Graduaat Bibliotheekwezen 2003 - 2004

C.V.O. Vrije Leergangen Limburg

Stage

Openbare Bibliotheek Houthalen-Helchteren

maandag 26 juli 2004 - vrijdag 30 juli 2004

STAGEVERSLAG

Stagiaire: Leen Liefsoens Stagecoördinator: Mieke Martens

Bibliothecaris en Stagebegeleider: Martin Kellens

IN HOUDSOPGAVE STAGEVERSLAG Leen Liefsoens pagina Inhoudsopgave 2 Verrassen, informeren en amuseren: inleiding en dankwoord 3 Van binnen uit: de interne organisatie

Ons aanbod in een notendop: de afdelingen en hun collecties 4 Evolutie en ontsluiting van de collectie: de gang van materialen van verwerving tot plaatsing 8

Welkom in de bibliotheek: het onthaal en de begeleiding van de gebruikers 11 Inzet van professionele medewerkers: het personeel 14 Adviserende functie: de beheerscommissie 15

Een deel van het geheel: de externe organisatie 16 Eén van de grootste publiekstrekkers: plaats en functie van de bibliotheek binnen de samenleving 17

In overleg staan we sterker: relaties en samenwerkingsverbanden 19 Een week ervaring opdoen: stagewerkzaamheden 20 Met een zachte aanpak bereik je meer: functie van de bibliothecaris, een beschrijving van het profiel 22

Besluit 24 Bijlagen

Bijlage 1: Indeling prentenboeken 26 Bijlage 2: Indeling informatieve boeken jeugdafdeling 27 Bijlage 3: Indelingsschema muziek 29 Bijlage 4: Catalogus 31 Bijlage 5: Organigram gemeente Houthalen-Helchteren 33

Foto’s

Foto 1: Prentenboeken 4 Foto 2: Weetboeken 4 Foto 3: Documentatiemappen 5 Foto 4: Dagbladen 6 Foto 5: Tijdschriften 6 Foto 6: Schuifsysteem 6 Foto 7: Opstelling video’s 6 Foto 8: Muziekafdeling 7 Foto 9: Bureel personeel 10 Foto 10: Personeelsleden maken de boeken kastklaar 10 Foto 11: Internet 12 Foto 12: Gemeentelijke informatie 16

2

Ruim 80 jaar geleden richtte Pastoor Pieter Segers een parochionale bibliotheek op in het centrum van Houthalen. Anno 2004 beschikt deze bibliotheek, ondertussen omgedoopt tot Openbare Bibliotheek Houthalen-Helchteren, voor haar dienstverlening over een hoofdbibliotheek, twee filialen en drie bedieningsposten. De hoofdbibliotheek ligt in Houthalen-Centrum. Daarnaast zijn er twee filialen in Helchteren en Houthalen-Oost. In de kleinere wijken Laak, Lillo en Meulenberg bevinden de drie kleine bedieningsposten zich in de plaatselijke lagere scholen.

VERRASSEN, INFORMEREN EN AMUSEREN: INLEIDING EN DANKWOORD

De Openbare Bibliotheek van Houthalen-Helchteren wil op een klantvriendelijke en kwaliteitsvolle manier voorzien in de informatiebehoefte van de inwoners van de gemeente. De heer Martin Kellens, bibliothecaris, refereert in het Beleidsplan 2003-2007 naar het volgende uitgangspunt van de stadsbibliotheek van Maastricht: “de bibliotheek wil verrassen, informeren en amuseren”. Tijdens mijn stage in de hoofdbibliotheek kreeg ik de mogelijkheid om in het team mee te draaien dat bovenstaande missie waarmaakt. Ik wil de heer Martin Kellens en het hele team van de bibliotheek dan ook bedanken voor hun geduld en de vele uitleg tijdens deze leerrijke stage! Mijn stageverslag geeft de werking van de hoofdbibliotheek van Houthalen-Helchteren weer, samen met de stagewerkzaamheden die ik er heb verricht. In dit verslag zijn ook gegevens opgenomen over de filialen en de bedieningsposten. Waar van toepassing wordt dit in de tekst uitdrukkelijk aangegeven. Deze eerste stagemodule is een onderdeel van de vierjarige opleiding Graduaat Bibliotheekwezen aan het CVO Vrije Leergangen Limburg in Genk. Mevrouw Mieke Martens, de stagecoördinator, heeft mij begeleid tijdens het zoeken naar een stageplaats, het uitvoeren van de stage en het schrijven van dit stageverslag. Ook haar wil ik bedanken voor de plezierige samenwerking!

