KABANATA 6 – PAGPUNTA SA ESPANYA (1982-85)A. Ang Pag-alis1.     Sa pagtatapos ni Rizal sa kaniyang ika-apat na taon ng pag-aaral ng medisina sa UST si Rizal ay nagbalak na tumungo ng Espanya para dito magpatuloy ng pag-aaral.2.     Ang Lihim na Pag-alis ni Rizal1.     Paciano – ang nagbalak ng pag-alis ni Rizal para magtungo sa Europa.2.     Antonio Rivera – ang ama ni Leonor Rivera na kumuha ng pasaporte ni Rizal patungo ng Espanya.3.     Jose Mercado – ang ginamit na pangalan ni Rizal sa kaniyang lihim na pag-alis patungo sa Espanya.3.     Umalis si Rizal sa Pilipinas noong Mayo 3, 1882 sakay ng barkong Salvadora.4.     Donato Lecha – ang kapitan ng barkong Salvadora.B.    Singapore1.     Mayo 8, 1882 – narating ni Rizal ang Singapore.2.     Hotel de la Paz – hotel na tinuluyan ni Rizal sa Singapore.3.     Dinalaw ni Rizal ang mga sumusunod:1.     Harding Botaniko2.     Distritong Pamilihan3.     Templong Budista4.     Estatwa ni Thomas Stanford Raffles – tagapagtatag ng Singapore.4.     Nilisan ni Rizal ang Singapore sakay ng barkong Djemnah.B.    Colombo1.     Maraming iba’t ibang lahi ang nakasabay ni Rizal sa barko Djemnah at binalak ni Rizal na magsalita ng Pranses ngunit hindi siya naintidihan ng mga ito.2.     Ang kaniyang sinabi sa Port Galle ay masyadong malungkot ang lunsod.3.     Nakarating siya sa Colombo at sinabi niyang maganda ang lunsod kaysa sa Singapore, Port Galle, at Maynila.B.    Suez Canal1.     Suez Canal – isang lagusang tubig na nag-uugnay ng Red Sea at Mediterrenean Sea.2.     Ferdinand de Lesseps – isang diplomatikong Pranses na nagplano ng pagtatayo ng Suez Canal.3.     Nakarating si Rizal sa Port Said na dulong bahagi ng Ehipto. Dito nakita ni Rizal ang mga tao na nagsasalita ng iba’t ibang mga wika.B.    Naples at Merseilles1.     Nagtungo ang barkong Djemnah sa Europa at noong narating ni Rizal ang Naples noong Hunyo 11, 1882.2.     Kinabukasan ay narating niya ang daungan ng Merselles at kaniyang binisita ang Chateu d’If na siyang lugar na binanggit ni Alexander Dumas sa kaniyang nobelang Count of Monte Cristo.B.    Barcelona

1.     Hunyo 15, 1882 nilisan ni Rizal ang Merseilles aty narating ang Barcelona sakay ng tren galing Pransiya.2.     Narating niya ang Barcelona noong Hunyo 16, 1882.3.     Hindi maganda ang unang impresyon ni Rizal sa Barcelona dahilan siya ay napatira sa hindi magandang bahagi ng lunsod.4.     Sa bandang huli ay nagbago ang kaniyang pananaw sa Barcelona dahilan sa nakita niya ang lunsod ay nagtataglay ng kalayaan at liberalismo, ang mga tao ay palakaibigan, at magagalang.5.     Plaza de Cataluña – ang paboritong kaininan ng mga mag-aaral na Pilipino sa Barcelona at dito binigyan si Rizal ng isang piging bilang pagbati sa kaniyang pagdating.B.    Amor Patrio1.     Amor Patrio – ang unang akda ni Rizal sa labas ng bansa. Dito rin ginamit ni Rizal ang pangalan sa panulat na Laong Laan.2.     Diariong Tagalog – isang mapangahas na pahayagan sa Maynila na naglathala ng kaniyang mga artikulo.3.     Basilio Teodoro – ang patnugot ng Diariong Tagalog.4.     Marcelo H. Del Pilar – ang nagsalin ng Amor Patrio mula sa wikang Espanyol sa wikang Tagalog.5.     