50
65 Notlar İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri Ders 07 İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümle içinde kullanılması, anlatım bozuk- luğuna yol açar. 1. Eş Anlamlılık (Anlamdaşlık) İlişkisi: Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. Örnek M Cevap - yanıt ................................................................................................. M Fikir - düşünce ................................................................................................. M Dil - lisan ................................................................................................. Bir sözcüğün eş anlamlısı, kullanıldığı cümleye göre değişebilir. Bu nedenle sözcükler daima kullanıldıkları cümle içinde ele alınmalıdır. Örnek M Kara - siyah Ak akçe kara gün içindir. (kötü) Alıştırma Aşağıda verilen sözcüklerin eş anlamlılarını cümle içinde kullanınız. 1. Macera ................................................................................................................... 2. Derya ................................................................................................................... 3. Doğa ................................................................................................................... 4. Çaba ................................................................................................................... 5. Esir ................................................................................................................... 6. Okul ................................................................................................................... 7. Ulu ................................................................................................................... 8. Vilayet ................................................................................................................... 9. Hadise ................................................................................................................... 10. Kabiliyet ................................................................................................................... Serüven Deniz Tabiat Gayret Tutsak Mektep Yüce İl Olay Yetenek İSABET YAYINLARI ÇÖZÜMLER

İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

  • Upload
    others

  • View
    20

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

65

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

İsabetli Bilgi

Eş anlamlı soumlzcuumlklerin aynı cuumlmle

iccedilinde kullanılması anlatım bozuk-

luğuna yol accedilar

1 Eş Anlamlılık (Anlamdaşlık) İlişkisi

Yazılışları ve okunuşları farklı anlamları aynı olan soumlzcuumlklere eş anlamlı soumlzcuumlkler

denir

OumlrnekM Cevap - yanıt

M Fikir - duumlşuumlnce

M Dil - lisan

Bir soumlzcuumlğuumln eş anlamlısı kullanıldığı cuumlmleye goumlre değişebilir Bu nedenle soumlzcuumlkler

daima kullanıldıkları cuumlmle iccedilinde ele alınmalıdır

OumlrnekM Kara - siyah

Ak akccedile kara guumln iccedilindir (koumltuuml)

AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını cuumlmle iccedilinde kullanınız

1 Macera

2 Derya

3 Doğa

4 Ccedilaba

5 Esir

6 Okul

7 Ulu

8 Vilayet

9 Hadise

10 Kabiliyet

SeruumlvenDenizTabiatGayretTutsakMektepYuumlceİlOlayYetenek

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

66

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

İsabetli Bilgi

Bir soumlzcuumlğuumln olumsuz kullanımı

onun zıt anlamı olmaz

2 Yakın Anlamlılık İlişkisi

Bu soumlzcuumlkler hemen hemen aynı anlamı karşılayan fakat aralarında kuumlccediluumlk farklılıklar

bulunan soumlzcuumlklerdir

M Eş - dost

M Yalan - yanlış

M Doğru - duumlruumlst

3 Zıt (Karşıt) Anlamlılık İlişkisi

Anlamları birbirine karşıt olan kavramları karşılayan soumlzcuumlklerdir

M Alt - uumlst

M Dar - bol

M Taze - bayat

AlıştırmaAşağıdaki kelimelerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız

Guumllmek

Ceza

Ccedilabuk

Olağanuumlstuuml

Seyrek

Soyut

Ağlamak Sıradan

Sık

Somut

Oumlduumll

Yavaş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

67

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Eş Sesli Soumlzcuumlkler

Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu hacirclde anlamları tamamen farklı olan soumlzcuumlkler-

dir

OumlrnekM Yuumlzuumlnde buumlyuumlk bir ben vardı

M Bu soumlzleri ben mi soumlylemişim

Sesteşlik soumlzcuumlklerin farklı temel anlamlara sahip olmasıdır Bunun iccedilin ccedilok anlamlı-

lık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır

OumlrnekM Ccedilay ccedilok soğuktu (gerccedilek anlam)

M Bize ccedilok soğuk davrandı (mecaz anlam)

Duumlzeltme işareti almış soumlzcuumlklerin eş seslisi yoktur Ccediluumlnkuuml bu kelimeleri okurken aynı

sesleri ccedilıkarmayız

OumlrnekM Acircşık - aşık nacircr - nar

M Kacircr - kar acircmacirc - ama

AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlkleri sesteşleriyle birer cuumlmlede kullanınız

1 Guumll

2 Yol

3 Yaz

4 Bin

5 Kan

Bahccedilemizdeki guumlller accedilmışBebek uyanınca guumllmeye başladı

Domatesler yollara doumlkuumllmuumlştuumlBahccediledeki yabani otları tek tek yolduk