3

VAN BINNEN UIT: DE INTERNE ORGANISATIE HHeett aaaannbboodd iinn eeeenn nnootteennddoopp:: ddee aaffddeelliinnggeenn eenn hhuunn ccoolllleeccttiieess De prentenboeken voor ukkepukken

“Is je ukkepuk fan van heksen en bezemstelen, een liefhebbertje van circusdieren,

fantaseert het over ronde, roze varkentjes en droomt het van hemelse muziek?”1

Foto 1: Prentenboeken

De hoofdbibliotheek heeft een uitgebreide collectie prentenboeken voor de allerkleinsten. Deze collectie is een onderdeel van de jeugdafdeling. De boeken zijn ingedeeld volgens onderwerp waarbij gebruik wordt gemaakt van felle kleuren. In de bijlagen is deze indeling helemaal uitgewerkt2. Deze collectie is zeker ook interessant voor leerkrachten en kleuteronderwijzers en natuurlijk ook voor (voor)leesmoeders en -vaders. Jongeren die studeren voor leerkracht of kleuteronderwijzer kunnen deze boeken zeker gebruiken voor bijvoorbeeld tijdens hun stage. De jeugdafdeling voor wijsneuzen De jeugdafdeling heeft een zeer uitgebreide collectie waar een goed uitgewerkt collectiebeleid achter schuilt. Ieder kind tussen 0 en 14 jaar kan er zijn gading vinden.

• Kijkboekjes voor peuters en kleuters.

Foto 2: Weetboeken

• Prentenboeken, voorleesboeken, sprookjes en versjes voor wie al een uitgesproken voorkeur heeft.

• Niveauboekjes voor eerste lezertjes. • Paas, sint- en kerstboeken voor wie graag feestjes bouwt. • De beste stripverhalen. • De boeiendste, leukste en griezeligste leesboeken voor wie

van lekker lezen houdt. • Weetboeken boordevol informatie voor jonge wijsneuzen.3

De indeling van de weetboeken of informatieve boeken wijkt af van de ZIZO-indeling die in de meeste andere jeugdafdelingen gebruikt wordt. Het is een goed uitgedacht systeem waarin kleuren, letters en cijfers worden gecombineerd. In bijlage is de indeling uitgewerkt.4 De jeugdafdeling bevindt zich in een aparte hoek in de hoofdbibliotheek, vlak bij de ingang en de uitleenbalie. Het voordeel hiervan is dat de kinderen naar hartelust kunnen lezen, spelen en plezier maken zonder dat de volwassenen tijdens hun zoektocht naar goed leesvoer worden gestoord.

1 Aankondiging collectie prentenboeken op de website van de bibliotheek: www.houthalen-helchteren.be/bibliotheek. 2 Bijlage 1: Indeling prentenboeken. 3 Aankondiging collectie jeugdafdeling op de website van de bibliotheek: www.houthalen-helchteren.be/bibliotheek. 4 Bijlage 2: Indeling informatieve boeken jeugdafdeling.

4

Goedgevulde rekken in de jongerenafdeling De jongerencollectie is een verzameling van leesboeken, documentatiemappen, uittrekselboeken en veel brochures. De brochure ‘?Lezen!: Leessuggesties voor het secundair onderwijs’, staat boordevol leestips voor jongeren. De meeste jongeren moeten van school uit ook boekbesprekingen maken. De bibliotheek verzamelt al jarenlang informatie over schrijvers en hun boeken in ontelbaar veel documentatiemappen. Nog meer informatie vinden de jongeren in de uittrekselmappen. Hierdoor worden ze voor hun boekbespreking al een heel eind op weg geholpen. Dat de nadruk in de jongerenhoek op het schoolgebeuren ligt, is duidelijk terug te vinden in de vele brochures en boekjes over studeren, verder studeren en (bij)leren.