Iba pang mga artikulong ipinadala ni Rizal sa Diariong Tagalog1.     Los Viajes2.     Revista del MadridB.    Paglipat sa Madrid1.     Sa Barcelona ay nabalitaan ni Rizal ang balita ukol sa epidemya ng kolera sa Pilipinas.2.     Nakatanggap siya ng sulat mula kay Jose Cecilio na nagbabalita ng malungkot na kalagayan ni Leonor buhat ng siya ay umalis.3.     Pinayuhan ni Paciano si Rizal na lumipat ng Madrid.B.    Buhay sa Madrid1.     Nagpatala si Rizal sa Universidad Central de Madrid sa mga kursong:1.     Medisina2.     Pilosopiya at Pagsulat2.     Nagsikap na Matutunan ang mga sumusunod:1.     Pagpipinta at Paglilok sa Academy of Fine Arts of San Fernando2.     Nagsanay ng eskrima at pagbaril sa Hall of Arms of Sanz y Carbonell3.     Nag-aral ng mga wikang:1.                             Pranses2.                             Aleman3.                             English3.     Namamasyal sa mga galerya ng sining at mga museo4.     Nagbasa ng maraming mga aklat5.     Naging matipid si Rizal sa kaniyang pagastos6.     Ang tanging sugal na tinayaan ni Rizal ay ang lotto

7.     Nagpapalipas ng mga libreng oras sa bahay ng mga PaternoB.    Pag-ibig kay Consuel Ortiga y Perez1.     Nagkaroon ng pagkakataon si Rizal na makabisita sa bahay ni Señor Pablo Ortiga y Rey na dating alcalde ng Maynila sa panahon ng panunungkulan ni Gobernador Heneral Polavieja.2.     Consuelo – ang anak na dalaga ni Don Pablo na umibig kay Rizal.3.     Pinadalhan ni Rizal ng isang tula ang dalaga na may pamagat na A La Señorita C. O. Y P.4.     Hindi itinuloy ni Rizal ang panliligaw sa dalaga dahilan sa:a.     Tapat siya kay Leonorb.     Ang kaniyang kaibigang si Eduardo de Lete ay nanliligaw sa dalagaB.    Si Rizal Bilang Mason1.     Sa Madrid ay nakilala ni Rizal ang mga kilalang liberal ng Espanya na ang mga ito ay kabilang sa samahan ng mga Mason.2.     Masonerya – isang pandaigdig na kapatiran ng mga taong may malayang kaisipan.3.     Sumali si Rizal sa nasabing samahan upang mahingi ang tulong ng mga ito sa kaniyang paglaban sa mga prayle sa Pilipinas.4.     Logia de Acacia – ang balangay ng Masoneya na inaniban ni Rizal.B.    Paghihirap sa Paris1.     Nagkaroon ng paghihirap si Rizal sa Madrid dahilan sa hindi naging maganda ang ani sa kanilang lupa. Dahilan dito ay hindi nakarating ang sustento ni Rizal sa Madrid.2.     Ipinagbili ni Paciamo ang bisiro ni Rizal para may maipadala lamang kay Rizal.3.     Kumuha si Rizal ng pagsusulit sa kaniyang aralin sa Griego na hindi man lamang nag-aalmusal at nananghalian.B.    Pagpugay kina Luna at Hidalgo1.     Nagkaroon ng pagpupugay ang mga Pilipino dahilan sa pagkapanalo nina :1.     Juan Luna sa Spolarium2.     Felix Resurecion Hidalgo sa Virgines Christianas Expuesta al Populacho.B.    Pagtatapos sa Pag-aaral1. Natapos ni Rizal noong 1885 ang kaniyang kurso sa Medisina at Pilosopiya

