S. aloe - de ARM

S. aloe - de ARM30 Jamieee mmor 3 1 -emero - deendoer 1991de ntapribisIrnIn dit nummer:De swarte boereverneuker IS Het onzichtbare slagveld 0 verbiedt de nationalepartij! * Nobelprijswinnares: comrades, kort verhaal door Nadine GordimnerZwarte vlekken:Optons zin do wagon onveritard en liggon do krottenwijklan niet moorvoracholon achier do bergen. Do koelen Ain or maoer als in India. Het motregent- moor dot is toovel. "1k donk dot we flu in Gazankulu zijn", zogi Philip, do gids.We bozooken hot cosien van Transvaal.BART LUIRINKThurstandon. Block 7""'s was de oi cide term veer doewomrce gomeenschappendie miet thuishoorden" in Zuid-Afriko. Dus worden ze veriderd in hot koder vanson "thuislondenpotitrek", gekenmerkt deer volksvortdcatsinoec ats in hotRoemenie van CeaucesCur Minatens 3,5 mittoon mensen zijn gedepertoord in fretkoder von de 'grto apartheid".Zo ontotonden in do jaren zevetig Vondo Treskol, Ciker on Soplutotswano. Z1ccR011010 thuistonen die door aeon regorieg erkeed werdon. Aileen in Zirid-Afrika zetf vied jo eamhossadne van de "kourlanden". 000mmr word von doondens coo QuaQua, Gocanlio to, KaNgwane, Lobowe, Kwaidebele on KwaZulu- non work meet gemaakt, zebleven Zuidafkkanse provimes moor met cettketiar.Sieds Do Maerk aonkondrgde do oport hoid to wilin atehotfen. word duideijk datde thuislandonstruetuirr doet longor ken voorthostaon. In sommige thuislondon isdo schijn vaon afhackerjkherd at opgegeven door eon anrtat ministersposton Cithooden to icece sen Zuidatrikonse eritroerton. Moor endeto thurotondloderm,Lucas Mectepo van Bophuthatswana veerep, houden coot hit stuk en worterec rotscon hue "tell. etandie imperrum" prits to teenn Do elloonhoorser kwom ectongsnog in epsprook door de honierstakei von eon greet cannt petitieko gevongenendie, cedonks de Zurdofd'kcoeoo richttien, niot werdoc vrilotn.Ock Ciskei heside do ictomurflol pew nodot ec geheime mitie eemmandogreepwas epgorold. Ondor he-eel con de thoistendlorder gecorsol Gqcuc warden Oacmlcgen gopleotd op lokoloANC-leiders tot in Transkei me. Do mititairen htekee nameo kondee teonderhouden met do Zurdatrrkoovso doeeneoTeoh hen do vorvolln thuistoedoestructuor hot blanks mndlerheidscegime cog hotnodigeoepleveren. Benedion hooft hot ANdC, dot tich altijd aodimle voret hetttonen hot thuislcneobeord do thisandleidern mot veal to hiedon. Bit de

oendeonerhandohingen. die do titet Fereo fer a Oamerofe Fulnere mookehgoencohen do belentec von alto thureleeden. heholvo Transkei, don eek hit monde vando togering-Do Klork eerdoe behatgd.We nonmen ce corder geweec de tien thuisonden. Of baer. Do ewarte vlekhen opdo kcort van Zuid-Afrike. Creoties vcc apartheid mamoor indd leep der jarmmiticnen oworte Zuidotchea-con voritree uic. "Plke stam ete eiton teed", coi hot apartheldsbowrnd, on hothreld do rest -hot more rithe. omochthe n o era hot ameetsto deel veew 2chcelt. tnhot tetat keeloon do thorstondee cneveer 13 prooet von hot tote, gmondaehred. Dobewonete ceceen hot crbeidsrosetveir veerr do Zoidafrikocesot eumenie. Damacate macnon trobbon near de nojnstede emn work to zoettoc. Ze lervee inweenkekrnos cot can hue familie on vormon i0 do tebeaofics aen songcenderlesse, ce hofihen on gengeoepleidree. wecnnic erboceelitheemeetndrihedon on nerdienee uem hebhokccts. Ale gocolg ccn do traoorkodhtrtvwon eren, kindartc., tohndrnoaitee en cede van doion ackter, hoend op golddot hoeVon'olo op laeemisU.Laoae -aao. / 2.XI.

3.WINege,,,3 s~~e~ ~.,beISI0 ~g ~ 9.~.,Wie, wat, waar?Bophuthatswana1.980000inooers BNP 596R ege ringslei deo r.Chief L.. MangepeCiskii809500 inmwrs 5119419Reganingsteider: Brig. J. GoTranakel 3,225.50 iono Bip' )1.178Bogerrngslder. Gon. B, loomsaVenda 542,'000 1nwoPem BNP*) 237 Rogeringstoidon, Col. G. RomushwanaGazankulu 710,500 inwonors' BNP) 231Regaringoeieder Prof. H. NtsanmisiKaNgwane 599.001) 1nmners BNP-) 111 Flegeringsnider. E. MabuoaIKwaNdebele482.000 inwonerm BNP-) 00 Regeeogseleider. Prime J. MehlanguKwaZulu4.993.600 invoners BNP-) 1.002 Regerngeider Chief M. BonhelaLabowa2.0659 .000 inwonae BNlp- 503 Regeringsilder N. RanrodikeOnuacim293-50 nwoners BNP-) 131Begeringsleirter. Chief K. MopoliBroto Notiofale Prodokt, 19200if0 nilolno

U BOPHUTHATSWANA (zelfstandtg) LBW flTRANSKEI (zoifsfandig)ANKLCISKEI (zelfstandig) KWANDBELEVENDA (zelfsfandig) KANGWANEO WAOWA U (A111I IV00om1 km 500a 1991 Won J-nbo. AoedeVervoig -0 pagoneaman minscloen met flerstmis stuurt. En ondertossen mear zaaior in do gortdrogogrand am to proberen er 009 lets ....ar uot to hotenOoz nerhenning va0 de tfnutslanden begon in Bophothatsna dot io 001 norden nanZuid-Afria fligp. Mear or tigonook stobtes Bop, 0.5 iedereen 0h1 thursta:ndnoemt, in meet oelitke ring. en heternas benedon in Sot zuoden 09100ok flog enstie. The Bancho. dot we tegenkomen op de terugweg 000it Otanje V Ism188.Vtak ar naast ig1 woor eon Onekje nan lets andos; non thurstand dot OoaQoa0001,Na Itazankuto riden we KeNgone binnen. Hot ison moot, me awen or frameakhens en dikke koeien on we denkon blank Zotnt.Afika 0080t Sons riet sttenikdm noon zichoelf geooden. Dil in loch eon welvuoaod thoistand. Moorne. eg Philip, die boardentean homen m-o meiOj Zoid Afoika, 01 119900n on danmidden in eon omert gabled. Net ala Notspruit dos. 0ad mooie blanks stadjevenderop.Neg sender zuodeijk is dear KmaZstu, 0ot rijkcnan Botftatoel We ontoneten domonsen nan Rowoom, odor dono mend platgolbrand omdet 00n hin 05i,tend moenlen geen, monen. "Het was meon lien kilometer norderop near &shafttownshiep, dot oteti ovn, de grens met fimeZoto 1191t, zeggon mo. En. Deblanken, Sadden geen plennen met oze graod, mean loch moeston me sorn diegnens Soon. Wij maen eon onarto oAek in blank gebied. Thoistandnn zitoplebken weer emotton gedmongen in to wenen -muanbla0k"n geen en voor Sunplonior near Inn, near de easa-epub~aken. zoets Phitip 00 noemle Jn magor altosmat in Zoid-Atnike niet mag: Bakken, pornofilms kikn n nfeer de Sooron. 3einmoneno ervSO mogen woen nooral nael e, en del geldt zolls oo diogen die to inZuid-Afrlka nandoag do deg monr mol meg. In Bop mog to goon oahbsndoprichtnn, sf11 lizj n804 nboswnnorgeolselie Black Sae. 00,001t ats in Ciskei,morden ANC-r em r ven hun bod go100100a gonangon 90o01. "Zoang or nogpotitieko govngenen in Zord-Afrike oin, 081 Amonike Seen sanclies nietsphetfon', ze91 do nogerng Borsh. 'Mea0 at zi ealeen poltiiko govangenen, in SetbuiameoW. eg do negerng Do Mk~e.IngosikIdtomiddets nindt eeson det do lhustendon, weer bif Zuid-Afrbe montonmenden genotegdi. Pretorie heeff het fel-pets non maniputeerbao netbezen, Omlest nan Sear poltirk Iseegoen.o Mean datdoze Soree rch geoonik in safani sommige kinderties 8110 enoor gegnooid. drachtstotron, noomnt mnn hoe thuishebbon buneooncatleen opgebsomwd, en teon ookwot khaokfmecradello. benhrekeningon in Zwitsertend. Zo attn.

denbatj Zoid-Afrika, t01 do tendon too Bnnichlen uit: Bophuthatswan,Trenbemvapend. Vonmellgalf medemeskers bei. Ciskei, Venda, Gezankoto.Que~oe. nan do Zuidafriheeose n"itigfleidsdilen KnoaNdebeto, KaNgmene,Lebomea en 8100 leidon or Son luiretnenito in do KmaZotr.so J-g." nurnme, 3 / aon,*.ieos,_ dsbw I",Do A" Aperthelklakrvad

Do An AP..Oketd.I ~ s eeseec n..eee 31 moacher - dimmser1991 3Bouwen in bevrijd gebiedOver Jaap en Hot ProjectUmtata naderan we van do sneiweg en van tijd tot tid koran we gierend totstilstand vanowege overstekende koeien an schapen. Die in hun levenwaarschinlijk al zoveel bebben meegemaakt, det "e van een Toyota niat meeronder de indruk raken. Achter de bar in Umtata stoat eon bepruikte mavrouw. Zeslat near de dikke meneer dat hat op most houden. "We zijn hier niet in Rhodesil",zegt ze. "Last me schreauwen en liegen, ledereen schreeuwt an liegt hier",schramuwt (on liegt) de man. DAn komen John uit Pretoria en Gavin uilt Durbanalkaar togen. "Hoe lang blijf je"', vraagt John. "lk hoof golukkig mar eon nacht",antwoordt Gavin. Near Umtata ga j niet. Near Umtata moat Jo.Bouw mee in Zuid-AfrikaStichting Thembica bouwot wocingen In Umtate, Transkei. Uw etsaen is nodig:Iro 88166, bank 02 62 3S 700 ti de Algemene Siparbank Nederland. t.n.v.Therobisa, AmsterdamBART LUIRINKZO voolt dot blijkbaar als ie akenriman bent' Of fout eweost. Of als je heirweehebt near de tiid dat Rhodesie nog Rhodesia heette en de mensen terden warenmet wet ze hadden. Near Umtata gaan voeft als verbanning, ats je van khakihoudt, on van zetbazen die rich koesteren in hun onafhankelijkheid 00ondertussen doen wet Pretoria voor schrijft.Mar dat is dus niet meet in Transkei. wear niemand khaki draett en aileen de naamvan hot vliegveld nag herinnert aan K.D. Matanzima, oud-president van hotonafhankelijke thuisland Transkei on nkele laren terug statugreepsgewijsverjaagd. Nu zwaait Bantu Holomisa de scepter,Do meeste mensen in Transkei in wet to spreken over hun noit gekozn generaal,die nu eens nit doet wet Pretoria voorschrifft. Hij is gewoon gebleven, zeggen ze.Hij woont nog steeds bescheiden. geat vroeg near zijn werk en heart den aen 6hnmotorescorte genoeg. Toen Lawyers for Human Rights onlangs bekendmaekte daten aantal van paging tot staatsgreop verdachte genangenen niet vOlgens deregales behandeld word - cadet er dus sprake was van schending van demensenrectten wilde bijna niemand dat geloven. Oak hot ANC deed er, uit angstijn nieuwce bondgenoot te nediecen, hot mijgen toe. Meer nu de genereet eoncommissie heeft ingested die hot moet uitzoeken, wordt de affairs met greaaleopgerakeld. Als woorbeeld van Holomisa's slagvardigheidiDe portier van hat winkelceotrum neemt me bit de hand en last pas weer Ios alswe, um de hook, dre trappen op en honderden meters verderop, de ingang van bet

