Upload
others
View
20
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
65
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
İsabetli Bilgi
Eş anlamlı soumlzcuumlklerin aynı cuumlmle
iccedilinde kullanılması anlatım bozuk-
luğuna yol accedilar
1 Eş Anlamlılık (Anlamdaşlık) İlişkisi
Yazılışları ve okunuşları farklı anlamları aynı olan soumlzcuumlklere eş anlamlı soumlzcuumlkler
denir
OumlrnekM Cevap - yanıt
M Fikir - duumlşuumlnce
M Dil - lisan
Bir soumlzcuumlğuumln eş anlamlısı kullanıldığı cuumlmleye goumlre değişebilir Bu nedenle soumlzcuumlkler
daima kullanıldıkları cuumlmle iccedilinde ele alınmalıdır
OumlrnekM Kara - siyah
Ak akccedile kara guumln iccedilindir (koumltuuml)
AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını cuumlmle iccedilinde kullanınız
1 Macera
2 Derya
3 Doğa
4 Ccedilaba
5 Esir
6 Okul
7 Ulu
8 Vilayet
9 Hadise
10 Kabiliyet
SeruumlvenDenizTabiatGayretTutsakMektepYuumlceİlOlayYetenek
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
66
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
İsabetli Bilgi
Bir soumlzcuumlğuumln olumsuz kullanımı
onun zıt anlamı olmaz
2 Yakın Anlamlılık İlişkisi
Bu soumlzcuumlkler hemen hemen aynı anlamı karşılayan fakat aralarında kuumlccediluumlk farklılıklar
bulunan soumlzcuumlklerdir
M Eş - dost
M Yalan - yanlış
M Doğru - duumlruumlst
3 Zıt (Karşıt) Anlamlılık İlişkisi
Anlamları birbirine karşıt olan kavramları karşılayan soumlzcuumlklerdir
M Alt - uumlst
M Dar - bol
M Taze - bayat
AlıştırmaAşağıdaki kelimelerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız
Guumllmek
Ceza
Ccedilabuk
Olağanuumlstuuml
Seyrek
Soyut
Ağlamak Sıradan
Sık
Somut
Oumlduumll
Yavaş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
67
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Eş Sesli Soumlzcuumlkler
Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu hacirclde anlamları tamamen farklı olan soumlzcuumlkler-
dir
OumlrnekM Yuumlzuumlnde buumlyuumlk bir ben vardı
M Bu soumlzleri ben mi soumlylemişim
Sesteşlik soumlzcuumlklerin farklı temel anlamlara sahip olmasıdır Bunun iccedilin ccedilok anlamlı-
lık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır
OumlrnekM Ccedilay ccedilok soğuktu (gerccedilek anlam)
M Bize ccedilok soğuk davrandı (mecaz anlam)
Duumlzeltme işareti almış soumlzcuumlklerin eş seslisi yoktur Ccediluumlnkuuml bu kelimeleri okurken aynı
sesleri ccedilıkarmayız
OumlrnekM Acircşık - aşık nacircr - nar
M Kacircr - kar acircmacirc - ama
AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlkleri sesteşleriyle birer cuumlmlede kullanınız
1 Guumll
2 Yol
3 Yaz
4 Bin
5 Kan
Bahccedilemizdeki guumlller accedilmışBebek uyanınca guumllmeye başladı
Domatesler yollara doumlkuumllmuumlştuumlBahccediledeki yabani otları tek tek yolduk
Bu yaz da geldi geccediliyorSanatccedilı daha ccedilok macere romanı yazıyor
Yuumlzuumlnden duumlşen bin parccedilaydıSaat 1400rsquote otobuumlse bindik
Yaralının elinden kanlar akıyorduBu saccedilmalıklara kanacağımı sanma
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
68
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim
1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu
2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti
3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml
4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış
5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi
6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu
7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu
8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz
vazife a
oumlğrenci b
yaşlı c
oumlnem d
ırak e
duumlzey f
namzet g
armağan h
Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz
Yol
Sıcak
Var
Dar
Saccedil
Ak
Koumly
Kanun
Dolu
Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız
Taze
Er
Sabah
Derin
Doğal
Pozitif
Evcil
Onarmak
Ağlamak
Dost
3
e
a
f
h
g
Bayat Negatif
Geccedil Yabani
Akşam Bozmak
Sığ Guumllmek
Yapay Duumlşman
b
c
d
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
69
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Dikkat
Atasoumlzlerinin bazıları hem
gerccedilek hem mecaz anlam ta-
şır
M Hamama giren terler
ATASOumlZLERİ
Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren
genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği
bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir
Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir
soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez
ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo
diyemeyiz
Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır
M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)
M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)
M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)
M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)
M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)
Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir
MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)
M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)
M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)
M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)
AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz
G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez
2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter
3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez
4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz
5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır
3
3
3
3
3İS
ABET YAYIN
LARI
CcedilOumlZUumlMLER
70
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur
C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar
E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz
D C
A
E F
BİSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
66
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
İsabetli Bilgi
Bir soumlzcuumlğuumln olumsuz kullanımı
onun zıt anlamı olmaz
2 Yakın Anlamlılık İlişkisi
Bu soumlzcuumlkler hemen hemen aynı anlamı karşılayan fakat aralarında kuumlccediluumlk farklılıklar
bulunan soumlzcuumlklerdir
M Eş - dost
M Yalan - yanlış
M Doğru - duumlruumlst
3 Zıt (Karşıt) Anlamlılık İlişkisi
Anlamları birbirine karşıt olan kavramları karşılayan soumlzcuumlklerdir
M Alt - uumlst
M Dar - bol
M Taze - bayat
AlıştırmaAşağıdaki kelimelerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız
Guumllmek
Ceza
Ccedilabuk
Olağanuumlstuuml
Seyrek
Soyut
Ağlamak Sıradan
Sık
Somut
Oumlduumll
Yavaş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
67
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Eş Sesli Soumlzcuumlkler
Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu hacirclde anlamları tamamen farklı olan soumlzcuumlkler-
dir
OumlrnekM Yuumlzuumlnde buumlyuumlk bir ben vardı
M Bu soumlzleri ben mi soumlylemişim
Sesteşlik soumlzcuumlklerin farklı temel anlamlara sahip olmasıdır Bunun iccedilin ccedilok anlamlı-
lık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır
OumlrnekM Ccedilay ccedilok soğuktu (gerccedilek anlam)
M Bize ccedilok soğuk davrandı (mecaz anlam)
Duumlzeltme işareti almış soumlzcuumlklerin eş seslisi yoktur Ccediluumlnkuuml bu kelimeleri okurken aynı
sesleri ccedilıkarmayız
OumlrnekM Acircşık - aşık nacircr - nar
M Kacircr - kar acircmacirc - ama
AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlkleri sesteşleriyle birer cuumlmlede kullanınız
1 Guumll
2 Yol
3 Yaz
4 Bin
5 Kan
Bahccedilemizdeki guumlller accedilmışBebek uyanınca guumllmeye başladı
Domatesler yollara doumlkuumllmuumlştuumlBahccediledeki yabani otları tek tek yolduk
Bu yaz da geldi geccediliyorSanatccedilı daha ccedilok macere romanı yazıyor
Yuumlzuumlnden duumlşen bin parccedilaydıSaat 1400rsquote otobuumlse bindik
Yaralının elinden kanlar akıyorduBu saccedilmalıklara kanacağımı sanma
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
68
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim
1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu
2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti
3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml
4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış
5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi
6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu
7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu
8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz
vazife a
oumlğrenci b
yaşlı c
oumlnem d
ırak e
duumlzey f
namzet g
armağan h
Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz
Yol
Sıcak
Var
Dar
Saccedil
Ak
Koumly
Kanun
Dolu
Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız
Taze
Er
Sabah
Derin
Doğal
Pozitif
Evcil
Onarmak
Ağlamak
Dost
3
e
a
f
h
g
Bayat Negatif
Geccedil Yabani
Akşam Bozmak
Sığ Guumllmek
Yapay Duumlşman
b
c
d
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
69
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Dikkat
Atasoumlzlerinin bazıları hem
gerccedilek hem mecaz anlam ta-
şır
M Hamama giren terler
ATASOumlZLERİ
Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren
genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği
bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir
Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir
soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez
ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo
diyemeyiz
Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır
M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)
M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)
M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)
M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)
M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)
Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir
MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)
M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)
M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)
M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)
AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz
G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez
2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter
3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez
4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz
5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır
3
3
3
3
3İS
ABET YAYIN
LARI
CcedilOumlZUumlMLER
70
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur
C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar
E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz
D C
A
E F
BİSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
67
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Eş Sesli Soumlzcuumlkler
Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu hacirclde anlamları tamamen farklı olan soumlzcuumlkler-
dir
OumlrnekM Yuumlzuumlnde buumlyuumlk bir ben vardı
M Bu soumlzleri ben mi soumlylemişim
Sesteşlik soumlzcuumlklerin farklı temel anlamlara sahip olmasıdır Bunun iccedilin ccedilok anlamlı-
lık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır
OumlrnekM Ccedilay ccedilok soğuktu (gerccedilek anlam)
M Bize ccedilok soğuk davrandı (mecaz anlam)
Duumlzeltme işareti almış soumlzcuumlklerin eş seslisi yoktur Ccediluumlnkuuml bu kelimeleri okurken aynı
sesleri ccedilıkarmayız
OumlrnekM Acircşık - aşık nacircr - nar
M Kacircr - kar acircmacirc - ama
AlıştırmaAşağıda verilen soumlzcuumlkleri sesteşleriyle birer cuumlmlede kullanınız
1 Guumll
2 Yol
3 Yaz
4 Bin
5 Kan
Bahccedilemizdeki guumlller accedilmışBebek uyanınca guumllmeye başladı
Domatesler yollara doumlkuumllmuumlştuumlBahccediledeki yabani otları tek tek yolduk
Bu yaz da geldi geccediliyorSanatccedilı daha ccedilok macere romanı yazıyor
Yuumlzuumlnden duumlşen bin parccedilaydıSaat 1400rsquote otobuumlse bindik
Yaralının elinden kanlar akıyorduBu saccedilmalıklara kanacağımı sanma
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
68
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim
