Programs of the Intel® Education Initiative are funded by the Intel Foundation and Intel.Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.

Effektiv Suallar hazırlamaq

Əsas Suallar

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.2

Əsas suallar bizə nə üçün lazımdır?• Layihələrdə texnologiyanın istifadəsi:

– şagirdlərin öyrənməsini yaxşılaşdırmalı– şagirdlər daha çox özünü istiqamətləndirməsinə kömək

etməli – yaradıcılığı aşılamalıdır.

• Layihələr şagirdlərin qarşısında ənənəvi layihələrdə rastlaşdıqları ilə müqayisədə daha mürəkkəb tapşırıqlar və məsələlər qoyur.

• Yaxşı layihələr sadəcə faktların identifikasiyası, açıqlanması və ya təkrarlanması ilə kifayətlənmir. Onlar şagirdləri refleksiya, dəyərləndirmə, təhlil və predmetin sintezinə cəlb edir.

• Ənənəvi layihələrə texnologiyanın tətbiqi heç də şagirdlərin daha çox öyrənməsinə təkan vermir.

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.3

• "Ekspert bilikləri formalaşır...Onların bilikləri sadəcə sahəyə xas fakt və

düsturların siyahısından ibarət deyil; əksinə, onların bilikləri sözügedən sahəyə dair onların düşüncəsini yönləndirən başlıca məfhumlar yaxud "yaradıcı ideyalar"ətrafında formalaşır".

• Bransford, J. D.; Brown, A. L. (2000). İnsanlar necə öyrənir Washington, D. C. Milli Tədqiqat Şurası, səh. 24. Onlayn mövcuddur http://www.nap.edu/openbook.php?isbn=0309065577

• "Texnologiya problem həllində, konsepsiyanın hazırlanmasında və tənqidi təfəkkürdə vasitə kimi istifadə olunduğu təqdirdə təsiri ən yüksək olur. Texnologiyadan şagirdlər mürəkkəb problemləri həll etmək və predmetin dərindən başa düşülməsini formalaşdırmaq üçün strategiyalar hazırlayaraq buna daha çox vaxt sərf edirlər".Ringstaff, C. & Kelley, L. (2002).“ Təhsilə Yatırılan Texnologiya Sərmayəsinin Tədris Gəliri” CA: San Francisco. WestEd. Onlayn mövcuddur http://www.wested.org/online_pubs/learning_return.pdf

Əsas suallar bizə nə üçün lazımdır(ardı var)

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.4

“Düzdür, amma...“ məsələsinin həlli• "Testə görə dərsi hazırlamalıyam"

• Bacarıqlarını formalaşdırmaq üçün şagirdlər:– Faktiki biliklər haqqında dərin bazaya yiyələnməli– Konseptual çərçivədə faktları və ideyaları başa düşməli– Biliklərini elə sistemləşdirməlidirlər ki, bərpa etmək və tətbiq asan olsun

• Suallar materialların dərindən başa düşülməsinə dəstək olur.

• "Məqsədsiz fəaliyyət" və "səthi mütaliə" əvəzinə şagirdlər yaradıcı ideyalar və mürəkkəb fəaliyyət növü ilə bağlı məqsədlər üzərində diqqətlərini cəmləşdirirlər.

•

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.5

Təməl suallara nə aid deyil:• Bu sualların cavabı bəli yaxud xeyr olmur.• Bu suallar başqa bir mənbədən köçürülməklə, yaxud parafraz

edilməklə cavablandırılmır.• Bunlar tanış yaxud bəsit əlaqələrə malik faktlarla cavablandırılmır.

Təməl Suallar Qeyri-Təməl Suallar

Biz heyvanlara hansı formada oxşayırıq?

Yaşamaq üçün heyvanlara nə lazımdır?

Biz o qədərmi fərqliyik? Həyat digər ölkələrdə necə fərqlidir?

Sadəcə bacara bilmək bunu yerinə yetirməli olduğumuz mənasına gəlirmi?

Gen mühəndisliyinin fəsadları hansılardır?

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.6

Təməl suallarla Mövzu suallar arasındakı fərq

• Hər hansı bir sualın Təməl yaxud Mövzu sualı olması dərsdə onu necə istifadə etməyinizdən də asılıdır.

• "Münaqişə dəyişikliklərə necə gətirir?” həm Təməl, həm də Mövzu sualı ola bilər:– Təməl sual- Dünyanı kəşf edənlər, sənaye inqlilabı və II Dünya

müharibəsi kimi dərsləri əhatə edən ictimai elmlər sinfində il boyu davam edən istiqamətləndirici sualdır.

– Təməl sual- dilçilik, ictimai elmlər, təbiət elmləri və təsviri incəsənət dərslərində şagirdlərin sualın müxtəlif aspektlərini müzakirə etdiyi kurrikulum arası dərsin bir hissəsidir.

– Mövzu sualı- məsələn, təkamül kimi spesifik mövzu daxilində olan sual.

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.7

Müxtəlif dərslərdə Mövzu sualları Təməl suala necə dəstək verir

Erkən Tədqiqatçılara dair Mövzu sualı:

Niyə qərib ölkədə yeni həyata başlamaq üçün doğma yurdumuzu və ailəmizi tərk

etməliyik? Vətəndaş müharibəsinə aid

mövzu sualı

Nə üçün bir insan öz qardaşı, qonşusu və dostuna qarşı ölənə kimi vuruşur?

