sikelika erwtiseis

Βιβλίο 7 Κεφάλαιο 75

Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι

1 Να γνωρίσουν οι microαθητές τον τρόπο microε τον οποίο ο ιστορικός

παρουσιάζει την ανατροπή του συσχετισmicroού δυνάmicroεων microεταξύ των

αντιπάλων στη Σικελία microετά την τελευταία σύγκρουση108 και

ειδικότερα τη δεινή θέση στην οποία έχουν περιέλθει οι Αθηναίοι και

τον τρόπο microε τον οποίο αντιmicroετωπίζουν την κατάσταση

2 Να κατανοήσουν microε ποιον τρόπο και για ποιο λόγο αναπτύσσεται στο

κείmicroενο microια σύγκριση της προσωπικής microοίρας των στρατιωτών microε τη

microοίρα της πόλης

3 Να εκτιmicroήσουν τις επιπτώσεις που έχει η καταστροφή στη στάση των

Αθηναίων σε ζητήmicroατα ηθικής τάξης όπως έπαρση εγκατάλειψη

νεκρών ύβρις όλεθρος τιmicroωρία

4 Να επισηmicroάνουν τα στοιχεία εκείνα (το ιδιαίτερα περιγραφικό

λεξιλόγιο την εικονοποιῒα) που δίνουν ζωντάνια και πειστικότητα στην

αφήγηση και προκαλούν τη νοερή συmicromicroετοχή του αναγνώστη στα

δρώmicroενα

5 Να κατανοήσουν microέσα από την ανάλυση της δοmicroής του κειmicroένου πώς

ο ιστορικός προετοιmicroάζει τον αναγνώστη για την περιγραφή της

τελικής πράξης του laquoδράmicroατοςraquo που θα ακολουθήσει

1 Παραδείγmicroατα ερmicroηνευτικών ερωτήσεων

Ερωτήσεις ανοικτού τύπου

Α Ελεύθερης ανάπτυξης

1 Από τη στιγmicroή που οι Αθηναίοι ηττώνται στη ναυmicroαχία ως την την

αποχώρηση του στρατεύmicroατος περνούν δυό microέρες Ποιες συνέπειες είχε

η καθυστέρηση αυτή109

108 Να συmicroβουλευθούν για το σκοπό αυτό το σχολικό τους βιβλίο σ 382 109 Ας θυmicroηθούmicroε εδώ ότι η καθυστέρηση των στρατηγών να διατάξουν την αποχώρηση

οφείλεται τόσο στο τέχνασmicroα του Ερmicroοκράτη να στείλει δήθεν εmicroπιστευτικό microήνυmicroα ότι οι Αθηναίοι κινδυνεύουν από ενέδρες αν επιχειρήσουν να φύγουν νύχτα όσο και στην γενική αναβλητικότητα του Νικία Η έγκαιρη οχύρωση των περασmicroάτων microε

2 καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες Να προσδιορίσετε microε βάση το

κείmicroενο αν και πώς είναι ορατός ο κίνδυνος τον οποίο διατρέχει η πόλη

3 Πώς αιτιολογεί ο ιστορικός την έκφραση δεινὸν οὖν ἦν Να κρίνετε

ποια σηmicroασία έχει η σειρά microε την οποία αναφέρονται οι αιτίες

4 Για ποιο λόγο χρησιmicroοποιούνται στο κείmicroενο τρεις διαφορετικές

συνώνυmicroες λέξεις για τους νεκρούς (νεκρῶν τεθνεώτων ἀπολωλότων)

5 Γιατί νοmicroίζετε ότι ο Θουκυδίδης ενσωmicroατώνει στην αφήγησή του microια

τόσο λεπτοmicroερή περιγραφή των αντιδράσεων των στρατιωτών που

εγκαταλείπονται και των συναισθηmicroάτων όσων αποχωρούν

6 Ποια στοιχεία του κειmicroένου δικαιολογούν τη χρήση του όρου κατάmicroεmicroψις 7 Τι επιτυγχάνεται microε την παροmicroοίωση πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ὑποφευ-

γούσῃ

8 Να εντοπίσετε τα στοιχεία του κειmicroένου που αναφέρονται στις

αντικειmicroενικές δυσκολίες που αντιmicroετωπίζουν οι Αθηναίοι

9 Να περιγράψετε τις συνέπειες που έχει για το στράτευmicroα το γεγονός

ότι υπηρετούν σ αυτό και δούλοι

10 Νοmicroίζετε ότι ο Θουκυδίδης κάνει microια κριτική ηθικού περιεχοmicroένου για

τη Σικελική εκστρατεία χρησιmicroοποιώντας τη λέξη αὔχηmicroα ή πρόκειται

για microιαν ουδέτερη ηθικά λέξη Να δικαιολογήσετε την άποψή σας110

11 Γιατί ο Θουκυδίδης χρησιmicroοποιεί το γενικότερο όρο ἑλληνικὸν στράτευmicroα αντί Αθηναίοι Ποιο το περιεχόmicroενο της σύγκρισης που

επιχειρείται microε τη φράση microέγιστον ἐγένετο111

12 οἶς ἀντί microέν ναυτικῷ Να περιγράψετε τα microέλη των αντιθέσεων που

αναφέρονται στο απόσπασmicroα αυτό Ποιο ρόλο παίζει η παράθεσή τους

στο συγκεκριmicroένο σηmicroείο της αφήγησης

Β Σύντοmicroης απάντησης

φρουρές από τους Συρακουσίους και τους συmicromicroάχους τους στο διάστηmicroα αυτό θα έχει καταστρεπτικές συνέπειες για τους Αθηναίους

110 Να προσέξουν εδώ οι microαθητές τις φράσεις ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν ἀφορmicroᾶσθαι που ακολουθούν και υποστηρίζουν microε συγκεκριmicroένα στοιχεία τη χρήση της λέξης αὔχηmicroα

111 Βλ σχολικό βιβλίο σ 388

1 Τι έχει προηγηθεί από την απόφαση των Αθηναίων να εγκαταλείψουν

το στρατόπεδό τους στις Συρακούσες

2 Πόσος χρόνος microεσολαβησε από την ήττα των Αθηναίων microέχρι τη στιγmicroή που δίδεται το σήmicroα για την αποχώρηση

3 Τίνος απόφαση είναι η εγκατάλειψη του στρατοπέδου 4 Με πόσους στρατηγούς επικεφαλής βρίσκεται τη στιγmicroή αυτή το

Αθηναϊκό στράτευmicroα Γιατί 5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί η θέα των ατάφων νεκρών στους

Αθηναίους και γιατί 6 Ποιος άλλος παράγοντας επιτείνει τα συναισθήmicroατα λύπης των

Αθηναίων που αποχωρούν 7 Ποιες είναι οι αντιδράσεις των τραυmicroατιών που εγκαταλείπονται 8 Να δείξετε microε στοιχεία του κειmicroένου αν το στράτευmicroα των Αθηναίων

αποχωρεί συντεταγmicroένο ή όχι 9 παρὰ τὸ εἰωθός Σε ποια ιδιαιτερότητα αναφέρεται εδώ ο ιστορικός

10 Τι δείχνει η αυτοmicroολία των ακολούθων για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι Αθηναίοι

11 ἡ αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν οὐδ ὡς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο Για ποιον λόγο αντιmicroετωπίζουν micro αυτόν τον τρόπο οι Αθηναίοι τη συmicroφορά

12 Πώς προσδιορίζεται ο άmicroεσος φόβος που διακατέχει τους Αθηναίους στην παρούσα περίσταση

13 Ποιο σηmicroαντικό microειονέκτηmicroα έχει ο τρόπος microε τον οποίο αναγκάζονται να αποχωρήσουν οι Αθηναίοι

Γ Συνδυασmicroός ερωτήσεων σύντοmicroης απάντησης και ελεύθερης ανάπτυξης

1 τῇ τε ὄψει ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ αἰσθέσθαι Πώς αιτιολογούνται στην περίοδο που ακολουθεί οι δύο αυτές παράmicroετροι που προκαλούν τα αισθήmicroατα πόνου στους αποχωρούντες Αθηναίους Τι δηλώνει κατά τη γνώmicroη σας η σειρά microε την οποία εκτίθενται οι αιτίες αυτές

2 Να εντοπίσετε τις λέξεις του κειmicroένου που περιγράφουν τις σχέσεις των στρατιωτών microε τους συναδέλφους τους Ποιο ρόλο παίζει κατά τη γνώmicroη σας η χρήση τους στην περιγραφή της αποχώρησης112

112 Ζητείται να επισηmicroανθούν οι λέξεις ἐπιτήδειοι ἑταῖροι οἰκεῖοι ξύσκηνοι Να

συσχετιστεί η χρήση τους microε τη συmicroπεριφορά αυτών που εγκαταλείπονται και microε τα

3 α) Με ποιες διαφορετικές φράσεις microέσα στο κείmicroενο γίνεται αναφορά

στα γεγονότα που θα ακολουθήσουν την εγκατάλειψη του

στρατοπέδου β) Ποιο εκφραστικό microέσο χρησιmicroοποιείται για να

οργανωθούν στο κείmicroενο οι φράσεις αυτές και ποια επίδραση έχει

αυτό κατά τη γνώmicroη σας στον αναγνώστη113

2 Γραmicromicroατικές ασκήσεις

1 Να γράψετε τις microετοχές στους άλλους χρόνους στην ίδια φωνή πτώση

αριθmicroό και γένος

Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείmicroενος

καταλειπόmicroενοι

κινδυνεύοντες

ἐπακολουθοῦντες

ἀξιοῦντες

ζῶντες

2 Να ενώσετε τους αριθmicroούς της στήλης Α microε τα γράmicromicroατα της στήλης Β

προσδιορίζοντας γραmicromicroατικά τις λέξεις της στήλης Α

1 αἰσθέσθαι α ευκτική αορίστου

2 ἑκάστῳ β υποτακτική αορίστου

3 ἴδοι δ υπερσυντέλικος γ΄ ενικό

4 καθίστασαν ε οριστική παρατατικού

5 σφᾶς στ απαρέmicroφατο αορίστου

6 ἀφορmicroᾶσθαι ζ κτητική αντωνυmicroία

8 σφέτερα η προσωπική αντωνυmicroία

9 ἀφῖκτο θ αόριστη αντωνυmicroία

10 πάθωσι ι απαρέmicroφατο ενεστώτα

συναισθήmicroατα που προκαλούν στους αποχωρούντες ώστε να γίνει σαφές ότι η χρήση των διαφορετικών λέξεων τονίζει και εξηγεί τα αισθήmicroατα απελπισίας που διακατέχουν το αθηναϊκό στράτευmicroα

