Prva etiri proirenja EUUNIVERZITET CRNE GOREFAKULTET POLITIKIH
NAUKAMEUNARODNI ODNOSI
Seminarski radPRVA ETIRI PROIRENJA EVROPSKE UNIJE
Mentor: mr Nenad Koprivica Studenti: Marijana Vukovi 36/11 Anja
Krsmanovi 44/11 Ajla Osmanagi 57/11 Katarina Popovi 63/11 Nikoleta
Ku 76/11
Sadraj:Uvod..3Prvo proirenje ..5Britanski rabat6Novi
mehanizmi.6Drugo proirenje.8Jedinstveni evropski akt i Bijela
knjiga..9Tree proirenje..10Mastrihtski ugovor.11etvrto
proirenje...12Ugovor iz Amsterdama i
Nice13Zakljuak15Bibliografija16
UVOD
Drugi svjetski rat i njegove razorne posljedice u Evropi bili su
podsticaj za ujedinjavanje Evrope u pitanjima od zajednike vanosti.
an Mone i Robert uman zasluni su za ideju evropske integracije.
uman je 1950.godine objavio plan o stavljanju ,,itave
francusko-njemake proizvodnje uglja i elika pod zajedniku Visoku
vlast, u okviru organizacije koja je otvorena za uee drugih zemalja
Evrope .[footnoteRef:2] an Mone je bio taj koji je osmislio ovu
inicijativu. Na taj nain je uspostavljena Evropska zajednica za
ugalj i elik 1950. godine i njeno osnivanje predstavlja poetak
procesa evropskih integracija u poslijeratnoj Evropi. Ekonomskom
saradnjom u industriji elika i uglja, kao osnovi prozvodnje oruja,
trebalo je uspostaviti dugotrajan mir na evropskom kontinentu. To
je bilo pre svega od znaaja za Francusku koja je time htjela da
osigura mir u svom neposrednom okruenju, ali i za Njemaku s obzirom
na negativno naslee iz tek zavrenog rata. [2: Dezmond Dinan, Sve
blia unija, Slubeni glasnik 2009, str. 27]
Tadanjih est drava osnivaa inili su Belgija, Francuska, Njemaka,
Italija, Luksemburg i Holandija. Ugovorom iz Rima 1957. godine
osnovana je Evropska ekonomska zajednica (EEZ) i EUROATOM sa ciljem
kreiranja zajednikog trita drava lanica i ezedesete godine
odlikovao je ekonomski rast. Trend ka sve intenzivnijoj ekonomskoj
saradnji nastavljen je ukidanjem unutranjih granica izmeu drava
lanica. Takoe, pregovori u oblasti Zajednike poljoprivredne
politike rezultirali su u zajednikoj kontroli kvaliteta i
bezbednosti hrane, ali i viku u poljoprivrednoj
proizvodnji.Proirenje je jedno od najmonijih politikih alata EU.
Svi evropski graani imaju koristi od toga da su njihovi susjedi
stabilne demokratije i napredne trine privrede. Proirenje je
paljivo voen proces koji pomae u transformaciji ukljuenih zemalja
te doprinosi miru, stabilnosti, napretku, demokratiji, ljudskim
pravima i vladavini prava irom Evrope. Drave koje ele da pristupe
organizaciji moraju da ispune odreene uslove koji su odreeni1993.
godineod straneEvropskog savjeta kaokriterijumi iz Kopenhagena. Pod
njima se podrazumijevaju: 1. Stabilne institucije koje garantuju
demokratiju, vladavinu prava, potovanje ljudskih prava i zatitu
manjina.2. Postojanje funkcionalne trine ekonomije i sposobnost da
se nosi sa pritiscima slobodnog trita u okviru Unije.3. Sposobnost
da preuzme obaveze koje proizilaze iz lanstva, kao i posveenost
ciljevima politike, ekonomske i monetarne unije.Ovim kriterijumima
je1995.godine dodata i obaveza da se institucije i zakonodavstvo
usaglase sa propisima Evropske unije. U ispunjavanju ovih uslova
drave imaju strunu i finansijsku pomo koja se ostvaruje kroz
predpristupne fondove.Evropska unija proirila se nekoliko puta od
svog stvaranja. EU danas ima 28 drava lanica. Od svojih poetaka
Evropska unija je prosla kroz pet faza proirenja. Prvo proirenje
dogodilo se 1973. godine kada su pristupile tri nove drave -
Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo. Tri godine kasnije odrani
su i prvi neposredni izbori za Evropski parlament, ime je znaaj ove
institucije znatno uvean. Grka je pristupila Zajednici 1981.
