Solidariteit Tydskrif Uitgawe 5 2015

BESTEL NOU!

DR. DIRK HERMANN SE NUWE

BOEK BINNE-KORT HIER!

05 • 2015www.solidariteit.co.zaR16,95 (BTW ingesluit)

Gratis aan lede

AFLEGGINGSKRISISSolidariteitBeweging SOLIDARITEIT HELP JOU OM DIE REGTE SKUIWE TE MAAK

* SHORT END OF CAREER STICK?* MOONLIGHTING AFTER HOURS* REMEMBER TO DE-STRESS* NURSES COUNCIL IN A NUTSHELL* NUTTIGE TYDSBESTUURSWENKE

VROUE STAAN HUL MAN BY SOL-TECH

AFRIFORUM-TAKKE PLANT 1 000 BOME

Akademia,eNuus bied

vyf beurse vanR250 000 elk!

bladsy 26

FOCUS ON NURSING:

AJANI VERSTERK KOLLEGE MET PLASING VAN TOPSTUDENTE

BegrondDirk Hermann

HELPENDE HAND-VERSLAGBEDELAARS EN DWELMMISBRUIK: WAAROM GEE MEER SKADE DOEN

BLADSY 42

32

inhoudNOMMER 5 VAN 2015

NUUSWAARDIG

10 VN hoor oor regstellendeaksievergrype in SA12 Ware trippel-uitdaging: belasting, regstellende aksie en bemagtiging13 AfriForum-takke plant meer as 1 000 bome in September13 Só slurp spookwerkers R900 miljoen in NW op14 Talle ontstoke oor Kovsie-taalbeleid15 Gehoortoestelle ter waarde van R500 000 aan behoeftiges geskenk16 Solidarity helping you make the right move18 Wenkeomafleggingspakket-slaggatetevermy20 Afleggingstormwoed–maarhoekom?21 Afleggings:Housókopbowater22 How a retrenchment process should work24 Kamer van Mynwese nie meer ’n betroubare rolspeler25 Kamer hersien erkenning vir minderheidsvakbonde26 Akademia en eNuus bied weer Elite Beursprogram

BEDRYFSNUUS

28 BEEisaffirmativeactionforentrepreneurs28 Kostebesparing kan Telkom duur te staan kom29 Union signs recognition agreement with Sasol29 Expropriation Bill could have dire consequences30 Topbestuur wéér fokus van indiensnemingsverslag31 ArcelorMittalstopafleggingsproses32 Arenursesgettingtheshortendofthecareerstick?33 UJ-dosent afgedank oor rasinskrywing op Twitter34 Nuttige tydsbestuurswenke vir verpleegsters36 Nurses, night watchers, we salute you!37 The South African Nurses Council in a nutshell40 Don’t forget to remember about de-stressing41 Keepingbusyafterhours–nursesandmoonlighting

IN BEWEGING

42 Bedelaars en dwelmmisbruik: Moenie gee nie43 WieisHanna?HelpendeHandreikuitnaskoolmeisies44 Hoe groter die druk, hoe meer GeRAT46 “Mini-Nkandla” het Joubertina-inwoners boos47 AfriForum kry uitsettingsbevel teen onwettige besetters47 Inwoners spaar duisende aan eiendomsbelasting48 AfriForum ruk talle vullisterreine landwyd reg50 Die vroue van Sol-Tech staan hul man51 Ajani versterk Sol-Tech met die plasing van topstudente53 Duisende by historiese Toekomsberaad verwag54 Dismissal for incapacity due to ill health56 Beskerm jouself só teen kuberkrakers57 Word vandag nog deel van die Solidariteit-familie58 Wenkevirfinansiëlebestuurinmoeiliketye60 Aan die oorkant van die onderhandelingstafel62 Breinkos vir die hele gesin63 The nine corporate personality types66 Smul, lees en leer in die taal van jou hart!67 Oupas, oumas en hul onmisbare bydrae68 Begrond die verhaal van val en opstaan70 Solidariteit-kantore: Diens op jou voorstoep72 Die stem van dié ooggetuies praat die hardste

GEREELD

RedakteursbriefDit is moeilik om positief te bly te midde van ’n loonseisoen met soveel afleggings soos vanjaar s’n. Tog is Solidariteit daar om jou te help–allykditonmoontlikomdiéstormdiehooftebied.bladsy 6

SeepkisBaie vroue word mishandel sonder om geslaan te word, deurdat hulle sielkundig en emosioneel afgetakel word. Lees wat ons lesers sê oor dié verskynsel wat nie net tot vroue beperk is nie. bladsy 7

SpreekBuysSolidariteitdoenallesinsyvermoëomwerkverliese te vermy en te beperk. Ons onderhandelaars het daarin geslaag om vanjaar 1 000 poste te beskerm. Jou werk ís ons werk, skryf Flip Buys. bladsy 8

jy & die Reg’n Leser vra raad nadat sy ’n geldigemediese sertifikaat ingedienhet, maar geld deur haar werkgewer van haar salaris vir dié siekver-lof verhaal is. Wat sê die wet oor siekverlof? bladsy 52

in RetrospekKonserttyd by ons skool is soos oestyd op ’n wynplaas. In die minimum tyd word die maksimum uit elke lewende siel gepers, skryf Marietha Malan in haar gewilde rubriek. bladsy 73

AFLEGGINGSTORM WOEDHELPING YOU MAKE THE RIGHT MOVE

FOKUS OP VERPLEEGSTERS

FOKUS OP VERPLEEGSTERS

6 Uitgawe 5 van 2015 • www.solidariteit.co.za

Redakteursbrief

Dink gerus terug aan die verhaal in Matteus waar Jesus se dissipels in ŉskuitopdieseewastemiddevanŉwoestestormmetgrootgolwe. Petrus het Jesus op die

water sien aankom en Hom gevra om hom, Petrus, ook op die water te laat loop as dit regtig Hy is. Jesus het gesê: “Kom dan”. Petrus klim toe oor die kant van die skuit en begin op die water na Jesus toe loop. Maar toe hy diehoëgolwerondomhomsien,wordhypaniekerig en begin sink. Hy skree toe vir Jesus: “Here, red my!”

Jesus het onmiddellik sy hand uitgesteek en hom gegryp. “Jou geloof is maar bitter klein,” sê Hyvirhom.“Waaromvertroujymynie?”Entoe hulle in die skuit terugklim, gaan lê die wind.

Ons vergeet soms om op die Here te vertrou as dit swaar gaan met ons. Uit hierdie storie is dit duidelik dat ons die Here kan vra vir hulp, maar dan moet ons nie halfpad deur vertroue verloor nie. Ons moet vertrou dat die Here ons sal help asonsomhulpvraomŉverskiltemaak,allykdie golwe hoe hoog en angswekkend. Dieanderbelangrikedeelisdatonsŉ

verskil moet probeer maak. Dit help nie jy vra hulp en sit agteroor om te wag dat alles wonder bo wonder self regkom nie. Die sleutel is dat ons die Here se hulp moet vra met die dingewatonsaanpakjuisomŉverskiltemaak,en dan ook nie vertroue te verloor dat ons eendag wel die vrugte daarvan sal pluk nie. Metafleggingsisditdieselfde.Onsmoet

vertrou dat wanneer die deur toegaan, daar

ŉvenstersaloopgaanasonsdaadwerklikŉoplossingaanpak.Onsmoetnetuitkykdaarvoor en aanhou om ons roeping uit te leef, met God se hulp.

Die Solidariteit Beweging beywer homself om sy lede by te staan in moeilike tye met daadwerklikeplanneenvertroueopŉalmagtige God. Ons nooi u weer eens uit om hierdie opwindende taak saam met ons aan te pak, met vertroue en vasberadenheid.

CILLESTE VAN DYK REDAKTEUR

Moenie sink as golwe groot lyk nieDit is somsmoeilik ompositief te bly temidde vanŉLOONSEISOEN met so baie afleggingssoosvanjaars’n.ŉMenskanmaklikmoedverlooromdatdiesituasiesohopelooslyk.Jymagdalkdinkŉuitdagingsooshierdiewaarteenjyopdieoomblikvaskykisŉnuweverskynsel, maar dit is nie. Ons OORLEEF moeilike situasies al vir duisende jare.

Foto

’s: Re

int D

ykem

a &

isto

ckph

oto

.com

Cilleste

Issue 5 of 2015 • www.solidariteit.co.za 7

IS JY AL DEUR AFLEGGINGS GERAAK?

Ja,ekisaldeurafleggingsgeraak. Nee,ekisnognooitdeurafleggingsgeraaknie. Nie ek self nie, maar wel iemand na aan my.

Seepkis Word deel van die gesprek by www.blog.solidariteit.co.za of op een van die sosiale netwerke. Of skryf aan: Seepkis, Posbus 11760, Centurion 0046; of stuur e-pos na [email protected]

SolidariteitSolidarity

SOLIDARITEIT-HOOFKANTOORSOLIDARITY HEAD OFFICEH.v. DF Malan- & Eendrachtstraat, KloofsigTel: 012 644 4300 0861 25 24 23 www.solidariteit.co.za

REDAKTEUR | EDITORCilleste van Dyk

WEBREDAKTEUR | ONLINE EDITORDaleen Gouws

ADVERTENSIES | ADVERTISEMENTSDeniseViljoen–tel:0823527147AdrievanDyk–tel:0828506784

ADVERTENSIE-ONTWERP | ADVERTISEMENT DESIGNMartie Maree

INTEKENARE | SUBSCRIPTIONSHeleen Nortjé

REKENINGE | ACCOUNTSElna Botes

MEDEWERKERS | CONTRIBUTORSAlana Bailey, Mariska Batt, Danie Brink, Flip Buys, Phil Davel, Chris du Plessis, Reint Dykema, Piet le Roux, Susan Lombaard, Marietha Malan, Paul Mardon, Ilze Nieuwoudt, Appie Pienaar, De Wet Potgieter, Esmarie Prinsloo, Alet Rademeyer, Francois Redelinghuys, Ilze Salzwedel, Francois Smit, Inge Strydom, Juran van den Heever en Cilleste van Dyk

UITLEG, ONTWERP, REDIGERING, REPRO |LAYOUT, DESIGN, EDITING, REPRODUCTION

Tel: 082 445 4513 | [email protected]

DRUKWERK | PRINTINGPaarl Media Gauteng

VERSPREIDING | DISTRIBUTIONProsort

Solidariteit Tydskrif is lid van die Ouditburo van Sirkulasie en word uitgegee deur die Solidariteit Beweging, Posbus 11760, Centurion, 0046. Geen deel van die inhoud mag sonder die toestemming van die redakteur elders gebruik word nie. Solidariteit of die tydskrif aanvaar geen verantwoordelikheid of aanspreeklikheid vir enige aansprake wat deur adverteerders gemaak word nie.

ONS BESKERM JOU WERKBELANGE DEUR DIK EN DUN!

Sluit maklik by Solidariteit aan deur ’n SMS te stuur. Soli dariteit se vriendelike diens sentrum agente sal jou terug-skakel en jou vinnig help aansluit. Al wat jy hoef te doen, is om die woord “Lid” na 34802 te stuur. SMS’e kos R2. Ons be skerm nie net jou werk nie, maar maak ’n daadwerklike verskil sodat ons lede en hul geliefdes vry, veilig en voorspoedigkanwees–nethieraandiesuidpuntvanAfrika!Verander jou adres by [email protected].

Mishandeling sonder geweld

MENINGSPEILING

abc

Foto

’s: ist

ock

pho

to.co

m

Gert van Rensburg: Dis nie net vroue wat deurloop nie, ek het die afgelope jaar ook deurgeloop. Ek was 3 keer in die hospitaal met stres en depressie. Wil ook raad hê.

Alma Pieterse: Baie mans en vroue verduur dit ter wille van die kinders. ’n Mens raak so gewoond aan verbale diarree dat dit later nie eens meer saak maak nie. Verkies om ’n dowe oor aan te leer. Later maak dit nie eens meer seer nie.

Jane Meyer: As jy met iemand praat, glo hulle jou nie, want hulle was nie by nie of het dit nie gehoor nie, jy het ook nie merke om te wys nie.

Anita Halgryn van Zyl: Daar is baie vroue wat hierdeur gaan. Dis daagliks. Jy word so afgebreek dat jy te bang is om hallo te sê, want jy sê dit dalk verkeerd. Jou menings tel nie. Jy is altyd verkeerd. Jy word gevloek en op geskree en jy mag nie met iemand praat nie. Been there. Done it.

Beatrice van Eden: Dis nie reg nie, maar in dié geval dink ek daar is talle mans wat dié tipe mishandeling ook ervaar. Daar is ook nie vir hulle die ondersteuning wat vir vroue beskikbaar is nie en hulle moet net man up.

Corrie Brits: Niemand weet wat in jou huis gebeur nie, want voor mense en familie is hy mos die perfekte man. Beste raad: los die pes so gou moontlik,disniediemoeitewerdomteblynie–jy vernietig jouself.

Liana Claassen: Dis baie moeilik vir ’n vrou om net uit te stap, sy verloor haar kinders en haar huis, haar lewe en haar vriende. Sodra jy enkel is, is jou vriendinne nie meer dieselfde nie. Dis nie almal wat kan gaan werk nie. Ek kry elke vrou jammer wat in so ’n situasie is, dis nooit maklik nie.

SMS “Tydskrif A”, “Tydskrif B” of “Tydskrif C” na 34388. Of stem by www.tydskrif.solidariteit.co.za

Baie vroue word mishandel sonder om geslaan te word, deurdat hulle SIELKUNDIG EN EMOSIONEEL AFGETAKEL word. Lees op Solidariteit Wêreld (https://welstand.solidariteit.co.za/mishandeling-sonder-geweld/) die storie van ’n Bloemfonteinse vrou wat vir dekades só mishandel is en wat jy kan doen as dit met jou gebeur. Só sê ons lesers:

aflegging


No society can surely be flourishingandhappy,ofwhichthefar greater part of the members are poor and miserable. It is but equity,

besides, that they who feed, clothe and lodge the whole body of the people,

should have such a share of the produce of their own labour

as to be themselves tolerably well fed, clothed and lodged.

~ adam smith ~

“

“


spReekBUys

FLIP BUYSis voorsitter van die

Solidariteit Beweging

Foto

’s: Re

int D

ykem

a &

isto

ckph

oto

.com

“Jou werk is ons werk.” Hierdie leuse van Solidariteit het die afgelope tyd weer vir my nuwe betekenis gekry. Baie maatskappye verminder personeel, en

selfs hardwerkende mense met jare getroue diens verloor hul werk. Boonop hang daarsteedsŉswaardvanonsekerheidoornogduisende mense. Hierdie mense het gesinne wat versorg moet word, huise wat betaal moet word, en lewenskostes wat gedek moet word.

Daar is nie maklike oplossings hiervoor nie, enŉmenssewoorderaakopasjyhulleindieoëmoetkyk.Daarisookŉveelheidoorsakehiervoor, maar die grondliggende rede is die ekonomiese afswaai wat deur binnelandse en buitelandsefaktoregedryfword.ŉEkonomiegaan nou maar eenmaal op en af soos die golwe van die see; die waters bly nie kalm nie.

WerkmagOns land se hoofprobleem is eenvoudig: daar isteminmenseindielandmetwerk.ŉGoedbetaalde, goed opgeleide en produktiewe werkmagmetwerksekerheidisŉvoorvereistevirŉvoorspoedigeland.Daaromhetdievadervan die moderne kapitalisme, Adam Smith, gesê dit is net billik dat diegene wat die bevolking voed en klee, self goed geklee en gevoed is. Suid-Afrikasehoëwerkloosheidskoers

maak dit egter uiters moeilik vir werksoekers om gou weer permanente werk te kry, veral as jyniegoedopgeleiisnie.Ditisŉwêreldwyeverskynsel–selfsWesterselandesoosSpanjehetŉhoëwerkloosheidsyfer,veralonderjongmense. Suid-Afrika kan niks doen aan die afswaai in die internasionale ekonomie nie, maarditisnieŉverskoningvirdieregeringomniks te doen aan die probleme in die land se arbeidsmark nie.

Swak regeringDie probleem is dat die Suid-Afrikaanse arbeidsmark groot probleme het wat nie oornag reggestel kan word nie. Daar is verskeie oorsake daarvoor, maar die hoofrede is swak regering.

Die harde werklikheid is dat die ANC homselfnogsteedsasŉ“bevrydingsbeweging”beskryfengedra,ennieasŉ“regerings-beweging” nie.

Die geskiedenis het by herhaling gewys dat bevrydingsbewegings nie goed kan regeer nie. Die vereistes wat nodig is om suksesvol te “struggle”, bots lynreg met die vereistes om suksesvol te regeer. Die een gaan oor opponering; die ander oor regering.

Die probleme wat werkskepping in ons land se ekonomie strem is, opsommend, die volgende:• ŉSwakskoolstelselwatbaiekindersfeitlik

onopleibaar maak;• ŉSwakopleidingstelselwattallejongmense

onindiensneembaar “oplei”;• Regeringsbeleid wat die privaatsektor as “werkverskaffingsfabrieke”teisterenstremmet ingrypende staatsinmenging wat sand in hul wiele gooi;

• Sekere militante vakbonde wat nie die ekonomiese werklikheid wil of kan verstaan nie en ons land op die laaste posisie van arbeidsverhoudinge op wêreldranglyste laat beland het;

• Sosialistiese regeringsbeleid wat die fondamente van die ekonomie ondermyn, soos eiendomsreg, rassewetgewing en beleggersvertroue;

• Die land se swak bestuurde staats-ondernemings en verswakkende infrastruktuur soos elektrisiteit, munisipale dienste en spoorweë;

• Wydverspreide korrupsie, misdaad en onbevoegdheid wat die koste van sake verhoog, sakeondernemings strem en werkskepping ondermyn.

UitkomsteDie gevolge hiervan is dat dit die uitwerking van die swak wêreldekonomie vererger, en dat Suid-Afrika nou baie swakker as die meeste ander Afrikalande groei. Swakker groei beteken dat maatskappye minder mense in diens neem, swakker winste beteken dat werknemers se pensioene stadiger groei en dat die staatskas minder belasting kry, en dit beteken weer groter werkloosheidenuiteindelikhoërmisdaadenhonger kinders.Solidariteitdoenallesinsyvermoëomdie

probleme in die arbeidsmark die hoof te bied. Helpende Hand ondersteun 400 skole met talle projekte, voed maandeliks meer as 4 000 kinders, en help ongeveer 1 500 jongmense met studiefondse. Die Solidariteit Vakbond treeverantwoordelikopenwasnognooitinŉgewelddadige staking betrokke nie. Ons beskerm die regsorde en eiendomsreg waar ons kan, veg teen onbillike rassewette wat die ekonomie benadeel en voorsien navorsingsbevindings oor die ekonomie aan alle rolspelers. Ons kollege, Sol-Tech, lei ambaglui op, en ons vennote soos AfriForum doen enorme werk om munisipale infrastruktuur in stand te hou en gemeenskapsveiligheid te verseker.

Natuurlik kan ons nie alleen verantwoordelik-heid neem vir oplossings nie, maar ons doen wat ons kan, waar ons is, met wat ons het. Kom ons hoop die huidige krisis waarin die wêreld is en waarin die land besig is om te gly, is die vonk wat die regering laat vlam vat om iets aan die ernstige probleme in die arbeidsmark te doen. S

SolidariteitdoenallesbinnesyvermoëomWERKVERLIESE te vermy en te beperk, en ons onderhandelaars het vanjaar al meerasŉduisendpostegered.Diewêreldekonomieblyegterpap,eninSuid-Afrikalykdingeniegoedopdiekorttermynnie. Ekonome is dit ook nie eens oor hoe lank dit die ekonomie gaan neem om weer kop op te tel nie, skryf FLIP BUYS.

WERKBROODNODIG IN SUID-AFRIKAANSE ARBEIDSMARK

Uitgawe 5 van 2015 • www.solidariteit.co.za10

nUUswaaRDig

VN hoor oor regstellendeaksievergrype in SA

SolidariteithetonlangsŉbesoekbydieVerenigde Nasies (VN) in Genève, Switserland afgelê om ’n skaduverslag oor die omstrede kwessie van breedgebaseerde swart ekonomiese

bemagtiging (BSEB) en regstellende aksie in te dien. Die skaduverslag is met die hulp van kommentaar en insette van lede, top-regslui en ander belangstellendes saamgestel en poog om debatvoering oor die omstrede kwessie van BSEB en regstellende aksie in Suid-Afrika te bevorder.Dieverslagneemdievormvanŉklagteen die Suid-Afrikaanse regering aan.

Dit volg nadat die Suid-Afrikaanse regering in 2014 ’n verslag by die Verenigde Nasies se komitee vir die uitwissing van alle vorme van rassediskriminasie (CERD) ingedien het. Die skaduverslag bevat kommentaar oor die regering se verontagsaming van die konvensie vir die uitwissing van alle vorme van rassediskriminasie. Suid-Afrika het hierdie konvensie onderteken en is dus lid van hierdie konvensie, wat oorspronklik ’n anti-apartheidskonvensie was. Lidlande moet elke twee jaar verslag oor hul nakoming van die konvensie doen. Die regering het sy nuutste

verslag egter agt jaar laat ingedien.Intussen is Solidariteit besig om 32 hofsake

oor regstellende aksie teen die staat te voer omdat die staat glo dat alle instellings die nasionalerassedemografiemoetweerspieël.Selfs streeksgebiede moet die nasionale demografieweerspieël.Diemeesprominentesake was dié van Renate Barnard, voormalige luitenant-kolonel in die Suid-Afrikaanse Polisiediens, en die saak teen die departement van korrektiewe dienste wat namens tien lede aanhangig gemaak is. Hierdie twee sake het die weggebaanvirŉinternasionaleveldtog.

Volgens dr. Dirk Hermann, bestuurshoof van Solidariteit, is internasionale steun baie belangrik enookŉgrootdoelwitvirdieSolidariteitBewegingomdatŉinternasionaleveldtogeerderop steunwerwing as op regspleging geskoei is en die regering ook baie sensitief vir internasionale druk is.

Die vyf hoofdoelwitte wat ’n internasionale steunveldtog kan bereik, is die volgende:• Dit plaas druk op die regering.• Ditontketenŉdebat.• Dit vergroot die steunbasis.

• Dit mobiliseer ondersteuners.• Dit gee hoop en wys selfvertoue.

Hermann lig twee aspekte uit wat die sukses van só ’n veldtog bepaal. Hy noem eerstens dat ’n top-regspan betrokke moet wees en tweedens moet publieke steun vir die saak aan die VN bewys word.

Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, het bevestig dat ’n uitmuntende regspan reeds saamgestel is. Die span bestaan uit advokate Martin Brassey, SC, Greta Engelbrecht, asook ’n prokureur, Jan-DaniëlClaassen.Groenewaldisooklidvan die span. Altesame 572 582 mense het teen druktyd reeds hul steun vir die saak getoon.

Groenewald beklemtoon die belangrikheid daarvan om publieke steun vir die saak aan die internasionale gemeenskap te bewys en moedig daarom die publiek aan om hul steun te wys deur hul name by die klag te voeg as bewys aan die VN dat die klag steun in Suid-Afrika geniet. Die publiek kan die woord “reg” SMS na 34802 (R2).

Die afgevaardigdes het ook die Europese Parle-ment in Straatsburg besoek en met belangegroepe in die buiteland kontak gemaak. S

Deur Juran van den Heever

Johan Kruger, adjunkhoof van Solidariteit; Dirk Groenewald, hoof

van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke; en dr. Dirk Hermann,

bestuurshoof van Solidariteit, met die skaduverslag by die VN in Genève.


Nuuswaardig

In regeringskringe word dikwels na die sogenaamde trippel-uitdaging van armoede, werkloosheid en ongelykheid verwys. Die probleem met hierdie beskouing is dat al drie hierdie kwessies gevolge is, en nie oorsake

nie. Die oorsake lê elders, by die ander trippel-uitdaging van belasting, regstellende aksie en swart ekonomiese bemagtiging (SEB).Diejaar2015isdiejaarvanafleggings–van

Evraz Highveld Steel, waar meer as ’n duisend werknemers ter sprake is, tot by Lonmin met sy 4 500 werknemers wat geraak is. Dit is ’n jaar waarin die ekonomie sê: Ons kan nie meer aangaan soos ons aangaan nie; die las is te swaar.

Onder sulke omstandighede sou ’n mens verwag dat die regering sy las op die ekonomie verlig. In plaas daarvan om inmenging te verminder, verskerp die regering egter drie van die skadelikste dinge vir die ekonomie: belasting, regstellende aksie en swart ekonomiese bemagtiging. Al drie hierdie verskynsels verminder indiensneming, ekonomiese groei en algemene rykdom. Anders gestel: belasting, regstellende aksie en swart ekonomiese bemagtiging verhoog armoede, werkloosheid en ekonomiese ongelykheid.

In sy begrotingsrede in Februarie het ministerNhlanhlaNene,ministervanfinansies,’n verhoging in die top- marginale belastingkoers van 40% tot 41% aangekondig. Alhoewel dit wyd gerapporteer is as die eerste verhoging in persoonlike inkomstebelasting sedert 1995, was dit inderwaarheid een van vele verhogings. Soos Paul Joubert, senior navorser van die Solidariteit Navorsingsinstituut (SNI), in vorige uitgawes van hierdie publikasie aangetoon het, verhoog die nasionale tesourie reeds vir baie jare inkomstebelasting op onsigbare wyses deur

belastingkerfaanpassings wat nie met die VPI tred hou nie.

Op stuk van sake is belasting ’n onttrekking van hulpbronne uit die privaatsektor. Hoe meer die regering wegneem, hoe minder bly daar oor om produktief aan te wend; hoe minder besteebare inkomste het verbruikers; en hoe swaarder kry die ekonomie.

Hoewel regstellende aksie nou reeds ’n anderhalf dekade met ons is, word die toepassing daarvan al hewiger. Pas is aangekondig dat die regering gaan begin met die vervolging van 77 maatskappye wat na bewering nie aan die Wet op Diensbillikheid voldoen nie. ’n Verdere 1 400 sal volg.

Die aankondiging van vervolging het saamgeval met die uitreiking van die Kommissie vir Billike Indiensneming se 15de jaarlikse verslag wat, soos in die verlede, vol grondige gebreke is. Nie een van die tekortkominge waarop Solidariteit in die verlede in die Arbeidsmarkrapporteneldersgewyshet–selfsinvoorleggingsaandiekommissie–isuitgeskakel nie.

Volgens Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, erken die kommissie in vanjaar se verslag boonop dat die rassesamestelling van die nasionale ekonomies aktiewe bevolking nie die enigste maatstaf vir aanstellingspraktyke kan wees nie, maar gaan dan nogtans voort om te maak asof dit so moet wees.

Dat die regering nou gaan begin om maatskappye wat nie aan regstellendeaksievereistes voldoen nie, te vervolg, gaan die ekonomiese las van regstellende aksie skerp laat toeneem. Soos Herman Mashaba onlangs gesê het: “... in the name ofaffirmativeactiontheentireeconomyisbeingdirected from Pretoria.”