113 Πρόκειται για τις φράσεις που ακολουθούν την πρόταση Μέγιστον γάρ δή ἐγένετο η οποία επέχει θέση προεξαγγελτικής παράθεσης Γίνεται χρήση της αντίθεσης για τη δόmicroηση των φράσεων αυτών

3 α) Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος εκείνο που είναι

λανθασmicroένο

(1) παρεσκευάσθαι είναι απαρέmicroφ ενεστώτα απαρέmicroφ παρακειmicro

(2) ἀπολείψει είναι υποτακτική αορίστου ουσιαστικό γ΄ κλίσης

(3) τῶν ἐπιτηδείων είναι επίθετο αρσενικού γένους ουδετέρου γένους

(4) τῳ είναι άρθρο αντωνυmicroία αόριστη

(5) microυριάδες είναι αριθmicroητικό ουσιαστικό αριθmicroητικό επίθετο

(6) ἐπιφηmicroίσmicroασιν είναι ουσιαστ σε δοτική πληθ γ΄ πληθ ενεστώτα

β) Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας στα 2 3 και 6

4 Να γράψετε όλους τους τύπους των αντωνυmicroιών που βρίσκονται στο

κείmicroενο στην κατάλληλη στήλη του παρακάτω πίνακα Προσωπι

κές

∆εικτικές Οριστ

επαν

Αόριστες

επιmicroεριστ

Κτητικές Αναφορικ

Αυτοπαθ

ητικές

3 Συντακτικές ασκήσεις

1 α εἴ τινὰ πού τις ἴδοι ἤ ἑταίρων ἤ οἰκείων

β εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα

Να γραφεί η απόδοση των παραπάνω υποθετικών προτάσεων και να

προσδιοριστεί το είδος του υποθετικού λόγου

2 Να προσδιορίσετε το είδος των παρακάτω προτάσεων

α ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι β ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν

γ ὁπότε τις ἴδοι τινά τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον

δ ἐς ὅσον δύναιντο

ε (δεδιότας) microὴ πάθωσιν

3 Μέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο ναυτικῷ α) Να επιλέξετε την ορθή από τις παρακάτω απαντήσεις

Η περίοδος χωρίζεται σε

bull Μία κύρια και τρεις δευτερεύουσες προτάσεις

bull Μία κύρια και δύο δευτερεύουσες προτάσεις

bull ∆ύο κύριες και τρεις δευτερεύουσες προτάσεις

β) Να προσδιορίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων

4 Να ενώσετε τις microετοχές στη στήλη Α microε τον κατάλληλο για καθεmicroιά συντακτικό χαρακτηρισmicroό στη στήλη Β (ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει)

1 (τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων) ὄντων α τελική microετοχή

2 κείmicroενον β εναντιωmicroατική microετοχή

3 ἀπιόντων γ αιτιολογική microετοχή

4 πλησθέν δ κατηγορηmicroατική microετοχή

5 πεπονθότας ε αναφορική microετοχή

6 ἐκπεπολιορκηmicroένῃ στ τροπική microετοχή

7 ἔχουσα ζ χρονική microετοχή

8 δουλωσοmicroένους

9 ἐκκρεmicroαννύmicroενοι

5 α) Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο των παρακάτω λέξεων

εκφράσεων συσχετίζοντας τα microέλη των δύο στηλών

1 τοῦ στρατεύmicroατος α γενική διαιρετική

2 τῶν πραγmicroάτων β γενική αντικειmicroενική

3 τοῦ στρατοπέδου γ γενική υποκειmicroενική

4 τῶν ἐπιτηδείων δ γενική συγκριτική

5 τῶν τεθνεώτων ε αντικείmicroενο

6 τῶν ξυσκήνων (ἐκκρεmicroαννύmicroενοι) στ γενική κτητική

7 σφῶν αὐτῶν (κατάmicroεmicroψις)

8 τοῦ (ξύmicroπαντος) ὄχλου

9 ἀκολούθων

10 τούτων (τοῖς ἐναντίοις)

β) Να τρέψετε τις γενικές υποκειmicroενικές ή αντικειmicroενικές που βρήκατε

παραπάνω στις αντίστοιχες εκφράσεις ρήmicroατος και υποκειmicroένου ή

αντικειmicroένου όπως στο παράδειγmicroα

ἐπιmicroελής τῶν θείων = ἐπιmicroελοῦmicroαι τῶν θείων

πόλεmicroος Ἀθηναίων και Πελοποννησίων = πολεmicroοῦσιν Ἀθηναῖοι και

Πελοποννήσιοι114

4 Λεξιλογικές - σηmicroασιολογικές ασκήσεις

1 Να βρείτε και να γράψετε τις αντίστοιχες εκφράσεις στα αρχαία

ελληνικά από το κείmicroενό σας

bull τον κατέλαβε αίσθηmicroα λύπης ανάmicroικτο microε φόβο =

bull άρχισαν τα παρακάλια και τους θρήνους =

bull έχω πάθει χειρότερα απ όσα δείχνουν τα δάκρυά microου =

bull κουβαλάει καθένας ότι χρήσιmicroο microπορεί =

bull η συmicroφορά microού φαίνεται αβάσταχτη =

bull όλα αυτά microου φαίνονται υποφερτά =

2 Α ἀνάστασις ἀπεχώρουν καθίστατο ὑπολειπόmicroενοι ἐπακολουθοῦντες Να γράψετε τις σύνθετες λέξεις που σχηmicroατίζονται αφού

αντικαταστήσετε την πρόθεση των παραπάνω λέξεων του κειmicroένου

microε τις προθέσεις διά παρά κατά ἀπό ἐπί ἐκ σύν

Β Να συmicroπληρώσετε τις προτάσεις που ακολουθούν επιλέγοντας κάθε

φορά την κατάλληλη λέξη

bull Οι συντελεστές της ___________________ αναφέρονται όλοι στην

πρώτη σελίδα του προγράmicromicroατος

α ανάστασης β διάστασης γ παράστασης δ κατάστασης bull Υποστήριξε ότι θα __________________ αν δεν ικανοποιηθεί το

αίτηmicroά του

114 ἀνάστασις τοῦ στρατεύmicroατος = ἀνίσταται τὸ στράτευmicroα ἀπόλειψις τοῦ στρατοπέδου =

ἀπολείπουσιν τὸ στρατόπεδον κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν = καταmicroέmicroφονται σφᾶς αὐτούς ἀπορία ἀκολούθων = ἀποροῦσιν ἀκολούθων

α προχωρήσει β συγχωρήσει γ καταχωρήσει δ αποχωρήσει bull Τα αποτελέσmicroατα των προσπαθειών του ___________________ κατά

πολύ των πραγmicroατικών δυνατοτήτων του

α εγκαταλείπονται β υπολείπονται γ παραλείπονται δ απολείπονται

bull Το σεmicroινάριο που _________________ του έδωσε τη δυνατότητα να

αποκτήσει νέες γνώσεις

α παρακολούθησε β εξακολούθησε γ επακολούθησε δ συνακολούθησε

bull Σύmicroφωνα microε τα στοιχεία που προσκοmicroίστηκαν ___________________

κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι το έργο θα έχει ολοκληρωθεί τον

επόmicroενο χρόνο

α καθίσταται β παρίσταται γ συνίσταται δ υφίσταται

3 α) Με ποιες λέξεις του κειmicroένου σχετίζονται ετυmicroολογικά οι παρακάτω

ἄλγος ἀνίστηmicroι λύπη ὀλοφύροmicroαι οἰmicroώζω πόλεmicroος κατηφής

χρῶmicroαι πιστός microοῖρα κοῦφος ὅπλον πόρος φήmicroη115

β) Να χρησιmicroοποιήσετε 5 από τις παραπάνω λέξεις σε προτάσεις της

νέας ελληνικής

4 Με βάση τη σηmicroασιολογική τους συγγένεια να συσχετίσετε τα microέλη της

στήλης Α microε τα microέλη της στήλης Β microε τη βοήθεια και του κειmicroένου

1 ἀποχωρῶ α ἑταῖρος

2 ἀπολωλώς β κακόν

3 ἐπιτήδειος γ οἰmicroωγή

4 αἰκία δ ἀπολείποmicroαι

5 ὀλοφυρmicroός ε τεθνεώς

115 ἄλγος gt ἀλγεινός ἀνίστηmicroιgt ἀνάστασις λύπη gt λυπηρός ὀλοφύροmicroαι gt ὀλοφυρmicroός

οἰmicroώζω gt οἰmicroωγή πόλεmicroος gt πολέmicroιος κατηφής gt κατήφεια χρῶmicroαι gt χρήσιmicroος πιστός gt ἀπιστία microοῖρα gt ἰσοmicroοιρία κοῦφος gt κούφισις ὅπλον gt ὁπλιτικός πόρος gt ἀπορία φήmicroη gt ἐπιφήmicroισmicroα

5 Εργασίες για το σπίτι

1 ∆ύο φορές microέσα στο κείmicroενο τονίζεται η σηmicroασία που έχει για την

παρούσα περίσταση η απώλεια των πλοίων (τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν πεζοὺς ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους) Να

αναφερθείτε στο ρόλο που έπαιξε συνολικά για την εξέλιξη του

πολέmicroου η υπεροχή του ενός ή του άλλου από τους αντιπάλους στη

θάλασσα

2 Μπορείτε να αναφέρετε microε βάση τις γενικότερες γνώσεις σας άλλη

περίπτωση παράλειψης της ταφής των νεκρών και να συγκρίνετε τη

στάση των προσώπων που εmicroπλέκονται σ αυτήν microε την παρούσα

περίσταση116

116 Αναφορά στις περιπτώσεις του Ετεοκλή (βλ Σοφοκλέους Αντιγόνη) και του Πατρόκλου

στην Ιλιάδα καθώς και στο περιστατικό των Αργινουσών

Βιβλίο 7 Κεφάλαια 76-77

1 Να επισηmicroάνουν οι microαθητές στοιχεία που φωτίζουν την προσωπικότητα του Νικία microέσα από το λόγο τον οποίο εκφωνεί προς το στράτευmicroα

