SAF MADDE VE KARIŞIMLAR · Şeker, mürekkep, limon ve portakal suyu, tuz, alkol, sabun gibi maddeler suda çözünür. Bu tür maddeler suda çözündükten sonra onları göremeyiz

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR


Hüseyin SOYLU Fen ve Teknoloji

Bazı maddeler tek çeşit maddeden oluşur, yapısında

kendinden başka madde içermez. Böyle maddelere saf

madde denir. Örneğin tuzun yapısında sadece tuz

maddesi bulunur, tuzun en küçük parçası yine tuzdur.

Bu nedenle tuz saf maddedir.



Maddeler doğada saf halde bulunduğu gibi karışım

halinde de bulunabilir. Saf maddeler bir araya gelerek

karışım oluştururlar. Çevremizdeki maddelerin çoğu

karışım halindendir. Örneğin,reçel, hava, toprak gibi

maddeler karışımdır.



Kullandığımız altın takılar birer karışımdır. Bu takılar

saf madde olan bakır ve altının bir araya gelmesiyle

oluşur. Kolonya da saf madde olan alkol ve suyun

oluşturduğu bir karışımdır.

Bakır Altın Takı



Meyvelerin bir araya gelmesiyle oluşan meyve tabağı

bir karışımdır. Karışımların birçoğu farklı karışımların bir

araya gelmesiyle oluşur. Örneğin, kekteki süt, vanilya

birer karışımdır. Çünkü sütte yağ vardır, vanilyanın

yapısında ise şeker bulunur.

Farklı Meyvelerden Oluşan Bir Karışım



Maddeleri birbirleriyle karıştırdığımızda görünüşleri

değişebilir ancak yapıları değişmez. Örneğin, reçel

yaparken şeker eklediğimizde bu karışımda şekerin

özelliği değişmez. Şekerin görünüşü değişir, reçele

baktığımızda şekerin özelliğini koruduğunu anlarız.



Çözeltiler

Bazı maddeleri suyla karıştırdığımızda karışımı

oluşturan maddeleri ayrı ayrı görebilirken bazılarını

göremeyiz. Bazı maddeler suyla karışınca, sıvının her

tarafına dağılarak gözle görülmeyecek kadar küçük

parçalara ayrılır. Bu olaya çözünme denir.



Şeker, mürekkep, limon ve portakal suyu, tuz, alkol,

sabun gibi maddeler suda çözünür. Bu tür maddeler

suda çözündükten sonra onları göremeyiz. Ancak orada

olup kaybolmadıklarını tadabileceğimiz bir karışımsa

tadarak anlayabiliriz. Ayrıca bunu kütlelerine bakıp

anlayabiliriz de.

Tadabiliriz

Tadamayız



Çözünme sonucu oluşan karışıma çözelti denir.

Örneğin, şekerli su. Bu karışımda şeker çözünen, su ise

çözücüdür. Çözeltideki maddeleri ayrı ayrı göremeyiz,

çözeltilere bakıldığında tek bir madde gibi görünür.



Naftalin, sıvı yağ, toprak, kum gibi maddeler suda

çözünmez. Bu nedenle bu tür maddeleri suyla

karıştırdığımızda onları karışımda görebiliriz.

Yağ Suda Çözünmediği İçin Gözle Görebiliriz



Mad

de

Karışım

Saf madde

Çözeltiler

Çözelti olmayanlar



Karışımların ayrılması

Karışımdaki maddelerin birine veya birkaçına ihtiyaç

duyarsak onları ayırmamız gerekir.

1) Süzme ile ayırma

Sıvı maddeleri, içinde çözünmemiş katı maddeden

ayırmak için bu yöntemi kullanırız.



Örneğin, haşlanmış makarnayı suyundan, talaş

tozunu sudan ayırmak, çayı süzmek için bu yöntem

kullanılır. Süzmede kullanılan süzgecin gözenekleri, katı

maddenin tanelerinden daha küçük olmalıdır.

Çayı Süzme YöntemiTalaş Tozunu Sudan Ayırma

Yöntemi



2) Yüzdürme ile ayırma

Katı maddelerden oluşan karışımı ayırmak için suda

ayırma yöntemi kullanılır. Bu yöntemde karışım suya

ilave edilir. Bu yöntemin uygulanması için katı

maddelerin suda çözünmemesi gerekmektedir. Ayrıca

ayırmak istediğimiz katı madde veya maddeler su

üstünde kalırken diğerleri suda batmalıdır. Yoksa bu

yöntemi kullanamayız.



Karışımda su üstünde kalan maddeler başka bir kaba

toplanır. Kalan karışımın suyu süzülür. Böylece karışım

ayrılmış olur. Örneğin, plastik atıkları geri çevirmede pet

şişe, poşet, gibi plastik atıklar cam ve metalden ayırmak

için bu yöntem kullanılır.



3) Buharlaştırma ile ayırma

Su ve içinde çözünmüş katı maddeden oluşan

karışımı ayırmak için suyun uzaklaştırması gerekir. Bu

yöntemde karışım ısıtılır, su buharlaşır ve geriye suda

çözünmüş katı madde kalır. Örneğin, şekerli sudan

şekeri, tuzlu sudan tuzu ayırırız.



4) Mıknatıs ayırma yöntemi

Bu yöntem mıknatıstan etkilenen maddeyi

mıknatıstan etkilenmeyen maddelerden ayırmak için

kullanılır. Kullandığımız mutfak eşyalarında, arabalarda

demir kullanılır. Bu eşyalar çöp olduğunda ayırması zor

olur ve bunlar için dev mıknatıslar kullanılır.



Bu mıknatıslar demir atıklarını çekerken kağıt, cam,

plastik gibi diğer atıkları çekmez.Böylece demirden

yapılmış atıklar karışımdan ayrılmış olur. Daha sonra bu

atıklar geri dönüşüme gönderilir.

Documents

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR · Şeker, mürekkep, limon ve portakal suyu, tuz, alkol, sabun gibi maddeler suda çözünür. Bu tür maddeler suda çözündükten sonra onları göremeyiz