Om alles te kroon, het ingrypende nuwe

kodes vir swart ekonomiese bemagtiging (SEB-kodes) in Mei in werking getree. By ’n spesiale konferensie van die sakeorganisasie AfriSake het swaargewigte soos Russell Lamberti van ETM Analytics en dr. Anthea Jeffrey van die Instituut vir Rasseverhoudinge op die skade van SEB gewys. Daar is aangetoon hoe die nuutste SEB-kodes ’n kettingreaksie van ekonomiese skade tot gevolg gaan hê, veral in dieverskaffingskettingvangrootmaatskappye.

Maatskappye soos myne, banke, versekeraars entelekommunikasiefirmasiskwesbaaromdathulle vir lisensies van die regering afhanklik is. Om hul SEB-punte hoog genoeg te hou, moet hulle probeer om soveel aankope moontlik van “swart” verskaffers te doen.

Groot maatskappye sal daarom groot druk op hul verskaffers plaas om 51% van hul aandeelhouding aan mense wat nie wit of buitelanders is nie, te verkoop.

Ten spyte van toenemende afleggingsprosesseindieSuid-Afrikaanseekonomie, is die regering dus ongelukkig besig om drie van die mees ingrypende eise wat dit aan die ekonomie kan stel, te verhoog. Trouens, te oordeel aan die momentum van die intervensies is daar dalk selfs verdere verskerping op die horison.

Enigeen van hierdie drie uitdagings van hoëbelasting,regstellendeaksieenswartekonomiese bemagtiging sou op hul eie al swaar genoeg gewees het. Saam vorm hulle ongelukkig ’n hooibaal op ’n kameel se rug.

Geen wonder dat die Solidariteit-ETM Arbeidsmarkindeks, wat ’n aanduiding van loon- en werksekerheid is, die afgelope jare al verder afwaarts skuif nie.• Piet le Roux is hoof van die Solidariteit

Navorsingsinstituut. S

belasting, regstellende aksie en bemagtigingWARE TRIPPEL-UITDAGING:

Deur Piet le Roux

Foto

’s: ist

ock

pho

to.co

m


nUUswaaRDig

Die koste van 36 000 spookwerkers in die Noordwes Provinsie se salarisse is in een maand sowat 3,5 keer meer as

wat pres. Jacob Zuma se Nkandla-woning tot dusver gekos het.

Die gemiddelde amptenaar in die provinsie verdien sowat R25 000 per maand. Dit is R900 miljoen as dit met 36 000 ver-menigvuldig word. Die Nkandla-woning het sover R246 miljoen gekos en dus word hier in ’n enkele maand sowat 3,5 keer meer geld vermors. Die ouditeur-generaal se oudit-verslag vir 2013-’14 toon die provinsie het R1 miljard nodig om sy agterstand in te haal. Een maand se spookwerker-salarisse sou dus bykans die provinsie se huidige begrotings- agterstand kon uitwis.

Dr. Eugene Brink, politieke ontleder by Solidariteit, wys daarop dat salarisse tans 58% (R18,3 miljard) van die begroting opslurp, terwyl die orige 42% (R13,5 miljard) al is wat vir besteding aan goedere en dienste asook kapitaalbesteding oorbly.

Die jongste OG-verslag toon ook ander onrusbarende tendense ten opsigte van wanbestedingenonreëlmatigebesteding.Slegseenprovinsialeentiteit–dietesourie–het ’n skoon oudit ontvang. Sestien entiteite seouditmeningwas“ongekwalifiseerdmetbevindinge”,agts’nwas“gekwalifiseerdmet bevindinge” en ses s’n was nie betyds voltooi nie weens gebrekkige verslagdoening. Volgens die OG is 59% van die provinsiale entiteitesefinansiëlegesondheidkommer-wekkend en 34% s’n verg ingryping. “Dus is slegs7%finansieelgesond,”sêBrink.

Daarbenewens is R343,6 miljoen se ongemagtigde uitgawes tydens 2013-’14 aangegaan. Die premier se kantoor het die meeste vrugtelose en vermorste uitgawes aangegaan, naamlik R22,8 miljoen.

Een van die groot sondaars was die provinsiale departement van onderwys wat bykans R256 miljoen se ongemagtigde uitgawes aangegaan het. Daarteenoor het die departement van gesondheid R725 miljoen seonreëlmatigebestedingaangegaan.Diedepartement van openbare werke, paaie en vervoer het hom aan meer as R161 miljoen seonreëlmatigebestedingskuldiggemaak.

Brink sê dit is ironies dat hierdie departe-mente se dienslewering van die swakste in die provinsie is. S

AfriForum-takke plant meeras 1 000 bome in September

Deur Mariska Batt

Die burgerregtegroep AfriForum het sy nuwe inisiatief, naamlik “Boomplantmaand”, op Dinsdag, 1 September 2015 bekend gestel en die belangrikheid van bome en hul

erfenis benadruk. Volgens Julius Kleynhans, AfriForum se hoof

vanomgewingsake,isdieinisiatiefŉvarsbriesiewat deur die land gaan waai.

“Mense regoor Suid-Afrika vier boomplant- en lenteweek gewoonlik gedurende die eerste week van September, AfriForum wil egter die hele Septembermaand aan bome toewy,” het Kleynhans gesê.Dieorganisasiehetweereensŉplanmet

betrekking tot Boomplantmaand in 2015 uit-gerol wat regoor die land uitgereik is.

“130 AfriForum-takke landwyd gaan meer as 1 000 bome deur die verloop van die maand plant. Die takke gaan verskeie besighede, gemeenskappe en skole besoek om oor die belangrikheid van bome te praat, terwyl uitheemse uitwissingspro-jekte ook geloods gaan word. Ons gaan poog om meer as 700 bome net in Gauteng alleen te plant,” het Kleynhans bygevoeg.ŉOnlangsestudieinNewYorkhetbewys

datdietoevoegingvanŉaddisionele343bome/km² die tempo van asma met tot soveel as24%–29%verlaagbykinderstussendieouderdomme van 4 en 5 (Lovasi et al, 2008). “Bomeiserfenis,hulleisŉbelangrikedeelvandieekosisteemenisŉnatuurlikehulpbronwaarsonder niemand in staat sal wees om te

oorleef nie. Hulle verskaf ons van suurstof, skaduwee en voedsel,” het Kleynhans gesê.“HierdieisŉnuweseisoenvirSuid-Afrika.

Netsooswatinheemsebomeŉbelangrikerol speel ten opsigte van die land se welstand, simboliseer dit ook die land se mense. Ten einde Suid-Afrika te maak werk, moet ons almal ons deel doen. Alle bome werk saam en dít maak dat die ekosisteem werk. Net soos die geval met die inheemse bome in Suid-Afrika, is wit Afrikane ook hier om te bly. Ons sal hier woon en hierdie land weer opbou, sodat toe-komstigegenerasieskanfloreer,”hetKleynhansbygevoeg.

Daar word vanjaar op twee bome gefokus: Combretum krausii oftewel die Forest Bushwillow of Bosvaderlandswilg asook Heteromorpha arbo-rescens (Parsley tree of Wildepieterseliebos).

Volgens Kleynhans is dit nie nodig om hier- diespesifiekebometeplantnie;jykanvryvoelom enige boom wat inheems tot jou gebied is, te plant. AfriForum moedig lede, skole, kerke endiegemeenskapasŉgeheelaanomŉinformatiewe dokument met betrekking tot boomplantmaand kostevry van sy webtuiste af te laai (www.afriforum.co.za).

“Ons wil graag al ons skenkers bedank, veral Chartwell Castle vir hul bydrae van 500 bome vanjaar. AfriForum moedig gemeenskappe landwyd aan om aan Boomplantmaand deel teneem,omdieprogramteverspreienŉverandering aan die toekoms aan te bring,” het Kleynhans afgesluit. S

Deur Juran van den Heever

Só slurp spookwerkersR900 miljoen in NW op

Julius Kleynhans, AfriForum se hoof

van omgewingsake.


nUUswaaRDig

Volgens Johan Kruger, adjunkhoof van Solidariteit, blyk dit dat die UV Afrikaans as onderrigtaal by die universiteit wil afskaf ondanks die publiek se teenkanting. “Die blote

feit dat die plan om die beleid te hersien reeds die jawoord gekry het voordat die publiek se besware aangehoor is, is kommerwekkend. Solidariteit sal egter seker maak dat diegene wat meen dat Afrikaans op Kovsies behoue moet bly, se stem gehoor word,” het Kruger gesê.

Dat die publiek teen die bogenoemde wysiging gekant is, blyk onder meer uit die feit dat meer as 3 000 Solidariteit-lede in ’n aanlyn peiling aangedui het dat hulle teen die beoogde hersiening van Kovsies se taalbeleid is. Solidariteit het hierdie bevindinge in een van vele briewe oor die kwessie aan die universiteit gekommunikeer.

Alana Bailey, adjunk uitvoerende hoof van AfriForum, meen die gebruik van Afrikaans houspesifiekevoordelevirdieUVin.“Dieuniversiteit het ’n trotse historiese verbintenis met Afrikaans en moet dinamies in onderrig en administrasie bly om te kan gedy,” het Bailey verduidelik.

AfriForum het die universiteit versoek om Afrikaans as onderrig- en administratiewe taal te behou en om met die owerhede te onderhandel oor ’n regverdiger subsidiestelsel vir universiteite wat veeltaligheid bevorder.

Die organisasie het ook versoek dat taaldwang, aantygings van rassisme en ideologiese argumente te alle tye uit gesprekke en die ontwikkeling van ’n nuwe taalbeleid gehou moet word.

Onlangse navorsing deur prof. Fernand de Varennes, internasionale taalkenner, het bevind:• Studente het die reg tot Afrikaanse onderrig

ingevolge artikel 29 van die Grondwet;• Vir ’n taal om sinvol as onderrigtaal gebruik

te word, is dit noodsaaklik dat woordeskat, grammatika en leermateriaal moet bestaan wat die gebruik daarvan op tersiêre vlak moontlik maak;

• Die aandrang op eentalige Engelse onderrig aan ’n onderwysinstelling is nie goeie praktyk nie, soos internasionaal reeds bewys is; en

• Die aandrang op Afrikaanse taalregte het hoegenaamd niks met ras te make nie. S

Aandag alle Afrikaanse alumni: Sluit hier aan!

Van Stellenbosch tot Pretoria, van Bloemfontein tot Potchefstroom en elders in die land is daar onder die vaandel van “transformasie” ’n georkestreerde

aanslag op die onafhanklikheid en die uitnemendheid vandievoortrefliksteSuid-Afrikaanseuniversiteite.Hierdie eskalerende situasie maak dit noodsaaklik dat die oudstudente van die bedreigde instellings ’n gesamentlike openbare standpunt inneem. Derhalwe word die stigting van ’n Afrikaanse Alumni-vereniging voorgestel wat ten doel het om die beoogde neutralisering en magsentralisasie binne universiteite te bekamp en die voortgesette gebruik van Afrikaans as onderrig- en navorsingstaal te bevorder in ooreenstemming met die grondwetlik verskanste reg om dit te doen. Sluit aan deur http://www.afrikaansealumni.co.za/ te besoek.

Talle ontstoke oor Kovsie-taalbeleidGemoedere het opnuut opgevlam nadat dit bekend geword het dat die Universiteit van die Vrystaat (UV) glo reeds die AFSKAFFING VAN AFRIKAANS as onderrigtaal in sy taalbeleid goedgekeur het. Die UV het nogtans alle belang-hebbendes genooi om hul besware teen die hersiening van die beleid aan die universiteit te rig. INGE STRYDOM berig.

Foto

’s: ist

ock

pho

to.co

m

15issUe 5 oF 2015 • www.solidariteit.co.za

nUUswaaRDig

Gehoor is ’n geskenk wat ons so dikwels as ’n gegewe beskou: Om die golwe se geruis te hoor, ’n kind se skaterlag, strelende musiek. ’n Projek waarmee Solida- riteit reeds ’n geruime tyd besig is, het verseker dat nog ’n halfmiljoen rand se gehoortoestelle aan behoeftige

gestremdes versprei is. Hierdie toestelle is landwyd versprei danksy ’n borgskapdeurImpactHearingSystems–’nplaaslikemaatskappywatgehoortoestelle verskaf en versprei.

Die passings wat onlangs plaasgevind het, was die tweede rondte waar gehoortoestelle aan behoeftige gehoorgestremdes geskenk is, en Solidariteit is nog lank nie klaar nie. Die projek lê die vakbond na aan die hart, eerstens omdat die welstand en gesondheid van lede van kardinale belang is en tweedens omdat die toestelle lede in staat stel om weer die arbeidsmark te betree. Die meeste van die lede is weens hul gehoorgestremdheid werkloos en is ook nie lid van ’n mediese fonds nie.

Pieter Coetzee, uitvoerende hoof van Impact Hearing Systems, sê dit is vir die maatskappy ’n voorreg om ’n gehoortoestel te gee aan’npersoonwatditniefinansieelkanbekostignie.“’nMensbesefnie aldag hoe afhanklik jy van jou gehoor is nie. By Impact Hearing Systems sien ons daagliks hoe ingrypend gehoorgestremdheid ’n persoon se lewe kan verander en daarom is ons dankbaar om hierdie mense te kan help,” het hy gesê.

Ontvangers van die gehoortoestelle word deur middel van ’n behoeftebepalinggeïdentifiseer.Hulleervaarsonderuitsondering’ngevoel van opwinding en dankbaarheid. Petrus du Preez (59) vertel dat hy baie dankbaar, verlig en in ekstase is oor die vooruitsig om te kan hoor wat mense sê. Cornelia van Dyk is van mening dat hierdie skenking net nóg ’n bewys van God se goedheid is. “Dit kom van Hom af en ek sê net dankie. Dankie ook aan Solidariteit en Impact Hearing Systems wat ’n instrument in Sy hand is”.

Volgens Annatjie Buys gaan die gehoorapparaat haar lewensgehalte drasties verbeter. “Ek werk met gestremdes en hoor nie altyd as hulle met my praat nie.”

Elfrieda Weitsz vertel dit sal ’n totale omwenteling in haar lewe bring. “Dis nie moontlik om te beskryf hoe dit voel as mensepraatenjoueieafleidingvanhulgesprekistotaalvandie onderwerp af nie.” “Ek’s vol vertroue dat my lewe baie sal verander en dat ek weer normaal aan gesprekke sal kan deelneem en geluide sal kan hoor wat ek jare laas gehoor het,” vertel Herman Cloete. • Is jy ’n gehoorgestremde Solidariteit-lid wat nie ’n gehoortoestel kan

bekostig nie? Jy kwalifiseer dalk vir ’n gratis toestel. SMS die woord “Hoor” gevolg deur jou e-posadres na 34802 vir besonderhede.

(R2 per SMS.) S

Gehoortoestelle ter waarde van R500 000 aan behoeftiges geskenk

Deur Cilleste van Dyk

Foto

: isto

ckph

oto

.com

SMS“Hoor”

& e-pos-adres na

34802

newswoRthy


According to the report, employees in the mining sector have been hardest hit by retrenchments, followed by employees in the telecommuni- cations and metal industries. Johan

Kruger, Solidarity’s Deputy Head, believes the crisis stretches far beyond staff reductions at a few large companies such as Telkom and Lonmin.

“As a trade union, we receive enquiries daily from members at smaller companies that are embarking on retrenchments on a less extensive scale. In June and July 2015, Solidarity dealt with about 80% more retrenchment-related enquiries from members compared to the same period last year,” Kruger explained.

Several economists have also warned the public against a possible bloodbath of retrenchments that could follow in downstream industries in the coming months.

“This is not something happening in a far-off country somewhere or in the virtual world of the financialmarkets.Ifyou’vegotajob,begrateful,because a lot of people are going to probably lose theirs,” economist Dawie Roodt warned.

The Solidarity Movement has therefore launched an emergency plan involving several aid projects in order to limit the impact of retrenchments on its members. The plan entails the following:

1. Legal adviceSections 189 and 189A of the Labour Relations Act stipulate that employers must consult extensively with trade unions when staff reductions are contemplated. By rights, the process should begin with a formal section 189notice.Thefinalnumberofemployeesto be retrenched, when their employment will be terminated, and what alternatives to retrenchment may be considered, should be determined during this consultation process. Solidarity has instructed its legal team to ensure that all retrenchment processes affecting its members comply with these legal requirements.

2. Financial adviceSolidarity is concerned that employers are not doing enough to provide their employees withfullinformationonthefinancialimpactof their retrenchment plans. Solidarity has thereforeinstructeditsfinancialadviserstocompile information brochures that outline the advantages, disadvantages and impact of the options presented by employers to their employees during retrenchment processes. Solidarityalreadyprovidesfinancialadvicebyphone to many of its members affected by retrenchments, and a further increase in these enquiries is expected in the coming weeks.

3. CounsellingResearch has shown that most people affected by retrenchment processes often experience emotions comparable to those experienced by people after the death of a loved one. The initial stage is usually denial, followed by anger and frustration, and ultimately acceptance. If these emotions are not managed, they may have a devastating effect on employees and their families. Solidarity Helping Hand, in collaboration with various churches, has therefore appointed counsellors to assist employees affected by retrenchments.

4. Assistance to job seekersSolidarity believes that retrenched employees should be readmitted into the labour market as soon as possible, as retrenchment packages only provide a temporary solution. Helping Hand provides a free Afrikaans platform called WerkNet to members, where job-seekers may upload their CVs free of charge and get in touch with potential employers. Here individuals can also get free advice on drafting a professional CV, and they are assisted by a professional recruitment agency. S

Solidarity helping you make the right moveA recent report compiled by the Solidarity Research Institute states that 45 000 jobs in 58 companies have been affected by STAFF REDUCTION processes this year, according to reports. The Solidarity Movement has therefore launched a comprehensive plan to limit the impact of the retrenchment crisis on its members. INGE STRYDOM reports.

jobs in 58 companies have been affected by staff reduction processes this year.


newswoRthy

Lonmin can retrench up to 4 500 employees

Lonmin stated in a section 189 retrenchment notice that the company will soon commence with a restructuring

process which will involve approximately 4 500 employees. According to Lonmin, the reasons for the retrenchment process are the weakened metal price and the consequent closure of its Hossy shaft. The company also plans to put four of its shafts under care and maintenance.

Solidarity will participate in an urgent consultation process with the company in the next few weeks to soften the impact of the retrenchment process on its members and to limit the number of retrenchments to a minimum.

“Solidarity will also insist that the more or less 180 mechanical operators who have not been working for the past four years because they refuse to go through the compulsory reskillingprogrammeareconsideredfirstinthe retrenchment process. These operators are protected by Amcu, who is protected by Lonmin out of fear for violent protest,” Du Plessis explained.

Lonmin is notorious for the violent strike in 2012 at its Marikana mine during which 44 mine workers and innocent people died. Labour relations have not stabilised since then.

Union wants to limit impact of Kumba retrenchments at Thabazimbi Mine

Kumba’s Thabazimbi mine recently announced retrenchments and closure of the mine following the collapse of an

embankment at the mine in July which made it impossible to resume operations. Solidarity regrets the intended retrenchment of 800 permanent and 360 contract employees at Kumba Iron Ore’s Thabazimbi mine, but confirmedthattheminingcompanycouldnot do much to avert the retrenchments. The trade union, however, announced that it was still going to do everything in its power to limit the impact of retrenchments on its members to the minimum.

Solidarity maintains that job security should be protected at all cost. Kumba Iron Ore is a business unit within the greater Anglo American group and retrenchments could be reduced by investigating the possibility of re-deploying Thabazimbi employees elsewhere within the larger organisation.

Solidarity concerned about possible retrenchments at Kumba

In a section 189 notice, Kumba Iron Ore announced that it would start with a large-scale restructuring process at its Sishen and Kolomela

mines. The company has invited Solidarity to

participate in consultation on the restructuring. According to the head of Solidarity’s Energy

Industry, Deon Reyneke, the company is planning to restructure its support divisions. “Around 190 employees are affected by the process, including 151 employees at the Sishen mine. The company says the process is aimed at achieving better efficiencyandreducingthecompany’srunningcosts,” Reyneke said.

Evraz crisis: Company announces retrenchment process

Evraz Highveld Steel outside Emalahleni announced in a section 189 notice that it was planning on retrenching 1 089

employees. This follows after the company was placed under a business rescue programme in April and had already begun to suspend its non-core operations. Several employees have also been placed on short time or have been temporarily laid off.

According to Solidarity deputy general secretary Johan Kruger, Solidarity will participate in the consultation process with the employer in order to mitigate the impact of the process on its members. The union also addressed a letter to the largest commercial banks requesting them toshowconsiderationforthefinancialdifficultiesthat Evraz employees are currently experiencing. Solidarity represents approximately 400 of Evraz Highveld Steel’s 2 242 employees. S

COMPANIES IN CRISIS

pho

tog

Raph

: ist

ock

pho

to.co

m


nUUswaaRDig

1. Skei emosies en syfersAfleggingis’nbaietraumatieseervaring.Dieonsekerheid van die toekoms laat mense na strooihalms gryp sonder om die nodige huiswerk te doen. Maak doodseker dat feite en syfers jou besluite lei, en nie die emosies oor dit wat jy dink moontlik kan gebeur nie.

2. Begroot en beplan behoorlikBegrotings en kontantvloeibeplanning is die hoogsteprioriteit.Huishoudingssefinansies,soos dié van sakeondernemings, hang af van ’n gesonde kontantvloei op die langtermyn. Dit wat mense as bates beskou, kan baie vinnig omsit in ’n las op kontantvloei indien die bates nog belas is met skuld en nie passiewe inkomste lewer nie. Jou woonhuis is ’n goeie voorbeeld hiervan. Kontantvloei is nou belangrik vir jou gemoed en om lig in die tonnel te sien. Dit is baie belangrik dat jy ’n begroting opstel. Jy moet presies weet waar jy kan bespaar en waar die klein jakkalsies in jou begroting

wegkruip. Dit is die enigste beginpunt om kontantvloeibeplanning te doen.

3. Belasting en inflasie is ’n realiteitInflasieis’nblindesambok.Houditingedagtewanneer jy kontantvloeibeplanning doen. Moet nooit net aanvaar dat dinge nou goed lyk sonder om aan die toekoms te dink nie. Inflasiehetnie’nonmiddellikeuitwerkingnie,maar deur dit in jou beplanning in ag te neem, sal jy toekomstige verrassings vermy. Jy gaan met belasting gekonfronteer word, hetsy op ’n skeidingspakket of op jou pensioenvoordele. Maak seker dat jy kundige advies daaroor inwin.

4. Moenie dat oesbelofte jou misleiDaar is ’n rede waarom daar inligting oor bank- en aandelemarkopbrengste bestaan. As iemand jou probeer beïndruk met opbrengste wat ver bo die huidige bankrentekoerse en historiese aandelemarkopbrengste is, is daar ’n slang in die gras. Dink aan ’n belegging as ’n vrugteboom.

Terwyl die boom groei en versorg word, kan dit vrugte dra, sommige jare swakker as ander. Die probleem is dat die vrugte-oes tydelik kunsmatig verhoog kan word met die nodige voeding, terwyl die boom eintlik besig is om te vrek–enasdieboomniemeerdaarisnie,isdaar ook nie vrugte nie, nooit weer nie. Moenie dat’nhoëroesjouverleienjyopdieoueindedie boom verloor nie.

5. Kry meer as een opinieDit is baie belangrik dat jy gemaklik voel met die mense wat met jou geld werk. Indien jy wil seker maak, kry nog ’n opinie, al betaal jy daarvoor. Om R500 te bestee om seker te maak jou neseier is veilig, is die beste besluit wat jy in dié tyd kan neem.• Francois Smit is besturende direkteur van

Solidariteit Finansiële Dienste (SFD). SFD kan jou help om die regte geldbesluite te neem. Kontak SFD vandag nog by 012 644 4360 of stuur e-pos na [email protected] S

Wenke om afleggingspakket-slaggate te vermyDeur Francois Smit

Foto

: isto

ckph

oto

.com


nUUswaaRDige

Volgens Gideon du Plessis, hoofsekretaris van Solidariteit, is dietoenameinafleggingsindiemynbousektor ’n teken dat die damwal besig is om te breek, nadat

die departement van minerale hulpbronne saam met die ANC en die National Union of Mineworkers (NUM) vir lank hewige weerstand gebiedhetwanneerenigevormvanafleggingster sprake gekom het.

Benewens die ongunstige marktoestande watmoontlikgeforseerdeafleggingsregverdig,reken Du Plessis dat mynhuise net vir een brawe rolspeler gewag het om die eerste kraak in die damwal te veroorsaak. Dié rolspeler was Lonmin, wat onlangs aangekondig het dat 4 500 poste moontlik in gedrang is. Die kraak het aan ander mynhuise die nodige momentum verskaf om self ookafleggingsprosessevanstapeltestuur.

Volgens Du Plessis verkeer mynhuise onder soveel druk van hul beleggers en aandeelhouers om arbeidskoste te midde van die ongunstige marktoestande te sny, dat hulle nou hul rug begin styf maak teen die opposisie wat hulle uit alle oorde kry. Gevolglik sal hulle voortgaan metgedwongeafleggingsterwylvakantepostenie gevul word nie, om werkergetalle só deur ’n proses van natuurlike omset te verminder.

Die departement van minerale hulpbronne het as reguleerder ook mynhuise begin dreig dat hulle lisensies weggeneem sal word indien hulle

voortgaan met enige herstruktureringprosesse wattotafleggingskanlei.Noudatdiestroomvanafleggingskrisisafmetingsaanneem,hetdiemynbourolspelers onder die leiding van die departement van minerale hulpbronne op ’n sogenaamde 10-puntmylpaalplan ooreengekom omafleggingstekeer,oftenminstetebeperk.

Vir die NUM en die ANC is dit baie gerieflikomdieafleggingsbyLonminvoordie deur van die opskietvakbond Amcu te lê, ná die platinumstaking van vyf maande in 2014. Volgens Du Plessis het stakings wat in die verlede deur die NUM geïnisieer is, ook soos vandag ’n negatiewe uitwerking op werksekerheid gehad, maar is dit telkens deur die drieparty-alliansie verbloem deur die sogenaamde “bose” werkgewers daarvan te beskuldig dat hulle hul werknemers uitbuit om meer geld vir hulself te maak.

Du Plessis meen dat die staalbedryf, net soos die mynbedryf, ongunstige marktoestande beleef wat die rolspelers in dié bedryf ook genoop het om ’n krisistaakspan te vorm omdievlaagvanafleggingstevoorkomof te beperk. Dit is natuurlik gevaarlik om niewinsgewende ondernemings weens openbare druk aan die gang te hou. Die uiteinde hiervan is moontlike likwidasie, wat ’n toename in aansoeke om vrywillige skeidingspakkette tot gevolg sal hê weens werknemers se vrees dat hul moontlik niks kan

kry nie indien daar gelikwideer word.Volgens Du Plessis is die volwassenheid

van beide hierdie bedrywe van so ’n aard dat talle staalfabrieke weens verouderde toerusting eenvoudig nie meer kompeterend in die wêreldmark kan meeding nie. In die mynbedryf is goud-, platinum- en ysterertsmyne almal aan die einde van hul leeftydperk, waarna die myn gevolglik sal sluit.