2 Να κατανοήσουν πώς ο Θουκυδίδης ενσωmicroατώνει και αξιοποιεί στην αφήγησή του στοιχεία σχετικά microε τη ψυχογραφία των πρωταγωνιστών του πολέmicroου ώστε να δώσει microια ολοκληρωmicroένη εικόνα των γεγονότων και των αιτιών τους

3 Να επισηmicroάνουν τα ιδιαίτερα στοιχεία περιεχοmicroένου και microορφής που χαρακτηρίζουν την απόδοση των λόγων δηmicroηγοριών διαφόρων προσωπικοτήτων από το Θουκυδίδη

4 Να αναλύσουν θέmicroατα όπως η τύχη η ελπίδα ο ρόλος των θεών στη ζωή των ανθρώπων που συνιστούν σηmicroαντικές παραmicroέτρους της σκέψης της εποχής

1 Με βάση τα επιχειρήmicroατα microε τα οποία ο Νικίας στηρίζει την παραίνεσή του προς τους στρατιώτες στην πρώτη περίοδο του λόγου του να αιτιολογήσετε αν απευθύνεται κυρίως στη λογική ή στο συναίσθηmicroά τους

2 Γιατί κατά τη γνώmicroη σας ο Νικίας θεωρεί ότι η σύγκριση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το στράτευmicroα microε αυτήν στην οποία βρίσκεται αυτός προσωπικά microπορεί να ανεβάσει το ηθικό τους

3 Ποιο συmicroπέρασmicroα προκύπτει για το χαρακτήρα του Νικία από τη microνεία της δίκαιης και ἀνεπίφθονης συmicroπεριφοράς του προς τους ανθρώπους

4 Ποιες είναι οι απόψεις του Νικία για τους θεούς σύmicroφωνα microε τα στοιχεία που microας προσφέρει το κείmicroενο

5 Ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι ἔπαθον Γιατί παρεmicroβάλλεται στην επιχειρηmicroατολογία που αναπτύσσεται από τον Νικία στο κείmicroενο η παρατήρηση αυτή117

6 Να καθορίσετε microε βάση την επιχειρηmicroατολογία του Νικία ποια είναι η

σχέση των έννοιών ανθρώπινη συmicroπεριφορά θεός ελπίδα Σε ποιον

παράγοντα δίδεται βάρος τον ανθρώπινο ή το θεϊκό για την τελική

έκβαση των γεγονότων (Βλ και Παράρτηmicroα υποστηρικτικό υλικό 8)

7 Να εντοπίσετε τα σηmicroεία εκείνα του κειmicroένου στα οποία ο Νικίας

εκφράζει την άποψη ότι laquoοι άνδρες είναι η πόληraquo Ποιο στόχο κάθε

φορά εξυπηρετεί η αναφορά στο στοιχείο αυτό

8 microὴ καταπέπληχθε ἄγαν Με ποια στοιχεία από το κείmicroενο θα

microπορούσε να υποστηριχτεί ότι ο Νικίας προβάλλει εδώ microια αισιόδοξη

άποψη σχετικά microε τις δυνατότητες του στρατεύmicroατος να αντιmicroετωπίσει

τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται

9 Να δώσετε ένα συνοπτικό διάγραmicromicroα της δοmicroής του λόγου του Νικία

αφού εντοπίσετε τους δύο βασικούς κατά τη γνώmicroη σας άξονες

(θεmicroατικά κέντρα) microε βάση τους οποίους διαρθρώνεται

1 Να περιγράψετε microε ποιες άλλες ενέργειες συνοδεύει την εκφώνηση των

ενθαρρυντικών λόγων του ο Νικίας

2 βοῇ τε χρώmicroενος Για ποιο λόγο σύmicroφωνα microε το κείmicroενο ο Νικίας

απευθύνεται microε δυνατή φωνή προς το στράτευmicroα

3 Ποια είναι η σύνθεση του στρατεύmicroατος προς το οποίο απευθύνεται ο

Νικίας

4 Ἐλπίδα χρὴ ἔχειν Ποιο είναι το πρώτο επιχείρηmicroα microε το οποίο στηρίζει

την παραίνεσή του αυτή ο Νικίας

5 Ποια στοιχεία από την προσωπική του κατάσταση χρησιmicroοποιεί ο

Νικίας ως επιχειρήmicroατα για να τονίσει ότι πρέπει να microην απελπίζονται

117 Συνήθης τακτική του Θουκυδίδη είναι να παρεmicroβάλλει laquoγνώmicroεςraquo γενικού κύρους στην

αφήγησή του Αποκαλύπτει έτσι τις βαθύτερες αιτίες της συmicroπεριφοράς των ανθρώπων (βλ σχετικά J de Romilly 1994 κεφ 2ο)

6 Τοῖς φαυλοτάτοις Με ποια σηmicroασία χρησιmicroοποιείται εδώ από τον

Νικία η λέξη

7 Τι υποστηρίζει σχετικά microε τη συmicroπεριφορά του προς τους θεούς και

τους ανθρώπους

8 Με ποιο επιχείρηmicroα στηρίζει την άποψη ότι τα δεινά που ήδη έχουν

υποστεί οι Αθηναίοι αποτελούν αρκετή τιmicroωρία εκ microέρους των θεών

9 Ἀνθρώπεια δράσαντες τι εννοεί microε τη φράση αυτή ο Νικίας

10 Να καταγράψετε microε τη σειρά που αναφέρονται στο κείmicroενο τις οδηγίες

για την πορεία που δίνει ο Νικίας στο στρατό

11 Στη βοήθεια ποιων microπορούν ακόmicroη να ελπίζουν οι Αθηναίοι και γιατί

12 Σπουδή δὲ τῆς ὁδοῦ Με βάση ποιο στοιχείο microπορεί να υποστηριχτεί

ότι η πρόταση αυτή δεν αποτελεί διαταγή αλλά απλή δήλωση εκ

microέρους του Νικία της τακτικής που θα ακολουθηθεί κατά την πορεία

13 Προτρέποντας τους στρατιώτες να δείξουν γενναιότητα ποιον

ειδικότερο λόγο προβάλλει ως κίνητρο για τους Αθηναίους

Γ Συνδυασmicroός σύντοmicroης απάντησης και ελεύθερης ανάπτυξης

1 αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν Ποιο επιχείρηmicroα

χρησιmicroοποιεί εδώ ο Νικίας για να ενθαρρύνει τους Αθηναίους Είναι

επιτυχηmicroένο κατά τη γνώmicroη σας

2 καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς ἐξαναστήσειεν Πώς περιγράφει ο Νικίας τη

θέση των Αθηναίων έναντι των υπολοίπων σικελικών πόλεων τη

στιγmicroή αυτή Αντιπροσωπεύει κατά τη γνώmicroη σας την πραγmicroατικότητα

Ερώτηση κλειστού τύπου

Να ελέγξετε αν το περιεχόmicroενο των ακολούθων προτάσεων είναι σωστό ή

λανθασmicroένο σύmicroφωνα microε το κείmicroενο σηmicroειώνοντας Χ στο ανάλογο

τετράγωνο

Ο Νικίας υποστηρίζει ότι οι στρατιώτες πρέπει να ανακτήσουν το θάρρος

τους βλέποντάς τον και σκεπτόmicroενοι ότι Σωστό Λάθος

α δε θα τους εγκαταλείψει

β υποmicroένει τις αντιξοότητες παρά την

ασθένειά του

γ βρίσκεται ο ίδιος σε χειρότερη θέση

από αυτούς

δ εξαιτίας της τύχης έχει βρεθεί στην ίδια

θέση microε τον οποιοδήποτε από αυτούς

1 Να βρείτε τους τύπους προστακτικής του κειmicroένου και να σχηmicroατίσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής

2 Να συmicroπληρώσετε τον πίνακα γράφοντας τους αντίστοιχους τύπους

των επιθέτων στους άλλους βαθmicroούς

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

δεινοτέρων

φαυλοτάτοις

δίκαια

θρασεῖα

ἠπιώτερα

(τήν) ἀσφαλῆ

εὔτακτον

βραχέα

ἀξιώτεροι

3 Να συmicroπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί microε τους αντίστοιχους

τύπους των ρηmicroάτων στον ίδιο αριθmicroό πρόσωπο και φωνή Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείmicroενος

γίγνοιτο

δέξαιτο

ἐξαναστήσειεν

σωθείητε

4 Να επιλέξετε τον κατάλληλο τύπο και να συmicroπληρώσετε τις προτάσεις

που ακολουθούν

i Αἱ συmicroφοραί οὐ κατ ἀξίαν ______________________

(α) φοβήσει (β) ἐφόβουν (γ) φοβεῖται (δ) φοβοῖτο

ii Καί ὑmicroεῖς ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτά _________________

(α) ἔπαθον (β) πάθωσιν (γ) πεισόmicroεθα (δ) πάσχετε

iii Ἐλογίζοντο ὅτι αὐτοί τε πόλις __________________

(α) ὦσιν (β) ἐσόmicroεθα (γ) ἐστέ (δ) εἶεν

iv ῎Ην ἀντιλάβωνταί του φιλίου χωρίου _____________________ ἤδη ἐν

τῷ ἐχυρῷ εἶναι

(α) νοmicroίζετε (β) νοmicroίζοmicroεν (γ) νοmicroίζουσιν (δ) ἐνόmicroιζον

v Οὖτοι γάρ ἐτεύξαντο ὧν ἂν __________________

(α) ἐπιθυmicroήσει (β) ἐπιθυmicroήσωσι (γ) ἐπιθυmicroήσαιτο (δ) ἐπεθύmicroουν

5 Να γράψετε τις εκφράσεις που δίδονται στις στήλες Α και Β στον άλλο

αριθmicroό

Ενικός Πληθυντικός

ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν

ὦ ἄνδρες στρατιῶται

ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ αἰωροῦmicroαι

ἱκανά τοῖς πολεmicroίοις ηὐτύχηται

ὅποι ἄν καθέζησθε

1 Να σηmicroειώσετε microε ένα Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο αν καθένας από

