Embed Size (px)
Citation preview
Rætur
Félagsfræðileg greining á hinum félagslegum þáttum í barnæsku afreksfólks
Sigurður Ingi R. Guðmundsson
Lokaverkefni til BA-gráðu í félagsfræði
Félagsvísindasvið
Rætur
Félagsfræðileg greining á hinum félagslegum þáttum í barnæsku afreksfólks
Sigurður Ingi R. Guðmundsson
Lokaverkefni til BA-gráðu í Félagsfræði
Leiðbeinandi: Viðar Halldórsson
Félags- og mannvísindadeild
Félagsvísindasvið Háskóla Íslands
Febrúar 2017
Ritgerð þessi er lokaverkefni til BA-gráðu í félagsfræði og er óheimilt að afrita
ritgerðina á nokkurn hátt nema með leyfi rétthafa.
© Sigurður Ingi R. Guðmundsson 2017
Reykjavík, Ísland 2017
3
Útdráttur
Ritgerð þessi fjallar um barnæsku afreksfólks og áhrif þess á afreksferil þeirra. Í ritgerðinni eru
eigindlegar aðferðir notaðar til þess að skoða barnæsku fjögurra vel þekktra afreksmanna. Þar
sem þættir eru síðan greindir með notkun helstu félagsfræðilega kenninga á borð við
taumhaldskenningu Hirschi og kenningu franska félagsfræðingsins Pierre Bourdieu til þess að
varpa ljósi á þeim þætti í barnæsku þessara ákveðna einstaklinga og áhrif þessara þátta.
Niðurstöður benda til þess að fjölskyldan er eitt af þeim þáttum sem hafa mest áhrif á feril
afreksmanna.
4
Þakkaorð
Ég vil þakka Viðari Halldórssyni fyrir góða leiðsögn og stuðning við gerð þessarar ritgerðar.
Einnig vil ég þakka Ingólf Steinssonar fyrir yfirlestur og góðar ábendingar. Svo vil ég þakka
foreldrum mínum fyrir þeirra stuðning, hvatningu og trúa á að ég gæti klárað verkefnið.
5
Efnisyfirlit
Útdráttur .................................................................................................................................................... 3
Þakkaorð................................................................................................................................................... 4
Efnisyfirlit .................................................................................................................................................. 5
Inngangur.................................................................................................................................................. 6
1. Félagsfræðileg nálgun .......................................................................................................................... 7
1 1. Æskuskeið ........................................................................................................................... 7 1.2. Afreksfólk ............................................................................................................................. 7
1.3. Taumhaldskenning Travis Hirschi ....................................................................................... 7 1.4. Félagsfræðileg kenning hans Pierre Bourdieu ................................................................... 8 1.5. Samskiptakenningar ............................................................................................................ 8
1.5.1. Kenning George H. Mead um sjálfið ................................................................... 9 1.5.2. Samskiptakenning Erving Goffman ..................................................................... 9
1.6. Fyrrum rannsóknir ............................................................................................................. 10
2. Aðferðafræðakafli ...............................................................................................................................10
3. Félagsfræðileg greining ......................................................................................................................11
3.1. Knattspyrnumaðurinn Lionel Messi ................................................................................... 11 3.1.1. Tengslanet Messi .............................................................................................. 11 3.1.2. Félagslegt umhverfi Messi ................................................................................. 12 3.1.3. Félagsskapur Messi .......................................................................................... 14
3.2. Sænski knattspyrnumaðurinn Zlatan Ibrahimovic ............................................................. 15 3.2.1. Fjölskyldutengsl Zlatans .................................................................................... 15 3.2.2. Knattspyrnan allan sólarhringinn ....................................................................... 17
3.3. Söngkonan Diddú .............................................................................................................. 19 3.3.1. Tónlistarfjölskyldan ............................................................................................ 19 3.3.2. Sálin og Spilverk þjóðanna ................................................................................ 20
3.4. Bítillinn John Lennon ........................................................................................................ 21 3.4.1. Tónlistin partur af barnæsku John Lennons ...................................................... 21
3.5. Sameiginlega þættir........................................................................................................... 22 3.5.1. Fjölskyldurætur .................................................................................................. 22 3.5.2. Efnhagslegur staða fjölskyldunnar .................................................................... 24
3.6. Aðrir þættir ......................................................................................................................... 24 3.6.1. Harmleikir í lífi stjarna ........................................................................................ 24 3.6.2. Skólaganga afreksmanna .................................................................................. 25 3.6.3. Ógæfumennirnir Lennon og Zlatan ................................................................... 25
4. Niðurstöður .........................................................................................................................................26
Lokaorð ...................................................................................................................................................28
Heimildir ..................................................................................................................................................29
6
Inngangur
Afreksfólk og afrekssögur hafa fylgt mannkyninu allt frá upphafi siðmenningar til
nútímasamfélags tuttugu og fyrstu aldarinnar. Í nútímasamfélögum leikur afreksfólk stórt
hlutverk í lífi margra og eru talin það vera eitt af mótunaröflum í æsku barna. Þar sem afrekin
hafa veitt innblástur til annarra kynslóða afreksfólks. Líkt og Elvis Presley var fyrirmynd fyrir
John Lennon og aðra tónlistarmenn, þá var John Lennon fyrirmynd tónlistarmanna og
listamanna sem komu á eftir honum. Allar þessar afrekssögur eiga sinn uppruna og er það
tilgangur þessara ritgerðar að skoða uppruna ákveðnis afreksfólks og þá þætti sem höfðu áhrif
á afreksferil þess.
Helsta kveikjan að ritgerðinni var að skoða hvað veldur því að ákveðnir einstaklingar ná
langt á ákveðnum sviðum og árangri en aðrir ekki. Hvað er það í þeirra félagslegu umhverfi
sem skapar þennan árangri og velgengni hjá þessum einstaklingum. Líkt og aðrir
félagsfræðingar eins og Travis Hirschi og Albert K. Cohen sem hafa skoða barnæsku
afbrotamanna og reynt að skoða hvað veldur þess að ákveðnir einstaklingar verða að
afbrotamönnum og aðrir ekki (Helgi Gunnlaugsson, 2008).
Önnur ástæða fyrir þessari rannsókn er mikilvægi afreksfólks á nútímasamfélagi þar sem
helstu stjörnur og afreksfólk eru með fjölda af einstaklingum að fylgja þeim á ýmsum
samskiptamiðlum. Þar sem þeirra daglegu athafnir hafa áhrif á lífi fylgjenda þeirra líkt og
fyrirmyndir þeirra höfðu áhrif á þeirra barnæsku gegnum ákveðna miðla sínum tíma.
Í þessari ritgerð eru eigindlegar aðferðir notaðar til þess að skoða barnæsku fjögurra vel
þekktra afreksmanna af tveimur sviðum samfélagsins. Þar sem þættir eru síðan greindir með
notkun helstu félagsfræðilega kenninga á borð við taumhaldskenningu Hirschi, kenningu
franska félagsfræðingsins Pierre Bourdieu og samskiptarkenningar George H. Mead og Erving
Goffman til þess að varpa ljósi á þeim þætti í barnæsku þessara ákveðna einstaklinga og áhrif
þessara þátta.
7
1. Félagsfræðileg nálgun
Í þessum kafla verður fjallað um helstu skilgreiningar og kenningar sem notaðar verða í þessari
ritgerð.
1 1. Æskuskeið
Í bókinni Félagsfræði menntunar eftir Gest Guðmundsson (2012) hefur æskuskeið verið
skilgreint með tveimur heitum. Þau eru eru ungmenni (e. youth) og unglingar (e. adolescence).
Noktun þessara heita er almennt skipt eftir mismunandi fræðisviðum. Fyrra hugtakið
ungmenni (e. youth) vísar til félagslegrar afmörkunar ungs fólks sem sérstaks samfélagshóps
meðan seinna hugtakið unglingar (e. adolescence) sem á sér rætur í sálfræði vísar til þeirra
unglingaskeiðsins sem ákveðins þroskaskeiðs einstaklinga (Gestur Guðmundsson, 2012).
1.2. Afreksfólk
Samkvæmt félagssálfræðingnum Benjamin S. Bloom er skilgreiningin á afreksfólki (e. talent)
einstaklingar sem hafa sýnt fram á óvenjulega mikla getu, árangur og hæfileika á ákveðnum
sviðum (Bloom, B.S., 1985). Dæmi um þessa einstaklinga eru John Lennon og Lionel Messi.
1.3. Taumhaldskenning Travis Hirschi
Kenning Travis Hirschis um félagslegt taumhald (e. social bond theory) hefur verið ein af
grundvallarkenningum afbrotafræðinnar alveg frá upphafi en kenning hans kom út árið 1969.
Taumahaldskenning Hirschi á sér rætur innan pósitífíska skólans í afbrotafræðinni sérstaklega
í kenningum Emile Durkheims um siðrof.
Kenning Hirschis felst í því að frávikshegðun verður til í kjölfar þess að tengsl einstaklinga
við samfélag veikist eða jafnvel rofni. Sem dæmi eru einstaklingar með lítil tengsl við fjölskyldu
sína líklegri til þess að fremja afbrot heldur en þeir sem eru í nánum tengslum við fjölskyldu
sína. Samkvæmt kenningu Hirschis hafa fjórir nátengdir og samverkandi þættir félagstengsla
mest áhrif á frávikshegðun ungmenna.