KABANATA 7 - RIZAL SA PARIS HANGGANG BERLIN                               I.            Sa Paris (1885-86)1.     Nagtungo si Rizal sa kanyang layunin na magpakadalubhasa sa optalmolohiya o paggamot sa mata.2.     Bago nagtungo sa Paris pansamantalang tumigil si Rizal sa bahay ni Maximo Viola na nag-aaral ng medisina sa Barcelo.3.     Sa Barcelona kaniyang nakilala si Eusebio Carominas ang patnugot ng pahayagang La Publicidad .4.     Nobyembre 1885 - nakarating si Rizal sa Paris at naglingkod bilang katulong ni Dr. Loius de Weckert na pangunahing optalmolohista ng Pransiya. Nanatili dito si Rizal mula Nobyembre 1885 hanggang Pebrero 1886.5.     Sa labas ng kaniyang oras sa klinika ni Dr. Weckert ay kanyang kaibigan partikular na dito ang pamilyang Pardo de Tavera.                               I.            Heidelberg1.     Pagkatapos ng kanilang mga gawain sa Paris si Rizal ay nagtungo ng Alemanya para sapagpapatuloy ng kanyang pag-aaral sa optalmolohiya.2.     Pebrero 3, 1886 - dinalaw ni Rizal ang makasaysayang lunsod ng Heidelberg na kilala sa kanyang unibersidad. Naninirahan siya sa isang boarding house na tinitirhan ng mga mag-aaral ng abogasya.3.     Sa Heidelberg si Rizal ay naglingkod bilang katulong sa klinika ni Dr. Otto Becker, isang kilalang doktor ng optalmolohiya sa Alemanya.4.     A Las Flores de Heidelberg - ang tulang sinulat ni Rizal sa kagandahan ng mga bulaklak ngHeidelberg.5.     Sa nasabing lunsod inabutan si Rizal ng selebrasyon ng Ikalimang Daan Taon ng Pagkakatatag ng Heidelberg.                               I.            Wilhelmsfeld1.     Wilhelmsfeld - isang bayang bakasyunan sa Alemanya kung saan si Rizal ay tumigil ng tatlong buwan.2.     Karl Ullmer- pastor protestante na tinigilan ni Rizal habang siya ay nagbabakasyon sa Wilhelmsfeld.3.     Napamahal kay Rizal ang pamilya ni Pastor Ullmer at ito ay kaniyang ipinadama niya sa pamamagitan ng pagsulat sa anak nito na si Friedrich Ullmer na nagpapasalamat sa kabutihan ng nasabing pamilya.                               I.            Unang Sulat kay Blumentritt1.     Hulyo 31, 1886 - petsa ng unang sulat ni Rizal na ipinadal;a niya kay Blumentritt.2.     Ferdinand Blumentritt - isang propesor sa Ateneo ng Leitmeritz, Austria na interisado sa pag-aaral ng mga diyalekta ng Pilipinas.3.      Aritmetika - pamagat ng aklat na nakasulat sa wikang Espanyol at Tagalog na ipinadala ni Rizal kay Blumentritt upang magamit

niyang batayan sa pag-aaral ng wikang Tagalog.                               I.            Leipsig at Dresden1.     Leipsig - isang lunsod sa Alemanya na kaniyang binisita upang dumalo ng aralin saKasaysayan at Sikolohiya.2.     Dito ay kanyang naging kaibigan si Friedrich Ratzel na kilalang mananalaysay at si Dr. Hans Mever na isang kilalang antropologo.3.     Isinalin din ni Rizal ang akda ni Hans Christian Andersen.4.     Dresden - binisita ni Rizal ang lunsod na ito at dito ay kaniyang nakilala si Dr. Adolph Mever ang direktor ng Museo ng Antropolohiya at Etnolohiya.                               I.            Pagtanggap kay Rizal sa Kalipunang Siyentipiko sa Berlin1.     Berlin - hinangaan ni Rizal ang lunsod na ito dahilan sa pagkakroon nito ng siyentipikong kapaligiran at malaya sa pagtatangi ng lahi.2.     Dr. Feodor Jagor - nakatagpo ni Rizal ang nasabing manlalakbay na sumulat ng isang akalt tungkol sa Pilipinas.3.     Dr. Rudolf Virchow - isang kilalang antropolohistang Aleman na nakilala ni Rizal sa Berlin.4.     