Foto 3: Documentatiemappen De jongerenafdeling is niet meer verbonden met de jeugdafdeling, maar is al geïntegreerd in de volwassenenafdeling. Dit is zeer positief omdat de jongeren zo het gevoel krijgen dat ze al meer en meer bij de volwassenen horen. Boeken in alle genres en over de meest uiteenlopende onderwerpen in de volwassenenafdeling • Toptienboeken of het neusje van de zalm van het actuele boekenaanbod. • Romans om mee in bed te duiken en de grote literatuur om in clubverband te lezen. • Informatieve boeken om de zin van het leven te doorgronden, een verre reis te maken of

een nieuw recept uit te proberen. • Gespecialiseerde opzoekboeken om je te verdiepen in de wetenschappen en om ’s lands

wetten uit te pluizen. • Telefoonboeken, stratenplannen, adresboeken… .5 Uit bovenstaande opsomming blijkt dat er ook voor de volwassenen een uitgebreid aanbod aanwezig is. De collectie kenmerkt zich door een goed afvoer- en dus ook vernieuwingsbeleid. Een up-to-date collectie is belangrijk. Dit vertaalt zich in het actuele boekenaanbod. Een verouderd boekenbestand kan de lezers immers niet blijven boeien. Een openbare bibliotheek is al lang geen boekenbewaarplaats meer. De gebruikers bepalen het aanbod. Deze visie weerspiegelt zich duidelijk in de collectie van de volwassenenafdeling.

5 Aankondiging collectie volwassenenafdeling op de website van de bibliotheek: www.houthalen-helchteren.be/bibliotheek.

5

Actualiteit in de leeshoek In de leeshoek vinden de gebruikers 6 dagbladen en meer dan 150 tijdschriften. Er is een heel divers aanbod van onder andere actualiteitmagazines, hobbybladen, sportbladen en natuurmagazines. Ook zijn er een aantal tijdschriften in het Arabisch en in het Turks, een service voor de vele migranten die in Houthalen-Helchteren wonen. De gebruikers kunnen dagelijks hun krant lezen in de knusse zetels die zich in de leeshoek bevinden. De leeshoek is afgeschermd van de andere afdelingen en daardoor een rustige plek om te vertoeven.

Foto 4: Dagbladen Foto 5: Tijdschriften

Uren kijkplezier in de afdeling film

Foto 6: Schuifsysteem

De bibliotheek bezit een uitgebreide collectie video's. Ook aan de wat nieuwere informatiedrager, de DVD schenkt de bibliotheek aandacht. In de collectie van de afdeling film zijn al achthonderd DVD's opgenomen. Het aanbod is divers: speelfilms, jeugdfilms, informatieve films, tekenfilms en muziek. De afdeling film kent een opmerkelijk plaatsingssysteem. Dit systeem is in gebruik genomen omdat de video's en DVD's niet konden worden beveiligd. Bij elk binnenkomende video of DVD word de omslag gekopieerd. Deze kopie komt in een dun doosje in het rek te staan. Uit dit rek kunnen de gebruikers de film kiezen die ze willen uitlenen. De originele video's en DVD's staan in een schuifsysteem dat zich achter de balie bevind en dat daardoor eenvoudig in het oog kan worden gehouden door het bibliotheekpersoneel. De gekopieerde omslagen en de originele video's en DVD's hebben een nummer, voor eenzelfde film is dit telkens hetzelfde nummer, waardoor het opzoeken in het schuifsysteem eenvoudig is voor het bibliotheekpersoneel. De gebruiker die een film wil uitlenen komt met het doosje met de gekopieerde omslag naar de balie. Het bibliotheekpersoneel verwisselt dan dit doosje met de originele video of DVD, die de gebruiker dan meekrijgt. Bij binnenkomst van uitgeleende video's of DVD's worden de doosjes terug verwisseld en komt de kopie weer in het rek te staan. Dit systeem heeft tevens het voordeel dat er bij de video's veel plaats wordt uitgespaard in de rekken omdat de doosjes met de gekopieerde omslagen dunner zijn dan de doosjes met de video's erin.