Í fyrsta lagi er það geðtengsl (e. attachment), en í því felst að einstaklingar með sterkari
tengsl við fjölskyldu sína og vini eru ólíklegri til þess að mynda frávikshegðun vegna þess að
þeir eru mun næmari á hagi annarra.
8
Í öðru lagi er það skuldbinding (e. commitment) við langtímamarkmið sem dregur úr líkum
á því að einstaklingar fari að frávikshegðun eftir því sem einstaklingarnir hafi mun meiri
skyldum að gegna og fleiri raunhæf markmið til langs tíma.
Í þriðja lagi telur Hirschi að þátttaka (e. involvement) í vinnu eða námi hafi þau áhrif að
einstaklingar hafi einfaldlega ekki tíma til þess að stunda afbrot vegna vinnu eða náms.
Í fjórða og síðasta lagi er það viðhorf (e. belief) þar sem talið er að virðing fyrir lögum og
reglum samfélagsins dragi líkum á frávikum að mati Hirschi (Helgi Gunnlaugsson, 2008).
Dæmi úr barnæsku afreksmanna í samræmi við kenningu Hirschi er að einstaklingar sem
eru í nánari tengslum við fjölskyldu og vini eru líklegri til þess að ná langt á afrekssviðum sínum
heldur en þeir einstaklingar sem hafa ekki nein tengsl við þeirra ættingja og vini. Dæmi um
þetta eru Lionel Messi og Diddú.
1.4. Félagsfræðileg kenning hans Pierre Bourdieu
Kenning franska félagsfræðingsins Pierre Bourdieu (1930-2002) um Habitus byggir á því að
menningarauður (e. cultural captial) sé samofinn persónuleika og líkama einstaklinga. Hans
mat var að menningarauður væri afurð félagsmótunar sem einstaklingar hafa öðlast um
ævina. Helstu áhrifavaldar þeirra einstaklinga eru fjölskyldumeðlimir og nánustu kunningjar
en einnig fjölmiðlar. Samkvæmt Boudieu var Habitus óskrifaðar og skrifaðar skipanir varðandi
hegðun, skynjun og umhugsun einstaklinga í hversdagslífinu (Gestur Guðmundsson, 2012).
Sem dæmi mátti sjá félagslegan habitus einstaklinga út frá venjum og hefðum einstaklinga.
T.d. í heimalandi Messi var knattspyrna álitin vera íþrótt verkamanna og millistéttarinnar.
1.5. Samskiptakenningar
Samskiptakenningar er þriðja sjónarhornið innan félagsfræðinnar og þær miðast við að skoða
og lýsa samskiptum einstaklinga og hópa. Helstu fræðimenn þessara sjónarhorns eru þeir
George H. Mead og Erving Goffmann. Samskiptakenningar eru vanalega á mikróplani, þar sem
meginhluti þeirra kenninga fjalla fyrst og fremst um hegðun í daglegu lfi einstaklinga frekar en
stærri þætti eins og stjórnmálakerfi og menntakerfi. Í þessari ritgerð verða notaðar tvær
kenningar frá tveimur af þeim helstu fræðimönnum samskiptakenninga George H. Mead og
Erving Goffman (Giddens, A., 2009).
9
1.5.1. Kenning George H. Mead um sjálfið
George H. Mead er einn af helstu brautryðjendum samskiptakenninga innan félagsfræðina.
Ein af hans helsta kenning George H. Mead er kenning hans um sjálfið. Kenningin felst í því að
samskipti við ákveðna einstaklinga (e.significant others) eða stofnanir samfélagsins (e.
gerneralized others) getur haft félagsmótandi áhrif á sjálf viðkomandi einstaklinga og áhrifin
verða sterkari eftir því sem tengslin við ákveðna einstaklinga eða stofnanir eru sterkari. Þessir
ákveðnu einstaklingar (e. significant others) geta verið allt frá nánustu ættingjum til kunningja
(Garðar Gíslason., 2007).
Samkvæmt kenningu Mead um sjálfið inniheldur það tvær hliðar. 1. Ég (e. I) og 2. Mig (Me).
Fyrri hliðin fjallar um þann eiginleika sjálfsins sem er mest óútreikanlegur, ófyrirsjánlegur og
skapandi. Þessi hlið sjálfsins á aðeins rætur í minningum einstaklinga og byggir helst á því eigin
löngunum án þess að tillit sé tekið til annarra. Seinni hliðin fjallar svo um eiginleika sjálfsins
sem er félagsmótaður af samskiptum einstaklingsins við aðra, þar sem félagsmótandi sjálfið
er félagslegt taumhald yfir „Ég“ og tekur tillit til skoðana annarra og hegðar sér í samræmi við
ríkjandi reglur og viðmið (Garðar Gíslason., 2007). Dæmi um félagsmótandi áhrif í lífi
afreksmanna eru samskipti þeirra við aðra jafningja og nánustu ættingja.
1.5.2. Samskiptakenning Erving Goffman
Kenningar Erving Goffman eru meðal þekktustu kenninga félagsfræðinnar. Sérstaklega innan
samskiptakenninga og meðal þeirra sem aðhyllast eigindlegar aðferðir. Kenningar Goffmans
eiga rætur til kenninga og skrifa kennara Goffmans, George H. Mead. Kenning Goffmans um
leikræna greiningu fjallar um að greina samskipti fólks í þess hefðbundna daglegu lífi sem
leikrit. Þar sem einstaklingar sem flytja hlutverk sín á sviði og reglur samfélagsins eru handrit
leikritsins. Samkvæmt kenningu Goffmans um leikræna greiningu er framhliðin leiksvið þar
sem aðalsýningin fer fram og hluti af framhliðinni eru svo leikmunir sem er notaðir til þess að
auka trúverðugleika og áhrifmátt leiksins. Þessir leikmunir geta verið fatnaður eða þættir eins
og málfar, svipbrigði og líkamstjáningu. Annað í kenningu hans er svo baksvið þar sem
einstaklingar fara úr hlutverkum sínum og slappa af (Goffmann, E., 1959). Dæmi úr daglegu lífi
afreksmanna er að þeir sinna mismunandi hlutverkum eftir umhverfi og aðstæðum svo sem
atvinnumaðurinn á sviðinu og sonurinn í fjölskyldunni.
10
1.6. Fyrrum rannsóknir
Ýmsir fræðimenn (Bloom, B.S., 1985) svo sem Benjamin S. Bloom hafa rannsakað barnsæsku
einstaklinga á ýmsum sviðum. Þar sem skoðuð áhrif ungra einstaklinga á samfélagið og áhrif
samfélagsins á æsku þess.
Félagssálfræðingurinn Benjamin S. Bloom (1985) í Chiago háskólanum sem gerði stóra
rannsókn á barnæsku afreksmanna á ýmsum greinum allt frá tónlistarmönnum yfir í
afreksíþróttamenn. Þar sem hann og aðrir skoðuðu helstu þætti í æskuskeiði margra
mismunandi afreksmanna, svo sem hljóðfæraleikara og íþróttamanna. Í rannsóknni voru
notaðar eigindlegar aðferðir svo sem viðtöl. Tekin voru viðtöl við afreksfólkið og nánustu
einstaklingar þessara afreksfólk svo sem foreldra og aðra (Bloom, B.S., 1985).
Helstu niðurstöður þeirra rannsókna voru að árangur afreksfólks eigi rætur að rekja til
samverkandi þátta eins og kennslu (e.education), uppeldi (e.nurturance) og skipulagðra
æfingar (e. training). Þar sem áhrif þessara þátta vinna saman að mótun afreksmanns.
2. Aðferðafræðakafli
Markmið þessara ritgerðar er að skoða hinu félagslegu þætti í barnæsku helstu afreksfólks í
heiminum. Þessir einstaklingar voru valdir af handahófi ritgerðarhöfundar vegna aðgengi að
upplýsingum um þá afreksfólki. Þar að auki byggðist valið einnig á þeim áhrifum sem þetta
afreksfólks hafði haft á höfundinn sjálfan og aðra. Fleira tengt valinu er að höfundi ritgerðinnar
fannst það skipta máli að hafa afreksfólkið af tveimur sviðum, knattspyrnu og tónlist. Þessi svið
voru þau sem höfundurinn hafði mestan áhuga á skoða, bæði út frá áhuga rithöfundar á
þessum tveimur sviðum en líka vegna einstaklinganna á sviðunum. Þeir einstaklingar sem eru
til umfjöllunar í ritgerðinni eru knattspyrnumennirnir Lionel Messi og Zlatan Ibrahimovic og
tónlsitarfólkið Diddú og John Lennon. Í ritgerðinni voru notaðar heimildarbækur byggðar á
reynslu og sögum af þessum einstaklingum.
Þar sem ritgerðin er byggð á heimildarbókum er helstu vankantar hennar að niðurstöðurnar
byggjast aðeins á reynslu þessara einstaklinga og geta niðurstöður þar með verið öðruvísi hjá
öðrum rannsakendum.
11
3. Félagsfræðileg greining
3.1. Knattspyrnumaðurinn Lionel Messi
Lionel Messi fæddist 24.júní 1987 í borginni Rosario í Argentínu og er yngsti sonur af fjórum
börnum þeirra Jorge Messi og Celia Cuccittinni. Hann á tvo eldri bræður og eina yngri systur.