Fransa İnqilabına dair Mövzu Sualı

Kütlənin üsyan etməsinə təkan verən nə ola bilər?

Fransa inqilabı onların və sizin dünyanızı necə dəyişdi?

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.8

Təməl və Mövzu suallarını yazmaq üçün tövsiyələr

•Öz-özünüzə beyin həmləsi tapşırığını yerinə yetirməklə sualları ortaya çıxarın, daha sonra bunları digər müəllimlərlə, yaxud öz şagirdlərinizlə işləyərək təkmilləşdirin.

•Təməl suallar Nə, Kim yaxud Nə zaman sual sözləri deyil, daha çox Necə və Nə üçün sualları ilə başlayır.

– "Bəsit"prosesin açıqlanması, yaxud başa düşülməsi üçün soruşulan suallar verməyin.

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.9

Təməl və Mövzu suallarını yazmaq üçün tövsiyələr (ardı)

• Öz-özünüzə sualların əsasən tək bir yaxud məhdud qrupda düzgün cavablarının olub-olmadığını soruşun; əgər belədirsə bunlar Təməl yaxud Mövzu sualları deyil.

– Qurbağanın həyat dövrü nə qədərdir?– Mosart kim olub?

• Suallar şagirdlərin fənn üzərində düşünməsini, dəyərləndirməsini, təhlil etməsini yaxud sintez etməsini tələb edirmi?

– Şagirdlər sualları yaxşı cavablandırmaq üçün onlara vaxt ayırmaq lazımdırmı?

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.10

Təməl və Mövzu suallarını yazmaq üçün tövsiyələr(ardı )

• O qədər də sadə olmayan, bununla belə mühüm məsləhətlər

• Sözügedən mövzunun tədris olunmasının nə üçün mühüm olduğu barədə düşünün. Hər zaman alimlərin verdiyi inandırıcı suallar hansılardır? Şagirdlərin onları əhatə edən aləmi başa düşməsi üçün onlarda olan məlumatlara insan varlıqları necə yiyələniblər? – Kainat nə üçün belə davam edir?– Mövzu ilə "real aləm"arasında necə sıx əlaqə var?

• Şagirdlər öz həyatları ilə nə cür əlaqələr qura bilərlər?– Mənim bədənimi işlədən nədir? – Mən öz bədənimi sağlam və güclü etmək üçün nə edə bilərəm?

• Əgər istəyirsinizsə sualı böyüklərin dili ilə yazın və sonra bunu şagird dili ilə ifadə edin.

Copyright © 2008 Intel Corporation. All rights reserved. Intel, the Intel logo, Intel Education Initiative, and Intel Teach Program are trademarks of Intel Corporation in the U.S. and other countries. *Other names and brands may be claimed as the property of others.

Məqsədləri müəyyən etmək •Şagirdlərinizin nail olmasını istədiyiniz son məhsul, tədrisdə məqsəd və vəzifələr nədir?•Bu təcrübə nəticəsində şagirdlər nəyi öyrənə, əldə edə və başa düşə biləcəklər?

11

Məqsədləri müəyyən etməkHansı standartları hədəf olaraq seçmisiniz?•Hansı yüksək düşünmə bacarıqları, XXIəsr bilik vəbacarıqlarını hədəf olaraqqarşınıza qoymusunuz?

Yaxşı sualların və yaxşı mövzunun

hazırlanması davamlı bir

prosesdir

Addım 1b

Addım 1a

Addım 3

Addım 2b

Addım 4

Addım 2a

Əsas suallar formalaşdırmaq Yüksək düşüncə tərzi bacarıqlarını təşviq etmək üçün hansı açıq tipli

Mövzu Sualını vermək olar?

Əsas sualları formalaşdırmaq Yüksək düşünmə bacarıqlarını təşviq etmək üçün hansı Təməl

Sualını vermək olar?

Planın qiymətləndirilməsiŞagirdlər anlayışa nail olduqlarına dair əsası necə təmin edəcəklər?Siz dərs boyunca bu dəlil-sübutu necə qiymətləndirəcəksiniz?

Dizayn işləriHansı zəngin tədris təcrübələri, fəaliyyətləri və təlim forması tədrisə dəstək verəcək?Şagirdlərinizi fəaliyyətlərə necə cəlb edəcəksiniz?

Suallara Təkrar NəzərSuallarınız yerində verilibmi?Şagirdin tədris və fəaliyyətinə diqqət yetirməkdə daha çox

yardım etməsi üçün bu sualları təkrar nəzərdən keçirmək

mümkündürmü?

Məqsədləri təkrar nəzərdən keçirin

Intel Təhsil Təşəbbüsü proqramları İntel Fondu və İntel Korporasiyası tərəfindən maliyyələşdirilir.   Müəllif hüququ@2007 İntel Korporasiyası Bütün hüquqları qorunur. İntel və İntel Təhsil İntel Korporasiyası və onun törəmə müəssisələrinin Birləşmiş Ştatlar və digər ölkələrdəki ticarət nişanları yaxud qeydiyyatdan keçmiş nicarət nişanlarıdır. *Digər ad və brendlər digərlərinə məxsus mülkiyyət ola bilər.