SEÇMELİ İŞLETME

BİLGİSİ DERSİİşletme ile ilgili Temel Kavramları

İşletme:İnsan ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile mal veya

hizmetleri üreterek veya pazarlayarak fayda yaratmak, dolayısıyla kar elde etmek için faaliyette bulunan kuruluşlara

İŞLETME denir.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

ihtiy

aç, M

aslo

w'u

n ih

tiyaçla

r hiy

era

rşis

i

İhtiyaç: İnsanların yaşamlarını sürdürebilmek amacıyla kullanmak zorunda oldukları her türlü olguya İHTİYAÇ denir

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

Üre

tim F

aktö

rleri

Emek: Üretimin yapılabilmesi için, insanlar tarafından ortaya konulan fiziksel ve zihinsel katkıların tamamına EMEK denir.

Kaynaklar: Doğada varolan fakat tükenebilen kaynakların tamamına DOĞAL KAYNAKLAR veya TOPRAK (TABİAT) denir. Örneğin; demir, kömür, petrol vs.

Sermaye: İşletmelerin kurulabilmesi ve faaliyet gösterebilmesi için gerekli olan araç, gereç, makine, doğal kaynaklar ve işgücü gibi elemanlara ve bu gibi elemanların satın alınmasını sağlayan para veya menkul değerlerin tamamına SERMAYE denir.

Girişimci: Talep edilen mal veya hizmetin üretilmesi veya pazarlanması için gerekli olan sermayeyi ortaya koyarak üretim faktörlerini bir araya getiren, organize eden kişi veya kişilere GİRİŞİMCİ ( Müteşebbis ) denir.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

TANIMLAR

Tacir: Ticaret işi ile uğraşan kişilere TACİR ( tüccar ) denir. Ticaret: Kar elde etmek amacıyla yapılan alım-satım

etkinliklerine TİCARET denir. Yönetici: Var olan işletmenin amacına uygun olarak,

faaliyetlerin yerine getirilmesi sorumluluğunu üzerine alan kişiye YÖNETİCİ denir.

Başka bir tanıma göre ise; kar ve riski başkalarına ait olmak üzere, üretim faktörlerini sağlayarak mal veya hizmet üretimini yöneten kişiye YÖNETİCİ denir.

Tanımlardan da anlaşılacağı üzere, yönetici risk üstlenmemektedir.

Girişimci, kurduğu işletmede uzman yöneticiler çalıştıracağı gibi, kendisi de işletmesinde yöneticilik yapabilir.

Teşebbüs: İhtiyaçları karşılama için faaliyette bulunan, piyasası bulunan ve söz konusu piyasadan gelir sağlayan işletmelere TEŞEBBÜS denir.

Teşebbüs, bir veya birden çok işletmeyi organize veya finanse eden ve bunlara sahip olan ekonomi ile bir bütündür.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

Verimlilik: İşletmelerde üretimin sağlanabilmesi amacıyla ortaya konulan girdiler ile ( malzeme, işçilik, zaman, araç, gereç v.b. ) üretim sonunda ortaya çıkan ürün ( mal veya hizmet ) arasındaki orantıya VERİMLİLİK denir.

Üretim: İnsanların ihtiyaçlarını gidermeye yönelik mal veya hizmetlerin ortaya çıkartılması için yapılan faaliyetlere ÜRETİM denir.

Tüketim: Üretim ile elde edilen veya doğada kendiliğinden hazır bulunan nesnelerin canlılar tarafından kullanılmasına ( harcanmasına ) TÜKETİM denir.

Mal: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik her türlü nesneye MAL denir.

Hizmet: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik sunulan soyut faaliyetlere HİZMET denir.

Fayda: İhtiyaçların mal veya hizmetler kullanılarak doğrudan doğruya karşılanması sonucunda tüketicinin duyduğu haz’ a FAYDA denir.

STA

ND

AE

RTLA

RİŞ

LETM

EN

İN A

MA

ÇLA

RI:

TSE CEN ISO ISO - Uluslararası Standart Organizasyonu IEC - Uluslararası Elektroteknik Komisyonu ITU - Uluslararası Telekomünikasyon Birliği

İşletme amaçları, genel amaçlar ve özel amaçlar olarak iki ana başlık altında toplanır.

