é vµ çc ho¹t ®éng kh¸c.

3.2. KiÕn nghÞ vÒ phÝa BHXH.

- X©y dùng bé m¸y qu¶n lÝ víi çc çn bé cã n¨ng lùc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n. Ph©n cÊp chøc n¨ng qu¶n lÝ theo çc cÊp cô thÓ ®èi víi mçi ®¬n vÞ cÊp qu¶n lÝ. TÝch cùc thøc hiÖn viÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc çn bé trong ngµnh, thêng xuyªn thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ l¹i ®éi ngò çn bé, viªn chøc cña nganh.

- CÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng sai tr¸i ®Ó cã h×nh thøc sö ph¹t hoÆc b¸o ço lªn çc ban ngµnh cã liªn quan. Bªn c¹nh ®ã cÇn cã nh÷ng h×nh thøc kØ luËt nghiªm kh¾c ®èi víi çn bé cña ngµnh cã nh÷ng sai ph¹m nghiªm träng. Nªn x©y dùng phong trµo thi ®ua, khen thëng ®Ó kÞp thêi ®éng viªn çc çn bé cã nh÷ng thµnh tÝch trong c«ng t¸c.

- §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu còng nh trang bÞ çc m¸y mãc hiÖn ®¹i gióp cho c«ng viÖc võa nhanh chãng võa tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ. Thùc hiÖn c«ng t¸c tuyªn truyÒn s©u réng trong quÇn chóng nh©n d©n. Néi dung tuyªn truyÒn ph¶i thÓ hiÖn ®îc çc chÝnh s¸ch míi, h×nh thøc tuyªn truyÒn ph¶i s©u réng vµ dÔ hiÓu, phï hîp víi çc lo¹i ®èi tîng.

- CÇn phèi hîp víi çc ban ngµnh chøc n¨ng cã liªn quan ®Õn BHXH ®Ó kÕt hîp thùc hiÖn c«ng t¸c cã hiÖu qu¶. §Æc biÖt víi mét sè ban ngµnh sau: Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi tham gia BHXH cña ngêi lao ®éng; Ngµnh thuÕ ®Ó phèi hîp kiÓm tra quü l¬ng cña

doanh nghiÖp còng nh sù tham gia BHXH cho ngêi lao ®éng cña çc doanh nghiÖp ®ã; HÖ thèng ng©n hµng ®Ó truy thu BHXH tõ tµi kho¶n cña çc ®¬n vÞ cã tµi kho¶n t¹i çc ng©n hµng; Víi çc trêng ®¹i häc trong vÊn ®Ò ®µo t¹o çn bé.

- X©y dùng nh÷ng b¸o ço tµi chÝnh BHXH hµng n¨m vµ çc dù to¸n tµi chÝnh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. §ång thêi ph¶i dù tÝnh ®îc çc th«ng sè th«ng qua thèng kª vÒ sè lîng, c¬ cÊu, ®é tuæi,.... Tõ ®ã ph¶i dù to¸n ®îc qu¸ tr×nh hëng, kho¶n hëng, møc hëng, thêi gian hëng ®Ó triÓn khai thùc hiÖn ®iÒu chØnh çc møc ®ãng gãp, tØ lÖ hëng cho tõng giai ®o¹n sao cho phï hîp. §©y còng lµ c¨n cø ®Ó BHXH ®Ò nghÞ thay ®æi chÝnh s¸ch cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi trong thêi gian tíi.