godine, a pet godina kasnije i panija i Portugal. Tokom devedesetih
godina uvedene su znaajne promene. Formiranje jedinstvenog trita je
zaokrueno, ime su stvoreni uslovi za slobodno kretanje robe,
usluga, ljudi i kapitala. Ratifikacijom Ugovora iz Mastrihta i
formalno je stvorena Evropska unija, a oblastima delovanja EU
dodate su nove oblasti, npr. ivotna sredina i zajednika
bezbjednosna politika. Austrija, Finska i vedska pristupaju 1995.
godine i poveavaju broj drava lanica na petnaest. Kao dio Ugovora
iz Amsterdama, u ovom periodu je engenski sporazum postao dio
pravne tekovine EU, ime su ukinute granine kontrole u putovanjima
izmeu drava lanica.U januaru 2002. godine uvedena je zajednika
valuta evro i dvanaest drava lanica je pristupilo euro zoni i svoju
nacionalnu valutu zamenilo eurom.
PRVO PROIRENJE(Velika Britanija, Danska i Irska)
Velika Britanija je podnijela Savjetu ministara EEZ svoj zahtjev
za lanstvo 1961. godine u julu. Nakon nje su jako brzo isti potez
napravile i Irska, Danska i Norveka. Kako je u tom periodu
Francuskom upravljao arl De Gol koji je imao potpuno
suprotstavljene planove o budunosti kada je rije o evropskim
integracijama, funkcionisanju privrede, kao i injenicu o
povezanosti VB sa Amerikom u tom periodu, koju je on htio da dri to
dalje od Evrope, uloio je veto kada je u pitanju VB. U maju 1967.
godine, VB ponovo aplicira za lanstvo, kada De Gol i dalje ima
neslaganja po pitanju funkcionisanja privrede i on stavlja zatim
drugi veto za ulazak VB u Zajednicu.Velika Britanija, Danska, Irska
su zatim vodile veoma teke pregovore o pitanjima poljoprivrede,
finansiranju budeta EZ, odnosima sa kolonijama i sl. Ugovor o
prijemu ove tri zemlje bio je potpisan u januaru 1972. godine, sa
prelaznim periodom od 5 godine. Sve ove zemlje su podrale Ugovor o
prijemu. Izuzetak je bila Norveka koja je odrala referendum 1972.
godine kada je 54% graana glasalo protiv ulaska u ovu Zajednicu. U
Britaniji referendum nije ni odravan, a u Irskoj i Danskoj
referendum je pokazao da stanovnitvo podrava integraciju.Nakon
ulaska u Zajednicu, sve ove zemlje su napustile organizaciju EFTA a
sa ostalim zemljama iz ove grupe su potpisale bilateralne sporazume
o zoni slobodne trgovine sa EZ.[footnoteRef:3] [3: Gordana urovi,
Evropska unija i Crna Gora; politika proirenja, Ekonomski fakultet
Podgorica, 2012, str.55]
Britanski rabatVano je istai da je Velika Britanija zadrala
svoju ogromnu dozu skepticizma kada je u pitanju dublja inegracija
i esto je njeno protivljanje bilo katalizator spremnosti da druge
drave lanice ostvare zajednitvo u procesu integracija. Na samom
poetku javio se problem koji je poznat kao ,, britansko budetsko
pitanje. Obzirom da je ona bila uvoznik hrane iz svojih bivih
kolonija, iako je pristupila EEZ ona je nastavila sa uvozom i bila
je prinuena da plaa uvozne dabine ba te proizvode. Mala pomo koju
je dobijala od zajednike poljoprivredne politike kao lanica
Zajednice nije bila dovoljna i problem je sve vie rastao kao
posledica injenice da Britanija ima mali poljoprivredni sektor i da
subvencije koje dobija dodatno, su izuzetno niske. Kada je Margaret
Taer dola na vlast u Britaniji traila je da se njenoj zemlji
refundira 66% razlike izmeu njenih uplata prihoda i rashoda koji su
joj alocirani, pa je 1985. britanski rabat iznosio preko milijardu
eura. Ona je ovakav potez napravila vodei se injenicom da Britanija
mnogo novca ulae u zajedniki budet i da je ovo u tom sluaju sasvim
prihvatljivo. Vremenom tzv. rabat se smanjio, ali Unija i dalje
refundira Britaniji dio novca, koji se Komisija trudi da ukine i da
uvede opti korektivni mehanizam. Novi mehanizmi u
integracijamaZajednica se nakon prvog proirenja zalagala za
uspostavljanje mehanizama koji e dovesti do to bolje saradnje meu
dravama lanicama i do lakeg voenja kompletne politike. Od 1970.