Messi ólst upp í stórfjölskyldu þar sem helstu meðlimir, eins og og t.d. Amma hans tók þátt í
uppeldi barna. Messi lærði knattspyrnu fyrst með hverfisliðinu Grandoli og síðar með
ungmennaliði stórliðsins Newell‘s Old Boys á Rosario. Newell‘s Old Boys var fyrrum lið föður
hans og liðið sem eldri bræður hans æfu með. Árið 2000 gekk svo Lionel Messi til F.C.
Barcelona vegna deilna við Newell‘s Old Boys varðandi greiðslur um nauðsynlega
hormónameðferð sem Messi þurfti á að halda vegna fæðingargalla sem hindraði honum
eðlilegan vöxt hans. Í F.C. Barcelona byrjaði Messi fyrst í ungmennaliðum þangað til honum
var gefið sæti í aðalhóp knattspyrnufélagsins. Fyrsti leikur hans með aðalliði F.C. Barcelona var
á móti Porto árið 2003. Eftir það hefur Messi spilað með F.C. Barclona 354 leiki og skorað í
þeim 317 mörk. Hann hefur verið valinn fimm sinnum besti knattspyrnumaður í heimi. Þar að
auki hefur hann unnið átta sinnum spænsku deildina (La Liga), fjórum sinnum meistaradeildina
(UFEA Champions League) og einnig spænska bikarinn (Copa del Rey ) fjórum sinnum
(Balague, G., 2013; Illugi Jökulsson, 2014; biograhpy.com, 2016).
3.1.1. Tengslanet Messi
Eitt af því sem Lionel Messi naut mest í lífinu voru sterk tengsl við fjölskyldumeðlimi
sérstaklega meðlimi stórfjölskyldu hans. Þá helst tengsl hans við ömmu og frændsystkini sem
hann ólst upp með. Þessi sterku tengsl hans við fjölskyldumeðlimi urðu síðan grunnur að því
sterka tengslaneti sem hjálpaði honum að feta réttu leiðina en einnig að veita honum stuðning
og aðstoð sem hann þurfti til þess að ná langt sem knattspyrnumaður (Helgi Gunnlaugsson,
2008).
Einn helsti lykilmaður í tengslaneti Messi er faðir hans Jorge Messi sem starfar nú sem
umboðsmaður hans. Hann sá til þess að Messi gæti einbeitt sér að því að spila knattspyrnu án
neinna vandaræða utan vallar. Eitt af hlutverkum Jorge Messi var að gæta stöðu Messi sem
knattspyrnumanns. Það er að hann var alltaf til staðar að verja hagsmuni sonar síns varðandi
laun en einnig ímynd hans sem knattspyrnustjarna. Gott dæmi um vörslu Jorge Messi á ímynd
sonar síns var þegar hann skammaði hann fyrir sinna ekki hlutverk sínu sem knattspyrnustjarna
12
utan vallar líkt og má sjá í þessari tilvísun úr ævisögu Messi eftir Balague: „Don‘t forget those
who ask you for an autograph have spent hours waiting for you“, – segir Jorge Messi við son
sinn þegar hann gleymir að sinna hlutverki sínu (Balague, G., 2013, bls.145).
Þessi sterku tengsl sem Messi hafði eru mjög í anda taumhaldskenninga Travis Hirschi
varðandi það að sterk tengsl við fjölskyldu og vini geti myndað sterkt taumhald á þessa
einstaklingar einstaklinga til að brjóta ekki af sér og mynda ekki frávikshegðun (Helgi
Gunnlaugsson, 2008).
Gott dæmi um þetta sterka taumahald sem fólgst í tengslaneti Messi var að amma hans sá
til þess að Messi mætti alltaf á æfingu og að hann fengi spila með öðrum (Balague, G., 2013,
bls. 44). Þetta sterka taumhald hjálpaði Messi að feta réttu leiðina ólíkt t.d. aðrar
íþróttamönnum sem alast ekki upp með sterkt tengslanet og það félagslega taumhald sem
fylgir þeim tengslum.
Annað sem fylgdi tengslaneti Messi var félagslegur stuðningur sem hann fékk frá
fjölskyldumeðlimum. Sérstaklega einstaklingum innan fjölskyldu sinnar, þar sem hann gat
leitað hjálpar vegna vandamála, sem hann var glíma við á hverjum tíma. Gott dæmi í barnæsku
Messi var að hann leitaði oftar hjálpar til móður sinnar gegnum skype eða aðra netmiðla þegar
hann var glíma við einmanaleika og skilnað foreldra sinna (Balague, 2013, bls. 145-146). Þar
að auki var Messi þekktur fyrir vera mjög hlédrægur einstaklingur. Þá voru það helst meðlimir
í innsta hring tengslanetsins, sem hann sýnd sína réttu ímynd, mjög í anda kenninga Goffman
varðandi það að líf einstaklinga er eins og leikrit á sviði og innsti hringur Messi var hans baksvið
(e. backstage) meðan lífið fyrir utan innsta hrings hans er meira leiksviðið (e. front stage). Þá
sérstaklega lífið fyrir fram fjölmiðla og á knattspyrnuvellinum (Goffmann, E., 1959).
Þriðja tegund í tengslanet hans er að hann fékk athygli sem knattspyrnuleikmaður á unga
aldri frá fjölskyldu hans og ungmennaþjálfurum. Sérstaklega hjá ungmennaþjálfurum sínum
en einnig vinum sem vildu helst spila knattspyrnu með Messi. Samkvæmt rannsóknum Blooms
(1985, bls. 40) er athygli frá vinum, nátengdum og fjölskyldu einn af mikilvægum þáttum í
mótun afreksmanna (Bloom, B., S., 1985).
3.1.2. Félagslegt umhverfi Messi
Samkvæmt ævisögunni sem heitir Messi eftir Balague (2013) var knattspyrna innan fjölskyldu
hans stór hluti af barnæsku hans. Í fjölskyldu Messi var knattspyrna mikið iðkuð af
13
fjölskyldumeðlimum. Allt frá föður þeirra sem stundaði atvinnumennsku í knattspyrnu í
nokkur ár til elstu bræðra hans sem æfðu með ungmennaliðinu í heimabæ þeirra. Þess vegna
kom það ekki á óvart að yngsti drengurinn í fjölskyldunni skyldi einnig byrja að æfa
knattsspyrnu á unga aldri. Líkt og kenning franska félagsfræðingsins Pierre Bourdieu um
Habitus bendir til þess að einstaklingar séu líklegri til þess verða svipaðir og foreldrar þeirra
vegna menningar sem þeir alast upp í, sem mótar þeirra áhugamál og sjálfsímynd (Gestur
Guðmundsson, 2012).
Annað dæmi í barnæsku Messi tengt habituskenningu Bourdieu er að Messi ólst upp í
millistéttarfjölskyldu í Argentínu, þar sem efnahagur og félagsleg staða fjölskyldu hans gaf
honum möguleika á stunda íþróttir eins og knattspyrnu ólíkt til að mynda börnum sem
fæddust í fjölskyldum með lágan efnhagslega og félagslega stöðu.
Rannsóknir (Þórólfur Þórlindsson, Kjartan Ólafsson, Viðar Halldórsson, Inga Dóra
Sigfúsdóttir, 2000) hafa sýnt fram á að einn stærsta áhrifvald á áhugmál barna megi rekja til
þeirra vinahópa sem börnin eru mest í tengslum við. Líkt og barnæska Messi bendir til um þá
stundaði hann mikla knattspyrnu með jafnöldrum og æskuvinum sínum.
Fleira sem má nefna varðandi hið félagslega umhverfi Messi er að hann gekk í
knattspyrnufélög þar sem mikil áhersla var lögð á góðri ungmennaþjálfunm, bæði í Argentínu
og á Spáni. Í seinna knattspyrnufélagi Messi F.C. Barcelona voru helstu gildi og hefðir félagsins
að búa til stórstjörnur gegnum úrvals ungmennaþjálfun fremur en að kaupa rándýrara
leikmenn. Í þessum félögum fékk Messi aðgang að fyrsta flokks þjálfun í knattspyrnu hjá fyrsta
flokks þjálfurum. Annað sem þessi félög gáfu einstaklingum eins og Messi óbeint var fræðsla
um heilbrigðt líferni en einnig veittu þessi félög ákveðið taumhald, þar sem þeir þurftu að
gangast undir reglur og hefðir sem voru til staðar í þeim félögum (Osgood, D.W., Wilson, J.K.,
O´Malley, P.M., Bachman, J.G. og Johnston, L.D., 1996; Álfgeir Logi Kristjánsson, Inga Dóra
Sigfúsdóttir og Jón Sigfússon, 2006; Þórólfur Þórlindsson, Kjartan Ólafsson, Viðar Halldórsson,
Inga Dóra Sigfúsdóttir, 2000). Rannsóknir á afbrotahegðun ungmenna hafa sýnt fram á að
ungmenni sem stunda iþróttir eða aðrar tómstundir skipulega eru ólíklegri til þess að fremja
afbrot en aðrir (Þórólfur Þórlindsson, Kjartan Ólafsson, Viðar Halldórsson, Inga Dóra
Sigfúsdóttir, 2000).
Að lokum hafa svo rannsóknir félagssálfræðingssins Benjamin S. Bloom (1985) sýnt fram á
að ein af þeim megin orsökum þess að afreksmenn ná árangri í þeirra sviði er góð þjálfun, líkt
og Messi fékk hjá knattspyrnufélögunum sínum á ungum aldri. Annað í samræmi við
14
rannsóknir Bloom er að Messi ólst upp í fjölskyldu þar sem mikið var stunduð knattspyrna og
hafa rannsóknir hans Bloom sýndi fram á að afreksmenn á ákveðnum sviðum koma vanalega
frá fjölskyldum þar sem foreldrar afreksmanna hafa einnig tekið þátt í sömu grein (Bloom, B,S.,
1985).