Dr. W. Joest - isang kilalang heograpong Alemanya na nakilala ni Rizal sa Berlin.5.     Dr. Karl Ernest Schweigger- isang kilalang optalmolohista ng Berlin at dito si Rizal ay naglingkod sa klinika.6.     Dr. Rudolf Virchow - kanyang inimbitahan si Rizal na magsalita sa isang pagpupulong ngEthnographic Society ng Berlin.7.     Tagalog Verskunt - ang pamagat ng papel panayam na binasa ni Rizal sa isinagawang pagpupulong ng Ethnographic Society ng Berlin.                               I.            Buhay ni Rizal sa Berlin1.     Mga dahilan ni Rizal sa Pagtigil sa Berlina.     Palawakin ang kaalaman sa optalmolohiyab.     Palawakin ang kaalaman sa agham at wikac.      Magmasid sa kalagayang pulitikal at kabuhayan ng Alemanyad.     Makilahok sa mga kilalang siyentipikong Alemane.     Ipalimbag ang Noli Me Tangere1.     Obserbasyon sa Mga Kababaihang Alemana.     Seryosab.     Matiyagac.      Edukadad.     palakaibiganin1.     Paghihirap sa Berlina.     Walang dumating na padalang pera mula sa Calambab.     Kumakain lamang ng isang beses sa isang arawc.      Naglalaba ng kaniyang sariling damit

d.     Naghihinala siya sa pagkakaroon ng sintomas ng sakit na tuberculosisKABANATA 8 - PAGPAPALIMBAG NG NOLI ME TANGERE                               I.            Ang Ideya at Pagsulat ng Noli1.     Uncle Tom's Cabin - isang nobela na sinulat ni Harriet Beecher Stowe na tumatalakay sa buhay ng mga aliping itim sa Amerika.2.     Enero 2, 1884 - petsa ng pagtitipon kung saan pinanukala ni Rizal sa grupo ng mga Pilipino na magsulat sila ng isang nobelang ukol sa kalagayan ng Pilipinas.3.     Paghahati ng Pagsulat ng Noli Me Tangerea.     1/2 sa Espanyab.     1/4 sa Pransyac.      1/4 sa Alemanya1.      Wilhelmsfeld - dito tinapos ni Rizal ang mga huling kabanata ng Noli Me Tangere.2.     Maximo Viola - ang nagsilbing tagapagligtas ng Noli Me Tangere sa pamamagitan ng pagpapahiram niya kay Rizal ng halagang P300 upang magamit sa pagpapalimbag ng nasabing nobela.3.     Pebrero 21, 1887 - petsang natapos ang Noli Me Tangere at inihanda para sa pagpapalimbag.4.     Berlin Buchdruckrei-Action-Gesselschaft - ang palimbagan na tumanggap upang ilaathala ang Noli Me Tangere sa halagang P300 sa daming 2,000 kopya.5.     Marso 21, 1887 - lumabas ng palimbagan ang nobelang Noli Me Tangere.6.     Mga Unang Pinadalahan ni Rizal ng kopya ng Nolia.     Ferdinand Blumentrittb.     Dr. Antonio Ma. Regidorc.      Graciano Lopez-Jaenad.     Mariano Poncee.     Felix Resurrecion- Hidalgo1.     Kinuha ni Rizal ang pamagat ng Noli Me Tangere mula sa ebanghelyo ni San Juan. 2.     Inihandog ni Rizal ang Noli Me Tangere sa inang bayan.3.     Elias at Salome - ang isang kabanata na inalis ni Rizal sa Noli Me Tangere upang makatipid siya sa presyo ng pagpapalimbag ng nobela. KABANATA 9 - PAGLALAKBAY SA EUROPA KASAMA NI VIOLA                               I.            Ang Paglalakbay1.     Mayo 11, 1887 - nagsimula ang paglalakbay nina Rizal at Viola sa Europa.A.    Dresden1.     Ang kanilang paglalakbay sa Dresden ay napataon sa Eksposisyon ng mga Bulaklak.2.     Binisita ni Rizal si Dr. Adolph Meyer sa Museo ng Sining.