Bu yaz da geldi geccediliyorSanatccedilı daha ccedilok macere romanı yazıyor

Yuumlzuumlnden duumlşen bin parccedilaydıSaat 1400rsquote otobuumlse bindik

Yaralının elinden kanlar akıyorduBu saccedilmalıklara kanacağımı sanma

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

68

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim

1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu

2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti

3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml

4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış

5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi

6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu

7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu

8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz

vazife a

oumlğrenci b

yaşlı c

oumlnem d

ırak e

duumlzey f

namzet g

armağan h

Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz

Yol

Sıcak

Var

Dar

Saccedil

Ak

Koumly

Kanun

Dolu

Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız

Taze

Er

Sabah

Derin

Doğal

Pozitif

Evcil

Onarmak

Ağlamak

Dost

3

e

a

f

h

g

Bayat Negatif

Geccedil Yabani

Akşam Bozmak

Sığ Guumllmek

Yapay Duumlşman

b

c

d

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

69

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Dikkat

Atasoumlzlerinin bazıları hem

gerccedilek hem mecaz anlam ta-

şır

M Hamama giren terler

ATASOumlZLERİ

Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren

genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği

bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir

Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir

soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez

ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo

diyemeyiz

Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır

M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)

M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)

M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)

M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)

M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)

Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir

MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)

M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)

M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)

M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)

AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz

G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez

2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter

3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez

4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz

5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır

3

3

3

3

3İS

ABET YAYIN

LARI

CcedilOumlZUumlMLER

70

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur

C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar

E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz

D C

A

E F

BİSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 2: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

66

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

İsabetli Bilgi

Bir soumlzcuumlğuumln olumsuz kullanımı

onun zıt anlamı olmaz

2 Yakın Anlamlılık İlişkisi

Bu soumlzcuumlkler hemen hemen aynı anlamı karşılayan fakat aralarında kuumlccediluumlk farklılıklar

bulunan soumlzcuumlklerdir

M Eş - dost

M Yalan - yanlış

M Doğru - duumlruumlst

3 Zıt (Karşıt) Anlamlılık İlişkisi

Anlamları birbirine karşıt olan kavramları karşılayan soumlzcuumlklerdir

M Alt - uumlst

M Dar - bol

M Taze - bayat

AlıştırmaAşağıdaki kelimelerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız

Guumllmek

Ceza

Ccedilabuk

Olağanuumlstuuml

Seyrek

Soyut

Ağlamak Sıradan

Sık

Somut

Oumlduumll

Yavaş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

67

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Eş Sesli Soumlzcuumlkler

Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu hacirclde anlamları tamamen farklı olan soumlzcuumlkler-

dir

OumlrnekM Yuumlzuumlnde buumlyuumlk bir ben vardı

M Bu soumlzleri ben mi soumlylemişim

Sesteşlik soumlzcuumlklerin farklı temel anlamlara sahip olmasıdır Bunun iccedilin ccedilok anlamlı-

lık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır

OumlrnekM Ccedilay ccedilok soğuktu (gerccedilek anlam)

M Bize ccedilok soğuk davrandı (mecaz anlam)

Duumlzeltme işareti almış soumlzcuumlklerin eş seslisi yoktur Ccediluumlnkuuml bu kelimeleri okurken aynı

sesleri ccedilıkarmayız

OumlrnekM Acircşık - aşık nacircr - nar

M Kacircr - kar acircmacirc - ama

AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlkleri sesteşleriyle birer cuumlmlede kullanınız

1 Guumll

2 Yol

3 Yaz

4 Bin

5 Kan

Bahccedilemizdeki guumlller accedilmışBebek uyanınca guumllmeye başladı

Domatesler yollara doumlkuumllmuumlştuumlBahccediledeki yabani otları tek tek yolduk

Bu yaz da geldi geccediliyorSanatccedilı daha ccedilok macere romanı yazıyor

Yuumlzuumlnden duumlşen bin parccedilaydıSaat 1400rsquote otobuumlse bindik

Yaralının elinden kanlar akıyorduBu saccedilmalıklara kanacağımı sanma

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

68

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim

1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu

2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti

3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml

4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış

5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi

6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu

7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu

8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz

vazife a

oumlğrenci b

yaşlı c

oumlnem d

ırak e

duumlzey f

namzet g

armağan h

Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz

Yol

Sıcak

Var

Dar

Saccedil

Ak

Koumly

Kanun

Dolu

Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız

Taze

Er

Sabah

Derin

Doğal

Pozitif

Evcil

Onarmak

Ağlamak

Dost

3

e

a

f

h

g

Bayat Negatif

Geccedil Yabani

Akşam Bozmak

Sığ Guumllmek

Yapay Duumlşman

b

c

d

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

69

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Dikkat

Atasoumlzlerinin bazıları hem

gerccedilek hem mecaz anlam ta-

şır

M Hamama giren terler

ATASOumlZLERİ

Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren

genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği

bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir

Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir

soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez

ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo

diyemeyiz

Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır

M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)

M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)

M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)

M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)

M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)

Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir

MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)

M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)

M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)

M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)

AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz

G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez

2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter

3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez

4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz

5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır

3

3

3

3

3İS

ABET YAYIN

LARI

CcedilOumlZUumlMLER

70

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur

C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar

E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz

D C

A

E F

BİSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 3: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

67

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Eş Sesli Soumlzcuumlkler

Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu hacirclde anlamları tamamen farklı olan soumlzcuumlkler-

dir

OumlrnekM Yuumlzuumlnde buumlyuumlk bir ben vardı

M Bu soumlzleri ben mi soumlylemişim

Sesteşlik soumlzcuumlklerin farklı temel anlamlara sahip olmasıdır Bunun iccedilin ccedilok anlamlı-

lık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır

OumlrnekM Ccedilay ccedilok soğuktu (gerccedilek anlam)