3.1.3. Félagsskapur Messi
Líkt og kaflar fyrir hér að framan hafa sýnt fram á var barnæska Messi mótuð af sterkum
félagslegum tengslum og þáttum. hið félagslega taumhald hefur hjálpað Messi að verða að
þeim afeksmanni sem hann er í dag. Þetta félagsleg taumhald má rekja til hinu sterku
félagslegu tengsla sem hann hafði við helstu fjölskyldumeðlimi en einnig aukinnar þátttöku á
knattspyrnuvellinum (Helgi Gunnlaugsson,2008).
Annað sem má rekja til hið félagslega taumhalds í barnæsku Messi var þegar hann var
kynnast fyrst aðstæðum í úrvalsliði F.C. Barcelona. En þar fékk hann aðgang í innsta hring
leikmanna frá Suður-Ameríku frá helstu meðlimum hringsins. Leikmönnum sem voru flestir frá
Brasílu. Þar kynnist hann leikmönnum sem urðu síðar hans helstu ráðgjafar og vinir. Tveir af
þessum leikmönnum voru Ronaldinho og Sylvinho. Sá fyrrnefndi var einn af þeim bestu í
knattspyrnuheimnum á þeim tíma. Hann tók Messi sérstaklega undir verndarvæng þegar
Messi var feta sín fyrstu skref í aðalliðinu og var hann helsta fyrirmynd Messi innan og utan
vallar. Þessi lífsreynsla sem hann fékk af þeim tíma sem hann naut með Ronaldinho birtist t.d.
í því að hann fór leggja meiri áherslu á betri þjálfun og heilbrigt líferni. Hann tók sérstaklega
eftir skaðleika djammmenningar á atvinnuferla leikmanna eins og Ronaldinho (Balague, G.,
2013).
Seinni leikmaðurinn sem var hinn brasilíski leikmaðurinn Sylvinho, einn af hans nánustu
vinum og ráðgjöfum innan leikmannahópnum á þeim tíma sem Messi tók sín fyrstu skref í
aðalliðinu. Hann gat gefið Messi mikilvægar upplýsingar á sviði knattspyrnu þar sem hann var
mun reynslumeiri og eldri heldur en Messi (Balague, G., 2013).
Ímynd hans Messi sem atvinnuknattspyrnu- og afreksmaður var mikið mótuð af
samskiptum hans við leikmönnum af aðalliðinu. Sérstaklega af þeim Ronaldinho og Sylvinho
þar sem þeir voru hans helstu leiðbeinendur og kennara á aðaliðinu. Þessi samskipti Messi við
Ronaldinho og Sylvinho eru mjög samræmi við samskiptakenningar Mead um að sjálf
15
einstaklinga sé mikið mótað af nánustu vinum og helstu fyrirmyndum. Hjá Messi voru það
Ronaldinho og Sylvinho (Garðar Gíslason., 2007).
Þessi dæmi úr ævisögu hans Messi eru síðan mjög svipaðar þeim sögum sem birtast í
rannsókn hans Blooms á afreksmönnum þar ser sem vitnað er samband milli kennarar
afreksmanna og þeirra (Bloom, B,S., 1985, bls. 46).
3.2. Sænski knattspyrnumaðurinn Zlatan Ibrahimovic
Sænski knattspyrnumaðurinn Zlatan Ibrahimovic fæddist árið 1985 og er sonur tveggja
innflytjenda frá gömlu Júgóslavíu, þeirra Sefik Imbrahimovic frá Bósníu og Hersegóvínu og
Jurka Gravic frá Króatíu. Í fjölskyldu hans Zlatans er sex systkini. Þar af eru tvö þeirra alsystkini
hans. Þau eru Sanela elsta systir hans og yngri bróðir hans Alexander. Zlatan ólst upp í
Rosengard hverfinu í Malmö sem var að meirihluta innflytjendahverfi í Malmö og þekkt fyrir
ýmis félagsleg vandamál eins og t.d. atvinnuleysi. Í Malmö spilaði hann með ýmsum
ungmennaliðum áður en hann gekk í stærsta knattspyrnufélagslið borgarinnar, Malmö FF. Eftir
að Zlatan var seldur til Ajax frá Malmö hefur hann spilað knattspyrnu með helstu
knattspyrnufélögum Evrópu á borð við Ajax, Juventus, FC Barcelona, A.C. Milan, Paris St.
Germain og Manchester United. Þar að auki hefur hann unnið ótalmargra titla og verðlauna
með þessum félagsliðum (Lagercrantz, D. og Imbrahimovic, Z., 2011; Illugi Jökulsson, 2012;
zlatanibrahimovic.com, 2016).
3.2.1. Fjölskyldutengsl Zlatans
Eftir skilnað foreldra hans Zlatans bjó hann fyrst með móður sinni Jurku og eldri systur
Sanellu. Þegar hann var á fimm ára voru hann og eldri systir hans færð undir forræði föður
þeirra Sefik vegna þess að Jurka móðir hans var ekki talin hæf til þess sinna foreldrahlutverkinu
af félagsmálayfirvöldum. Í barnæsku hans Zlatans var nánustu tengsl hans við fjölskyldu sína.
Tengslin við eldri systurina Sanelu voru sterk (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011).
Taumhaldskenningar hans Hirschi benda til þess að einstaklingar sem eru sterkum tengslum
helstu vini og ættingja eru óliklegri til þess sýna afbrotahegðun (Helgi Gunnlaugsson, 2008).
Tengsl Zlatans við eldri systur sína Sanela eru gott dæmi um þessi tengsl sem Hirschi nefnir í
kenningu sinnu. Eins og hann lýsir hér í ævisögu sinni, Ég er Zlatan Imbrahimovic eftir David
Lagercrantz og Zlatan Ibahimovic, þýdd af Sigurði Helgassyni: „Við vorum skilin að ég og systir
16
mín en höfum alltaf haldið sambandi eða kannski rétttara sagt, það hefur verið upp og ofan.
En í grunninnn erum við ótrúlega náin.“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 21).
Fyrir Zlatan var Sanela verndari hans og önnur móðir vegna aðstæðnanna í fjölskyldulífi
þeirra. Líkt og má sjá í lýsingu hans á persónuleika og félagslegri stöðu Sanelu í barnæsku hans
Zlatans: „Sanela í fimmta bekk og ég í þriðja og það lék enginn vafi á hver var verndarinn.
Sanela þurfti að vera eins og fullorðin frá bernsku og var önnur móðir fyrir Keki og sá um
heimilið þegar systurnar létu sig hverfa. Hún bar ótrúlega ábyrgð.“ (Lagerncrantz og
Ibrahimovic, 2011, bls, 19).
Önnur tengsl sem hafa haft mikil áhrif á barnsæsku og líf Zlatans voru tengsl hans við föður
hans Sefik. Árin sem hann ólst upp undir forræði föður síns voru erfðið þar sem Sefik var mikil
drykkjumaður og sýndi lítin áhuga í framgöngu sonar síns á leikvellinum eða í skólanum. Eitt
af því sem þessi tengsl föður hans höfðu áhrif var að Zlatan notaði knattspyrnu sem leið til
þess eyða tíma fyrir utan heimilsins. Annað sem tengsl hans við föðurinn höfðu áhrif var hatur
hans á öldrykkju. Þriðja dæmið um áhrif voru svo afleiðingar drykkju föðurins eins og t.d.
fæðuskortur á heimilinu og hræðsla við ofbeldi þegar faðir hans var undir áhrif áfengis.
Tengslin við föðurinn höfðu einnig jákvæð áhrif á líf Zlatan eins og t.d. þær minningarnar um
föðurinn tala um knattspyrnu og fótboltamyndir sem faðir hans gaf honum. Zlatan lýsir í
ævisögunni sinni minngunum um dellu föður síns vegna knattspyrnu ferlis sonar síns:
„Þetta var skrýtið. Ég held að pabbi hafi fengið einhverskonar dellu. Ég varð hans
aðalatriði. Hann fór að fylgjast með öllu sem ég gerði. […]. Frá og með þessum degi
byrjaði hann að lifa lífinu fyrir fótboltann og ég held að fyrir hafi bragðið liðið betur. Lífið
hafði reynst honum erfitt.“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 61).
Önnur jákvæð áhrif á lífi Zlatans var svo hinn sögulegi skilningur af drykkju föður hans sem
hann fékk þegar hann eldri líkt og Zlatan greinir frá í ævissögu sini varðandi drykku föður hans
og af hverju faðir hans drakk: „Í raun var hann besta manneskja í heiminum og ég skildi núna
það var ekki auðvelt hjá honum. „hann drekkur til að drekkja sorgum sínum“ sagði bróðir minn
og kannski var það allur sannleikurinn“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 25).