Du Plessis verduidelik dat oplossings nie so maklik is nie. Hy stel egter voor dat die faktore wat wel beheerbaar is, prioriteit moet geniet. Ideologiese en historiese obstruksies wat ’n negatiewe invloed op werksekuriteit het, moet verwyder word. Hierdie faktore sluit in die algemene voorkoms van lae produktiwiteit weens onder andere afwesigheid en werksetiek, ’n ongunstige regulatoriese beleidsraamwerk in beide die staal- en mynbedryf wat ontwikkeling strem of beleggers afskrik, swak arbeidsverhoudinge en vakbondwedywering, die sluiting en afskaling van veral tegniese opleidingsinstansies, die verlies aan vaardighede deur beskikbaarstelling van vrywillige pakkette, ’n gebrek aan beleggersvertroue weens Suid-Afrika se internasionale beeld, duur en onbetroubare kragvoorsiening, swart ekonomiese bemagtigingstransaksies wat duur en destruktief is, en die impak van regstellende aksie in terme van addisionele koste en onbekwame aanstellings. S

Afleggingstormwoed–maarhoekom?’nAfleggingstormisbesigomindielandtewoed.Metdiedonderwolkewatalhoedigtersaamdrom,kykFRANCOIS REDELINGHUYS na moontlike verduidelikings en die oplossings wat dalk ’n verskil kan maak.

Foto

: isto

ckph

oto

.com


nUUswaaRDig

Die artikel “A Study on Socio-economic Impact of Retrenchment on Workers”, wat in 2014 in die arbeidsjoernaal Management and Labour Studies

gepubliseer is, bied ’n insiggewende blik op die impakvanafleggingsprosesseopwerknemers.Luidens die artikel ervaar die meeste mense wat deurafleggingsprosessegeraakworddikwelsdieselfde emosies. Dit begin gewoonlik met ontkenning, gevolg deur woede en frustrasie, eneindiguiteindelikmetaanvaarding–dusdieselfde emosies wat ’n mens tipies ná die dood van ’n geliefde ervaar.Werknemerswatdeur’nafleggingsproses

geraak word, kan ook gevoelens van gegriefdheid teenoor hul werkgewers koester. Werknemerswatafleggingsvrygespringhet,kanhulself weer oorwerk uit vrees dat hulle dalk ook later afgelê sal word.Diegoeienuusisegterdatafleggingnie

die einde van jou loopbaan hoef te beteken nie. Daar is boonop heelwat maniere om die impak daarvan op jouself en jou gesin te versag. Die liefdadigheidsorganisasie LifeLine bied byvoorbeeld die volgende nuttige wenke vir diehanteringvandieafleggingsprosesophulwebtuiste (www.lifeline.co.za) aan:• Ditisniejouskuldnie.Onthou–’naflegging

is ’n “geen fout”-ontslag en is gewoonlik weensoperasioneleoffinansiëlevereistesvan jou werkgewer.

• Behou ’n roetine. Dit is noodsaaklik dat jy sover moontlik steeds besig bly, hetsy deur ander werk te soek of die beoefening van ’n stokperdjie.

• Steek voelers uit. Maak seker almal wat jy ken, weet dat jy na nuwe geleenthede soek. Dikwels weet iemand van ’n vakature, maar is nie bewus daarvan dat jy op die uitkyk is vir geleenthede nie. Dit is ook ’n goeie idee om by ’n ondersteuningsgroep aan te sluit of ’n betroubare werwingsagentskap te kontak. Indien nodig, skerp jou vaardighede op.

• Sny jou lewenskoste. Almal in die gesin sal ’n spanpoging moet aanwend en met maniere vorendag kom vir julle om as gesin met ’n kleiner inkomste te kan klaarkom.

• Moet nie die waarde van jou vriende en familie se ondersteuning onderskat nie.

Dikwels het ’n mens nodig dat iemand ’n situasie vir jou in perspektief plaas, of om jou weer moed in te praat.

• Vir meer inligting of gratis telefoniese berading, skakel LifeLine by 0861 322 322 of

011 421 0384. S

Afleggings:Housókop bo waterDuisendewerknemerswordtansdeurafleggingsprosessegeraak.Ditveroorsaakopdiekorttermynonsekerheiden bekommernis, en kan op die langtermyn tot emosionele en geestelike aftakeling lei. INGE STRYDOM het meer gaan uitvind oor die EMOSIONELE IMPAKvanafleggingsopdieindividuenhoeomdittehanteer.

Foto

: isto

ckph

oto

.com


newswoRthy

According to a document compiled by Government, there are basic steps to follow in terms of the law. First, employers must consider alternatives to retrenchment before they

embark on the process. Employers must consult all the relevant parties when considering worker retrenchment to determine if retrenchment is unavoidable, and must follow fair procedures.

Consultation procedureWhen employers consider retrenching workers because of operational needs, they must consult with the following parties in writing:• The people mentioned in the collective

agreement; or• The workplace forum; and• The registered trade union of the affected

workers; or• If there is no trade union, the workers or

their representatives.

Employers and the consulting parties must agree on the following:• Waysof–

• avoiding or minimising retrenchments,• changing the timing of retrenchments,

and• reducing the effects of retrenchment;

• Choosing which workers to retrench; and• Severance pay.

Employers must give the consulting parties written notice and information on the following:• Reasons for an intended retrenchment;• Whyaspecificretrenchmentmethodwas

used;• How many workers are employed;• How many workers are to be retrenched;• How many workers were retrenched in the

previous 12 months;• When retrenchments will take place;• What assistance the employer intends to

give retrenched workers; and• Possible re-employment.The employers must allow the consulting parties to respond to a retrenchment notice. If employers disagree with the response, they must state why. If the consulting parties respond in writing, the employers must also respond in writing.

DisputesIf a dispute arises as a result of retrenchments,• workers may strike,• an employer may lock workers out, and• the parties may agree to change the

consultation or facilitation periods.

FacilitationThe Commission for Conciliation, Mediation and Arbitration (CCMA) must appoint a facilitator 15 days after a retrenchment notice if requestedby–

How a retrenchment process should workThousandsofjobsarecurrentlyaffectedbyretrenchmentprocesses,andemployeeconfidenceisatathree-yearlow. Employees should therefore know how the retrenchment process works and if there is a RIGHT AND A WRONG WAY of laying off staff, writes CILLESTE VAN DYK.

pho

tog

Raph

s: is

tock

pho

to.co

m

newswoRthy

• the employer, or• most of the retrenched workers.

If a facilitator is appointed and 60 days have elapsed since the date of the retrenchment notice–• the employer may give notice to end the

job contracts (see the Basic Guide to Termination),

• the registered trade union or the workers may give 48 hours’ (or 7 days’ for public servants) notice of a strike, or

• the dispute may be referred to Labour Court.If an employer gives notice before the above

periods have elapsed, workers may give notice to strike.Ifafacilitatorisnotappointed–

• a party may not refer a dispute to a council or the CCMA unless 30 days have elapsed from the date of giving notice.

• Once 48 hours or 7 days (for public servants)haveelapsed–• the employer may give notice of

retrenchment,• workers may give notice of a strike, or• workers may refer the dispute to the

Labour Court.

If an employer gives notice of retrenchment before the above periods have elapsed, workers may give notice to strike.

Referral to Labour CourtIf the employers’ retrenchment procedures are unfair, the consulting parties may apply to the Labour Court, within 30 days after receiving the employers’notice,toordertheemployersto–• comply with a fair procedure,• prevent them from retrenching any workers,• re-employ a worker, or• award compensation to a worker.

If a party has already referred a retrenchment dispute to the Labour Court, it may not give notice to strike. If a party has already given notice to strike, that party may not refer the dispute to the Labour Court.

Secondary strikes14 days’ written notice of secondary strikes must be given. During this period, the dispute must be referred to the CCMA. After this period has elapsed, the workers have the right to strike.• Source: www.gov.za S


nUUswaaRDig

Met die ekonomie wat druk, die lae goudprys en onsekerheid oor Eskom het die Kamer van Mynwese by die aanvang van vanjaar se

goudsektorloononderhandelings ’n beroep gedoen op al die betrokke vakbonde, insluitend NUM, Amcu, UASA en Solidariteit, om die ekonomiese druk waaronder die mynhuise verkeer in gedagte te hou wanneer looneise gestel word. Die Kamer het ook ’n volhoubaarheidsverdrag aan die vakbonde voorgehou wat bepaal dat die volhoubaarheid van die bedryf, wat onder geweldige druk verkeer, as prioriteit gesien moet word. Gevolglik moes Solidariteit sy eise telkemale aanpas om aan die verdrag te voldoen.

Solidariteit was egter die enigste van die vier vakbonde wat gepoog het om die Kamer van Mynwese tegemoet te kom in sy versoek om die volhoubaarheid van die bedryf te verseker.NadatdieKamervanMynwesesyfinale

aanbod aan vakbonde voorgehou het, het beide NUM en AMCU dadelik die aanbod verwerp en ’n geskil met die Kamer van Mynwese

verklaar. Hoewel Solidariteit nie tevrede was met die aanbod wat op die tafel geplaas was nie, is daar besluit om tog die aanbod te aanvaar sodat die volhoubaarheid van die bedryf verseker kan word.

Ná Solidariteit die Kamer ingelig het van sy besluit om die aanbod te aanvaar, het die Kamer op sy beurt ’n verwysing na die Kommissie vir Versoening, Bemiddeling en Arbitrasie (KVBA) gestuur om ’n geskil met Solidariteit te verklaar.

Die Kamer het aangevoer dat Solidariteit nie die aanbod kan aanvaar nie omdat dit slegs beskikbaar sou wees indien al vier vakbonde die aanbod aanvaar.

Die Kamer het egter in sy KVBA-verwysing gestel dat hy ’n geskil met Solidariteit het omdat Solidariteit die aanbod op die tafel verwerp het–ditnadatSolidariteitbaieduidelikopverskeie wyses aangedui het dat hy die aanbod wil aanvaar.

Die Kamer se oneerlike optrede en kwade trou het Solidariteit dus genoop om die Kamer se werklike rol in die onderhandelings te begin bevraagteken. Solidariteit se doelwit tydens die

onderhandelings was om deurgaans ’n goeie verhouding met die Kamer te behou sodat die onderhandelings vlot kan verloop.

Na dese het Solidariteit egter die mynhuise versoek om voorts regstreeks met die werkgewers te onderhandel sonder die Kamer se aanwesigheid. Dit het duidelik geword dat die Kamer van Mynwese wisselvallig optree en in kwade trou onderhandel, wat sy rol in die onderhandelings tot niet maak.

Solidariteit behaal sy doelwitteOndanks die Kamer van Mynwese se hantering van die onderhandelings het Solidariteit daarin geslaag dat sy hoofeise aangespreek word. Solidariteit het van meet af aan beklemtoon dat die aftreeouderdom vir bo- en ondergrondse werkers van uiterste belang is, en die verhoging van die aftreeouderdom vir albei hierdie kategorieëisuiteindeliktoegestaan.Verderis Solidariteit se eis toegestaan dat mynhuise teen laer as die markwaarde beskikbaar gestel moet word, en dat ’n behuisingstoelaag betaal moet word aan albei eggenote indien hulle vir dieselfde mynmaatskappy werk. S

Kamer van Mynwese nie meer ’n betroubare rolspelerDie Kamer van Mynwese se onlangse hantering van die loononderhandelings in die goudsektor het opnuut weer vrae laat ontstaan oor sy rol tydens KOLLEKTIEWE BEDINGING in die mynbedryf en of die Kamer nog as ’n betroubare rolspeler by dié onderhandelings gesien kan word, skryf FRANCOIS REDELINGHUYS.

Foto

: isto

ckph

oto

.com

Nuuswaardig

Kamer hersien erkenning vir minderheidsvakbonde

Solidariteit het in September tydens ’n gesprek met pres. Jacob Zuma by die PresidensiëleMynbouforuminPretoriadie Kamer van Mynwese geloof vir sy radikale hersiene posisie oor die erkenning

van minderheidsvakbonde by sentrale bedinging.Dit volg nadat die Kamer tydens vanjaar se

loononderhandelings in die goudsektor ’n geskil met Solidariteit verklaar het en deur hierdie stap aangedui het dat ’n vakbond, wat minder as 1%-verteenwoordigingin’nspesifiekekategoriehet, sy lede sentraal tydens salarisonderhandelings moet verteenwoordig (lees die artikel hiernaas).

“Die Kamer van Mynwese het sterk standpunt ingeneem dat Solidariteit tydens die geskilproses namens sy lede optree aangesien Solidariteit slegs 11vandie102000werkersinkategorie4–8verteenwoordig, met die meeste van Solidariteit se lede wat in die kategorie van myners, ambags- manne en beamptes val,” het Gideon du Plessis, hoofsekretaris van Solidariteit, gesê.

“Die erkenning van minderheidsvakbonde

beteken dus dat werkplek- en politieke demokrasie nou in lyn met mekaar is omdat ’n politieke party met minder as 1%-steun ook verteenwoordiging in die parlement kan hê en ’n vakbond met minder as 1%-steun namens sy lede kan onderhandel,” het Du Plessis verduidelik.

Dit sal ’n drastiese toename in vakbondbe-trokkenheid tydens salarisonderhandelings in die mynbousektor teweegbring aangesien meer vakbonde nou namens hul lede sal kan beding, selfs al het hulle minder as 1%-verteenwoordiging binne ’n bepaalde kategorie.

“Vanjaar se goud- en steenkoolonderhandelings sal moontlik die laaste keer wees wat onderhan-delings in dié sektore op sentrale vlak binne die Kamer van Mynwese se strukture plaasvind. In weerwil van die Kamer se aksie van kwade trou deur ’n 6%-verhoging vir vaardige werknemers in die goud-onderhandelings terug te trek nadat Solidariteit dit aanvaar het, is dit duidelik dat die individuele mynhuise voortaan salarisaanpassings en diensvoorwaardes in lyn met hul eie unieke

omstandighede en volhoubaarheidsvooruitsigte wil beding,” het Du Plessis verduidelik.

Solidariteit het die president ook daarop gewys dat mynhuise nie aan die verpligte goeie- praktykskode vir uitputtingsbestuur voldoen nie. Weens’ntoenameinafleggings,isdaarnou’ntekort aan vaardige werknemers wat daartoe aanleiding gee dat werknemers meer skofte moet werk wat strydig is met die goeiepraktyks- kode. “Afgesien daarvan dat dit ’n kriminele oortreding is, kan dit ook tot die sluiting van al die myne lei wat nie aan die kode se vereistes voldoen nie,” het Du Plessis gesê.

Solidariteit het ’n amptelike versoek aan die hoofinspekteurvanmynebydiedepartementvan minerale hulpbronne gerig om onmiddellik op te tree teen die onderskeie maatskappye wat nie aan die vereistes voldoen nie. Die nie-voldoening aan die kode vir goeie praktyk kan lei tot ’n boete wat gehef kan word teen ’n mynhuis sowel as die sluiting van ’n myn totdat die mynhuis aan die kode voldoen. S

nUUswaaRDig


Die jaar staan einde se kant toe en dit is weer tyd om aansoek te doen vir een van vyf Elite Beurse ter waarde van ongeveer R250 000,00 elk, vir studies in

BCom Ondernemingsbestuur by Akademia!

Wie kan aansoek doen?Skoolverlaters tot en met die ouderdom van 20 jaar wat nie voltyds werk nie en belangstel om in 2016 nauurs vir hul BCom-graad in Ondernemingsbestuur by Akademia te studeer. ’n Gemiddeld van bo 70% in die rekordeksamen/matriekeindeksamen is ’n vereiste. Veelsydige deelname aan skool- en buitekurrikulêre aktiwiteite asook leierskapsposisies sal in die aansoeker se guns tel.

Wat behels hierdie beurs?Vyf studente kry elk die geleentheid om ’n uitgebreide studiebeurs te bekom vir die verwerwing van ’n BCom-graad in Ondernemingsbestuur oor drie jaar by Akademia. Wat hierdie beurs so uniek maak, is dat studente ook gedurende hul studie blootstelling kry aan die wêreld van werk deur ’n voorafgeorganiseerde internskapprogram.Die Elite Beursprogram ter waarde van ongeveer R250 000,00 behels die volgende:

• Drie jaar se volle studiegeld by Akademia, insluitend klasgelde, boeke, studiegidse, eksamens en registrasiekoste (vakke wat gedruip word, moet wel op eie koste herhaal word)

• Drie jaar se studiementorskap• Drie jaar se uitkomsgebaseerde

werkservaring• Persoonlike ontwikkelingskursusse• Blootstelling aan verskeie bedryfs- en

denkleiers• Sakgeld per maand• ’n Oorsese studie-en-blootstellingsreis in die

derde jaar.

Hoe skryf ek in?Inskrywings vir die 2016 Elite Beursprogram het 14 September 2015 geopen en kan aanlyn gedoen word op www.akademia.ac.za. Die sluitingsdatum vir aansoeke is Vrydag 30 Oktober2015.Onthouom’ngesertifiseerdeafskrif van jou ID en jou mees onlangse puntestaat/matrieksertifikaataanteheg.

Waarom Akademia?Akademia se bekostigbare en unieke nauurse onderrigmodel maak groter toegang tot universiteitsopleiding ’n werklikheid vir baie mense. Voornemende studente kan

studeerterwylhullewerk–disideaalvirdiegene wat reeds ’n beroep beklee, maar ook vir skoolverlaters wat graag waardevolle werkservaring wil opdoen terwyl hulle studeer.

Deurdat Akademia se studiesentrums inplaaslikegemeenskappegeleëis,hetvoornemende studente die voordeel dat hulle naby hul wonings kan studeer. Daar is reeds vyf studiesentrums in Gauteng en twee in die Wes-Kaap, en verdere sentra in ander gebiede word reeds vir 2017 beplan!

Studente ontvang ook ’n tabletrekenaar as deel van hul studiekoste, wat hulle toegang tot die aanlyn biblioteek, studiegidse, toetse, studiegroepe en dosente gee. Kontaksessies kan ook ná klasse afgelaai word van Akademia se e-ondersteuningstelsel, die Spens, om weer later gekyk te word.

Die sukses van hierdie model is reeds in 2014 bevestig deur ’n slaagsyfer van meer as 70% vir al die vakke wat tydens die eerste jaar van die graad geskryf is.

As jy dit dus oorweeg om jouself meer indiensneembaar te maak of jou kanse opbevorderingen’nhoërsalariswilvergroot, doen vandag nog aansoek vir die 2016-studiejaar op www.akademia.ac.za. Akademia–waarjykanstudeerterwyljyvoltyds werk! S

Akademia en eNuus bied weer Elite Beursprogram

Foto

’s: m

aRti

e maR

ee; is

tock

pho

to.co

m


Nuus oor al die bedrywe waarin die vakbond Solidariteit funksioneer asook kwessies wat jou in die wêreld van werk regstreeks raak.Bedryfsnuus

The business watchdog AfriBusiness recently held a conference on BEE versus Business. Piet le Roux, Head of the Solidarity Research Institute, represented the trade union and

indicated that black economic empowerment (BEE) wants to force business ownership to reflectthenationalracialdemographics.BEEisnothingbutaffirmativeactionforentrepreneurs,he said.

Le Roux said BEE is even more detrimental thanaffirmativeactioninitscurrentform.“Affirmativeactionhasdegeneratedintoanenforcement of the national racial demographics, and as is the case with BEE, it has nothing to do withredress.Thedifferenceisthataffirmativeaction replaces employees, whereas BEE replaces employers. Such a situation the economy can ill afford,” le Roux said.

Le Roux explained that BEE measures entrepreneurs in terms of political criteria rather than their ability to contribute to economic growth. “Consequently, those advantaged by BEE obtain greater control over resources and capital. Given their political status, such entrepreneurs are less pressured

to focus on the interests of consumers and the economy. This means that unsuccessful entrepreneurs remain in their positions for much longer than would have been the case under normal market conditions,” le Roux explained.

Le Roux cautioned that the economy might yetsurviveaffirmativeaction,butnotBEEaswell.

“Entrepreneurs are the organisers of the economy. If they are handicapped, unemployment would rise even more and poverty would increase further. Local business persons would move their investments and businesses abroad while foreign business would think twice about South Africa. The comprehensive retrenchment processes currently dominating the labour market are but the tip of the iceberg. With BEE there won’tbesufficienteconomicgrowthtoatleast accommodate retrenched employees elsewhere,” le Roux said.

As is the case with most of Government’s ill-advised policies there will be a few beneficiariessomewherealongtheline,leRoux said. “The only winners of BEE are the

politically favoured elite and those who manage toexploitthisartificialsystem.Thebenefitsfor this small elite do not however make up for the disadvantages BEE holds for the entire economy.”

BEE vs affirmative actionBlack economic empowerment (BEE) is a racially selective programme launched by the South African Government to redress the inequalities of apartheid by giving certain previously disadvantaged groups of South African citizens (Blacks, Coloureds, Indians, and Chinese who arrived before 1994) economic privileges previously not available to them. Although race is the overriding factor, it includes measures such as employment preference, skills development, ownership, management, socioeconomic development, andpreferentialprocurement.Affirmativeaction or positive discrimination (also known as employment equity) is the policy of favouring members of a disadvantaged group who suffer from discrimination within a culture. The nature ofaffirmativeactionpoliciesvariesfromregionto region. S

BEE is affirmative action for entrepreneurs

Metdiehuidigevlaagafleggingswatin die land woed, het duisende Telkom-werknemers vrywillige

skeidingspakkette aanvaar nadat dié maatskappy dit vir talle werknemers aangebied het. Sowat 2 393 werknemers het reeds skeidingspakkette aanvaar en die maatskappy verlaat, terwyl ’n verdere 689 werknemers na verwagting ook skeidingspakkette sal neem.

Dit volg nadat Solidariteit, deur middel van ’n hofaansoek, daarin geslaag het om Telkomsebeplandeafleggingsprosesstopte sit. In die hofaansoek het Solidariteit die argument gestel dat die impak van so ’n massa-afleggingsaksieeersdeeglikondersoekmoet word voordat die maatskappy bloot voortgaanomdieafleggingsprosesvanstapelte stuur.

Alhoewel Telkom motiveer dat

kostebesparing die hoofdoelwit van die beplandeafleggingsprosesis,isSolidariteitse standpunt dat die langtermyneffek wat sulke drastiese stappe op dienslewering gaan hê,opgeweegmoetwordteenpotensiëlekostebesparing. Dit het die maatskappy egter nie gekeer om vrywillige skeidingspakkette aan werknemers aan te bied nie. Soosŉmenstewagtekanwees,hetdie

effek van die skielike verlies aan vaardighede in verskeie afdelings van die maatskappy uitgekring na talle oorblywende werknemers wat noodgedwonge oortydure moes werk om seker te maak dienslewering geskied steeds. In sommige gevalle moes enkele werknemers alleen ’n totale afdeling aan die gang hou. Die telekommunikasiereus het verder begin om tenderprosesse te inisieer om te kompenseer vir die skielike verlies aan vaardighede.

Watŉmensingedagtemoethou,isdatdie voordele wat ’n opgeleide werknemer vir ’nmaatskappyinhou,niealtydgekwantifiseerkan word nie. Om opleiding en kennis te bekom, is ’n duur uitgawe en daarom kan diewaardewat’ngoeiewerknemervirŉmaatskappy inhou, nie noodwendig in rand en sent uitgedruk word nie. Enige maatskappy wat so ’n skatkis van vaardighede en kennis verloor, sal sukkel om daardie vakkennis sowel as interne organisatoriese kennis te vervang.

Dit is vanuit hierdie perspektief dat Solidariteit ook van mening is dat die skielike verlies aan vaardighede moontlik ’n negatiewe uitwerking op die dienslewering van die maatskappy kan hê. Solidariteit werp verder alles in die stryd om te verseker dat sy lede se belange tydens onseker tye altyd beskermd bly. S

Kostebesparing kan Telkom duur te staan komDeur Francois Redelinghuys


inDUstRy news

On the 1st of July 2014, Sasol’s new value chain-based operating model came into effect. Towards this end, the Sasol Group is now organised

into two upstream business units, three regional operating hubs, and four customer-facing strategicbusinessunits,supportedbyfit-for-purpose functions.

Over the past 64 years, Sasol in Sasolburg has built an illustrious history. It evolved from thepioneerwhobecamethefirstpersonintheworldtocommerciallyproducethefirstliquidfuels and wax from coal during the 1950s, to the extraordinary chemical manufacturing hub the company is today.

The implementation of the new Sasol operating model had a powerful impact on Sasol in Sasolburg as it brought Sasol’s different chemical manufacturing businesses in Sasolburg together as Sasolburg Operations.

Sasolburg Operations is primarily based on two sites: Sasol One Site and Sasol Midland Site. However, the Bunsen Site, Steam Station II and the Sasol Gas Engine Power Plant (SGEPP) are also part of Sasolburg Operations. Today, Sasolburg Operations is an integrated manufacturing facility responsible for the sustainable production of base and performance chemicals to support the Sasol bottom line.

On the different sites, various chemical and plastic products are produced.

Sasol One Site produces ammonia, ammonium nitrate, catalyst, ethylene, mining chemicals, phenolics, solvents and wax. The site also provides utilities and generates electricity.

Sasol Midland Site produces acrylic acids, caustic, chlorine, cyanide, HCL, n-Butanol, Polyethylene (LLDPE and LDPE) and PVC, while Sasol Bunsen site produces nitric acid.

All the sites’ manufacturing processes are enabled by the generation and supply of essential utilities, and infrastructural and site services to support operations.

Solidarity and Sasolburg Operations signed the recognition agreement for employees in the MSP-category on August 5, 2015. S

Union signs recognition agreement with Sasol

Front, from left: Gerhard Cloete (Sector Coordinator: Chemical), Moses Arnolds (Acting Senior Vice President). Back, from left: Rudolf Brits, Armand Slippers, Joe Hendrikcs, Nico Cornelissen (all of them Solidarity trade union representatives), Megan Nel (Vice President for Human Resources), Charles Ramaotsoa (Employee Relations), Rhandu Nqubane (Senior Manager: Human Resources) and Nelson Malaza (Employee Relations).

President Jacob Zuma reportedly wants to pass the controversial Expropriation Bill this year, which could have far-reaching

consequences for property rights in South Africa. Solidarity submitted its objections to the contentious Bill to the portfolio committee for public works in July.

According to Piet le Roux, Head of the Solidarity Research Institute, this legislation is unconstitutional and economically damaging. “The Bill poses great danger for the economy and for the rule of law.

“Owners of any property, not just land, will finditextremelydifficulttoreceivemarketvalue for their expropriated property. If

ownersaredissatisfiedwiththecompensationor the administrative process followed, they will face an uphill battle against a legal process heavily loaded against them. The Bill leaves the door wide open for the arbitrary exercise and abuse of power,” le Roux explained.

