Robert W. Greene, "Amerykański przekręt"

Prawdziwa historia, która zainspirowała twórców fi lmu

AMERICAN HUSTLE

„Nie jestem większym złodziejem niż gość chowający do kie-szeni ćwierćdolarówkę, którą znalazł w budce telefonicznej. Kradzież to kradzież. On wziął ćwierć dolca; ja – parę milionów”.

MEL WEINBERG

Z zasmarkanego dzieciaka biegającego po ulicach Bronxu wy-rósł na jednego z największych oszustów Ameryki. U szczytu swojej „kariery” Mel Weinberg obracał milionami dolarów i zatrudniał kilkaset osób, ale, jak chętnie podkreślał, robił to nie dla zysku, ale dla frajdy.To Weinberg pomógł FBI wymyślić i przeprowadzić naj-głośniejszą w historii biura akcję: na jej potrzeby udawał przedstawiciela niewyobrażalnie bogatych arabskich szej-ków, którzy chcieli inwestować w Stanach Zjednoczonych. Wkrótce „szejkowie” dotarli do urzędników i polityków, któ-rzy ułatwili im zakładanie kasyn, kupowanie nielegalnej broni i handel narkotykami. W wyniku tych operacji dwóch sena-torów i pięciu kongresmenów straciło mandaty.

Film American Hustle w reżyserii twórcy Poradnika pozy-tywnego myślenia zdobył trzy Złote Globy i dziesięć nomi-nacji do nagrody BAFTA. W rolach głównych: Christian Bale, Bradley Cooper, Jennifer Lawrence, Amy Adams i Robert De Niro.

CENA 39,90 z ł

r o b e r t w. g r e e n e

amerykańskiprzekręt

tłumaczenieMichał Romanek

Łukasz Miller

Kraków 2014

01020304050607080910111213141516171819202122232425262728293031S32N

9780143125273_American_FM_pi-xii.indd 2 8/19/13 11:33 AM

Greene_Amerykanski przekret.indd 2 2013-12-18 14:04:43

r o b e r t w. g r e e n e

amerykańskiprzekręt

tłumaczenieMichał Romanek

Łukasz Miller

Kraków 2014


Książki z dobrej strony: www.znak.com.plSpołeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37Dział sprzedaży: tel. 12 61 99 569, e-mail: [email protected] Wydanie I, Kraków 2014Druk: Drukarnia Abedik

Tytuł oryginałuThe Sting Man

Copyright © Robert W. Greene 1981, 2013All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part in any form.This edition published by arrangement with Penguin Books, a member of Penguin Group (USA) LLC, A Penguin Random House Company.

Copyright © for the translation by Michał Romanek

Copyright © for the translation by Łukasz Müller

Tłumaczenie s. 5–221Michał Romanek

Tłumaczenie s. 222–421Łukasz Müller

Projekt okładki to/studio

Fotografia na pierwszej stronie okładkiCopyright © Johnér Images/Getty Images

Opieka redakcyjnaJulita CisowskaAlicja Gałandzij

Opracowanie tekstu i przygotowanie do drukuPracownia 12A

ISBN 978-83-240-2489-6


27

o n i j eg o pr z ek r ę t

ASCENAA

prywatny samolot leci nocą nad doliną rzeki Hudson w stanie nowy jork. U stóp weinberga stoi waliz-ka, w której jest rzekomo 750 000 dolarów. w rze-czywistości są tam porwane książki telefoniczne. obok weinberga siedzi ważący blisko sto pięćdzie-siąt kilo oprych, który ma go dostarczyć na jakieś lotnisko w głębi kraju, gdzie na tę walizkę czeka-ją jego wspólnicy z zamiarem wymienienia na nią dzieł sztuki o wartości ponad miliona dolarów. pi-lot i towarzyszący weinbergowi „znawca sztuki” to tajni agenci Fbi. ostatecznie tym, co przekonało nieufnych złodziei dzieł sztuki do tej wymiany, była propozycja weinberga, by kontrahenci przylecieli w umówione miejsce samolotami. geniusz iluzji skopiował ten pomysł z jakiegoś filmu.