izgraen je sistem saradnje i koordinacije izmeu lanica koji je
poznat pod imenom Evropska politika saradnja. ovaj potez smatra se
prvim u pokuajima usaglaavanja spoljne politike na osnovu kog e
kasnije biti kreirana i Zajednika spoljna i bezbjedonosna politika
Unije.U Parizu je 1974. organizovan sastanak efova drava i vlada
kada je uvedena praksa organizovavanja ovih sastanaka u redovnim
intervalima. Utvreno je da se na elu Evropskog savjeta nalazi
predsjedavajui Zajednice. Nadlenost Savjeta obuhvatala je
komunitarno ustrojstvo, politika saradnja, davanje optih smjernica
za razvoj Zajednice kao i donoenje vanih politikih odluka. Uvoenje
Evropskog savjeta doprinijelo je organizovanosti, jaanju
nadnacionalnosti. Kada je rije o Parlamentu, poveana je njegova
uloga i to prvim izborima za Evropski parlament 1979. godine.Kao
doprinos u integracijama, neophodnim se smatralo i stvaranje
monetarne unije. U tom smislu, veliki znaaj ima Vernerov izvjetaj
iz 1970. godine koji je izloio plan o faznom kreiranju monetarne
unije do 1980. godine. U planu je istaknuto uvoenje fiksne stope
konverzije, zajednika monetarna politika i monetarna vlast. Po tom
planu 1972. godine utvrena je zona odstupanja deviznih kurseva u
rasponu od 2,25% od utvrenog centralnog kursa, a taj mehanizam
fluktuacije nazvan je evropska monetarna zmija, zbog izgleda
grafikog prikaza kretanja kurseva. Ova ideja je ubrzo propala jer
su slabe valute morale same da rjeavaju probleme, a i nikako nije
mogla biti ustanovljena stabilizacija sistema.Kako se Vernerov plan
nije pokazao uspijenim, dolo je do osnivanja Evropskog monetarnog
sistema i to 13.3.1979. On je uspostavio stroiji sistem za
odravanje devinog kursa sa ciljem usaglaavanja ekonomskih politika.
Bazirao se na mrei dogovorenih bilateralnih deviznih kurseva. Ovaj
mehanizam uspostavio je i sporazum za automatsko pruanje pomoi za
ukljuene zemlje a intervencije bi bile bilateralne, automatske i
neograniene to je ukazivao na kolektivnu poseenost.Kada govorimo o
monetarnom sistemu, neizbjeno je pomenuti i Delorov izvjetaj, koji
je ime dobio po tadanjem predsjedniku Komisije. Sadrao je
prijedloge vezane za integraciju u ekonomsku i monetarnu uniju kao
i elemente koji su se ticali fiskalne politike. Ti prijedlozi su
definisani, usvojeni i prihvaeni Ugovorom o EU 7. februara 1992.
godine.[footnoteRef:4] [4: Gordana urovi, Evropska unija i Crna
Gora; politika proirenja, Ekonomski fakultet Podgorica, 2012,
str.57-61]
DRUGO PROIRENJESporazumi o pridruivanjuezdesetih godina su se
poeli potpisivati i sporazumi o pridruivanju kao posledica potrebe
za proirenjem Zajednice. Krenulo je od potpisivanja sporazuma
Mediteranskih zemalja. To su sporazumi sa Grkom iz 1961. godine, sa
Turskom 1963. godine, sa Maltom 1970. i sa Kiprom 1972. godine.