M Bize ccedilok soğuk davrandı (mecaz anlam)

Duumlzeltme işareti almış soumlzcuumlklerin eş seslisi yoktur Ccediluumlnkuuml bu kelimeleri okurken aynı

sesleri ccedilıkarmayız

OumlrnekM Acircşık - aşık nacircr - nar

M Kacircr - kar acircmacirc - ama

AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlkleri sesteşleriyle birer cuumlmlede kullanınız

1 Guumll

2 Yol

3 Yaz

4 Bin

5 Kan

Bahccedilemizdeki guumlller accedilmışBebek uyanınca guumllmeye başladı

Domatesler yollara doumlkuumllmuumlştuumlBahccediledeki yabani otları tek tek yolduk

Bu yaz da geldi geccediliyorSanatccedilı daha ccedilok macere romanı yazıyor

Yuumlzuumlnden duumlşen bin parccedilaydıSaat 1400rsquote otobuumlse bindik

Yaralının elinden kanlar akıyorduBu saccedilmalıklara kanacağımı sanma

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

68

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim

1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu

2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti

3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml

4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış

5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi

6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu

7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu

8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz

vazife a

oumlğrenci b

yaşlı c

oumlnem d

ırak e

duumlzey f

namzet g

armağan h

Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz

Yol

Sıcak

Var

Dar

Saccedil

Ak

Koumly

Kanun

Dolu

Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız

Taze

Er

Sabah

Derin

Doğal

Pozitif

Evcil

Onarmak

Ağlamak

Dost

3

e

a

f

h

g

Bayat Negatif

Geccedil Yabani

Akşam Bozmak

Sığ Guumllmek

Yapay Duumlşman

b

c

d

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

69

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Dikkat

Atasoumlzlerinin bazıları hem

gerccedilek hem mecaz anlam ta-

şır

M Hamama giren terler

ATASOumlZLERİ

Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren

genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği

bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir

Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir

soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez

ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo

diyemeyiz

Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır

M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)

M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)

M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)

M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)

M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)

Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir

MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)

M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)

M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)

M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)

AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz

G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez

2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter

3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez

4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz

5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır

3

3

3

3

3İS

ABET YAYIN

LARI

CcedilOumlZUumlMLER

70

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur

C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar

E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz

D C

A

E F

BİSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 4: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

68

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim

1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu

2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti

3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml

4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış

5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi

6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu

7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu

8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz

vazife a

oumlğrenci b

yaşlı c

oumlnem d

ırak e

duumlzey f

namzet g

armağan h

Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz

Yol

Sıcak

Var

Dar

Saccedil

Ak

Koumly

Kanun

Dolu

Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız

Taze

Er

Sabah

Derin

Doğal

Pozitif

Evcil

Onarmak

Ağlamak

Dost

3

e

a

f

h

g

Bayat Negatif

Geccedil Yabani

Akşam Bozmak

Sığ Guumllmek

Yapay Duumlşman

b

c

d

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

69

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Dikkat

Atasoumlzlerinin bazıları hem

gerccedilek hem mecaz anlam ta-

şır

M Hamama giren terler

ATASOumlZLERİ

Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren

genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği

bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir

Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir

soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez

ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo

diyemeyiz

Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır

M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)

M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)

M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)

M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)

M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)

Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir

MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)

M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)

M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)

M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)

AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz

G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez

2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter

3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez

4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz

5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır

3

3

3

3

3İS

ABET YAYIN

LARI

CcedilOumlZUumlMLER

70

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur

C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar

E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz

D C

A

E F

BİSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 5: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

69

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07

Dikkat

Atasoumlzlerinin bazıları hem

gerccedilek hem mecaz anlam ta-

şır

M Hamama giren terler

ATASOumlZLERİ

Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren

genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği

bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir

Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir

soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez

ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo

diyemeyiz

Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır

M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)

M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)

M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)

M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)

M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)

Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir

MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)

M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)

M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)

M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)

AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz

G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez

2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter

3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez

4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz

5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır

3

3

3

3

3İS

ABET YAYIN

LARI

CcedilOumlZUumlMLER

70

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur

C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar

E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz

D C

A

E F

BİSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 6: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

70

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur

C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar

E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz

D C

A

E F

BİSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 7: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay

C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ

2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir

A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler

yapardık

Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-

rum

B Guumlreş bizim ata sporumuz

Piknikte koca koca adamlar guumlreşti

C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum

Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben

var

D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım

Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu

3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır

A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz

B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu

soumlyleyenin tepesi delik olur

C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca

oumlkuumlze bıccedilak olmazdı

D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla

oturur

4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır

A) Kilolu B) Semiz

C Temiz D) İri

5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla

saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir

A) Ayranım bozuktur diyen olmaz

B) Kalaylı bakır kuumlflenmez

C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur

D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz

6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir

A) Siyah B) İyi

C Koumltuuml D) Ferah

7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır

A) Bir anda kendini yerde buldu

B Anneannem evi bir anda yandı

C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın

D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz

8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-

rebilir

Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır

A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

B) Yalnız taş duvar olmaz

C Buguumlnuumln işini yarına bırakma

D) El elden uumlstuumlnduumlr

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 8: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07