ASCENAA

apartament w eleganckim hotelu plaza w nowym jorku. agent Fbi w nakryciu głowy arabskiego szej-ka czeka na wizytę prawnika, który chce sprzedać agentom „abscam” kolejne kradzione dzieła sztu-ki. inni agenci Fbi odgrywają role asystentów szej-ka. pojawia się mały problem. weinberg uparł się, że arabowie zawsze częstują gości jakimś posiłkiem, ale powiedziano mu, że na tym etapie dochodzenia w budżecie operacji nie ma kwot pozwalających za-mówić przystawki z cennika hotelu plaza. wściekły weinberg wypada jak burza z pokoju i po chwili


28

roz dz i a ł 1

wraca ze swoimi ulubionymi przekąskami – koszer-ną peklowaną wołowiną, sałatką ziemniaczaną i su-rówką coleslaw. agenci pytają, czy prawdziwy arab-ski szejk częstowałby ważnego gościa żydowskimi rarytasami. „nic się nie martwcie – mówi wein-berg. – powiemy mu, że szejk po prostu uwielbia Ży-dów i kiedy wyjeżdża z kraju, je tylko żydowskie je-dzenie”. przybywa adwokat (okazuje się, że to Żyd), łyka tę historyjkę – a następnie wołowinę.

SCENA

przy słynnym molo pier 66 w Fort Lauderdale stoi zacumowany dwudziestometrowy jacht Left Hand. Świeci wiosenny księżyc w pełni. na pokładzie jach-tu weinberg w towarzystwie tajnych agentów Fbi wy-daje przyjęcie ku czci burmistrza Camden angelo errichettiego. wśród starannie dobranych gości są oszuści, politycy, gangsterzy, przemytnicy narkoty-ków, przedsiębiorcy i przynajmniej jeden ukrywający się przed wymiarem sprawiedliwości zabójca. tłum gości ucisza się, kiedy przyodziany w długą szatę arabski szejk wychodzi na środek, obejmuje burmi-strza i wręcza mu lśniący „rodowy” sztylet. errichet-ti z błyszczącymi oczami obiecuje szejkowi przyjaźń i pomoc. szejk jest agentem Fbi. weinberg kupił ten sztylet na pchlim targu w atenach za 2,75 dolara.

Weinberg siedział w poczekalni Strike Force w gmachu brook-lyńskiego sądu federalnego. Jego umysłu nie zaprzątał wpływ „Abs cam” na amerykańską politykę i instytucje rządowe. Ani


29


trochę go to nie obchodziło. Jak sam powiedział podczas jednej z nagranych rozmów z adwokatem z Filadelfii Howardem Cride-nem: „Nie pcham się do polityki, bo, bo... od polityki można zwariować. Jak dla mnie to oni wszyscy są kompletnie stuknięci”.

„Abscam” to było dla Weinberga coś bardzo osobistego. Przez minione dwa lata użył wszystkich umiejętności i zastosował wszystkie sztuczki, jakich tylko nauczył się jako oszust. Operacja „Abs cam” była dla Weinberga tym, czym zwycięstwo nad Persami było dla Aleksandra Macedońskiego, czym Kaplica Sykstyńska dla Michała Anioła, a Mount Everest dla Hillary’ego. Stanowiła zarów-no zwieńczenie jego przestępczej kariery, jak i mowę pożegnalną.

Procesy „Abscam” (w tym trwający już w jednej z sal sądowych na trzecim piętrze proces przeciwko Myersowi) miały okazać się tyglem, w którym próbie ognia miał zostać poddany najwięk-szy szwindel Weinberga. W ciągu następnego roku kolejne armie najzdolniejszych adwokatów obrony w Stanach jedne po drugich miały zarabiać miliony dolarów, próbując rozbić „Abscam” w pył i obalić zeznania Weinberga.