(Grka)Sporazum o pridruivanju potpisan je sa Grkom jo 1961. godine
u Atini. Podrazumijevao je stvaranje carinske unije u periodu od 12
godina,ukidanje koliinskih ogranienja za 22 godine i postepeno
uskladjivanje poljoprivredne politike Grke sa Zajednikom
poljoprivrednom politikom. Za praenje sprovodjenja ovog sporazuma
formiran je poseban Savjet za pridruivanje. lan 72 Sporazuma
predvidjao je mogucnost pristupanja Grke zajednici kada ona ''bude
dostigla neophodan stepen ekonomskog razvoja i prihvati obavez
sadrane u Ugovoru o osnivanju EEZ''. 1967. godine, EEZ je zamrznula
ovaj Sporazum kao odgovor na vojni udar. Grka vojna hunta je 1974.
godine svrgnuta nakon invazije Turske na Sjeverni Kipar. Poslije
diktature 1947. Godine, formirana je nova vlada Konstantina
Karamanlisa. Ubrzo, Grka je podnijela zahtjev za lanstvo, juna
1975. godine.Razlozi za ovo proirenje i prijem relativno siromane
zemlje u poredjenju sa ostalim zemljama lanicama Zajednice bili su
vie politiki nego ekonomski. EZ je eljela da uvrsti demokratiju u
Grkoj poslije vojne uprave, da se proiri na Mediteran i pokae da
sve vie i vie zemalja dijeli njene vrijednosti. Zbog navedenih
razloga, grki zahtjev za lanstvo naiao je na odobravanje drava koje
su inile evropsku devetorku, jer je zahtjev doao ba u vrijeme kada
su lanice Zajednice poele da razmiljaju o potrebi daljeg proirenja
i produbljivanja inegracije nakon prvog perioda
euroskepticizma.Pristupanje Grke specifino je i zbog toga to je to
jedinstven primjer kada Evropska komisija, u svom Miljenju od
januara 1976. godine, u kome je ukazala na probleme u sprovodjenju
Sporazuma o pridruivanju, nije dala preporuku za otvaranje
pregovora (zbog nespremnosti Grke). Naime, Evropska komisija je
pozdravila mogunost grkog lanstva u jednom momentu, ali je i
ukazala na probleme sa primjenom postojeeg Sporazuma o
pridruivanju, posebno u oblasti poljoprivrede, politike
konkurencije i dravne pomoi, te je zatraila dui pretprisutni''
period. Savjet je ipak odluio o otvaranju pregovora i u februaru
1976. godine donio odluku da pregovori sa Grkom treba da ponu, to
se i dogodilo jula iste godine.Za Grku, ulazak u EZ predstavljao je
kljuni momenat za medjunarodni oporavak zemlje, politiku
stabilizaciju i ekonomsku modernizaciju. Ugovor o pristupanju je
potpisan u maju 1979, ratifikacija je bila veoma brza, i Grka je
pristupila kao deseta lanica EZ 1.1.1981. godine. Takodje, Grka je
jedina lanica EU (uz Hrvatsku 2013. godine) koja je pristupila
pojedinano. Svi ostali talasi proirenja odvijali su se u
''mnoini''. Bijela knjiga i Jedinstveni evropski akt-1985.godine
pojavila se tzv. ''Bijela knjiga'' ( Program jedinstvenog trita)
kojom su utvrdjena naela uspostavljanja velikog unutranjeg trita.
Cilj Bijele knjige'' bio je da se uklone necarinske barijere i
stvori pravo, homogeno trite bez granica. Glavni aspekti programa
jedninstvenog trita su obuhvatili: uklanjanje necarinskih barijera
u trgovini; poveanje konkurencije; unaprijedjivanje saradnje
izmedju preduzea u oblasti istraivanja i razvoja; ujednaavanje
trita faktora kroz punu liberalizaciju mobilnosti faktora;
monetarna integracija; socijalna zatita (povelja o socijalnim
pitanjima);Program jedinstvenog trita je februara 1986. godine
pretoen u Jedinstveni evropski akt (JEA) kojim su prethodno
predvidjena dva ugovora inkorporirana i formalno objedinjena i
jedan. Osnovni cilj donoenja ovoga akta je bio da se ubrza
sprovodjenje programa jedinstvenog trita i dalje jaanje
inegracionog procesa. [footnoteRef:5] [5: Gordana urovi, Evropska
unija i Crna Gora; politika proirenja, Ekonomski fakultet
Podgorica, 2012, str. 62-63.]