τους ρηmicroατικούς τύπους που δίδονται έχει σύmicroφωνα microε το κείmicroενό σας

microεταβατική ή αmicroετάβατη σηmicroασία

ΜΤΒ ΑΜΤΒ

χρώmicroενος

ὠφελεῖν

καταmicroέmicroφεσθαι

φοβοῦσιν

ἐστρατεύσαmicroεν

ἔπαθον

δέξαιτο

ἀναγκασθῇ

διαφύγητε

τευξόmicroενοι

2 Να προσδιορίσετε το είδος των παρακάτω δευτερευουσών προτάσεων

και τον όρο της κύριας πρότασης από τον οποίο εξαρτώνται

bull ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου

bull ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι

bull ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε

έτσι ώστε να προσδιορίζεται ορθά σύmicroφωνα microε το κείmicroενο η

συντακτική θέση των λέξεων στο Α

1 ταῖς ξυmicroφοραῖς α δοτική αιτίας

2 εὐτυχίᾳ β δοτική αναφοράς

3 ῥώmicroῃ γ δοτική προσωπική

4 (ἀναγκαῖόν τε ὄν) ὑmicroῖν

1 ἐλπίδα (χρὴ ἔχειν) α κατηγορούmicroενο αντικειmicroένου

2 ἱκανά β κατηγορούmicroενο υποκειmicroένου

3 πόλις (εὐθύς ἐστε) γ αντικείmicroενο

4 πατρίδα

4 Λεξιλογικές - σηmicroασιολογικές ασκήσεις

1 Να γράψετε για τις λέξεις που ακολουθούν microία από τις σηmicroασίες τους

στη νέα ελληνική και να χρησιmicroοποιήσετε στη συνέχεια τις λέξεις σε

προτάσεις

ὑπάρχοντα = ____________________________

φαῦλος = ____________________________

ἱκανός =_____________________________

σπουδή = ____________________________

ἐπιτήδειος = _____________________________

καθορίζοντας τα ζεύγη συνωνύmicroων που υπάρχουν microε τη βοήθεια του

κειmicroένου ∆ύο λέξεις της στήλης Β περισσεύουν118

1 ἀθυmicroέω -ῶ α στρατεύω

2 καθέζοmicroαι β ἡγοῦmicroαι

3 ἔπειmicroι γ ἄχθοmicroαι

4 νοmicroίζω δ ἱδρύοmicroαι

5 λογίζοmicroαι ε καθίσταmicroαι

στ θεωρῶ

ζ ἥκω

3 Αφού συmicroβουλευθείτε το κείmicroενό σας να γράψετε για τις νεοελληνικές

εκφράσεις που δίδονται παρακάτω την αντίστοιχη έκφραση στα

αρχαία ελληνικά

bull microην κατηγορείς τον εαυτό σου για τις συmicroφορές

_______________________________________________________

bull οι άλλοι έχουν ήδη επιτύχει αρκετά

____________________________________________________

bull κανείς δε θα microπορούσε εύκολα να σας αποmicroακρύνει

____________________________________________________

bull έχει δοθεί διαταγή να microας συναντήσουν

____________________________________________________

bull πιστεύει ότι θα επιτύχει όσα επιθυmicroεί

____________________________________________________

118 Τα συνώνυmicroα είναι ἀθυmicroέω-ῶ - ἄχθοmicroαι καθέζοmicroαι - ἱδρύοmicroαι ἔπειmicroι - στρατεύω

νοmicroίζω - ἡγοῦmicroαι λογίζοmicroαι - θεωρῶ

4 Να σηmicroειώσετε microε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο τη λέξη (ή τις λέξεις) microε

την οποία συνδέεται ετυmicroολογικά καθεmicroιά από τις λέξεις (i) ως (v)

i προθυmicroία

θυmicroίζω θυmicroώνω θυσία

ii ἀποχρώντως

χρήση χρησmicroός απόχρωση

iii καταπέπληχθε

πλήξη πλάγιος πλήρης

iv σπουδή

εσπευσmicroένος άσπονδος σπουδαίος

v τευξόmicroενοι

τυχερός τεύχος επίτευγmicroα

5 Εργασία για το σπίτι

Αν ληφθεί υπόψη ότι για την τροπή της τύχης (ξυmicroφοραί ηὐτύχηται) ο

Νικίας προβάλλει ως αποφασιστικό παράγοντα το φθόνο των θεών

microπορεί να υποστηριχτεί ότι microε την επιχειρηmicroατολογία αυτή προσπαθεί

να αποσείσει και τις δικές του ευθύνες για την κατάσταση στην οποία

έχουν περιέλθει οι Αθηναίοι Να δικαιολογήσετε την άποψή σας

1 Να παρακολουθήσουν οι microαθητές την περιγραφή της τελικής πράξης της τραγωδίας που σφράγισε την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία

2 Να διαπιστώσουν πώς ο ιστορικός εγκαταλείπει τη συνηθισmicroένη του τάση για πυκνό λόγο προκειmicroένου να περιγράψει το microέγεθος της καταστροφής που υπέστη ο αθηναϊκός στρατός

3 Να συγκρίνουν τη σκηνή αυτή της σφαγής microε τη σκηνή του απόπλου του στόλου και να συζητήσουν την αντίθεση που δηmicroιουργεί

4 Να εντοπίσουν τα γλωσσικά στοιχεία που προσδίδουν ενάργεια στην περιγραφή της σκηνής της σφαγής και εικονογραφούν microε ακρίβεια τις αντιδράσεις των απελπισmicroένων και καταπονηmicroένων Αθηναίων

1 Ποια στοιχεία προσδίδουν κατά τη γνώmicroη σας έντονη δραmicroατικότητα στο κείmicroενο Να προσδιορίσετε microε ποιον τρόπο κλιmicroακώνονται τα στοιχεία αυτά και ποιο αποτέλεσmicroα έχει η κλιmicroάκωση αυτή (βλ σχολικό βιβλίο σ 402)

2 Συmicroβάλλει η περιγραφή της σκηνής της σφαγής στο στόχο του Θουκυδίδη να κάνει το ιστορικό του έργο κτῆmicroα ἐς ἀεί Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας

3 Σε ποια συmicroπεράσmicroατα microπορεί να καταλήξει κανείς για τη συmicroπεριφορά των ανθρώπων (επιτιθέmicroενων και αmicroυνόmicroενων) σε τέτοιες

περιστάσεις Πώς προβάλλονται αυτά microέσα από το λόγο του Θουκυδίδη

4 Ποιο συναίσθηmicroα νοmicroίζετε ότι κυριαρχεί στους επιτιθέmicroενους Να δικαιολογήσετε την άποψή σας

1 Τι έχει microεσολαβήσει από τη στιγmicroή της αναχώρησης των Αθηναίων από τις Συρακούσες119

119 Να συmicroβουλευτείτε την περίληψη των κεφαλαίων 78-83 στο σχολικό βιβλίο σ 400

2 Για ποιο λόγο οι Αθηναίοι κατευθύνονται προς τον Ασσίναρο ποταmicroό 3 Γιατί αναφέρεται εδώ microόνο ο Νικίας από τους στρατηγούς 4 Ποιοι είναι οι σύmicromicroαχοι των Συρακουσίων

5 Να εντοπίσετε στο κείmicroενο το σηmicroείο στο οποίο ξεκινάει αυτή

καθεαυτή η σκηνή της σφαγής Με ποια γλωσσικά microέσα δηλώνεται

αυτό120

6 Για ποιο λόγο βιάζονται να φτάσουν στο ποτάmicroι οι Αθηναίοι

7 Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά του τόπου στον οποίο

εκτυλίσσεται η σκηνή της σφαγής

8 Τι κάνει σύmicroφωνα microε το κείmicroενο τη διάβαση του ποταmicroού χαλεπήν για

τους Αθηναίους

9 Για ποιους λόγους οι απώλειες των Αθηναίων σε άνδρες είναι τόσο

microεγάλες στη σύγκρουση αυτή

10 Ποια πλεονεκτήmicroατα έχουν οι επιτιθέmicroενοι

11 Ποιες αδυναmicroίες των Αθηναίων εκmicroεταλλεύονται οι εχθροί τους στη

σύγκρουση αυτή και microε ποιον τρόπο

1 Να συmicroπληρώσετε τα κενά στον πίνακα που ακολουθεί

ἱππέων ὁ τούς

δορατίοις τῷ τά

ὕδωρ τοῦ τοῖς

σκεύεσιν τοῦ τῷ

διάβασιν τῆς ταῖς

2 Να συmicroπληρώσετε τα παραθετικά των παρακάτω επιθέτων και

επιρρηmicroάτων

ῥᾷον

χαλεπήν

ἀσmicroένους

120 Με τη χρήση ενεστώτα (γίγνονται) αντί για τους παρελθοντικούς χρόνους που

χρησιmicroοποιούνται στις προηγούmicroενες περιόδους καθώς και microε το επίρρηmicroα ἔτι microε το οποίο επισηmicroαίνεται η διάλυση του αθηναϊκού στρατεύmicroατος

ἧσσον

πολλοῖς

3 Α Να σηmicroειώσετε Χ στη στήλη laquoσωστόraquo ή στη στήλη laquoλάθοςraquo

προσδιορίζοντας γραmicromicroατικά τους τύπους σύmicroφωνα microε το κείmicroενο

α ἦγε είναι οριστική αορίστου

β ἤν είναι αναφορική αντωνυmicroία

γ οὐδενί είναι επίθετο ουδετέρου γένους

δ ἄνωθεν είναι επίρρηmicroα τοπικό

ε διέφθαρτο είναι παρακείmicroενος microέσης φωνής

στ κρηmicroνῶδες είναι ουσιαστικό γ΄ κλίσης

ζ (ἐν) σφίσιν αὐτοῖς

(ταρασσοmicroένους)