Weinberg zdecydowanie nie chciał do tego dopuścić. I wiedział, że sprawa Myersa jest najważniejsza ze wszystkich. Już teraz część innych oskarżonych badała możliwości złożenia wniosku o zła-godzenie wyroku w wypadku uznania Myersa za winnego. Każdy z tych oskarżonych miał z kolei stać się świadkiem prokuratury, co mogłoby podeprzeć część słabiej udokumentowanych spraw. Weinberg nie miał natomiast złudzeń, że jeśli Myers i współoskar-żeni z nim zostaliby uznani za niewinnych, Departament Spra-wiedliwości bez wahania odrzuciłby pozostałe sprawy „Abscam” jeszcze przed listopadowymi wyborami.

Życie Weinberga stało się nerwowe już od początku lutego 1980 roku, kiedy w wychodzącej na Long Island gazecie „Newsday” oraz w „New York Times” po raz pierwszy ujawniono szczegóły


30

roz dz i a ł 1

dochodzenia „Abscam”. Prokurator generalny Civiletti, który stra-cił możliwość jakiegokolwiek wpływania na „Abscam”, kiedy gaze-ty opublikowały nazwiska kongresmenów i szczegóły faktycznych łapówek, nakazał szeroko zakrojone wewnętrzne dochodzenie, by ustalić, kto był odpowiedzialny za wyciek do prasy.

Mimo niesłabnącej lojalności FBI Weinberg szybko zdał so-bie sprawę, że na wyższych politycznych szczeblach Departamen-tu Sprawiedliwości nie jest za bardzo lubiany. Dwukrotnie odwie-dzali go w jego nowym domu na Florydzie śledczy z departamentu, którzy wywierali na niego naciski, by przyznał, że to on był źród-łem przecieku do mediów. Na polecenie Departamentu Sprawied-liwości został bez wcześniejszej zapowiedzi ani przygotowania za-brany samolotem do Filadelfii i postawiony na miejscu dla świadka w sądzie federalnym, gdzie zadawali mu pytania adwokaci obro-ny – również mający nadzieję, że oskarżą go o przeciek do mediów.

Został wezwany do Waszyngtonu przez najbliższych współ-pracowników prokuratora generalnego Civilettiego, którzy po-wiedzieli mu, że nie chcą, by brał udział w powstaniu jakiejkol-wiek książki na temat „Abscam”. Weinberg odparował ze złością, że słyszał o Neilu J. Welchu, który nie brał udziału w „Abscam”, a zdążył już zrezygnować z posady zastępcy dyrektora FBI, by na-pisać książkę o tej operacji. Weinberg odmówił wykonania poleceń Departamentu Sprawiedliwości i nie podjął współpracy z biurem oskarżyciela federalnego w Newark, twierdząc, że biuru temu bar-dziej zależy na znalezieniu na niego jakiegoś haka niż na prowadze-niu spraw przeciwko skorumpowanym politykom w New Jersey.

W tym okresie agenci FBI John Good i Tony Amoroso niemal bez przerwy przebywali z Weinbergiem, podzielając jego opinie, wspierając go i gdzie tylko się dało starając się usprawiedliwiać su-rowość Waszyngtonu. W pewnym momencie Weinberg stał się do tego stopnia nieufny wobec Departamentu Sprawiedliwości, że


31


zwierzył się Goodowi: „Przez całe życie starałem się działać ostroż-nie; zawsze jakoś miałem na względzie prawo. Gdybym wiedział, co za szmuki siedzą w tym Waszyngtonie, mógłbym wykręcić jesz-cze z pięć milionów”.

Tymczasem jednak rozpoczął się pierwszy proces. Cały kraj – i należało mieć nadzieję, że podobnie ława przysięgłych – wstrząś-nięty patrzył, jak Puccio zamienia salę rozpraw w prawdziwy teatr korupcji. Przysięgli i widzowie byli pod wrażeniem odtwarzanych na trzynastu telewizorach nagrań wideo pokazujących, jak w poko-ju motelowym na nowojorskim lotnisku Kennedy’ego Myers przyj-muje 50 000 dolarów łapówki od Amoroso i Weinberga. W zamian za pieniądze kongresmen obiecał doprowadzić do uchwalenia pra-wa dającego stały azyl nieistniejącemu arabskiemu szejkowi.