TREE PROIRENJE( panija i Portugal)
Evropska zajednica je proirena po trei put 1986. godine ulaskom
panije i Portugalije u Evropsku Uniju, kada su konano okonani
pregovori oko njihovog prijema. EU je tada postala zajednica od 12
drava lanica. Pregovori o pristupanju ove dvije june drave su
otpoeli odvojeno.Portugalija je podnijela zahtjev za lanstvo u EZ
marta 1977.godine, nakon to su svrgnuli autoritarni reim u dravi
1974.godine i uspostavili politiku stabilizaciju. Komisija je
otpoela pregovore oktobra 1978.godine. Pozitivna strana u ovim
pregovorima je bila podrka javnog mijenja, kao i veine politikih
partija u Portugaliji. Integracija u EU je bila kljuna ne samo zbog
ekonomskog razvoja, izgradnje infrastrukture i promjene mnogih
stvari u Portugaliji, ve i za stvaranje snanih temelja za izgradnju
demokratskog sistema i drutva. Pritom su morali da ekaju druge da
okonaju pregovore. Oni su okonali pregovore prije panaca, jer su
njihovi pregovori bili sloeniji. Tako da su morali da ekaju, poto
je postojala politika odluka da Portugalija i panija uu u tadanju
Evropsku zajednicu istog datuma.
panija je podnijela zahtjev za lanstvo 4 mjeseca nakon
Portugalije. Razlog ekanja je bila decenija autoritarne vlasti
generala Franka, slian sluaj kao i kod Portugalije, zbog ega je
morala uspostaviti konsolidaciju u dravi. Pregovori su otpoeli
februara 1979.godine. Francuska i Italija su rezervno pristupale
odnosu sa panijom i Porugalijom, zbog ekonomske implikacije panskog
pristupanja, pa su tako usporile proces pristupanja i Portugalije
(naroito u oblasti poljoprivrede, slobodnog kretanja ljudi i
tekstilne industrije). Ulazak u EU nije bio lak za paniju i uprkos
tome to nisu sve zemlje Evropske unije bile za njen ulazak, na
kraju je uspeno zavrila proces. Danas je peta po ekonomskom razvoju
u EU, poznata po kvalitetu saobraajne infrastrukture i proizvodnje
elektrine energije, a doprinijela je i samom funksionisanju
zajednice.Reforme koje su ove dvije drave trebale da sprovedu u
okviru pregovarakog procesa su trajale 6 godina, uz jos dodatnih 12
mjeseci za ratifikaciju Sporazuma o pristupanju. Najznaajnije i
najzahtjevnije reforme su bila vezane za oblasti poljoprivrede,
ribarstva, nivoa dravne pomoi i fiskalnih reformi, koje su uz
veliki trud ove dvije drave uspjele da ispune.Mastrihtski
ugovorUgovor iz Mastrihta iz 1991. godine tj. Ugovor o stvaranju
Evropske unije, potpisan je 1992. godine od strane 12 efova drava i
vlada kojim je EZ zamijenjena Evropskom unijom. Ovim ugovorom se
tei proiriti sfera uticaja zajednice sa ekonomskog i na odreene
politike aspekte. Znaajan je pojam 3 stuba (osnovna dijela) EU:1.
Obuhvata zajednike politike unije u veoma velikom broju oblasti:
zajednika carinska i spoljnopolitika politika, zajedniko trite koje
ukljuuje slobodan protok ljudi, roba, usluga i kapitala, CAP,
transport, transevropske mree, zapoljavanje, socijalna politika,
obrazovanje, nauka (...)2. Odnosi se na zajedniku spoljnu i
bezbjedonosnu politiku. Kontrolie saradnju u oblasti CFSP ( common
foreign and security policy) i to su principi i smjernice za
zajedniku spoljnu i bezbjedonosnu politiku, zajednike strategije,
akcije i stavovi.3. Odnosi se na pravosudna pitanja i unutranje
poslove, posebno u oblasti azila, prelaska spoljnih granica,
migracija, borba protiv narkomanije, krijumarenje, organizovani
kriminal i sl.[footnoteRef:6] [6: Gordana urovi, Evropska unija i
Crna Gora; politika proirenja, Ekonomski fakultet Podgorica, 2012,
str. 71-72.]