KÕt luËn:

Cïng víi sù ®æi míi nÒn kinh tÕ, BHXH còng ®îc thùc hiÖn ®æi míi tõ n¨m 1995. Víi sù ®æi míi trong qu¶n lÝ BHXH còng lËp ra c¬ chÕ tµi chÝnh míi víi quü BHXH cã thu vµ ®îc qu¶n lÝ ®éc lËp víi NSNN. Quü nµy do chÝnh ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp t¹o nªn dïng chñ yÕu ®Ó chi tr¶ cho çc chÕ ®é nh»m bï ®¾p cho nh÷ng rñi ro mµ ngêi lao ®éng gÆp ph¶i. §Ó t¹o lËp vµ qu¶n lÝ hîp lÝ quü BHXH, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶, BHXH cÇn cã ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh cña m×nh sao cho hîp lÝ. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy t«i ®· chän ®Ò tµi:

“ C«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”

Trong chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh t«i muèn lµm râ vai trß, néi dung chÝnh vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh cña níc ta. Nghiªn cøu thùc tr¹ng cña c«ng t¸c nµy ®ang ®îc thùc hiÖn t¹i BHXH ViÖt Nam vµ nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n tæ chøc qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ë mét sè níc trªn thÕ giíi. Trªn c¬ së ph©n tÝch çc néi dung chÝnh cña ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ë ViÖt Nam: ho¹t ®éng qu¶n lÝ thu, chi, ®Çu t t¨ng trëng quü vµ c©n ®èi quü. Víi viÖc ph©n tÝch, tæng hîp ®¸nh gi¸ th«ng qua çc sè liÖu cña BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n 1995- 2004 ®Ó tõ ®ã ®a ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Trªn c¬ së ph©n tÝch ®ã cã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ mét sè kiÕn nghÞ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng tån t¹i cña BHXH ViÖt Nam trong thêi gian tíi.

Tµi liÖu tham kh¶o

1. HÖ thèng çc v¨n b¶n quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ chÝnh s¸ch BHXH- Nhµ xuÊt b¶n lao ®éng x· héi, Hµ néi 2003.

2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ b¶o hiÓm- Nhµ xuÊt b¶n thèng kª n¨m 2000.

3. B¸o ço tæng kÕt 5 n¨m ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam (1995- 2000).

4. B¸o ço tæng kÕt n¨m 2001, 2002, 2003, 2004 cña BHXH ViÖt Nam.

5. T¹p chÝ BHXH ViÖt Nam sè 02/ 2004, sè 2/2003, sè 3/2003, sè 9/2002, sè 12/2002.

6. T¹p chÝ BHYT ViÖt Nam sè 4/2002.

7. LuËn v¨n K41- Khoa B¶o hiÓm - Trêng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n.

8. §æi míi chÝnh s¸ch BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng, Ts M¹c V¨n TiÕn- TrÇn Quang Hïng- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi 1994.

9. Gãp phÇn ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®¶m b¶o x· héi ë níc ta hiÖn nay, PGS- Ts §ç Minh C¬ng, PGS M¹c V¨n TiÕn- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi 1996.

Môc lôc

Lêi më ®Çu..........................................................................1Ch¬ng I: LÝ luËn chung vÒ BHXH vµ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH....................................................................................3

I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ BHXH....................................31. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña BHXH..............................32. Kh¸i niÖm BHXH............................................................43. B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña BHXH.................................5

3.1. B¶n chÊt cña BHXH..................................................5 3.2. Chøc n¨ng cña BHXH...............................................64. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña BHXH.................................75. Çc chÕ ®é cña BHXH..................................................86. Quü BHXH vµ ph©n lo¹i quü BHXH................................9

6.1. Quü BHXH................................................................96.2. Ph©n lo¹i quü BHXH:..............................................11

II. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH................................................121. Kh¸i niÖm chung vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH.............122. Néi dung qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH...............................14

2.1.Qu¶n lÝ thu BHXH...................................................142.2. Qu¶n lÝ chi BHXH...................................................152.3. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t nh»m b¶o toµn vµ t¨ng tr-ëng quü.........................................................................162.4. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng c©n ®èi quü...........................17

3.Çc nh©n tè ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH...............................................................................17

III. Kinh nghiÖm cña mét sè níc vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH...........................................................................................18

1. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cña Céng hoµ Liªn bang §øc. 192. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cña Trung Quèc....................20

Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH t¹i ViÖt Nam.......................................................................22