Tengslin og samskipti Zlatans við helstu fjölskyldumeðlimi höfðu mikil félagsmótandi áhrif
á feril hans sem afreksmanns og einstakings. Önnur tengsl sem höfðu áhrif á lifnaðarhætti
hans í barnæsku og unglingsárum voru tengslin við Roland Andersen knattspyrnustjóri Malmö
FF á þeim tíma. Roland Andersen var sá knattspyrnustjóri sem leyfði Zlatan að byrja spila og
æfa knattspyrnu með aðalliði Malmö. í ævisögu sinni lýsir Zlatan Roland Andersen sem góðum
17
þjálfara skildi ungu leikmennina og sýndi þeim stuðning og líkt og hann greinir frá: „Hann var
góður. Hann skildi okkur ungu strákana..“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 56)
Þessi lýsing hans Zlatans á Roland er samræmi við rannsókna blooms um mikilvægi traust
og áhuga kennara og leiðbeinendum (Bloom, B,S., 1985). Einnig taumhaldskenningar Hirschi
varðandi tengsl og mikilvægi þessara tengsla (Helgi Gunnlaugsson, 2008).
3.2.2. Knattspyrnan allan sólarhringinn
Í ævisögunni Zlatans lýsir hann vel hverning knattspyrnan var ákveðin leið fyrir honum til þess
að flýja hinum misgóða umhverfi sem hann bjó með báðum foreldrum. Eins og má lesa í
viðbrögðum hans Zlatans við reynslu sinni frá ævisögu sinni fyrir neðan:
„Ég var úti og ráfaði um, eða spilaði fótbolta. Ekki þannig að ég væri sá gutti sem var í verstu
jafnvægi. Ég var bara einn af öllum strákunum sem spiluðu fótbolta. En viðbrögð mín voru
brjálæðisleg. Ég skallaði fólk og svívirti liðsfélaganna. En ég hafði fótboltann og hann var
mitt afdrep og ég spilaði öllum stundum út um allt. “ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011,
bls, 19).
Þessi lýsing úr ævisögu hans er mjög samræmi við taumhaldskenningar Hirschi um að
einstaklingar, eins og Zlatan hefðu líklegast orðið að afbrotamanni, ef ekki væri fyrir
knattspyrnu hans og því félagslegu taumhald sem fylgir þeim lífstíll að stunda knattspyrnu
(Helgi Gunnlaugsson, 2008).
Önnur dæmi úr barnæsku Zlatans, þar sem knattspyrnan var mjög stór partur hans af
daglega lífi eru til dæmis lýsingar eins og þessar: „Þegar ég var ekki að æfa mig með
smástráknum spilaði ég fótboltaspil í sjónvarpinu. Ég gat verið að í tíu tíma í einu og oft sá ég
lausnir í leiknum, sem ég gat nýtt mér í raunveruleikanum. Ég verð segja að það fótbolti allan
sólarhringinn.“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 57).
Fleiri dæmi úr ævissögunni hans eru t.d. að hans helstu fyrirmyndir voru knattspyrnumenn
á borð við brasilíska Ronaldo sem var á sínum tíma einn besti knattspyrnumaður í heimi
(Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011).
Eitt af því helsta í lifi Zlatans tengd knattspyrnu er að hann naut virðingu af jafningjum sínum
vegna getu hans í knattspyrnu og öðlaðist einnig virðingu frá föður sínum, eftir að hann fór
sýna meiri hæfileika og getu í knattspyrnu. Þessi aukna áhugi frá föður sínum og öðrum er í
samræmi við niðurstöður rannsókna Blooms sem benda til þess að áhugi og virðing annarra er
18
eitt af þeim mikilvægum þáttum sem hafa áhrif á að einstaklingar nái langt í þeim sviðum
(Bloom, B,S., 1985).
Fleira tengd knattspyrnuferil Zlatans er að hann æfði fyrst knattspyrnu með
knattspyrnufélögum sem innihéldu ungmennaliðum og ungmennaþjálfun. Þar fékk Zlatan
þekkingu og æfingaraðstöðu til þess að verða betri knattspyrnumaður. Á þessum félögum
kynnist hann einnig fólki og jafningjum sem síðar meir urðu hans helstu vinir.
Á knattspyrnufélögin er að samkeppnin innan þessari félaga og áherslan ná langt í
knattspyrnusviðinu eins og hann lýsir hér i ævisögu sinni: „Ég þurfti að læra mikið. Annað var
öfund. Leikmennirnir gerðu sér grein fyrir samkeppninni og ég var svo sannarlega enginn
fúskari.“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 56).
Þessi mikla samkeppni meðal leikmanna ungmennaliðina leiddi til þess að Zlatan og þeir
sem vildu ná langt æfðu knattspyrnu utan tíma og á frítíma þeirra. Líkt og má sjá hér þar sem
Zlatan lýsir sinni reynslu á aga og samkeppni innan ungmennaliðanna: „Ég lagði mig allan fram
og lét æfingar hjá MFF ekki nægja. Ég spilaði líka á vellinum heima hjá mömmu, klukkutíma
og klukkutíma.“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls, 56).
Alllar þessara upplifanir og reynsla Zlatans á ungmennaliðinum er samræmi við rannsóknir
Blooms sem benda til á að einstaklingar sem ná langt og afreka mikið eiga það til hafa lagt
mikið á æfingar og tíma sem þeirri eyddu á fullkomna svið þeirra (Bloom, B,S., 1985). Það má
segja þau samskipti og tengsl sem Zlatan hafði í þessum ungmennafélögum og höfðu
félagsmótandi áhrif á hans lífi og afreksferill. Líkt og kenningar hans George H. Mead benda til
um að einstaklingar geta verið undir miklum félagslegum áhrifum af samskiptum þeirra við
fólk og hópa sem þeir tilheyra og treysta (Garðar Gíslason., 2007).
Að lokum má svo nefna að hann fékk að spila knattspyrnu á efstu deild aðeins á 17. ári og
tímabilið sem hann var kynnast aðalliðinu og spila með því liði hafði mörg áhrif á hans lífi og
ferilll sem knattspyrnumaður. Þar upplifði hann í fyrst skipti t.d. áreiti og tilfinningar
stuðningsmanna liðanna hafði á leikmannanna. Eins og hann lýsir hér fyrir neðan:
„Ég hafði ekki gert neitt ennþá, alla vega ekkert merkilegt. En samt birtust ungir aðdáendur
uppu úr engu og ég vildi gera fleiri trix. Þessir smástrákar höfðu sín áhrif á mig. Þeir höfðu ekki
látið í ljós að ég væri leiðinlegur leikmaður.“ (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011, bls. 59).
Þessi samskipti hans við ungu aðdáendur er samræmi við samskiptakenningar George. H.
Mead og rannsókna hans Blooms (Garðar Gíslason., 2007; Bloom, B,S., 1985). Þar sem Zlatan
var undir áhrif þessara jákvæðu tilfinninga og traust frá ungu aðdáendum og jafningjum hans.
19
Þar að auki voru þessi samskipti hans við ungu aðdáendum hans ákveðin virðurkenning á hans
hæfileikum á knattspyrnuvellinum og að honum var sýnd traust sem knattspyrnumaður af
stuðningsmönnum liðsins.
3.3. Söngkonan Diddú
Söngkonan Sigrún Hjámtýsdóttir, betur þekkt sem Diddú fæddist 8. ágúst 1955. Foreldrar
hennar Diddú voru þau Hjálmtýr Hjámtýsson söngvari og Margrét Matthíasdóttir söngkona. Í
barnæsku hennar var tónlistin stór partur af þeirri barnæsku, þar sem foreldrar hennar voru
virkir tónlistarmenn og söngvarar. Þar að auki tóku systkini hennar einnig virkan þátt í
tónlistinni svo sem yngri bróðir hennar Páll Óskar hjálmtýsson. Á menntaskólaárunum sínum
söng Diddú með hljómsveitnni Spilverk þjóðanna með þeim Agli Ólafssyni, Valgeiri
Guðjónssyni og Sigurði Bjólu Garðarssyni. Þar að auki tók hún þátt í öðrum verkefnum svo sem
leiklist. Eftir lok spilverk tímabilsins hóf hún tónlistar- og söngnám í London. Diddú er álitin
vera eitt af þeim bestu söngvurum Íslands (Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir,
2001).
3.3.1. Tónlistarfjölskyldan
Í fjölskyldu Diddúar var tónlistin mikið iðkuð af helstu fjölskyldumeðlimum. Allt frá foreldrum
hennar til yngri bróður hennar Pál óskar. Líkt og kenning franska félagsfræðingsins Pierre
Bourdieu um Habitus bendir til þess að einstaklingar séu líklegri til þess verða svipaðir og
foreldrar þeirra vegna menningar sem þeir alast upp í, sem mótar þeirra áhugamál og
sjálfsímynd. Gott dæmi úr barnæsku hennar er Diddúar tengd Habitus megi rekja til þess að
foreldrar hennar fóru með henni til kóræfingar og fleiri viðburðum tengd tónlistargeiranum
(Gestur Guðmundsson, 2012; Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir, 2001). Þessi
dæmi eru einnig samræmi við niðurstöður sem birtast í rannsókn hans Blooms á
afreksmönnum þar sem margir einstaklingar eiga foreldra sem hafa tekið þátt í svipuðum
sviðum og börn þeirra. Þar sem áherslan í þessum heimili eru að stunda tónlist og listgreinar
(Bloom, B,S., 1985, bls. 511).
Á yngri árum stundaði Diddú enga skipulagða tónlistarnám vegna fjárhagslegri stöðu
foreldra hennar. Það var ekki fyrir en hún byrjaði að syngja með Spilverk þjóðanna þegar hún
fór að stunda nám í söng. Þekking og reynsla Diddúar á tónlistinni má helst rekja til þess að
20
foreldrar hennar voru virkir tónlistarmenn og að hún tók þátt í skólasöngvum í grunnskólanum
Melaskóla og kórstarfi. Þar að auki tók hún einnig þátt í leiklist á menntaskólaárum hennar,
þar sem hún söng og lék hlutverkum á leiksviðnu (Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún
Hjálmtýsdóttir, 2001).