Cały kraj dostał mrożącą krew w żyłach lekcję z wiedzy o spo-łeczeństwie, kiedy biorący pieniądze od Amoroso Myers powie-dział na ekranie: „Tony, podchodzisz do tego – muszę ci to po-wiedzieć – podchodzisz do tego we właściwy sposób. Powiem ci to jak najprościej: to jest biznes, w którym nikogo nie przekonasz słowami, ale kasa da ci wszystko. I tak to działa wszędzie, aż do samego Waszyngtonu”.

Kolejne przedstawione jako dowód rzeczowy nagranie ukazu-je Myersa w pokoju hotelowym w Filadelfii, jak uskarża się inne-mu tajnemu agentowi FBI, że zostało mu tylko 15 000 z 50 000 dolarów wręczonych mu przez Amoroso i Weinberga. Poprosił o dodatkowe 85 000 dla siebie i na opłacenie różnych radnych miejskich z Filadelfii i nieokreślonych gangsterów. Inne nagra-nia i zeznania ukazały, że trzej współoskarżeni Myersa: burmistrz Errichetti, adwokat Criden i radny miejski Johanson, podzielili kwotę 50 000 dolarów z wręczonej Myersowi łapówki między sie-bie – biorąc te pieniądze jako prowizję za pośrednictwo w zorga-nizowaniu łapowniczego układu.


32

roz dz i a ł 1

Kolejne udostępnione przez prokuraturę nagranie ukazało sce-nę, którą dziennikarz „Newsday” Pete Bowles nazwał krótko – „po prostu bracia Marx”: Criden i Errichetti bez powodzenia pró-bowali oszukać Amoroso i Weinberga, przedstawiając jednego z pracowników kancelarii adwokackiej Cridena jako Mario Noto, zastępcę dyrektora amerykańskiego Biura do spraw Imigracji i Na-turalizacji. Obecni na sali rozpraw ryczeli ze śmiechu, kiedy po-dejrzliwy Weinberg poprosił kiepsko przećwiczonego dzwoniące-go, by powtórzył swoje nazwisko, a fałszywy Noto odpowiedział,

„Mario Nopo. N-O-P-O”. Nawet konwencja Partii Demokratycznej, która odbywała się

w tym tygodniu w Nowym Jorku, nie była w stanie zepchnąć spra-wy „Abscam” z pierwszych stron gazet, a relacje prasowe, podob-nie jak telewizja i radio, nie pozostawiły na obronie suchej nitki. Po rozpoczęciu procesu Weinbergowi wyznaczono termin zezna-wania jako świadka prokuratury na drugi tydzień rozprawy, a pew-ni siebie prawnicy obrony przekonywali dziennikarzy, że bieg całej sprawy zmieni się diametralnie, gdy tylko skończą chłostać Wein-berga na miejscu dla świadka.

O godzinie 9.50 John Good wszedł do gwarnej już poczekal-ni, zbliżył się do Weinberga i Amoroso, po czym z udawaną po-wagą powiedział:

– Ciągle tu siedzicie. Czy wy nie macie nic do roboty? Obaj się uśmiechnęli, a Amoroso rozłożył ręce z dłońmi skie-

rowanymi w górę w ponadczasowym włoskim geście bezradności w obliczu niesprawiedliwości. Good uśmiechnął się, chcąc dodać Weinbergowi otuchy, i powiedział:

– Będą robić wszystko, żeby cię wyprowadzić z równowagi, Mel. Mów tylko, jak jest, i nie daj im się sprowokować.

– Słuchaj, John – powiedział Weinberg z zawadiacko przygry-zionym cygarem. – O nic się nie martw.


33


– Okej – powiedział Good, rzucając okiem na zegarek. – To może pójdziemy na górę, żeby zobaczyć, jak to wygląda, zanim wszystko się zacznie? Tyle pięknych dziewczyn czeka na twój autograf.