ANC-kantoor hebben bereilt. Do posters van Mandela en Umkhonto we Siuwe,de gewapende vleugei-in-ruste, lachen me toe en de pertint meldt tomelikoverbodig dat de het ANCkaotoor is.Na vijf minuten eta ik weer buiten, cmringd door kameradie die ons omstandig dewag near het huis van comrade Jeep frem Holland uitleggen. ik zie dat ik nuwerkelilk in Afria ben. Geen blanke to bektenen. Overal marki. Noauwe litkswolkenkrabbers. Krioelende men senmenigte.Hot kwam erallesl door Zeph en Merts. Do eerste heet veramde benon, de tweedsis doof en blind en mist twee armen en alosbei waren ze achtergelaten in Lusaka,Slachtoffers van apartheidsgeweld. 'Wij' - de anti-apart* heidsbeweging -brachten ze torug. Ais ertes keerden ze uit bellingschap terug near Transkei -geescortoord door Klan de Jonge, an Evelien Groenink, die hot verhaal wecrNieuwe Raew opschreef en Pieter toersma, die fto's muakte, an RaymondHasselerharm, die filmde voor Vernicsa. De familie en honderden ANC-ledenbezorgden de twee en heldenontvangst on de in Transkei veraigode ANC-legerleider Chris Hani en Bantu Hoomisa organiseerden een receptie. Decampagne beoe, heel toepasseijk, "Terug near de tokomst', en kreeg, omet inNederlend als Zuid-Afrika, uitgebreide aendacht in do media.Nu Zeph en Morris terug zin in bun gbortetand zou at geld ingezameld worden.Zodt Is oak een huis konden krilgen dat relening hield met bun hen-dicap In de anti-apartheidsboweging ontstond hot idea em an bouwproject inUmtata op poton to zetten. Huizen bowen voor befingen, die, zo was deverwachting, in groten getale near Transkei zouden trakken - van oudsher eanstaronhold van ht ANC. Bovesdien "bevrijif gbied' nu de generel' zoals Holomisein de volksmond genbemd wordt, zich zo duidelijk met do bevnidingsbewegingenesgageerde. Betrijd..0 n strattarm no de jarenlange verwaarlning door de schepper,ZuidAfrikaDe campagne eou eon beascheiden bijdrage kunnen leveren eon bet terugdringenvan de immense woningnond in Transkei Door bij de bouw wem doze jongerenuit de streak alf to betrekken en hen al doende op to leiden, kn bovendienmetageholpen wnrden de workIoosheid eon beetje terug to dringen. Mear ook eoncampagna met een pollsiek tintje. Het zou do positie van het thuisland dat zich,als enige, zo utge sproken t6gen do thuislandenpolitek keenrt en heristegrtie bi1Zuid-Afrika nastreIt, kunen versteren. Een goeie grap bevendien: de Umkhonto-ballingen tregen, ziinde 'terristen', nag geen visum coer terugkeer near Zuid-Afrika. Mar Transkei was onafhanketljk, du konden anedear wet naartoe. Pretoriakon de terugkeer geen haarhreed in de weg leggen. Hot was gevallen in do zelfgegraven kuilJeep - we bebben n huisle in do tonship inmiddels gevonden - was bet project opzljn, omvangrilke, lilf gschrevnn Na eerdere crvaringen in Nicaragua - hij maaktedeal uit van de Eerste Autonome Amsterdamse touwbrigade - an Swaziland, washi "zoekende'. Canny Bream, voorzitter van de in bet cooraar sbeciaal voor hetproject opgeette stichting Thembise ccnd hem. 'Toen was bet in een dag geregeld',zegt Jaap, die tot op heden gen spijt van eljn beslissing heart, Hit welt zich 'thuis"in Umtata en beeft geen ijd em zich te vervelen, "Het project maest letterlilk vande grand ef warden opgtrokken: bouwtettoin vinden, overliggen met de ANC-

Youth Loas en jongeren uit de omgeving em een bouwploeg semen te stellen,vergaderon over een salrsebeisd on "0n be-heercstuctcur noor strats, als de wonmgen leer ain. In de anduren wnrdt dbokhouding bijgehouden on moten aanvtgen warden opgesteld nuor subsidies tenbehoeve van het project. 's Nachtso droomt hil van de taeknmst van htbouwproject. De antiapartheidsbweging heet gegaran-deerd de ruim vier ton bij elkaar to brengen die gemoeid eiln met de bouw van deeaerste, deals coor gehandicapten aangepaste, vilf huizen. Den moet het project opeigen bonen stean.We stan op het bouwobject een Mlengana Street. Ik bewonder de fundamenten 0nal half opgetrokken muran van de niuiwe huizen, schudt handen met de watchmandie zich in het veorjaar al na seon pesr dagen midde en met handen 0n voeten anJaap duidelijk maakte dat hit eortan ' nachts de wacht rou houden. We hiken op docilnisbef onderaan do heuel weer mensen been en mear scharrelen, op tek near hasvan smak of wearde. "Durroppoeple worden Is genoemd', zegt Jap. "Ze wonen bide belt. Some worden Is weggejaagd maet ne een tijdje wonen or meet anderemensetn." Enkelen van de iltian bouwem on er.Ck"We weten nag niet weer do volgande dsoe hurzen gebou d worden. Ds at ten wenog heprokan in de beheersgrop, die net opgercht is. Denitieve beslissingenworden genomen eIs dui delik is dat bet geld beschibaar kat dat hangt nu van deanti-apertheldosbewaging at. Conny (Broem, BL) was hier in juli - het wasmidden in do winter. we hebbon een swheap gesisct, eea brie gehouden, bfrgndroken. D fundamenten lagen or net. Toen hot es eon toesprealke gehouden enbeIcofd dot ze in Nederland alla zouden doen em de eoorrgang van ht Protect togaranderen. Rend bet wuar hebben w We W hall oere ' gnongen..Als me afscheid nemen, zogt Jeep opeens: "k had oen bouwbedijf in Amsterdamopgezet en ht ging at siel heel goad. Opdtanchten rat. Mar ht ides dot Ie deer nog48 lar moo doorOp de terugweg, meat zijn negenen in ht viegtige van TranskeiAirays, is Umtata near do andere passagles ism heel anders gewest. Dozakenmeneer oarrn delt birtles uit an we toastwn op ht sti uit Joharnesburg dotanmorgen in de Trenslise hoofdstad getrouwd is. Nu vliegen ze via Durban nearhuis. Lekker oen dag gek gedsn want geld speelt gen adl 'Zullen we allemal wetinschikken. rodat jullie..,', suggereert do cakes meneer met een kipoog near dobeuidegom. Geintje. 8Ifn.....eo.d . e.dedetlae)GIRO 454000AMNESTYINTERNATIONALII

3oj. leang nnmm,,e3 /1 nener, - dineeire 199D1ni pel~leoe=APSTAD, 19e91et g - Noeels fint.ewer en took gelogee. Hot it do we-, red op tie leap war wMe W til tee longgotreeg inle wt, gat kot aftnindelilk cell geteoen. Hnt it do'noee praot'n denegaeeode PNtioeale Prtil die range da to de eperleed ee knel uitgnneadee,

eseidgesokeft. Det 'a Mandole eke knet apeote, mar Iteeft ndtgnoatee. Ea dot ankog ANC Maen kaet areen"n, ara joist getegat-eed. Daeram niedene n,wooMdtere ka etscalende det de perh eken is altghotg em ee "I' eles genedPatrtttlsak Froet stand to een D. Nagionee Perh keltt laenwers kinr npaeen nor-died in de serild loge. apetotlelGood, doe pet hoo It ooten gemanekt, mat det gohoorde mat do boste bedenibugen, beaft ptreidant do Kiark onlongs nag it eat interviem oitgeogd. En sentrdte footen honkt hi o andiat Ai escutc se geaake. Ot gakoorda in Japanmelitmear," in aa nmttem vso do Jaisanoa toloniiai die, tIe"is bekend, in Sometoslot ornvangon tat woodern, wea tookDeetom hlk de Nationaeo Perthea ken wooster oanonkrardelingspaenar an eonpmcao dat moot Wirden tot do crootre 000000 ni"o deocrahasch. non-tecleal onna-saksistlich Zoid-Afrika - n torloologia wearin do Nahioale Pistil arch gokee lon of ken vindon, al had U dot mrsaohien nrit godooke. Starker: do Pettit sindt e an hot ANC eloondo doelstrilkog in hat pohesel olot in tald met koear vonrstollotom it dn gtendmnti nest to loggont dot Zoid Atrika ainsluitead dent coltkionmearvnn do pertil aelt deal oitrnaals, kea wordet gorogenrd, dot lendhotitoro hi1verldetgon gain extre tem kaltoen, an datdo tem sean n doahovolkt en blankgehiod in oon karate Kamer onen ramer telt als die nan eon drnhtktvnkt artgehied.Dot:.s halemal tiot renitito t paty idealoog drGattit Viioen, dot is toalishecktDe peab mnrt gedronen dent agst. Ze iakan g dot da snort die or vertaeoot dgnheat lootmommsckeiprivileges vet,Verbiedt de Nationale Partijl[last in en lend dot atraks geregieete m acpot eordto- tilt pleats to meten wartdoot on monrderkeidstegeing. Ze voora en organgatogoritg. it hang don hnt Zad-Afika norgeoat toalo D-ae ro zi zelltl deal oie mogon me, do mast nanditoOttakelde continent. Zo is ken, aeggo tdo knrrjdingsaoegngon. hang oadereosnaten honnd hear 001 E - nororht dot enor wepreseateentombl idotitekt Witor-wors gre an nandore mrsacdiga ragimes dnotgoaitBoevoenhackl no tallee vodioet Do angst trt is meggelegid. Wae tichk atlraasttndole rotraneol -do blanks minder- gate vent doe goost keealt, o1 luet near koiddinte Immune, allow al ad morool dota1lao gotuigen nan atetagamield anoogpulotios van hoar ongoeode tilt- do tewaashipe vondoog, aau deZuidafridoam, optto gevnn Vont do rest is de Na- teanse stealoeproordonttoewonsee dot ktj tionale Partij hot sbooktoltat von heat oi- wen roedig watt aisMichail Gorhaejov gain anhmidspropagatda: on nag steeds on dot hit doNationae Penii nothoodi nine in sleet to denkot in totmen van go- Macs do pertimeg goreat hiilvoa halijtheid van do mrooseijho soon, nngoaohl steen, coggen dndoroocrotookhe argenihuidskleur, overtuigieg, saese of setsoelt salios, daa en inPlats van Eoomigdun venrkot Doot too men to loveaim 010 al do Bihnid Gittstrelen voor din al erdle padeli, die eon hoofdvarantmovtdelijk- sOdnc groeporoctvan inoolte, blk do heid drig vent hot Kweed. dot ean paotii kowg van dototes blaton.