9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz

hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek

anlamlıdır

Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır

A) Ağır kazan geccedil kaynar

B) Mum dibine ışık vermez

C Dost ile ye iccedil alışveriş etme

D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar

10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır

A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı

B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi

C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı

D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi

11 1 Misafir ndash Konuk

2 Ses ndash Seda

3 Yapay ndash Suni

4 Baki ndash Fani

Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-

lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır

A Kuru bir bezle masayı sildi

B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı

C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi

D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı

13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez

II Kanaat gibi devlet bulunmaz

III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır

IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır

V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz

Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır

A) II B) III C) IV D) V

14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-

bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik

sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda

geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi

yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak

istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan

sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-

mek davamın peşine duumlşerim

Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır

A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır

C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da

kullanılmıştır

D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-

tır

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 9: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

73

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden

oumlnce soumlylenebilir

1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-

lerdir

Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklere yer verilir

Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir

Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık

Neden Sonuccedil

M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık

Neden Sonuccedil

M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı

Neden Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Hava yağmurlu olduğundan

2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml

3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin

4 Kalemim yok diye

5 Sınavım iyi geccediltiğinden

yanıma şemsiye aldım

servisi kaccedilırdım

kaza yaptı

tahtadakileri yazamadım

ccedilok mutluyum

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 10: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

74

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

Dikkat

Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil

cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-

tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde

eylemin sebebi vardır ve bu sebep

gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-

lelerinde ise eylemin yapılma ama-

cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip

gerccedilekleşmediği belirsizdir

2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir

Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle

sağlanır

Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek

amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir

OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı

Amaccedil Sonuccedil

M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum

Amaccedil Sonuccedil

M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 Sana haber vermek iccedilin

2 Pikniğe gitmek uumlzere

3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin

4 Kitap okuyalım diye

5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere

telefona sarıldım

hazırlık yaptık

ccedilok ccedilalışıyor

yanımıza bol bol kitap aldık

sağlık goumlrevlileri geldi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 11: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

75

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08

3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri

Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-

dir

Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve

soumlzcuumlklerle sağlanabilir

Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-

tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir

OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz

Amaccedil Sonuccedil

M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın

Amaccedil Sonuccedil

M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim

Amaccedil Sonuccedil

AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız

1 İndirim yaparsanız

2 Fazla katılım olmazsa

3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı

4 Odanı toplamadıkccedila

5 Bizimle gelebilirsin ama

bu elbiseyi alırım

toplantı iptal edilecek

başarılı olursun

evi temizleyemem

oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 12: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

76

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz

1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu

2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek

3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık

4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm

5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor

6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim

7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım

8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor

9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız

10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı

11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır

12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz

13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor

14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor

15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir

N

K

K

K

K

K

A

A

A

A

A

N

N

N

N

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 13: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur

A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin

B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu

C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın

D) Neşeli ol ki genccedil kalasın

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık

B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular

donmuştu

C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi

D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu

3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar

2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı

3 Onu son bir goumlreyim diye geldim

4 Olanları duyunca şaşırdım

Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C 2 ve 3 D) 3 ve 4

4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-

denrdquo anlamı katmıştır

A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize

B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm

C) O kadar yolu arabayla gelmiş

D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı

5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur

A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-

leri vardır

B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-

lanırlar aslında

C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba

goumlstermeliyiz

D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-

rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır

A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı

B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı

C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik

D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders

ccedilalışırdık

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 14: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08

7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı

Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir

A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar

B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim

C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor

D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur

A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-

sın (Amaccedil ndash sonuccedil)

B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden

ndash sonuccedil)

C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini

ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)

D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-

kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)

9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-

dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan

sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-

ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap

okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-

bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-

falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-

zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı

duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım

Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -

sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır

A) I B) II C) III D IV

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır

A) Kilo vereyim diye spora başladı

B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez

C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-

zimle paylaşmalısın

D) Yanılmadan bilim olmaz

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur

A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi

B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı

C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi

D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu

12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir

(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-

cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle

boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve

iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler

pek gelişmemiştir

Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 15: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

79

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Olay

Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur

Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir

Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya

da belirsizdir

Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır

Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-

ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır

AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız

Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı

Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo

diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm

Olay

Yer

Zaman

Şahıslar

Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak

Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 16: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

80

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ

Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-

ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve

tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz

Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır

1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir

Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır

Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme

yollarına başvurulur

Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle

goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 17: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

81

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

Dikkat

Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-

tışmayı accedilıklamadan ayırır

2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-

da kullanılan anlatım tekniğidir

Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-

sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir

Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara

başvurulur

Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır

Oumlrnek

Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol

ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz

Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz

Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 18: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

82

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-

rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır

Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-

de canlandırmasını sağlamaktır

Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır

Oumlrnek

Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir

alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir

akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan

ağaccedillarla kaplıydı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 19: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