1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu
2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti
3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml
4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış
5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi
6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu
7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu
8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz
vazife a
oumlğrenci b
yaşlı c
oumlnem d
ırak e
duumlzey f
namzet g
armağan h
Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz
Yol
Sıcak
Var
Dar
Saccedil
Ak
Koumly
Kanun
Dolu
Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız
Taze
Er
Sabah
Derin
Doğal
Pozitif
Evcil
Onarmak
Ağlamak
Dost
3
e
a
f
h
g
Bayat Negatif
Geccedil Yabani
Akşam Bozmak
Sığ Guumllmek
Yapay Duumlşman
b
c
d
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
69
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Dikkat
Atasoumlzlerinin bazıları hem
gerccedilek hem mecaz anlam ta-
şır
M Hamama giren terler
ATASOumlZLERİ
Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren
genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği
bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir
Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir
soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez
ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo
diyemeyiz
Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır
M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)
M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)
M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)
M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)
M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)
Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir
MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)
M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)
M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)
M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)
AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz
G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez
2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter
3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez
4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz
5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır
3
3
3
3
3İS
ABET YAYIN
LARI
CcedilOumlZUumlMLER
70
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur
C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar
E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz
D C
A
E F
BİSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
68
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili soumlzcuumlklerin eş anlamlılarını aşağıdaki tablodan bulup yanındaki harfi cuumlmlelerde belirtilen yere yazarak eşleştirelim
1 ( ) Uzaklardaki oğlunu ccedilok oumlzluumlyordu
2 ( ) Bu goumlrevi başarıyla yerine getirecekti
3 ( ) Denizlerdeki su seviyesi oldukccedila duumlşuumlktuuml
4 ( ) Sana guumlzel bir hediye almış
5 ( ) Okul başkanlığına aday olduğunu soumlyledi
6 ( ) Talebelik yıllarını ccedilok oumlzluumlyordu
7 ( ) Hasta ve ihtiyar bir adam bize doğru geliyordu
8 ( ) Bu duruma gereken ehemmiyeti goumlstermeliyiz
vazife a
oumlğrenci b
yaşlı c
oumlnem d
ırak e
duumlzey f
namzet g
armağan h
Verilen kelimelerden eş sesli olanların yanındaki kutucuğu işaretleyiniz
Yol
Sıcak
Var
Dar
Saccedil
Ak
Koumly
Kanun
Dolu
Aşağıdaki soumlzcuumlklerin zıt anlamlılarını boş yerlere yazınız
Taze
Er
Sabah
Derin
Doğal
Pozitif
Evcil
Onarmak
Ağlamak
Dost
3
e
a
f
h
g
Bayat Negatif
Geccedil Yabani
Akşam Bozmak
Sığ Guumllmek
Yapay Duumlşman
b
c
d
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
69
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Dikkat
Atasoumlzlerinin bazıları hem
gerccedilek hem mecaz anlam ta-
şır
M Hamama giren terler
ATASOumlZLERİ
Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren
genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği
bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir
Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir
soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez
ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo
diyemeyiz
Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır
M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)
M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)
M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)
M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)
M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)
Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir
MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)
M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)
M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)
M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)
AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz
G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez
2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter
3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez
4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz
5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır
3
3
3
3
3İS
ABET YAYIN
LARI
CcedilOumlZUumlMLER
70
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur
C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar
E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz
D C
A
E F
BİSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
69
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriDers ndash 07
Dikkat
Atasoumlzlerinin bazıları hem
gerccedilek hem mecaz anlam ta-
şır
M Hamama giren terler
ATASOumlZLERİ
Uzun deneyimler ve goumlzlemler sonucu oluşmuş yol goumlsteren oumlğuumlt veren
genel kural biccediliminde kalıplaşan kim tarafından ve ne zaman soumlylendiği
bilinmeyen kalıplaşmış soumlzlere ldquoatasoumlzuumlrdquo denir
Atasoumlzleri kalıplaşmıştır bu nedenle soumlzcuumlklerin yerleri değiştirilemez ve bir
soumlzcuumlğuumln yerine eş anlamlısı ya da yakın anlamlısı getirilemez
ldquoKaynayan kazan kapak tutmazrdquo yerine ldquoKaynayan tencere kapak tutmazrdquo
diyemeyiz
Atasoumlzlerinin birccediloğu mecaz anlamlı bazıları da gerccedilek anlamlıdır
M Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar (Mecaz anlamlı)
M Balık baştan kokar (Mecaz anlamlı)
M Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz (Mecaz anlamlı)
M Buguumlnuumln işini yarına bırakma (Gerccedilek anlamlı)
M Guumlvenme varlığa duumlşersin darlığa (Gerccedilek anlamlı)
Atasoumlzlerinin bazıları genel kural niteliği taşırken bazıları oumlğuumlt bildirir
MAk akccedile kara guumln iccedilindir (Genel kural)
M Sakla samanı gelir zamanı (Oumlğuumlt)
M İki duumlşuumln bir soumlyle (Oumlğuumlt)
M Dost kara guumlnde belli olur (Genel kural)
AlıştırmaAşağıdaki atasoumlzlerinden gerccedilek anlamlı olanları ldquoGrdquo mecaz anlamlı olanları ldquoMrdquo ile belirtiniz
G M1 Ccedilağrılan yere erinme ccedilağrılmayan yerde goumlruumlnmez
2 Yol yuumlruumlmekle borccedil oumldemekle biter
3 Bir goumlz ağlarken oumlbuumlr goumlz guumllmez
4 Ava gelmez kuş olmaz başa gelmez iş olmaz
5 Aşure yemeğe giden kaşığı cebinde taşır
3
3
3
3
3İS
ABET YAYIN
LARI
CcedilOumlZUumlMLER
70
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur
C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar
E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz
D C
A
E F
BİSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
70
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki atasoumlzlerini uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
A Ccedilivi ccediliviyi soumlker B Bakarsan bağ olur bakmazsan dağ olur
C Bal tutan parmağını yalar D Parayı veren duumlduumlğuuml ccedilalar
E Kurttan ccediloban olmaz F İki karpuz bir koltuğa sığmaz
D C
A
E F
BİSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
71İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
1 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde verilen soumlzcuumlkler arasında farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) Pozitif ndash Negatif B) Doğal ndash Yapay
C Yağlı ndash Yağsız D) Derin ndash Sığ
2 Aşağıdaki seccedileneklerin hangisinde altı ccedilizili kelime-ler eş sesli değildir
A) Ccedilocukluğumda saz toplar onlardan kuumlccediluumlk sepetler
yapardık
Saz ccedilalmayı ccedilok istesem de bir tuumlrluuml oumlğrenemiyo-
rum
B Guumlreş bizim ata sporumuz
Piknikte koca koca adamlar guumlreşti
C) Ben senin soumlylediklerine katılmıyorum
Sol tarafında kaşının hemen yanında kuumlccediluumlk bir ben
var
D) Sol yanımda duran kişiyi tanıyamamışım
Sulamayınca ccediliccedileklerin bir kısmı solmuştu
3 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangileri aralarındaki an-lam youmlnuumlyle farklıdır
A) Bir elin sesi ccedilıkmaz ndash Yalnız taş duvar olmaz
B) Doğru soumlyleyeni dokuz koumlyden kovarlar ndash Doğruyu
soumlyleyenin tepesi delik olur
C İyilik eden iyilik bulur ndash İyiliğe iyilik olsaydı koca
oumlkuumlze bıccedilak olmazdı
D) Keskin sirke kuumlpuumlne zarar ndash Oumlfkeyle kalkan zararla
oturur
4 Aşağıdaki soumlzcuumlklerle anlam bakımından uumlccedilluuml bir grup oluşturulduğunda hangisi dışarıda kalır
A) Kilolu B) Semiz
C Temiz D) İri
5 Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisi ldquoGerccedilekler asla
saklanmazrdquo cuumlmlesiyle aynı anlama gelmektedir
A) Ayranım bozuktur diyen olmaz
B) Kalaylı bakır kuumlflenmez
C) Horozu ccedilok olan koumlyuumln sabahı geccedil olur
D Guumlneş balccedilıkla sıvanmaz
6 ldquoDost kara guumlnde belli olurrdquo cuumlmlesindeki ldquokarardquo soumlz-cuumlğuumlnuumln eş anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir
A) Siyah B) İyi
C Koumltuuml D) Ferah
7 Aşağıdaki altı ccedilizili soumlzcuumlklerden hangisinin hem zıt anlamlısı hem de eş seslisi vardır
A) Bir anda kendini yerde buldu
B Anneannem evi bir anda yandı
C) Bize goumlre yanlıştı senin yaptığın
D) Mutluluğu kişi aramakla bulamaz
8 Atasoumlzleri genel kural ve oumlğuumlt verme gibi anlamlar iccedile-
rebilir
Aşağıdaki atasoumlzlerinden hangisinde oumlğuumlt verme an-lamı vardır
A) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
B) Yalnız taş duvar olmaz
C Buguumlnuumln işini yarına bırakma
D) El elden uumlstuumlnduumlr
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
72 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Eş Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Soumlzcuumlkler AtasoumlzleriTest ndash 07
9 Bazı atasoumlzleri mecaz anlamlı bazıları hem mecaz
hem gerccedilek anlamlı olabilir Bazıları ise sadece gerccedilek
anlamlıdır
Aşağıdaki atasoumlzlerinin hangisi sadece gerccedilek an-lamlıdır
A) Ağır kazan geccedil kaynar
B) Mum dibine ışık vermez
C Dost ile ye iccedil alışveriş etme
D) Minareyi ccedilalan kılıfını hazırlar
10 Aşağıda cuumlmlelerin hangsinde zıt anlamlı soumlzcuumlkler bir arada kullanılmıştır
A) Kısa zamanda goumlze girmeyi başarmıştı
B Bayat yumurtaları tazleri ile değiştirdi
C) Sınavda birkaccedil zor soru vardı
D) Biz tatile sevinirken birkaccedil arkadaşımız sevinemedi
11 1 Misafir ndash Konuk
2 Ses ndash Seda
3 Yapay ndash Suni
4 Baki ndash Fani
Numaralanmış soumlzcuumlk ccediliftlerinin hangisinde diğerle-rinden farklı bir anlam ilişkisi vardır
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
12 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquokururdquo soumlzcuumlğuuml ldquoıs-
lakrdquo soumlzcuumlğuumlnuumln karşıt anlamlısı olarak kullanılmış-tır
A Kuru bir bezle masayı sildi
B) Ccedilocuk kuru bir oumlksuumlruumlğe yakalanmıştı
C) Kuru dallar arasında bir goumllge belirledi
D) Kuru bir ccedilayla karın doyar mı
13 I Azı bilmeyen ccediloğu hiccedil bilmez
II Kanaat gibi devlet bulunmaz
III Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
IV Yedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardır
V Elden gelen oumlğuumln olmaz o da vaktinde bulunmaz