I. Giíi thiÖu chung vÒ BHXH ViÖt Nam..............................221. Kh¸i qu¸t vÒ sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña BHXH ViÖt Nam...........................................22

1.1.BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n tríc 1995.......................221.2. BHXH ViÖt Nam giai ®o¹n sau 1995......................23

2. ChÝnh s¸ch BHXH ViÖt Nam tõ n¨m 1995 ®Õn nay....253. C¬ cÊu tæ chøc, qu¶n lÝ cña BHXH ViÖt Nam............27

II. Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam...................................................................................30

1. C«ng t¸c qu¶n lÝ thu...................................................301.1.Qu¶n lÝ ®èi tîng tham gia......................................301.2. Qu¶n lÝ quü l¬ng cña doanh nghiÖp.....................341.3. Qu¶n lÝ tiÒn thu BHXH...........................................35

2. Qu¶n lÝ chi BHXH........................................................382.1. Chi çc chÕ ®é BHXH............................................38

2.1.1. Ph©n cÊp chi tr¶...............................................392.1.2. Ph¬ng thøc chi tr¶............................................392.1.3. Qu¶n lÝ ®èi tîng ®îc hëng vµ sè tiÒn chi tr¶.. .40

2.2. Chi qu¶n lÝ ho¹t ®éng bé m¸y...............................423. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü...................433. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng c©n ®èi quü BHXH......................45

III. §¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam...................................................................................48

1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc..............................................481.1. H×nh thµnh hÖ thèng ph¸p lÝ lµm c¬ së cho c¬ chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH:...............................................481.2. H×nh thµnh quü BHXH ®îc qu¶n lÝ tËp trung vµ ®éc lËp víi NSNN..........................................................481.3. C«ng t¸c thu ®îc ph©n cÊp, tæ chøc thu hîp lÝ an toµn qua hÖ thèng tµi kho¶n thu BHXH ViÖt Nam........491.4. Thùc hiÖn chi tr¶ çc chÕ ®é võa nhanh chãng, kÞp thêi võa ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c................................49

1.5. Quü ®· cã thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t t¨ng trëng quü, gi¶m ®îc nhîc ®iÓm cña c¬ chÕ qu¶n lÝ PAYGO.........50

2. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc vµ nguyªn nh©n..........502.1. ViÖc sè ngêi tham gia cßn Ýt ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng trèn tham gia, trèn ®ãng, nî ®äng phÝ BHXH cßn rÊt phæ biÕn.................................................................502.2. Trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH ViÖt Nam cßn nhiÒu hiÖn tîng sai sãt trong xÐt duyÖt, t×nh tr¹ng tån ®äng trong gi¶i quyÕt chÕ ®é vÉn tån t¹i.............................512.3. C«ng t¸c ®Çu t b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü tuy ®· cã thu nhng cßn h¹n chÕ lîi nhuËn tõ ®Çu t cßn rÊt nhá.. .51

Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong thêi k× tíi.......................53

I. Nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu vÒ vÊn ®Ò qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi....................................53

1. Quan ®iÓm trong x©y dùng chÝnh s¸ch BHXH..........532. Nh÷ng quan ®iÓm cô thÓ trong c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi.......................53

II. Gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH trong gian ®o¹n tíi......................54

1. Bµi häc kinh nghiÖm tõ hÖ thèng BHXH CHLB §øc vµ Trung Quèc......................................................................542. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ..............................................55

2.1. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ thu BHXH..............552.2. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ chi çc chÕ ®é BHXH.............................................................................572.3. Gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c chi qu¶n lÝ.........................582.4. Gi¶i ph¸p ®Çu t t¨ng trëng quü BHXH...................592.5. Gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lÝ c©n ®èi quü........................60

3. Mét sè kiÕn nghÞ........................................................623.1. KiÕn nghÞ vÒ phÝa Nhµ níc...................................623.2. KiÕn nghÞ vÒ phÝa BHXH......................................62

KÕt luËn.............................................................................64

Tµi liÖu tham kh¶o..............................................................65

Documents

Quan li tai chinh bhxh