Solidarity is further of the opinion that the Institute for Race Relations’ proposed alternative to the Bill is currently the best proposal on the table, as it largely addresses the constitutional shortcomings of the proposed Bill. S

Expropriation Bill could have dire consequences


BeDRyFsnUUs

Die nuutste verslag van die Kommissie vir Billike Indiensneming fokus weer eens oormatig op ’n baie klein deel van die Suid-Afrikaanse arbeidsmark, naamlik topbestuur. Die vakbond

Solidariteit is van mening dat die kommissie se ontleding van die arbeidmark uiters gebrekkig is engetuigvanŉonvermoëofonwilligheidomŉbehoorlike analise te doen.

Paul Joubert, senior ekonomiese navorser van Solidariteit, sê volgens die kommissie se eie syfers maak topbestuur minder as 1% uit van die werksmag wat in die verslag opgeneem is.Uitŉtotaalvanmeeras7miljoenwerknemers by 24 291 werkgewers wat in die verslag ingesluit is, is daar slegs 57 901 mense op topbestuursvlak. Dit beteken dat daar gemiddeldslegs2,4topbestuurdersperfirmais.

“Die kommissie neem glad nie in ag dat die meerderheid van ondernemings slegs een, of enkele, bestuurders op topvlak het nie. Dit isongewoonvirŉkleinerigemaatskappymetskaars meer as 50 werknemers om meer as een topbestuurder te hê,” sê Joubert.

“Daar is talle ondernemings wat as familiebesighedebedryfword,ofwatdeurŉspesifiekeentrepreneurgestigwordwatookdie enigste topbestuurder is. Die kommissie verwagblykbaardatindiensoŉentrepreneurwitis,hyhomselfmetŉswartpersoonmoetvervang om die ‘verteenwoordigendheid’ van die een persoon op topbestuursvlak reg te stel’. Die alternatief sou wees dat daar nege

addisionele topbestuurders aangestel word, almalswart.VirŉentrepreneurvanIndieseafkoms is die situasie nog meer absurd, want omIndiër-verteenwoordigingvanslegs2,8%optopbestuursvlakinsyfirmatebereik,souhy 35 addisionele werknemers moes aanstel as topbestuurders,” sê Joubert.

Joubert voeg by dat hoewel die kommissie oorŉmagdomdatabeskikomŉbehoorlikeanalise van die arbeidsmark met inbegrip van alle relevante faktore te doen, bly die kommissie se ontledings jaar ná jaar gebrekkig en eensydig.

“In die lig daarvan dat daar tans 8,7 miljoen werklose mense in Suid-Afrika is, is die kommissie se fokus op die 57 901 topbestuurders totaal misplaas,” sê hy.

Dirk Groenewald, hoof van Solidariteit se Sentrum vir Billike Arbeidspraktyke, sê Solidariteit het al herhaaldelik daarop gewys dat die rassesamestelling van die ekonomies aktiewebevolkingnieŉgepastemaatstafisom“verteenwoordiging” teen te meet nie. “Die statistiek oor die ekonomies aktiewe bevolking neem nie die verspreiding van vaardighede enkwalifikasiesinagnie.Invanjaarseverslagerken die kommissie dat dit die geval is, maar gaan nogtans voort daarmee om die ekonomies aktiewe bevolking as enigste maatstaf voor te skryf,” sê Groenewald.

Solidariteit sal die verslag, wat deur die departement van arbeid vrygestel is, in fyner besonderhedenagaaneninŉlaterestadiumverdere kritiek lewer. S

Topbestuur wéér fokus van indiensnemingsverslag

Favourable agreement at Samancor By Inge Strydom and Cilleste van Dyk

While wage negotiations rage on at several other companies, trade union Solidarity recently

reached a favourable three year wage agreement on behalf of its members at Samancor Chrome Limited.

According to the agreement, members will receive a wage increase of 10% to 11%inthefirstyear,dependingontheirjob levels. Furthermore, members will receive an increase of 6% in both the second and third years. In terms of the company’s new productivity enhancement model, this increase may rise to 10%. Productionfiguresdeterminedaspartofthe productivity enhancement model will serve as an incentive to employees.

Solidarity represents members at the company’s plants in eMalaheleni (Witbank), Middelburg and Steelpoort.

Marius Croucamp, head of the Metal Industry at Solidarity, explains that the set productionfiguresaretothebenefitofboth the employer and the employees. “They serve not only as an incentive to the workers, but they also ensure that workers are rewarded for their hard work. Forthermore, they enable the company to reach its targets,” says Croucamp.

Croucamp added that Solidarity is pleased with the manner and positive spirit in which the negotiations were concluded. S

Foto

: isto

ckph

oto

.com

Kopers klop aan deur vir Cell C-aandeel

Oger Telecom, wat ’n 75%-aandeel in Cell C het, het onlangs verskeie aanbiedings ontvang vir sy aandeel in

dié maatskappy. Die uitvoerende direkteur van Telkom, Sipho Maseko, het ook sy belangstelling in die aandeel aangedui. Hy het gesê dat hy dit sterk sal oorweeg om die aandeel in Suid-Afrika se derde grootste mobiele netwerkverskaffer te koop. S

BeDRyFsnUUs

31issUe 5 oF 2015 • www.solidariteit.co.zawww.solidariteit.co.za • ISSUE 4 OF 2014 37

BEDRYFSNUUS

olidariteit het onlangsná drie rondesonderhandelings byonderskeidelikMediclinic Paarl en

Mediclinic Emfuleni ’n loonoor -eenkoms van tussen 7,1 en 7,5%vir sy lede daar bereik. Solidariteitverteenwoordig 122 lede byMediclinic Paarl en 116 lede byMediclinic Emfuleni. Die oor -eenkoms, wat vroeg in Julie bereikis, behels die volgende:• ’n Gemiddelde verhoging van

7,5% vir verpleegpersoneel.• ’n Gemiddelde verhoging van 7,1% vir administratiewe personeel.• ’n Verhoging van 9,4% vir die aankoop van uniforms. Die nuwe

toelaag is R1 630 om sodoende ook vir die aankoop van skoenevoorsiening te maak.

• Die werkgewer se mediesefondsbydrae het met 9% verhoog, watreeds geïmplementeer is.

• ’n Totaal van 12 studieverlofdae (18 skofte) sal toegestaan wordaan werknemers wat deeltyds studeer om voor te berei vireksamens, take of projekte.

• Verskeie forums is gestig waar lede se besware en enige anderkwessies bespreek kan word. S

Gesonde verhogingby Mediclinic beding

SDeur Inge Strydom

Werkplekforum by ATNS eerste van soortie bestuur van Air Travel andNavigation Systems (ATNS) hetonlangs ingewillig om ’n werkplek -

forum vir werknemers by die maatskappy testig. Die doel van die forum is om werkne -mers ’n stem in die werkplek te bied engroter deursigtigheid rakende werkaange -leenthede en werkkwessies te verseker.

Volgens Derek Mans, organiseerder indie lugvaartbedryf by Solidariteit, is die forum anders as normalewerkgewer- en vakbondkomitees.“Die doel van die forum is omdie werkgewer te dwing om beleide en praktyke te oorweeg inoorleg met die forumlede, waarvan Solidariteit een is. Waarbeleide, soos dié oor diensbillikheid, in die verlede bloot deur diebestuur van die maatskappy geïmplementeer is, mag Solidariteitnou insae daarin hê voordat dit in werking tree.”

Die forum, waaroor daar in Junie 2014 ooreengekom is, salnasionaal by al die takke van die maatskappy ingestel word.Solidariteit verteenwoordig meer as 1 000 werknemers by diemaatskappy. S

D

FOTO

’S: IS

TOC

KPH

OTO

.CO

M

2014 Uitgawe4 p27-50:Layout 1 8/7/14 4:18 PM Page 37

Toe die land se grootste staalprodusent, ArcelorMittal, aangekondig het dat hy sowat 600 werknemers by sy Vereeniging-walseryewilaflê,hetditgelyknanog’nmetaforiese spyker in die staalbedryf se wankelrige doodskis.Sowat 280 Solidariteit-lede is by dié walsery werksaam,

en Marius Croucamp, hoof van die Metaal- en Ingenieursbedryf by Solidariteit,hetbyontvangsvandieafleggingskennisgewingdestydsgesêdatSolidariteitallesinsyvermoësaldoenomteversekerdatdieimpakop lede tot die minimum beperk word.

Nadat Solidariteit en ander vakbonde indringende gesprekke met die bestuur van die maatskappy gevoer het, het die staalreus die afleggingsprosesvireersstopgesitendiekennisgewingteruggetrek.“Die maatskappy het aangedui dat hy eers behoorlik met alle rolspelers, insluitend vakbonde, oorleg sal pleeg voordat hy met die formele afleggingsprosessalvoortgaan,”hetCroucampgesê.

Volgens Croucamp is hierdie gesprekke van kardinale belang om die voortbestaan van die walsery te verseker. “Solidariteit sal aktief aan hierdie gesprekke deelneem om sodoende met werkbare oplossings vorendag te kom wat in die maatskappy en ons lede se belang is. Ons wilverhoeddatditenigsinsnodigsalweesommetdieafleggingsprosesvoort te gaan,” het Croucamp gesê.

ArcelorMittal se aankondiging volg kort nadat Evraz Highveld Steel ’n afleggingsprosesvanstapelgestuurhetenKumbaonlangsdiesluitingvansy Thabazimbi-myn aangekondig het. “Die staalbedryf beleef tans ’n baie moeiliketydperkenSolidariteitdoengevolglikallesinsyvermoëomlede in die bedryf by te staan,” het Croucamp gesê. Croucampmeenŉpositieweverwikkelingisdieondernemingdeur

Safal Steel om geen werkers oor die volgende drie jaar in sy metaalbedek-king-afdeling (metal coating) af te lê nie, terwyl ArcelorMittal Suid-Afrika (Amsa) onderneem het om sy kleur-afdeling (colour line) vir die volgende driejaarvanenigeafleggingstevrywaar.DaarbyhetSafalSteelaangeduidat hy sowat R300 miljoen in sy metaalbedekking-afdeling sal belê, terwyl Amsa onderneem het om R250 miljoen in sy kleur-afdeling te belê.

“Maatskappye probeer hard om die situasie te beredder en werp allesindiestrydompostetered.Ditisreedsŉstapindieregterigtingas rolspelers in die bedryf almal die erns van die situasie besef.”

Croucamp waarsku egter dat die metaalbedryf nie buite gevaar is nie en dat duisende poste steeds in gedrang is. “Solidariteit sal in die komende weke voortgaan om indringende gesprekke met maatskappye tevoerwattansmetafleggingsprosessebesigisomalternatiewevirafleggingstebespreek,”hetCroucampbygevoeg.S

ArcelorMittal stop afleggingsproses

Deur Francois Redelinghuys

Foto

: isto

ckph

oto

.com

Uitgawe 5 van 2015 • www.solidariteit.co.za

inDUstRy news

32

Nurses’ work is often under-appreciated. Not only do most nurses work 12-hour shifts, but their work is also emotionally draining. Lorinda Gerber, a registered

enrolled nurse at Vista Psychiatric Hospital in Centurion, explains that her shift begins at 6:45 each morning and ends around the same time in the evening. Her day typically involves taking care of patients, making sure they are fed, have taken all their meds, get bathed and are comfortable.

“I am very passionate about my work as a nurse, but I have to admit there are several challenges. For example, patients often expect more from us than we can or are allowed to give. Some patients get frustrated when we refuse to give them more medication than the doctor prescribed. Nurses are subject to certain medical protocols which prohibit us from making such decisions without the doctor on duty’s permission,” she said.

Recent research by Professors Johanna J. van

der Colff and Sebastiaan Rothmann concerning the working conditions of nurses suggests that exhaustion is prevalent amongst nurses in South Africa. The research was conducted amongst a sample of Afrikaans, English and African nurses. Theyrecordedtheirfindingsinanarticletitled“Burnout of registered nurses in South Africa”, which was published in the Journal of Nursing Management.

Their research shows that staff members who had not received special training for the job were more prone to emotional exhaustion. Emotional exhaustion can take the form of frustration and discouragement about work, as well as emotional draining.

Regarding race and burnout amongst employees in South Africa, Coetzee and Rothmann (2004) found that white employees (compared to blacks) showed higher levels of exhaustion. Coetzee and Rothmann attributed these differences to demands faced by white employees because of employment equity and

organisational transformation.The research further revealed that the

Afrikaans-speaking group showed lower levels of personal accomplishment than the English and African groups. Reduced personal accomplishment refers to negative self-evaluation, the belief that objectives are not reached, poor professional self-esteem and beliefsofinsufficiencyonthepartoftheserviceprovider.

Gerber argues, however, that nursing is more of a calling than a career, which makes the challenges easier to handle. “People become nurses because they genuinely care about others and their well-being. Nurses have a passion for people, their circumstances and their pain,” she said.

Gerber does however admit that nurses often give so much of themselves to their patients, that they neglect themselves. “Nursing isthemostunselfishcareerontheplanet,”sheconcluded. S

Are nurses getting the short end of the career stick?Itshouldbethemostappreciatedjobintheworld–youhelpSAVE PEOPLE’S LIVES on a daily basis and you get to assist medical geniuses. INGE STRYDOM discovered, though, that being a nurse in South Africa is a far cry from the typical image depicted in hospital dramas on television.

pho

tog

Raph

: ist

ock

pho

to.co

m

FOKUS OP VERPLEEGSTERSFOCUS ON NURSES

BeDRyFsnUUs

Die Universiteit van Johannes-burg (UJ) het bevestig dat een van sy dosente wat vermeende rassistiese inskrywings op haar Twitter-profielgemaakhet,

afgedankis.Solidariteithetvroeërgeëisdatdaar dissiplinêr teen die dosent opgetree moet word.DiedosentisinJunie,hangendeŉdis-

siplinêre ondersoek, tydelik deur die universiteit geskors. Die universiteit se menslikehulpbron-departement het egter aan Solidariteit bevestig dat die dissiplinêre ondersoek afgehandel is en dat die dosent afgedank is.

Johan Botha, bedryfshoof van die Profes-sionele Bedryf by Solidariteit, meen die dosent seinskrywingswasduidelikŉdoelbewuste

aanval op wit mense. “Dit is onaanvaarbaar dat ’n persoon in haar posisie sulke rassistiese gedrag openbaar. Ons meen haar optrede het teen die kultuur en beginsels van die universiteit ingedruis en onnodige rassespanning aange-blaas,” sê Botha.

Botha het die universiteit bedank vir die wyse waarop hy die klagte hanteer het.

“Solidariteit verwelkom die universiteit se bevinding en skorsing van die dosent. Sulke optrede behoort nie deur enige opleidingsinstelling toegelaat te word nie,” het Botha gesê. S

Solly en Fazel Bhanagou gesekwestreer

Die Noord-Gautengse hoog-

geregshof het in September Solly en Fazel Bhana se aan-soek om appèl oor dievroeëreuitspraakdathulleaanspreeklikis vir R35 miljoen in die Aurora-saga, van die hand gewys.

In die appèl-aansoek het die paar reeds aangeduidatniehulle,ofhulfamiliefinansieelin staat is om die geld te betaal nie en hulle sal gevolglik binnekort gesekwestreer word.

“Geregtigheid het vir honderde Aurora- werknemers geskied en hierdie uitspraak is ’n aanduiding dat ander betrokkenes by hierdie saak nie van die reg kan skuil nie,” het Gideon du Plessis, hoofsekretaris van Solidariteit, gesê. S

Deur Inge Strydom

UJ-dosent afgedank oor rasinskrywings op Twitter


BeDRyFsnUUs

Wees georganiseerdAs jy jou dag goed beplan, kan jy baie tyd spaar enpaniekvoorkom.Maakŉlysievanaldietake wat jy moet doen en hou dit êrens waar jymaklikweerdaarnakanloer.Plakditteenŉmuur op of hou dit in jou dagboek.Maakŉkontrolelysvanelkepasiëntwatŉ

spesiale behoefte het waaraan jy moet aandag gee voor jy jou rondtes aanpak. Dit sal verhoed datjyheenenweertussenpasiëntehardloop.Wanneerjourondtebegin,besoekdiepasiëntewat kritiek is eerste.

Hanteer onderbrekings reg, of probeer dit vermyOmŉonderbrekingtevermyisniealtydmoontliknie,enveralwanneerjyŉverpleegster is, behoort jy juis onderbrekings te verwag. Dus moet jy die onderbrekings wat jy wel kan vermy, probeer vermy of dit reg hanteer. Moet byvoorbeeld nie medikasie gee terwyl jy besig is met iets anders nie en onthou om die tyd dop te hou terwyl jy aandag gee aan die onderbreking. As die onderbreking nie vermykanwordnie,byvoorbeeldwanneerŉdokterjouroepofasdaarŉkodeblouis,geeaandag daaraan, maar onthou om terug te keer na jou beplanning sodra alles weer rustiger is. Prioritiseer dan van voor af watter taak jou aandag die nodigste het.

Bring peuselhappies wat maklik geëet kan word Hoewel dit soms lyk of verpleegsters bonatuurlikevermoënsindiewerkplekhet,bly hulle steeds mens en moet hulle nou en dan stop om te rus en iets te eet. Moenie tyd mors deur moeilike etes in te pak nie. Maak jou peuselhappie, middagete of aandete so maklik moontlik om te eet. Dit sal kosbare tyd spaar wat eerder ingespan kan word om te rus of te ontspan tydens jou breek.

Fokus op detail As jy vertroud is met die detail-gedeeltes van jou werk, sal jy baie tyd spaar, veral wanneer jypasiënteseinligtingopdatumbringtydensjou rondtes. Daar word ook van verpleegsters verwag om fyn op te let en hulle observasies te onthou, selfs wanneer hulle skof verby is.

Leer om te kommunikeerGoeie kommunikasie kan baie tyd spaar. As jy leerhoeomkorrekenduidelikmetpasiënte,hul families of jou kollegas te kommunikeer, kan dit jou baie tyd spaar as jy nie later hul vrae hoef te beantwoord of onduidelikhede hoef uit te klaar nie.

Wees realisties Dit is belangrik om realisties te wees oor wat gedoen kan word en wat nie. Weet wanneer om te begin en wanneer om te stop. Leer om na jouself om te sien deur jouself te beloon wanneer jyŉmoeiliketaakafgehandelhet.• Bron: www.nursebuff.com S

Nuttige tydsbestuurswenke vir verpleegsters ŉVERPLEEGSTERisaltydbesig,hetsyditisomŉkrisistehanteerofomrondtesbetydsgedoentekry.Dieuniekeenvolgepaktedagvanŉverpleegstervereisookŉuniekemaniervantydbestuur,anderssalŉagtuurskofnooitgenoegwees vir alles wat gedoen moet word nie. CILLESTE VAN DYKgeeŉpaartydsbestuurswenkevirverpleegsters.

Foto

: isto

ckph

oto

.com



inDUstRy news

We all know the story of Florence Nightingale, the world renowned nurse known for her unwavering and professional care of

wounded soldiers during the Crimean War. Nightingale is often depicted as a lady taking care of the sick at night with a lamp as her only light source... A watcher in the night.

Given my history of being rather accident prone, I’ve had my fair share of hospital visits. Be it in the ward, intensive care, emergency care, community settings or the operating theatre, a nurse has always been there to assist and help me. Always there to relieve my pain, to make me more comfortable, to restore my dignity or just to lighten my spirit.

Nightingale’s story is captivating. She without a doubt had an immeasurable impact on the

fieldofnursing.However,whenIthinkofanurse, I don’t think of Nightingale. Nightingale is so far removed from my point of reference that it’s totally understandable that she, although an icon, doesn’t even enter my thoughts when I thinkaboutcaringandefficientnurses.

Let’s be honest. Nurses don’t always have it easy, and for the most part, remains upbeat and passionate about their jobs. This revelation made me realise that most nurses have a passion for the patient regardless of who it is and strive to make an impact in somebody’s life in a situation where pain, discomfort and trauma are commonplace.

When I think of a nurse, I don’t think of Nightingale. No, I think of Maria and Karen, Susan, Mary, Linda and Gerard who have all tried their utmost best to make me feel humaneanddignifiedinthemostdauntingof

circumstances. They made me realise that good nurses all have Nightingale characteristics within them. Characteristics which made Nightingale suchalovedandiconicfigureinhistory.

This reminded me of a phrase penned by George R.R. Martin. A phrase which I would like to dedicate to all those who call themselves a nurse: “Night gathers, and now my watch begins. It shall not end until my death… I shall wear no crowns and win no glory. I shall live and die at my post. I am the sword in the darkness. I am the watcher on the walls. I am thefirethatburnsagainstcold,thelightthatbrings the dawn, the horn that wakes the sleepers, the shield that guards the realms of men. I pledge my life and honour to the Night’s Watch, for this night and all the nights to come.”

Nurses. Night Watchers. I salute thee. S

Nurses, night watchers, we salute you!By Francois Redelinghuys

pho

tog

Raph

: ist

ock

pho

to.co

m


inDUstRy news

The South African Nursing Council (SANC) attends to all matters relating to the regulation of the nursing and midwifery professions in South Africa. According to SANC

all South African nurses must register for an AnnualPractisingCertificate.

Annual Practising CertificateTheAnnualPractisingCertificate(APC)isaSouth African document (issued on payment of an annual fee) for nursing and midwifery practitioners that entitles the person to whom it has been issued to practise in the capacities shown and for the period stated.

When must the annual fee be paid?The due date for payment of annual fees is 31 December of the preceding year for which the fees are due. Early birds can pay the fee from 1 July of the preceding year for which it is

due–noearlier.AccordingtotheSANC,thesedates may change in future.

The Council allows practitioners of 60 years of age or older a discount on the annual fees. This is intended to permit practitioners who may have retired to keep their name on the register should they wish. Having their name on the register will enable such practitioners to work on a part-time basis or to assist with local or national needs or programmes in a temporary capacity if called upon to do so.

Contact information• National call centre: 012 420 1000• International contact number: +27 12 420 1000• Telephone lines are generally open Monday

to Friday from 08:00 to 16:30 • National fax number: 012 343 5400• International fax number: +27 12 343 5400• Website: www.sanc.co.za S

The South African Nursing Council in a nutshell

pho

tog

Raph

: maR

tie m

aRee

By Cilleste van Dyk


38

aDveRtoRial

Making an impact protecting hearing

FOR MORE INFORMATION, PLEASE CONTACT US ON:

Tel: 012 348 9350

Fax: 012 348 9251

[email protected]

www.noiseprotection.co.za

pho

tog

Raph

s: is

tock

pho

to.co

m

Noise-induced hearing loss (NIHL) has since been established as a major occupational and social concern for decades now. Efforts to reduce the incidence of NIHL in

the workplace, particularly the mines, have been ineffectivethusfar–failingtocompletelyeradicatethe incidence of occupational NIHL cases.

Currently statistics from the Department of Mineral Resources (DMR) indicate that, on average, 1 600 cases of new hearing loss cases are reported each year. In particular, NIHL in the mining sector appears to be most prominent. Suggestions are that this is a result of action plans that are perhaps not comprehensive, hence ineffective. There is therefore a need for far more comprehensive & integrated programs to establish successful efforts of combating NIHL –besidesthegenericfitmentofcustomhearingprotection devices alone.

Interesting to note is the role that social noise exposure plays in the whole battle against NIHL. While programs implemented in the workplace to combat incidence of occupational NIHL may be effective and thorough, these efforts are often fruitless as long as there is a chance of social noise exposure among employees. These included, but are not limited to, rock concerts, target shooting sports and hunting; loud music from car stereos and personal music players. It becomes a problem trying to separate NIHL from occupational or

social noise exposure as individuals are often exposed concurrently.

As such, comprehensive hearing conservation programs must not only be aimed at occupational noise exposure, but should include efforts targeted at social noise exposure as well so the “risk” is addressed from all angles. Such efforts are often lacking in most hearing conservation programs as emphasis is mainly placed on the custom hearing protective devices, and not the social aspect. As long as efforts towards combating NIHL are centred on occupational noise exposure, but exclude social noise exposure, the battle against NIHL is one that may never be won. At Impact Noise Protection, our Protec program attempts to address the issue of NIHL from both the occupational and social perspective.

How can Protec Program assist you?

Theprotectprogramconsistsoffivedifferentaspectstargetedatfirstidentifyingapossiblerisk–bothoccupationallyandsocially,thendevisingmeans to address and eliminate the risk.

Risk identificationRiskforeachemployeeswillbeidentifiedthrough annual noise surveys and annual hearing screenings.

Risk eliminationThrough careful selection, Impact Noise Protection willfityouremployeeswithourUkuthulacustomhearing protective devices to attenuate the noise employees are exposed to a level that is not detrimental to their hearing. These devices are moulded on site, and made custom for each individual ear. The devices will be serviced annually.

Addressing of social risks of NIHLThis aspect aims to address possible situations where employees may be exposed to hearing loss socially, so that their social behaviours do not counteract the employer’s efforts to ensure there is no incidence of NIHL in the workplace. This process will involve informative sessions, trainings, and distribution of brochures for all employees to raise awareness and promote better social behaviour. Each of the 5 aspects will be discussed in greater detail, allowing you, the employer, to have a more successful hearing conservation program for your employees.

TheProtecProgram–Acustomised,comprehensivesolutiontothebattleagainstNIHL


inDUstRy news


How does a normal workday start foryou?Doyoujumpoutofbed, rush to get ready for work, rushthroughtraffictobeontimefor work, rush at work to get

everything done, and then rush back home to ensureyourfamilyistakencareof?That’salot of rushing! Of course it is necessary to get things done on time and professionally at work, but remember that it’s just as important to winddownafteralongdayattheoffice.

We can’t avoid stress altogether, but chronic stress is never a good thing. Too much stress can lead to depression and interfere with relationships. Stress can also cause burnout and poor performance at work. In addition to emotional issues, stress can also cause physical problems to develop.

There are several ways to combat stress, but bytrialanderroryouwillsoonfindoutwhatworks best for you.

ExerciseExercise, believe it or not, promotes relaxation. Physical activity helps bump up the production of your brain’s feel-good neurotransmitters,

called endorphins. After active exercise of about 20 minutes you will realise that you’ve forgotten all about the day’s stress.

Yoga therapy is one exercise that is highly recommended for nurses. Annette Tersigni in the United States has combined yoga with nursing and teaches nurses how to reduce stress through deep diaphragmatic breathing techniques, seven gentle yoga postures and yoga nidra, a deep relaxation.

LaughAs with exercise, laughing releases feel-good endorphins that will change your mood. Remember how you felt the last time you had agoodlaugh?Youwereprobablyhappy.Findthings that make you giggle or laugh, like a funny book, your favourite comedian or a hilarious friend.

CounsellingSometimes you may need to step it up a notch and get professional help. If your stress level stays high after you’ve tried de-stressing methods, seek professional help at work by talking to a senior about the problem or making

an appointment with a therapist to equip you with coping tools.

Identify the stressorsNot everyone reacts to stressors in the same way. Identify what makes you stressed, acknowledge those triggers, accept the ones that are beyond your control, and plan on how to deal with the others.

Taking it a step further, recapture the essence of why you went into nursing and determine what is not working out as expected and what keeps you from achieving the things you want from life.