είναι προσωπική αντωνυmicroία

γ΄ προσώπου

η ὁmicroοῦ είναι επίρρηmicroα

θ τὸν αὐτόν (τρόπον) είναι οριστική αντωνυmicroία

Β Να γράψετε εδώ τη σωστή απάντηση για καθεmicroιά που

χαρακτηρίσατε λανθασmicroένη

4 Να σχηmicroατίσετε τους ρηmicroατικούς τύπους που ζητούνται ενώνοντας

κατάλληλα τα microέρη των λέξεων από τις στήλες που ακολουθούν

φθαρ- -το γ΄ ενικό υπερσυντελίκου microέσης φωνής

ἔ- φθειρ- -έντος microετοχή παθητικού αορίστου β΄

φθερ- -εῖσθε β΄ πληθυντικό microέσου microέλλοντος οριστικής

-ον γ΄ πληθυντικό παρατατικού ενεργητικής φωνής

ἔ- πιπτ- -κατε β΄ πληθυντικό παρακειmicroένου οριστικής

ενεργητικής φωνής

πεσ- -οῖτο γ΄ ενικό microέλλοντα ευκτικής

πτώ- -όντων microετοχή ενεστώτα αρσενικού γένους

γενική πληθυντικού

πε- -ες β΄ενικό παρατατικού ενεργητικής φωνής

1 Να συmicroπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων ώστε να

χαρακτηρίζεται η συντακτική θέση των λέξεων που δίδονται σύmicroφωνα

microε το κείmicroενο

ἱππέων είναι ____________ στο προσβολῆς τοῦ πιεῖν είναι γενική _______________ στο _____________

κόσmicroῳ είναι _______________________

οἰόmicroενοι είναι _______________ microετοχή

χαλεπήν είναι __________________ στο _____________

ἁθρόοι είναι _______________________

ἀλλήλοις είναι ____________________ στο ἐπέπιπτον

κοίλῳ είναι ______________ στο τῷ ποταmicroῷ

2 ἤν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν Να προσδιορίσετε την απόδοση της

υποθετικής πρότασης και να χαρακτηρίσετε το είδος του υποθετικού

λόγου

3 Ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι Να

προσδιορίσετε τη χρονική σχέση των δύο προτάσεων και να εξηγήσετε

το χρόνο στον οποίο εκφέρονται

4 Ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποταmicroοῦ ταρασσοmicroένους Να εντοπίσετε τις

microετοχές της περιόδου και να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση και το

είδος τους

1 α Να συνθέσετε το ρήmicroα βαίνω microε τις προθέσεις αντί παρά microετά από επί ανά σύν διά παρά + εκ

β Να γράψετε τη σηmicroασία των συνθέτων που προκύπτουν στη νέα

ελληνική

2 Ποιες από τις λέξεις στη στήλη Β είναι οmicroόρριζες microε τις λέξεις στη στήλη Α Να το δηλώσετε σηmicroειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο της στήλης

Α Β προσβολή

πρόβληmicroα

βεληνεκές

συmicroβουλή

βάλλω

αναβλητικός

πόσιmicroος

κατάποση

πώmicroα

ποσόν

συmicroπόσιο

πίνω

συmicroπληρώνω

επίρρωση

ανάρρηση

καταρροή

ρεύmicroα

ῥέω

ρητός

3 Να συmicroπληρώσετε τις προτάσεις που ακολουθούν χρησιmicroοποιώντας

λέξεις οmicroόρριζες microε το χωρῶ αφού συmicroβουλευτείτε το λεξιλόγιο που ακολουθεί

bull Η συmicroπεριφορά του είναι _________________ Περίmicroενα να δείξει

microεγαλύτερη προθυmicroία

bull Πρόσεξε Μιλάει σοβαρά δεν ___________________

bull Η συνάντηση microαταιώθηκε εξαιτίας της ξαφνικής ________________ του προέδρου

bull Αναφέρθηκε σε ένα _____________ του Αριστοτέλη για να στηρίξει τις απόψεις του

bull Χρειάζεται να ____________________ εξαρχής ολόκληρος ο οικισmicroός

προκειmicroένου να εξασφαλιστούν περισσότεροι χώροι πρασίνου (Λεξιλόγιο χωρατεύω αναχώρηση ασυγχώρητος χωροθετώ χωρίο)

1 Να πληροφορηθούν οι microαθητές τα τελικά γεγονότα (παράδοση του Νικία

και αιχmicroαλωσία του στρατεύmicroατος) microε τα οποία κλείνει η καταστρεπτική

για τους Αθηναίους εκστρατεία στη Σικελία και να σχηmicroατίσουν microια

εικόνα για τις βαρύτατες απώλειες της Αθήνας σε ανθρώπινο επίπεδο

2 Να επισηmicroάνουν τη διαφορετική συmicroπεριφορά Συρακουσίων και

Γυλίππου προς τους νικηmicroένους Αθηναίους

3 Να πληροφορηθούν τις συmicroβάσεις που προσδιόριζαν την τύχη των

ηττηmicroένων

4 Να συmicroπληρώσουν την εικόνα που έχουν ήδη σχηmicroατίσει από

προηγούmicroενες ενότητες σχετικά microε την προσωπικότητα του Νικία

1 Πώς κρίνετε microε βάση τα γεγονότα που παρατίθενται στο κείmicroενο την απόφαση του Νικία για παράδοση Να δικαιολογήσετε την άποψή σας

2 Γιατί ο Νικίας δείχνει microεγαλύτερη εmicroπιστοσύνη στο Γύλιππο παρά στους Συρακουσίους (Να αξιοποιήσετε το παράθεmicroα από τον Νικία του Πλουτάρχου που δίδεται στο σχολικό βιβλίο σ 406)

3 Ποια στοιχεία για το δίκαιο του πολέmicroου της εποχής αντλούmicroε από το κείmicroενο

4 Θα ήταν κατά τη γνώmicroη σας πλεονεκτικότερη η θέση των Αθηναίων αν ο Νικίας είχε αποφασίσει να παραδοθεί νωρίτερα όταν του το ζήτησε ο Γύλιππος121 Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας λαmicroβάνοντας υπόψη και τη διαφορά της θέσης στην οποία περιήλθε ο

Νικίας σε σχέση microε τον ∆ηmicroοσθένη

121 Πρβλ το 7 83 laquoΤὴν ἑποmicroένη οἱ Συρακούσιοι τὸν πρόφτασαν καὶ τοῦ εἶπαν ὅτι ὁ

∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ στρατός του εἶχαν παραδοθῆ καὶ τὸν συmicroβούλεψαν νὰ κάνη τὸ ἴδιο Ὁ Νικίας δὲν τὸ πίστευε καὶ ζήτησε ἀνακωχὴ γιὰ νὰ στείλει ἱππέα νὰ τὸ διαπιστώση καὶ ὅταν αὐτὸς γύρισε καὶ εἶπε ὅτι πραγmicroατικὰ εἶχαν παραδοθῆ ὁ Νικίας ἔστειλε κήρυκα στὸν Γύλιππο καὶ στοὺς Συρακουσίους καὶ τοὺς microήνυσε ὅτι εἶναι ἕτοιmicroος νὰ κάνη συmicroφωνία raquo (microτφρ Α Σ Βλάχος 1992)

5 Ποια στοιχεία για το χαρακτήρα του Νικία δίδονται στο κείmicroενο αυτό

6 Πιστεύετε ότι η αποτυχία της απόπειρας των Αθηναίων να διαφύγουν διά

ξηράς πρέπει να χρεωθεί στο Νικία Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας

1 Ποιοι είναι οι λόγοι που υποχρεώνουν το Νικία να παραδοθεί

2 Ποια διαφορά υπάρχει ανάmicroεσα στην απόφαση του Νικία και του

∆ηmicroοσθένη

3 Τι ελπίζει να πετύχει ο Νικίας microε την παράδοσή του

4 Ποιο microειονέκτηmicroα παρουσιάζει η απόφαση του Νικία να παραδοθεί

5 ΄Εχει κάποιο θετικό αποτέλεσmicroα για το στράτευmicroα η απόφαση του

Νικία να παραδοθεί Να αναφέρετε τα σηmicroεία του κειmicroένου που

στηρίζουν την απάντησή σας

6 Τι microέτρα παίρνουν οι Συρακούσιοι ώστε να διασφαλίσουν ότι δε θα

διαφύγει κανείς από το εχθρικό στράτευmicroα

7 Ποιες microορφές αιχmicroαλωσίας αναφέρονται στο κείmicroενο και ποιες

επιπτώσεις είχε για τους αιχmicroαλώτους καθεmicroιά

8 Με ποιους τρόπους επεχείρησαν τmicroήmicroατα του στρατού ή microεmicroονωmicroένοι

στρατιώτες να διαφύγουν και σε ποιο βαθmicroό πέτυχαν το σκοπό τους

9 Ποια η σχέση της Κατάνης microε τους Αθηναίους

1 Να τοποθετήσετε στην κατάλληλη στήλη τις παρακάτω microετοχές

κειmicroένων διεφθαρmicroένου πιστεύσας φονεύοντας διωξοmicroένους ζῶντας ἁθροισθέν διακλαπέν ληφθέντων γενοmicroέναις δουλεύσαντες Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος α΄ Αόριστος β΄ Παρακείmicro

2 Να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος

παραδίδωσι είναι γ΄ ενικό οριστικής γ΄ πληθ οριστικής

ἑαυτῷ είναι οριστική αντων αυτοπαθητική αντωνυmicroία

διωξοmicroένους είναι microετοχή ενεστώτα microετοχή microέλλοντα

διεπλήσθη είναι microέσος αόριστος παθητικός αόριστος

ἐτεθνήκεσαν είναι παρατατικός υπερσυντέλικος

διαδιδράσκοντες είναι microετοχή παρακειmicroένου microετοχή ενεστώτα

∆ηmicroοσθένους είναι ουσιαστικό α΄κλίσης γ΄ κλίσης

πᾶσα είναι επίθετο αντωνυmicroία

3 Να εντοπίσετε όλους τους αντωνυmicroικούς τύπους του κειmicroένου και να

γράψετε στην ίδια πτώση και στους δυο αριθmicroούς (όπου αυτό είναι

δυνατόν) και τα τρία γένη

1 Α Σηmicroειώστε Χ στο τετράγωνο Σ(ωστό) ή Λ(άθος) επιβεβαιώνοντας ή

απορρίπτοντας αντίστοιχα το περιεχόmicroενο των παρακάτω

προτάσεων

α πολλῶν είναι κατηγορούmicroενο στο νεκρῶν

β ὑπὸ τῶν ἱππέων είναι εmicroπρόθετος της αιτίας

γ ἑαυτῷ είναι αντικείmicroενο στο χρήσασθαι

δ τῆς νυκτός είναι γενική του χρόνου

ε αὐτῶν είναι αντικείmicroενο του διεπλήσθη

στ ἀπὸ συmicroβάσεως είναι εmicroπρόθετος προσδιορ τρόπου

ζ οὐδενός είναι γενική συγκριτική στο ἐλάσσων

η τούτοις είναι δοτ προσωπ στο ἀναχώρησις ἦν

Β Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας στις προτάσεις β δ στ και θ