oveogote meordoohoid van do Zardetri Hot tokeno do mevhtsvorhoodingon indot keansis kovolting is oengodeon, hot lot- vorandotandoe Zuid-Aleika mati hotgoweon oe hekhon trut to trodon Gil do hook ean eahang denr do Natinale Per-De Swarte Boereverneuker isnog steeds op strooptochtDo schrlk van blank Zuid-Afrika..Otibwer. eke. relo net 'n neotnt-r Dr. Mangosuthu Butholeal himself. vast! Zobeledid en natiest Err vooral: towat gelee. lent... Met doen noede Hil nmeldt rich in kdle, ala consarvatiet rijkiMear do etifone mas in alit vif de waoorden hoeft o"c oneeknde awnote bekendseande, gemnenoctappen s80 hil dorpen van torte dour. Na eon part die leeuek*e~leg afto lefgnr n- do plaeolite notaerlen mtet hot veraook dagen verliot doadvoccat Olin gaithrenconenneeln loeaodrpen, In do efgn- hetm kantoorrinrte to nerhurenc noor aimnweer, steods met do rnededohing dot hi1 tepee wokenr lend wet AWB- an OP-ge-advocatenprailik an voor do nieuw onpte *vor onerleg teroggeroepen wae neareleds himate ae on. Enr deot at- richten platoike afdeling van Inkatha. Ulundi'hot hoofdkwartitr van Butheieee. Ergees in Zuid-Afrlke is kline, do Men wildadot we!. in Chariotonnille, itoi, o n dat hij misschien mel non oweek Sweote 8-o on ceels ll g1- Kompton Park. Bretn Iandlontein en meg too blilvo.reetd metl ide~ oepae-i Re ells Pretotia. Veeor daiteden rends wer- Mostcol, no die weaki iwan hil mtie tohelecit tea oneeedn Keeps, wile, donhoorcontranten Wotkond. morop rag.beogen v.Wsest.l lroalloeieedn. 'edoneet Diadia'. 01 'Mr Dr Philitase', Depoitie heatt do "insrts koeroverteclepitw nae ganlilnee; eam spent ean an- en o0kmel meeer Mateko', suteast her' son koor oltgaet in Carlestorindlo. bnteeldnrelakin addser title. on do noorsteide ow dot nrunhthare en nrieo- Meat nolgensRappoart was nitn ware Transvaal tort In Wilsot Onhappolijke akien doonto vioew rmot idettiloit niet to ochtrholot on tronot hoteadeeutios noor feom; mat eon nroomdn leterspohiek do weertohuwing soorrai tarPN iemnteti keot tile merheijke neat,, meat die optns eankomnt soont aeossharte nomet. Dn krett henit tot no ton olin ittektrjon tie iotmiddeio gesnedeetrilen. Woitomogikten. Dot mas o n e cteor nagelaen ont dit votheei do took toKtock voodo Afikaer tromt 'Rapport, cohoour hiold do twarto trjn gesthorensent do heed iiggende concnlosie to tookdie hot lotorepuhiieknoortdouread voordan 0000, on voot olkeem cthrut moos- ken. die kown tilt heleal nine raio-i keenmeorselteat. Doamarte men det tee me took respect hebbee? ischi Znbboon trots togot -mnton.titl -oo ale edneteat eakermen, torte Op rotiamre dmnen~e en do faestosmwasZnleog to tmeet beloofd tilt, 00 lid nan g eesoond iget ear lotettse o et otsl doblaeks perheonsohep tent ingeoaen Inkethe. En nit, fEG) rewderha d eatn HitExcellerrcy Chiref genses wet do elomie mants. Zo bitte!-III ruimeichoots gecorpoentd worth moo do aapwematin over do organen van destoat on hetnroomd intornotioneal prestige, Hot ANC op cue boon, keokt over onanang din tot op hedon tot gOwn nko polmtek alternatiedto vedioidon vale blironnter npinitpeilingen in oe omatte atseniie gobreden besido do bewoging sn

rienle 76 protest tetmili do NP op 4 provost hlenfteken -meat do hoegingonlbmotlt hot eon mnrkolriko teggonuohap over de administraho van hat landnondoeig en stoet roachteloos te ganovor hat gemoeld dot venrel heat loden traft,lo de algelopon meanden mood or makoiliiks miestons en ANC-kteolid normoord. Deathij tiot denvmgrog met lado ogon toe hot do regotita-de Kiort noeldie mreotoegelot trait die stoaks in deon-v doohandelinget nine of toot rooitoortoroggedrazaid hunnen orden. Do invoeting van 000 otehtvaardgot BTW-steltel ismacroaen vnokbeald oil veoeTack Iils 00 root do opricting van hot Patrionisch Front ets in do koechtavnrhaoudin gee toeccoandaran. Hot ANC onr hot in do iaron costig afigonokoiden,tloinoro Pan Alticanrat Congress IPAC3 zitner in: gnsacgd hun oudotegonstellingon voorlopig optii to zten otewnI do niesn ca. alitie brans isen dopenihie van do game. tigdoe PAC-prenidoat Claence Mathmotu in tile oganreatreorosttodan lado goknott. van hot Pratt on thortegannalor noar Do Klerk.Miwehien dot do ontlogateal 88n kot adron von hot ANC 101st ik nitowe gagesonmoot sothullon, moat hot is evnnter mopolilt dat do vortiering ligt in hot loin dotdoe Nationale Patti or roll mat niot in sleagt enige enalitia nan hototoenis tocrooren. Zo is do oersaendhoading root Inkthas ules pmkblomstiech on roaliseantdo Nationale Perthtizck dot chief Bothelori in hat gotten Not site Zulu'svonoegonmoardigen asals cij ahtild godacht had. In opinieperinen hkik lotnathasop one Ian dolik percentage vn 2 protest tken. Oak do vethoadrag rootvetechillonde thohalandloidats vooloopt mooicaem. heororgot ongaeren tickopenlijk root hot Paotnieh Pront, anderon hoongon Pretoria in votlegeheid methen voontgecetenten IMie spatial) Do llurlifigen'partij van dorornee Hondovktehookt tick grotedeais kil hot Pntri oftrch Frost cangesloton, tarmill do orga, rbatranon lobele, met hot miadooerodakewind saoweroenda, hestutordots ui0elteeir gespat is. Do, oVregoend blants, Deotatsche Patti, is voovosnog norinoolditwe eroltear hoig kestoildotnde pm-, on anti-ANC-tampon. Mieschion is eatlickto menhoop sote init alien dohot stne o tijgShaftge teal van inn NP -in reaeonpie steking saga., roordo kline do helkt canine hahietedee hotievooring van donoodtostand o n do heroitowda toonaeriegepagingon tusson do Nationale Penil endo Cotte vatiria PanijMat eon eamoomerking tosnon keido panhijon eal aneotorifeld moor lemoen toohot verbal, van entelo oergolopen parlometedee van do 'kieurlitgen'pati on do0000000n tat nag 000 OnltO 00000 spooor op 000 oegros van do Nationale Ponyi,do hoer Jen Tahakalal, eatonroan on moaehhg to Somoto.Er is nag eno lichtpontie. do vathowogieg is or op 4oo nnorohotr in genlaagd dogroatato staking oh den Zuidoloiteonen gotohiodonis to ogaesom Mono dan 3,5roillen moosion tamon deal eon hot pr.toot rogon hat rogeootie 0104stclse.Hot is aenerohyolik dot hot mindorheidakemind dos moetregol oak moticolijk allarogdreaiea, moat do Natinale Petl al zick mel drin keor kedontan vent aiiopaieows oonci deoglike ingriipendo rocatoagolen ethoodig. COSATU-voorailteo Jay Naidos hookt demting en oorSte soovos veo hon Paottiich Proot' gonoood. Bovendion hehhon do regorieg on do, op dit non kenktrldagen honigmenpepegealondo siatesmodia, tokh hole chelijk gomaett na huo veoolling dat dostoking tot aen vorhonigreg vet hot gomeld eel loiden. niot is orogeomn. Nalden

hookter in eon commeoteet ijistlena op gomoazn dot tildons do statingedagontminter dodon rile govallen den normoor Al motelt hook, volgens dovetkvndsvostciter do stoking do sootming yean oa interim rogoring otvttmhldlijkgemba ctDo Nationale ParIllijkt rich van dotg.noor komuotean to too at al iota op hodachthebkon: doe inotalling van eon intetron ragooing vent eeo periods van 10 leer,meamos do oenrse domocrteischo vethioringee gorganiseord koanen merdot. Eonvenrstel dot, co da penii hot stolous ter sprake coo wrilten htengon opinle AtfPartp Conference emlrcht hon baste meggolecken tan wooden.Hart LufiikDo And Apardsoldallurant

De Anti Apaotheid k.mat 3. 1-ag man er 3 1 nioember - deocesber 1991De scherven van het oude Zuid-AfrikaLucas Mangope AvenueIn do ijzerwarenwinkel hangt hij aando muu. Met zwarte priemoogiesboven zijn mopseuse dot hij zijnboat om doordringond to kijkon. zovan dat or met hem niet to spottenvolt. Bij do slager hangt hij ook an inhot smoozolige hotel, als ware hii domanager orvan, of do vader van doeigonaar. Lucas Mangope is klein,onbetokenond on, to oordelen nearzijn uitspraken over politiok, niotbelemal good bij zijn hoofd. Toch isor nauwelliks eon street inBophuthatswana die niet near hem ofnear aon van zijn gazinsloden isgenoomd.o n bananenrepubliet, dat in sttijd om to lachen. De tieontslen huizen veer deMangope-min.naressen, hot nieuwe hus dat gebouwd werd veor de Mangope-coon om hem rustig te houden nadat hij teor de [ol hot parlementsgebouw inbrand gestoken had; o aeventien ministerlie palezen; de drie hooggerechtshoven,ht seon nog gloednieuwer dan het ander; do nietineggende urenlange dompraatvan 'ministers' op de tolevisie; hot nieuwe, immense gleten conferentin-complexwear sleen de regerende partij doet alsof ze vergadert mar dat wel beschikt over'de grootse keuken op het zuidlijk halfrond'; de vijfduiaend gedenkplcten veer hetleggen van eerste atenen door 'His Excellency President Doctor L. Mangope', opelke straathoek son; ja, zelfs do menses din de politieke terruor dagelijks an denlive ervaren, hebben or mue schik in om j do verhalen to vartelien. Mettraanogenrvan de pret aen we nan de borreltafel. Je moot wel zeker weten dot ergeon agent bj het gecelschap is: eon ambtooear van her gerechtshof word ooitontslagen omdat hij golechan had. Luces Mangope weet: wie in Bophuthatswanalacht am non grape,