ETVRTO PROIRENJE( Austrija, Finska i vedska )
etvrto proirenje se desilo nakon hladnog rata, iji je kraj
otvorio mogunost mnogim zemljama da podnesu zahtjev za lanstvo u
EU. Meutim, lanice tadanje Evropske unije su imale podijeljena
miljenja o novim proirenjima. Francuska se plaila smanjenja svog
uticaja u EU, posebno zbog prethodnog proirenja i ujedinjenja
Njemake, dok su tradicionalni euroskeptici, Britanija i Danska,
djelimino podrale ovo proirenje, u nadi da e usporiti razvoj ka
politikoj uniji.U periodu od 1989. do 1992. godine zahtjeve za
lanstvo podnosi pet zemalja koje su bili kandidati sa najboljim
odlikama, u smislu visokog stepena ekonomskog razvoja, politike
stabilnosti i samog poznavanja procedura Unije. Te zemlje su bile
Austrija (jul 1989.), vedska (jul 1991.), Finska (mart 1992.),
vajcarska (maj 1992.) i Norveka po drugi put (novembar 1992.).
vajcarka, meutim, ne nastavlja pregovore jer je iste godine, u
decembru, na referendumu odbila Evropski ekonomski prostor, dok su
ostale zemlje ve 1993. poele pristupne pregovore. Pregovori su
trajali kratko jer su mnoga ekonomska poglavlja pregovora ve bila
ukljuena u Evropski ekonomski prostor (vana pitanja su bila pitanja
socijalne politike,energetike, zatite ivotne sredine, poljoprivreda
i ribarstvo). Zbog toga se ve 1994. godine potpisuju pristupni
ugovori. Za ove zemlje, upravo zbog visokog stepena njihove
ekonomske integracije, nije bilo ni prelaznog perioda za
usaglaavanje i prihvatanje uslova zajednikog trita.Iste godine su u
svakoj od njih odrani referendumi o pristupanju. Dravljani
Austrije, Finske i vedske su podrali lanstvo u Uniji, dok su
Norveani, po drugi, put odbacili tu mogunost. Austrija i Finska,
meutim, pored ekonomskih, imaju i odreene stateke interese za
ulazak u EU. Vie su bile zainteresovane za bezbjedonosnu dimenziju
integracija i kako nisu bile lanice NATO-a, dodatno su se trudile
da pokau da njihova neutralnost nee biti prepreka za njihovo uee u
zajednikoj spoljnoj i bezbjedonosnoj politici.Ovo proirenje je
proteklo bez institucionalne reforme u Uniji. Evropski parlament ju
je predloio prilikom ratifikacije Ugovora o pristupanju ovih
lanica, ali postojee lanice su odbile taj predlog. Evropski
parlament je nakon toga odbacio tkz. kompromis iz Joanine koji je
Savjet prihvatio radi proirenja. On je predstavljao ustupak
britanskim i panskim zahtjevima da se povea broj glasova potreban
za kvalifikovanu veinu. Parlament, dakle, odobrava proirenje koje
se desilo 1995. godine, ali vri pritisak da se institucionalna
reforma uvrsti u agendu Meuvladine konferencije.[footnoteRef:7] [7:
Gordana urovi, Evropska unija i Crna Gora; politika proirenja,
Ekonomski fakultet Podgorica, 2012, str.93-94]
Ugovori iz Amsterdama i NiceMeuvladina konferencija je odrana
1996. godine i na insistiranje Evroskog parlamenta najvie panje se
posvetilo institucionalnoj reformi Unije. Po tom pitanju
raspravljalo se o smanjivanju broja komesara, realokaciji glasova
izmeu drava lanica, kao i o tome da se odluivanje kvalifikovanom
veinom proiri na vie oblasti. Ishod ove konferencije je Ugovor iz
Amsterdama koji je potpisan 2. oktobra 1997. godine, a stupio je na
snagu 1. maja 1999. godine. Njime su ustanovljene manje
instutucionalne reforme, ali je ugovor donio i nekoliko novina. to
se reformi tie dolo je samo do irenja oblasti o kojima se odluuje
kvalifikovanom veinom i do upotrebe procedure saodluivanja za
usvajanje propisa. A to se novina tie ekonomski i
politiko-bezbjedonosni ciljevi su unaprijeeni, vie panje je
posveeno socijalnoj politici, kao i spoljnoj. Predmet rada su
takodje bili pravosue i unustranji poslovi i zahvaljujui tome imamo
engenski sporazum o zajednikim vizama za graane treih zemalja, koji
je tada ukluen u EU. Donijeta je i Povelja o osnovnim pravima, koja
nije bila pravno obavezujua, ali su sva ekonomska i graanska prava
EU bila sadrana u njoj.Iako je ovim ugovorom mnogo stvari novih
doneseno, a starih unaprijeeno, ostalo je otvoreno pitanje
institucijalne reforme koja bi omoguila dalja proirenja Unije.