Make time for yourselfDo your best to maintain balance in your life. Nurses seldom take time for themselves, but a rested or de-stressed nurse is the best nurse. Learn how to think positive self-thoughts and findoutwhatgivesyoujoyinlife.Apersonalstress rescue is not something you can buy at aspaforaweekend–it’sanongoingpersonaljourney.• Sources: http://blog.sunbeltstaffing.com; http://www.nursingjobs.com S

Don’t forget to remember about de-stressingBy Cilleste van Dyk

pho

tog

Raph

: ist

ock

pho

to.co

m


inDUstRy news

It is no secret that nurses in South Africa are feeling the pressure of an industry under heavy strain. According to a study commissioned by Global Health Action, the key aspects of the nursing crisis in South Africa are high

vacancy rates coupled with an increased use of temporary agency nurses, international migration,insufficientstaffinruralareas,anageingworkforce, low staff morale, and sub-optimal performances, exacerbated by widespread reports of moonlighting.

Nurses who work excessive hours by moonlighting after a busy day at the hospital, will feel the effects on their performance. If they underperform, it impacts negatively on patient care. According to Health24, some of the major consequences include that nurses are tired while on duty and sometimes stay away from work.

The Global Health Action study indicates that critical care nurses have a higher moonlighting rate, which is indicative of a higher demand for skilled

nursing care both in the public and private health sectors. By contrast, the study found a relatively low frequency of moonlighting among theatre and emergency unit nurses, which may indicate that it is difficulttobringcasualnursesintoasettingwhichrequires familiarity and in-depth knowledge of surgeons’ preferences (in theatre) or dealing with complex emergencies.

In 2014, close to 70% of all nurses in South Africa were moonlighting, working overtime or doingagencynursing.Ofthese,one-fifthdidall three. Why do so many nurses follow the moonlightingoption?AccordingtotheGlobalHealth Action study, 72,5% of nurses agreed that more money was a factor and 81,8% agreed that weekly agency pay was a reason.

There are no ready-made solutions to keep nurses and their patients safe from the effects of moonlighting,butthefindingspointtotheneedfor improved performance management of all staff, including nurses. S

Keepingbusyafterhours–nursesandmoonlighting

pho

tog

Raph

: maR

tie m

aRee

By Cilleste van Dyk



Nuus oor al die organisasies wat deel van die Solidariteit Beweging vorm.in Beweging

Hulleë,afgematteoësalelkemoederhart roer, maar julle goedhartigheid maak dié verwese, verwoeste mense dood. “Ag siestog, ’n paar randjies kan hom

net help.” “Kyk hoe kruppel loop hy.” “Hy’t seker sy werk verloor...”

Hulle koop nie kos of doeke vir hulle verlore en verlate gesinne, soos wat hulle op die plakkate belowe nie. Hulle koop dwelms om die ondraaglike pyn in hul ledemate te verdoof. Hierdie verligting is tydelik en hulle word deur die gewoonte gedwing om daardie bose sirkel dag ná dag te herhaal.

Die motoriste en jammerhartiges wat so maklik op straat en in winkelsentrums geld gee vir daardie “arme verlore siele” sorg inderwaarheid dat daardie dwelmslawe met elke rand in hul hand ’n stappie nader aan hul dood kom: ’n Dood, eensaam en alleen en inderdaad verlore, iewers onder ’n brug of in ’n yskoue, verlate huis sonder krag of water.

’n Diepte ondersoek deur Solidariteit Helpende Hand het aan die lig gebring dat die meeste“verloresiele”opstraat–daardiemansenvrouemetdieleë,dowweoëenafgematteliggame–baiegraaggehelpwilword.

Maar agter die hunkering om te ontsnap uit die hel van die heroïen wat deur hul are vreet, skuil daar ook die ontsettende vrees vir die onttrekking. Hulle wil, hulle wil só graag, maar hulle is bang.

Jacques Papenfus wat Moeggesukkel in Centurion begin het, kan jou presies vertel hoe om hierdie mense te help: Gaan praat met die mense wat daar was en die kopskuif gemaak het om die hel van dwelms uit hul afgeremde liggame te sweet.

Hulle is daardeur en sal vir julle kan vertel dat die mense op straat smeek om gehelp te word, maar terselfdertyd wegskram van redding omdat hulle nie kans sien om deur die uitmergelende onttrekkingsfase te gaan nie.

“Ek dink daar is nie ’n erger gevoel as die onttrekking van heroïen nie: Jy kan nie eet nie; jy kan nie slaap nie; jou gewrigte is seer; jou rug is seer; jy kry koud; jy kry warm; jy’s naar; jy braak.“Ditvoelfisiesofjydoodgaan.Ekhetal

groot manne in die tronk gesien huil van die onttrekking. Daar is geen genade in die tronk vir onttrekking nie,” verduidelik ene Roland.

Roland se vrou het in sy arms aan ’n oordosis heroïen gesterf terwyl hul vyfjarige seuntjie toegekyk het.

“Die mense besef nie hulle ondersteun dwelms nie. Dis die grootste probleem, want hulle help nie die ou nie, hulle trek hom net dieper af.”

Dit het duidelik uit Helpende Hand se ondersoek geblyk dat die publiek se wanpersepsie van bedelaars by verkeersligte die sosiale krisis weens hierdie probleem net vererger. Geld wat aan hierdie bedelaars gegee word, word nie gebruik om kos of lewensmiddele te koop nie, maar word vir dwelms gebruik. Selfs die kos wat jy aan ’n bedelaar uitdeel, kan verkwansel word om geld vir dwelms te kry.

Uit gesprekke met hierdie bedelaars kon Helpende Hand vasstel dat dié mense werklik

om hulp roep. Dit is ’n desperate, maar wanhopige wekroep terwyl die verskriklike vrees vir onttrekking gedurig in die agtergrond soos ’n drogbeeld oor die wekroep hang.

“Toe begin ons onttrek en van daar af sê jy altyd ek sal more vakansie vat. Vakansie is tyd om reg te kom. Ek sal more, ek sal more, want jy weet nou jy gaan seer hê. Dis elke dag, dis my laaste hit, dis more, more, more, more,” verduidelik Jacques Papenfus die situasie. “Almal wat al probeer het om die gewoonte te breek, ken die pyn van onttrekking.”

Jacques weet, want hy is daardeur.Vra jouself dus af hoeveel van die bedelaars

by verkeersligte bedel vir kos en hoeveel bedel vir dwelms. Voordat jy volgende keer geld deur jou vensterruit aangee en vinnig wegkyk om nie diebedelaarseleweloseoëraaktesiennie,dink weer. Jy het hom dalk net een tree nader aan sy dood gebring.• Lees die volledige verslag op die webtuiste

www.helpendehand.co.za S

Bedelaars en dwelmmisbruik: Moenie gee nieDis winter en dis koud. Hulle STERF OP STREPE langs die strate en in die bosse van Suid-Afrika. Dis julle, die goedhartige motoriste wat hulle daagliks op straathoeke geldjies deur die half-afgedraaide vensters aangee, wat verantwoordelikheid moet vat. Dis julle skuld dat hulle op straat sterf, skryf DE WET POTGIETER.

dwelmafhanklikheidDeur Nicolien Welthagen

Solidariteit Navorsingsinstituut

Opgestel in opdrag van Solidariteit Helpende Hand

September 2015

Foto

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

Hanna is ’n tipiese skoolmeisie met rooi hare en puisies. ’n Mens kan dit nie op die oog af sien nie, maar sy word in baie moeilike omstandighede groot. Sy probeer

haar bes op skool, maar een maal elke maand is syoënskynliksondergoeieredeafwesig.Somsis dit selfs wanneer daar belangrike toetse en eksamens geskryf word. Haar vriendinne sien dit raak, maar almal is te skaam om iets te sê.

Ons as Afrikaanssprekendes praat nie oor sulke dinge nie, want dit gebeur mos nie met óns mense nie. Die realiteit is egter dat meisies in Afrikaanse skole tot 55 dae per jaar skool misloop omdat hulle nie sanitêre produkte het om tydens hul maandstonde te gebruik nie. Ongelukkig is die meeste meisies ook te skaam om oor dié probleem te praat.

Die #HelpHanna-projek is in Vrouemaand deur Helpende Hand geloods om bewustheid van hierdie probleem te skep. Die projek skenk spesiale Hanna-pakkies met die nodige sanitêre produkte, Wet Wipes en ’n antiperspirant aan skole wat dit dan aan behoeftige meisies kan uitdeel.

Die bekende Afrikaanse aktrise Amalia Uys het die rol van Hanna vertolk tydens die bekendstelling van die projek. “#HelpHanna bied ’n oplossing vir soveel meisies daarbuite en die projek maak mense daarvan bewus dat daar wel ’n probleem is. Omdat dit so ’n vanselfsprekende, natuurlike proses is as ’n mens die regte produkte het, dink jy gewoonlik nie eens daaraan dat dit ’n nagmerrie kan word as jy nie die produkte het of kan bekostig nie,” hetUysnáafloopvandiebekendstellinggesê.

Werklike omvang van die probleemHelpende Hand het ’n vraelys opgestel wat anoniem deur meisies van verskillende hoërskoleinGautengvoltooiis.Daarisaltesame 1 311 vraelyste ingevul deur die meisiesvanHoërskoolGerritMaritz,HoërskoolBastion,HoërskoolHerculesenJeuglandHoërskool.Diemeisieswastussen13en18jaar oud en 92% van die meisies het aangedui dat hulle reeds menstrueer.

Die vraag is gevra of hulle genoeg sanitêre produkte vir hul menstruasie het en 8% het gesê dat hulle nie genoegsame produkte vir ’n maand het nie. Die persentasie neem egter drasties toe in minder gegoede skole, waar dit meer as 10% is.

Toe die meisies gevra is of hulle al ooit skool moes misloop as gevolg van ’n tekort aan sanitêre produkte, het 7% “ja” geantwoord.

Die meisies is ook gevra of hulle weet van ander meisies wat ’n tekort aan sanitêre produkte ondervind. Soveel as 14% van die meisies het gesê dat hulle bewus is van ander meisies in die skool wat sukkel met produkte.

“Vir Helpende Hand is dit is onaanvaarbaar datmeisiesvanweë’ntekortaansanitêreprodukte skool misloop en daardeur hul akademiese toekoms waag. Ons wil deur die #HelpHanna-projek seker maak dat meisies in die skool bly en ook die vrymoedigheid het om vir hulp te vra,” sê Michelle Burger, projekorganiseerder by Helpende Hand.

Skole nie altyd bewus van probleemHelpende Hand het ook 16 skole geskakel en gevra of daar na hul mening ’n behoefte aan

sanitêre produkte is. Volgens die respondente by 13 van die skole is daar wel ’n tekort aan sulke produkte.

Die meeste skole het hul eie projekte begin waar daar deur skenkings aan die skool of uit die skool se begroting na die meisies se behoeftes omgesien word. In baie van hierdie skole moet meisies gaan vra vir die produkte, of in sommige gevalle selfs daarvoor betaal.

Skole bevestig dat meisies soms sonder rede afwesig is, maar dat hulle nie met sekerheid kan sê of dit met hul menstruasie verband hou nie.

Die probleem word vererger deurdat die helfte van meisies nie gemaklik daarmee is om hul menstruasie te bespreek nie, selfs nie eens in hul portuurgroep nie. Hierdie meisies is ook nie gewillig om vir hulp te vra nie, wat dit vir skole baie moeilik maak om die omvang van die probleem te bepaal.“Meisiesisbaietrots,”hetdiehoofleiersvan

HoërskoolBastiongesê.“Daaromsalhulleniesommer vir hulp vra nie.”

Wat kan jy doen?• Moedig die meisies in jou lewe aan om

die vrymoedigheid te hê om hul sanitêre behoeftes te bespreek.

• SMS die woord “helphanna” na 38969 en skenk R10 om meisies in die skool te hou.

• Besoek die webtuiste www.helphanna.co.za en maak ’n skenking om ons te help om Hanna-pakkies aan elke skool in die land te voorsien.

• Vir meer inligting, skakel Michelle Burger by 012 644 4390 of stuur e-pos na [email protected]. S

Wie is Hanna? Helpende Hand reik uit na skoolmeisiesBo: Die meisies van Hoërskool Bastion ontvang hulle Hanna-pakkies. Regs: Die aktrise Amalia Uys speel die rol van Hanna saam met Bastion se meisies.

SolidariteitHelpende Hand


in Beweging

Wanneer Afrikaanse skole kwalitatief geëvalueerworddeuropvoedkundiges, nie politici nie, slaag hulle met

vlieëndevaandels.Dieholistieseopvoedingwat kinders by Afrikaanse skole ontvang, is van die beste in die land en staan nie terug vir enige stelsel ter wêreld nie. So byvoorbeeld het Afrikaanse graad 8’s in die internasionale TIMSS-toetse die tiende plek behaal teenoor Suid-Afrika se algehele 45ste plek. Afrikaanse skole behaal uitstekende prestasies in die nasionale matriekeksamen–sommigekennersmeenselfs dat hierdie skole so goed doen dat dit ’n oordrewe gerustheid by Afrikaanse skole skep.

Verder lewer Afrikaanse universiteite voortdurend gegradueerdes op wat met vertroue hul plek in die sakewêreld en op ander terreine regoor die wêreld volstaan. Ek geselsop’ndagmet’ngeëmigreerdeAfrikanerin Atlanta, VSA, wat met groot moeite en rompslomp Afrikaanse bedryfsingenieurs uit Suid-Afrika, hoofsaaklik van die Universiteit vanPretoria,bysyfirmaindieVSAaanstel.Symoeite het my verbaas, aangesien die Georgia Tech-universiteit in Atlanta die beste opleiding vir bedryfsingenieurs in die VSA bied. Sy woorde aan my was: “’n Bedryfsingenieur van Tukkies is ten minste twee keer so goed soos ’n bedryfsingenieur van Georgia Tech”. Hoewel dit slegs een geval is, was sy opmerking baie verblydend en het sy moeite om die Tukkie-ingenieurs te bekom, my beslis oortuig.

Te midde hiervan plaas die Suid-Afrikaanse regering kwaai druk op Afrikaanse skole en universiteite. ’n Mens kan nie help om die verskuilde politieke agenda agter hierdie druk en viktimisasie te sien nie. Soms, en soms heeltemal té gereeld, is Afrikaans se eie sprekers ook van sy grootste opponente. Ons moet egter nie té swartgallig raak oor die stand van Afrikaans nie, want as ons terugkyk in ons taal se verlede kan ons moed skep dat die druk op Afrikaans en toenemende verengelsing beslis niks nuut is nie.

Kyk gerus wat staan in die Patriot-koerant van Saterdag 15 Januarie 1876 …

Een Afrikaanse koerant! Wie het dit ooit

gedroom! Ja, Afrikaanders! een koerant in ons ei’e taal! Dit het bajang moeite gekos om so vêr te kom; dit kan ek julle verseker, want die meeste Afrikaanders is nes steeks pêrde, hulle wil mos nie glo dat ons een ei’e taal het nie. Die ou’e

Patriotte hou vas, en klou vas, an die Hollans taal; die jongmense vind die Engelse taal weer so danig mooi, en o’ertui’e gaat net so moeilik, as om steeks pêrde te leer pronk in dié voortuig. Ons wil nou met ons “Patriot” an die wereld wys, dat ons wel de’entlik een taal het waarin ons kan sê net wat ons wil.

En hoor die pleidooi in die stem van C.P. Hoogenhout as hy oor verengelsing skryf in sy gedig “Fooruitgang” in die Afrikaanse Patriot van 1880:

Engels! Engels!, alles Engels! Engels wat jy siin en hoor

In ons skole, in ons kerke, word ons moedertaal fermoor […]

WI hom ni laat angliseer word geskolde en gesmaad

Tot in die Frystaat en Transvaal al, oweral dieselfde kwaad

“Dis vooruitgang!” roep di skreeuwers, “dis beskawing wat nou kom!”

Di wat dit ni wil gelowe, di is ouderwets en dom.Groot gedeeltes van die geskiedenis van

Afrikaners en van Afrikaans beaam dat vandag se uitdagings nie uniek is nie. Hiermee wil ek geensins die reuse-uitdagings van ons dag minag nie, maar gedigte soos dié van Hoogenhout bevestig dat dit al voorheen swaar gegaan het met ons mense en ons taal. Wanneer ons lees dat dié wat in 1880 nie wou verengels nie as ouderwets en teen vooruitgang afgemaak is, kan ons eintlik maar net glimlag oor die ooreenkomste met die retoriek van vandag.

Op 14 Augustus 2015, presies 140 jaar ná die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners, stig Solidariteit Helpende Hand die Genootskap van Regte Afrikaanse Taalonderwysers (GeRAT). Hierdie vakvereniging gaan die professionele liggaam vir onderwysers van Afrikaans wees. Die doel van GeRAT is om sy lede optimaal by te staan met hul beroep as onderwysers van Afrikaans.

Ons taal is ons trots en ons mag maar aan onseiekantwees–wantdis’ngoeiekantomaan te wees: Dis ’n wenkant; ’n wêreldgehalte-kant. Om aan ons kant te wees, beteken nie by verstek dat ons teen ’n ander kant is nie. Ons wil juis ander aanmoedig om ook aan hulle kant te wees. S

Hoe groter die druk, hoe meer GeRAT Die uitstekende gehalte van AFRIKAANSE SKOLE is onbestrede. Wanneer Afrikaanse kinders nasionaal en internasionaal getoets word, vaar hulle uitstekend. Ten spyte hiervan verkeer Afrikaanse skole en universiteite onder ’n ongelykmatige hoeveelheid druk van regeringskant. Tog, soos Afrikaners van ouds, sal moderne Afrikaners gedy, skryf DR. DANIE BRINK, uitvoerende direkteur van Solidariteit Helpende Hand.

afrikaanse taalonderwyserswww.gerat.co.za’n Inisiatief van Solidariteit Helpende Hand

genootskap vir regteSolidariteitHelpende Hand

®

SolidariteitHelpende Hand

®GeRAT

Dr. Danie Brink

KRAG VAN DIE WET KRY VANDAG NOG ’N PROKUREUR AAN JOU KANT!

SolidariteitFinansiële Dienste

SolidariteitBeweging

SolidariteitFinansiëleDiensteis’ngemagtigdeverskaffervanfinansiëlediensteFSP-nommer: 15556


Kry die KRAG van die WET aan jou kant!

Legal X is ’n gemagtigde verskaffer van finansiële dienste • FSP-nommer: 5277


Skakel ons vandag nog by

0861 10 10 05

REGSHULPVERSEKERING

Solidariteit Finansiële Dienste is ’n gemagtigde verskaffervan finansiële dienste • FSP-nommer: 15556

Daarom bied Solidariteit Finansiële Diensteregshulpversekering in samewerking metLegal X om jou te help om die krag van die wetaan jou kant te kry. Kry vandag nog ’n prokureurin jou diens teen slegs R82 per maand.*

• Telefoniese regshulp – 24 uur per dag.• Regsverteenwoordiging ter waarde

van R45 000 per jaar.• Onbeperkte toegang tot regsdokumentasie.• Afslagtariewe op eiendomsoordragte.

• Skakel 0861 765 734 of besoek www.legalx.co.za

* Bepalings en voorwaardes geld

SFD_LegalXBW:Layout 1 7/24/13 11:01 AM Page 1

Legal X is ’n gemagtigde verskaffer vanfinansiëledienste•FSP-nommer:5277

REGSHULPVERSEKERING

Solidariteit Finansiële Dienste bied regshulpversekering in samewerking met Legal X.

Kry vandag nog ’n prokureur in jou diens teen

slegs R97 per maand.*

Telefoniese regshulp –

24 uur per dag

Regsverteenwoordiging ter waarde van

R45 000 per jaar

Onbeperkte toegang tot

regsdokumentasie

Afslag op eiendomsoordragte

3

4

1

2

* Bepalings en voorwaardes geld

0861 765 734www.legalex.co.za


in Beweging

’n Onooglike mini-Nkandla. Dit is hoe inwoners van Joubertina in die Oos-Kaap na die sogenaamde Rotskuns Museum by die ingang van die dorp verwys. Daar is sowat

agt jaar gelede met die museumprojek begin wat werkgeleenthede in dié Oos-Kaapse dorpie indieLangkloofmoesskepenspesifiekdieerfenis en kultuur van die Khoisan-gemeenskap moes uitbeeld en bewaar.

Volgens AfriForum se inligting is die projek destyds deur die provinsiale departement van omgewingsake van stapel gestuur en sowat R4,6 miljoen is daarvoor bewillig. Die projek sou ’n museum sowel as ’n rotskunsroete insluit.

Dr. Johan Binneman, ’n argeoloog wat langer as 30 jaar by die Albany-museum in Grahamstad gewerk het, is destyds by die projek betrek en genader om ’n sakeplan op te stel.

Volgens Binneman het ’n maatskappy genaamd Aims die kontrak vir die projek gekry en sy sakeplan is feitlik net so gebruik. Dit was egter uit die staanspoor chaoties en ongeorganiseerd en boonop is die Khoisan-gemeenskap nooit behoorlik by die konsultasieproses betrek nie.

Binneman sê die “museum” is niks anders as ’n onooglike struktuur nie, en dat bouwerk opgehou het toe die geld begin opraak het. Net mooi niks gebeur op die oomblik in die sementgeboutjie nie en gedeeltes van die dak is al gestroop.

Kobus Reichert, die Gamtkwa Khoisan-raad se erfenisverteenwoordiger, is net so ongelukkig oor die toedrag van sake.

“Dit is niks anders as ’n ‘mini-Nkandla’ nie waar kontrakteurs, waarskynlik met die regte verbintenisse, deur die staat aangestel is, werk van uiters swak gehalte gedoen het en die gemeenskap geen voordeel hieruit getrek het nie.”

Volgens Reichert is die Khoisan-gemeenskap nooit behoorlik gekonsulteer nie en het daar van die planne dat hulle by die projek betrek sou word en opgelei sou word om dit te bedryf, net mooi niks gekom nie.“Daarwasvandiebeginafkonflikentoe

ons uiteindelik deel van die advieskomitee word, is ons insette in die wind geslaan. Ons het van meet af gesê die projek kan nie volhoubaar wees nie en dat daar nie met bouwerk begin kan word alvorens die nodig wetgewing rakende erfenis in ag geneem is nie.”

Reichert sê hulle het die besteding ook bevraagteken en het geen bevredigende antwoorde gekry nadat meer as R900 000 uitgegee is sonder dat ’n baksteen gelê is nie.

Volgens Reichert weet niemand waar die projek nou trek, hoekom dit nooit voltooi is of wie vir die gemors aanspreeklik gehou moet word nie.

Selfs die DA kan nie antwoorde kry nie.Elza van Lingen, DA-LP, het nog geen

antwoorde gekry op skriftelike vrae wat sy oor

die projek aan die minister van kuns en kultuur in die parlement gerig het nie.

Sy wou weet wat die begroting vir die projek is, hoeveel vordering daarmee gemaak is, aan wie die geld betaal is, of enigiemand van die plaaslike gemeenskap ooit in diens geneem is én wanneer dit eendag voltooi gaan wees.

Die enigste reaksie was dat dié projek nie onder die nasionale departement van kuns en kultuur of die Oos-Kaapse departement van sport, ontspanning, kuns en kultuur val nie.

Marnus van Staden, AfriForum se provinsiale verteenwoordiger in die Oos-Kaap, meen dit is onaanvaarbaar dat belastingbetalers se geld so verkwis word. Hy het met ’n onafhanklike boukontrakteur gepraat wat meen hy sou die museum vir minder as R1 miljoen kon oprig.

AfriForum en sy Langkloof-takverteenwoordigers spartel ook geruime tyd om antwoorde by die Koukamma-munisipaliteit te kry, aangesien die gebou op munisipale grond geleëis.

’n Brief is gestuur aan Sabelo Nkhuhlu, munisipale bestuurder, waarin gevra word wat die situasie rakende die onvoltooide projek is.

Volgens AfriForum moet die munisipaliteit die nasionale wet op bouregulasies en boustandaarde nakom.

AfriForum het die munisipaliteit ingelig dat hy regstappe sal moet doen as hy aanhou versuim om op navrae te reageer en antwoorde te gee. S

“Mini-Nklandla” het Joubertina-inwoners boosDeur Alet Rademeyer

AfriForum


in Beweging

AfriForum het in Augustus daarin geslaagomindieMafikeng-hooggeregshof in Noordwes ’n suksesvolle uitsettingsbevel teen onwettige besetters te kry.

Dit volg nadat onwettige besetters vroeërinAugustusstruktureopDougieLake en sy pa, Johan van der Merwe, se grond by die Rooikoppies-kleinhoewes in die Buffelspoort-omgewing begin oprig het. Die burgerregteorganisasie AfriForum is om hulp genader.

Ingevolge die hofbevel moet die besetters verwyder word en geen verdere besetting of oprigting van strukture mag plaasvind nie.

“AfriForum gaan die balju opdrag gee om die bevel so spoedig moontlik te beteken en uit te voer,” het Marcus Pawson, provinsiale koördineerder van Noordwes, gesê.

Pawson het gesê die uitspraak word verwelkom, maar dat AfriForum teleurgesteld is in die wyse waarop die Marikana-polisie die saak van die begin af hanteer het. “Die polisie is veronderstel om ’n saak van betreding te open wanneer grondeienaars hul hulp inroep. Dit het nie hier gebeur nie en die versuim deur die polisie het veroorsaak dat dringend hof toe gegaan moes word om die besetters te stuit.”

Lake en Van der Merwe woon in Randfontein en ry elke dag na hul eiendom naby Marikana waar hulle ’n werkswinkel bedryf.

Hulle is Saterdag deur ’n werknemer wat op

die kleinhoewe bly, ingelig dat ’n groep mense besig is om die grond te beset. Die besetters het begin om pale in te slaan en afmetings te doen. Hulle het met voertuie op die kleinhoewe aangekom en van hulle het glo rooi T-hemdesoosdieEFFsŉgedra.

Die eienaars het probeer om ’n klag van betreding by die polisie aanhangig te maak, maar die polisie was na bewering net bereid om ’n inskrywing in die voorvalle-boek te maak.

Volgens Lake is hulle deurentyd tussen verskillende polisielede verwys, maar sonder sukses. “Ons is van bakboord na stuurboord gestuur en het die indruk gekry dat die polisie ons nie wil help nie.

“’n Mens kan nie vir ’n ander beskryf wat deur jou kop gaan as mense onwettig op jou eiendom begin aankom en sommer net begin penne inkap en sinkhuise bou nie.“Waarisdiewetenordeindieland?Hoe

stop mens so iets as jy voel dat die polisie nie bereidisomjoutehelpnie?”

Die aanvanklike drie sinkhuisies het binne enkele dae tot twintig toegeneem.

Lake en Van der Merwe het gesê hulle het heeltemal magteloos gevoel en nie geweet wat hulle te doen staan as die plakkers nie summier verwyder word nie. “Hoe moet mense in hierdie land voortgaan en help om werk te skep as onregverdigheid en onwettigheid soos hierdievoorkom?”

Hulle het die hofuitspraak verwelkom. S

AfriForum kry uitsettingsbevel teen onwettige besetters

Deur Alet Rademeyer

Inwoners spaar duisende aan eiendomsbelasting

Deur Alet Rademeyer

Ingryping deur AfriForum die afgelope maande by ’n foutiewe waardasierol in Phalaborwa in Limpopo het inwoners van

dié dorp gehelp om derduisende rande aan eiendomsbelasting te spaar.