2 ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο Να προσδιορίσετε το είδος της δευτερεύουσας

πρότασης και να δικαιολογήσετε την άρνηση microή

3 Να συmicroπληρώσετε τον πίνακα προσδιορίζοντας microε Χ το είδος της

microετοχής και γράφοντας τη λέξη ή τις λέξεις που αποτελούν αντίστοιχα

το υποκείmicroενο και το αντικείmicroενό τους

Μετοχή Είδος microετοχής Υποκείmicro Αντικείmicro

Κατηγορ Επιρρηmicro Επιθ

πιστεύσας

φονεύοντας

διεφθαρmicroένου

πέmicroψαντες

ταῖς γενοmicroέναις

1 Να συmicroπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις χρησιmicroοποιώντας λέξεις

από το κείmicroενό σας που έχουν όmicroως διαφορετική σηmicroασία ή

σηmicroασιολογική απόχρωση στα νέα ελληνικά122

bull Έψαχνε microέσα στο _______________ του να βρει τη λέξη laquoαρετήraquo

bull Η κλίκα που κυβέρνησε τη χώρα στην περίοδο αυτή

χαρακτηρίστηκε από τους ιστορικούς _____________________

bull Θεώρησε microεγάλη ____________________ την παράλειψη του

ονόmicroατός του από τη λίστα των προσκεκληmicroένων

bull Έmicroεινε στη ___________________ για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα

εξαιτίας της πολιτικής του δράσης

bull Μετά την υπογραφή της ________________ οι συmicroβαλλόmicroενοι

έδωσαν συνέντευξη τύπου

122 Οι λέξεις που ζητούνται είναι κείmicroενο διεφθαρmicroένη προσβολή φυλακή σύmicroβαση

2 Να σηmicroειώσετε ένα Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο της στήλης Β

δείχνοντας αν η καθεmicroιά από τις λέξεις στη στήλη Β συνδέεται

ετυmicroολογικά microε την αντίστοιχη στη στήλη Α

τέλος συντέλεια ανατέλλω

χρήσασθαι χρησικτησία καταχρηστικός

ξυνεκόmicroισαν συγκοmicroιδή κόmicroιστρο

ἀπέθανεν θνητός θανάσιmicroος

ληφθέντων παραλαβή εγκατάλειψη

πορείαν άπορος συmicroπεραίνω

διαδιδράσκοντες απόδραση δρόmicroος

3 Να γράψετε τα αντώνυmicroα των ακολούθων λέξεων ή φράσεων

παύοmicroαι ζῶντες οὐδενὸς ἐλάσσων οὐκ ὀλίγοι παραυτίκα123

123 ἄρχοmicroαι νεκροὶ τεθνηκότες οὐδενὸς microείζων οὐ πολλοί ὕστερον

1 Να παρακολουθήσουν οι microαθητές το τέλος του Νικία και του ∆ηmicroο-

σθένη και να πληροφορηθούν τους λόγους που οδήγησαν σ αυτό

2 Να πληροφορηθούν το διαφορετικό ρόλο και τη στάση που κράτησαν

στα γεγονότα αυτά οι Συρακούσιοι ο Γύλιππος και οι Κορίνθιοι

3 Να αποκοmicroίσουν microια ολοκληρωmicroένη εικόνα για την προσωπικότητα

του Νικία συνδέοντας τα στοιχεία που εκτίθενται στο κείmicroενο αυτό microε

πληροφορίες που δίδονται σε προηγούmicroενες ενότητες και να

εκτιmicroήσουν το ρόλο του στα Σικελικά αλλά και συνολικά στον

Πελοποννησιακό πόλεmicroο124

4 Να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο της τελικής κρίσης που εκφέρει ο

ιστορικός για το Νικία

1 Είναι ορθή η στάση των νικητών Συρακουσίων έναντι των

αιχmicroαλώτων Να δικαιολογήσετε την άποψή σας

2 Πιστεύετε ότι ο Γύλιππος είχε σκοπό να σώσει τη ζωή των στρατηγών

που αιχmicroαλωτίστηκαν Να αιτιολογήσετε την άποψή σας

3 Γιατί κατά τη γνώmicroη σας δεν προβάλλονται στο κείmicroενο στον ίδιο

βαθmicroό ο ∆ηmicroοσθένης και ο Νικίας παρ ότι η τύχη τους ήταν κοινή

4 Η απόφαση για τη θανάτωση του Νικία ήταν εύκολη ή όχι Από ποια

στοιχεία του κειmicroένου προκύπτει κατά τη γνώmicroη σας αυτό το

συmicroπέρασmicroα125

5 Εκφράζει στο κείmicroενο αυτό ο ιστορικός προσωπική άποψη για κάποιο

θέmicroα και ποια

124 Χρήσιmicroο θα ήταν εδώ να διαβάσουν οι microαθητές τα αντίστοιχα κεφάλαια από το microάθηmicroα

της ιστορίας 125 Να προσεχτεί η microτχ πείσαντες και να γίνει αναφορά στους επιmicroέρους πρωταγωνιστές

της απόφασης αυτής

6 Ποιο στοιχείο της προσωπικότητας του Νικία προβάλλεται στην τελική

κρίση που παραθέτει εδώ ο ιστορικός Ποιες από τις microέχρι τώρα

ενέργειές του δικαιολογούν το χαρακτηρισmicroό αυτό

1 Ποιος κατά τη γνώmicroη σας κυριαρχεί στο στρατόπεδο των νικητών microετά

την παράδοση των Αθηναίων Που στηρίζετε την άποψή σας

2 Σε ποιες ενέργειες προβαίνουν οι νικητές αmicroέσως microετά την αιχmicroαλωσία

των Αθηναίων

3 Ποια είναι η τύχη των αιχmicroαλώτων Αθηναίων στρατιωτών

4 ἀσφαλεστάτην τήρησιν Ποια πλεονεκτήmicroατα έχει για τους Συρακου-

σίους η επιλογή των λατοmicroείων ως τόπου φύλαξης των αιχmicroαλώτων

5 Ποια είναι η στάση του Γυλίππου σχετικά microε την απόφαση θανάτωσης

των στρατηγών

6 Ποια κίνητρα είχε ο Γύλιππος ώστε να αντιτίθεται στην απόφαση των

Συρακουσίων να εκτελέσουν τους στρατηγούς

7 Από ορισmicroένα σηmicroεία του κειmicroένου γίνεται φανερό ότι ο Θουκυδίδης

microεταφέρει πληροφορίες άλλων για τις οποίες διατηρεί επιφυλάξεις

Ποια έκφραση χρησιmicroοποιείται για να εισαχθεί η πληροφορία αυτή

8 Ποια η σχέση του Νικία προς τους Λακεδαιmicroονίους Με ποια στοιχεία

του κειmicroένου τεκmicroηριώνεται αυτό

9 Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην εκτέλεση των στρατηγών

10 ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο βασανιζόmicroενος Σε ποιες συνήθεις τακτικές του πολέmicroου γίνεται αναφορά εδώ

11 Ποιοι άλλοι εκτός από τους Συρακουσίους έχουν λόγο να επιθυmicroούν τη

θανάτωση του Νικία

12 Ποιες πληροφορίες σχετικά microε την προσωπικότητα του Νικία αντλούmicroε

από το κείmicroενο

13 ἐς τοῦτο δυστυχίας Να προσδιοριστεί το περιεχόmicroενο της φράσης

14 Ποια άποψη εκφράζει ο Θουκυδίδης για το τέλος του Νικία

1 Ο Νικίας ή ο ∆ηmicroοσθένης θα αποτελούσε microεγαλύτερη απειλή αν έmicroενε

ζωντανός Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας

2 Τι είδους όφελος θα αποκόmicroιζε ο Γύλιππος αν επέστρεφε στην πατρίδα

του microε τους δύο αιχmicroάλωτους στρατηγούς Τι δείχνει αυτό κατά τη

γνώmicroη σας για το χαρακτήρα του126

1 α Να τοποθετήσετε τους τύπους αντωνυmicroιών του κειmicroένου στην

κατάλληλη στήλη του παρακάτω πίνακα

β Να microεταφέρετε καθένα από τους τύπους που βρήκατε στον άλλο

αριθmicroό (στο ίδιο γένος και πτώση) εφόσον αυτό είναι δυνατόν Προσωπικές ∆εικτικές Αναφορ Αόριστες Οριστικές Αυτοπαθ

2 Να υπογραmicromicroίσετε το σκέλος που είναι σωστό στις προτάσεις που

ακολουθούν κάθε λέξη προσδιορίζοντάς την γραmicromicroατικά

bull κατεβίβασαν είναι παρατατικός αόριστος οριστικής

bull ἄκοντος είναι microετοχή ενεστώτα επίθετο

bull δείσαντες είναι microτχ ενεργητικής φωνής microτχ microέσης φωνής

bull ποιήσῃ είναι υποτακτ ενεστώτα microέσης αορίστου ενεργ

bull ὤν είναι αναφορική αντωνυmicroία microετοχή ενεστώτα

bull ἀποδρᾷ υποτακτική ενεστώτα υποτακτική αορίστου β΄

bull (πολεmicroιώτατον) αὐτοῖς είναι αντων αρσ γέν αντων ουδετ γέν

bull ἀφεθῆναι είναι απρmicroφ microέσου αορ απρmicroφ παθητικού αορ

126 Χρήσιmicroο θα ήταν να αντιπαραβάλουν οι microαθητές εδώ τη συmicroπεριφορά του Γύλιππου microε

τη συmicroπεριφορά των Αθηναίων στρατηγών προς τους ολιγαρχικούς στην Κέρκυρα βλ Παράρτηmicroα κείmicroενα 4 ειδικότερα 4 47

3 Να συmicroπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα

εἶναι

κοmicroίσαι

ποιήσασθαι

ἀφεθῆναι

ἀφικέσθαι

4 Να συmicroπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες microε τον αντίστοιχο τύπο των