83

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09

4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir

Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan

dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar

Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki

fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-

liliğe dayalı olmasıdır

Oumlrnek

Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla

sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta

oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı

aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun

ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 20: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

84

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz

Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler

Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri

Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı

Şahıslar Ahmet

Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız

Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola

koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu

OlayZamanMekanŞahıslar

Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı

İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 21: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

85

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız

1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır

Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu

iccediline girer

Anlatım Biccedilimi

2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik

Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış

accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz

Anlatım Biccedilimi

3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı

Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu

Anlatım Biccedilimi

4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına

gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse

korkuyla ccedilarpıyordu

Anlatım Biccedilimi

5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle

tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana

Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor

Anlatım Biccedilimi

Accedilıklama

Tartışma

Betimleme

Oumlykuumlleme

Accedilıklama

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 22: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09

1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-

zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi

kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin

beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-

ate baktım Saat 0514rsquotuuml

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman

C Mekan D) Kişi

2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders

başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim

- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı

Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri

bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-

nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef

uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve

geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-

cik zihinlere oluyor

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır

A) Accedilıklama B Tartışma

C) Betimleme D) Oumlykuumlleme

3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan

damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere

ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım

Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-

ren ihtiyar avcıya uzattım

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır

A) Karşılaştırma B Betimleme

C) Accedilıklama D) Tartışma

4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye

başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya

ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca

derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-

luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış

aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı

Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-

aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye

başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-

zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir

A) Kişi B) Yer

C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman

5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana

gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-

ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-

tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı

buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de

bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-

lar oluşur

Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır

A) Betimleme B Accedilıklama

C) Tartışma D) Oumlykuumlleme

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 23: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

87

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-

lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve

goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir

OumlrnekOkumak Mastar

Okumuş Ccedilekimli fiil

Yazmak Mastar

Yazsam Ccedilekimli fiil

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz

1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor

2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor

3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik

4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek

5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım

AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir

Kır

1 2 3 4

ıl mış tı

Kuumlf

1 2 3 4

len dir di

5

k

Ulaş

1 2 3 4

tır ıl ır

5

sa

2

3

3

3

3

3

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 24: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

88

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Dikkat

Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan

ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-

lar da katabilir

Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir

hava katmış

(Goumlruumlş belirtme)

Evden ccedilıkarken anahtarları yanına

almamış

(Sonradan oumlğrenme)

Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta

incelenir

1 Haber (Bildirme) Kipleri

Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ır

Kip Eki Oumlrnek Anlam

Goumlruumllen Geccedilmiş

Zaman

-du duuml

-dı -di -tı

-tu -tuuml

Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri

anlatırDuyulan Geccedilmiş

Zaman

-mış -miş

-muş -muumlşAğla -mış

Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri

anlatır

Gelecek Zaman-ecek

-acakAğla-y-acak

Yapılacak olan eylemleri

anlatır

Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını

yapılacağını bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız

1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi

2 Hamama giren terler

3 Masanın altındaki kağıdı almış

4 Bu işi kolayca halledeceğiz

5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor

6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum

7 Her hafta en az bir kitap bitiririm

8 Bu kış hiccedil kar yağmadı

Goumlruumllen geccedilmiş zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Şimdiki zaman

Geniş zaman

Duyulan geccedilmiş zaman

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 25: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

89

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf

anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da

katabilir

M Ben de uumlniversiteyi okusaydım

keşke

İsabetli Bilgi

Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-

zen olasılık - tahmin anlamı kata-

bilir

M Eve varmış olmalı

2 Dilek (Tasarlama) Kipleri

Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-

ridir

Zam

an a

nlam

ı taş

ımaz

Kip Eki Oumlrnek Anlam

İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek

bildirir

Dilek - Şart Kipi-se

-saGel-se

Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart

bildirir

Gereklilik Kipi-meli

-malıGel-meli

Fiilin yapılmasının gerekliliği-

ni bildirir

Emir Kipi

Eki yoktur

şahıs ekle-

rine goumlre

ccedilekimlenir

GelFiilin yapılmasını emretme

anlamı bildirir

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız

1 Yarınki toplantıya gelmelisin

2 Geldiğinde beni mutlaka arasın

3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım

4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim

5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın

6 Sonraki taplantıya beraber gidelim

7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz

8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al

9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım

şimdi

10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Emir kipi

İstek kipi

İstek kipi

Şart kipi

Şart kipi

Şart kipi

Gereklilik kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 26: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

90

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiilde Kişi

İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu

bildirir

Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle

fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır

Kişi (Şahıs) 1 2 3

TekilBen

ldquo-m -im -yımrdquo

Sen

ldquo-n -sınrdquo

O

eki yoktur bazen

ldquo-sınrdquo kullanılır

CcediloğulBiz

ldquo-iz -k -limrdquo

Siz

ldquo-ın -mız -sınızrdquo

Onlar

ldquo-larrdquo

OumlrnekTanı - yor - uz

Fiil Şimdiki I ccediloğul

koumlkuuml zaman şahıs eki

eki

AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz

Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)