Numaralandırılmış cuumlmleler taşıdıkları anlam oumlzellik-lerine goumlre ikişerli gruplandığında hangi atasoumlzuuml tek kalır
A) II B) III C) IV D) V
14 (I) Sabahları zinde ve uykumu almış bir şekilde kalka-
bilmek iccedilin akşamları erken yatarım (II) Bu zindelik
sayesinde yazılarımdaki soumlzcuumlkler kelimeler bir anda
geliverir (III) Kırık doumlkuumlk soumlzcuumlklerle duumlşuumlncelerimizi
yazıya doumlkmeye ccedilalışırken kimsenin kalbini de kırmak
istemem (IV) Alışkanlık edindiğim bu işleri yaptıktan
sonra kendimi hayatın akışına bırakır her insan gib ek-
mek davamın peşine duumlşerim
Bu metinde numaralandırılmış cuumlmlelerle ilgili aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır
A) I cuumlmlede zıt anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
B) II cuumlmlede eş anlamlı soumlzcuumlkler kullanılmıştır
C) III cuumlmlede eş sesli bir kelimenin her iki anlamı da
kullanılmıştır
D) IV cuumlmlenin anlamında deyimlerden yararlanılmış-
tır
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
73
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Bazı cuumlmlelerde sonuccedil nedenden
oumlnce soumlylenebilir
1 Neden - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin ya da durumun hangi sebeple ya da gerekccedilelerle yapıldığını bildiren cuumlmle-
lerdir
Neden sonuccedil cuumlmlelerinde ldquoiccedilin -den dolayı diye -den oumltuumlruuml -dığındanrdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklere yer verilir
Bu cuumlmleler ldquoneden niccedilinrdquo sorularına cevap verir
Cuumlmlede neden belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquonedeniylerdquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
neden - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Sular akmadığı iccedilin temizlik yapamadık
Neden Sonuccedil
M Havalar soğuduğundan kışlıkları ccedilıkardık
Neden Sonuccedil
M Erken kalkamayınca okula geccedil kaldı
Neden Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki neden - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Hava yağmurlu olduğundan
2 Sabah okula geciktim ccediluumlnkuuml
3 Arabayla suumlratli gittiği iccedilin
4 Kalemim yok diye
5 Sınavım iyi geccediltiğinden
yanıma şemsiye aldım
servisi kaccedilırdım
kaza yaptı
tahtadakileri yazamadım
ccedilok mutluyum
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
74
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
Dikkat
Sebep - sonuccedil ve amaccedil - sonuccedil
cuumlmleleri birbiriyle karıştırılabilmek-
tedir Sebep - sonuccedil cuumlmlelerinde
eylemin sebebi vardır ve bu sebep
gerccedilekleşmiştir Amaccedil - sonuccedil cuumlm-
lelerinde ise eylemin yapılma ama-
cı vardır ve bu amacın gerccedilekleşip
gerccedilekleşmediği belirsizdir
2 Amaccedil - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin hangi amaca youmlnelik olarak yapıldığını ortaya koyan cuumlmlelerdir
Amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerindeki bu ilişki ldquo-mek iccedilin diye uumlzererdquo gibi soumlzcuumlk ve eklerle
sağlanır
Cuumlmlede amaccedil belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquoamacıylardquo soumlzcuumlğuuml getirilerek
amaccedil - sonuccedil cuumlmleleri bulunabilir
OumlrnekM Okula yetişmek uumlzere evden ayrıldı
Amaccedil Sonuccedil
M Ailemi ziyaret etmek iccedilin Ankararsquoya gidiyorum
Amaccedil Sonuccedil
M Ders ccedilalışmaya arkadaşına gitmiş
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki amaccedil - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 Sana haber vermek iccedilin
2 Pikniğe gitmek uumlzere
3 Okuma - yazma oumlğrenmek iccedilin
4 Kitap okuyalım diye
5 Ccedilocuklara aşı yapmak uumlzere
telefona sarıldım
hazırlık yaptık
ccedilok ccedilalışıyor
yanımıza bol bol kitap aldık
sağlık goumlrevlileri geldi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
75
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerDers ndash 08
3 Koşul - Sonuccedil Cuumlmleleri
Bir eylemin gerccedilekleşmesinin başka bir eylemin gerccedilekleşmesine bağlı olduğu cuumlmleler-
dir
Cuumlmlelerde koşul anlamı ldquo-se -di mi -meden -dikccedile -medikccedile -mek uumlzererdquo gibi ek ve
soumlzcuumlklerle sağlanabilir
Cuumlmlede koşul belirten ek ya da soumlzcuumlğuumln yerine ldquokoşuluyla şartıylardquo soumlzcuumlkleri ge-
tirilerek koşul - sonuccedil bulunabilir
OumlrnekM Hava guumlzel olursa pikniğe gideriz
Amaccedil Sonuccedil
M Duumlzenli ccedilalışmadan başarılı olamazsın
Amaccedil Sonuccedil
M Biraz acele et ki sinemaya yetişebilelim
Amaccedil Sonuccedil
AlıştırmaAşağıdaki koşul - sonuccedil cuumlmlelerini uygun şekilde tamamlayınız
1 İndirim yaparsanız
2 Fazla katılım olmazsa
3 Duumlzenli ders ccedilalıştın mı
4 Odanı toplamadıkccedila
5 Bizimle gelebilirsin ama
bu elbiseyi alırım
toplantı iptal edilecek
başarılı olursun
evi temizleyemem
oumlnce goumlrevlerini yerine getirmelisin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
76
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmleleri okuyup ldquoamaccedil - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (A) ldquokoşul - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (K) ldquoneden - sonuccedilrdquo ilişkisi olanları (N) harfleriyle goumlsteriniz
1 Buumltuumln isteklerini yerine getirdi onu ccedilok seviyordu
2 İlginccedil bir konu bulsak da oumlykuumlleştirsek
3 Uumlzuumllmemen iccedilin hepimiz sessiz kaldık
4 Hava erken karardığından hemen eve doumlnduumlm
5 Acıktığı iccedilin mutfakta doumlrt doumlnuumlyor
6 Guumlnler uzarsa dışarıda daha ccedilok kalabileceğim
7 Konuyu anlatmak iccedilin ccedilok ccedilaba harcadım
8 Seni goumlruumlrsem guumlnuumlm guumlzel geccediliyor
9 Bu felaketin uumlstesinden gelebilmek iccedilin birlik olmalıyız
10 Sana kızdığı iccedilin bize katılmadı
11 Sanat oumlzguumlr bir toplumu savunuyorsa sanattır
12 Elbise almak iccedilin alışveriş merkezine gidiyoruz
13 Erozyon tehlikesinden dolayı insanlar boumllgeyi terk ediyor
14 Sınavı kazanmak iccedilin oumllesiye ccedilalışıyor
15 Duumlzenli kitap okursa hayatı renklenir
N
K
K
K
K
K
A
A
A
A
A
N
N
N
N
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
77İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
1 ldquoKoşul gerccedilekleşse de sonuccedil alınamayacağırdquo anla-mı taşıyan bir cuumlmle yazmak istendiğinde aşağıdaki cuumlmlelerin hangisi doğru cevap olur
A) Yediklerine dikkat edersen kilo verebilirsin
B Oumlzuumlr dilese de affetmem artık onu
C) Seni affederim ama oumldevlerini yapacaksın
D) Neşeli ol ki genccedil kalasın
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep - sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Yağan kardan dolayı guumlnlerce dışarı ccedilıkamadık
B) Birccedilok yerde soğuktan ccedileşmelerden akan sular
donmuştu
C Misafirlerinden oldukccedila şikayetccediliydi
D) Sınıfta guumlruumlltuumlden durulmuyordu
3 1 Onun iccedilin huysuzun tekidir diyorlar
2 Otobuumlse yetişmek iccedilin aceleyle ccedilıktı
3 Onu son bir goumlreyim diye geldim
4 Olanları duyunca şaşırdım
Yukarıdaki cuumlmlelerin hangisi ya da hangilerinde amaccedil ndash sonuccedil ilişkisi vardır
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C 2 ve 3 D) 3 ve 4
4 ldquoilerdquo soumlzcuumlğuuml aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquone-
denrdquo anlamı katmıştır
A) Sevgi ile yaklaşıyordu bize
B Arkadaşlarımla tartıştığım iccedilin uumlzguumlnuumlm
C) O kadar yolu arabayla gelmiş
D) Kaza yapan aracın kaldırılmasıyla trafik rahatladı
5 Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisinde ldquobir koşula bağlılıkrdquo soumlz konusudur
A) Yazarların yaratıcılığının temelinde biraz da birikim-
leri vardır
B) Oumlykuuml yazarları roman yazarlarından daha ccedilok zor-
lanırlar aslında
C) Duyarlılık seviyemizi daha ilerilere taşımak iccedilin ccedilaba
goumlstermeliyiz
D Kişi duumlşuumlncelerini bir koumlşeye bırakarak yazdığı suuml-
rece herkese hitap eden eserler ortaya koyabilir
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde farklı bir anlam iliş-kisi vardır
A) Ders ccedilalışmak iccedilin arkadaşına uğradı
B) Konuyu anlayayım diye uumlccedil saat ders anlattı
C) Kitap almaya kitapccedilıya gittik
D Eskiden elektrik olmadığından mum ışığında ders
ccedilalışırdık
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
78 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Sebep - Sonuccedil Amaccedil - Sonuccedil Koşul - Sonuccedil Belirten CuumlmlelerTest ndash 08
7 Sorulara cevap veremeyince ağlamaya başladı
Aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi anlam ilişkisi youmlnuumlyle yukarıdaki cuumlmleyle oumlzdeştir
A) Olumlu duumlşuumlnmek kişiye fayda sağlar
B) Buumltuumln bu yemekleri annem iccedilin pişirdim
C) Sağlıklı olabilmek iccedilin yediklerine dikkat ediyor
D Hava ccedilok sıcak olduğundan pencereleri accediltık
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yay ayraccedil iccedilinde ve-rilen anlam ilişkisi yoktur
A Hızlı koşmak istiyorsan suumlrekli antreman yapmalı-
sın (Amaccedil ndash sonuccedil)
B) Beklediği haber gelmediğinden huumlzuumlnlendi (Neden
ndash sonuccedil)
C) Orhan Velirsquoyi ccedilok sevdiğim iccedilin onun bir ccedilok şiirini
ezberledim (Neden ndash Sonuccedil)
D) Hayallerini suumlsleyen mesleği yapabilmek iccedilin tıp fa-
kuumlltesinde okuyor (Amaccedil ndash sonuccedil)
9 (I) Sebebini ccedilok duumlşuumlnduumlğuumlm ama bir tuumlrluuml bulama-
dığım sorunlarımdan biri de uumlniversiteye başladıktan
sonra yıllık kitap okuma sayımdaki duumlşuumlştuumlr (II) Bel-
ki de bunda ortaokul ve lise yıllarında yeterince kitap
okuduğum duumlşuumlncesidir bilemiyorum (III) Her ne se-
bepten olursa olsun kitaptan uzak durmak kitap say-
falarını karıştırmamak beni uumlzuumlyor ve bu duruma ccedilouml-
zuumlm bulmanın bir yolunu arıyorum (IV) Eğer sağlıklı
duumlşuumlnuumlrsem bu ccediloumlzuumlme de ulaşacağım
Bu metindeki numaralı cuumlmlelerden hangisi ldquokoşul -
sonuccedilrdquo anlamı taşımaktadır
A) I B) II C) III D IV
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yargının gerccedilek-leşmesi koşula bağlanmıştır
A) Kilo vereyim diye spora başladı
B) Bu saatten sonra bizi arasa da sonuccedil değişmez
C Sana yardımcı olmamızı istiyorsan problemlerini bi-
zimle paylaşmalısın
D) Yanılmadan bilim olmaz
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sebep ndash sonuccedil ilişki-si yoktur
A) Bebek uyuduğu iccedilin ev ccedilok sessizdi
B) Duumlzenli soru ccediloumlzduumlğuuml iccedilin başarılıydı
C Dinlenebilmek iccedilin erkenden eve geldi
D) Ccedilevreyi ccedilok iyi bilmediği iccedilin kayboldu
12 (1) Doğu Anadolu her mevsimde sert bir iklime sahiptir
(2) Bu boumllgedeki insanlar geccedilimlerini tarım ve hayvan-
cılıkla sağlar (3) Boumllgedeki tarım etkinlikleri genellikle
boumllgenin guumlneyinde gerccedilekleştirilir (4) Yer şekilleri ve
iklimin olumsuz etkilerinden dolayı tarımsal faaliyetler
pek gelişmemiştir
Yukarıdaki parccedilada numaralandırılmış cuumlmlenin han-gisinde yargının sebebi belirtilmiştir
A) 1 B) 2 C) 3 D 4
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
79
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Olay
Kahramanların başından geccedilenler ya da yazıda anlatılan durumdur
Yer (Mekacircn) Olayın yaşandığı ccedilevre veya mekacircndır Bazı metinlerde mekacircn belirsizdir
Zaman Olayın yaşandığı zaman dilimidir Bazı metinlerde zaman ya accedilık olarak verilmez ya
da belirsizdir
Kişiler Anlatılan olayı yaşayan kahramanlardır
Bir metnin kahramanlarunı insanlar oluşturuyorsa ldquoşahıs kadrosurdquo hayvanlar bitki-
ler cansız varlıklar oluşturuyorsa ldquovarlık kadrosurdquo adını alır
AlıştırmaAşağıdaki paragrafta yer alan olay yer zaman ve şahıs unsurlarını yazınız
Karanlık puslu bir kış gecesi ve gece iki sularıydı Şehir derin bir uykudaydı
Bense eve henuumlz doumlnuumlyordum Tam iccedilimden ldquoAh bir polise rastlasamrdquo
diyordum ki bana doğru yaklaşan iki goumllge goumlrduumlm