παραθετικών στους άλλους βαθmicroούς και στα τρία γένη στον ίδιο

αριθmicroό και πτώση

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

Αρσενικό πλείστους

Θηλυκό

Ουδέτερο

Αρσενικό πολεmicroιώτατον

Θηλυκό

Ουδέτερο

Αρσενικό προσφιλεῖς

Θηλυκό

Ουδέτερο

Αρσενικό

Θηλυκό

Ουδέτερο νεώτερον

1 Ἀλλά τῶν Συρακοσίων τινὲς ἀπέκτειναν αὐτόν Να γράψετε την

κύρια πρόταση που περιέχεται στην περίοδο αυτή και να

προσδιορίσετε τους βασικούς όρους της (Υ-Ρ-Α)

2 Να αντιστοιχίσετε σωστά τους αριθmicroούς της στήλης Α microε τα γράmicromicroατα

της στήλης Β Μόνο τρεις από τις επιλογές της στήλης Β είναι σωστές

1 ξυναθροισθέντες α αιτιολογική microετοχή

2 νοmicroίσαντες β υποθετική microετοχή

3 πιστεύσας γ εναντιωmicroατική microετοχή

4 δείσαντες δ τροπική microετοχή

5 (σπονδάς) πείσας (ποιήσασθαι) ε κατηγορηmicroατική microετοχή

6 ὤν στ χρονική microετοχή

3 Να γράψετε όλα τα κατηγορούmicroενα του κειmicroένου καθώς και τον όρο

στον οποίο αποδίδονται

4 Να γράψετε το ή τα αντικείmicroενα των παρακάτω ρηmicroάτων του κειmicroένου

στην αντίστοιχη στήλη του πίνακα Ένα από τα ρήmicroατα δεν έχει

αντικείmicroενο

αντικείmicroενο α΄ αντικείmicroενο β΄

ἔλαβον

ἀπέσφαξαν

κοmicroίσαι

παρέδωκεν

ποιήσῃ

πείσαντες

ἀπέκτειναν

ἀφικέσθαι

1 Να σηmicroειώσετε στο αντίστοιχο τετράγωνο (Ναι ή Όχι) αν τα ζεύγη των λέξεων που δίδονται παρακάτω σχετίζονται ετυmicroολογικά ή όχι

ΝΑΙ ΟΧΙ

αἰχmicroάλωτος ἅλωσις

κοmicroίσαι συγκοmicroιδή

ἐπιτήδειος - ἡδύς

ἀπέκτειναν - ἐκτείνω

προυθυmicroήθη θυmicroώνω

2 Η σηmicroασία των λέξεων κοινολογώ τήρηση νεώτερος επιτήδειος επιτήδευση στη νέα ελληνική διαφέρει από τη σηmicroασία microε την οποία τις βρίσκουmicroε στο κείmicroενο Να γράψετε προτάσεις που να δείχνουν microε σαφήνεια τη microεταβολή αυτή της σηmicroασίας τους

3 Να γράψετε τα αντίθετα των ακόλουθων λέξεων στα αρχαία ελληνικά

bull πλείστους _____________________

bull ξύmicromicroαχοι ______________________

bull ἄκοντος ______________________

bull κατεβίβασαν __________________

bull δυστυχία _____________________

4 ἀσφαλής Να γράψετε τα νεοελληνικά ρήmicroατα που παράγονται από το επίθετο και τις προθέσεις από διά και εκεξ και να τα χρησιmicroοποιή-σετε σε προτάσεις

1 Με βάση τα κείmicroενα που έχετε microέχρι τώρα microελετήσει ποια εικόνα σχηmicroατίζετε για το Νικία ως στρατηγό Να συζητήσετε αν η εικόνα αυτή είναι πλήρης αν δηλαδή τα κείmicroενα αυτά είναι αντιπροσωπευτικά για την εικόνα που αποκοmicroίζει κανείς σχετικά microε την προσωπικότητα του Νικία από τη microελέτη των γεγονότων του Πελοποννησιακού πολέmicroου127

127 Βλ και Παράρτηmicroα υποστηρικτικό υλικό 7

2 Να εξηγήσετε αν και πώς θα άλλαζε το νόηmicroα της κρίσης που εκφέρει ο Θουκυδίδης για το Νικία αν έλειπε η λέξη νενοmicroισmicroένην Να συmicroβουλευτείτε και τα σχόλια του σχολ βιβλίου (σ 411-2)

1 Να πληροφορηθούν οι microαθητές τις λεπτοmicroέρειες σχετικά microε τη φρικτή τύχη των Αθηναίων αιχmicroαλώτων που στάλθηκαν στα λατοmicroεία

2 Να κατανοήσουν και να αξιολογήσουν το αποτέλεσmicroα που έχει για την αφήγηση των συγκεκριmicroένων γεγονότων αλλά και για οποιαδήποτε ιστορική αφήγηση128 η ενσωmicroάτωση στοιχείων που αφορούν την τύχη των ανώνυmicroων ανθρώπων

3 Να εντοπίσουν τα στοιχεία εκείνα microε τα οποία ο Θουκυδίδης εικονογραφεί τη σκληρότητα των νικητών απέναντι στους νικηmicroένους

4 Να αναλύσουν τη γενική κρίση που διατυπώνει ο Θουκυδίδης σχετικά microε τη Σικελική εκστρατεία και τα αποτελέσmicroατά της και να εmicroβαθύνουν σ αυτήν

5 Να αναλύσουν microε βάση το κείmicroενο τα χαρακτηριστικά της ακριβολογίας και της διεισδυτικότητας των παρατηρήσεων που

χαρακτηρίζουν το λόγο του Θουκυδίδη και ειδικότερα να εντοπίσουν τα λεκτικά microέσα που χρησιmicroοποιεί περιγράφοντας τις κακουχίες των αιχmicroαλώτων

1 Για ποιο λόγο νοmicroίζετε ότι ο Θουκυδίδης παραθέτει λεπτοmicroέρειες σχετικά microε τις συνθήκες διαβίωσης των αιχmicroαλώτων στα λατοmicroεία

2 Τι συmicroπεραίνετε για τα συναισθήmicroατα των Συρακουσίων προς τους αιχmicroαλώτους από την περιγραφή του τρόπου που τους

microεταχειρίστηκαν ∆ικαιολογούνται τα συναισθήmicroατα αυτά 3 Η επιρροή που άσκησε στη σκέψη του Θουκυδίδη η ανάπτυξη των

επιστηmicroονικών αναζητήσεων στην εποχή του και ειδικότερα η αξία της

128 Χρήσιmicroο θα ήταν εδώ να υπενθυmicroίσουmicroε στους microαθητές το στόχο του Θουκυδίδη να

κάνει το έργο του laquoκτῆmicroα ἐς ἀείraquo

ακριβολογίας στην περιγραφή έχει τονιστεί από πολλούς microελετητές129 Με ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσε να επιβεβαιωθεί η άποψη αυτή

4 Ποια ανάλογα περιστατικά από την ιστορία του 20ου αι σας φέρνει

στο νου η περιγραφή των συνθηκών εγκλεισmicroού των αιχmicroαλώτων στα

λατοmicroεία της Σικελίας Ποια συmicroπεράσmicroατα προκύπτουν από τον

παραλληλισmicroό τους130

5 Να αναλύσετε τα στοιχεία microε βάση τα οποία υπολογίζεται ο αριθmicroός

των αιχmicroαλώτων σε επτά χιλιάδες

6 τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο Γιατί νοmicroίζετε ότι οι Συρακούσιοι διαχωρίζουν

τους Αθηναίους και Σικελούς Ιταλιώτες από τους υπόλοιπους

αιχmicroαλώτους131

7 κατὰ πάντα ἀπενόστησαν Να εντοπίσετε τα εκφραστικά microέσα που

χρησιmicroοποιούνται για να αποδοθεί η ιδέα της καθολικής καταστροφής

1 Ποιες πληροφορίες microας δίνει το κείmicroενο για το χώρο στον οποίο

φυλακίζονται οι αιχmicroάλωτοι από τους Συρακούσιους

2 χαλεπῶς microετεχείρισαν ποια στοιχεία του κειmicroένου προσδιορίζουν

την κακοmicroεταχείριση των αιχmicroαλώτων

3 Ποιες επιπτώσεις είχαν οι κακές συνθήκες διαβίωσης για τους αιχmicroαλώτους

4 Ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι Ποιες άλλες επιπτώσεις πιστεύετε ότι είχε για τους αιχmicroαλώτους η

φυλάκισή τους στα λατοmicroεία Να δώσετε ενδεικτικά παραδείγmicroατα που

συνοψίζονται microε την έκφραση ὅσα εἰκός 5 Πόσοι είναι οι αιχmicroάλωτοι που microεταφέρονται στα λατοmicroεία

6 Για πόσο χρονικό διάστηmicroα παραmicroένουν στα λατοmicroεία Να

προσδιορίσετε τι απέγιναν οι αιχmicroάλωτοι στη συνέχεια

129 Βλ ενδεικτικά J de Romilly 1994 σ 113 κε 130 Ενδεικτικά ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης 131 Να λάβετε υπόψη ποιοι είναι αυτοί οι άλλοι αιχmicroάλωτοι

7 Να καταγράψετε τους χαρακτηρισmicroούς που παραθέτει ο Θουκυδίδης

(παράγρ 5-6) για τη σικελική εκστρατεία

8 microέγιστον Με τι συγκρίνει ο Θουκυδίδης τη σικελική εκστρατεία

9 πανωλεθρία δὴ τὸ λεγόmicroενον Με ποια ειδικότερα στοιχεία στηρίζεται

ο χαρακτηρισmicroός laquoπανωλεθρίαraquo

Παραδείγmicroατα ερωτήσεων κλειστού τύπου

1 Α Να ελέγξετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις αληθεύουν ή όχι

σύmicroφωνα microε το κείmicroενο σηmicroειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο

Οι αιχmicroάλωτοι που κλείστηκαν στα λατοmicroεία οδηγήθηκαν στο

θάνατο εξαιτίας Σωστό Λάθος

α της ανεπαρκούς διατροφής

β της σκληρής δουλειάς

γ των αντίξοων κλιmicroατολογικών συνθηκών

δ του λοιmicroού

ε των βασανιστηρίων

στ της απουσίας έστω και στοιχειώδους microέριmicroνας

για την υγεία τους

Β Να δικαιολογήσετε microία απάντησή σας παραπέmicroποντας στο

αντίστοιχο χωρίο του κειmicroένου

2 Να σηmicroειώσετε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο προσδιορίζοντας ποια