3.3.2. Sálin og Spilverk þjóðanna
Eitt af því sem einkennir Diddú vel er að æskuár hennar er að hún tók þátt í mörgum ýmislegum
félagsstörfum svo sem leiklist, kórstarf og íþróttir. Þar að auki tók hún þátt í að hjálpa með
uppeldi yngri systkina hennar. Í hennar félagsstarfi tengd leiklist kynnist hún hóp einstaklinga
og tók þátt í samtök nefnd Sál, þar sem hún fékk sýna hennar helstu hæfileika á sviðinu og
naut þar virðingar af hennar jafningjum. Líkt og samskiptarkenningar Mead benda til um þá
höfðu hennar samskipti við mismunandi einstaklinga og hópa áhrif á hennar ferill sem
söngkona og einstaklingur (Garðar Gíslason., 2007). Þar að auki er lífsreynsla hennar Diddú
mjög í samræmi við niðurstöður rannsókna Blooms um að hæfileiki einstaklingar dafna betur
í umhverfi þar sem einstaklingar fá athygli og virðingu fyrir þeirra afrekum og verkum (Bloom,
B.S., 1985).
Gott dæmi um umhverfi þar sem hún naut virðingu og var gefin frelsi var þegar hún var í
hljómsveitinni Spilverk þjóðanna. Þar sem hjómsveitafélagar hennar í Spilverk sömdu lög og
tónlist í samræmi við rödd hennar og hæfileika líkt og þessi tilvísun úr ævisögu hennar Diddúar
bendir til um: „Strákarnir sömdu alltaf mjög falleg lög fyrir mína rödd og pössuðu vel að fara
ekki út fyrir það svið sem mér var eðilegt. Lögin voru alltaf í réttri tóntegund og raddirnar voru
okkar sérstaða.“ (Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir, 2001, bls.103-104).
Fleira tengd þátttöku Diddúar í félagslegu stofnanna eins osg kórstarfi, hljómsveit og
leiklistarhópi er að þessir stofnanir voru einnig félagsleg taumhald sem hjálpaði Diddú að halda
réttu leiðina í anda kenninga Travis Hirschi (Helgi Gunnlaugsson, 2008).
Þar sem þátttaka í þessum stofnunum gerði það verkum að hún kynnist fjölda
mismunanadi einstaklinga. Annað er þátttaka í þessum stofnum höfðu einnig félagsmótandi
ahrif á hennar ferill og líf líkt og rannsóknir Blooms benda á að hæfileikarríkir einstaklingar eru
vanalega undir handleiðslu kennara og þátttakendur í félagslega stofnanna þar sem hæfileiki
þeirra var sýnd virðingu af jafningjum þeirra (Bloom, B,S., 1985).
21
3.4. Bítillinn John Lennon
Fyrrum söngvari bítlana John Winston Lennon fæddist árið 1940 í borginni Liverpool. Foreldrar
hans hétu Alfred Lennon og Julia Stanley. Í barnæsku hans ólst hann upp með móðursystur
hans Elizabeth og eiginmanni hennar George Smith vegna vondri stöðu í lífi foreldra hans
(Jackson, J., W., 2005).
Á yngri árum hans lærði hann að meta list og vera meira skapandi undir handleiðslu fóstur
hans George Smith, Þar að auki tók hann þátt í kórstörfum með æskuvini hans Pete Shotton.
Á skólaárunum sínum var John var í tossabekkjum gagnafræðaskóla hans Quarry-Banks vegna
slæmra hegðunar og fleira. Þar að auki var hann hataður af kennurum sínum sem álitu hann
sem latann og óheiðarlegan nemenda (Jackson, J., W., 2005).
Á 16 aldusári hætti hann í skólanum og stofnaði hann hljómsveitina Quarry Men sem síðar
meir varð grunnurinn á hljómsveitinni the Beatles eða Bítlarnir á íslensku. Á þeim tíma sem
John Lennon söng og spilaði með bítlunum var hann álitinn vera einn besti söngvari og
laghöfundur síns tíma ásamt meðhöfundi og félaga Paul McCartney. Þar sem þeirra helstu verk
Bítlanna voru á borð við Let it be og Hey Jude (Jackson, J., W., 2005).
John Lennon var einnig þekktur sem mikil baráttumaður um heimsfriði og lagði áherslu á
tónlistin endurspeglaði hans hugarefnum. Þar að auki var hann þekktur fyrir vera fyrirmynd
kynslóða á 20. öldinni í tísku.
3.4.1. Tónlistin partur af barnæsku John Lennons
Eitt af því sem einkenndi líf John Lennons er að tónlistin hefur alltaf verið stór partur af hans
lífi. Sérstaklega í barnæsku hans, þar sem hann lærði að meta tónlist undir handleiðslu móður
hans Juliu Stanley (Jackson, J., W., 2005). Líkt og kenning hans Pierre Bourideu varðandi
Habitus bendir til þess þá var John Lennon undir áhrifum hans nánustu og þeirra sem sáu um
uppeldi hans (Gestur Guðmundsson, 2012). Gott dæmi í barnæsku John Lennons, þar sem
nefnd var í ævisögu hans John Lennon, ævisaga eftir John wyse Jackson, þýdd af Steinþór
Steingrímsson (2005). Þar sem hann fékk munnuhörpu frá fóstra sínum George Smith og þann
stuðning frá fóstra hans að stunda list (Jackson, J., W., 2005).
Önnur dæmi í barnæsku John Lennons sögð frá ævisögu hans eru t.d. að blóðforeldar hans
Alfreð Lennon og Julia Stanley voru einnig miklir tónlistarunnendur. Þar sem Julia Stanley
móðir hans átti það til að gefa syni hennar hljómfæri og kenna honum hjómfæri svo sem banjó.
22
Annað sem hún gerði var fræða honum listamönnum sem henni fannst vera merkilegir
(Jackson, J., W., 2005).
Á unglingsárum sínum var John undir áhrifum tónlistarnir sem jafningjar og kynslóð hans
voru hlusta á svo sem tónlistarmönnum Elvis Presley og Little Richard. Þar að auki sótti hann
einnig inniblástur til listmanna foreldra hans (Jackson, J., W., 2005). Mjög í anda kenninga
Bourdieu varðandi Habitus þar sem tónlistarsmekkur hans var undir áhrifum þeirra
félagsmótun sem hann fékk frá foreldrum og vinum hans (Gestur Guðmundsson, 2012).
Fleira tengd barnæsku John Lennons eru samskipti hans við móður hans sem höfðu mikil
félagsmótandi áhrif á líf hans í samræmi við kenninga George H. Mead varðandi sjálfið. Þar
sem hann lærði um tónlist og tónlistarsmekk í samskiptum hans við móður hans (Garðar
Gíslason, 2007). Eins og þessar lýsingar úr ævisögunni sinni benda til um: „Hún kenndi mér
banjógrip. Ef þú skoðar mjög gamlar myndir af hjómsveitinni þá má sjá mig leika mjög skrítin
grip“ (Jackson, J., W., 2005, bls, 32).
3.5. Sameiginlega þættir
Helstu þættir hjá afreksfólki ritgerðarinnar eiga sameignlegt eru áföll í fjölskyldu lífi þeirri,
efnahagslegur staða fjölskyldu þeirra og áhugamál og val afreksviðs eiga sér rætur í fjölskyldu
eða nánustu vini. Aðrir þættir eru svo skólaganga þeira og fleira.
3.5.1. Fjölskyldurætur
Eitt af því sem allir einstaklingar í ritgerðinni eiga sameignlegt er að þeir áhugamál og
áhugasvið eiga rætur í fjölskyldu og vini þeirra. Þar sem þeir kynnast þeirra áhugasviðum og
áhugamálum gegum tengsl þeirra við fjölskyldu og vini. Þessi sameiginlegi þáttur er mjög i
samræmi við kenninga Pierre Bourdieu varðandi þess að fjölskyldan er grunnurinn af
félagsmótun einstakinga varðandi þeirra lífstíll,smekk og áhugamál (Gestur Guðmundsson,
2012). Líkt og dæmin endurspegla í ævi afreksfólksins Messi, Zlatan, Diddú og John Lennon
þar sem fjölskyldan átti stóran hlut á val áhugasvið þessara einstaklinga.
Gott dæmi í barnæsku Messi varðandi þessi fjölskylduræturnar er að Messi ólst upp í
fjölskyldu, Þar sem knattspyrnan var partur hans af uppeldi sem barn. Þessi
knattspyrnumenning í fjölskyldu hans Messi endurspeglast best í því að allir bræðurnir æfðu
með sömu uppeldisfélögum og héldu með sömu knattspyrnufélög faðir hans. Þessi dæmi úr
sögu Messi eru svo í samræmi við rannsóknir Bloom (1985) varðandi þess að Messi sem fékk
23
hið rétta uppeldi, þjálfun og menntun til þess að ná langt í sinni afreksferli þökk sé þess
stuðning fjölskyldu hans Messi (Balague, G., 2013; Bloom, B.S., 1985). Þar sem stuðningurinn
sást best þegar fjölskyldan hans fluttu til Spánar til þess Messi gæti fengið bestu meðhöndlun
á sjúkdóm hans en einnig knattspyrnuumhverfi til þess að vera einn besti knattspyrnumaður í
heimi (Balague, G., 2013). Önnur dæmi um áhrif fjölskyldunnar í lífi Messi er að stórfjölskyldan
sérstaklega amma hans Messi sem sýndi Messi áhuga og athygli á þeim fyrstu árum sem Messi
var byrja stunda knattspyrnu á alvöru.