Olay
Yer
Zaman
Şahıslar
Bir gece yarısı tenha bir sokakta yaşananlarSokak
Bir kış gecesi ve gece iki civarıOlayı anlatan kişinin kendisi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
80
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
PARAGRAFTA ANLATIM YOumlNTEMLERİ
Yazarın anlatmak istediklerinin okuyucu tarafından daha anlaşılabilir ve etkileyici bulun-
ması amacıyla kullanılan ve geliştirilen bazı youmlntem ve teknikler vardır İşte bu youmlntem ve
tekniklere ldquoanlatım youmlntemlerirdquo diyoruz
Paragrafta kullanılan anlatım youmlntemleri şunlardır
1 Accedilıklama Bu anlatım biccediliminde amaccedil bir konuda bilgi vermek bir konuyu oumlğretmektir
Sanatlı soumlyleyişlere yer verilmez accedilık anlaşılır bir dil kullanılır
Tanımlama sayısal verilerden yararlanma oumlrneklendirme gibi duumlşuumlnceyi geliştirme
yollarına başvurulur
Makale fıkra (koumlşe yazısı) deneme soumlyleşi vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
OumlrnekHuumlcre canlıların yaşam oumlzelliklerinin en kuumlccediluumlk yapı birimidir Huumlcreler genellikle goumlzle
goumlruumllemeyecek kadar kuumlccediluumlktuumlr İncelenmeleri iccedilin mikroskopta buumlyuumltuumllmeleri gerekir
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
81
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
Dikkat
Karşıt goumlruumlşlerin yer alması tar-
tışmayı accedilıklamadan ayırır
2 Tartışma Bir yargıyı bir duumlşuumlnceyi ya da oumlneriyi ccediluumlruumltme değiştirme amacıyla yazılan yazılar-
da kullanılan anlatım tekniğidir
Yazar bu tuumlr paragraflarda karşısında biri varmış ve onunla sohbet ediyormuş hava-
sı iccedilindedir Bazen sorular sorar ve bu sorulara cevap verir
Tartışmada oumlrneklendirme karşılaştırma tanımlama tanık goumlsterme gibi yollara
başvurulur
Deneme eleştiri sohbet fıkra (koumlşe yazısı) makale vb yazı tuumlrlerinde kullanılır
Oumlrnek
Şoumlyle bir duumlşuumlnuumlyorum da sanırım bazı insanicirc değerlerimizi yitiyoruz Yol
ortasında bir kadın tartaklanıyor ldquoBize nerdquo deyip geccedilebiliyoruz
Trafik kazası geccedilirmiş bir yaralıyı arabamıza almak istemiyoruz
Bazılarımız elbette bu soumlylediklerimizin dışında ama bu hacircle nasıl geldik
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
82
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
3 Betimleme Goumlrme işitme tatma dokunma koklama gibi duyu organlarımız aracılığıyla varlıkla-
rın belirleyici niteliklerini algılama ve bu nitelikleri belirterek onları goumlruumlnuumlr kılmadır
Amaccedil okuyucuya izlenim kazandırmak yani yazarın anlattıklarını okuyucunun goumlzuumln-
de canlandırmasını sağlamaktır
Anlatılanlar olaylar dizisi olmaması bakımından oumlykuumllemeden ayrılır
Oumlrnek
Hafta sonu pikniğe gittiğimiz yer geniş bir duumlzluumlğuumln ortasında yemyeşil bir
alandı Bu duumlzluumlğuumln hemen yanında pırıl pırıl ve serin sularıyla bir nehir
akıyordu Nehrin iki yanı doumlkuumllen yapraklarıyla goumlrsel bir şoumllen sunan
ağaccedillarla kaplıydı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
83
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriDers ndash 09
4 Oumlykuumlleme Konuyu yani anlatılanları eylem iccedilinde aktarma biccedilimidir
Bu anlatım biccediliminde olayların oluş sırasına goumlre aktarımı soumlz konusudur Bundan
dolayı da okuyucu eylem iccedilinde yaşar
Anlatılanlar zihinde tasarlanabilmesi youmlnuumlyle betimlemeyle karıştırılabilir Aradaki
fark oumlykuumllemenin izlenimlere değil birbirine bağlı olayların anlatılmasına ve hareket-
liliğe dayalı olmasıdır
Oumlrnek
Yatağın altında yeşil tahtadan bir sandık duruyordu Heyecanla ve merakla
sandığı accediltım Az kalsın sevincimden haykıracaktım Babamın bir hafta
oumlnce goumlnderdiği hediyelerin iccedilinden ccedilıkan guumlmuumlş gibi parlak kaşağıyı
aldım hemen ahıra koştum Atları tımar etmeye başladım Atlar hiccedil sorun
ccedilıkarmadan duruyor sanki tımarın bitmesini hiccedil istemiyor gibi davranıyordu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
84
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki olay yer zaman ve şahıs unsurlarıyla bir paragraf oluşturunuz
Olay Ahmetrsquoin başından geccedilenler
Yer İstanbulrsquoun semtlerinden biri
Zaman Kış mevsiminde bir gece yarışı
Şahıslar Ahmet
Parccediladaki yer alan olay mekan zaman ve şahısları boşluklara yazınız
Uzun zamandan beri goumlrmek istediğimiz İznikrsquoe gitmek uumlzere ailemle birlikte bir pazar guumlnuuml erkenden yola
koyulduk Uumlccedil saatlik bir yolculuktan sonra nihayet İznikrsquoe varmıştık Şehir buumlyuumlleyiciydi ve her yer tarih kokuyordu
OlayZamanMekanŞahıslar
Ahmet ve ailesi İstanbulrsquoun en eski semtlerinden birinde oturuyorlardı Mevsim kıştı Ahmet gece yarısı pencereden baktı-ğında dışarıda lapa lapa kar yağdığını goumlrduuml Her yer bembeyazdı Ahmet heyecanla kendini dışarıya attı
İznik gezisiBir pazar guumlnuumlİznikKahraman ve ailesi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
85
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biccedilimlerini verilen boşluklara yazınız
1 Meddahrsquoın soumlzluumlkteki anlamı ldquoccedilok oumlvenrdquodir Adını anlatan kişiden alan bu oyun hikacircye anlatma geleneğine dayanır
Meddahlık hikacircye etme ve taklit yapma sanatıdır Guumlnluumlk olaylar masallar efsaneler destanlar meddahın konusu
iccediline girer
Anlatım Biccedilimi
2 İnsan yaşadığı youmlrenin etkisiyle biccedilimleniyor Yaşar Kemal Ccedilukurovarsquoda yaşadı Ccedilukurovarsquoyı yazdı Sait Faik
Burgazrsquoda yaşadı Burgazrsquoı yazdı Yazarın yaşadıkları tabii ki yazdıklarına yansır Konuyu işleyiş biccedilimleri bakış
accedilıları farklı olabilir fakat her yazarın yazdıklarında hayatını suumlrduumlrduumlğuuml kentin izlerini goumlrebilirsiniz
Anlatım Biccedilimi
3 Goumlz olabildiğine uzayıp giden tarlalar su iccedilindeydi Ova sanki bir denizi andırıyordu Ekinler tuumlm ovayı kaplamıştı
Az ileride Menderes bulanık sularıyla şırıl şırıl akıyordu
Anlatım Biccedilimi
4 Tam oradan ayrılacağım sırada bulunduğum sokağa doğru gelen bir adam goumlrduumlm Evlerden birinin kapı aralığına
gizlendim ve beklemeye başladım Adamın ayakkabılarının ccedilıkardığı sesler boş sokakta yankılanıyordu Kalbimse
korkuyla ccedilarpıyordu
Anlatım Biccedilimi
5 MOuml 3000 yıllarına uzanan tarihiyle Anadolursquonun en eski halklarından olan ve oumlzguumlrluumlklerine duumlşkuumlnluumlkleriyle
tanınan Likyalıların yerleşim yerlerinden biri de Hoyranrsquodır Bir Antik Ccedilağ araştırmacısına goumlre bu isim ldquoYuumlce Ana
Tanccedilıra Uumllkesirdquo anlamına geliyor
Anlatım Biccedilimi
Accedilıklama
Tartışma
Betimleme
Oumlykuumlleme
Accedilıklama
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
86 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Paragrafta Olay Yer Varlık Kadrosu ve Anlatım TeknikleriTest ndash 09
1 Bir gece aniden uykumdan uyandım Sanki birisi om-
zumu duumlrtmuumlş ya da hemen kulağımın dibinde ldquoHaydi
kalkrdquo diye fısıldamış gibi accedilıldı goumlzuumlm O sırada birinin
beni uyandırdığına yemin edebilirdim Başucumdaki sa-
ate baktım Saat 0514rsquotuuml
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Olay oumlrguumlsuuml B) Zaman
C Mekan D) Kişi
2 16 milyonu aşkın oumlğrenciyle 600 bin oumlğretmenin ders
başı yaptığı yeni bir eğitim - oumlğretim yılına girdik Eğitim
- oumlğretime ayrılan buumltccedile sevindirici rakamlara ulaştı
Fakat youmlneticilerin adeta yapboz oyununa ccedilevirdikleri
bir eğitim sisteminin eritim ve oumlğuumltuumlm sistemine douml-
nuumlştuumlğuumlnuuml soumlylemek abartı olmasa gerek Maalesef
uumllkemizde eğitim ana sorunların goumllgesinde anlık ve
geccedilici muumldahalelerle yuumlruumltuumllduumlğuuml iccedilin olan yine koumlrpe-
cik zihinlere oluyor
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisinden yararlanılmıştır
A) Accedilıklama B Tartışma
C) Betimleme D) Oumlykuumlleme
3 Yerler ccedilamurdu Ccediliseleyen yağmurun dallara ccedilarpan
damlaları derin bir fısıltı ccedilıkarıyordu Ben hemen yere
ccediloumlktuumlm Ccedilam ağacının kalın goumlvdesine sırtımı dayadım
Cebimden paketimi ccedilıkardım ve sırtından yuumlkuumlnuuml indi-
ren ihtiyar avcıya uzattım
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım tekniklerinin hangisinden yararlanılmıştır
A) Karşılaştırma B Betimleme
C) Accedilıklama D) Tartışma
4 Bildiği buumltuumln duaları okuyarak atladı havuza yuumlzmeye
başladı Gittikccedile guumlccedilten duumlşuumlyordu Guumlccedil bela karşıya
ulaşabildi genccedil adam Havuzun diğer ucuna varınca
derin bir nefes aldı Rahatlamıştı Bir suumlre dinlendi so-
luklandı Ccedilevreyi seyretmeye başladı Taştan yapılmış
aslan heykeli karşısındaydı Kuşkulu kuşkulu yaklaştı
Guumlcuumlnuuml toplayıp heykeli sırtladı Yine bildiği buumltuumln du-
aları okuyarak yuumlkselen dik yokuşa doğru yuumlruumlmeye
başladı Yokuş soluğunu kesiyordu Oldukccedila dikti Om-
zundaki heykelse sanki gittikccedile ağırlaşıyordu
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki unsurlardan hangisine yer verilmemiştir
A) Kişi B) Yer
C) Olay oumlrguumlsuuml D Zaman
5 Buumltuumln canlılar bir ya da daha fazla huumlcreden meydana
gelmiştir Canlıların en kuumlccediluumlk yapı birimidir huumlcre Do-
ğada yaşayan canlıların tamamı huumlcrelerden oluşmuş-
tur Doğadaki tuumlm canlıları oluşturan huumlcrelerin sayısı
buumlyuumlkluumlğuuml ve yapısı aynı değildir elbette Bu nedenle de
bitki ve hayvan huumlcreleri arasında benzerlik ve farklılık-
lar oluşur
Yukarıdaki parccedilada aşağıdaki anlatım youmlntemlerin-den hangisi kullanılmıştır
A) Betimleme B Accedilıklama
C) Tartışma D) Oumlykuumlleme
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
87
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Mastar Hacirclindeki Fiiller - Ccedilekimli Fiiller Fiiller kip ve kişi eki aldıkları zaman ccedilekimli fiil olur ve cuumlmlede yuumlklem olarak kullanı-
lır kip ve kişi eklerini almadıklarında ise mastar hacirclinde olurlar Mastarlar fiil koumlk ve
goumlvdelerinin ldquo-mek -makrdquo eki getirilmiş hacirclidir
OumlrnekOkumak Mastar
Okumuş Ccedilekimli fiil
Yazmak Mastar
Yazsam Ccedilekimli fiil
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde altı ccedilizili kelimelerden ldquoccedilekimli fiilrdquo olanları ldquo3rdquo olmayanları işaretiyle belirtiniz
1 Bu meyveler tek tek elle toplanıyor
2 Bu işlerin hepsini bir arada yapmak ccedilok zor
3 Buguumln kuumltuumlphaneye gittik
4 En buumlyuumlk hayalim uzaya gitmek
5 Hafta sonu bir etkinliğe katılmalıyım
AlıştırmaAşağıda yan yana gelerek ccedilekimli fiil oluşturan vagonlar verilmiştir Bu ccedilekimli fiillerin mastar hacirclini bulmak iccedilin numaralanmış vagonlardan hangisinden sonra ldquo-mekmakrdquo eki getirilmelidir
Kır
1 2 3 4
ıl mış tı
Kuumlf
1 2 3 4
len dir di
5
k
Ulaş
1 2 3 4
tır ıl ır
5
sa
2
3
3
3
3
3
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
88
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Dikkat
Oumlğrenilen geccedilmiş zaman eki olan
ldquo-mişrdquo eki geldiği fiile farklı anlam-
lar da katabilir
Bu koltuklar odaya ccedilok farklı bir
hava katmış
(Goumlruumlş belirtme)
Evden ccedilıkarken anahtarları yanına
almamış
(Sonradan oumlğrenme)
Fiillerde Kip Fiillere zaman ya da dilek anlamı katan oumlgeye ldquokiprdquo denir Fiil kipleri iki ana grupta
incelenir
1 Haber (Bildirme) Kipleri
Fiilin hangi zaman diliminde gerccedilekleştiğini bildiren kip ekleridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ır
Kip Eki Oumlrnek Anlam
Goumlruumllen Geccedilmiş
Zaman
-du duuml
-dı -di -tı
-tu -tuuml
Ağla -dıYapılmış bitmiş eylemleri
anlatırDuyulan Geccedilmiş
Zaman
-mış -miş
-muş -muumlşAğla -mış
Şimdiki Zaman -yor Ağlı -yorYapılmakta olan eylemleri
anlatır
Gelecek Zaman-ecek
-acakAğla-y-acak
Yapılacak olan eylemleri
anlatır
Geniş Zaman -r Ağla -rFiilin her zaman yapıldığını
yapılacağını bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerin ccedilekimlendiği zamanı boşluklara yazınız