Okumalıyız

Konuşuyorlar

Sarardı

Buumlyuumlyesin

Uzamışım

Yazacaksınız

İzlese

Guumllersin

Tut

Yuumlruumlmeli

(Dilek kipi) Gereklilik kipi

(Haber kipi) Şimdiki zaman

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Haber kipi

Dilek kipi

Dilek kipi

I ccediloğul şahıs

III ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

I tekil şahıs

II ccediloğul şahıs

III tekil şahıs

II tekil şahıs

II tekil şahıs

III tekil şahıs

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 27: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

91

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

İsabetli Bilgi

Fiillerde anlam kayması sadece

basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir

Birleşik zamanlı fiillerde anlam

kayması goumlruumllmez

Kip (Zaman Anlam) Kayması

Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına

anlam (kip - zaman) kayması denir

Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını

karşılar

Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden

Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman

Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer

Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor

Gelen annem olacak

Dede hadi bana genccedilliğini anlat

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir

Otobuumls yarın sabah burada olur

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın

Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor

Geniş zaman

Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz

Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş

Otobuumls yarın sabah burada olacak

Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma

Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş

Duyulan geccedilmiş zaman

Şimdiki zaman Geniş zaman

Gereklilik kipi

İstek kipi

Gelecek zaman

Emir kipi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 28: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

92

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri

İsabetli Bilgi

Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez

-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır

Ders ndash 10

Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi

Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil

oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz

fiiller denir

Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar

Oumlrnek

Olumlu Olumsuz

Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar

AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız

Duumlşuumlnmelisin

Konuşmuştu

Başlasın

Soumlyledi

Duumlşuumlnmemelisin

Konuşmamıştı

Başlamalısın

Soumlylemedi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 29: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

93

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10

Fiillerin Soru Ccedilekimi

Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları

getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır

ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen

eklerle bitişik yazılır

Oumlrnek

Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)

Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)

Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)

Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)

Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)

Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)

AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız

Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru

Ağaccedillandırıyor

Kayboldum

Bakmış

Guumlluumlmsuumlyordu

Biter

Getirir

Ağaccedillandırıyor mu

Kayboldum mu

Bakmış mı

Guumlluumlmsuumlyor muydu

Biter mi

Getirir mi

Ağaccedillandırmıyor mu

Kaybolmadım mı

Bakmamış mı

Guumlluumlmsemiyor muydu

Bitmez mi

Getirmez mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 30: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

94

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz

Fiiller

Goumlruumllen

Geccedilmiş

Zaman

Duyulan

Geccedilmiş

Zaman

Gelecek

Zaman

Şimdiki

Zaman

Geniş

Zaman

Dilek -

Şart Kipi

Gereklilik

Kipi İstek Kipi Emir Kipi

Arayayım

Sevecek

Goumlr

Beklese

Tanıyorum

Bağlamalısın

Gezdik

Alır

İzlemiş

Yaparım

Kuumlstuuml

Bakmasın

Oluyor

Uzasa

Kırılmış

Bilecek

Bulsan

İstemeliyim

Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz

Annem bana meyve tabağı hazırlıyor

Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin

Mum dibine ışık vermez

Bu elbise sana ccedilok yakışmış

Bu soruları cevaplayalım

Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur

Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin

Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın

Sen de sokak hayvanlarına yardım et

Buguumln keşke parka gitsek

Ccediliccedileklere su verdik

Dayısı doktor olmuş

Sabah erkenden yola ccedilıkalım

Buraya gelince size uğruyorum

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

H

D

D

D

D

D

D

D

H

HH

H

H

H

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 31: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

95

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız

Kayboldum

Affetmiyor

Ulaştıracaksın

Arayabilirler

Dertleştiler

Gideceğiz

Koşuyordunuz

Yazdırdı

Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız

Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip

Kartepersquoye kışın gideriz

O bu tatsız şakaları hep yapıyor

Toplantı bitmiş olacak

Okula gider Muratrsquoı bulursun

Burayı hemen temizleyeceksin

Baban yarın işe gidiyor mu

I tekil şahıs (Ben)

I Ccediloğul şahıs (Biz)

II Ccediloğul şahıs (Siz)

III tekil şahıs (O)

III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)

Geniş zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gelecek zaman

Şimdiki zaman

Gelecek zaman

Geniş zaman

Gereklilik kipi

Emir kipi

Emir kipi

Gelecek zaman

III Ccediloğul şahıs (Onlar)

II tekil şahıs (Sen)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 32: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

96

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız

1

2

3

4

5

6

Yarın koumlye gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Binanın dış cephesi kaplandı

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Buralarda herkes onu tanırmış

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabahtan beri kitap okuyor

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Sabah erkenden okula gideceğiz

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti

Olumlu Soru

Olumsuz Soru

Yarın koumlye gidecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplandı mı

Buralarda herkes onu tanır mıymış

Sabahtan beri kitap okuyor muymuş

Sabah erkenden okula gidecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi

Yarın koumlye gitmeyecek miyiz

Binanın dış cephesi kaplanmadı mı

Buralarda herkes onu tanımaz mıymış

Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş

Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz

Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 33: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir

A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi

B Kitap okumaya devam edelim mi

C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz

D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır

A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın

B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın

C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim

D Artık kimseden bir şey saklamıyorum

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır

A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış

B) Saatin pili bitince durmuş

C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş

D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş

4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır

A) Akşamları muhakkak sahile gideriz

B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor

C Yapamadığınız soruları bana sorun

D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır

A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış

B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş

C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at

D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır

A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-

tedilen kip Emir)

B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan

kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)

C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip

Gelecek zamanKastedilen kip Emir)

D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip

Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır

A) Dersteki konuyu anladım

B) Tren birazdan kalkacak

C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım

D) Suumlrekli ccedilok konuşur

8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır

A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez

B Bu saatte arayan teyzem olacak

C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz

D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 34: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10

9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır

A) Daha suumlratli olmalıyım

B Ders bitmiş olmalı

C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin

D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım

10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-

ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi

ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-

nu soumlylemiştir

Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır

A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin

B) Beraberce sinemaya gitseydik

C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur

D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk

11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu

II Derhal buraya gelmelisiniz

III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim

IV Bilgisayarım bozuldu

Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-

lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir

A) I ve II B II ve III

C) I III ve IV D) Yalnız IV

12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir

burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-

medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-

ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu

şehre gelmelisiniz

Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir

A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman

Gelecek Zaman Gereklilik Kipi

B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman

Şart Kipi

C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik

Kipi İstek Kipi

D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan

Geccedilmiş Zaman Emir Kipi

13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır

A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler

An gelir insanoğlu goumlccediler gider

B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim

Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim

C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola

Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc

D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan

Senin de destanını okuyalım ezberden

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 35: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

99

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

1 Noktalı Virguumll ()

İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında

virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin

diğer oumlgelere karışmasını engellemek

iccedilin kullanılır

bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan

ccedilalışkandır

Oumlgeleri arasında virguumll

bulunan sıralı cuumlmleleri

ayırmak iccedilin kullanılır

bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı

kimi ip atlıyor kimi koşuyordu

bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr

şan kalır

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış

tuumlr veya takımları kuumlmeleri

birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır

bull Meyvelerden karpuz muz ve

kirazı sebzelerden patlıcan ve

ıspanağı severim

bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş

fen ve matematikten doumlrt aldım

12

3

AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir

2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır

3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir

4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin

Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin

Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 36: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

100

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

2 İki Nokta ()

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak

cuumlmlelerin sonunda kullanılır

bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır

İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek

cuumlmlenin sonuna konur

bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan

belli isimler vardır Ayşe Zeynep

Fatma

Karşılıklı konuşmalarda konuşma

ccedilizgisinden oumlnce konur

bull Halil durur ve seslenir

-Kim o

Başkasından aktarılan yazı ya da

soumlzlerden oumlnce konur

bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme

ben uumllkesidirrdquo

Matematikte boumllme

işareti yerine konur

bull 205 = 4

Genel ağ adreslerinde

kullanılır

bull httpwwwmebgovtr

11

22

33

44

55

66

İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk

harfle başlatılır

Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol

Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız

1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek

2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi

3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim

4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya

- Şu işi baştan anlat bakayım dedi

Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda

Aktarma cuumlmlelerden oumlnce

Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda

Konuşma ccedilizgisinden oumlnce

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 37: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

101

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok

nokta kullanılmaz

3 Uumlccedil Nokta ()

Kaba sayıldığı iccedilin veya başka

bir sebepten dolayı accedilıklanmak

istenmeyen soumlzlerin yerine konur

bull Şofoumlr adama diyerek hakaret

etti

bull Bu olayı dan duydum

Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan

boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal

duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek

veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur

bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor

yolumuz

Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır

bull - Koca Ali Koca Ali

Tamamlanmamış cuumlmlelerin

sonuna konur

bull Dışarıda incecik bir kar

bull Sınavı bir kazanırsam

Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-

tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır

bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-

ları sergileniyor mektupları fotoğ-

rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada

sonda alınmayan boumlluumlm-

lerin yerine konur

bull derken şehrin oumlte

başından boğuk boğuk

sesler gelmeye başladı

Karşılıklı konuşmalarda

yeterli olmayan eksik

bırakılan cevaplarda

kullanılır

bull - Kimsin

- Ali

- Hangi Ali

-

7 1

2

3

4

5

6

AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız

1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme

2 Acı tatlı anılar

3 Şu adamın lafını etmeyin

4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

Eksiltili cuumlmlelerin sonunda

Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine

Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 38: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

102

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Dikkat

Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle

rakamla başlamaz

1 Sayıların Yazımı

Sayılar yazıyla da yazılabilir

M Sınava yirmi beş guumln kaldı

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır

M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi

Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır

M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre

Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır

M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır

M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk

Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların

yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir

M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt

Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir

M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb

Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir

M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci

Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir

M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır

M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 39: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

103

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11

Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler

Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını

koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması

ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses

duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır

M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak

Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır

M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı

Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-

zılır

M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)

Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle

oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır

M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 40: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