Povodom toga lideri EU odluuju sa organizuju novu Meuvladinu
konferenciju 2000. godine i kao najvanija pitanja izdvajaju:
pravila glasanja u Savjetu ministara, broj komesara EU i pitanje
sastave Evropskog parlamenta. Politiki dogovor oko ovih pitanja, u
mjeri mogueg, donijet je na sastanku lidera EU u decembru 2000.
godine u Nici. Dakle ishod ove konferencije je Ugovor iz Nice, koji
je potpisan 26. februara 2001. godine i donio novine koje ga
izdvajaju kao prekretnicu u istoriji EU.
Te novine su su:1. Odmjeravanje glasova u Savjetu ministara,
gdje dolazi do promjene u ponderaciji glasova u korist velikih
zemalja na tetu malih. Shodno Protokolu o proirenju EU, koji e se
primjenjivati od 2. Januara 2005. Godine, nakon proirenja, tamo
gdje se zahtijeva da Savjet odluuje kvalifikovanom veinom, glasovi
drava lanica e biti rasporeeni na sledei nain: Njemaka, Francuska,
Velika Britanija i Italija- 29, panija- 27 (od novih lanica ponder
27 dobija i Poljska), Rumunija e (kad ue) imati ponder 14,
Holandija- 13, Belgija, Gra, Portugal (eka, Maarska)- 12, Austrija,
vedska (Bugarska)- 10, Danska, Finska, Irska (Slovaka i Litvanija)-
7, Luksemburg (Letonija, slovenija, Estonija, Kipar)- 4 i (Malta
-3). Kao kompromis uvedena je svojevrsna, trostruka veina neophodna
za usvajanje zakonodavnih mjera.2. Evropska komisija je trebala
posle velikog proirenja da ima po jednog predstavnika iz svake
drave lanice.3. Evropski parlament je trebalo da povea broj
poslanika na 732, novim proirenjem.4. Fleksibilnost (pojaana
saradnja ili varijabilna geometrija), koja se odnosi na bliu
saradnju grupe zemalja, regulisanu kroz akte i odluke u kojima
uestvuju te zemlje. U praksi ovo je bilo uvoenje modela Evrope sa
vie brzina, npr. kod uvoenja jedinstvene valute ili engenske zone
bez pasoa, kao i u oblasti pravosua i unutranjih poslova u
cjelini.5. Veinsko glasanje se odnosi na to da u 27 novih oblasti
nema prava na veto. Jednoglasnost je ostala u 75 oblasti predvienih
ugovorima.Sa ratifikacijom ovog Ugovora je bilo problema jedino u
Irskoj koja ga je odbila na referendumu 2001. godine. Bila je
jedina zemlja od EU-15 koja je to uinila, to je izazvalo
nezadovoljstvo kod ostalih, koji su je optuili da je nedemokratski
postupila i da je pokazala nezahvalnost prema postignuima evropske
integracije. Odran je drugi referendum 2002. godine kojim su i Irci
prihvatili proirenje i tako i Ugovor iz Nice stupa na snagu 2003.
godine.[footnoteRef:8] [8: Dezmond Dinan, Sve blia unija, Slubeni
glasnik 2009, str. 168-179]
ZAKLJUAK
Proirenje Evropske unije je imalo izuzetno pozitivan znaaj, kako
za Uniju, tako i za zemlje lanice. Evropska unija je po svakom
proirenju biljeila privredni rasti jaanje uticaja u Evropi i
svijetu. Zemlje lanice su ostvarile napredak i u samom procesu
prikljuenja zahvaljujui pomoi zemalja Unije. Po prijemu u nju one
su doivjele procvat. Sve zemlje evropskog kontinenta prirodno treba
da tee lanstvu u Uniji. Iskustvo drugih zemalja koje su se
prikljuile je pozitivno te to treba slijediti. lanstvo u EU moe
donijeti mnogo koristi, poev od ekonomske pa sve do politike.
Ekonomske koristi se tiu donacija i investicija koje bi po ulasku u
Uniju bile intenzivnije. Politike koristi su viestruke i
prevashodno odnose se na spoljnu politiku, koju je mnogo lake
voditi pod patronatom jedne takve organizacije.
Bibliografija
1.Dezmon Dinan, Sve blia unija, Slubeni glasnik, 20092.Gordana
urovi, Evropska unija i Crna Gora; politika proirenja, Ekonomski
fakultet Podgorica, 20123. http://europa.eu/index_en.htm
3