1 İpliği iğnenin goumlzuumlnden geccedilirdi
2 Hamama giren terler
3 Masanın altındaki kağıdı almış
4 Bu işi kolayca halledeceğiz
5 İccedilindeki oumlfke giderek artıyor
6 Arkadaşlarla ders ccedilalışıyorum
7 Her hafta en az bir kitap bitiririm
8 Bu kış hiccedil kar yağmadı
Goumlruumllen geccedilmiş zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman
Geniş zaman
Duyulan geccedilmiş zaman
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
89
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Şart kipi (-sesa) geldiği fiile zarf
anlamı dışında ldquoistekrdquo anlamı da
katabilir
M Ben de uumlniversiteyi okusaydım
keşke
İsabetli Bilgi
Gereklilik kipi (-meli -malı) ba-
zen olasılık - tahmin anlamı kata-
bilir
M Eve varmış olmalı
2 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiillere zaman anlamı katmayan ama fiillerin gerccedilekleşme şeklini tasarlayan kip ekle-
ridir
Zam
an a
nlam
ı taş
ımaz
Kip Eki Oumlrnek Anlam
İstek Kipi -e -a Gel -eFiilin gerccedilekleşmesi iccedilin istek
bildirir
Dilek - Şart Kipi-se
-saGel-se
Fiilin gerccedilekleşmesi iccedilin şart
bildirir
Gereklilik Kipi-meli
-malıGel-meli
Fiilin yapılmasının gerekliliği-
ni bildirir
Emir Kipi
Eki yoktur
şahıs ekle-
rine goumlre
ccedilekimlenir
GelFiilin yapılmasını emretme
anlamı bildirir
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan altı ccedilizili eylemlerde dilek (tasarlama) kiplerinden han-gilerinin kullanıldığını boşluklara yazınız
1 Yarınki toplantıya gelmelisin
2 Geldiğinde beni mutlaka arasın
3 Yarınki işlerimizi buguumlnden planlayalım
4 Kahvemi iccedilersem kendime gelirim
5 Okuduğun kitapların listesini hazırlamalısın
6 Sonraki taplantıya beraber gidelim
7 İşlem zamanında biterse ceza almaktan kurtuluruz
8 En kısa suumlrede kendine yeni bir kalem al
9Aah ah Evde sıcacık ccedilayımı yudumluyor olsaydım
şimdi
10 Biz gelmeden buradan ayrılmayın
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Emir kipi
İstek kipi
İstek kipi
Şart kipi
Şart kipi
Şart kipi
Gereklilik kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
90
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiilde Kişi
İşin oluşun ya da durumun kim tarafından yapıldığını veya fiilin kiminle ilgili olduğunu
bildirir
Fiillere kişi anlamı eklerle kazandırılır ve fiil ccedilekimleri genellikle
fiil koumlk ya da goumlvdesi + kip eki + kişi eki şeklinde yapılır
Kişi (Şahıs) 1 2 3
TekilBen
ldquo-m -im -yımrdquo
Sen
ldquo-n -sınrdquo
O
eki yoktur bazen
ldquo-sınrdquo kullanılır
CcediloğulBiz
ldquo-iz -k -limrdquo
Siz
ldquo-ın -mız -sınızrdquo
Onlar
ldquo-larrdquo
OumlrnekTanı - yor - uz
Fiil Şimdiki I ccediloğul
koumlkuuml zaman şahıs eki
eki
AlıştırmaAşağıdaki fiilleri inceleyiniz ve aldıkları kip (haber - dilek) ve şahıs (kişi) eklerini be-lirtiniz
Fiil Kip Eki Kişi (Şahıs)
Okumalıyız
Konuşuyorlar
Sarardı
Buumlyuumlyesin
Uzamışım
Yazacaksınız
İzlese
Guumllersin
Tut
Yuumlruumlmeli
(Dilek kipi) Gereklilik kipi
(Haber kipi) Şimdiki zaman
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Haber kipi
Dilek kipi
Dilek kipi
I ccediloğul şahıs
III ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
I tekil şahıs
II ccediloğul şahıs
III tekil şahıs
II tekil şahıs
II tekil şahıs
III tekil şahıs
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
91
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
İsabetli Bilgi
Fiillerde anlam kayması sadece
basit zamanlı fiillerde goumlruumllebilir
Birleşik zamanlı fiillerde anlam
kayması goumlruumllmez
Kip (Zaman Anlam) Kayması
Bir kipin kendi anlamlı dışında bir başka kipin anlamını verecek biccedilimde kullanılmasına
anlam (kip - zaman) kayması denir
Eylem bir kiple ccedilekimlenir fakat bu kip kendi anlamının dışında başka bir kipin anlamını
karşılar
Cuumlmle Biccedilim Youmlnuumlnden Anlam Youmlnuumlnden
Birkaccedil guumln sonra İstanbulrsquoa gidiyoruz Şimdiki Zaman Gelecek Zaman
Keloğlanrsquoın yolu bir guumln koumlye duumlşer
Her hafta buraya gelip ccedilocukları mutlu ediyor
Gelen annem olacak
Dede hadi bana genccedilliğini anlat
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde kullanılan kip eklerini inceleyiniz ve anlama uygun kip ekini ge-tirerek cuumlmleyi yeniden yazınız
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyotroya gidiyoruz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilir
Otobuumls yarın sabah burada olur
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkmayacaksın
Ablam bir bayram guumlnuuml doğuyor
Geniş zaman
Oumlnuumlmuumlzdeki hafta tiyatroya gideceğiz
Cumhuriyet 29 Ekim 1923rsquote ilan edilmiş
Otobuumls yarın sabah burada olacak
Oumldevini bitirmeden dışarı ccedilıkma
Ablam bir bayram guumlnuuml doğmuş
Duyulan geccedilmiş zaman
Şimdiki zaman Geniş zaman
Gereklilik kipi
İstek kipi
Gelecek zaman
Emir kipi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
92
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek Kipleri
İsabetli Bilgi
Geniz zamanın olumsuzu ldquo-mez
-mazrdquo ekleri getirilerek yapılır
Ders ndash 10
Fiillerin Olumsuz Ccedilekimi
Bir işin oluşun hareketin yapıldığını ya da yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil
oluşun hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere de olumsuz
fiiller denir
Kip ve kişi eklerinden oumlnce gelen ldquo-me -mardquo ekleri fiillere olumsuzluk anlamı katar
Oumlrnek
Olumlu Olumsuz
Ccedilalış - (ı) - yorum Ccedilalış - m(a)ı - yor - umHazırla - (y)a - lım Hazırla - ma - (y)a - lımGel - di - k Gel - me - di - kOku - muş - lar Oku - ma - mış - lar
AlıştırmaAşağıda verilen olumlu eylemlerin olumsuzlarını yanlarındaki boşluklara yazınız
Duumlşuumlnmelisin
Konuşmuştu
Başlasın
Soumlyledi
Duumlşuumlnmemelisin
Konuşmamıştı
Başlamalısın
Soumlylemedi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
93
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriDers ndash 10
Fiillerin Soru Ccedilekimi
Fiillerin soru ccedilekimi ldquomı mı mu muumlrdquo soru edatlarıyla yapılır Fiillere bu soru edatları
getirilerek olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimi yapılır
ldquomirdquo soru edatı kendisinden oumlnce gelen soumlzcuumlklerden ayrı kendisinden sonra gelen
eklerle bitişik yazılır
Oumlrnek
Şaşırdık Şaşırdık mı (Olumlu soru)
Şaşırmadık mı (Olumsuz soru)
Biliyormuşuz Biliyor muymuşuz (Olumlu soru)
Bilmiyor muymuşuz (Olumsuz soru)
Ulaşabildi Ulaşabildi mi (Olumlu soru)
Ulaşamadı mı (Olumsuz soru)
AlıştırmaAşağıda verilen fiillerin olumlu soru ve olumsuz soru ccedilekimlerini yanlarındaki boşluk-lara yazınız
Fiil Olumlu Soru Olumsuz Soru
Ağaccedillandırıyor
Kayboldum
Bakmış
Guumlluumlmsuumlyordu
Biter
Getirir
Ağaccedillandırıyor mu
Kayboldum mu
Bakmış mı
Guumlluumlmsuumlyor muydu
Biter mi
Getirir mi
Ağaccedillandırmıyor mu
Kaybolmadım mı
Bakmamış mı
Guumlluumlmsemiyor muydu
Bitmez mi
Getirmez mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
94
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki ccedilekimli eylemleri aldıkları kip eklerine goumlre tabloda uygun yerlere işaretleyiniz
Fiiller
Goumlruumllen
Geccedilmiş
Zaman
Duyulan
Geccedilmiş
Zaman
Gelecek
Zaman
Şimdiki
Zaman
Geniş
Zaman
Dilek -
Şart Kipi
Gereklilik
Kipi İstek Kipi Emir Kipi
Arayayım
Sevecek
Goumlr
Beklese
Tanıyorum
Bağlamalısın
Gezdik
Alır
İzlemiş
Yaparım
Kuumlstuuml
Bakmasın
Oluyor
Uzasa
Kırılmış
Bilecek
Bulsan
İstemeliyim
Aşağıdaki cuumlmlelerden haber (bildirme) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoHrdquo dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenenleri ldquoDrdquo harfiyle belirtiniz
Annem bana meyve tabağı hazırlıyor
Bayramlarda buumlyuumlklerinin elini oumlpmelisin
Mum dibine ışık vermez
Bu elbise sana ccedilok yakışmış
Bu soruları cevaplayalım
Uyumadan oumlnce mutlaka kitap okur
Akşamları geccedil vakitlerde yemek yememe-lisin
Dişlerini fırccedilalamayı unutmamalısın
Sen de sokak hayvanlarına yardım et
Buguumln keşke parka gitsek
Ccediliccedileklere su verdik
Dayısı doktor olmuş
Sabah erkenden yola ccedilıkalım
Buraya gelince size uğruyorum
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
H
D
D
D
D
D
D
D
H
HH
H
H
H
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
95
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki eylemlerin hangi şahıslarla ccedilekimlendiğini yanlarındaki boşluklara yazınız
Kayboldum
Affetmiyor
Ulaştıracaksın
Arayabilirler
Dertleştiler
Gideceğiz
Koşuyordunuz
Yazdırdı
Aşağıdaki cuumlmlelerin yuumlklemlerinde kullanılan kipi ve bu kipin ifade ettiği anlamı uygun yerlere yazınız
Cuumlmleler Kullanılan Kip Kastedilen Kip
Kartepersquoye kışın gideriz
O bu tatsız şakaları hep yapıyor
Toplantı bitmiş olacak
Okula gider Muratrsquoı bulursun
Burayı hemen temizleyeceksin
Baban yarın işe gidiyor mu
I tekil şahıs (Ben)
I Ccediloğul şahıs (Biz)
II Ccediloğul şahıs (Siz)
III tekil şahıs (O)
III tekil şahıs (O)III Ccediloğul şahıs (Onlar)
Geniş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gelecek zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
Gereklilik kipi
Emir kipi
Emir kipi
Gelecek zaman
III Ccediloğul şahıs (Onlar)
II tekil şahıs (Sen)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
96
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerin olumlu soru ve olumsuz soru biccedilimlerini aşağıdaki boşluklara yazınız
1
2
3
4
5
6
Yarın koumlye gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Binanın dış cephesi kaplandı
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Buralarda herkes onu tanırmış
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabahtan beri kitap okuyor
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Sabah erkenden okula gideceğiz
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti
Olumlu Soru
Olumsuz Soru
Yarın koumlye gidecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplandı mı
Buralarda herkes onu tanır mıymış
Sabahtan beri kitap okuyor muymuş
Sabah erkenden okula gidecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitti mi
Yarın koumlye gitmeyecek miyiz
Binanın dış cephesi kaplanmadı mı
Buralarda herkes onu tanımaz mıymış
Sabahtan beri kitap okumuyor muymuş
Sabah erkenden okula gitmeyecek miyiz
Arkadaşlarıyla beraber maccedila gitmedi mi
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
97İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
1 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde fiil farklı bir kiple ccedilekimlenmiştir
A) Bizi buraya oumlğretmenim goumlnderdi
B Kitap okumaya devam edelim mi
C) Kuumlccediluumlcuumlk ccedilocuğa iki kişi bakamıyoruz
D) Siparişlerimiz yarın yola ccedilıkacak
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde zaman anlamı var-dır
A) Bana karşı duumlruumlst davranmalısın
B) Bundan sonra suumltuuml dolapta saklayın
C) Arkadaşlar yemeği birlikte yiyelim
D Artık kimseden bir şey saklamıyorum
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki cuumlmleye başkasından duyulma anlamı katmıştır
A Sınıf temsilcileri sabah erkenden toplanmış
B) Saatin pili bitince durmuş
C) Okulda goumlmleğimin duumlğmesi kopmuş
D) Yeni aldığın telefon ccedilok guumlzelmiş
4 ldquoHavalar guumlzel olursa pazar guumlnuuml pikniğe gidelimrdquo cuumlmlesindeki eylemin kipi ile benzer bir kip aşağıda-kilerden hangisinde kullanılmıştır
A) Akşamları muhakkak sahile gideriz
B) Duumlştuumlğuumlm iccedilin kolum ccedilok ağrıyor
C Yapamadığınız soruları bana sorun
D) Daha ccedilocuk yaşta kaybetmiş annesini
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde ldquo-mışrdquo eki duyulan geccedilmiş zaman eki olarak kullanılmamıştır
A) Beş yıl aynı iş yerinde ccedilalışmış
B) Bu filmi o hepimizden oumlnce seyretmiş
C Kirlenmiş ccedilamaşırları sepete at
D) Şuumlkretmiş hayatta kaldığına
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde kullanılan kip ve ki-pin ifade ettiği anlamda yanlışlık yapılmıştır
A Allah hayrınızı kabul etsin(Kullanılan kip İstekKas-
tedilen kip Emir)
B) Yıllardır ekmeğimi bu fırından alıyorum (Kullanılan
kip Şimdiki zaman Kastedilen kip Geniş zaman)