Áhrif fjölskyldunnar enduspegluðust líka hjá hinum einstaklingum, Zlatan, Diddú og John
Lennon. Sérstaklega hjá Diddú, þar sem tónlistin var hluti af hennar daglegu umhverfi þegar
var alast upp sem barn. Í þessari tónlistarumhverfi sem foreldra hennar veitu henni og öðrum
systkinum tæki og tóll gegnum uppeldi barnanna til þess að ná langt í tónlistarbransanum
(Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir, 2001).
Þar sem birtingarmyndir áhrifina í lífi John Lennon voru athygli nánustu ættingja og hjálp
þeirra við að rækta listrænu hæfileika hans. Þessi hjálp frá fjölskyldunni endurspeglast til
dæmis í kennslu á hjóðfærum svo sem Banjó og öðrum hjóðfærum. Annað sem hann fékk frá
vöggugjöf hans voru ákveðnir tónlistarfyrirmyndir og myndun tónlistarsmekks sem er í
samræmi við habituskenningu Bourdieu (Gestur Guðmundsson, 2012; Jackson, J., W., 2005).
Þar sem Bourdieu taldi félagsmótun barna varðandi smekk og áhugamál megi rekja til uppeldi
þeirra.
Áhrif fjölskyldunnar á ferill Zlatans má helst sjá í þeim gildum og hugmyndum sem hann
lærði af reynslu sinni. Þar sem hann ólst upp við bágar fjölskylduaðstæður. Eitt af þessum
lærdómum sem hann lærði er að meta hinu góða sem fylgir árangri síns. Annað sem hann
lærði af foreldrum sínum var forvarnir gagnvart vímuefna. Fleira tengdu barnæsku Zlatans er
knattspyrnuþátttaka hans megi rekja til hinu dýrmætu minninga hans sem hann átti með föður
sínum svo sem knattspyrnuspilin sem föður hans gaf honum. Dæmin í lífi Zlatan er mjög
samræmi við kenningu Goffmans má segja að bakherbergi Zlatans var knattspyrnuvöllurinn
þar sem hann fékk stuðning og hvíld frá hinu bága fjölskylduaðstæðum meðan leiksviðið var
heimilið (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011; Goffmann, E., 1959). Þar að auki er þau í
samræmi við kenningu Hirschi að hluta til þar sem sýna áhrifmætti félagslegu stofnanna eins
og íþróttafélög þegar önnur mikilvæg félagsleg stofnanir brotna eins og það gerðist í fjölskyldu
Zlatans (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011; Helgi Gunnlaugsson, 2008).
24
3.5.2. Efnhagslegur staða fjölskyldunnar
Þátturinn efnahagsleg staða fjölskyldunnar er eitt af þeim þáttum allir einstaklingarnir í
ritgerðinni hafa sameiginlegt. Þar sem sá þáttur hafði töluvert áhrif á þeirra val og tækifæri til
þess ná langt í þeirra sviðum. Gott dæmi hjá Messi úr barnæsku hans er hann ólst upp í
fjölskyldu sem tilheyrðu millistéttinni í Argentínu á þeim tíma. Þar sem hann gat tekið þátt
æfingum og kennslu á knattspyrnufélögum (Balague, G., 2013). Ólíkt til mynda söngukonuna
Diddú sem gat ekki fengið almenna tónlistarnám hjá tónlistarskólum vegna efnahagslega
stöðu fjölskyldu hennar (Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir, 2001).
Önnur birtingarmynd efnhagslegra stöðu fjölskyldu var svo hjá Zlatan, þar sem hann gat
ekki fengið almennilega uppeldi vegna þeirra félagslegu vandamála sem fylgdu þeirri
efnhagslegri stöðu fjölskyldu hans (Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011). Hjá John Lennons var
efnahagslegs staða fjölskyldu hans góð meðan hann ólst upp hjá frænku sinni Elizabeth og
fóstri sínum George Smith. Þar sem þau hjón tilheyrðu millistétt og gátu þess vegna gefði
honum öruggt heimili til þess að rækta hans hæfileika (Hertsgaard, M., 2000/1995). Líkt og
lýsingin á fóstrum hans úr bókinni Bítlarnir, sagan ótrúlega eftir Mark Hertsgaard bendir til
um þegar vitnað er í John Lennons um efnahagslegri stöðu fóstra hans: „Hann viðurkenndi í
einum af síðustu viðtölum sínum að Elizabeth frænka og George hefðu verið húseigendur sem
bjuggu í úthverfi umkringd læknum og öðru hálaunafólki“ (Hertsgaard, M., 2000/1995 ,bls.
24).
Annað dæmi um mat John Lennons á félagslegri og efnhagslegri stöðu hans er lýst vel úr
ævisögunni John Lennon eftir John Wyse Jackson:
„Ég kom úr karlmennskuskóla látatanna. Ég var aldrei neinn götustrákur eða töffari. Ég
klæddi mig eins og götustrákarnir gerðu og samsamaði mig Marlon Brando og Elvis
Presley, en ég tók aldrei þátt í neinum götuslagsmálum eða gengjum. Ég var bara
úthverfastrákur að herma eftir rokkurum.“ (Jackson, J., W., 2005, bls., 34-35).
3.6. Aðrir þættir
3.6.1. Harmleikir í lífi stjarna
Eitt af því sem Lionel Messi og John Lennon eiga sameignleg er að þeir upplifðu áföll í
fjölskyldulífi þeirra. Þar sem þeir Messi og Lennon misstu helsta stuðningsmann þeirra á
ungum aldri. Helsti stuðningsmaður Messi í barnæsku hans var amma hans sem sýndi honum
mesta stuðning á vellinum og var sá fjölskyldumeðlimur sem sá til þess að Messi mætti á
25
knattspyrnuæfingum. Þess vegna var andlát ömmu hans mikið áfall í lífi Messi þar sem það var
hún sem veit honum fyrst þeirri trú að ná langt á velllinum (Balague, G., 2013, bls ).
Helstu stuðningsmenn John Lennons var fóstri hans George Smith og móðir hans Julia
Stanley. Þess vegna var það mikið áfall fyrir honum að missa báða stuðningsmanna hans.
Sérstaklega þegar hann missti móður hans. Líkt og lýsingin hans úr bókinni Bítlarnir, Sagan
ótrúalega bendir til um varðandi móðurmissin hans: „Þetta var það versta sem hefur nokkurn
tíma komið fyrir mig. Við gátum talað saman, við skildum hvort annað og hún var frábær.“
(Hertsgaard, M., 2000/1995, bls, 27).
Eitt af þeim afleiðingum sem fylgdu andlát móður hans John Lennons er að hann byrjaði
drekka mikið áfengi og sýna alvarlega frávikshegðun. Ef ekki væri fyrir hans tengsl við sína
félaga í hljómsveit hefði John Lennon líklegast orðið að ólukkumanni (Hertsgaard, M.,
2000/1995, bls, 27).
3.6.2. Skólaganga afreksmanna
Það sem Zlatan Imbrahmovic, John Lennon og Lionel Messi eiga allir sameignlegt er að þeir
lögðu meiri áherslu á þeirra áhugasviði heldur en að ná árangri á skólanum þeirra
(Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011; Jackson, J., W., 2005; Balague, G., 2013). Gott dæmi í
æsku John Lennon er að hann sýndi meiri áhuga á prufa sig í listrænum fögum heldur en hinum
hefðbundnum fögum svo sem stærðfræði og enska. Þar að auki var hann fyrir einelti bæði af
nemendum og kennurum (Jackson, J., W., 2005).
Reynsla Zlatans á skólakerfinu var helst að hann sýndi fyrst og fremst enga áhuga á náminu.
Þar að auki sýndi faðir hans Sefik litla áhuga á námsárangri hans. Annað tengd skólareynslu
Zlatans er að hann átti það til lenda í slag við bekkjarfélaga sína (Lagerncrantz og Ibrahimovic,
2011)
3.6.3. Ógæfumennirnir Lennon og Zlatan
John Lennon og Zlatan Ibrahimovic eiga það sameiginlegt að þeir sýndu báðir mikla
frávikshegðun á ungum aldri. Ein af helsta birtingamynd þeirra frávikshegðunar er til að
mynda hið líkamlega ofbeldi sem þeir urðu fyrir á skólaárunum sínum. Það er John Lennon og
Zlatan urðu fyrir ofbeldi af bekkjafélögum þeirra sem höfðu mismikil áhrif á skólagöngu þeirra.
Þar að auki glímdu þeir báðir við vanrækslun blóðforeldra á uppeldisstarfinu. Þar sem þeir voru
báðir undir helst vernd annarra nánustu ættingja heldur en blóðforeldra þeirra (Lagerncrantz
og Ibrahimovic, 2011; Jackson, J., W., 2005).
26
Líkt og taumahaldskenningar Hirschi benda til þess að þá voru ennig þátttaka þeirra John
og Zlatan á þeirra áhugasviði sem leiddi til þess þeir urðu minni líklegri til þess að mynda
frávikshegðun (Helgi Gunnlaugsson, 2008). Gott dæmi í æsku John Lennons eru sterk tengsl
hans við Paul MaCartney og annarra félaga hans.