Morné Mostert, provinsiale koördi-neerder, het gesê AfriForum het drie maande gelede begin om ’n dispuut met die Ba-Phalaborwa- plaaslike munisipaliteit te verklaar oor onbehoorlike verhogings in eiendomswaardasies.

Volgens Mostert het AfriForum se aksie daartoe gelei dat die waardeerder die eiendomme waaroor dispute ingedien is, herwaardeer het en ’n nuwe waardasie vir dié eiendomme opgestel het.

Jane Williamson, voorsitter van die AfriForum-tak op dié dorp, het gesê sowat 50 inwoners het dispute verklaar. Die hersiening van hul eiendomswaarde het daartoe gelei dat die waardasies met tussen R180 000 en R750 000 verlaag is.

“Dit beteken ’n enorme verligting vir inwoners en veral bejaardes wat reeds sukkel om verhoogde munisipale rekeninge te betaal,” het sy gesê.

Williamson se eie eiendom se waarde is van R920 000 na R780 000 verlaag. Dit beteken ’n verlaging van R1 200 per jaar oor die volgende vyf jaar. “Dit maak ’n groot verskil aan ’n mens se uitgawes.”

Volgens Williamson het die nuwe waardasierol op 1 Julie in werking getree en inwoners sien nou eers op hul rekeninge wat die implikasie is. “Talle inwoners wat nie ’n dispuut verklaar het nie, gaan ’n baie groot skok kry as hulle die verhoogde tariewe sien.

“Ek het reeds van gevalle gehoor waar individue se rekeninge van R560 per maand verdubbel het of van R500 na R1 500 gestyg het. ’n Bejaarde vrou het my in trane gebel en gevra om haar dringend te help omdat sy nie die verhoging kan bekostig nie.”

Mostert en Williamson het gesê inwoners wat negatief geraak word, moet by AfriForum aansluit sodat daar vir hul regte en beter tariewe beding kan word.

“Gemeenskappe kan nie toelaat dat munisipaliteitesulkehoëbelastingsafdwingomdat die eiendomme buitensporig hoog gewaardeer is nie,” het Mostert gesê. S


in Beweging

Net ses van die 56 vullisterreine wat AfriForum vanjaar geoudit het, voldoen aan 80% of meer van die minimum vereistes waarvolgens vullisterreine

gereguleer word. Dit beteken 50% van munisipaliteite kom nie hul verantwoordelikheid rondom behoorlike afvalbestuur na nie.

Volgens Jaco Grobbelaar, omgewings-koördineerder by AfriForum, is dit duidelik dat die bestuur van huishoudelike afval in Suid-Afrika tans talle uitdagings in die gesig staar.

Luidens ’n 2012-verslag oor die toestand van die omgewing is daar bereken dat 42 miljoen m³ huishoudelike afval en 5 miljoen m³ gevaarlike afval jaarliks gege-nereer word. Die nie-nakoming van behoorlike regulasies by stortingsterreine besoedel die lug, die omgewing en waterbronne. “Dit mag nie geduld word nie, want dit raak gemeenskappe se gesondheid en veiligheid direk,” het Grobbelaar gesê.

AfriForum het in 2014 die #skoonSA-inisiatief begin wat daarna streef om ’n positiewe verandering in die bestuur van vullis regoor die land teweeg te bring. Uit dié inisiatief het die projek “Moenie met ons rommel mors nie” voortgevloei. Die projek is daarop gemik om die minimum nakomingsvereistes van stortingsterreine in munisipaliteite van AfriForum se 130 takke te oudit en dit met hul vullisbestuurslisensies te vergelyk.

Onvoldoende afvalbestuur, die ineenstorting van infrastruktuur, korrupsie, gesondheids- en veiligheidskwessies, aardverwarming en besoedeling het die burgerregte-organisasie genoodsaak om tot die stryd toe te tree om burgers se grondwetlike regte te beskerm.

AfriForum het verlede jaar 83 vullisterreine geoudit teenoor vanjaar se 56. Die afname kan toegeskryf word daaraan dat sommige van dieterreinenáverledejaarseoudittotsoŉmate herstel is dat dit nie nodig was om dit weer te oudit nie, te danke aan AfriForum se ingrypingsaksies.

Die meeste vullisterreine wat in vanjaar se oudit nie aan die minimum vereistes voldoen het nie, is in die Vrystaat (10). In Mpumalanga het sewe vullisterreine nie die paal gehaal nie, met ses elk in die Oos-Kaap, Noordwes en Limpopo, vyf in die Noord-Kaap, vier in Gauteng en drie elk in KwaZulu-Natal en die Wes-Kaap.

Die vullisterreine wat in die oudit per provinsie die swakste gevaar het, was Paulpietersburg in KwaZulu-Natal en Brandfort indieVrystaat–elkeenvandiévullisterreinehet slegs 4% in die oudit behaal. Delareyville in Noordwes, Springbok en Williston in die Noord-Kaap en Louterwater in die Oos-Kaap het nie veel beter gevaar nie, met 8% elk. Machadodorp het in Mpumalanga die swakste gevaar met 16%, Leeupoort in Limpopo met 24%, en Heidelberg in Gauteng met 32%. Ladismith het in die Wes-Kaap die swakste

gevaar met 36%. ’n Vullisterrein moet 80% kry om aan wetgewing te voldoen. Die beoordeling van die terreine is gedoen op grond van ’n vraelys met 25 kriteria.

Julius Kleynhans, hoof van omgewingsake by AfriForum, het gesê die oudit van stortingsterreine toon dat politieke wil nodig is om afvalbestuur volhoubaar te maak.

“Uit vanjaar se verslag is dit duidelik dat die gehalte van afvalbestuur en die bestuur van vullisterreine sedert verlede jaar verder agteruitgegaan het. Dit hou verband met ’n gebrek aan bestuur en munisipaliteite se verontagsaming van hul verantwoordelikheid.

“Wanbestuur van vullisterreine word onder meer veroorsaak deur korrupsie, gebrek aan leierskap en aanspreeklikheid, volslae minagting van wetgewing, onvoldoende fondse vir rehabilitasie en wanbesteding van fondse,” meen Kleynhans.

Hy het gesê die verslag sal aan die Groen Skerpioene oorhandig word vir verdere ondersoek na vullisterreine wat nie aan minimum vereistes voldoen nie.

Die koördineerders van AfriForum wat aan dié omvattende projek gewerk het, is Chris Fourie (KwaZulu-Natal), Johann Hattingh (Wes-Vrystaat), CW Els (Oos-Vrystaat), Lambert de Klerk (Noord-Kaap), Marcus Pawson (Noordwes en Gauteng-Suid), Hein Gonzales (Mpumalanga), Alta Swart (koördineerder: Vryburg-tak) en Morné Mostert (Limpopo). S

AfriForum ruk talle vullisterreine landwyd regDeur Alet Rademeyer


in Beweging

“Daar is, behalwe vir gehalteopleiding, nog een geheime bestanddeel wat Sol-Techŉuniekevoordeelbo ander tegniese kolleges

gee–ŉtikkiefinesse.”SósêPhilipMinnaar,hoofvan dié tegniese kollege. En dit is waarlik so as jy kyk na die woema wat Sol-Tech se vrouestudente en -personeel het.

Die wêreld van tegniese kolleges en tegniese loopbane was in die verlede tradisioneel meer ŉmanswêreld,maarSol-Techisbesigomdiétradisie ’n nekslag toe te dien. Buiten die hele paar vrouestudente, is 44% van sy personeellede van die skoner geslag. Minnaar is van mening dat die vrouestudente ’n rustigheid in die werkswinkels bring.“Onsvrouestudentestel’nhoëstandaard,veral met werk waar netheid, presisie en keurigheid vereis word.”

Om bogenoemde stelling beter toe te lig, gesels Solidariteit Tydskrif met ’n paar dames in Sol-Tech se geledere:

Katryn Flemming: Sol-Tech se eerste vroulikelektorenselfookŉoudstudentenstudenteraadslid van Sol-Tech.

Hoekom het jy by Sol-Tech aangebly as dosent?“Ek het besef opleiding is my passie en dat ek baie graag die kennis wat ek by Sol-Tech opgedoen het aan toekomstige studente wil oordra,” vertel Katryn.

As jy ’n stukkie raad aan studente kan gee wat in een reël opgesom kan word, wat is dit?“Hou by die beginsels en jy sal suksesvol wees.”

Lynette Kriel:ŉLektorinteoretiesevakkebydiekollegewathaarkwalifikasieiningenieursweseaan Sol-Tech behaal het en ook binnekort haar vaktoetsaselektrisiëngaanaflê.

Is daar enige studentestaaltjies wat jy kan deel?“Die beste staaltjies hou gewoonlik verband met die studente se voorkoms. Hulle doen gereeld iets buitengewoon soos om hul baarde halfpad af te skeer vir Lentedag, of om mekaar se klere op sportdae aan te trek, wat tot die gevolg het dat sommige studente se klere óf heeltemal te klein óf heeltemal te groot is.”

Hoekom het jy besluit om by Sol-Tech te werk?“Ditisŉvoorregomŉverskilinjongstudente se lewens te maak. Ek wou graag by ’n organisasie werk waar dit die prioriteit is. Ons help om studente se beroepskeuses te verwesenlik en om hulle dienooreenkomstig die verskillende ambagsrigtings op te lei om met toekomsvooruitsigtebyŉwerkplekintestap,”sêLynette.

Leani Nel:ŉStudentbySol-TechwattansbesigismethaarkwalifikasieinDieselwerktuigkunde vertel dat sy by Sol-Tech kom studeer het sodat sy die beste opleiding in

haar vakrigting kon ontvang. “By Sol-Tech berei hulle jou ten volle voor op vir die werkplek eendag”. “Omŉdieselwerktuigkundigetewees,

was nog altyd my droom. Om te weet hoe masjinerie werk, is vreeslik interessant.” Die droom het begin die dag toe haar pa die eerste keer met hul dieselmodel Land Cruiser die werf ingery het en hulle hom saam-saam opgeknap het.

Leani vertel ook dat haar drome intussen vlerke gekry het. “Ek wil eendag my eie dieselwerkswinkel oopmaak.”

Monique Pretorius: ŉStudentbySol-Tech, wat tans besig is om haar as gereedskap- ensetmaatmakertekwalifiseer,verteldatsyeers onderwys studeer het en toe tot die besef gekom het dat dit nie haar roeping is nie.

“Nadat ek besef het onderwys is nie vir my nie,hetekvirŉrukbyŉmyngewerkenditisook waar ek my belangstelling in gereedskap-maak ontwikkel het,” vertel Monique.

“Ek het gehoor Sol-Tech bied die beste gehalteopleiding in hierdie rigting en het dadelik ingeskryf. Die toerusting waarop ek werk, gee aan my die uitdaging wat ek soek. Die toleransie is baie klein en dit verg dus baie detail,” vertel sy. Sy stel ook baie belang in CNC-programmering en beoog om haarself verder daarin te spesialiseer sodra sy haar ambagskwalifikasieverwerfhet. S

Die vroue van Sol-Tech staan hul manDeur Cilleste van Dyk

Katryn Flemming Lynette Kriel

Leani Nel Monique Pretorius


in Beweging

FOKUS OPDieselwerktuigkunde

Diekwalifikasieinvoertuig-herstelen -instandhouding handel oor die algehele versiening van swaarvoertuie,

asook die verwydering, afbreek en vervanging van onderdele asook verstellings aan voertuie se stelsels soos onder meer remme, brandstofbeheer en aandryf-eenhede. Die standaardenvlakvandiekwalifikasiesteldiestudente in staat om doeltreffend in enige bedryf te werk en om die uitdagings van die dieselwerktuigkundige bedryf te hanteer.

Hoe sal die opleiding wat Sol-Tech in dieselwerktuigkunde bied, studente eendag in diewerkplekhelp?“Diefeitdatonspraktiesewerk doen, en nie net teorie nie, help om onsŉbeterperspektiefopdieopleidingtegee.Disŉvoordeelwatonsboanderhetwatdadelikbyŉeerstewerkinstap.Diepraktiese en teoretiese opleiding is goed en dit maak dat jou kennis wyer strek as net hoe ŉenjinofewenaarwerk,”sêHendrikNellde Klerk.

Dana Janse van Rensburg voeg by dat praktiese werk die volgende behels: Meeste van die komponente wat in die handboeke behandelword,wordookfisiesuitmekaargehaal sodat ‘n mens kan sien hoe werk dit binne-in en dit maak dat jy beter kan onthou. “Daar is ook baie goed waaraan ek vir die eerste keer gewerk het, en dit sal my help om met die nodige kennis by die werkplek eendag in te stap.”

Pieter-Jan le Roux sê hy sal Sol-Tech beslis vir opleiding aanbeveel. “Ja, ek sal iemand verwys om by Sol-tech sy ambagskursus te doen. Die lektore help ‘n mens waar hulle kan en hul opleiding in teorie en prakties is uitstekend. Ek het navorsing gedoen oor ander opleidingsentrums en Sol-tech is by verre die beste opsie om jou ambagskursus te voltooi.

Stephan ‘O Donuvan voeg by Sol-Tech is ŉvriendelikeengeorganiseerdeinstellingmetreëls.“DisŉAfrikaanse,Christelikeinstellingen al word die ambag se terminologie ook in Engels aangebied, word daar baie moeite gedoen om seker te maak dat jy die strekking verstaan.” S

Sol-Tech

Ajaniisŉonafhanklikeplasingsmaatskappy wat nie net Sol-Tech-studente by goedgekeurde werkgewers plaas om hul praktiese ondervinding op

te doen nie, maar ook die hele proses van Seta-registrasietotbykwalifikasiefasiliteer.“Ajanispeelŉbaiebelangrikerolindie

totale waarde wat Sol-Tech ons studente bied,” aldus Paul van Deventer, besturende direkteur van Sol-Tech. “Ditisŉuniekeeneksklusiewediens

aan studente en werkgewers. Honderde Sol-Tech-studente word deur die jaar uitgeplaas om hul indiensopleiding van 12 maande, met Ajani se bystand, te voltooi.”

Die tempo van plasings is só goed dat Sol-Tech-studente in sommige gevalle reeds ŉmaandvoordathulleSol-Techverlaat,ŉwerkgeleentheidbySeta-goedgekeurdewerkgewers het, waar hulle deurlopend gemonitor word. In die verlede het studente soms tot vier maande vir plasings gewag.

Volgens André Vermaak, uitvoerende hoofvanAjani,isdaarŉgrootbehoefteaangoed opgeleide vakleerlinge. Ajani tree op as

skakel tussen vakleerlinge en werkgewers. “Die reputasie van die gehalteopleiding wat Sol-Tech bied, strek reeds baie wyd.

“Sommige werkgewers stel eenvoudig niemandandersasŉSol-Tech-studentaannie,”vertel Vermaak.

Daar is tans 277 werkgewers wat deurlopend Sol-Tech-studente deur Ajani in diens neem, en Ajani ontvang weekliks navrae van nuwe werkgewers wat Sol-Tech-studente

wil aanstel. Omŉgoedopgeleidestudent

in diens te neem, word die tyd wat werkgewers aan opleiding bestee drasties verminder, met optimale resultate vir hul

produksie-uitsette. Ajani is werkgewers se oplossing: deurdat

hulle topstudente in diens neem, hoef hulle nie oor die nuwe aanstellings se vaardighede te twyfelnie.Ditisdanookŉnoodsaaklikeskakelin die algehele opleidingsproses.

Dit blyk dat Ajani in hierdie stadium die enigste maatskappy is wat hierdie diens lewer, met die vooruitsig om net vanjaar meer as 230 studente vir indiensopleiding in die werkplek te plaas. S

Van links na regs: Hes Hitge, verantwoordelik vir plasings en reëlings in verband met vaktoetse vir voornemende meulmakers, passer-en-draaiers asook passer-en gereedskapmakers; André Vermaak, uitvoerende hoof van Ajani en kundige in arbeidsverhoudinge; Jenny la Grange, departementshoof van Ajani verantwoordelik vir interne prosesse en stelsels; en René Vermaak, verantwoordelik vir plasings en reëlings in verband met vaktoetse vir dieselwerktuigkunde-, elektrisiën- en sweiserstudente.

Ajani versterk Sol-Tech met die plasing van topstudente


Stuur jou regsvrae na: Jy & die reg, Posbus 11760, Centurion, 0046;stuur ‘n e-pos na [email protected]; of faks na 012 664 1102.jy & die Reg

Siekverlof word ingevolge artikel 22 van die Wet op Basiese Diensvoorwaardes gereguleer.Artikel22bepaaldatŉwerknemer geregtig is op ses weke se betaaldesiekverlofinŉsiklusvan36

maande. Tydens die eerste ses maande vandat ’n werknemer begin werk het, is hy of sy geregtig op een dag se betaalde siekverlof vir elke 26 dae gewerk. Die werknemer moet ingevolge artikel 23 van die Wet op Basiese Diensvoorwaardes bewys lewer van siekte. ’nWerkgewerkan’nmediesesertifikaatvereis

voordat hy ’n werknemer betaal wat vir meer as twee agtereenvolgende dae afwesig was, of indien die werknemer meer as twee keer in ’n tydperk van agt weke siekverlof neem.

Geldige redes mag bestaan waarom die tien dae van jou salaris verhaal is. Dit mag wees dat jy nog nie ses maande by die werkgewer werk nie. Soos genoem, bepaal die Wet op Basiese Diensvoorwaardes dat jy vir die eerste ses maande van jou diens slegs geregtig is op een dag se siekverlof vir elke 26 dae wat gewerk is.

Dit mag wees dat jy reeds al die siekverlof waarop jy geregtig is, uitgeput het. Jy en die werkgewer kan in so ’n geval ’n ooreenkoms bereik waarvolgens dit van jou gewone verlof afgetrek word, anders sal dit as onbetaalde verlof geag word. Sou jy egter wel op tien dae se siekverlof geregtig gewees het en die werkgewer het dit steeds van jou betaling afgetrek, kan dit wees omdat die werkgewer nie glo dat jy wel siek was nie. Die werkgewer kan moontlik aanvoer dat daar ’n geskiedenis van die misbruik van siekverlof is. Jy kan by wyse van ’n interne grief versoek dat die saak billik hanteer word en dat jy die geleentheid gegun word om jou kant te stel.

Indien nie een van die bogenoemde gevalle van toepassing is nie, kan die saak na jou naaste kantoor van die departement van arbeid verwys word. Dié kantoor sal die werkgewer kontak en uitvind hoekom die geld van jou salaris verhaal is.

Die vertrekpunt sal altyd wees om eerstens by die werkgewer ’n salarisnavraag te doen oor die niebetaling van siekverlof. Afhangend van die antwoord, kan besluit word hoe die saak verder hanteer moet word. S

Werkgewer staan nie siekverloftoe–hoegemaak?ŉLeservra:“Ekhet’ngeldigemediesesertifikaatbymywerkingehandigwaarvolgensekvirtiendaeafgeboekis,maartoeeknamysalarisstrokiekyk,sienekdattiendaevanmysalarisafgetrekis.Watstaanmytedoen?”PHIL DAVEL, ŉregsadviseurbySolidariteitRegsdienste,antwoord.

Foto

: isto

ckph

oto

.com

in Beweging

Duisende afgevaardigdes, lede en vriende van instellings van die Solidariteit Beweging sal na verwagting op Saterdag, 10 Ok-toberinPretoriabyeenkomvirŉ

historiese Toekomsberaad.Dié beraad volg die Krisisberaad op, wat

op 5 Mei vanjaar gehou en deur 1 500 mense by die Voortrekkermonument bygewoon is. Verskeie resolusies is toe aanvaar ter oplossing van die land se kernprobleme. By die Toekoms-beraad sal omvattende werkbare planne vir dié probleme bekendgemaak word.

Flip Buys, voorsitter van die Solidariteit Beweging, het gesê die planne is gebaseer op die idee van selfstandigheid vir Afrikaners. “Die beraad gaan werklik ’n geskiedkundige gebeur-tenis wees waar van die grootste planne wat nóg deur burgerlike instellings gemaak is, aange-kondig sal word. Geen plan sal aanvaar word as ons nie weet dat dit in werking gestel kan word nie. Deur dié planne wil ons die grondwet-like ruimtes vir kultuur en taalgemeenskappe

prakties opneem. Regte vir gemeenskappe verwerklik nie vanself nie. Gemeenskappe moet self deur doeltreffende burgerlike instellings hul plek opneem.”

Meer as 20 werkkomitees het die afgelope maande gewerk om die planne voor te berei wat gevloei het uit die meer as ’n duisend insette wat die Beweging ná die Krisisberaad ontvang het

Dr. Dirk Hermann, bestuurshoof van Soli-dariteit, het gesê ván die planne wat bekendge-maak gaan word, fokus daarop om gelykheid in die werkplek te bevorder en onbillike rasse-diskriminasie te keer.

Ander planne wat bekendgemaak gaan word, sal daarop fokus om toegang vir Afrikaners tot goeie werk te verseker.

Kallie Kriel, uitvoerende hoof van AfriForum, het verduidelik dat dié burgerregte-organisasie dit by sy afgelope Nasionale Kongres duidelik gemaak het dat die tyd vir selfdoen aangebreek het. “Die staat is besig om teen ’n kommerwek-kende tempo te verval. Basiese regeringsfunk- sies word nie meer na behore vervul nie en dit

is duidelik dat Afrikaners deur die regering en die ANC as politieke slaansakke gebruik word.

“Afrikaners kan nie hul hoop op die regering plaas om vir hulle ’n toekoms te skep nie. Ons wil self besluit oor sake wat ons regte raak en daarom sal ons meer intensief betrokke raak by selfdoen-aksies, soos ingryping op plaaslike- regeringsvlak en veiligheidsinisiatiewe om vir onsself ’n goeie toekoms te skep.”

Danie Brink, uitvoerende hoof van Solidari- teit Helpende Hand, het gesê beraadgangers sal ingelig word oor die organisasie se Skoleonder-steuningsentrum (SOS) wat daarop gemik is om steundienste vir kinders te lewer. Daar sal ook aangekondig word hoe die Studiefondssentrum vir jongmense uitgebrei sal word om te verse-ker dat elkeen wat wil, kan studeer en sy volle potensiaal kan ontgin.

Die Toekomsberaad gaan by die Heartfelt Arena in Pretoria aangebied word. Daar is be- perkte plek en voorafbesprekings is noodsaaklik. Besoek www.toekomsberaad.co.za om te registreer. S

Duisende by historiese Toekomsberaad verwag


in Beweging

Schedule 8 of the Labour Relations Act makes provision for employers to dismiss employees under certain circumstances. According to this schedule, employers maydismissemployeesforeither–

• misconduct,• incapacity, or• as a result of the operational requirements of

the employer.Dismissal must always be for a fair reason

and must follow a fair procedure. Each form of dismissal has its own procedural requirements.

A dismissed employee may challenge the dismissal on the grounds that it was either substantively unfair, procedurally unfair or both. What this means is that if there were very good reasons to dismiss the employee (substantive fairness) but the employer failed to follow a fair procedure prior to dismissing the employee (procedural unfairness), compensation may be awarded to the dismissed employee.

It is also necessary to differentiate between dismissal due to misconduct, incapacity and the operational requirements of the employer.

Operational requirement dismissal is also known as retrenchment, and section 189 of the Labour Relations Act serves as a guideline for this type of dismissal.

Misconduct can be described as the employee’s failure to adhere to the rules and policies of the employer during working hours and sometimes even after hours. Such behaviour is normally deliberate and not as a result of circumstances beyond the control of the employee. Some common forms of misconduct are theft, dishonesty, negligence and insubordination.

Incapacity on the other hand is described in Schedule 8 of the Act. The Code of Good Practice on Incapacity divides incapacity into two categories, namely–• incapacity due to poor work performance, and• incapacity due to ill health or injury.

Dismissal for incapacity is also described as no fault dismissal, whereas dismissal for misconduct is normally the result of the deliberate actions of the employee.

This article focuses on dismissal due to incapacity based on ill health.

Incapacity on the grounds of ill health or injury may be temporary or permanent.

If an employee is temporarily unable to work, the employer should investigate the extent of the incapacity or the injury. If the employee is likely to be absent for a time that is unreasonably long in the circumstances, the employer should investigate all the possible alternatives short of dismissal.

When alternatives are considered, relevant factorsmightinclude–• the nature of the job,• the period of absence,• the seriousness of the illness or injury, and• the possibility of securing a temporary

replacement for the ill or injured employee.In cases of permanent incapacity, the employer

should ascertain the possibility of securing alternative employment or adapting the duties or work circumstances of the employee, to accommodate the employee’s disability. During the investigation referred to above, the employee should be allowed the opportunity to state a case in response and be assisted by a trade union representative or a colleague.

The degree of incapacity is relevant to the fairness of any dismissal. The cause of the incapacity may also be relevant. Particular consideration should be given to employees who are injured at work or who are incapacitated by work-related illness. The courts have indicated that the duty of the employer to accommodate the incapacity of the employee is more onerous in these circumstances.

It is also important to note that different criteria and requirements apply to incapacity due to ill health (sometimes referred to as medical retirement), pension payment and compensation awarded by the Compensation Commissioner. In practice it may be that an employee is found to beincapacitatedtocontinuetoworkforaspecificemployer and is subsequently dismissed, but the employeeisnottotallyunfittoworkintheopenlabour market and may still be able to do other work, and will therefore not qualify for pension. It is also important to note that an employer could decide that the employee suffers from an occupational injury while the Compensation Commissioner decides it is not an injury on duty and that no compensation is therefore payable.

Guidelines in cases of dismissal arising from ill health or injuryTo determine whether a dismissal arising from ill healthorinjuryisunfair,oneshouldconsider–(a) whether or not the employee is capable of

performing the work, and(b) iftheemployeeisnotcapable–

(i) the extent to which the employee is able to perform the work,

(ii) the extent to which the employee’s work circumstances might be adapted to accommodate disability, or, where this is not possible, the extent to which the employee’s duties might be adapted, and

(iii) the availability of any suitable alternative work.

Several case law examples exists for dismissal due to ill health and in many of these cases the court’sfindingswereinteraliaasfollows:• The employer should have embarked on

a structured assessment of the employee’s condition and assisted him/her with adaptation.

• The employer failed to apply Items 10 and 11 of Schedule 8 of the Code of Good Practice: Dismissal under the Labour Relations Act and the Code of Good Practice on the Employment of People with Disabilities under the Employment Equity Act.

• Disability status is not to be considered only as a weapon to claim special treatment undertheaffirmativeactionprovisionsinChapter 2 of the Employment Equity Act, but should also be considered as a shield to protect the person who has a disability from being dismissed from employment for a reason related to that disability.

• Employers are required to look for suitable alternatives and to adapt the employee’s current role where possible to accommodate the employee’s circumstances.

The golden rule remains: Dismissal should be the last resort.

Referral of disputesDisputes over a dismissal based on incapacity due to ill health or injury must be referred (on the prescribed form) to the relevant forum within 30 days of the date of dismissal.