C) Hemen odana gidip uyuyacaksın (Kullanılan kip
Gelecek zamanKastedilen kip Emir)
D) Bu sene tatil iccedilin koumlye gidiyoruz (Kullanılan kip
Şimdiki zamanKastedilen kip Gelecek zaman)
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir kip başka bir ki-pin anlamını taşımaktadır
A) Dersteki konuyu anladım
B) Tren birazdan kalkacak
C Yemek guumlzel olmuş biraz daha alırım
D) Suumlrekli ccedilok konuşur
8 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde eylemin kipi kendi anlamının dışında kullanılmıştır
A) Hiccedilbir zaman succedilunu kabul etmez
B Bu saatte arayan teyzem olacak
C) Yağmur dinince yola devam edeceğiz
D) Geccedilen hafta bahccediledeki ağaccedilları budadılar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
98 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Fiillerde Bildirme ve Dilek KipleriTest ndash 10
9 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde gereklilik kip eki ldquo-malı -melirdquo cuumlmleye olasılık anlamı katmıştır
A) Daha suumlratli olmalıyım
B Ders bitmiş olmalı
C) Koumltuuml goumlruumlnuumlyorsan doktora gitmelisin
D) Yazımı geliştirmek iccedilin daha ccedilok yazmalıyım
10 Arkadaşlarıyla hafta sonu gezmeye gitmek isteyen Tal-
ha annesinden bu program iccedilin izin istemiştir Annesi
ise Talharsquoya geziye gitmesi iccedilin bazı şartlarının olduğu-
nu soumlylemiştir
Buna goumlre aşağıdaki cuumlmlelerden hangisi altı ccedilizili ifadenin anlam oumlzelliğini taşır
A) Bu hafta spor kursuna gitmelisin
B) Beraberce sinemaya gitseydik
C Arkadaşlarınla beni tanıştırırsan olur
D) Yeni accedilılan oyun salonuna gitmeyi duumlşuumlnuumlyorduk
11 I Musluk uzun suumlredir su damlatıyordu
II Derhal buraya gelmelisiniz
III Oumlnuumlmuumlzdeki hafta Uumlskuumldarrsquoa gidelim
IV Bilgisayarım bozuldu
Verilen cuumlmlelerdeki fiillerden hangileri dilek (tasar-
lama) kipleriyle ccedilekimlenmiştir
A) I ve II B II ve III
C) I III ve IV D) Yalnız IV
12 Bu şehir kurulalı ccedilok uzun yıllar olmuş Uzun suumlredir
burada yaşamama rağmen birccedilok yerini ziyaret ede-
medim Bu haftadan itibaren her hafta ayrı bir semti-
ni gezeceğim Siz de oumlmruumlnuumlzde bir defa dahi olsa bu
şehre gelmelisiniz
Verilen metindeki altı ccedilizili soumlzcuumlklerin aldığı kip ek-leri sırasıyla hangi şıkta verilmiştir
A Duyulan Geccedilmiş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman
Gelecek Zaman Gereklilik Kipi
B) Gelecek Zaman Şimdiki Zaman Geccedilmiş Zaman
Şart Kipi
C) Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Şimdiki Zaman Gereklilik
Kipi İstek Kipi
D) Geniş Zaman Goumlruumllen Geccedilmiş Zaman Duyulan
Geccedilmiş Zaman Emir Kipi
13 Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem haber (bildirme) kipiyle hem de dilek (tasarlama) kipiyle ccedilekimlenmiş fiiller vardır
A) Sabah olur akşam olur guumlnler geccediler
An gelir insanoğlu goumlccediler gider
B) Zifiri karanlıkta yıldızları ayı seyrettim
Bu evrende bir hiccedil olduğunu nihayet fark ettim
C) Yazıyorum aklamı duumlşen her şeyi sağa sola
Bulamıyorum ama anlatacak bir şey hacirclacirc
D Sen de geccedilebilirsin yardar anadan
Senin de destanını okuyalım ezberden
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
99
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
1 Noktalı Virguumll ()
İkiden fazla eş goumlrevli oumlge arasında
virguumll bulunan cuumlmlelerde oumlznenin
diğer oumlgelere karışmasını engellemek
iccedilin kullanılır
bull Tarık Kenan Ferit ve Oğuzrsquodan
ccedilalışkandır
Oumlgeleri arasında virguumll
bulunan sıralı cuumlmleleri
ayırmak iccedilin kullanılır
bull Ccedilocuklar bahccedileye ccedilıkmıştı
kimi ip atlıyor kimi koşuyordu
bull At oumlluumlr meydan kalır yiğit oumlluumlr
şan kalır
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış
tuumlr veya takımları kuumlmeleri
birbirinden ayırmak iccedilin kullanılır
bull Meyvelerden karpuz muz ve
kirazı sebzelerden patlıcan ve
ıspanağı severim
bull Bu doumlnem Tuumlrkccedile sosyalden beş
fen ve matematikten doumlrt aldım
12
3
AlıştırmaCuumlmlelerdeki noktalı virguumllerin kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Mert zeki ccedilalışkan disiplinli bir oumlğrencidir
2 Alccedilak yerde yatma sel alır yuumlksek yerde yatma yel alır
3 Sanatın amacı iyiyi guumlzeli doğruyu anlatmak değil midir
4 Soumlzel derslerden Tuumlrkccedileyi tarihi sayısal derslerden feni matematiği severim
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Oumlgeleri arasında virguumll bulunan sıralı cuumlmleleri ayırmak iccedilin
Oumlznenin diğer oumlgelere karışmasını engellemek iccedilin
Cuumlmle iccedilinde virguumlllerle ayrılmış tuumlr veya takımları kuumlmeleri birbirinden ayırmak iccedilin
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
100
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
2 İki Nokta ()
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak
cuumlmlelerin sonunda kullanılır
bull Tuumlrkccedilede soumlzcuumlk koumlkleri ikiye ayrılır
İsim koumlkuuml fiil koumlkuuml
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek
cuumlmlenin sonuna konur
bull Kız ccedilocuklarına en ccedilok koyulan
belli isimler vardır Ayşe Zeynep
Fatma
Karşılıklı konuşmalarda konuşma
ccedilizgisinden oumlnce konur
bull Halil durur ve seslenir
-Kim o
Başkasından aktarılan yazı ya da
soumlzlerden oumlnce konur
bull Nurullah Ataccedil şoumlyle der ldquoDeneme
ben uumllkesidirrdquo
Matematikte boumllme
işareti yerine konur
bull 205 = 4
Genel ağ adreslerinde
kullanılır
bull httpwwwmebgovtr
11
22
33
44
55
66
İki noktadan sonra gelen accedilıklamalar cuumlmle biccedilimindeyse buumlyuumlk harfle değilse kuumlccediluumlk
harfle başlatılır
Babamın bize iki oumlğuumlduuml vardı Ccedilalış adam ol
Bu topraklarda ne ekersen yetişir buğday arpa yulaf
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan iki noktaların kullanım amaccedillarını boşluklara yazınız
1 Yazarın iki oumlnemli goumlrevi vardır kalıcı eserler vermek toplumu eğitmek
2 Oumlğretmenimiz ldquoAranızdan nice Orhan Kemaller ccedilıkacakrdquo dedi
3 Şu soumlzcuumlkler yapıca tuumlremiş sayılır kalemlik ccediliccedilekccedili bilim
4 Komiser biraz duumlşuumlnduumlkten sonra delikanlıya
- Şu işi baştan anlat bakayım dedi
Kendisinden sonra accedilıklama yapılacak cuumlmlelerin sonunda
Aktarma cuumlmlelerden oumlnce
Kendisinden sonra oumlrnek verilecek cuumlmlenin sonunda
Konuşma ccedilizgisinden oumlnce
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
101
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Uumlccedil nokta yerine iki veya daha ccedilok
nokta kullanılmaz
3 Uumlccedil Nokta ()
Kaba sayıldığı iccedilin veya başka
bir sebepten dolayı accedilıklanmak
istenmeyen soumlzlerin yerine konur
bull Şofoumlr adama diyerek hakaret
etti
bull Bu olayı dan duydum
Soumlzuumln bir yerde kesilerek kalan
boumlluumlmuumlnuumln okuyucunun hayal
duumlnyasına bırakıldığını goumlstermek
veya ifadeye guumlccedil katmak iccedilin konur
bull Sana uğurlar olsun Ayrılıyor
yolumuz
Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin kullanılır
bull - Koca Ali Koca Ali
Tamamlanmamış cuumlmlelerin
sonuna konur
bull Dışarıda incecik bir kar
bull Sınavı bir kazanırsam
Birtakım boumlluumlmler oumlrnekler sayıldık-
tan sonra ldquogibirdquo anlamında kullanılır
bull Bu muumlzede sanatccedilının kişisel eşya-
ları sergileniyor mektupları fotoğ-
rafları kıyafetleriAlıntılarda başta ortada
sonda alınmayan boumlluumlm-
lerin yerine konur
bull derken şehrin oumlte
başından boğuk boğuk
sesler gelmeye başladı
Karşılıklı konuşmalarda
yeterli olmayan eksik
bırakılan cevaplarda
kullanılır
bull - Kimsin
- Ali
- Hangi Ali
-
7 1
2
3
4
5
6
AlıştırmaAşağıdaki cuumlmlelerde yer alan uumlccedil noktaların kullanılma nedenlerini boşluklara yazınız
1 Ali Beyrsquoin bize oumlğuumltleri şunlardır Ccedilalış adam ol boş gezme
2 Acı tatlı anılar
3 Şu adamın lafını etmeyin
4 Guumlzel anlamlı isimler vardır Aziz Zeynep Burak
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
Eksiltili cuumlmlelerin sonunda
Kaba sayıldığı iccedilin soumlylenmek istenmeyen soumlzlerin yerine
Birtakım oumlrnekler sayıldıktan sonra gibi anlamında
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
102
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Dikkat
Bir zorunluluk olmadıkccedila cuumlmle
rakamla başlamaz
1 Sayıların Yazımı
Sayılar yazıyla da yazılabilir
M Sınava yirmi beş guumln kaldı
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır
M İki yuumlz elli altı beş yuumlz seksen yedi
Saat para tutarı oumllccediluuml istatistiksel verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılır
M 20 kilogram 100 kilometre 1430rsquoda 15 metre
Para ile ilgili işlemlerde ccedilek senet vb belgelerde geccedilen sayılar bitişik yazılır
M 525 TL (Beşyuumlzyirmibeş TL)
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları ve notaları niteleyen sayılar bitişik yazılır
M Altmışaltı ellibir onaltılık altmışdoumlrtluumlk
Romen rakamları tarihicirc olaylarda yuumlzyıllarda huumlkuumlmdar adlarında tarihlerde ayların
yazılışında kitap ve dergi ciltlerinde kullanılabilir
M XII yuumlzyıl III Selim V Karl II cilt
Saat ve dakikalar metin iccedilinde yazıyla da yazılabilir
M Saat sekizi on dakika geccedile saat onda vb
Sıra sayıları rakamla ve yazıyla da yazılabilir
M 12 56 XX 12rsquonci 56rsquoncı XXrsquonci
Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir
M 2rsquoşer değil ikişer 5rsquoer değil beşer
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır
M 58rsquoi (beş boumlluuml sekizi)
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
103
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerDers ndash 11
Ayrı Yazılan Birleşik Soumlzcuumlkler
Birleşme sırasında soumlzcuumlklerden hiccedilbiri anlamını yitirmemişse ya da ikincisi anlamını
koruyorsa soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ağustos boumlceği ccediloumlrek otu yer elması
ldquoEtmek eylemek olmak kılmakrdquo yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik eylemlerde ses
duumlşmesi ya da tuumlremesi yoksa ayrı yazılır
M Kabul etmek teşekkuumlr etmek yok olmak
Dış iccedil ve sıra kelimeleriyle oluşturulan kelimeler ayrı yazılır
M Hafta iccedili yurt dışı yanı sıra yasa dışı
Somut olarak yer bildiren alt uumlst kelimeleriyle oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı ya-
zılır
M Boumlbrek uumlstuuml bezi su altı yer altı (yuumlzey)
Alt uumlst ana oumln arka yan karşı iccedil dış orta kuumlccediluumlk kelimelerinin başa getirilmesiyle
oluşturulan birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Ana bilim dalı iccedil savaş arka plan yan etki oumln yargı
Yol ve ulaşımla ilgili birleşik soumlzcuumlkler ayrı yazılır
M Hava yolu keccedili yolu deniz yolu
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
104
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde sayıların yazımıyla ilgili bazı hatalar yapılmıştır Bu yanlışları bulup doğrularını boşluklara yazınız
1 Zeyneprsquoin 2rsquoinci yaşını hep birlikte kutladık
2 Her guumln yuumlzelli soru ccediloumlzuumlyor
3 Sinema salonuna 2rsquoşer 2rsquoşer girdik
4 Sanatccedilının ellinci yaş guumlnuuml 21V2015rsquode kutlanacak
5 Her guumln onbeş TL harccedillık alıyor
6 Deneme sınavı II derste başlayacakmış
7 Bu eser on altılık notalarla oluşturulmuş
8 Apartmanın 4rsquouumlncuuml katında oturuyorlar
9 Dayımlar yirmibeş yıldır bu şehirde yaşıyorlar
10 Okul 2rsquoincisine madalya verildi
2rsquonci
yuumlz elli
ikişer ikişer
2152015rsquote
on beş
onaltılık
4rsquouumlncuuml
yirmi beş
2rsquoncisine
2
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
105
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yazımı yanlış olan birleşik soumlzcuumlklerin doğru şeklini altlarındaki boşluklara yazınız1 Koumltuuml alışkanlıklarını artık terketmelisin
2 Ccediloumlrekotunun faydaları saymakla bitmez
3 Herşey kendine olan inancınla başlar
4 Bu yıl tatilde yurtdışına gideceğiz