Genel Amaçlar: İşletmenin var olma nedenlerini açıklamaktadır:

Kar elde etme amacı: Özellikle, özel işletmelerin amaçları arasında birinci sırada yer almaktadır. Aslında kar elde etmeyen, kazanç sağlayamayan işletmelerin yaşamlarını sürdürebilmeleri de söz konusu değildir.

Topluma hizmet etmek amacı: Özellikle kamu işletmeleri açısından birinci sırada yer almaktadır. Örneğin Devlet Hastaneleri gibi.

Varlıklarını sürdürme amacı: İşletmeler, hangi mülkiyette olursa olsun, söz konusu pazar veya pazarlarda varlıklarını, yaşamlarını sürdürmek isterler. Bu da ancak, kar elde edebildikleri ve toplum ihtiyaçlarını karşıladıkları sürece gerçekleşir.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

İşletmenin özel amaçları

Kuruluş amaçlarına, işletme türlerine, niteliklerine göre değişiklik göstermektedir.

Bazıları şöyledir: 1.En yüksek kalite düzeyinde mal veya hizmet

üretmek, 2.İşletmede çalışan insanları maddi ve manevi

yönden en iyi şekilde tatmin etmek, 3.İstihdam imkanı sağlamak, 4.Uluslar arası pazarlara da girerek ilişkileri

güçlendirmek, 5.Ucuza mal edip, ucuza satmak, gibi.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

Diğ

er B

ilimle

rle

İlişkis

iİş

letm

e Ç

eşitle

ri

1.İşletme Biliminin Ekonomi Bilimi İle ilişkisi 2. İşletme Biliminin Davranış Bilimi İle ilişkisi 3. İşletme Biliminin Hukuk Bilimi İle ilişkisi 4. İşletme Biliminin İstatistik Bilimi İle ilişkisi

A.Üretilen Mal ve Hizmet Çeşidine Göre İşletmeler 1.Sanayi Sektöründeki İşletmeler2.Hizmet Sektöründeki İşletmeler3.Tarım Sektöründeki İşletmeler

B.Sermayelerine Göre İşletmeler :1Özel İşletmeler2.Kamu İşletmeleri3.Yabancı sermayeli İşletmeler

C.Hukuksal Yönden İşletmeler :1.Tek kişi İşletmeler 2.Ortaklıklar3.Şahıs şirketleri 4.Sermaye şirketleri

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

İşle

tme Ç

eşitle

ri d

evam

D.Amaçlarına Göre İşletmeler:1.Kâr amacı güden işletmeler2.Kâr amacı gütmeyen işletmeler3.Kooperatif4.Kamu yararına çalışan dernek ve vakıflar.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

İnsan

lar N

ed

en

İşle

tme

Ku

rarla

r

İşletme kurmanın en temel nedeni KAR ELDE ETME, KAZANÇ SAĞLAMA dır.

Müteşebbis; riski paylaşırsa ortaklık kurar karı da paylaşır. Ortaklık kurmazsa riski de karı da kendisine aittir.

Diğer sebepler şöyle sıralanabilir:1.Politika veya ekonomik bir düşüncenin

işlenmesi2.Sosyal saygınlık kazanma3.Topluma hizmet etme4.Miras ve benzeri nedenlerle elde edilen

kazançların değerlendirilmesi5.Bağımsız iş kurma6.Başka iş ve iş yapma imkanlarının

olmaması

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

İŞL

ET

ME

NİN

KU

RU

LU

Ş S

OR

UN

LA

RI

Girişimci (Müteşebbis) İşletme kurma fikrini benimsediğinde araştırma yapması gerekmektedir.

Bu araştırmaya fizibilite (olabilirlik) çalışması denmektedir. Kuruluş sırasında araştırılacak konular:1.Talep2.Uygunluk3.Rekabet1 Talep Durumunun İncelenmesi: 1.Söz konusu pazar veya pazarlarda insanların istek ve

ihtiyaçları nelerdir? 2.Mevcut talep ne yöndedir? 3.Üreteceğimiz mal veya hizmetler uzun süre pazarda

kullanılabilecek midir? 4.İş kısa vadeli mi, uzun vadeli olacaktır? 5.Düşünülen mal, kolay üretilen, pazarlanabilen, kar getiren,

fiyatı uygun olan bir mal mıdır? 6.Malın kalite, maliyet ve pazarlama fonksiyonu nedir? 7.Üretimde başarı kazanmak için neler gereklidir? 8.Uygun üretim veya hizmet ortamı mevcut mudur? 9.İşi yürütebilecek yeterlilikte eleman var mıdır? 10.İşi yürütebilecek yeterlilikte makine ve teçhizat var mıdır? 11.Kurulacak işletmenin daha birçok ihtiyaçları çıkacaktır. Bu

ihtiyaçlar karşılanabilecek midir?