από τα στοιχεία στη στήλη Β είναι σωστά σύmicroφωνα microε το κείmicroενο

α Τα λατοmicroεία

είναι

1 τόπος άνυδρος

2 κτίσmicroατα παλαιά για τη στέγαση αιχmicroαλώτων

3 τόπος στενός και αποmicroονωmicroένος

4 στρατόπεδο συγκέντρωσης

5 χώρος εργασίας

β Οι αιχmicroάλωτοι

υποφέρουν

1 από τη δυσοσmicroία

2 από την έλλειψη καταλύmicroατος

3 από την έλλειψη τροφής

4 από τις απότοmicroες microεταβολές θερmicroοκρασίας

ώστε να προσδιορίζονται ορθά τα γραmicromicroατικά χαρακτηριστικά των

λέξεων της στήλης Α

1 ὀλίγῳ α ουσιαστικό ονοmicroαστικής πληθυντικού

2 εἰκός β αόριστη αντωνυmicroία

3 διῃτήθησαν γ ουδέτερο επίθετο θετικού βαθmicroού

4 ἐmicroπεπτωκότας δ απαρέmicroφατο αορίστου β΄

5 ἔmicroοιγε ε αρσενικό επίθετο συγκριτικού βαθmicroού

6 νῆες στ microετοχή παρακειmicroένου αρσενικού γένους

7 τόνδε ζ προσωπική αντωνυmicroία

8 ἐλάσσους η microετοχή παρακειmicroένου ουδετέρου γένους

9 τινες θ οριστική αορίστου παθητικής φωνής

10 ἐξειπεῖν ι δεικτική αντωνυmicroία

2 Να συmicroπληρώσετε τους τύπους των επιθέτων στον παρακάτω πίνακα

στον ίδιο αριθmicroό και πτώση

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

κοίλῳ

ὀλίγῳ

πολλούς

ψυχραί

ἀνεκτοί

ἁθρόοι

χαλεπόν

ἐλάσσους

microέγιστον

δυστυχέστατον

3 Να microεταφέρετε στον ενεστώτα και στο microέλλοντα τους ρηmicroατικούς

τύπους των παρακάτω προτάσεων Ενεστώτας Μέλλοντας

bull ἐκ τῶν τραυmicroάτων ἀπέθνῃσκον ___________ ___________

bull οὓτω διῃτήθηmicroεν ἁθρόοι ___________ ___________

bull εἴ τινες ξυνεστράτευσαν ___________ ___________

bull ἐλήφθητε ξύmicroπαντες ___________ ___________

bull ἐmicroπεπτωκότας ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ___________ ___________

1 Να σηmicroειώσετε microε ένα Χ τα υποκείmicroενα των παρακάτω ρηmicroατικών

τύπων επιλέγοντας το σωστό microεταξύ αυτών που δίδονται

ἐλύπει

α οἱ ἥλιοι

β τὸ πνῖγος

γ οἵ τε ἥλιοι καὶ τὸ πνῖγος

δ τὸ πρῶτον

ἐδίδοσαν

α οἱ ᾿Αθηναῖοι

β οἱ Λακεδαιmicroόνιοι

γ οἱ Συρακόσιοι

γενέσθαι (microέγιστον)

α τοῦτο

β ἔργον

γ πόλεmicroον

δ τόνδε

ἐνεωτέριζον

α αἱ νύκτες

β οἱ Ἀθηναῖοι

δ τῇ microεταβολῇ

2 κακοπαθῆσαι ἐξειπεῖν γενέσθαι δοκεῖν Να βρείτε στο κείmicroενο τα

ρήmicroατα από τα οποία εξαρτώνται τα απαρέmicroφατα και να

προσδιορίσετε τα υποκείmicroενα των απαρεmicroφάτων καθώς και το

συντακτικό τους ρόλο

3 Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο που έχουν στο κείmicroενο οι

παρακάτω λέξεις συmicroπληρώνοντας τα κενά

α πολλούς είναι ________________ στο ὄντας β αὐτῶν είναι γενική ________________ στο ἑκάστῳ

γ (ἄλλα τε) ὅσα είναι _________________ στο ___________________

δ αὐτοῖς είναι __________________ στο ἐπεγένετο

ε ἁθρόοι είναι ________________ στο (ενν) οὗτοι στ ἀπό πολλῶν είναι εmicroπρόθετος προσδιορισmicroός που δηλώνει

____________________ και εξαρτάται από το ὀλίγοι

4 Ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας ἀπέθνῃσκον

Α Να επισηmicroάνετε στο απόσπασmicroα αυτό διαφορετικούς τρόπους

εκφοράς της αιτίας132

Β Να προσδιορίσετε τι αιτιολογεί καθεmicroιά από τις εκφράσεις αυτές

1 Να συνδέσετε τους αριθmicroούς της στήλης Α microε τα γράmicromicroατα της στήλης

Β δείχνοντας την ετυmicroολογική συγγένεια των λέξεων ∆ύο από τα

στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν

1 κοτύλη α νόστιmicroος

2 λιmicroός β λιτοδίαιτος

3 διαιτῶmicroαι γ επίγονος

4 ἀπονοστέω δ microονοκοτυλήδονα

5 ἐπιγίγνοmicroαι ε διαιτητής

6 κρατέω -ῶ στ λιmicroοκτονώ

ζ επικράτεια

η νοσταλγός

θ επίγνωση

ι παρακράτηση

132 Μετοχές εmicroπρόθετοι προσδιορισmicroοί δοτικές

2 Να σχηmicroατίσετε τα παράγωγα της αλληλοπαθητικής αντωνυmicroίας microε τις

προθέσεις παρά επί κατά υπό και να τα χρησιmicroοποιήσετε σε

προτάσεις

3 Να χρησιmicroοποιήσετε παράγωγα ή σύνθετα microε τη λέξη οἶκος στις ακόλουθες προτάσεις133

bull Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου υπήρχε microια ανθούσα ελληνική

________________

bull Ένα microεγάλο ποσοστό των γυναικών σήmicroερα δεν έχει πλέον ως

αποκλειστική απασχόληση τα _________________

bull Στα παράλια του Ευξείνου και της Μαύρης Θάλασσας είχαν

δηmicroιουργηθεί στην αρχαιότητα ______________ από Έλληνες

bull Το νέο _________________ πρόγραmicromicroα προβλέπει χαmicroηλό συντελεστή

δόmicroησης για την περιοχή αυτή

bull Οι ________________ στην αρχαία Αθήνα δεν είχαν πολιτικά

δικαιώmicroατα

bull Μετά το σεισmicroό χρειάστηκαν πολλές επισκευές ώστε να γίνει το

σπίτι πάλι __________________

bull Παρακαλούνται οι ___________________ της πολυκατοικίας να

κλειδώνουν microετά τις 900 micromicro την εξώπορτα

bull Αγόρασε ένα _____________________ τεσσάρων στρεmicromicroάτων κοντά

στη θάλασσα

bull Χρηmicroατοδότησε την ανέγερση ενός __________________ αρρένων

στο οποίο βρήκαν στέγη πολλά άπορα παιδιά

bull ∆ηmicroιουργήθηκε ένας καινούργιος _____________________ στον

οποίο εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες

133 παροικία οικιακά αποικίες οικιστικό microέτοικοι κατοικήσιmicroο ένοικοι οικόπεδο

οικοτροφείο συνοικισmicroός

4 Α Ποιες από τις ακόλουθες λέξεις έχουν διατηρήσει στα νέα ελληνικά

την ίδια σηmicroασία microε την οποία τις βρίσκουmicroε στο αρχαίο κείmicroενο

Να σηmicroειώσετε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο

Ι∆ΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ

α microεταβολή

β στενοχωρία

γ ἁθρόοι

δ χωρίον

ε διαφθαρείς

στ κακοπαθὼ

ζ πεζός

η ἀνεκτός

Β Να γράψετε τρεις προτάσεις οι οποίες να περιέχουν λέξεις από την

παραπάνω στήλη και να δείχνουν ανάλογα microε την περίπτωση ότι η

σηmicroασία διατηρήθηκε ή άλλαξε

Atilde Oacuteotildeiacuteaumlotildeaacuteoacuteigraveuumlograve aringntildeugraveocircTHORNoacutearingugraveiacute oacuteyacuteiacuteocirciumligraveccedilograve aacuteethUumliacuteocircccediloacuteccedilograve ecircaacuteeacute aringeumlaringyacuteegravearingntildeccedilograve aacuteiacuteUumlethocircotildeicircccedilograve

5 Aringntildeatildeaacuteoacuteszligaringograve atildeeacuteaacute ocirciuml oacuteethszligocirceacute

Aringntildethornocircccediloacuteccedil ecirceumlaringeacuteoacuteocirciumlyacute ocircyacuteethiumlotilde

Egravearingocirceacuteecircuumlograve

Aringiacutearingoacuteocircthornocircaacuteograve

Aringiacuteeacuteecircograve

IgraveOcircAcirc

5 Aringntildeatildeaacuteoacuteszligaacute atildeeacuteaacute ocirciuml oacuteethszligocirceacute

Acirceacuteacirceumlszligiuml 7 EcircaringoumlUumleumlaacuteeacuteiuml 84

Aringiacuteaumlaringeacuteecircocirceacuteecirciumlszlig aumleacuteaumlaacuteecircocirceacuteecirciumlszlig oacuteocircuumldivideiumleacute

2 AtildentildeaacuteigraveigraveaacuteocirceacuteecircYacuteograve aacuteoacuteecircTHORNoacutearingeacuteograve


3 OacuteotildeiacuteocircaacuteecircocirceacuteecircYacuteograve aacuteoacuteecircTHORNoacutearingeacuteograve

4 EumlaringicirceacuteeumliumlatildeeacuteecircYacuteograve - oacuteccediligraveaacuteoacuteeacuteiumleumliumlatildeeacuteecircograve aacuteoacuteecircTHORNoacutearingeacuteograve

Aacuteuumlntildeeacuteoacuteocirciumlograve acircacute

IgravearingocirciumldivideTHORN



ETHntildeiumloacuteugraveetheacuteecircYacuteograve


ETHaacutentildeaacuteaumlaringszligatildeigraveaacuteocircaacute aringntildeugraveocircTHORNoacutearingugraveiacute ecirceumlaringeacuteoacuteocirciumlyacute ocircyacuteethiumlotilde

Aacute

Acirc