5 Haftasonu iccedilin bir planınız var mı
6 Kapıda ldquoHoşgeldinizrdquo yazıyordu
7 Evlerinde muhabbetkuşu besliyorlarmış
8 İzmirrsquoe denizyoluyla da ulaşım sağlanıyor
9 Teyzemler iccedilanadolu Boumllgesirsquonde oturuyorlar
10 Haksız olduklarını bir tuumlrluuml kabuletmiyorlar
11 Yakında heryer ccediloumll olacak
terk etmelisin
Ccediloumlrek otunun
Her şey
yurt dışına
Hafta sonu
ldquoHoş geldinizrdquo
muhabbet kuşu
deniz yoluyla
İccedil Anadolu Boumllgesirsquonde
kabul etmiyorlar
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
106
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde yer alan yazım yanlışlarını bulup doğru şeklini yandaki kutucuklara yazınız
1 Bu eser MOuml 7rsquoinci yuumlzyılda yapılmış
2 Sınava 3rsquoer guumln arayla girdik
3 Burada bizi bekleyen herhangibir tehlike yok
4 Okulumuz bu projeyle 2rsquoinci oldu
5 Evi yine terketmiş
6 Bu konuda birşey bilmiyorum
7 Orhan da 7rsquonci sınıfta okuyor
8 Onu ben de bir ccedilok kez uyardım
9 Sınıfta onaltı oumlğrenci var
10 Karşılaşma 1545rsquode başlayacak
11 Ccedilocuklar bahccedilede beş taş oynuyorlar
12 Pekccedilok uumlnluuml sanatccedilı bu semtte yaşıyor
13 Arabalar ardarda dizilmişti
14 Koumltuuml bir şey olacağını farketti
15 Babası 12Mayıs1982 tarihinde doğmuştu
16 Bir takım duumlşuumlncelerle yola koyulduk
17 Arabayı bahccedileye parketmiş
7rsquonci
uumlccediler
herhangi bir
2rsquonci
7rsquonci
birccedilok
on altı
1545rsquote
beştaş
Pek ccedilok
art arda
fark etti
12 Mayıs 1982
Birtakım
park etmiş
tek etmiş
bir şey
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
107İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
1 Aşağıdaki cuumlmlelerde uumlccedil noktanın kullanımı ve bu kulla-
nımı goumlsteren goumlrevler verilmiştir
Hangi seccedilenekte oumlrnek cuumlmle ile belirtilen goumlrev bir-birine uymamaktadır
A) Bu elbiseyi Krsquoden aldım
(Soumlylenmek istenmeyen soumlzcuumlğuumln yerine uumlccedil nokta
kullanılır)
B _ Nereden anladın
_
(Tamamlanmayan cuumlmlelerin sonuna uumlccedil nokta ko-
nur)
C) Hey sen Koumlşedeki
(Uumlnlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek iccedilin
kullanılır)
D) Bilsen neler neler vardı orada
(Soumlzuumln kalan kısmının okuyucunun hayal duumlnyasına
bırakıldığını goumlstermek veya ifadeye guumlccedil kazandır-
mak iccedilin uumlccedil nokta kullanılır)
2 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde altı ccedilizili kelime yan-lış yazılmıştır
A) Sıcaklık birkaccedil derece daha duumlşecekmiş
B Herzaman saygı goumlren biri olmuştu
C) Birtakım yabancı maddeler atıldı sahaya
D) Hiccedilbir zorluk beni yıldıramadı
3 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde birleşik kelimenin yazımı doğrudur
A) Mektubu okurken buumlyuumlk bir oumlzlem his etti
B) İnsanların zan ettiği kadar kolay bir iş değildir oumlğ-
retmenlik
C Rica ederim teklifime hemen hayır demeyin
D) Biraz daha sabır etmeyi denemelisin
4 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde yazım yanlışı yapıl-mamıştır
A) Arkadaşıma altı yuumlzelli lira borcum vardı
B) Oumlğrencileri 3rsquoerli gruplara ayırmıştı
C) İkiyuumlz kişi aynı anda yola ccedilıktı
D Saat yediye ccedileyrek kala uyanıyorum
5 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir bilgi yanlışı vardır
A) Oumllccediluuml istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kulla-
nılır
B) Uumlleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır
C) Oyun adlarını niteleyen iki kelimeden oluşan sayılar
bitişik yazılır
D Birden fazla kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır
6 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir noktalama yanlı-şı vardır
A) Pazartesi salı ccedilarşamba ve cumadan daha sıcaktı
B) Buraya gelince nedendir bilmem iccedilimde bir mutlu-
luk oluşur
C) Okulda Oğuz ile goumlruumlştuumlm dedi
D Ağaccedillar ccediliccedilekler insanlar bahara hasret kalmıştı
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
108 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Noktalı virguumll İki Nokta Uumlccedil Nokta Sayıların ve Ayrı Yazılan Birleşik KelimelerTest ndash 11
7 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır
A Pazar guumlnuuml sınavın 0840rsquoda başlayacağını soumlyledi
B) Toplantı 1845rsquote sona erdi
C) Dersimiz dokuza on kala başlıyor
D) Annemin uccedilağı 1730rsquoda kalkıyor
8 Aşağıdaki cuumlmlelerde boş bırakılan yerlerin hangisi-ne noktalı virguumll () getirilmelidir
A) Yaşanılanları olduğu gibi değil ( ) olmasını istediği-
miz biccedilimde yorumluyoruz
B Duumlşuumlnmek soumlylemek kolaydır ( ) yapmak başarı ile
sonuccedillandırmak ccedilok guumlccediltuumlr
C) Hasanrsquoın soumlzleri hala kulaklarımda ( ) ldquoBeni affet
arkadaşımrdquo
D) Sahip olunması gereken iki şey vardır ( ) sağlık ve
huzur
9 Aşağıdakilerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır
A Dedem buguumln seksenikinci yaşına girecek
B) Sınav oumlnuumlmuumlzdeki ayın yirmi beşinde
C) Toplantının 0930rsquoda başlaması gerekiyordu
D) Tuumlm bu olaylar 8rsquoinci katta yaşanmıştı
10 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır
A) İstanbul artık 15 milyonluk bir uumllke desek yanlış ol-
maz galiba
B) Her sabah sekize on beş kala okuldayımdır
C) 1953rsquote yaşanan basit bir olayı kısa filme ccedilevirmeyi
amaccedillıyordum
D Babamın 50nci doğum guumlnuumlnuuml kutladık
11 Aşağıdaki cuumlmlelerin hangisinde sayıların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılmamıştır
A) Her guumln 10rsquoar soru ccediloumlzerek başladım ccedilalışmaya
B) Arkadaşlarla altmış altı oynadık duumln gece
C Oğlum on uumlccedil yaşına giriyor haziranda
D) Muumlzik dersinde on altılık notaları oumlğretti oumlğretmeni-
miz
12 Aşağıdaki soumlzcuumlklerden hangisinin yazımı doğrudur
A Halloldu B) Parketmiş
C) Memnunolmuş D) Kayıp olmuş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
109
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
A OLAY YAZILARI
1 Hikacircye (Oumlykuuml)
Olmuş ya da olabilecek olayları kısaca anlatan yazılardır
Şahıs kadrosu yer ve zaman sınırlıdır
Kurgu bir olay etrafında şekillenir ayrıntıya girilmez
Serim duumlğuumlm ve ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Oumlrnek
Hava kapalı ve serindi Kafile nihayet yola duumlzuumlluumlnce hafiften bir yağmur yağmaya başla-
dı Bazı yerlerde yollar ccedilamurluydu Delikanlıların bindiği kuumlccediluumlcuumlk sıska atlar birkaccedil adım
koştuktan sonra mazlum eşekler gibi başlarını oumlnlerine sarkıtıp ağır ağır yol alıyordu
AlıştırmaOkuldaki bir guumlnuumlnuumlzuuml şahıs (varlık) kadrosu zaman belirterek ve serim duumlğuumlm ccedilouml-zuumlm boumlluumlmlerine dikkat ederek en az uumlccedil paragrafta hikacircye ediniz
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
110
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
Dikkat
Tuumlrk Edebiyatı yazı tuumlrleri iccedilinde
iki farklı fıkra vardır
1 Guumllduumlrmek ders vermek amaccedillı
olay yazısı olan fıkradır
2 Koumlşe yazısı dediğim guumlndemde
olan bir konuyla ilgili bir koumlşe ya-
zarının gazetede goumlruumlşlerini be-
lirttiği fıkradır
2 Fıkra
Guumllduumlrmek guumllduumlruumlrken duumlşuumlnduumlrmek amacıyla yazılan kısa yazılardır
Fıkralarda mizah (guumllduumlruuml) hiciv (eleştiri) alay yada hikmeti bir soumlyleme amacı da
guumlduumllebilir
Fıkralarda mekan genellikle belirsizdir
Tuumlrk edebiyatında meşhur bazı fıkra karakterleri Nasrettin Hoca İncili cavuş Bekri
Mustafa
AlıştırmaAşağıdaki fıkraları uygun goumlrsellerle eşleştiriniz
1
a
c
b2
3
Mac983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527M983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527a983555983555983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983527983527983555983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983555983527983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555a983555983555983527983527983527983527a983527983555983555983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983527983555983527983527a983555983527983527983555983555983527983527983527983527a983538983538983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555İ983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579a983579983579983579983538983527983527983527a983555983555983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983579983579983579983579983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983555983555983527983579983579983527983527983579983579983527983527983527983527983555983527983555983579983527983527983527983527ndash983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579a983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983538983538983527983527983591983591983527983527983555983527983591983555983527983527983527983527D983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983536983555983527983527983527983527983527983527983579ndash983527Na983536983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983538983527983591983527983527983536983536983579983579983536ndash983527Ta983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527a983527983527983527983555983555983527983555983555983555983527İ983538983527a983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983534983527983527983527983527a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983534983527983538983538983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536
Na983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983555983542983542983527983527983527983591983527983527983555983555a983542983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983542983542983579983579983527983527983555983555a983527983527983555983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983555983579983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983527983527983555983555983555983555983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983536983555983555983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983534983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527T983555983534983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983579983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983534983534983542983542983542983542983527983527983527983527983538983527983527983527983527983527983555983536983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983545983545983527983527983555983527983527983579983579983555983555983527983542983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983545983579983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527a983591983527983527983538983538983527983534983527983555983555983555983527983527983527983527983555983579983527-983527983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983545983555983536983579983579983527983527983527983527983527983579983579a983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983545983545983527983527a983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983591983527983538983538983527983527983555983555983536983542983555c983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983536983555983555983555983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983555983555983527983527983534983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983527-983527E983527983527983555983527983527983527983555983534983527983536983536983527983527983527983527983527983534983527983579983527983555983527983555983534983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983591983527983555983555983527983527983591983591983527a983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983542983542983527983527983527983527983527983527983527983527983534983555983527983527983527983534983527983579983527983527983527983538983538983527983527983527983536983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983591983591983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983538983527983555983527983527983527983579983579983527983527983538983538983527983527983591983555983527983555983579983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983555983527983579983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983536983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983527983527983527983555983555983527983527983538983527983555983527983579983579983538983538983545983545983527983527983555983591983555