3.     Prometheus Bound - isang obra maestrang pinta na labis na hinangaan ni Rizal sa Dresden.4.     Dr. Jagor - nagpayo kay Rizal na padalhan muna ngg telegrama si Blumentritt bago siya pumunta ng Leitmeritz.A.    Leitmeritz1.     Mayo 13, 1887 - dumating si Rizal sa Leitmeritz at dito siya ay sinalubong ni Prof. Ferdinand Blumentritt sa istasyon ng tren dala ang larawan na pagkakakilalanan kay Rizal.2.     Hotel Kreb - dito tumira sina Rizal at Blumentritt habang bumibisita sa Leitmeritz.3.     Nakilala ni Rizal ang pamilya ni Blumentritta.     Rosa ang asawa ni Blumentrittb.     Dolores - anakc.      Conrad - anakd.     Fritz - anak1.     Burgomaster - ipinakilala ni Blumentritt si Rizal at kaniyang hinangaan ang katalinuhan ni Rizal sa madaling pagkatuto ng wikang Aleman.2.     Dr. Carlos Czepelak - isa sa mga kilalang siyentipiko ng Europa nma nakilala ni Rizal sa Leitmeritz.3.     Robert Klutschak - isang bantog na naturalista na nakilala ni Rizal sa Leitmeritz.A.    Prague1.     Dinalaw ni Rizal at Viola ang lunsod na ito noong Mayo 17 -19, 1887.2.     Dr. Willkom - ang professor ng natural history ng Unibersidad ng Prague na dinalaw ni Rizal sa lunsod dala ang sulat ng pagpapakilala ni Blumentritt.3.     Binisita ni Rizal at Viola ang libingan ni Copernicus - ang dakilang astronomo sa kasaysayan ng sangkatauhan.4.     Binisita din nila ang kuweba na nagsilbing bilangguan ni San Juan Nepomuceno pati na ang tulay na pinaghulugan nito.A.    Vienna1.     Binisita ni Rizal sa lunsod na ito si Norfenfals na isa sa mga pinakadakilang nobelista ng Europa noong panahong iyon. Sa dakong huli hinangaan din niya si Rizal sa katalinuhang taglay nito.2.     Hotel Metropole - hotel na tinigilan nina Rizal at Viola sa Vienna.A.    Pagbaybay sa Ilog Danube1.     Danube - isa sa mga malalaking ilog ng Europa. Nagsakay sina Rizal at Viola ng bangka upang makita ang kagandahan ng ilog at ng kanyang mga pangpang.2.     Dito napansin ni Viola sa unang pagkakataon ang kakaibang gamit ng mga tagarito na papel na napkin sa kanilang pagkain.A.    Lintz tungo sa Rheinfall

1.     Munich - dinalaw nina Rizal at Viola ang lunsod at panandaliang namasyal upang malasahan ang Munich beer na bantog sa buong Alemanya.2.     Nuremberg - sa lunsod na ito ay dinalaw nina Rizal at Viola ang museo na nagtataglay ng mga kagamitang pangpahirapna ginamit sa panahon ng Ingkisisyon at ang pagawaan ng manyika na pinakamalaking industriya ng lunsod.3.     Ulm - dinalaw nina Rizal at Viola ang katedral ng lunsod na kilala bilang pinakamalaki at pinakamataas at pinanhik ang tore nito.4.     Rheinfall - nakita ni Rizal ang talon na ito na kanyang sinabing "pinakamaganda sa buong Europa."A.    Switzerland1. Geneva - kay Rizal ang lunsod na ito ang pinakamaganda sa buong Europa.2. Mga wikang sinasalita ng mga taga-Switzerlanda.     Alemanb.     Pransesc.      Italyan1.     Dito niya natanggap ang isang telegrama ukol sa isinasagawang Eksposisyon sa Madrid na ang ipinapakita sa Pilipinas ay ang mga tribo ng Igorot na suot na bahag at mga makalumang kagamitan ay pinagtatawanan ng mga taga- Madrid.2.     Sa Geneva inabutan si Rizal ng kanyang ika-26 na taong kaarawan at kanyang pinakain si Viola ng isang masaganang pagkain.3.     Dito sa lunsod ng Geneva naghiwalay sina Rizal at Viola. Si Rizal para ipagpatuloy ang kanyang paglalakbay sa Italya at si Viola naman para magbalik sa Barcelona.A.    Italya1.     Mga lunsod ng Italya na binisita ni Rizala.     Turin            b.     Milanc.      Venice                      d.     Florencee.     Rome1.     Roma - nakarating si Rizal sa "lunsod ng mga Caesar" noong Hunyo 27, 1887. Hinangaan ni Rizal ng labis ang karangyaan ng nasabing lunsod.2.     Mga kahanga-hangang tanawin na binisita ni Rizal sa Romaa.     Capitoliumb.     Bato ng Tarpeianc.      Palatinumd.     Forum Romanume.     Ampiteatrof.       Simbahan ng Santa Maria Magigiore1.     Vaticano - ang lunsod na sentro ng Katolisismo sa mundo at dinalaw ito ni Rizal noong Hunyo 29, 1887. Kanyang nakita ang Basilica de San Pedro - ang pinakamalaking simbahan sa mundo.