Foto 7: Opstelling video's

6

Uren luisterplezier in de afdeling muziek De bibliotheek heeft een goed gevulde en goed draaiende muziekafdeling. De gebruikers kunnen er terecht voor muziek en geluiden in alle stijlen en genres op meer dan 12000 cd’s voor jong en oud. Naast de muziek-cd’s is er ook een klein aanbod van luister-cd’s, waarop boeken van bijvoorbeeld Roal Dahl, Annie M.G. Schmidt en J.K. Rowling ingesproken zijn. Voor nog meer ontspanning heeft de gebruiker keus uit meer dan 1300 cd-rom’s met spelletjes en lees-, taal en rekenoefeningen voor kinderen, maar ook informatieve cd-rom’s en gespecialiseerde spellen voor jongeren en volwassenen. Tenslotte heeft de muziekafdeling een uitzonderlijke collectie taalcursussen: enerzijds cd-rom’s om de Nederlandse taal te leren, anderzijds cd-rom’s om eender welke vreemde taal te leren en het aanbod hierin is dan ook zeer uitgebreid. In bijlage staat het indelingsschema van de cd’s met de verschillende genres vermeld.6 Zoals bij de boeken is er ook in de muziekafdeling aandacht geschonken aan de vele migranten in de gemeente met een aparte collectie muziek-cd’s in het Arabisch en Turks. De cd-rom’s zijn ingedeeld volgend het SISO dat ook op de andere afdelingen wordt toegepast. Veel mensen zijn op zoek naar een specifiek liedje voor op een feest. Hiervoor is een goede ontsluiting op songniveau gewenst. De muziek-cd’s worden altijd ontsloten op cd-niveau en ook op songniveau. Niet alle cd’s staan in de open rekken, er is ook een archief aanwezig. De materialen in het archief zijn opgenomen in de catalogus, de gebruiker kan het betreffende materiaal hierin opzoeken en daarna opvragen aan de balie. De nieuwe cd’s staan apart in een rek. De gebruikers zien zo in één oogopslag welke nieuwe aanwinsten er zijn binnengekomen. Omdat de cd's en cd-rom’s moeten worden beveiligd bevindt deze afdeling zich op een andere verdieping dan de afdelingen met boeken. Er wordt gebruik gemaakt van een poortbeveiliging en de cd’s zitten vast in een doosje met een magneetslot. De bibliotheek besteedt grote aandacht aan de beveiliging, om diefstal zo veel mogelijk te voorkomen.

Foto 8: Muziekafdeling

6 Bijlage 3: Indelingsschema muziek.

7

De bijzondere collecties verspreid over de verschillende afdelingen De bibliotheek bezit ook volgende bijzondere collecties verspreid over de verschillende afdelingen: • Vreemdtalige romans in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Spaans en Pools. • Romans in het Arabisch en het Turks. • Strips voor volwassenen en in het klassiek-Grieks en -Latijn. • Poëzie voor jongeren en volwassenen. • Toneel, essays en grootletterboeken. • Boeken en documentatie over Houthalen-Helchteren: Houthalen-Helchteren brandend

actueel in de bibliotheek! Artikels over Houthalen-Helchteren worden dagelijks verzameld uit 6 kranten.