Wszyscy trzej poszli do windy, a Weinberg bezwiednie przesu-nął dłonią po brodzie – dokładnie w ten sam sposób i dokładnie z tego samego powodu kobieta nieświadomie przygładza sobie włosy na wieść, że za chwilę spotka się z przedstawicielem prze-ciwnej płci. Po wyjściu z windy znaleźli się na zatłoczonym ko-rytarzu trzeciego piętra. Pod drzwiami sali rozpraw kłębili się ad-wokaci, reporterzy, oskarżeni, znajomi oskarżonych, widzowie, policja sądowa i pozostały personel.

– Tutaj – powiedział Good, wskazując głową drzwi naprze-ciwko sali sądowej – jest biuro policji sądowej. Kiedy nie zezna-jesz, czekasz tu.

Good i Amoroso weszli na salę rozpraw, a Weinberg przez kilka chwil stał w drzwiach biura policji sądowej, nie rzucając się w oczy, samemu natomiast z zaciekawieniem przyglądając się oskarżo-nym. Ubrany w drogi garnitur, modnie zaczesany do tyłu siwy Errichetti wyrzucał z siebie słowa jak karabin. Rozmawiał ze swo-ją posągową żoną o blond włosach i z adwokatem Rayem Brow-nem. Gdy tylko żona burmistrza dostrzegła Weinberga, przygry-zła sobie knykieć palca wskazującego prawej dłoni – pradawny sycylijski znak wendety.

Niedaleko od niej stał Criden ze swoim prawnikiem Richar-dem Ben-Veniste’em. Ponad rachitycznym ramieniem swojego obrońcy Criden przypatrywał się badawczo Weinbergowi, w swo-ich okularach w rogowej oprawie wyglądając jak sowa. Myers, przystojny Irlandczyk z miną skruszonego chłopca w kolejce do konfesjonału, oraz Johanson, o zupełnie przeciętnej powierzchow-ności, stali razem w głębi korytarza wraz ze swoimi adwokatami, którymi byli Plato Cacheris i John J. Duffy.


roz dz i a ł 1

Poruszenie na sali rozpraw wskazywało na to, że sędzia George C. Pratt zasiadł na swoim miejscu i proces za chwilę zostanie wznowiony. Oskarżeni i ich adwokaci w orszaku asystentów tasz-czących wielkie czarne walizki z aktami pomknęli na salę sądową. Potężne drzwi zamknięto i Weinberg został na korytarzu sam ze swoimi myślami.

Po jakimś czasie drzwi sali rozpraw się uchyliły i ubrany w na niebiesko woźny sądowy wyjrzał na korytarz w stronę czekające-go tam mężczyzny.

– Weinberg? – zapytał. Świadek powoli skinął głową. – Wchodzi pan.


Prawdziwa historia, która zainspirowała twórców fi lmu

AMERICAN HUSTLE

„Nie jestem większym złodziejem niż gość chowający do kie-szeni ćwierćdolarówkę, którą znalazł w budce telefonicznej. Kradzież to kradzież. On wziął ćwierć dolca; ja – parę milionów”.

MEL WEINBERG

Z zasmarkanego dzieciaka biegającego po ulicach Bronxu wy-rósł na jednego z największych oszustów Ameryki. U szczytu swojej „kariery” Mel Weinberg obracał milionami dolarów i zatrudniał kilkaset osób, ale, jak chętnie podkreślał, robił to nie dla zysku, ale dla frajdy.To Weinberg pomógł FBI wymyślić i przeprowadzić naj-głośniejszą w historii biura akcję: na jej potrzeby udawał przedstawiciela niewyobrażalnie bogatych arabskich szej-ków, którzy chcieli inwestować w Stanach Zjednoczonych. Wkrótce „szejkowie” dotarli do urzędników i polityków, któ-rzy ułatwili im zakładanie kasyn, kupowanie nielegalnej broni i handel narkotykami. W wyniku tych operacji dwóch sena-torów i pięciu kongresmenów straciło mandaty.

Film American Hustle w reżyserii twórcy Poradnika pozy-tywnego myślenia zdobył trzy Złote Globy i dziesięć nomi-nacji do nagrody BAFTA. W rolach głównych: Christian Bale, Bradley Cooper, Jennifer Lawrence, Amy Adams i Robert De Niro.

CENA 39,90 z ł

Documents

Robert W. Greene, "Amerykański przekręt"