lacht am HEM.Wie oak veel pleier hebben in Bophuthatswasa, maar dan ongestraft, zijnbuitenlandse cakentioden -vooral die van het touch typo. Ze verdienen ermitjarden. Mangope wil een Lucas Mangope Opera? Hot Italicans-Amerikaanseconsortium met on brievenbus als hoofdlwarier coret voor on wrakkig marglamourous staketsel nn strijkt son half miljoen op. De minister die he contractveraorgde krit een percentsHe, In Mogwase staat eon eletriciteitscetrele, zegtmen, die nog nooit gewerkt heeft. Een Italians bedrijf hefl non kwart miljoenon0angen voor hot project. Maar wear dan in Mogwase, vragen we. We hobbenean weok in Mogms getogeerd on zo groat is Mogwas nit. "Je moot ook heel goadkijken', ceggen onto gesprokspartners.'Het ding is maar eon halve meterhoog'Op het moderns, glimmende yliegveld van Bop Air, staen de vliegtuigen mestaniets te doen. tohlve de SoldEVELIEN GROENINKAfteriaase Lugdlae komt siomand er Bop Air ken imners alleen mar near Zaid-Afrika vliegen, geen enkl andor land in de wareid rkeont Rap. Zoveol potontioeldat niet gebruik wordt: het dot waponhandeares on nmafiosi mat.rtndnDe gokpaleizen oin en uitkomst nor vie in zijo maog tit met wart geld, verkregenult drugs , diamanten, ivoor-, of wapenhandel. Wot je meeneamt uit en casino islegai voerkregee winst, ook al is hot dezelfde hoeveetlheid bankbitjetten warme inbinnen kwam en heb ts mar "n briefie van honderd werkelijk ingeant op doroulettetafel. Gokbaas Sol Kerner, die eigenhlik ook mee den Mangope nog- dobaas is van tophuthetswana, is van tijd tot tijd verwikeld in schandelen wearbijook de mafia betrokken is. Sol Kernner is de bedenker en ds eigenaar van dedroomstad, de werkelitke hoofdotad van Bo: Sun City. Sun City, paradijs voortoerton uit ht prouse Zuid-Affrka. Casino's. straisveren-entertainment, hotels volvewennelj an stoofse awarte bediening, saks. Zelfs op zondag. Vier uurheenrijden, vier uur terug en duizenden tends hebben do Afrikaner mannen encomplete families Van der Merwe, Cootceen Viljoen u Johannesburg er vor over.We kunnon dus nauwolilks wachten om zelf dit Sodom en Gomorr to beoichtigen.Sun City!Zand. Zandheuvels. Een bard met eon krokodil erop, eon grijze betonnenparkerplaats van on vierkante kilometer, sen hek met security en eon stationnetievanwaar eon elektrisch treintje vetwkt richting nvg meer sand. Vijf zandolaktesverder.midden in nog meet cand, staa hele grote zandkieurige gebouwen. Hot eneis hot casino, bet tweede is een hotel, hot derde is ook eon hotel, hot vierde is hotentertainment-palace en hot vijfde..Pas hot vijfde maakt lets duidelijk van deriskante vedokkingen van dit card. Hot lijkt nog hat mest op hot gecmenlijkelevenswork van een megalomane ruimtevaarttechnicus an eon in hypnosegespecieliseorde krankainnige psychiater sen combinatie van eon science fictionfilm on eon LSD-trip. Ean immense metelen hat van oneindige verdiepinge onniveaus en uitsteeksels, waarin geen daglicht binnendringt, wear alles vaag is ondonker, wear futuristische roltrappen in glan konien hat halel inglilden, waar jnduizit en jo evenoicht verliest door het onverwacht, raeondsnel n van alte kanten

oplichten van nonbuizes an reclaes an entertainment-aankondigin* gen volborsten, de lamptes on piepjea van gokmachines an de heen en weer bewegenderode ogen van ie gdjs metten Cylon-robots... Als ik bijkom, buiten tussen e vertrouwde zandhopen, vraagt Bert waar* om ik steeds "beap me up, Scatty', eg.Het is sn wonder dat we nog genoeg geld op ak hebben om terug te kunnen nearMogwase.Bophuthatswana. De note dromen van seksueel onderdrukte blanken, militairemachthehbers on mafiosi vormen vor do zwarte inmwner on at twintig jaardurende nachtmerrie. Sol Kenner's nieuwate visoen is Lost City: op eonsteenworp aftand van Sun City wordt goweritt can on complex vol torens enstenes keesten, dat on 'uit de grondopgograven duzenden jamn oude stad' voorstellon moat. ogesnaawd getinht dooean 'oit hoog-aschaafde stem uat noord-Afrika'. Vor de ontwiekkefing van ditemusemetscetrum-met-leuke. myths, word eon stam die er in he ocht at eeewoonde, ut hat gablod verwilderd.Maar Lucas Mangopo vend het son prachtg iden. Lucas left, zo wist Sol Kenner,colf in de verondersteliog af to stamrnme an son ode noard-afrikanse beschaving:do Egyptische.De verplatsingen van hele dorpen, van Zuid-Afrika near Bop on van bet one nearhet andere stukje Bop, kenmerken do fevens van de meeste mensen hier. Niemandis NIET ooit veeijderd, hedr00n heft wel seon begraven familiglid over we sonnatuurpark of en project is heengtegd. In het zuidelijkste stukje van dir thuaisland,nabij The anchu, maar niet to zien vanaf de snelweg, ligt Botshebelo: reservaatvoor miljoenen die elders overtollig waren. Hot is not zo groet als Soweto maarergeleken bij Botshabea is Soto eon paradijs. Bothabelo, onaftienbae velden volkroten, ingesloten door woestijn. Werkgelegenheid is or in do wilde owtrek rit.bhealve die van de fabrieksbarakken gled door Hiden uit Hong Kong en Taiwandie nog nergens anders tulke lage loonkosten hoeven te btaesn. Mangope atelt ererr in om internationate investeerders an te trekken on gsft hen dan ook subsidiesper arbeidspleats. Vaak betalen dete buitenlandse werkgevers ellaen dezesubsidies door ean do werknemer. De kinderstertto in Botshabelo is hger dan diein Ethiopia, do criminsatiit hoger dan wear ook. cit hoot Zuid-Afrika zijn,jarenlang, regelmatig en methodisch, bussen v00 mansen in Botshabeto gedmptam dear van pure overtol-tighid te verrekkon. In da volksmond het otshablo dan ok 'de gaskamer vanapartheid'.De geschiedenis van hoerser Mangope is die van de typische thuislandledoier sltvan huis uit uelangitk, moar be langriik gomakt. Omdt hi zo brael was, eksoverigens in tegenstling tot zijn vader. Mangope sr. was, In de doge ver deonathankelijkheid, son van do traditionele chlae van het gebied en tevens iemanddie zich nat al to neadloos wenste to voogen near do rchttijnon van Pratoria. Maar de jonge Lucas nooddie reaesheid niet in de hook on gel zijn vader aan bij de Bentu-polifie, met dewoorden :Leer hem eon ese He Is t meh influeead by the people'Hierdoor, on door hot felt dat hij in zin fuctia van regeringnambtenaar genadealoos optrad tegen roumwen die demonsreoerden togen do pasjesweton, mookte

hij Zich tot onvermijdelijke utverkorene teen in 1976 in Pretoria b10ton word datBophuthatswana en president moest hebbn, Het tort dat Mangope's eigenparlement later afgebrand zou worden door ziln elgen zoos hen niet anders gezienwet den don als on voorbeeld van historische rechtvardighed.Hier in hot niouwe Zuij-Afika vonre de acht stukes Bophuthatswana de schrvenvan hut oude, Onderdrukking on terreur hersen er als in do blskate dagen vanapartheid. Do veiligheidnpo His is overel. Mensenrachtenactivisten, ongezeglijkechiefs, advocaten on scat werkers, journalisten n fes buitenlandse bezOekersworden zonder pardon opgealoten zodrea o its doen war do machthebbrs niot zint.'Blke keer ols Bhutu niet komt opagen, we-ten we dat c in hot kantoor zit van do tribal authorty, veer wer ean pstieverhoor",cegt eon platsolifie actiri over zijn colega, aon soclaal mefstor Er ziln oHregionals brtA aaeahorhlla officiesi de kantoren 00n wnuit do chiefs hangemenschappan bestuen Maar in de praktijk zijn het poitelu eaus, geeid doarregionas bestore ders, togenemde gonnerneus dIe door Mangope on de chiefs Airn'rogevoegd'.Op de dag dat we aenkaon in do afs eile hocfdstad Mmabatho, Airn deonderwilers, die zich beginnen te moern, hot doetwit van intimidtie Hot Zoo 'matverstandig' zijn als zi zich zoucdon anluiton bij 'organisations that either opposethe state, or am agaiast it', a heeft eon minister gesproken, oo de ia' renlangetraining van de atancase-nwstfer op top TV werpt wear zijn wrchten af: hit brnstoak dt juweetje mer met on remstig tezicht. Net zoeS hij de dag emor de verdaringvan de minis ter van ustire, dat do -ismiddels halfdode- hongerstakeonde politiekegevin gene Johannes Simelane 'achl kilo eangekomen was in eon dat tijd', metdroge agen voorgelezen had. Op slat moment was Simelane er zo sleclt on toe datorienden zitn begrafenis at esea hot regelon waron. Gelukkig is Siwetaneismiddels noeletnie. Dar esn in, terventie van Pik Botha, Zuid-Aftika's ministervan Buhenlandse Zaken Ve geleken bij Bophuthetawana is het nise' w Zuid-Afrika cen wonder van wjhesd on democratie. Var son andoro poli ke gevangeneis her haeas to lasteat de activist Manana op 364arige teefsijd stierf, had whiterniet zoveel to maken met ziin hongerstaking. Hij wa Aik ge mest en had geredkunnen worden, mar dat had do politiedokter niet gdean.Gaondeowg rakon we., eden ens overblijf in de lappendeken, bkoangen door enmerkwardig an onrustbarend ge' veal. Een onwoersteanbare neigieg tot hot mepenvan 'VVA Pik Botha', die do hongerstker vrij kreeg. Ben diego sympathie veerFW. de Kerk. die het ANC legalisnerde. Een interse joumalistihM bewonderingvoor hot nieuws van de Zuidaftkaanse televisie, die hoor en wderhoor toepeat,Spit, dat we niat aardiger geweest zijn voor FW's advi, seur Tjaart van der Walt,die hier foch maar geweest is om Mangope anige gevoael veer wetenschappelioeslondoard til ta brengen, nadat deco had beeloten om progressieve Zuidklnsewetenschappers tijnde 'ongewaenst buitentnders' van ia uoiversitef van Mmabathoto ontstaan en to deporton,Zuid-Afrika heeft met Mangope oen monster gekeard. Een monster do gezeglijkis aoleng e hot en vltig bet toegooit, maar dat zich dat bnt niet zon der stag ofstoot woer af eat nemen. Zuid-Afrika was moodedand, no een viandig bhitentand.