983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983527a983527983527983527983527983527983579983579983527983527983555983536983536983527983527983527983527983527983527983555983555983527983555983555983527983527983534983527983527983527983538983527983527983555983555983527983545a983527983527983527983527983527983527983545983545983527983527983527983555983527983555983527983555983555983527983527983527983555983536983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983579983579983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527a983527983536983536983527983555a983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983555983538983527983527a983527983538983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983595983534983527983555983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527983555983527983555983555983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983555983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983555983527983527983555983555983527983555983527983527983538983538983555983527983527983542983542983579983579983555983555983527983527983527983527983534a983527983527a983579ndash983527E983527983527983555983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527a983591983591983527983591983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983591a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983579983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983591983555983527983528a983534983527983527983527983527983527983527983591983591983536a983527983527983579983527983555983591983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983536983536983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983538983538983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555a983538983527983527983527983527983527983527983527983555983527983528983555983534983555983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983538983538983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983579983555983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527a983555983555983527983527983527a983538983538983527983527983527983527983527983555983555983527983527983579ndash983527983528a983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983555983591983527983527983527983527983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983534983534983527983527983527983527983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983555983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983555983555983555983555983579983579983555983555983527983527983527983527983527983527983527983542983542983527983527983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983538983555983527c983527983527983527983527983527983527983579983579983527983527983579983527983527983527983527983527983527983527983579ndash983527E983527983527983555983527983555983555983542983542983527983527983527983527983527983595983595983527983527983527a983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983538983538983579983555983555983555983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983579983527983579983579983527983527983527983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983527983536983536983527983527983538983527983527983527983527983527983527983555983555983527983527983527983527983527983527983527983527983527983528
- - -
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
111
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
3 Masal
Olağanuumlstuuml olayların anlatıldığı soumlzluuml bir edebiyat uumlruumlnuumlduumlr
Yer ve zaman belirsizdir
Eğiticilik oumlğreticilik esastır
Genellikle tekerlemeyle başlar
Kahramanlar olağanuumlstuuml oumlzellikler taşıyabilir
Genellikle soumlyleyeni belli değildir (Anonimdir)
Evrensel konular (sevgi saygı dostluk vb) işlenir
Serim duumlğuumlm ccediloumlzuumlm boumlluumlmlerinden oluşur
Masalın sonunda iyiler oumlduumlllendirilir koumltuumller cezalandırılır
Oumlrnek
Bir varmış bir yokmuş Vaktiyle bir balıkccedilı ve oğlu varmış Balıkccedilı oğlunu okutup adam
edeyim diye bir mektebe koymuş Fakat oğlan okumamış Babası ldquoO da benim gibi oku-
mayacak balıkccedilı olacakrdquo diye oğluna guumlzel bir balıkccedilı tablası yaptırmış bir de suumlsluuml sır-
malı elbise diktirmiş Oğlanın sesi de ccedilok guumlzelmiş Balık tablasını almış ccedilıkmış sokağa
ldquoBalık taze balıkrdquo diye başlamış bağırmaya
AlıştırmaDiğer masallarından veya diğer dillerden belirlediğimiz bir masalın oumlnce kitabını okuyunuz Sonra da bu masalın ccedilizgi film veya animasyon filmi şeklindeki videosunu izleyiniz Okuduğunuz kitap ile filmi ccedileşitli youmlnleriyle karşılaştırıp arkadaşlarınızla tartışınız
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
112
Notlar
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneDers ndash 12
4 Destan Bir milletin başından geccedilmiş savaş goumlccedil doğal acircfet gibi oumlnemli olayların anlatıldığı
uzun eserlere destan denir
Mitolojik oumlgeler sıkccedila kullanılır
Olağanuumlstuuml olaylara ccedilokccedila yer verilir
Kahramanlar insanlar olabileceği gibi olağanuumlstuuml varlıklar da olabilir
Destanlar en uzun yazı tuumlrleridir
Doğal ve yapay destanlar olmak uumlzere ikiye ayrılır
Oumlrnek
Ergenekon DestanıDoumlrt bir yan duumlşman dolu Dağların iccedilinde kişi yolu duumlşmez bir yol izleyip yurt tutalım
oturalım Suumlruumllerini alıp dağa doğru goumlccedil ettiler
Geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar Bu tek yol da oumlylesine sarp bir
yoldu ki deve olsun at olsun guumlccedilluumlkle yuumlruumlrduuml ayağını yanlış yere bassa yuvarlanıp
paramparccedila olurdu
Tuumlrklerin varlıkları uumllkede akarsular kaynaklar tuumlrluuml bitkiler yemişler avlar vardı
Boumlyle bir yeri goumlruumlnce durumlarına şuumlkrettiler Kışın hayvanlarının etini yediler yazın
suumltuumlnuuml iccediltiler Derisini giydiler Bu uumllkeye ldquoErgenekonrdquo dediler
5 Efsane (Soumlylence) Halk dilinde şekillenerek ortaya ccedilıkan ve kuşaktan kuşağa soumlzluuml olarak aktarılan
olağanuumlstuuml olay ve kahramanların anlatıldığı hikacircyelerdir
Genellikle anonimdir
Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara ve gerccedilekten yaşamış kişilere dayanır fakat bu
metin tuumlruumlnde olağanuumlstuumlluumlkler de vardır
Efsaneler daha ccedilok bireysel ve yerel konuları ele alır
Belli bir kuralı yoktur konuşma diliyle yazılır
Gelin Kayası(Manisa ili Demirci ilccedilesinin Boyacık koumlyuumlnde anlatılan efsane aşağıdaki gibidir)
Boyacık koumlyuumlnuumln kızlarından biri komşu koumlye gelin gidecekmiş Duumlğuumln guumlnuuml gelince
gelin ccedileşitli suumlslerle bezenen ata bindirilip yola ccedilıkılmış Komşu koumlyden gelin almaya
gelen duumlnuumlrcuuml kafilesi de geline eşlik ediyormuş Uzun suumlren bu yolculukta yolcular
azık olarak bezirme (goumlzleme) boumlrek tarzı unlu uumlruumlnler yapıp heybelerine koyarlar-
mış Koumly sınırlarından ccedilıkıldıktan bir suumlre sonra duumlnuumlrcuuml kafilesindeki kadınlardan bi-
rinin ccedilocuğu hem kendi uumlzerine hem annesinin uumlzerine pislemiş Kadın temizlemek iccedilin
bez kullanmak yerine heybesindeki bezirmelerden (goumlzleme) birini kullanmış Allahrsquou
Teacirclacirc da gelin kafilesindeki herkesi taşa ccedilevirmiş
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
113
Bil ndash Bul ndash Uygula
İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Aşağıdaki cuumlmlelerde duumlzyazı tuumlrleriyle ilgili bilgiler doğru ise ldquoDrdquo yanlış ise ldquoYrdquo ile goumlsteriniz
D Y1 Hikayelerde genellikle tek bir olaya yer verilir
2 Masallarda olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır
3 Efsaneler genellikle gerccedilek olaylara dayanır
4 Destanlarda savaş goumlccedil doğal acircfet gibi konular anlatılır
5 Masallarda yer ve zaman bellidir
6 Fıkralar sadece oumlğuumlt vermek amacıyla oluşturulan anlatılardır
Alıştırma
Aşağıdaki metin tuumlrlerinin hangi metinden alındığını altlarına yazınız
Kuumlccediluumlk payitahtın karışık sokakları buguumln ccedilok kalabalıktı Tıpkı ilkbaharda bir bayram gibihellip
Buumltuumln kadınlar bol beyazicirc yenli sırma yelekli pazar esvaplarını giymişler beyaz poturlu dinccedil erkeklerin dolu testilerle
sundukları yiyeceklerle coşuyorlardı Genccedil ihtiyar kadın ccedilocukhellip Nihayetsiz bir ldquohurrardquo zinciri bağırarak
sallanarak kalabalığın iccedilinden geccediliyor canlı bir girdap dalgası hacirclinde doumlne doumlne sarayın meydanında birikiyordu
Hocaya Sormuşlar
- Sabah olunca halkın kimi o yana kimi bu yana gider neden
Hoca
- Tabii herkes farklı bir youmlne gidecek herkes aynı youmlne gitse duumlnyanın dengesi bozulur demiş
Vaktiyle Camasb (ya da Cemşab) adında odunculukla geccedilinen yoksul bir delikanlı varmış Camasb ve arkadaşları
bir guumln oduna gittiklerinde iccedilinde bal olan bir kuyu bulunan bir mağara keşfederler ve Camasbrsquoı kuyuya indirirler
O da balı yukarı arkadaşlarına goumlnderir Hırslarına yenik duumlşen arkadaşları balı kendileri paylaşırlar ve Camasbrsquoı
kuyuda yalnız bırakıp giderler Ccedilaresiz kalan Camasb kuyunun duvarında bir delik goumlruumlr ve ccedilakısıyla bu deliği
genişleterek gizli bir geccedilide ulaşır Bu geccedilit onu yeraltındaki yılanlar uumllkesine goumltuumlruumlr Burası şırıl şırıl sular akan
ccedilok guumlzel bir yerdir Etrafta binbir ccedileşit yılan dolaşmaktadır Hepsinin ortasında da bu yılanların huumlkuumlmdarı olan
suumlt beyaz renkte başı ccedilok guumlzel bir kadın vuumlcuduysa yılan biccediliminde olan Şahmeran vardır(hellip)
Hikaye
Fıkra
Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER
114 İsabet Ders Defteri ile Oumlğren - Ccediloumlz - Kazan
Hikacircye Fıkra Masal Destan EfsaneTest ndash 12
1 Yediği tokadın etkisi ile yere yuvarlandı İccedilinden gelen
ağlama isteğini bastırmaya ccedilalışıyordu Ama goumlzleri
dolu dolu olmuştu Ccedilok oumlfkelenmişti
Yukarıdaki paragraf aşağıdaki yazı tuumlrlerinden han-gisinden alınmış olabilir
A) Deneme B) Masal
C) Makale D Oumlykuuml
2 Olağanuumlstuuml olaylarla suumlsluuml olan ve olağanuumlstuuml kişilerin
başından geccedilenlerin zaman ve yer kavramının belli ol-
madan anlatıldığı yazı tuumlruumlne denir
Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir
A masal B) efsane
C) destan D) roman
3 Aşağıdaki şıkların hangisinde masalın oumlzellikleri vur-gulanmıştır
A) Yaşanmış veya yaşanması muhtemel kavramlar ele
alınır
B Genellikle tekerlemeyle başlar
C) Gerccedilek hayattan seccedililen kahramanlar yer zaman
verilerek anlatılır
D) Boumllgesel konular ele alınır
4 I Masalların sonunda genellikle koumltuumller kazanır
II Destanlarda mitolojik oumlgelere sıkccedila verilir
III Fıkra genellikle şiir tarzında kaleme alınan bir yazı
tuumlruumlduumlr
IV Efsaneler genellikle bireysel ve yerel konuları ele
alırlar
Numaralandırılmış cuumlmlelerden hangileri doğrudur
A) I ve III B) II III ve IV
C II ve IV D) I ve IV
5 () Guumlnlerden bir guumln Ay Kağanrsquoın goumlzuuml parladı do-
ğum sancıları başladı ve bir erkek ccedilocuk doğdu Bu ccedilo-
cuğun yuumlzuuml goumlk gibi parlaktı Ağzı ateş kızılı goumlzleri
ela saccedilları ve kaşları kara idi Perilerden daha guumlzeldi
Bu ccedilocuk anasının goumlğsuumlnden bir defa suumlt iccedilti bir daha
iccedilmedi Ccediliğ et aş ve iccedilecek istedi Dile gelmeye başla-
dı Kırk guumln sonra buumlyuumlduuml yuumlruumlduuml oynadı Ayağı oumlkuumlz
ayağı gibi (kuvvetli) beli kurt beli gibi (ince) omuzları
samur omuzu gibi goumlğsuuml ayı vuumlcudu gibi (kuvvetli) ve
buumltuumln vuumlcudu tuumlyluuml idi Yılkı guumlder ata biner av avlardı
Guumlnlerden gecelerden sonra yiğit (delikanlı) oldu(hellip)
Bu metin hangi edebicirc tuumlrden alınmıştır
A Destan B) Efsane
C) Hikacircye D) Masal
İSABET Y
AYINLA
RI
CcedilOumlZUumlMLER