104

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız

1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık

2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor

3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik

4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak

5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor

6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış

7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş

8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar

9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar

10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi

2rsquonci

yuumlz elli

ikişer ikişer

2152015rsquote

on beş

onaltılık

4rsquouumlncuuml

yirmi beş

2rsquoncisine

2

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 41: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

105

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin

2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez

3 Herşey kendine olan inancınla başlar

4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz

5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı

6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu

7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış

8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor

9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar

10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar

11 Yakında heryer ccediloumll olacak

terk etmelisin

Ccediloumlrek otunun

Her şey

yurt dışına

Hafta sonu

ldquoHoş geldinizrdquo

muhabbet kuşu

deniz yoluyla

İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde

kabul etmiyorlar

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 42: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

106

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız

1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış

2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik

3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok

4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu

5 Evi yine terketmiş

6 Bu konuda birşey bilmiyorum

7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor

8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım

9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var

10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak

11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar

12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor

13 Arabalar ardarda dizilmişti

14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti

15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu

16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk

17 Arabayı bahccedileye parketmiş

7rsquonci

uumlccediler

herhangi bir

2rsquonci

7rsquonci

birccedilok

on altı

1545rsquote

beştaş

Pek ccedilok

art arda

fark etti

12 Mayıs 1982

Birtakım

park etmiş

tek etmiş

bir şey

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 43: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-

nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir

Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır

A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım

(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta

kullanılır)

B _ Nereden anladın

_

(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-

nur)

C) Hey sen Koumlşedeki

(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin

kullanılır)

D) Bilsen neler neler vardı orada

(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına

bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-

mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)

2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır

A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş

B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu

C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya

D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı

3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur

A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti

B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-

retmenlik

C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin

D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin

4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır

A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı

B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı

C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı

D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum

5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır

A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-

nılır

B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır

C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar

bitişik yazılır

D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır

6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır

A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı

B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-

luk oluşur

C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi

D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 44: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11

7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır

A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi

B) Toplantı 1845rsquote sona erdi

C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor

D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor

8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir

A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-

miz biccedilimde yorumluyoruz

B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile

sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr

C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet

arkadaşımrdquo

D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve

huzur

9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır

A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek

B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde

C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu

D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı

10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır

A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-

maz galiba

B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır

C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi

amaccedillıyordum

D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık

11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır

A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya

B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece

C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda

D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-

miz

12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur

A Halloldu B) Parketmiş

C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 45: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

109

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

A OLAY YAZILARI

1 Hikacircye (Oumlykuuml)

Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır

Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır

Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez

Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Oumlrnek

Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-

dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım

koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu

AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 46: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

110

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

Dikkat

Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde

iki farklı fıkra vardır

1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı

olay yazısı olan fıkradır

2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde

olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-

zarının gazetede goumlruumlşlerini be-

lirttiği fıkradır

2 Fıkra

Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır

Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da

guumlduumllebilir

Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir

Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri

Mustafa

AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz

1

a

c

b2

3

Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536

Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555

983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528

- - -

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 47: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

111

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

3 Masal

Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr

Yer ve zaman belirsizdir

Eğiticilik oumlğreticilik esastır

Genellikle tekerlemeyle başlar

Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir

Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)

Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir

Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur

Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır

Oumlrnek

Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam

edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-

mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-

malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa

ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya

AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 48: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

112

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12

4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı

uzun eserlere destan denir

Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır

Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir

Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir

Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir

Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır

Oumlrnek

Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım

oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler

Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir

yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp

paramparccedila olurdu

Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı

Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın

suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler

5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan

olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir

Genellikle anonimdir

Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu

metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır

Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır

Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır

Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)

Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince

gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya

gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular

azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-

mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-

rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin

bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou

Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 49: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

113

Bil ndash Bul ndash Uygula

İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz

D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir

2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır

3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır

4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır

5 Masallarda yer ve zaman bellidir

6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır

Alıştırma

Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız

Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip

Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle

sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak

sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu

Hocaya Sormuşlar

- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden

Hoca

- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş

Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları

bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler

O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı

kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği

genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan

ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan

suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)

Hikaye

Fıkra

Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER

Page 50: İsabetli Bilgi Örnek...65 Notlar ğsabet Ders Deter e İre Ç Kaa Ders – 07 Eş, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Sözcükler, Atasözleri İsabetli Bilgi Eş anlamlı sözcüklerin

114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan

Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12

1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen

ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri

dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti

Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir

A) Deneme B) Masal

C) Makale D Oumlykuuml

2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin

başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-

madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir

A masal B) efsane

C) destan D) roman

3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır

A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele

alınır

B Genellikle tekerlemeyle başlar

C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman

verilerek anlatılır

D) Boumllgesel konular ele alınır

4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır

II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir

III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı

tuumlruumlduumlr

IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele

alırlar

Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur

A) I ve III B) II III ve IV

C II ve IV D) I ve IV

5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-

ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-

cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri

ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi

Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha

iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-

dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz

ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları

samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve

buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı

Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)

Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır

A Destan B) Efsane

C) Hikacircye D) Masal

İSABET Y

AYINLA

RI

CcedilOumlZUumlMLER