Maar de kliine man met de priemoogjes heeft geen invoed op do orwildelingen.Nu nog is Zuid-Afrike het enige land ter wereld dat hot thuiland erkee als'onathankelijke steat'. Zedra Zuid' Afriko die erkenniog iorekt, is ht met Mangopegodaan: den bestad zin rijk helemal nergens mear. Hat fnomeen van bet thuisland,met zijn geoortcertificaten van baby's met een niet be' staande nationalitet; zijndokters on hejaardentehuizen die geregitrerd ataan in 'het buitenland' Zuid-Afrika;zijn grijze gebiedon wearin over hot aanvragenVeirvig op pagina. 6

6 3. jeargang nummse 3d novembher -deember 1991Het onzichtbareHij:Kwaad op iedereene zijn dagan t tlatW an dt kows doerde acl tawnk a gen z o "n tm woord. Telkene ale w! nn autntappen ons eenintereant nvehael op to takonen, of iota to baeichtigen, bllift zi In do auto .ittn.Zn denkt nergens son, to lijkt hot wel, en kijkt nargens near, aleen of en toe nearThams., di. ons rondrijdt, en die har verloofe Is. Zn wil trowen c. dot is alics. datbeaft as aen Eustisn verteld. Want tgen oij iegt ze niks. Aileen teen ltk veannrgencanut do loang van bt htel near bear baner belds ow to wages of ze klar was, .1 ze:-No.- Meet nict.En list ons nog en aur wachten. Hot zoveelste uur. Daarom iggen we ns degeneinter op scheme.V'er'lg 'a" pagfna ivan 00n pspoort vijf vershilltnde ministeres geoan; zijn lustorden on zijodespoten: dat selos zal de geschiedenisbeoken ingean at' eon voorbeeld van nonracistische on bureaucretische gekto die vifien jer duurde.Hot herstel, dat is een andere zaak. Het bIj lekaar brengen van ble verschillnendeadwinstraties on archieven, det elteen 01 ken nog jaren in beslag nemen. EnMongopo, met ln politie en zijn 1W get, blijft n element waarmee reening moetworden gehouden. Of hij tovreden zal zin met non ben als provincrealdministrateur? Of met eon gouden handdruk? Het is de task van de architecten diehem ontwerpen om hem nu in eon andere bleuwdruk to wringen.k overdrijf natuurlijk eon beetle moor ik bon - ok ne os waken rondreizen metEvelien - alht tegen vrouwen die geen stoem woord zoggen en Nomzamo is hetargete det ik ooit bob meogemeakt. lk Prig lichte hartkloppingen van dnoodz k omsteeds wer terug to schakelen nar het slow motion tempo oarin oij chvoortbeweegt. Do eerate dagen ging het nog wel 1k docht het ligt niet eon hear,het ligt eon en onmgeving die hear niet uitdaagt omdet e tech alleen moor trouwenmoet on hulp in de huishouding zijn en moeder. Meor na eon pear dagen on niets,helemeal niets later, voel ik eon voor miljn doen ongewone agressie opkomen.Ik mag deer niet alleen Nomzamo de schuld van geven. He! itt ook en Fiki le.Ze is, volgens Evelien, not eon van de meest feministische vrouwen die weontmoet hebben, maar op mij meakt

De laatte avond op op TV: het nieuwe Bopl Op een rij toelties zitten acht blanken.Zij zijn, meldt de nieuwslezer, toegetreden tot Mangope's Demcratische Parnti.De partij verelkomt ziin eerste blanke Boppers bij monde van en minister, wieruittpreak hieronder en geloof ons, volkomen letterlijk is opgetekend noor betnageslacht: "Het toetreden van deze acht partiugenoten bowijst det onzedemocretsche pertij openstaat coor alle bevolkingsgroepen. Onze partij, dieopenntaet veor ele bevolkingsgroepen, is or in goslaagd open to stano voor allebevolkingsgroepen, zoals we vanavond, door bet toetreden van dee achtpartijgenoten, beween zien."Er zn dingen eon top die we rullen mnissen, 0Fibi dezelfde sloase indruk als Nomom. Ze wont Inog) alleen dus hes ze van delokale ANC-afdeling. van de mennen dues. opdracht gekregen ons voor een nachtonderdek to verschfen' Wij zijn dear - de vakamiekampen en hotels moe - dankbarvoor. Eindelijk slapen we in eon township tussen de gewone mensenlEr is alles ten godson om het ons near de zin te maken. Zo staet er eon kan lekkerkoud water naes! het bed weorin Evellee an ik geacht worden de nacht samendoor to breogen. Buiten houdt George de wacht want er mag de Hoge Gest en zijnechtgenote hints overkomen! Hij ol hi enig verdacht gelnid de hble ANC-efdelingmobiliseren, zo heeft Fikdle ons venrekerd en oeens beruipt de angst me det hetgesnurk van Evelien stroks nog tot seon townshipoorlog al folden.Kalm blijven.Lekker eon bad nemen nerst, dan onder do wol, gewoon, alof or niks aan de bondin. Evelion on Fikile zen in do huiskamer geaellit to praten en ik vrheug me er inde bedamer ondertussen op direct snel alleen bet bed in te duiken, bet rechtmetigedeal van de tweepersoons to beetten voordet Evelion zich weer als eonprimadonna over dwars neemlijt, on den lekker instlapen. lk sluip de badkameruit, de slaapkamer in an bedenk me dot bet onbeleefd is om geen goode nacht towensen. Det mag zo ziin meer het is ook eon fa tale fout went op mijn "sleepwell" onderbreekt Fikile onmiddellijk het gesprek, sptingt op en zgt: "Natuurlijkwe goon near bed.'Zo gnat det bier: als de man nar bed goat gn we alleaal near bed, zegt Evelnenalsof bet miln scbeld is dot FikiI0 het interessante gesprek o plompvedoroen heeftatgebroken. lk fig met mijn bilspleet op de stolen rand van het bed on ben Iwad opiedereen die ik die avond ben tegegekomen.Op comrade George die me eerder veanavoed tot verneees toe heeft uitgeIegd wetapartheid betekent en waarom het westen de snecties nog niet moet opheffen.Op comrade Francis die comrade George herhaaldelijk onderbrak om precieshetzelfde uit to leggen Op Evelien die midden in de monoloog van een van bedenopstaet, over me been klautert on eon mijn andere zijde plaetsneomt om eongesprek to beginnen met de net binnengekomen female comrades, meet met hearrug nar mij toe zodat het onmogelijk is om or getuige van to ziln. Eon gesprek detover ons schijnt to guen. geten het gwijs en gePoik uit bet vrouwenhoeke in onterich ting. "Ja, tewijl to nog in het 'mannenhoekte' hebt gestean, zegt Eveliensmalend, venrwijzend nar het veroek van een feministisch tijdschrift aan mij omeon bijdrage eon hun 'mannenhoekje' to leveren omdot ik zo dapper tegen betseksisme geageerd had en dus een Goode Man was. Maar ib was vooral kwaad op

Nomzome en Fikle, die zo honds an zo slabs doen dot ik het feminisme er wel inzou willen rammen. De volgende ochtend. Thomas an Nomoamo in naar huis.'Marshall' is once gids vandoeg 's Avonds levert hij ons af bij bet teefonischbestelde vakentiehuisje. Of hij ook blijft, vraagt do wacht. Hoezo?"Er mogen hier goen warten loeen", zegt hij en als we vregen waarom det isverwijst hj near De Blanke Mevrouw. En De Btinke Mevrouw verwijst near deeigeor - eon boer in Kometiport die 'nog niet zover i'.Er is gelukkig ook nog gewoon rcisme in Zuid-Afrika Waarin De BlankeMevrouw en De Boer tout z0jn en De Zwar to Meneer die ons rondrijdt goed. Detis tenminste overzichtelijk.Bert Luirink1iDo A"i Aborthoidlovr

3 eeargang hurmoer 3 1 novsdber - deoensor 1991Semen gingen .e op reis: Hij. de heofdedmcteur en Zl, de verlaggeefstr. Zo is betnatourlilk as niet andeeesn, ok hbr is de strild tuene de seksen nag niet geetredenen oak hie" ligt dat -zogt Zi chijd- voorsnmelilk sen vrouwen relf. Hij vindt veeplot. of oaons oak rel. een beetle, en: 'Wou to min been me.t', hoer Is hee somao.pelen. Hil had or near itgoekeon, even "wag van elle"' to zi.. Mar op ht selgveldvan do buiakamer in de township word Hij. tot tile grote ongseegen, nag stokkenbeengrijker den Hil &I was: hooggeehte gent van de heersende partij. ZiJ boardede vorhalan van do huiskarmemondergirondee.slagveldZij:Reizen door bezet gebiedW e eijn dagoe to letendat kondt doohot aekeemsen Ine Bophuthatnwana haddon we da Chief willen epreken Wehadden een erosw gevonden, Miriem, die west wear de chief woont; zij zou oncehonest aenkondigen. Ze ging dadelilk do hesel op, de volgene. do oebtand vroog,met de rammelbus near de kantoe van do ' bal Authodt'. Wear ze niet ontvangenword. Eon vreuw heeft geen toegang tot do chief, .l.f niet eis o horot met nensimpele boadschap. Miriamn vrontshsldigt zich togenover one - dot men en etroktwas, had zii ok niet geweton.De manen die we achtereenvolgens benaderden, waren tracg. De socretaris van dechief zelf was traag van pure belangrijkhid: ziet U ciet dot ik het druk heb?, ze hij,achterover lounend achtar een leeg bureau. 'Ik work hier onder ware druk. Detelefoon gat voortdu rend.' We mochtn toch eon uur blijven zitten, een uur waadnde telefoon niet een keer ging. De telefoon? Die workt helemaal niet, zei tonschoonmakster naderhand. De schoonmaakster werkte wel.We zijn dus dogen to last en Bart heeft een humeur om op te hchieten. Hij zegtdot dot komt door het weer. En door hot wilt woarmee hij op res is. Hot wiljf, dtben ik Ik ban er do schuld van dat isdereen denkt det hij hetroseksueel is ongetrouwd met mij. En een watje, emdat ik meer on erder on huger hot word voerdan hij. Het is meer dan hilj verdragen kan. Er is een trouti men richt over het

algemeen toch het woord tot hem, men wacht op zjjn beslissing als het overweggaan of blijven gat, of over hot pmfgrmma voor do deg. Hij blijft eon man, ais zjn vmuw eon helleiengMaar hij heet geen deal een de cerha-len die ik hoor, verhalen die van vruwen komen. Dar kn hit niets son doc.n Domeet reuwe. uk d pull 1.8k _vtIe- h&,den hen idend ilern mann in de buut ir. Erals ze ai lets zggen, Ain dot 'velige' dingen: dingen die de chief al eens heeft gozoegd, of hun man; dingen die in de tgeringskrant staan of in de pamfletten vanhet ANC. Dat zijn de belangrijko dingn, daar kan oe in gemngd gecelschap meevoor do dog komen.Do verhalen van hun eigen leveAin niet belangcd. Geen stof voor vergade, ringenof voor interviews, beschamend bine om uberhaupt bij stil to stan Mar aangeeienwe zelf zo onbetake. necd iln, mogen we wel bij elkaar in sn honike zitten,fluisterend, om de mannen niet te storer. Die hebben hot over politiek.Hot verhaal van Ntomi die net terug is van een begrafenis in hear vreedzame,tribele dorp up hoet platteland, waar volgens de activist die we dear sproken- iedereen rustig en harmonieus smenleeft, net als vroeger. Maar Ntombi verteldevan de vriendin die dear werd doodgeoslagen door haar man: de tien. de in diegemeenchap, dit jac, Het verhaal van Yashika, wier ouders geen dochter wensten,die verstoten wnrd door do gemeenschap toen ze wanger word en die pas nu, cajaren onderdak gevonden heeft; in een psychiatrisch ziekenhuis, Het verhaal vanDorothy, die de kost verdient voor hear uude moeder, hear broer an bet countjevan broer, en die steeds als ze thuiskomt voor de keuze stoat. baby met zijnsmerige luier laten rondlopen of zelf mar luiers wassen, '5 avonds last. Moeder isto uud om dat te den cn hoar broer doet bt niet. Broer luistert de bele dag narmuziek op zijn kamer en moeder poetat zijn schoenen, Beiden vinden ze Dorothy'niot aardig', als die protesteert tegn dc worklastSoe vragen ze om aandacht voor hun mensenrechten, in debnvrifdingsbewegingen waarvn ze alledrie deel uttmaken. Tot nu toe cog metweinig nucces Er in in hot afgelopen jaar meer doden geoallen in geonsgmold danin do Inkathabloodbaden van Natal cn deTransvaal; moor als belangrijkste vrouwenactiviteit belegde het ANC netie naealbfeemsten van moeders,g chtgtutec i vtorn van miln die oeciuar vdrmoorden - dhtmoest uphouden.In Bethal is hot weer zo vr, In de donkere townshipicamer Altten breeduit, metzijn tienen, de mannen ace de brandy met cola: klaar vor ons. Het is bet voltalligebestuur van hot plaatselij ke ANC, 00 blijkt. Erger nog, het heft zich farmvoorgenomen om de beoeken nu eens gedetailleed op de huog to to stellen van atoANC-standpunten en deroelven juistheid. Vooral Voritter Francis, schoolmeesterook van ciin eyik, schept er zichtbar behagen in om ons - on voor de zekerhid deaanweic go collega's oak nee maar eens - in langdurige monologen vol retonscheeragen on uitroeptekens to overtuigen van de verdorvenheid van Inkatha n deblilvende noodzaak van sancties. Hebbu geen vroumen him, vraag ik on. beleefd,midden in con zn. Scrt kiljkt op; hij lijkt verstoord. Zou hil naar daze pompeuzekletsprat aaon het lrstroen zijn? Francis preat gewcon door, maar hot verzoek isdoorgekomen. Even later schuiven stillettes twee inderhaast bestelde ernuwn dv

