ROMANIKA U ITALIJI

SEVERNA ITALIJA

Renesansa 12.v. kazuje na zlatno doba kako u politickom tako i u teoloskom smislu. Za 12.v. karakteristican je razvoj poljoprivrede, koja obezbedjuje vise hrane, i veci natalitet. Sajmovi poljoprivrede se organizuju oko reke Po. U Milanu se formiraju urbane komune, i raste osecaj kolektivnog identiteta i zajednistva. Finansijski jaca papska kurija i papska drzava je tada u zenitu. Gradske stranke : Gibelini-za cara, Gvelfi- za papu.

Katedrala u Modeni - Dvije starije crkve su bile posvećene na istom mjestu od 5.v, obje su bile uništene prije početka njene izgradnje 1099. god. iznad grobne kapele sv. Djiminjana, sveca-zaštitnika Modene. Svečevi posmrtni ostaci se i danas nalaze u katedralnoj kripti. Izgradnju je vodio graditelj Lanfranco, a posvetio ju je papa Lucije III 1184. god. Ona predstavlja sakralni focus grada i zalog za spasenje. Trobrodna bazilika sa krstastim svodovima , galerijama i sa tri polukruzne apside. Dolazi do konceptualne novine, omogucena je direktna veza sa mostima, oltarski prostor je podignut, i vertikalno povezan sa kriptom. Zapadno procelje dele lezene i njime dominira velika rozeta. Karakteristike lombardijske arh. su slepe arcade i sistem slepih galerija, kao i umnozavanje prozorskih okvira. Skulptoralnu dekoraciju izveo je Viligelmo. Na glavnom portal nalaze se skulpture dva lava sa strane ulaza, lavovi nose kolonete, a iznad je baldahin. Na fasadi se nalaze i znameniti reljefi koji uključuju portrete proroka i patrijarha, te skoro sve Biblijske priče od kojih se ističu Stvaranje Adama i Eve, Prvi grijeh i Priča o Noju. Bočna vrata su također zanimljiva: s glavnog trga nalaze se „Kraljevska vrata” i manja „Prinčeva vrata” koja su urešena reljefima, sa scenama iz života sv. Djiminjana. Na sjevernoj strani je Porta della Pescheria s reljefnim prikazima mjeseci u godini na mramornom okviru i scenama iz Bretonskih legendi o kralju Arturu u luneti. Na nadvratniku su predstave iz usmenih tradicija i basin, narodne price: vuk- vitez, magarac- neposlusni monah, lisac- feudalac. Reljefi potsecaju na ranohriscanske sarkofage.

San Zeno u Veroni- Zapadni portal izvajao je maestro Nikolo, urezano ime i godina 1139. Kolonete drze baldahin imaju figure medju kojima su Jovan Jevandjelista i Jovan Krstitelj. U timpanonu je oslikana Bogorodica sa Hristom, Poklonjenje mudraca i Objava pastirima. Portal je flankiran reljefima koji prikazuju scene iz Starog i Novog zaveta i zivot Teodoriha. Bronzana vrata sadrze reljefne panele sa figurama Sv.Petra i Pavla i Zena, kao teoloske vrline.

Katedrala i krstionica u Parmi- Benedeto Antelami reljef Skidanje s Krsta. Osnova latinskog krsta, trobrodna bazilika sa trospratnom elevacijom.Krstionica oktogonalna , iznutra 16 lukova, tavanica oslikana 16 kriski.

San Ambrodjo u Milanu- Benediktinska crkva, osnovana krajem 4 veka zahvaljujući episkopu Ambroziju. Građevina je dobila na znaćaju kada su otkrivene mošti Gervazija i Protasija. U kripti crkve se nalaze mošti Sv.Ambrozija.Prvi episkop milana, veliki protivnik arijanske jeresi, jedan od sv.otaca (Atanasije, Avgustin i Jovan Hrizostom) i doktora (Jeronim,Avgustin i Grgur Veliki). Kasnije je, za vreme