In all cases where employees are dismissed for ill health it is advisable that they should consultaregisteredfinancialadviser.SolidarityFinancial Services can assist in this regard. Members can contact them at 0861 10 10 05 or visit the website www.solidariteit.co.za. S

Dismissal for incapacity due to ill health

pho

tog

Raph

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

“Betaal R100 000 of verloor jou rekenaar, jou data, alles!”Ditklinkbynasoosŉaanhalinguitŉrolprent:dieontvoerders soek geld voor jy

ŉgeliefdeofŉkosbarebesittingkanterugkry.Ongelukkigisditdeesdaeookŉwerklikheid

asditbytegnologiekom.Kuberboeweinfiltreerjou rekenaar, neem beheer van al jou data, dokumente en waardevolle inligting en weier om dit vir jou terug te gee voor jy betaal.

Die ondersoekendejoernalistiek-televisieprogram Carte Blanche het op Sondag, 23 Augustus berig oor dié tipe misdaad en mense gewaarsku om versigtig te wees. Hulle het kykers gewaarsku om vir die volgende gevaartekens op die uitkyk te wees:• Moenie vreemde e-posse oopmaak of opvreemdeskakelskliknie.ŉMensontvang byna daagliks e-posse wat jou inligdatjyoorseegeldgewenhetofŉverlangse familielid is van iemand wat van ŉanderlandafgeldinjoubankrekeningwil inbetaal. Die e-pos versoek jou dan om jou bankrekeninginligting in te vul. Nie net kan dit gevaarlik wees om jou persoonlike inligting bekend te maak nie, maar die e-pos of skakel waarop jy moet klik, kan ook die

virus bevat wat die skelms nodig het om jou rekenaarteinfiltreer.

• Moenie vreemde dokumente oopmaak wat aanŉe-posaangehegisnie.Dieviruswordsomsgeskryfomsoosŉfoto-aanhangselte lyk. Sodra jy op die foto klik om dit oop te maak, word die virus op jou rekenaar geaktiveer.

• Moenie op boodskappe klik wat verskyn as jyopdieinternetisnie.Wanneerjyopŉwebbladis,flitsdaarsomsŉboodskap

soos “Click here, you are a winner” of “Yourcomputer’ssoftwareisoutdated–

click here to update now”. Moet onder geen omstandighede op dié tipe boodskappe klik nie. Virusse verbloem hulself as mooi boodskappe en wag net dat jy daarop

moet reageer.• Hou jou antivirussagteware op datum. Maak seker jou rekenaar se antivirusprogram

is op datum en dat jy gereeld jou rekenaar laat toets. Die meeste rekenaars wat Microsoftgebruik,hetreedsŉgeïnstalleerdeantivirusprogram. As eienaar moet jy net seker maak dat dit opgedateer is en bly.

• Rugsteun jou inligting en data. Dit is belangrikomopŉeksterneplekkopieëtebêre van al die inligting en data wat vir jou

vanwaardeis.ŉRugsteunwateenkeerperweekgemaakword,isreedsŉgrootverbeteringopgeenrugsteunnie–indieniets met jou rekenaar gebeur, verloor jy darem nie te veel inligting nie.

• Reageer onmiddellik. Indien jy opmerk dat iets op jou rekenaar verdag voorkom of as daar vreemde boodskappe op die skerm verskyn, reageer onmiddellik daarop. Skakel dadelik jou rekenaar af. Moet dit nieselfprobeerregmaaknie–neemjourekenaarnaŉkennertoeof,indienditŉwerkrekenaar is, vra die IT-departement

om te help.• Indien jou data en inligting gesteel word en jykryŉboodskapdatjyŉgrootbedraggeld moet betaal voor jy dit kan terugkry, moenie daarop reageer nie. Die kans dat jy jou inligting of data gaan terugkry, is skraal. Trefvoldoendevoorsorgmaatreëls–weeseerdervoorbereidenmaakrugsteunkopieëvan al jou data. Wees versigtig en op die uitkyk vir verdagte skakels en e-posse.

• Bogenoemde artikel is aangepas vanuit Carte Blanche se insetsel “The top ten tips to protect yourself from Malware”. Besoek http://carteblanche.dstv.com/malware-

protection vir die oorspronklike artikel. S

Beskerm jouself só teen kuberkrakers

Foto

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

Solidariteit glo dat sy lede nie slegs ekonomiese wesens is nie, maar dat hulle binne ’n gemeenskap funksioneer. Deur die jare het Solidariteit dus reeds sy beskermingsambreel vergroot sodat

werknemers en hulle gesinne in elke lewensfase ondersteun kan word.

Solidariteit is die enigste Christelike vakbond in Suid-Afrika. Geen ander vakbond in Suid-Afrika doen so baie op soveel verskillende vlakke vir hulle mense nie. Die Solidariteit-agenda is die fondament wat alles rig wat deur Solidariteit aangepak word:• Christelike grondslag• Kollektiewe bedinging• Verbintenis tot Suid-Afrika en die grondwet• Onafhanklik van partypolitiek• Beskerming van minderhede en demokrasie• Regstellende aksie• Afrikaans• Vryemark-ekonomie• Verantwoordelike werksverhoudinge

• Selfdoen en volhoubare ontwikkeling.Solidariteit is jou bondgenoot, as’t ware

jououerbroer,indiewerkplek–dieeenwatal sedert 1902 sy lede teen uitbuiting in die werkplek beskerm; die een wat selfs vir jou as professionele individu werksekerheid skep.

Solidariteit bied tans ’n betroubare diens aan nagenoeg 140 000 lede in alle beroepsvelde, kollektief en professioneel, en het die passie en kennis om na die belange van sy lede om te sien en te verseker dat hulle regte in die werkplek beskerm word.

Die vakbond het meer as 20 kantore landwyd en lede word deur meer as 300 personeellede en 1 275 vakbondverteenwoordigers in duisende maatskappye bedien. Eenvoudig gestel: Solidariteit maak seker dat sy lede die nodige bystand kry om hulle werk en dus hulle inkomste te beskerm, want jou werk is ons werk!IndienjynognieŉlidvanSolidariteitisnie,

reedsŉlidiswat‘nkollegawilverwysomaan te sluit of graag meer inligting rakende die

Solidariteit Beweging wil verkry, besoek gerus ons webtuiste by www.solidariteit.co.za. Die Solidariteit Wêreld is ‘n opwindende moderne platform wat jou aanlyn-bondgenoot vir werksverwante sake is.

Word vandag nog deel van die Solidariteit-familie

Werknemer in die mediese bedryf? Ons gee jou iets ekstra!

Professionele indemniteitsversekering vir verpleegsters is uiters belangrik, en in sekeremaatskappyeisditŉvoorvereistevir alle werknemers. Solidariteit staan jou by met die administratiewe proses om indemniteitsversekering uit te neem en jaarliks te hernu. Met behulp van Solidariteit is dit so maklik soos breek vir teetyd, en vir slegs R180 per jaar geniet jy R6 miljoen se dekking. S


in Beweging

1. Eie verantwoordelikheidEnige huishouding is soos ’n sakeonderneming met inkomste en uitgawes. ’n Tekort beteken jy gee meer uit as wat jy inkry, en ’n oorskot beteken jy spandeer minder as wat jy inkry en jy het dus spaargeld om te belê. Indien jy nie weet wat in jou onderneming se geldsake aangaan nie, wag daar moontlik ’n paar onaangename verrassings op jou.

2. Stel ’n begroting opDie meeste mense weet gewoonlik wat hul inkomste is, maar hou nie boek van hul uitgawes nie en het daarom geen beheer daaroor nie. ’n Begroting is die enkele belangrikste stukkie gereedskap wat in enige huishouding sefinansiëlegereedskapskasmoetwees.Diebegroting gee ook antwoorde oor ander finansiëlesakewataandagnodighet.

3. Spandeer geld aan goeie adviesDaar staan in Spreuke geskryf dat ’n mens nie kan oorlog maak sonder beraadslaging nie. Dit beteken jy moet iemand raadpleeg en ’n planhê.Ditgeldookvirjoufinansiesenveralvir beleggings. Pasop vir beloftes van groot opbrengste–asdittegoedklinkomwaartewees, is dit gewoonlik. Kry raad by meer as een kundige. Die resultaat verbaas jou dalk, en kan jou baie geld en verdriet spaar.

4. Stel doelwitteAs jy eers jou begroting in plek het en goeie advies ingewin het, sal dit baie makliker wees omfinansiëledoelwittetestel.Onsalmalstreefdaarnaomfinansieelonafhankliktewees.Finansiëleonafhanklikheidbetekendatdie opbrengs op jou spaargeld ten volle vir jou maandelikse uitgawes kan betaal. Sou jy dus aan die einde van die maand nie ’n salaristjek ontvang nie, sal jy vir jouself kan sorg. Dit gaan egter nie gebeur sonder ’n weldeurdagte plan nie. Koppel teikendatums aan jou doelwitte, bepaal interimdoelwitte, en koppel take aan elke interimdoelwit. Dié take moet sperdatums hê om seker te maak jou planne verdwyn nie in die niet nie.

5. Pasop vir die verkeerde skuldOm skuld te maak om van maand tot maand te lewe, is fataal vir jou beursie. Daag

jouself uit om in 2015 net een kredietkaart te kanselleer, en jy sal verbaas wees oor die resultaat. C.J. Langenhoven het tereg gesê: “Die kontantbetaler is baas van sy eie sak.”

6. Hou by ’n goeie beleggingsplanAs jy tot dusver jou huiswerk deeglik gedoen het en die plan werk, moet nie paniekerig raak nie. Talle beleggers fouteer deur ’n regsomkeer temaakwanneerditlykofdingewilskeefloop.Pas eerder dieselfde plan toe, maar wees net meer konserwatief. ’n Goeie voorbeeld is om dieselfde belegging in plek te hou, maar blootstelling aan aandele te verminder en só jou risiko te beperk.

7. Wees ingeligDoen moeite om uit te vind wat in die markte aangaan, selfs al lees jy net ’n paar artikels in die sakekoerant elke dag. Jannie Mouton van die PSG-groep het hierdie wysheid in ’n artikel gedeel: “As jy kan lees, en jy lees nie, het jy geen voordeel bo die persoon wat nie kan lees nie.” Het jy al ooit gewonder wie besit Skip, Omo en Surf wat ons elke week in ons wasmasjiene gooi?Doenmoeiteomteweetwaarheenjougeld gaan. Die inligting is beskikbaar.

8. Bepaal wat jou groot risiko’s is• Mediese uitgawes: Jy kan dalk nog ’n plan

maak met ’n doktersrekening vir R5 000 of R6 000 maar groot hospitaalrekeninge is ’n totaal ander saak.

• Skade aan duur bates: Maak seker jy is gedek teen groot verliese. Verseker jou huis en kar as eerste prioriteit.

• Jou grootste bate in die lewe is eintlik jou vermoëominkomste te genereer. Het jy ditverseker?

9. Aftree en doodgaan is ’n gegeweOm vir hierdie twee gebeurtenisse voorsiening te maak, is nie eenvoudig nie. Kry kundige advies en maak seker jy skrik nie te laat wakker nie.

10. Stel ’n testament opOm intestaat te sterf, gaan vir jou geliefdes wat agterbly groot hoofbrekens gee. Die beste geld wat jy in jou lewe kan spandeer, is aan ’n testament wat korrek opgestel is. Jou testament verseker dat daar ná jou dood met jou bates gehandel word soos jy dit self sou gedoen het. Stoor jou testament en enige ander belangrike dokumente in ’n veilige plek. Maak genoeg afskriftevanalles,insluitendgesertifiseerdekopieëvanID’sendiesmeer.Maaksekeriemand wat jy vertrou het ook ’n afskrif.

11. Skei jou emosies van jou finansiesFinansiëlebeplanningenbestuurgaanoorsyfers en feite. As jy jou deur emosies laat lei, gaan die syfers nie klop nie. As die planne in jou begroting nie met die feite in jou bankstate ooreenstem nie, moet jy weet die emosies loop te hoog en jy is dalk nie 100% eerlik met jouself nie. Spaar op dít waarvoor jy altyd geld het.SolidariteitFinansiëleDienstekanjouhelp

om al hierdie riglyne toe te pas. Ons het selfs voorafopgestelde begrotings beskikbaar wat jou kan help om aan die gang te kom. Die werk is klaar gedoen, jy hoef net by ons aan te klop om antwoorde te kry. S

Wenke vir finansiële bestuur in moeilike tyeAlmalkrygewoonliksoosdiejaareindesekanttoestaanmooibriefiesindieposmetdieverduidelikingdatditweensinflasieonafwendbaarisomdieprysvandiensteenartikelsteverhoog, insommigegevalleselfsmetdubbelsyfers.FRANCOIS SMIT,besturendedirekteurvanSolidariteitFinansiëleDienste,geeWENKEomjoufinansiestebestuur.

Foto

: isto

ckph

oto

.com


0861 10 10 05www.solidariteit.co.za

Solidariteit Finansiële Dienste sal antwoorde op al u vrae kan verskaf, ontledings doen, aanbevelingsmaak en dit rugsteun met die regte produkte wat u sak en profiel sal pas. Skakel ons vandag nog!

IS U:

> bates beskerm teen brand, diefstal of ongelukskade?

> lewe verseker om uself en u gesin te versorg in die gevalvan ’n lewensveranderendegebeurtenis?

> seker u kan eendag onafhanklik aftree?

PROFESSIONELEFINANSIËLE

ADVIES

MOTOR- ENHUISINHOUD-VERSEKERING

RISIKODEKKING

BELEGGINGS

> brand> diefstal> ongelukskade

> lewens> ongeskiktheid> inkomste-

beskerming

> doelgerigte beleggings

> spaar vir aftrede

> inkomste ná aftrede

> hulpbronne> ontledings> oplossings


akse

nt m

edia

• 08

2 44

5 45

13

2014 Uitgawe4 p27-50:Layout 1 8/7/14 4:13 PM Page 31


in Beweging

Binne vakbondgeledere beleef ons daagliks die slegte nuus van maatskappyewatpersoneelaflê.Wanneerhierdieafleggingsblootgedoen word om regstellende aksie te

bevorder of om ’n oordrewe winsbeheptheid te voed, kan ’n mens met reg hierteen protesteer. Tog is daar ook gevalle met meriete waar maatskappye gewoon gedwing word om hulle uitgawes ter wille van hul eie voortbestaan te besnoei. Ons het onlangs op versoek van ons lede só ’n maatskappy besoek.

Die maatskappy, ’n privaat maatskappy wat reeds vir meer as 50 jaar bestaan, hetgoedgunstiglikhulfinansiëlerekords,produksiesyfers en begrotings aan verteenwoordigers van Solidariteit geopenbaar om wedersydse gesprek tussen werkgewer en werknemer te bevorder.

Die maatskappy dryf handel binne ’n bedryf wat negatief beïnvloed word deur die verlangsaming in die wêreldwye ekonomie, die gepaardgaande daling in die vraag na kommoditeite, en veral die afname in China se ekonomiese aktiwiteite. Die gevolg hiervan is dat die maatskappy gedwing is om sy

produksievolumes te verminder ten einde te voorkom dat voorraadvlakke te veel styg.

Sowat 50% van die maatskappy se produksiekoste bestaan uit rou materiale wat aangekoop word. Die res bestaan hoofsaaklik uit arbeid en energie. ’n Mens sou verwag dat die afname in die vraag na kommoditeite ook die koste van rou materiale wesenlik sou laat daal, en sodoende die druk op die maatskappy se winsgewendheid sou verminder. Dit gebeur egternie,omdatdaarvanweëdieswakwaardevan die rand ’n mededingende vraag na dieselfde rou materiale in die uitvoermark bestaan. Terwyl daar dus ’n effense daling in die prys van rou materiale was, het die prys van energie bo inflasiegestyg,metarbeidskostewatminofmeermetinflasietredgehouhet.

Aan die inkomstekant is die prentjie ewe donker. Die stygende produksiekoste kan nie deurgegee word aan die verbruiker nie, omdat die maatskappy homself gewoon uit die mark salprys–ookhiermoetgewaakwordteenChinese invoere van dieselfde produk en boonop van dieselfde gehalte.

Die gevolg is dat, tesame met laer verkoopsvolumes, die maatskappy se bruto

winspersentasie (bruto wins/verkope) van 10% in 2013 tot sowat 6% in 2015 gedaal het. Nou moet die oorhoofse en administratiewe uitgawes nog afgetrek word voordat die bedryfswins bepaal kan word. Hierdie oorhoofse en administratiewe uitgawes is hoofsaaklik van ’n vaste aard, met die gevolg dat dit nie maklik afgeskaal kan word in die geval van laer produksievolumes nie. Die daling in bruto wins lei dus onvermydelik tot ’n daling in bedryfswins. In hierdie maatskappy se geval het die bedryfswinspersentasie (bedryfswins/verkope) van ’n lae 2% in 2013 gedaal tot ’n bedryfsverlies in 2015. Die vooruitsig vir 2016 was ’n beduidendeverlies–tensydiemaatskappysebestuur drastiese besparings sou bewerkstellig.

Ons moet ook in ag neem dat dit nie billik is om van ’n maatskappy te verwag om jaar ná jaar slegs gelyk te breek nie. Wanneer ’n maatskappy gelykbreek, beteken dit dat daar geen opbrengs op duur toerusting en ander kapitaal verdien word nie. As so ’n situasie voortduur, ontmoedig dit beleggers en kan die ekonomie nie groei nie.

In hierdie moeilike tye moet werkgewers en werknemers hande vat en met wedersydse begrip saam die wa deur die drif probeer trek. S

Aan die oorkant van die onderhandelingstafelDeur Appie Pienaar

Foto

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

VolgraanprodukteDievermoëomurelank te konsentreer, word beïnvloed deur die mate waartoe energie (glukose) aan die brein verskaf word. Dit kan verkry word deur volgraankos te eet wat glukose stadig in die bloedstroom vrystel.

Vetterige visEssensiëlevetsurekannie deur die liggaam geproduseer word nie en moet ingeneem word. Die doeltreffendste manier om omega-3-vetsure in te neem, is in die vorm van natuurlik vetterige vis soos makriel, salm, sardiens en haring. Dié vetsure kan ook die risiko van die ontwikkeling van alzheimersiekte verlaag.

BloubessiesNavorsing het bewysdat bloubessies ’n mens se korttermyngeheue kan verbeter. Dit is redelik algemeen beskikbaar en kan maklik by jou daaglikse dieet gevoeg word.

TamatiesLikopeen, ’n kragtige antioksidant wat in tamaties voorkom, kan help om siektes soos alzheimersiekte en swaksinnigheid te voorkom.

PampoensaadPampoensaad sal jou help om jou daaglikse hoeveelheid sinkinteneem–disbelangrikvirjou geheue en denkkrag. S

Net soos die hart en ander organe voedingstowwe en energiegewende voedsel benodig, so

het die brein ook voedingstowwe nodig. Ontdek die waarde van breinkos in die volgende vyf voedselsoorte:

BREINKOS vir die hele gesinDeur Francois Redelinghuys

Foto

’s: ist

ock

pho

to.co

m


in Beweging

BambiThis category describes most new recruitsinaspecificcompany.Theyare eager, like to develop new ideas and they are the company’s greatest supporters.

BelieverBelievers often carry the torch for the company and rally others to participate in company activities. They proudly wear company branded T-shirts and caps and they can talk for hours about the company’s new products and services.

AlphaAlphas usually end up as managers and they love competition and playing the corporate game. Their dignity is usually in direct proportion to their corporate success. They are driven and pursue achievements. They do not readily give second chances.

SurvivorThey achieve top positions but usually do not have the same drive as Alphas. They know the system, but do not like taking risks and do not necessarily want to change the world. They are very loyal.

SoldierSoldiers are excellent team players. They seek clarity and an unambiguous plan and they are often great at one aspect such as project management. They are loyal and deliver results.

NaturalsThey are ambitious and talented, but they demand more balance in their lives. They can be as effective as Alphas, but they are usually more modest. They deliver results and earn the respect of others. They have excellent social skills and they quickly build relationships. They prefer working with people.

PragmatistPragmatists are often talented but equally sceptical. They are logical and won’t blindly pursue an idea without asking questions.

HereticHeretics are unpredictable. Some have vision and others rebel against rulesandaredifficulttodealwith.Sometimes they can be very inspiring and their perseverance can be contagious. They do not always communicate their vision well, though.

ToilerToilers represent a large sector of the workplace. They consider their job to be a necessity for them to have a life outside their work environment. They do not necessarily want promotion or to take over the corporate world, but they are essential for the success of the company.

The nine corporate personality typesAccording to the well-known Forbes Media Company there are nine different personality types in the workplace. Wheredoyoufitin?writesFRANCOIS REDELINGHUYS.

pho

tog

Raph

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

This is a summary of the BENEFITSattachedtoSolidaritymembership.Thebenefitsaresubjecttotheconstitutionand policies of the union as well as the rules as contained in the rule book, and may be amended by the Executive Council of Solidarity without prior notice. New members who can provide proof that they belonged to another tradeunioninacollectivecompanyimmediatelypriortojoiningSolidaritywillimmediatelybeentitledtobenefits,on the understanding that in instances where such members are, upon acceptance by Solidarity, engaged in litigation oradispute,benefitlimitsmaybeimposedbytheExecutiveCouncilatitsdiscretion.

Buckets full of benefits for our members


in Beweging

Independent Financial AdviceSolidarity Financial Services has an in-dependentfinancialadvicedepartmentwho can assist clients with various financialadvicetopics. This include basic budgeting and tax planning, risk and retirement planning as well as investment planning in general. The department has trained professionals that will assist with all your needs.• Phone 0861 101 005

R97


in Beweging

mar elamedia

SJOKOLADETERT

Smul, lees en leer in die taal van jou hart!

Het jy al die lekkerste Afrikaanse kuierplekopdieinternetontdek?ByMaroela Media kan jy (gratis) nuus lees, op die hoogte bly met wat in die Afrikaanse musiekwêreld gebeur en

selfs jou gunsteling rugbyspan ondersteun. Daar is eg Suid-Afrikaanse resepte, vuurwarm debatte en nuus oor Afrikaanse boeke. Skop jou skoene uit en smul saam by maroelamedia.co.za!

BestanddeleTertkors100 g (½ pak) Cream Cracker-beskuitjies90 g (100 ml) botter of margarien, gesmelt

Sjokoladevulsel25 ml gelatien100 ml koue water40 g (75 ml) koekmeelblom160 g (200 ml) suiker4 eiers, geskei750 ml kookmelk5 ml vanieljegeursel200 g melksjokoladeVersoete, styfgeklitste room vir versiering

Metode1. Voorverhit die oond tot 150 °C.2. Rol die beskuitjies fyn, meng met die botter

of margarien en voer ’n vlak tertbord met ’n deursnee van 25 cm daarmee uit. Bak vir 10 minute. Laat koud word.

3. Week die gelatien in die koue water. Meng die koekmeelblom en suiker. Klits die eiergele (verkieslik in die boonste deel van ’n dubbelkastrol) en klop die melk geleidelik by. Roer die meelmengsel by, plaas dit op die stoof (op kookwater), roer aanhoudend en kook dit tot die vla dik en gaar is. Verwyder van die hitte en roer die gelatien en geursel by.

4. Hou 2-3 blokkies sjokolade eenkant en smelt die res oor kookwater. Klits die eierwitte styf.

5. Voeg die helfte van die vlamengsel en sowat 100 ml van die eierwit by die sjokolade en klop tot goed gemeng. Giet op die koue kors en plaas in die yskas.

6. Vou res van eierwit in die res van vlamengsel en hou louwarm. Skep op die sjokoladelaag wanneer dit begin styf word. Verkoel.

7. Versier met room en rasper die oorblywende sjokolade bo-oor. Verkoel goed.

Monstersaad is die tweede boek uit die pen van Madelein Rust. Reeds met Die 13e Kaart, haar debuut in

2014, het Rust gewys sy het potensiaal as skrywer van spanningslektuur. En dis nie net ek wat so dink nie: Die 13e Kaart is benoem vir ’n ATKV Woordveertjie.

In Monstersaad (uitgegee deur Lapa Uitgewers; R220) ontmoet ons vir Renate Malan, ’n forensiese sielkundige en miljoenêrerfgenaam van Leon Malan, ’n eiendomsmagnaat en doktor in die sielkunde. Maar Leon was net haar aanneempa, en

Renate worstel haar hele lewe lank met die omstredenheid rondom die reeksmoorde wat deur haar natuurlike pa gepleeg is. Is daar

monstersaadinhaargene?Salsyookso koelbloedig kan doodmaak soos haarpa?Ensalsyooitweeriemandkanvertrounáhaaraanneempaseverraad?

Monstersaad is ’n boeiende boek deur ’n vaardige verteller. Dit vergelyk uitstekend met enige oorsese boek wat ek al in hierdie genre gelees het. Rust se

kennis van bedryfsielkunde en haar skryfervaring (onder meer as mediese skrywer, maar ook as kortverhaalskrywer) sorg vir ’n lekker lees. S

Mosterdsaad die ideale naweekleesstofDeur Ilze Salzwedel

Uit: Huisgenoot Wenresepte 1 deur Anette Human (Human & Rousseau). Prys: R285,00 (onderhewig aan verandering).

Foto

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

By ’n onlangse oupa-en-oumadag by my kind se skool kry ek die geleentheid om sommer ’n paar honderd oupas en oumas bymekaar te sien en dop te hou. Hulle lyk glad nie meer soos die

oupas en oumas van my kleintyd nie. Inteendeel –diejongsteoupaenoumaindiegehoorismaar 45 jaar oud. Min oumas se hare is grys en geperm, en die meeste het langbroekpakkies aan. Die oupas dra Jeep-hemde en vertel onderlangs stoute grappies terwyl hulle ongemerk hul gehoorstukke verstel.

Toe die klomp kleintjies op die verhoog stap om vir hul oupas en oumas te sing, is daar nie een van hulle wat bly stilsit nie. Honderde arms waai vir die kleinkinders. Gesigte verhelder en trane word afgevee. Soentjies word geblaas en sakdoekies in die lug gewaai. Die kleintjies waai ewe geesdriftig terug en sing op hulle mooiste. “Dierbare ouma, ek’s lief vir jou” en “As oupa so sê, dan weet ek dis so”. Almal onthou hulle bewegings.

Dit maak ’n mens se hart rustig om te sien dat kernverhoudings soos dié tussen grootouers en kleinkinders steeds in plek is, in ’n samelewing waar verhoudings meestal onder druk is.

Interessante navorsing is al gedoen oor

die ontwikkeling van kinders wie se oupas en oumas aktief in hul lewens betrokke is.• Kinders met grootouers in hul lewens het

’n beter begrip van wie hulle is en waar hulle vandaan kom. Hulle het wortels, ’n geskiedenis, en ’n gevoel dat hulle iewers in ’n groter prentjie inpas.

• Hierdie kinders het ’n beter selfbeeld, beter emosionele en sosiale vaardighede (insluitend’nbetervermoëomgroepsdrukte kan hanteer) en hulle presteer selfs beter op skool.

• Kinders met betrokke grootouers het ’n sterker gevoel dat hulle spesiaal en uniek is.