kamer biene. Dit zijn once twe siters, zet de man die hen is gaan halen, tomtfanti"Ze hebben niet veal tild, want Ce ziln 08n het koken." George, medebestuurslidvan Francis, maakt van de gelegehneid gebruik om Francis hot woord teontnemen 0n zelf een monoloog to beginnen: over liefde, he vergeven vanviljanden on brederschap.De wee vrouwen hete Fikile on Thembi, ze ltten - naat onto ai even onder-Fikile vartellon van Bethal, van hun work, over huisvesting in do township enFikile vraogt zich in een biuzin at woarem ze hoar zuuverdiende woning egonijktniet op haar eigen naam kan zetten. "Dat komt doordat we zoveel van onzeousters houdonr. zegt Doen, een loale ANC-bestuurder, "We willee jullie clotonbeschermd alleen laten wo ncn. Door komen maar ongehuwde moeders van.'Don had in het mannengeleschap niet vee goegd. Nu is hij ineens tusten ons inkomen zitten on Fikile in de rede gevallen. Ze houden alidde meteen wear hunmond. Ja, on dan. Het is weerzicwekend, moor ic bent blank on eon gag on jemaakt er gebruik van: Iou zullen ze niet zo bends bet woord ontnemen. Dusverzoek ie Don - nadat hi, vijf minuten on hot woord is geweest over de wardevan tradities en harmonie tussen de sesen- op milde doch gestrenge toon omanderen vOk acn het woord to laten of anders op to rotten.Ht werkt. Er ontstaat mwaar iets als sen discussie. Hot wordt opgemerkt in de restvan de zitkamer. besmuit wordt er fegrapt oer 'this women's conlrenect Danbesluit George om bj ons to komen zircon en hij begint, vriendelijk maarkrachtddig, over lets tehel anders. Tegelijkertijd vraagt Don a even vriocdelijk aanThembi on Fikile of hot teen tijd is voor thee. Ze springen op, richting keuken.Einde women's conference. Aileen Francis is nog steeds aan het woord.Wat ben toch onbeschoft, zegt tart no afloop. Ach man, zeg ik. Als ji en kerelwas, dan had je uns van die engerds gered. En dat begript Bart dan weer niet.worpen reisgenote Nomcao - te milgen op hun tooltjes. Dat wordt nlets, EveienGroenitk op die manier. Straks verdwiljnen ze woe even stil als ze geiomen zijn.Ik kijk naor Bart: hij is nog steeds belaongstellend aan hot luisteren nar Francis enGeorge, die elikaar nu in een steeds hoger tempo in de rede vallen. Goad zo. Ikverwissel van ploate: van gastenhoek near vrouwonhoekje. Doaar komen ze eonbeetjo los. Zelfs Nomzcmo, die a vonof hot begin van de mis helemoal niets zegtThembi on-IDo Anet Agerfthdckrcot

8 3. oIgrngooor.-,rIII o-obo,- derooonhr 1991Do Andl AprtbaolbnntJonge mensen zijn de schat van de natiehr I06 veneducess bMjSkotonello Publishters in Bassrrr overkom.r Woonor ou 00ltremon? die ostinitoiton door: do boo, do otnoot gaoohtoo.lootol hot bookio GIVE US A BREAK 01.0 Iseon on,hot slamn. blood, do angst oo do staok, hoy. 0051,1do norbitooontle doaghookooennolooge voo 13 oo Won on., is no do braod. is son iododonohkood donhimodo. for do honk. Moa ..Iin s tonohoont do 1b-joolin, toonnohipilodnnon. Hotboobjo is fomnrogs, boobj -o V7 pagino'o root do ongoatorigordo opannn on do

ognooole. Hot warcdt kooohronon in steed donr do dltolloroor MO. MIoho.Golnpi- doglureldragmeon von nownsoldsthrdnn Er jiln weioigwaonden. Eonhoolo. objootlono verolg. rated door do Jog.00.s filonof Ikodo. onildo Mishollonllioooo nonr due hinderer. Hn ooodont nodoto oraing. Toooon do regain zi. 10hun ronorte roodoro oon do Rhodoo Uonolrateft proroonrn op do oo nh do ornhot kohr alo hot rog doader I& rot Moank. kindorn.Irondordoan nonooorlde monolrnlfto, on chighlroo van Zo plukkoo dnolnoot inStellenbosch. Ze ookoo in do Aino loorfirruor. Do schrool -oo Mfoholl Wenst -ovisootooobviok. of 00 gone In muoho wilikon blanks hr do norstagen ootbroohtson famlllon 1k mnog word oolgoooa - Ioebtoodotr door rro doo 300 kindarmnnonoorgon. Hun oloon ldndoro wordon mre of, is 000 hlds in do township ooknon fns.elonflomn braod gowtohoen. nonoolon doon hot dogoik. gowold in dotonships Hearst rone alones lgint moot going no school, of,en do onrooho -o do oodors. Vast vadoon zlo work- going howe after scrool,Ondononog goort hot. Mtshat, 'aftdo ghogon mleo ofroron on protection om loon,droon on driko. V"manEodate konoon thols Er gohoono aloud into. Adi~d di. ofondoro noo von roija dlontoroot to holon in took op, Wanm baoo. Do ol* hotwoon dooh rke ro olet.wooo die lgo oiesmlen pon oon g-00 help.nverlidoldo roln poldgino ngorild. Reoohto lr stock Do kindonon schoinononowoeilks over hoo odoon. Hot bookie1 eindhit root G.M. 13 year old how.tood? Nice. Hot he. fond honint zich h. on -MISotl Somen none a ro m op doooh, of jowood die gold nojrrowkon 9, dondondog. Vorlint school non 4.30- lispon hooldoootooo. lodor00 v n ostok ril. boron Moon of hobon. Hotpatoonnonvnoo optios, non hole - honoon thor w.50f - unsetl than non Ho-wo tin loan oroknodforooI hriogn oon hot do wonoon. noon school on wo thulskornm. Kneen,onoooff- on word op do do.n goklop- lb wnog wo of mooote onond. Andersonzyo do vnooonlkjbondingnt mole onkon. to kilkbo hinonvonh on olopon. Toononwn hot 000 Ain - m.w inol ik. Er standout toneegamnonge. - 6M0 non hon oar "- you Gil?'. 'Jo. trtoorcd on 0000 howoon dot ikhun zootoo in huin norkorgon baod. lb gaf on toootowwriog amn noona1 tozoohon. Moaton odoo hear oft olodon. Zo o-o nw wo on ondonwg ord lbgoologon - Ilk pokrto son ontoooe an nokto or 640 - do ooder trek ow onan on ibrondo, wag - lb kobl gagmton n gi00 olispon own 10.10- ood okkona 7.00 - wantome Auog -doad roijn bloon son - rendo noon schoolbon door ow 7.35.Do ninowotnononhligeonerti woot zioloho n hot noortrobkon of stikt, on in.Blank Zl-Afrilmoan zilO nortengotok overturedoot on good son dotowshlpdogbooken to eon 0000 onc to sMi of to onogoo. Oooo kindn zOln nohomroor 100an171jam Do Jooinftonof Doinoho Ikeda schnrift in hot noonoordfJuag. noonn Qln do schat von do nonl., do oikdnon non do kowrondo tild. Doomobalt, kncht In to manglibor root do onordo non dot hooitMEI..:-.. c.

II

11- -11 -om "I,

Er is Oefl hoop ellende en onrechtvaardigheid op de wereld. En bet ellendigo isdat ook doellende zo onrechtvaardig verdeeld is. De Derde Wereld stoat met voorsprong opdo eorste pleats. Miltoenen worden or met do bongerdood bedreigd. Als bet togortig wordt, bedelen we in eon natlonale TV-avond miljoenen bijeen. Zo is onsgeweton gesust. Structureel verandert or echter niets.CynIschs? Misscbien. Onverschlligheid en onwil ZIjt ecbtor wol de basis soar betvoortbestaan van do onorme woroldproblemon. Do torenbogo schuldenlast zorgtorvoor dat ullgorokond do alloermston op eardo do rekenlng mogon botalon. Indo vorm van honger, ziokto, armoedo en ondordrlkklng. Allemaal 'oigon schuld,dlikke belt? Do ASN golooft daar slot in.Do ASN is 000 princlpileo spearbank. Do ASN gelooft in 000 monsweardlgeaanpek. In eorlijk delen. Daarom belegt do ASN ew speargeld selectlef. Stount talvan ontwikkelingsprojecton. En world samen met organisaties als do LendelijkeVereniging van Wereldwinkels, Soliderlded, Honger Hoeft Niet, Pax Christi onNovib/Gast at lafel. De ASN hooft eon open oog soar mets en milieu.Als dat near uw smeak is, open dlan oak eon spearrekenving bil do ASN. Dankrijgt u eon prima rteo. Zondor bilsmaak. Do ASN. Do bank die gokozon hoot.Ala u nu eon saarrekaning opent bi de ASN' met tenminste 1 50,- al ertate Inleg,ontvangt u 1 7,50 welkomatpremie.ALGEM[NE SPAARBANKvoQR NEDERLANDg..eft rente zonder b~smakb Teleteon. 070 -3569 310/311MaonMan0000wkWamfOaa00001olf~on .00.etng .0 o Sonporon Ym krakontwhAdm Lflpositparmotowde, Was eel aaol Seiid01 Boak, mpomo , book If gmoanalwods I] uW terp W eelm S.C. - on oeW0 fmrl,- bSolamoon Kon. .medt 0 015>560 War rer leans0 vreongjau You~e VorlagRmn a-, tWll j.oa * Aamawenal U woolAgflt191.30soodo psueagel am: ASS, HArldoardar 118te. 25010 1WBD Hoot, 00110 k.00 1a070 3569301311en reformwlnkela.PBlologlsche thee*1 ad. 006eS~1. he " No aftoh" ledo=.-Ulr Oratu am .lIeASPPL aoae mn e vwaaae~~io .e do I0.0.9ebrnd bode an hshnePrin Hoa nd.rkade2