Karla Velikog crkva obnovljena. Krajem 11 i početkom 12 veka crkva dobija novi izgled, slično kao u Rimu. Dodat je veliki zvonik i atrijum. Ova crkva predstavlja važan primer zbog načina na koji su arhitekti rešili zasvođavanje broda crkve, a da to pritom ne bude drvena konstrukcija. Ima krstasto rebrasti svod. Dva bočna traveja odgovaraju dužini jednog traveja. Majstori iz okoline jezera Komo putujući po Evropi prenose lombardijski stil. Pravi se veza izmedju onoga sto je potojalo u periodu ranohriscanstva i sada.Zlatni oltar ima centralnu temu Hrista koji nosi pismo apokalipse, u formi krsta su simboli cetvorice jevandjelista, a apostolic su u uglovima. Bocno su scene vezane za Novi zavet od Blagovesti do Raspeca, neki delovi dodati su u 12.v. Poledjin aje radjena u srebru i vezuje se za zivot Sv.Ambrozija od rodjenja, trenutka kada je pozvan u Milano, do smrti. U centralnom delu su dva arhandjela. Scene gde Ambrozije krunise Angilberta II i Vulvinusa skulptora. Bocno su predstave mucenika Gervasija i Protasija, i bista sv. Martina iz Tura koji pravi povezanost sa Karolinzima. U 12.v nastaje aberijum i na timpanonu sa zap.str. je Tradicio Legis , ist. str. Izbor Ambrozija za episkopa od strane Gervasija i Protasija, sev.str.Marija Eklesia, juz.str. Episkopi kojima se klanjaju dve muske figure.

TOSKANA

Kompleks u Pizi- Veliko trgovacko mesto i politicka sila. Katedrala-petobrodna bazilika, latinski krst, kupola nad ukrsnicom, ima galerije i klerestorijum.Vidi se concept Svesna obnova antickog rimskog stila vidi se u oblaganju zidova plocama od mermera sa horizontalnim umetcima sivog. Klasicni stubovi, drvena tavnica sem u b.b. koji imaju krstaste svodove. Protomajstor je Busketus. Slepe arcade i galerije na fasadama. Tradicija odvojenih zvonika u Italiji je jaka tako da je pojava kampanila ili stojece kule zabelezena u 9. i10.v. Zamisao o odvojenoj krstionici ima korene u ranohr. Baptisterijum Ortodoksnih. Kruzna forma krstionice i njena prvobitna kupasta kupola podsecaju na rotondu Anastasis. Od kraja 11 veka pizanska flota je prevozila Krstaše, brodovi koji su se vraćali iz Sv.Zemlje kao balast nosili su zemlju odatle, a tom zemljom je nasipan atrijum. U toj zemlji Kampo Santo u atrijumu su polagani vernici kao ada sanktas.

Krstionica u Firenci- posvecena sv. Jovanu, osmougaona gradjevina, Dvobojna mermerna oplata, trostruki lukovi slepih arkada podsecaju na slavoluke.

San Minijato al Monte- Anticka nacela proporcija i ravnoteze.Upotreba belog i sivozelenog mermera. Trobrodna bazilika sa otvorenom drvenom tavanicom, arkada sa korintskim stubovima. Pod inkrustacija mermera sa zodijackim znacima, kosmoloska simbolika.

RIMCitav period obelezen je obnovom mnogih crkava, nakon pozara koji je izazvan od strane Normana.San Klemente- Nalazi se na via sacra od Lateranske baz. do Santa Marije Madjore, gde je prolazila litija sa nerukotvorenim hristovim obrazom. 1084. godine bio je požar, pa je crkva obnovljena. Prvobitna crkva se nalazi ispod temelja sadašnje crkve. Ona je iz 4 – 5 veka i zovu je Donja crkva San Klemente .. Karakterišu je antički jonski stubovi, ovde je vidljiva težnja za dostignućem zlatnog doba u Rimu od Konstantina do Justinijana. Apsida je ukrašena mozaikom, a uzori za to su iz doba ranog hrišćanstva. Sv.Kliment je četvrti po redu papa. Stradao je mučeničkom smrću u vreme Trajana i Decija. Ćirilo i Metodije su preneli njegove

mošti stopalo u Rim u 9 veku. Trobrodna, klasican red stubova, drvena tavanica, podna inkrustacija koju je radial porodica Kosmati. Ona radii inkrustaciju stubova u San Paolo fluori le Mura.