Svipuðum dæmi er hægt að finna í lífi Zlatans þar sem tengsl hans við eldri sysur hans en
einnig tengsl hans við þjálfarum og öðrum liðfélögum hans (Lagerncrantz og Ibrahimovic,
2011) voru þau sem hjálpuðu honum að feta afreksleiðina.
Fleiri dæmum úr barnæsku þeirra er að John og Zlatan voru undir miklum streitu vegna
fjölskylduaðstæðna í lífi þeirra. Þar sem Zlatan þurfti að glíma við áfengisneyslu föður hans og
lágri efnhagslegri stöðu fjölskyldu hans meðan helstu vandamál John Lennons fyrir utan
eineltin var hættan á lenda í vondum félagskap og fátækagildru þegar hann hætti í skólanum.
(Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011; Jackson, J., W., 2005).
4. Niðurstöður
Í þessari kafla verður farið yfir helstu niðurstöðum ritgerðarinnar og fleira.
Eitt af þeim niðurstöður sem þessara ritgerðar er að áhrif fjölskyldunnar eru miklar varðandi
þess val einstaklinga á þeirra áhugasviði og af hverju þessir einstaklingar hafa afrekað mikið á
þeirra sviði. Líkt og kenning Pierre Bourdieu benda til þess varðandi félagsmótun
einstaklingar. Þá má sjá birtingamyndir af þessari félagsmótun fjölskyldunnar á val
einstaklinga á þeirra sviði.
Gott dæmi er að Lionel Messi elst upp í fjölskyldu þar sem knattspyrnan eru stór hluti af
hinum daglega lífi. Þar sem meirihluti fjölskyldunnar taka þátt í þeim áhugamál og athöfnum
sem fylgja þeirri áhugamáli. Allt frá því að klæðast knattspyrnutreyju uppeldisliða
fjölskyldumeðlima til sérþjálfaða æfinga með þessum uppeldisliðum (Balague, G., 2013).
Önnur dæmi eins og hjá Diddú þar sem hún kynnist tónlistinni vegna þess að foreldrar
hennar voru söngvarar og þátttöku foreldra hennar í kórstörfum (Súsanna Svavarsdóttir og
Sigrún Hjálmtýsdóttir, 2001).
Aðrar niðurstöður er svo að íþróttamennir Lionel Messi og Zlatan Ibrahimovic fengu
sérþjálfað umhverfi, þar sem þeirra hæfileikum var gefið stað til þess dafna og verða af
einhverju undir eftirliti reynslumiklum þjáfurum Ólíkt til mynda hjá Diddú sem fékk enga
tónlistarnám hjá tónlistarskólum í barnæsku hennar. Sömu sögu má segja með John Lennon,
sem lærði hljómfæri af móður hans og æfingum með öðrum hjómsveitarfélögum hans
27
(Balague,D., 2013; Lagerncrantz og Ibrahimovic, 2011; Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún
Hjálmtýsdóttir, 2001; Jackson, J., W., 2005).
Fleiri niðurstöður ritgerðarinnar eru til dæmis félagslegi stuðningur einstaklinga á
hæfileikum þessara afreksmanna. Eins og til dæmis birtast hjá Diddú þegar hún syngja með
Spilverk þjóðanna, Þar sem hjómsveitarfélagar hennar spiluðu tónlist í samræmi við hennar
getu. Önnur dæmi er traust þjálfara á hæfileikum einstaklinganna líkt og saga þeirra Messi og
Zlatan benda til um þar sem þeir fengu mikin félagslegan stuðning frá þjálfurum þeirra. Þar að
auki má ekki gleyma hinn félagslega stuðning sem allir þessir einstaklingar fengu frá þeirra
fjölskyldu og vinum. Líkt og gerðist með Messi þegar hann og fjölskylda fluttu til Barcelona
svo að Messi gæti fengið bestu knattspyrnuþjálfun og öruggt umhverfi fyrir hans hæfileikum
til þess að dafna.
Að lokum má svo nefna áhrif efnahagslegu stöðu fjölskyldu þessara einstaklingar þar sem
Messi sem fékk bestu þjálfun vegna þess að hann tilheyrði fjölskyldu sem var hluti af hinu
millistétt Argentínu meðan Diddú gat ekki fengið tónlistarnám Íslandi vegna efnhagslegu stöðu
fjölskyldu hennar á þeim tíma. Fleiri dæmisögur eru til dæmis afleiðingar vondri efnhagslegri
stöðu fjölskyldu Zlatans þar sem elst upp í fjölskyldu, þar sem mikil áfengisdrykkja er ríkjandi
og þær afleiðingar sem fylgja þeirri drykkju.
28
Lokaorð
Fyrir margra hafa afreksmenn og afreksssögur þeirra verið innblástur fyrir aðra sem til þessa
verða betri afreksmönnum og einstaklingum. Allt frá íþrótta- og atvinnumennsku Lionel Messi
og Zlatan Ibrahimovic til friðaboðskaps John Lennons.
Í þessari ritgerð var markmiðið að greina hvaða þætti í barnæsku ákveðna afreksmanna
hefðu áhrif á afrek þeirra. Helstu niðurstöður þeirra félagslegu greiningar var að fjölskyldan
sem félagsleg stofnun hefur á val einstaklinga á þeirra afreks- og áhugasviðum og einnig af
hverju þessir einstaklingar ná langt á þeim sviðum. Áhrif fjölskyldunar sem félagsleg stofnun
eru mörg, allt frá efnahags- og félagsleg stöðu einstaklinga innan fjölskyldunnar til tengsla
þessara einstaklinga við umheiminn. Helstu dæmi í greiningunni um áhrif fjölskyldunnar er að
hún hefur verið helsti félagsmótandi aðilinn í lífi þessara ákveðnu afreksmanna sem voru
nefndir í ritgerðinni. Þar sem val á áhugasviði þessara einstaklinga megi rekja til þess að
fjölskyldumeðlimir taki einnig þátt í sama áhugasviði.
Fleiri þættir sem komu ljós í greiningu ritgerðarinnar er til dæmis birtingarmyndir og áhrif
félagsleg stuðning eintaklinga. Þá helst félagsleg stuðningur foreldra á afrekum og verkum
barna þeirra. Þar sem þessi greining er aðeins eigindleg greining á barnæsku þessara ákveðna
afreksmanna gætu niðurstöður þessar ritgerðar verið ólík frá öðrum niðurstöðum annarra
rannsókna og greininga. En á sama tíma getur vonandi þessi ritgerð verið góður grunnur á því
að rannsaka betur áhrif ákveðna þátta í barnæsku einstaklinga og áhrif þeirra þátta á lífskeið
einstaklinga.
Að lokum er svo gott nefna nýjar spurningar sem komu við gerð þessara ritgerðar, svo sem
áhrif þess að flytja heili fjölskyldu til ný lands og menningarheims. Annað sem hægt væri að
rannsaka betur eru svo munurinn á uppeldi einstaklinga stunda aðeins áhugamál sitt í
áhugamennsku og þeirra einstaklinga sem stunda áhugamál þeirra í atvinnumennsku.
29
Heimildir
Biography.com. (2016). Lionel Messi- Biography. Sótt 1. október 2016, af
http://www.biography.com/people/lionel-messi-555732#synopsis
Balague, G. (2013). Messi. London: Orion Books Ltd.
Garðar Gíslason. (2007). Félagsfræði – kenningar og samfélag (2. Útgáfa). Reykjavík: Mál og
og menning.
Bloom, B., S. (ritstjóri).(1985). Developing talent in young people. New York: Ballantine
Books.
Gestur Guðmundsson (2012). Félagsfræði menntunar (2. Útgáfa). Bookwell, Finnland:
Skrudda.
Goffman, E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life. New York: Anchor Books.
Helgi Gunnlaugsson. (2008). Afbrot á Íslandi. Reykjavík: Háskólaútgáfan.
Hertsgaard, M. (2000). Bítlarnir: saga ótrúlega (Álfheiður Kjartansdóttir, Steinunn
Þorvaldsdóttir og Þorsteinn Eggertsson þýddu). Reykjavík: Iðunn.
Illugi Jökulsson. (2014). Messi: sá allrra besti. Reykjavík: Sögur útgáfan.
Illugi Jökulsson. (2012). Zlatan. Reykjavík: Sögur útgáfa.
Jackson, J., W. (2005). John Lennon - Ævisaga (Steinþór Steingrímsson þýddi). Reykjavík:
Skrudda.
Lagercrantz, D. og Ibrahimovic, Z. (2011). Ég er Zlatan Ibrahimovic (Sigurður Helgason þýddi).
Reykjavík: Draumsýn Bókaforlag.
Osgood, D.W., Wilson, J.K., O´Malley, P.M., Bachman, J.G. og Johnston, L.D. (1996). Routine
activities and individual deviant behavior. American Sociological Review, 50, 231-243.
Súsanna Svavarsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir. (2001). Diddú. Reykjavík: Vaka-Helgafell.
Þórólfur Þórlindsson, Kjartan Ólafsson, Viðar Halldórsson og Inga Dóra Sigfúsdóttir (2000).
Félagsstarf og frístundir íslenskra unglinga. Reykjavík: Æskan.
zlatanibrahimovic.com (2016). Zlatan Ibrahimovic – the Career. Sótt 16. október 2016, af
http://www.zlatanibrahimovic.com/the_career/the_career