Eropap lig .ra vanAA4PL he laned reel u beo Bie et oohadl Aber irndt etnwslemaea or an4.0. eaten ErpKollban de en oteehdel Hon Kog ii endezelade 26 ia 101 CoTMsro AmsterdQAmstra Teleo0215.x0-228 14Al u de me. gs meer n0et kuvndnRODENHUIS/MASTERPRINTPAPIRHAOTHADELI OFSEDRKKEAl meer den 50 iser ten Eon jongo ondernemer vertrouwd adres voor:papler/tomputertormulieren/ feapapiertofortomappen on elle toorlen en malesenveloppen, evenueel ook bedrukt vanet do tabrloteon enelle levering, eon ectep prij en eon gegarenderde kwalbitNoun, bl Rodenhuls: Kentoor-supplIes, zoals. documentae-meppen/ordners/data-nngbanden/hangmappenlsokers/arohiotdozen/etc.Asterwog 138, 1031 HL Amsterdam Tel: 020-6364720 Tel: 020-6341387Fax: 020-6327494I-1141EEN is een kIcurelk maandblad over 'do Derde Weretd en wil'. Met elkemaand een pakkende reportage en prachtige foto's. In het novembe nammer. EenAfrilkaanse journalist baat aslebonoekers ult Afrika vertellen over Nederland ende Nederlanders. En vender. kritisch comsumeren, houtkap, anwerfjongeren ennog veel meer.Vraag een GRATIS proeflnummer!Stuer mr.I GRATIS hot mmoeobernummer I"9I van maandblad BIJEEN.Onderstaande bonn o n envelop sender postzegel epstoren near.BIJEENAntwoordnr. I1112, 5201 VCs-Herbogenbeach. --Bethen mag oole,073-218970.N - - -- - --Ad.,.E off-- -- "WU E IWE

D00 Andi Apwdd~ 3i J1OMM1ng hummer 31 november- duumab"r 1991ComradesKort verhaalp ht moment dot mecrouw Hattie Telford hotelektronrsche apparaatte indrukte dat hotolarmsysteem can hoar euto buiten working sto. nadorde on groeple jongens hoarvan acitren. Moor oe hoefde niet bang to zijn, dit was goen straet in de std, Ditwas een iet-raciale ondermisenclave, son plats mar de veorgde bloemporken on debomen met botanische noamplatjes hernnerdon on beschaning n niet 00nbewakers met honden. De jongeren hoorden, nt als zj, bij de groep mensen diezich langzaam bepon to verspreden no een univerdtaire conferenie over Onderwijsvoor ht Volk. Zij waren degenen die onderwils mesten krirgen; zijzelf makte dealuit van sn comitt van blanks en zwarte activisten (on geswhikte algemenebenaming voor revoltionairen, wereldlijke en borkelijke radicalen, meelopers onprogressieven) op 0e podium.

- Comrade... - Ze installeerde zich net achter het tur toan sen van hen, ro tri e entenger dat hij en srlhouet look, har door hot roem ansprak. Hil putte mood oit domaner wtarop ze boven hear blaume ogen welwillend de wenkbrauwn optrok, demanier watop ze met hoar sproeterige witte gezicht near hem kk. - Comrade, gat unar de std?e , ze ging de andere kant op, naar bois.mar dee jonge mensen hoe dan ook met hbor aonwoig waren gamst (ach nee, zijmet hen) On vrijheidoliederen hadden geongen en op de grond hadden geotampt,zou ze hen noar het bussttion brongen dot de jongen noemde. - Step maar mlDo anderen gingen achterin itton, do woordvoerder nam nost har ploats. Ze zg hetnervouze it van Ain ogen ten hi] hoar vluchtig oonkeek on ziln blik marafwendde. Ze zocht nar eon gesproka ondetmep om hen Op hurtgemak te tell,ogen, natuurlik, Oudore mensen beginnen longeen altiit te ondervragen Kwamenze uit SowetofZe kwamen uilt Harrismith. Phoneng lokasre. Ze rekende hot ut: bijnatwenhonderd kilometer ver. Hoe waren ze bier gekomen? Wie had hun over deconferente verteld?-Wij Irn van het Youth Congress in Phoneng.Eon afvardiging Ze waren met debus gekomen; oeen van de groepies laatkomers die nog brnnen druppelden langnadat de conferentie was begonnen. Hadden ze de gratis lunch dan gemist?Achtrin look oremand zlts mat to ademen. Do woordcoerdor moest in stilts methen in contact stan, eon of andere verplichtng hebben g0ad namens hen tospreken, door deris of door ander gedeelde ervarngen die jongeren onder elkardelen- dae jongeren. Wij hebben honger - En vanaf de achterbank werd bedruktinstemmend gezwegen.Ze omeg eceneens, ongeveer twee ademhalingen l9ng, Ze vond daze grotebjeenkomsten opwindend, mar tegelijkertijd voelde ze rich ok blootgestold, openen kwetsbaar voor do hindedrijke geluiden van her massale geshufel in de rilenstoelen en hot goloop door de gangpaden. Do zachte toffeekleurige bentjes die inde lucht owaaiden tewil er op moeders schoot luiers verwisseld warden. Kleinemeistes met gevloohten kntjoes op hun hoofd die als oude vrouwtes toeluisterden,Dikke vrouen die bij hot ringen medeinden. Mermen met fllle, ongenaakbaarzwarte geoichten die met tedere en diepe stemmen in gezang uitbarsten eneensgozind Gods beunhetoting afsmeebten veer Umbhonto we Przwo. zolsmensen 00 beide ziiden aldid on overal Gods boscherming hebben afgesmeektvoor hun soldoten, hun oorlogen. Aan hot erode van eon dog als daze had zebohoefto aon eon drankje, 0n de verderfelike luxe van enzaamheid en rust waarinze zich zou hervnden Iverriktr o zeker! door de dag) in hoar e0gen bpodte,vertouwde ongeving.Honger. Mor gen trek in whisky met ijs en voeten op tafel. Hot leek of zenauwelijks getwijfeld had: - Zog, ik oon vlakbij, g mee near mijn hus on set rets.Dan breng ik ju1lle deerna wel oven nar-de stad.- Dat is erg aardig van u. Dor zijn we u dankbear voor, - En achterin kvam er watlucht in hot beklemmende vacuom. I

Ze volgden har door de poort near binnen, schrokken terug voor de hond - zeveroeirde hun dot hij ongevaarlijk was maar hi] was groot on had 00n moorehalsband om wan00 ze hem vathield. Ze tiet ze door de keuken nar binnen gan,zoals n, zelf altIjd hot huis birnenging, lets wate nret gedanzou hebben als het volwassenen waren geweest, hear zwarte vrionden, wiersophistication hen hot idea zou kunnen goven dot de keuze van de ingang ononbedachtzame historsche urtglijder was. Omdt ze hen te ten zou geven, nar zii tniet moo near de woonkamer met de sofa's on de bloomen, maar near deeetkamer, rodat to meteen konden aanschuiven. Hot was 00n smaakvol moorspaarzaam ingechte kamer: 00n kale planken vloor, 00n bijpassend plaond vangoudteurig hout, 00n antieka kopren koonluchter, retan rigordiinen in plets van -waro gordijnen, Een Afrikaanse houtan sculptuur stalde son luw voor die opkunstige wijze was borijd ult oon blok hout on de vlar verteondo van de Mukwo-boom, Ze helde stoelen bij On lit de vier jongens achter terwijl zij terugging nearde kukn om koffie to atton on to zien wat er in de koelkat lag em sandwiches meeto beleggen. Toen ze do keuken binnongegaan waren, hadden ze de huishoudoterin de ouken begroet in hun gemeenschappelijke tlt. Moor toon de maid on domeo.ruw kldar waren met het bereiden van koud vises on brood, on de koffie klarwas, wilde rij niet dot de jongens zagen dot de moid hear bediende. Zijzef droeghot amare dienblad de eetkamer birnen.Z nitten rond de tefel zmijgend, en ze wekken niet de indruk dot ze zijnopgeohouden oachtjesmet olkoor to proton ton e ohoot hoorden naderen. Zii deet borden urt, kopjes. Zijkijken met grote ogen near hot en, moor hun blikken lilken gerich to zijn op letswat zi niet ken zien; rots dot hen overdondert. Ze dringt aan - Alleen moor koudvlses, mar or is chutney als jullie door van houden . melk allemool? is do koffie teoterk, ik doe er atijd to vel in, ik weet hot. Wit iemand er missehien sen bootje betwater hij?Ze eten. Wanneer zn met son van hen eon gesprek probert 00n to knopen, zogthij: Ekskuus? En ze beseft dot hij geon Engels verstet. En van de blanks tlenmisschien slechts oon beete de toal kent van de Afrikaners die wonen in hetplattelandsstdje war hil vanean komt. lemand anders zegt hoe hij hoot, als onvoorrichtig bowijs van dank voor hot eten. - hi eat Shadrack Nsutsha. - Zeherhoslt de achternaam omdat ze hem iot good verstet. Moor hij doet or heromijgen toe. Ze wrsselen indringende blikpan on do woordvoerder rekt hear deloge soiror pot 00n. - Alstublieft. - Z hoost zich near de kuken en komt met snvolle terug, Ze hbbon koolhydra-1/79'0'ton nodig, re hebben honger, 0 zijn long, ze hebben de. Twee jr geleden, toen hijnog seon kind was, hot nodig, ze verbranden het snel Ze is bang dot de zonderhet hear had dot n op zin gezicht to zien is masltild iettoereikend is en iet dan defruitsohaol, en hem tot man maakt, de kinderlijkheid wogneemt. hear grotekoperen fruitschaal, vol met appels en In de aarzolrngen, de stiftes 00n tofel,