Buiten die ontwikkelingsvoordele wat oupas en oumas vir ’n kind inhou, is daar allerlei ander positiewe gevolge van ’n goeie verhouding tussen grootouers en kleinkinders:• Kleinkinders vertel dat hulle dit geniet dat

oupas en oumas altyd tyd het vir hulle, en hulle nie gedurig aanjaag nie.

• Hulle vind dikwels in grootouers ’n vertroueling –iemandvirwiehulledingekanvertelwathulle nooit vir hul ouers sal vertel nie.

• Oupas en oumas is uitstekende mentors en leermeesters. Hulle beskik oor ’n magdom lewensvaardighede, kennis en wysheid, en het boonop die geduld en tyd om dit aan

hul kleinkinders oor te dra. Navorsing toon dat die vaardighede en kennis wat kinders by hul grootouers ontvang het, hulle meer bybly as vaardighede en kennis wat hulle by ander bronne opgedoen het.Juis omdat oumas en oupas so ongemerk

’n rol in kleinkinders se lewens speel, en dikwels as vanselfsprekend aanvaar word, het Maroela Media besluit om vanjaar, in Augustus wanneer Vrouemaand gevier word, lesers te nooi om hul koelste oumas te nomineer vir ons Koelste ouma-toekenning. Die reaksie was oorweldigend. Daar was ’n ouma op ’n Harley Davidson, een wat met haar loopraam in die vlak seewater loop, en nog een wat steeds modelwerk doen. Die inskrywings gee ons om die beurt ’n knop in die keel, laat ons lag en laat ons snak na asem.

As jy ’n koel ouma is, gee Maroela Media jou ’n digitale klop op die skouer. Mag jy nog lank ’n aktiewe, opwindende en onmisbare rol in jou kleinkind se lewe speel.• Die vyf koelste oumas in Maroela Media

se Koelste ouma-kompetisie het elk ’n geskenkbewys ter waarde van R250 by ’n salon naby hulle ontvang. Om te sien wie gewen het, besoek maroelamedia.co.za en soek vir “koelste ouma”. S

Oupas, oumas en hul onmisbare bydraeDeur Susan Lombaard

Foto

: isto

ckph

oto

.com


in Beweging

Begrond: Die verhaal van val en opstaanDeur Ilze Nieuwoudt

Wanneer ’n plaasmoord ’n gemeenskap en familie tot stilstand ruk, dwing dit die jong Faan Venter om terug te keer na die plek waar sy

geliefde oupa vermoor en doodgemartel is. Sy terugkeer na die plaas krap ou wonde oor die verlede én hede tot op die been oop. Faan soek nie net na antwoorde oor sy oupa se moord nie, maar vra dít waaroor soveel Suid-Afrikaners wonder:“Watnou?”

Faan se woede oor die moord, misdaad, korrupsie en die verval van die land dompel hom in wanhoop. Die antwoorde op sy vrae en twyfel oor die toekoms kom vanuit ’n onverwagte oord –dieverlede.In’nvergeeldebrief,watdekadesvantevore geskryf is, kry Faan die eenvoudige antwoord.

Die verhaal van die historiese novelle Begrond, uit die pen van die bekende vakbondman en bestuurshoof van Solidariteit, dr. Dirk Hermann, strek oor meer as 100 jaar en vertel van een familie se swaarkry en opstaan. Die lewensverhale van sewe geslagte se mense, vervleg in die verhaal van die Afrikaner se geskiedenis, kry in dié treffende boek waarlik lewe.

Hermann het reeds verskeie ander publikasies die lig laat sien, waaronder Basta! Ons voetspore is

in Afrika, Die keiser is kaal – waarom regstellende aksie misluk het en Treurgrond: Die realiteit van plaasaanvalle 1990 tot 2012.

Begrond vertel die verhaal van hoop. Dit speel af tussen die stowwerige tente van die Heilbron-konsentrasiekamp, in die afgebrande plaashuis op die Vrystaatse vlaktes, in die krygsgevangenekamp in Ceylon en rondom die ou stinkhouttafel op die plaashuis se stoep.

Volgens Hermann is Begrond die antwoord op Treurgrond–die skokkende boek oor die realiteit van plaasaanvalle wat enkele jare gelede uitgereik is om bewustheid van dié gruwelike misdade te skep. “Ek was medeskrywer van Treurgrond en hoewel dit ’n belangrike boek was, was dit sonder hoop. Die rolprent Treurgrond wat uit die boek voortgevloei het, was eweneens noodsaaklik maar sonder hoop,” verduidelik Hermann.

Hy beklemtoon dat hy die storie anderkant die “hooploosheid” wou vertel. “Dit is ’n storie wat vertel van die harde werklikheid wat Afrikaners

beleef, maar tog is dit ook ’n storie van hoop.”Die verhaal van Begrond is só geskryf dat

almal iets van hulself daarin sal vind. “Almal sal hiermeekanidentifiseer,maartogisdieverhaalook iets van my eie verhaal,” sê Hermann. “Die

begrafnistoneel aan die begin van die boek is geïnspireer deur die begrafnis van my oom Frik Hermann, wat op sy plaas vermoor is. Die plaasmoord self is gebaseer op die moord van ’n goeie kennis van my pa, terwyl sekere konsentrasiekamptonele deel is van my ouma se storie en die verwysing na die mans wat as krygsgevangenes in die Anglo-Boereoorlog weggestuur is, geïnspireer is deur die verhaal van my oupa wat ook as banneling weggestuur is. Ek en waarskynlik die meeste mense wat dié verhaal sal lees, vorm deel van dié verhaal en ek vertrou dat

dit vir mense hoop sal gee.”• Begrond word uitgegee deur Kraal Uitgewers

en sal vanaf Oktober 2015 beskikbaar wees. Besoek www.kraaluitgewers.co.za vir meer inligting of skakel 012 644 4329. S

BegrondDirk Hermann

Die Engelse spreekwoord wat lui dat ŉmensnieŉboekaansybuitebladmoet beoordeel nie, is nie waar nie.

Navorsingbewysdatŉboekseomslagvandeurslaggewende belang is.

Kraal Uitgewers se lesers het aangedui dat hulle meer as 80% van die tyd boeke by aanlyn of tradisionele boekwinkels koop. Vanhulleworddiegrootstegroep–ŉhele37%–deurŉinteressanteofmooiomslagaangetrek,terwylnet32%deurŉresensieoortuig word dat hulle die boek moet koop.ŉOmslagisnatuurlikniegenoegomop

dielangduurteversekerdatŉskrywergewildwordofŉuitgeweryŉgoeiereputasieopbounie.Dieidealeresepisŉkombinasievanŉbuitebladontwerp wat iemand gaan oortuig om dieboekoptetel,ŉtemawathomsoboeidat hy die boek koop, en inhoud wat so goed

is dat die leser nie net weer die uitgewery of skrywer sal ondersteun nie, maar ook ander lesers sal oortuig om dieselfde te doen.Omslagontwerpisŉwetenskapopsyeie.

Dit is ook onderwerp aan modegiere. Die gebruikvankleure,lettertipesengrafikaraaksoms oudmodies en dan weer gewild, juis omdat dit nostalgie aanwakker.

Bekende skrywers publiseer deesdae soms selfs verskillende buitebladontwerpe vir hulle volgende boek aanlyn en vra lesers om hul gunsteling te kies. Dieteikenmarkvanŉboekspeelookŉ

vernamerol–ŉtienerromangaantogveelandersasŉwerkoorkernwapentegnologielyk.Dieomslagbestaanverdernienetuitŉvoorblad nie, maar sluit ook die agterblad en rugkantin.Boekwinkelshetsomsŉgebrekaanspasie en die rugkant is dalk al wat die koper

aanvanklik van die boek sal sien. Daarom moet dit tussen honderde ander kan uitstaan.ŉTreffendetitelisnoodsaaklik.Die

Sweed Jonas Jonasson se boek The hundred-year-old man who climbed out the window and disappearedhetbyvoorbeeldŉbuitengewonelang naam, maar dit berei die leser deeglik op die aweregse humor van die verhaal voor. Selfs die skrywer se naam, geslag, omslagfoto enrasspeelŉrol,soosTimothyMauriceWebster op www.dailymaverick.com skryf.• Watter omslag van ’n boek van Kraal of

enige ander uitgewery het jou al binne sekondes oortuig om dit te koop? Stuur

die titel of ’n foto van die omslag aan [email protected]. Die interessantste bydrae sal met ’n boekbewys van Kraal Uitgewers ter waarde van R500 beloon word! S

Boek wel op sy baadjie getakseer, wys navorsingDeur Alana Bailey


in Beweging

Ettienne Pio (litigant), Deon de Jager (junior litigant), Anton Gerretsen, Raymond Holland-Chapman, Bennie Harmse• Administratiewe beampte: Nicole Harmse• Tel: 021 946 4440/4418• Faks: 021 949 4259• E-pos: [email protected]• Adres: Du Toitstraat 18, Bellville

BELLVILLE

Adele Rossouw• Administratiewe beampte: Jaatjé Sherman• Tel: 053 723 1604• Faks: 053 723 1407• E-pos: [email protected]• Adres: Winkel 1B, Prosperitasgebou, Rietbokstraat, Kathu

KATHU

John Smith• Administratiewe beampte: Karin van der Watt• Tel: 035 753 1935 / 035 753 1936• Faks: 035 753 1937• E-pos: [email protected]• Adres: Anglers Rodstraat 12, Meerensee, Richardsbaai

RICHARDSBAAI

Pieter Burger• Administratiewe beampte: Ingrid Papenfus• Tel: 051 430 6152/3• Faks: 051 430 6163• E-pos: [email protected]• Adres: Kellnerstraat 58C, Westdene, Bloemfontein

BLOEMFONTEIN

Quintus Sliep• Administratiewe beampte: Bianka Broodryk• Tel: 013 235 3698 / 013 235 4985• Faks: 013 235 1814• E-pos: [email protected]• Adres: Versekeringsforumgebou, H.v. Viljoen- en Maasdorpstraat, Lydenburg

LYDENBURG

Eric Schoeman, Tommy Wedderspoon, Johan Nell (litigant), Lucindi Pretorius (litigant)• Administratiewe beampte: Carisma Breet, Jumarie Palm• Tel: 014 592 4336• Faks: 014 592 4371• E-pos: [email protected]• Adres: H.v. President Mbeki- en Heystekstraat, Total Garage, Kantoor 4, Rustenburg

RUSTENBURG

Francois van Heerden, Zirk Gouws, Hennie Vosloo, Amanda Hattingh, Fanie Vosloo, Derek Mans, Herman de Jongh, Dana Viljoen (litigant), Le Roy Fritz (litigant), Thinus Jacobs• Administratiewe beamptes: Marlindie Booyens, Natasha van Heerden en Elize Pohlman• Tel: 011 913 0783/1101/1105 • Faks: 011 913 3850• E-pos: [email protected]• Adres: Rondebultweg 232, Libradene, Boksburg

BOKSBURG

• Administratiewe beampte: Elize Bronkhorst• Tel: 034 312 9711/9917• Faks: 034 312 5170• E-pos: [email protected]• Adres: Hardingstraat 79, Sanlampark, Blok B, Newcastle

NEWCASTLE

Andy O’Toole• Administratiewe beampte: Sandra Scheepers• Tel: 017 634 5296• Faks: 017 634 5297• E-pos: [email protected]• Adres: Eerste vloer, h.v. Joe Slovo- en Moorstraat, Uitbreiding 22, Secunda

SECUNDA

• Administratiewe beampte: Arlene Lourens• Tel: 015 296 0335• Faks: 015 296 0335• E-pos: [email protected]• Posadres: Posbus 849, Faunapark, Polokwane, 0787

PIETERSBURG

Riaan Visser• Administratiewe beampte: Petro Watson• Tel: 018 788 4861/018 786 2785• Faks: 011 388 9854/018 788 5102• E-pos: [email protected]• Adres: Van Zyl Smitstraat 74, Oberholzer, Carletonville

CARLETONVILLE

Jaco van den Berg, Johan Venter, Francois Calldo, Gerhard Cloete, JJ Fernandes, Lee Coetzee, Nadia Coetzee• Administratiewe beamptes: Saretha Jacobs en Chanell van Gent• Tel: 016 931 3160• Faks: 016 931 3171 / 016 981 6718• E-pos: [email protected]• Adres: Rossini-boulevard 130

VAALDRIEHOEK

Hennie Kommer• Administratiewe beampte: Sue Nel• Tel: 057 352 6839• Faks: 057 357 2072• E-pos: [email protected]• Adres: Winkel nr. 5, Eerste vloer, The Strip, Metro Village, Staatsweg 312, Welkom

WELKOM

Cornelius van Leeuwen, Jan du Plessis• Administratiewe beamptes: Irma Oberholzer, Sonja Bekker• Tel: 013 656 3871• Faks: 013 656 6846• E-pos: [email protected]• Adres: Bureau de Paul 2B, Corridorsingel, Route N4 Business Park, Ben Fleur X11

WITBANK

Deon Viviers• Administratiewe beampte: Mariaan Pretorius• Tel: 014 763 1174• Faks: 014 763 1264• E-pos: [email protected]• Adres: Winkel 4, Marula Mile Winkelsentrum, Louis Bothaweg 35, Ellisras

ELLISRAS

Coenie Rheeder, Danny Schutte• Administratiewe beampte: Nicoline Crafford• Tel: 018 468 8533• Faks: 018 468 8563• E-pos: [email protected]• Adres: Buffelspark, Kantoor 2, Buffeldoornlaan 48, Flamwood, Klerksdorp

KLERKSDORP

Wynand Strydom• Administratiewe beampte: Yvette Stroebel• Tel: 041 364 3219 / 2925 / 3225• Faks: 041 364 2927• E-pos: [email protected]• Posadres: Posbus 63788, Greenacres, Port Elizabeth, 6057• Adres: Sesdelaan 52, Newton Park, Port Elizabeth

PORT ELIZABETH

Chris Roodt, Schalk de Bruin, Willie Venter, Jahni Cowley, Helgard Cronje,Inge Labuschagne, Sta-Sia Engelbrecht• Administratiewe beamptes: Christa Louw, Anke Cloete• Tel: 012 335 9051/2• Faks: 012 335 9002• E-pos: [email protected]• Adres: H.v. Lambert Lee- en Van Rensburgstraat, Mayville, Pretoria

PRETORIA

Solidariteit-kantore: Diens op jou voorstoep


in Beweging

Dit is vanjaar reeds 116 jaar sedert die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog wat amptelik op 11 Oktober 1899 begin het. Dié oorlog het ’n onuitwisbare letsel in die geheue

van talle Suid-Afrikaners gelaat. Nagenoeg 6 200 Boerekrygers het op die slagveld en weens siektes of ander redes tydens die oorlog gesterf en bykans 34 000 vroue, kinders en bejaardes is in konsentrasiekampe of op pad na die kampe oorlede. Huise en plase is afgebrand, dorpe is verwoes en veekuddes is uitgemoor.

Hoewel die verhaal van die verlede dikwels deur die groot rolspelers uit die geskiedenis gedikteer word en uit die perspektief van historici oorvertel word, is dit die woorde van hulle wat daar was en die trauma aan hul lywe gevoel het wat die hardste praat.

Een van dié stemme is dié van Maria (Malie) Magdalena Elizabeth van der Walt (gebore Meintjies) van die Marico-distrik, wie se ervarings van dié verwoestende oorlog in 1985, op 92-jarige ouderdom, deur haar skoondogter opgeneem is.

Malie was maar skaars sewe jaar oud toe die oorlog in 1899 uitgebreek het, maar haar geheue oor hul gesin se vlugtogte deur die veld, die dae van uiterste hongerte en die dood van haar pa en klein broertjie was teen die middel 1980’s nog klokhelder.

In ’n uur lange opname vertel sy haar verhaal vandieoorlog–soosbeleefdeur’njongplaasmeisie. Die vrees wat sy ervaar het, blyk duidelik uit haar vertelling. In een geval moes sy

haar ma gaan waarsku dat die Engelse op pad was na hul plaas toe. Sy was ’n ent van die huis af besig om saam met haar oom te werk en hy het haar aangesê om op ’n donkie na haar ma te jaag. “Naderhand was dit al donker, toe ek bo by die sandsloot kom, was dit al donker en die jakkalse skree en ek was so bang.”

In ’n ander geval het die gesin (haar ma en drie kinders) en ander vroue in die veld voor die Britte uitgevlug, en Malie vertel hoe sy haar jonger boetie moes dra terwyl haar ma die vyf beeste wat hulle gehad het, aangeja het. Sy hetindiedonkerbeginagterraak–’nervaringwat vir ’n jong kind waarskynlik vreesaanjaend moes wees.

Op ’n ietwat ligter noot vertel Malie ook van ’n keer wat die “Ingelse” na hul plaas toe gekom het. Een man “het so ’n snor aangehad” en met sy groot skimmelperd na die huis aangery gekom. By die voordeur het hy met ’n sambok op die voordeur geslaan. Die taalverskil was ’n uitdaging en die kommunikasie tussen Boer en Brit moes maar op handgebare en gesigsuitdrukkings staatmaak.

Malie verduidelik dat haar ma, Maria, saam met die soldaat na buite die huis gestap het. Hier het hy haar ’n verkyker in die hand gestop en indierigtingvandienabygeleëriviergewys.’nVerkyker was toe nog ’n onbekende toestel vir Maria, wat op die soldaat se aandrang deur die lense gestaar het en met skok gewaar het hoe naby die mense in die pad aan hulle was. “Hulle was so naby aan haar, dit het vir haar gelyk asof sy aan hulle kon vat,” verduidelik Malie.

Die Brit het waarskynlik inligting oor die Boere se bewegings in die omgewing probeer inwin, maar haar moeder het net haar skouers opgehaal en die man laat verstaan dat sy nie weet wat aangaan nie.

Haar moeder was nie op haar mond geval nie en het die Engelsman goed laat verstaan dat sy gehoor het dat generaal De la Rey op pad is in hulle rigting. Met die aanhoor van die naam “De la Rey” was die taalgrens as’t ware onmiddellik oorgesteek. Vrees het die Brit dadelik beetgepak. “Hyblaasopdiefluitjietoemymasê‘De

la Rey’. Toe kom hulle almal en hulle hardloop sodat hulle bars om by die perde te kom en hulle is op die perde en hulle jaag ondertoe af.” Die gesin was vir ’n ruk hierna nie weer deur die Britte gesteur nie en dit het hulle genoeg kans gegee om ’n groep kommandolede in die omgewing te gaan waarsku dat hulle moes vlug.

Teen vredesluiting was Malie byna 10 jaar oud en het sy reeds meer beleef en gesien as wat ander in ’n leeftyd sal doen. Hoewel herinnerings aan die oorlog nog vir dekades by haar gespook het, het sy uiteindelik ’n vol en voorspoedige lewe gehad en is sy in September 1987 in ’n relatief vreedsame Suid-Afrika oorlede.• Dié en verskeie ander treffende gebeure

tydens die oorlog is in die Maria van der Walt-opname ingesluit. Gedeeltes van die opname is beskikbaar op www.kraaluitgewers.co.za. Gaan luister gerus of stuur jou familie se persoonlike ervarings van die oorlog na

[email protected]. S

Die stem van dié ooggetuies praat die hardsteDeur Ilze Nieuwoudt

Foto

: isto

ckph

oto

.com


in Retrospek MARIETHA MALANis ’n onderwyser by Alma-skool, ’n skool vir gestremdes, en is ‘n ma van vyf.

Die juffrouens sit agter hul tafels en wirrr met omkapmasjiene om kostuums op te tower. Terapeute verander in verhoogbestuurders. Ons hoof word regisseur en

hoofspeler. Ons faktotum timmer aan dekor. Tot die tuiniers, Jacob en Mahlangu, kry spesiale Crew-hemde en word bygesleep. ’n Busbestuurder stoot ’n rolstoel in ’n item. Vyftien assistente slaap sonder ekstra betaling vir twee nagte by die skool oor om die kinders wat nie vervoer het nie, op te pas. En die kinders?Leerdersvan’nskoolvirverstandelikerggestremdes?Hullehounooitopomonsteverras en te verbaas nie.

Die tema van ons konsert hierdie jaar is “sirkus”. Ons het narre, poedels, ’n orkes, apies, selfs akrobate in ons sirkus, en les bes: leeus! Een van die leeus is ’n Downsindroom-seun wat ek Louis sal noem. Ons terapeute is gewoonlik baie akkuraat wanneer hulle ons kinders indeel om aan items deel te neem, maar toe ek hoor dat Louis ’n leeu gaan wees, moes ek wonder of hullehierdiekeerdieklutseffekwytwas.Louis?’nLeeu?Louisis’nstil,skaamseunwatminpraaten nie altyd oogkontak maak nie. Anders as die gemiddelde Downsindroom-outjie is hy besonder lank en maer. Louis lyk meer soos prooi as soos ’n roofdier. Sou hy nie dalk vassteek en weier om opdieverhoogtekomnie?

Ek kon nie meer verkeerd gewees het nie. VooronsalmalseverbaasdeoëleefLouishom so hartstogtelik in sy leeu-rol in dat ’n mens amper vir hom skrik. Wanneer hy hande-viervoet die verhoog bestyg, verdwyn die skaam, maer Louis soos mis voor die son. In sy plek is daar ’n verwoede, wilde leeu wat brul dat die saal skoon weergalm. Hy kap aggressief na die mense om die arena. Hy voer die opdragte van sy temmer uit, maar ook maar net-net. Hy hap selfs een keer na die hoof se hand! So volkome is die transformasie dat sy juffrou ná elke oefensessie vir hom moetfluister:“Disnouklaar,Louis!Ditwasbaie mooi, maar nou is jy weer ’n mens!” Dan staan Louis op en stap kop onderstebo en skoorvoetend weer weg.

Ons kan onsself nie altyd indink in die rol

wat ons Hemelse Vader ons wil laat speel nie. Moses kon sy ore nie glo toe die Here in die brandende doringbos vir hom opdrag gee om die Farao in sy paleis te gaan aandurf om toestemming te kry dat die Israeliete mag trek nie. Boonop moet hy wat Moses isdiehelevolkdiewoestyninlei–hymoetverantwoordelikheid neem vir ’n hele volk! Hy dink verskoning op verskoning uit. Here, ek hakkel.Sênouhulleglomynie?Nee,ekkannie! Soek asseblief tog iemand anders. Maar die Here dring daarop aan dat Moses, die onsekere, ’n leier moet word: nie omdat hy so goed is nie, maar omdat God so goed en so almagtig is, omdat God Hom wil gebruik en daarom toerus met alles wat hy nodig het en nog meer!

Hoe dikwels lyk ’n taak wat voor jou lê soos’nbergwatjynooitsalkanklimnie?Jyhetonbepland swanger geraak en is seker dat jy nie reg is om ’n ma te wees nie. Jy kry ’n taak by die werk wat ’n enorme uitdaging is. Jy is nie

seker of en hoe jy dit moet aanpak nie. Jy word gevra om ’n groep mense toe te spreek, maar jy is doodseker dat jy nie die talent daarvoor het nie. Jy is in ’n leiersposisie, maar die mense wat jy moet lei, trek dwars en minag jou leiding. Jy weet dat jy in ’n destruktiewe verhouding is, maar dit lyk onmoontlik om uit te stap.

Dink dan aan Louis, ons sirkusleeu. Brul luid en dapper, al is jy eintlik bang en skaam. Klee jou in jou leeupak. Word wat Hy van jou verwag. Stap die pad wat Hy vir jou aanwys met vertroue. Jou Vader is daar om jou te rig en te lei. Hy is goed en almagtig. Hy weet wat Hy vir jou in gedagte het.

Dis konserttyd; oestyd; parstyd. Dis tyd vir skeppend werk en biddend dien. Dis tyd vir gee en tyd vir lag. Dis moeg-tyd; grom-tyd; brul-tyd –totdielaastesirkusmusiekwegsterfenonsGrootbaas die saaldeur toetrek.

Mooi so, Louis.Nou kan jy weer ’n mens word. S

Konserttyd, oestyd, parstyd (en Louis die leeu)KONSERTTYD by ons skool is soos oestyd op ’n wynplaas. In die minimum tyd word die maksimum uit elke lewende siel op die terrein gepars. Die beste van alles is dat niemand omgee om deur die konsertmasjien gepars te word nie.

Foto

: isto

ckph

oto

.com

74

pRomosieaRtikel


Hier is ’n paar funksionaliteite wat jy alles byderhand het:• E-lidmaatskapkaart: ’n Opgedateerde

lidmaatskapkaart wat jy na jou gesondheidsorgverskaffer kan e-pos

of per bluetooth kan aanstuur• Sluit by HealthPrint aan*: Kry toegang

tot jou gesondheidsinligting en gesondheidsorgvennote by wie jy

punte en korting kan kry• Sien jou voordele:Sienwaarvoorjygeëis

het en watter voordele beskikbaar is• Dien eise in: Neem ’n foto van jou eis met

jou foon se kamera en dien dit in ’n paar maklike stappe in

• Sien saldo’s: Lede van Dimension Prime 2 kan hul mees onlangse spaarrekeningsaldo nagaan

• Sien jou ledegeld: Versoek ’n uiteensetting van hoe jou ledegeld bereken word, of sien enige toepaslike wagperiodes of laataansluitingsbeladings

• Spoor netwerkverskaffers op: Spoor jou naaste netwerkdokter, spesialis, hospitaal en aangewese apteek met die geïntegreerde kaartfunksie op; laai padaanwysings af.

* Binnekort vir Windows-slimfone beskikbaar.

Kry jou Medihelp-app vandag nog in twee maklike stappe:1. Laai die app hier af:• Android-fone: Besoek die Google Play

Store• iOS-toestelle: Besoek iTunes of jou foon se

app-winkel• Windows-toestelle: Besoek die Windows

Store

2. Registreer om die app te gebruik:• Gaan na https://toolbox.medihelp.co.za/,

volg die stappe wat gegee word en kies ’n wagwoord (jou lidnommer is jou intekennaam).

• Gebruik dieselfde aantekenbesonderhede vir die lede-app op jou slimfoon.

• NB: Wagwoordherstel –diebeveiligdewebtuiste het in November 2014 na ’n nuwe platform geskuif. Alle wagwoorde is herstel en indien jy nie sedert November ingeteken het nie, sal jy ’n nuwe wagwoord moet kies. Volg die maklike aanlyn aanwysings.

Geniet die gerief – begin sommer dadelik om jou lede-app te gebruik!

Medihelp altyd byderhand met gratis lede-app Het jy geweet dat jy jou Medihelp-sake 24 UUR, SEWE DAE PER WEEK met behulp van Medihelp se lede-app vir slimfonekandoen?

HET JY GEWEET?Jy kan deur HealthPrint,

Medihelp se gratis aanlyn welstandsprogram, jou gesondheidsaktiwiteite

monitor, toegang kry tot gesondheids- en voordeledata

en voordeel trek uit die waarde wat ons talle vennote

bied. Registreer vandag nog by www.medihelp.co.za

as jy nog nie lid is nie! Foto

’s: ist

ock

pho

to.co

m &

veR

skaF

Documents

Solidariteit Tydskrif Uitgawe 5 2015