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

İŞL

ET

ME

NİN

KU

RU

LU

Ş S

OR

UN

LA

RI

2.Uygunluk Durumunun İncelenmesi:

Üretimin maliyeti , kar, pazarlama tüketicilerin isteklerinin karşılanabilme durumu gibi sorulara cevap aranır.

3.Rekabet Durumunun İncelenmesi:Üretilen mal veya hizmet rakiplerin

üretimi ile üstün ve zayıf yönleri nelerdir. Pazara girmek güçlü rakipler karşısında zor olacak mıdır. Üretim maliyeti düşük mü yüksek mi

İnsan gücü, hammadde, çalışma sermayesi, gibi konulara verilecek cevaplar.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

KU

RU

LU

Ş Y

ER

İ KA

VR

AM

IND

A G

EÇ

EN

TER

İMLER

:

a) Enerji temini b) İşgücü temini c) Ulaşım durumunun uygunluğu d) Hammadde temini e) Altyapı durumu f) Aynı mal ve hizmet üreten işletmelerin

olmaması g) Potansiyel müşterilerin çokluğu h) Tabiat ve iklimin uygunluğu

Pazar alanı Hammadde Taşıma İşgücü Enerji İklim koşulları Vergi, resim,harçlar ve teşvik tedbirleri Askeri tehlike

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

EN

UY

GU

N

(OP

TİM

AL) K

UR

ULU

Ş

YER

İ Kuru

luş Ye

ri Seçim

i E

tkiyen Ya

sal Fa

ktörle

r

Ekonomiklik, Verimlilik, Karlılık Bütün bunların ışığında, en uygun (optimal)

kuruluş yeri, işletmenin ekonomiklik, verimlilik ve karlılık amaçlarına ulaşmasını sağlayan yer olarak tanımlanabilir.

İşletmenin geleceği yönünden kuruluş yeri, en önemli faktörlerden biridir. Bu açıdan gelişigüzel, dar görüşlü düşünceler ile seçim yapılmamalıdır.

1.Yerel Yönetimle İlgili İşlemler2.Maliye İle İlgili İşlemler3.Sosyal Güvenlik Kurumlarına Ait

İşlemler4.Meslek Kuruluşlarına Üyelik

İşlemleri

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

KU

RU

LU

Ş Y

ER

İ FAK

TÖ

RLER

İ :

1.Ekonomik Faktörler: Hammaddeye uzaklık, taşıma maliyetleri, hammaddenin taşıma süresi, sunuş yapacağı pazar veya pazarlara uzaklık, işgücüne ek bir maliyet getirmeden ulaşılabilirlik gibi konular, ekonomik faktörler olarak değerlendirilmektedir.

2.Doğal Faktörler: Arazi durumu, iklim gibi 3.Sosyal Faktörler: Sosyal ve kültürel ihtiyaçları

karşılayan kuruluşların, söz konusu kuruluş yerinde bulunması işletmede çalışacak personelin iş verimini artırmak için önemli rol oynar. Bunun dışında işletmenin söz konusu çevrede kirlilik (hava, su, gürültü vs..) yapabileceği düşüncesi ile toplumun direnişi ile karşılaşılabilir. Ayrıca, bu gibi nedenlerle devlet ve belediyeler tarafından bazı kısıtlamalar da getirilebilir.

4.Psikolojik, Fizyolojik, Politik Faktörler : Müteşebbis, kendisine yakın gelen bölgede işletmesini kurmak isteyebilir. Devlet, örneğin işsizliği azaltacağı düşüncesi ile işletme kurabilir.

İŞLETM

E B

İLG

İSİ D

ER

Sİ

İyi o

luştu

rula

n b

ir işletm

en

in ü

lke e

kon

om

isine g

etire

ceğ

i fayd

ala

r;

*İstihdam imkanı sağlamak,

**Vergi ödeyerek devlet gelirlerini artırmak,

***İstek ve ihtiyaçları karşılayarak, diğer ülkelere muhtaç olmadan yaşamlarını sağlamak,

***Üretilen ürünlere yurt dışında da satarak ülkeye döviz girmesini sağlamak olarak belirtilebilir.