waarop in de banonen en misschien liggen er wet een poor perri- zenumen koffieis gemornst tuessen de borden met ken onder hat druiveblad warmee ze hetotilleven bananenschidlen, groeit de rekrhoid dot hij nooit do atid completuert. -Neem wat fruit. Help jezelf. - formulieren voor de schriftelike currus at nvullen.dot hit die twee joor nooit 0a teruglojgen. Ze WrtilZ e stopeln hot fruit op hun borden n kopies, near hen allemaal 0n kan nretgeloven wt t0 mootmoten diet at ze erm an moto n de dot Aj, die zich plotseling in bar horsbevinden,kamer di een kamer is mar mensen kennelijk AK-4Ts zu1en dragen maover 0meestal alleen nret eten, iet koken, nret slapen. Torrijl zij de hana- moar zingen,zlngend de dood uitbeelden. Ze goon 0en en appels opeten (Shadrack Nsotsho hadde eon oophaan togemoet waarin oe explosievon enige peraik al zien liggen enzorgde snel dot hi] er bevesrgen on do onderhant van auto's, ze zullen als seasebij was), prast zil met de woordvoerder, weggaan, on torugkomen door de bush.Om gton te wiens oom on goraagd hoeft: Dumile, graven, niet om bomen toplanten die hat hus swho- Zit je nog op school, Dumile? - Natuudijk zit hij 0ietdew geven, moor om mijnen te leggen. Zn ban zion op school - zij gn Oet nearschool. Jongeren van dot on versthikpolijpk piin hebben geloden moor hen hunleeftijd gaan al sen poor jar flet meer nar fret geloven dot ae pin kunnen doon. Zewriven school, zil zijn de kinderen die opgroeien tot jonge onopnallend in hunhanden die kleverig zjn door hot mennen on vroumen foor wie school snoorlogster- fruit rein is, 00n pleats van boycots on demonstraties.Wear 00 bdreven raken in politieka retoriek moor 00 e orbeooh do stibo. aegt lts,mat don eeL leren rebelleren tegen hat neen dot hun Wodams -Wat vndenjullie van mijn leuw? Is hii nietmoeten leiden. Ze hebben gowichige titels waarvan .. mooi? Hij is door eekunstenar uit Zimbabwe de verentwoordelijkheid verder reilt dan hun jeugd-gemaakt, Dube geloof ik dot hij heot g0 leftijd: hij is yoozitter van Oijn abldtingvan de M r de daze interruptie wordt eon openbaYouth Congress, hij ward toeejor geleden van ring. Dumile, met zijn afweoige, strende bilk sprakeschoolgestuurd - wagons hot leiden van en boycot? los dit koer, onthult wt hen hooftoverdonderd. In Stenen gooien near de politre? Misschien wagens hot due rimekamer, met in kostare ketiep kronin brand steken van do school? Hij noemt hotae- luchtor, de bewust gekoten envoudige rieten ml ma op - rustig, zonderopsmuk, met nret veel gordiinen, do gebeoldhouwde leeuw: ot zijn allemaolgemone, concrete woorden moor kent dit eufemisme sender, evenlndbukwekkend. Hot in iot te duiden-'politieke activitet'. A two jr niet near school fenomenen, Alleen het voedselwarmee zij hun gam t? Nee. - Moor wt den 10 dan al die tijd? - honger tildenmao echt.Zj geelt hem geen ans zijn appel op te eten. Hinemt sen grote hap, toeijl hit Oiin hood schudt dotrust op zijn smalle jongensnek. - k W in de bak. Nadle Gordimer Vanaf juni ditjar zos moanden vastgeeten. - Uit Jump and other stories, (David Philip) 1991.Ze kilbt nar do anderen, - En jullie? - vertaling: Eva Venter

Shadrack lijkt licht te knikken. Do twoee anderon 0 Weekly Mail kijken nearhear Ze rou hot mooten woten, ze had hot moetan weten, hat is een doodgewoonantwoordvoor 0ongeren zoals zij, met hun kleur. Van hen out 10niet horen dot ze in de selectie zitten voor de oorateElf bil cdket of dot n in de omervakantie opstudent tour gaa near Europa.De woordvoerder, Dumile, vertelt har det hij eenschriftelijke curos wil gan doeo, 'zin einldexamenhelen' war hij zich oe jr goleden op voorbereid-I.ji~ h - b a ~

- Een eeeeeindeloosboek!Soerenign nson Alin or Irnillig:on ovnfralgd dot do morde dreealt onkel an aeilen dorskzij bun inspeinningen.Neemn flu SElf Bnassidenbcsut. do Zuiofirlknnee eniboodie vn bet fictlevetlssoislnd Bapetikoturst. Hoar veraebber, nnbsareteo Plnte. Dirk Uys. millons InAlin book 'Eon Jerome opeof'.tl met doe even1k vied de foroula die u hoes heel aardig, meneer Uys, her hereohrinen van degosohoodonis nan do apartheid. Meerouw Be'uldenortr door u ondervraagd inhoar schendalige porodijspaleis, wear haar miooge mannotte lead mnister aen doanjdo von Verwerd. maar later politiok ondor do Co den gewerlt rondoieotet UMo Enito meei neoor ale metis art eon ooer chroeteloik milieu von pooir enhoeren dot fliO do Pileowereld eon duizeliegoekkeede Corrire makt in doNationale Perot. Evifo die on 1967 nis Geld, Moir do oedoogee aerleg regalt(Moir taglen Dayae 'ereno Coir floor mije hoedroot is!"). Evito Otto somen me dekoor Bernard eon plan smeedt emn Vetweeard(door hoar huisonhilder met hoar aardappolmeoje nermeetrd, natounlijk via eonhorttransploetotie mor tot leen to meokken. Evita die no eon auo-ongeluk wvordtgored deer eon imposareoar le mon Iheetto aimn vouw ruer Winniel. Elite BthaIptFis ago) die hoar peasm green gehaakta mv-brdheeeoizn cadoau doer. fEita's"ereldheroemde hoehafa ter, ruim ge""erverd hit kolkoe en thee, die vasthepalendor oin veer deo ntwikholing floe do parthoidupotiek da oselk dehat oak(do HH-pelitii kun nn nern niet tegenepreken ala hue haken op elkor lieplaintzftlen dear do strepenigo mascot) Eflito die iodenoen em hear singer wrndt.: Necto: deedshang is ze nor die itaige hiller Veraer, die hoar de hoot is. En kodildmerdt to deer hoar kadrendo Sophie, die edoera keer dot Ce haifa, Ceglt eon Randeit veer hot sraftole moorvn do ophreegst neaar hot ANC goot em hemmen von tokoeaf.Moe an mrm. meer Uns, meet ik drlehonderddutrond dilos on drotee die zo teakribj op hot teneot finver me uitgett krijgafl? Zol ik u ents; bekennon? 1k ueg hothook halnetwoge dicht. Ovroerol do aaedaoh zoek. Jeromet.FEor favors stpoet earprenkelibe titol A part hot, s pare loe, it eeruchonen kiluittlerij Mots. Amsterdam.

Op zijufgtfiderg midssion zmon do Nedeelcoode ariopaenheidbewoeio is omexJaoanse smodeicarekee. oud-noecreborso woo Kyoato Tegem Apartheid en .7sstuodnt mnoipologee nm do Usiesitolt voos Atuteodoos, op do Zisidcfrikaoseerasosose riogs do Wastcormeeeg os~ineod.Kon o ambassade rn he niosoa Zuod-AMtko o-aoddeta nrde tosrhomod l oiratgrool osodeodeet no do kemegosg doe ok bestudeert Alt ok noet beter wo, ..Ilk m. onolto.dea- Atbert Nothmagrt enjnlt Owe de anrertaes Roy ShterwondOmee"Ek ros ot ainda mey gekeoror, teesn apactheid", argo Natboogr. "Eksetf.aoogtos7e Ek w..0 ale von apartheid ooir Neelt! Ek het atyo g, ...sl.adheeekcir js,womao n eooomna, nell Shrwoood eon. 1k bes. re g.ttonodeersutoke, oad-Hetaml iagrirote oottcanost kamner nan ole v.adeosof .C. de Waserearowrg isDee Haag."Ga genoe mrt Nothaget prares", had ode AABN tomncrdeotre k'roegot, to enpogisg oin twijfr acr de reheendiag voo her iselemernt nher htocdolorstigeapertheodoregime weg te aemee. "Jr hetot ro,ehrt op, eat sooninlg. Nee, in huntbeen met haag te aije We g-onoe geen steersmeer dean hreaam coo ole amoasadeoetkomnr. We zija ceelto hang dot we horrorBeragna rakes of Jon, oner Sehelses, of Cosay Beru.", ceegole ole KTA-woondoenoer en Iatee flog genaotstetand aon teDe tijdrst Ain a cnderd. leer ole omtoaoteaer me n art, en do zojo ole -it geememncijoodra 00 on spang trms. "k us 'a aoukoou derncor atodie mense", egt hioin oers,er tomrt Neoelaoolt Waans o, otrgelgo krijg dot opartheid 50aiedeoria is, deolaboonopaertijog. o hole negieng inoteger, ole Notoscole Patij gooatrerlojbs enher ANC soeneokoohr. Op marrnen Mandoela too, dot io n peroontjke creadcoo, ole ohasaodeou "Hij mag mij erg gag-, segr Nootlotogel. "Eo oooj ak". coltSherwood on."Eogeak bhea ok onk een aloektetfn c- op-ffirod". lv.nogt o ..mkosooleon. "Altponlemorhlil keseong ok mnotoopdoituralootn~eaoget coo ole Porn1. 1k hokh ol.1a 19118 ceorgeseold em... ... woo wa her oak otoven?""Omn -o hot ANC in pratee", -9g Sherwood."Peiet. Ea meet jr wateor tooa geheandet Teen, oee,. ek.. tore.. "Toor wee,1 rdoone Tere ttashe op j... heo georors" Cegt Sher"Zo or dait!", noeptdcounamhaoue klij"Es jouw hair, weed is brand geetoc ken", argt Skcewooot. "En journ kiadevnwerdes onsceed en joaw nehoromorolrer hedfreil en jouvw tasmas estheafl." "Ja,ja jat", gilt Norkooaget. "Enaz liete mija .-embaod ook ros tegle pe. ole, roriotn!1k beo ae aooogetutaogd on do hek Pok tunneagd oof o ombassodecroinNedeleeand monkl sneedee.Buy Sheeroo neepo Coo ogtec, deong, plokt nija, in ole rastic lasge7 oekode,lonog.ett ~ear steer tegenostic kate hofol coost n mompelt: "Ona bet oteorn a etgega. ..Een midtrloaer dome, llc, in ijdet tutos met pofooowtje c.eon parelseroookje, krmhomeecmet thee op eecnlcerec kind. De orekasader treks asgo jooje eneo, haltoloep odemn en goalror eetap osoten. "Boon onkse. Elsohee", zrgo koj, nageaigazssoeopecol. Dr socreetaresse kt oroleeceekend ...or mij ,,ik

ke. ceno baog dat Cr me one o secrty Catlates nerwojoeren. Man ole twee betkesu hocouooe, ktoo o1edkteor atw-rekojta rog or s-crrekt."War sy'. croogs Shermon msj no disert, cjea eoe noinigs, in kiendie,kocnoeeetsome foitecisdirtgni. vie?l1.oaoe ansoop1ooskiollemeging nog1 metstork geaseg? "0, is", certel ik -otbosio.- "En zinogoloj vcr van dlezenrcoacrs ueeNag tiectotteno g.etena en heceoedgendo week cam aalaeio". Natkcoget enSherwod bijkes rlkoon 00. en ksikkee kecestigeed aloo0f ik ,sk ken ie, itlninked! "Gelakkig web", aeg Sher.an teceedec.lie aasoo-c teapt naan her mre en week hr on. rotn stoa twea,, eg eade,olemeoteantet. "Dot wenolt reek wet mindler", cego kij. Ruy Sherwood hijktoeenrosolg r'eoeh oral. Zije lippen kenregec, bij sCos lets, hijca gealsittbeen Ho1ItFhanlt bet. Hij tiks en nbmisck hij .p o slotafet. Danarest. lb olet-waooet die kij, ato in net toad kindereroje, oteeds weer oleomeeig heekoat. Btha, no-ee oe-na. lBo rha, mean ole-naer Be tha, moor oecar. lie aehasrsotergtimlarks, geeft bet nitmre aan met noja bok o~p bet poeket, kewergo zijnloppesrceBij ken aforheid croag Neshnoge me nogi "Deak tot. onee Sakkaee, dos bet reiosit? Een otrasnoam? Vae moj?""E. cos asoj?". kjgo Sherwonod. Dr amtoatsadese roegeert hem, kijkt merranrigosaarsescatogt: "Jsj, me joue oosartea, joj kanot doe mwee vanoodieicomittios choaeo~ertoogro' Jsj keks ket coo ieek setf goziest? "En an osca onk?",ceaogo herweed. Zijn agvc honk enen sc asjn opgemecden gloesenole grasoks. 1k.beglbo hes cog; oase. Wat heootles or sorb?"Eonotesctji,,", hocosh Narbcaget .an. "Een Athens Neshnage pool. In ole b-n cano thboclea-heog, mit.rboen."El