De bibliotheek speelt via deze bijzondere collecties in op de behoeften van de gebruikers en op de actualiteit en ze zijn daarmee een waardevolle aanvulling op de gewone collecties van de verschillende afdelingen. EEvvoolluuttiiee eenn oonnttsslluuiittiinngg vvaann ddee ccoolllleeccttiiee:: ddee ggaanngg vvaann mmaatteerriiaalleenn vvaann vveerrwweerrvviinngg ttoott ppllaaaattssiinngg Aankoop De aankoop van materialen wordt gefinancierd door de gemeente en het budget hiervoor ligt jaarlijks vast. Tevens zijn er bedragen contractueel vastgelegd bij afzonderlijke boekhandels. De materialen worden aangekocht aan de hand van fondslijsten van uitgeverijen en boekhandels, aankoopsuggesties van de gebruikers en via een bezoek aan een boekhandel. In de boekhandel worden de nieuwe materialen bekeken en wordt er een selectie gemaakt. De heer Kellens doet de aankopen van romans en informatieve boeken voor volwassenen voor de hoofdbibliotheek bij de boekhandels Van Venckenray in Maaseik (voor meer algemene boeken) en Malpertuis in Genk (voor meer exclusieve boeken). Bij Malpertuis worden ook de aankoopsuggesties gekocht, er worden bijbestellingen geplaatst en de aankopen gedaan aan de hand van de fondslijsten. De filialen hebben hun budgetten voor de volwassenenafdeling bij Standaard Boekhandel (Hasselt) vastgelegd. Voor het aankopen van de boeken voor de filialen zijn Tinny Demunster en Monique Jans verantwoordelijk. Vera Loysch doet de aankopen voor de jeugdafdeling van de hoofdbibliotheek bij de kinderboekhandel Poespas in Hasselt. Het aankopen van de jeugdboeken gebeurt via zichtzendingen. Meestal worden deze zichtzendingen volledig behouden. Ook de verdere aankopen en bijbestellingen voor de jeugdafdeling van de hoofdbibliotheek gebeuren bij Poespas. De verantwoordelijken voor de filialen en bedieningsposten (deze bedieningsposten staan in voor de uitlening aan lagere scholen en hebben dus enkel jeugdboeken) kunnen hun boeken ook selecteren uit deze zichtzendingen. Voor verdere aankopen en bijbestellingen gaan zij naar de Standaard Boekhandel.

8

Voor de aankopen en verwerken van de audiovisuele materialen (AVM) zijn Marleen Pulinckx (hoofdverantwoordelijke van de muziekafdeling), Lida Philipsen en Paulette Driesen verantwoordelijk. Het aankopen van de materialen gebeurt via aanwinstenlijsten van leveranciers, aankoopsuggesties en via een bezoek aan verschillende winkelketens in het hele land. Bestellingen worden geplaatst bij vaste leveranciers. Ook worden tijdschriften en andere media (TV en kranten) geraadpleegd om een selectie te maken. Voorbeelden van tijdschriften zijn: Oor (pop), Luister (klassiek), Jazz (jazz), Back to the Roots (blues), Focus Knack en RifRaf. Het inspelen op het aanbod is een kwestie van ervaring opdoen. Er wordt creatief omgegaan met het relatief lage budget en dit budget moet verdeeld worden over het hele jaar. Er komen zoveel nieuwe DVD’s op de markt dat er een serieuze selectie moet gebeuren bij de aankoop. Het video-aanbod wordt wel steeds kleiner, vanwege de opkomst van de DVD. Er worden ook informatieve DVD’s aangekocht. Verder wordt er snel aangekocht, want sommige materialen blijven niet lang op de markt. Klassieke muziek wordt niet zoveel meer aangekocht, want er is een goede basiscollectie en klassieke muziek wordt relatief weinig uitgeleend. De echte liefhebbers van klassieke muziek kopen hun cd’s meestal zelf. Muziek-DVD’s zitten in de lift en hier wordt dan ook door de bibliotheek goed op ingespeeld. Naar SACD (Super Audio CD, een cd-formaat waarmee een ongekend goede geluidsweergave bereikt kan worden) wordt soms gevraagd, maar het bibliotheekpersoneel is nog voorzichtig in de aankoop ervan omdat ze nog niet weten of dit soort cd’s echt gaan doorbreken. Controle factuur en levering Wanneer de boeken binnen komen, wordt bij het uitpakken de levering gecontroleerd aan de hand van de pakbonnen. In het boek wordt dan onmiddellijk een eigendomsstempel gezet en boven deze stempel wordt de prijs van het boek genoteerd. In de hoofdbibliotheek komen ook de boeken voor de filialen binnen. Deze boeken worden hier ook verwerkt. Ze krijgen een andere eigendomsstempel en daarin wordt het filiaal vermeld: HE voor Helchteren, HO voor Houthalen-Oost. De facturen worden gecontroleerd door de heer Kellens. Ook de leveringen en facturering van de AVM worden door de verantwoordelijke personeelsleden nagekeken. Controle op dubbels Tijdens het uitpakken van de materialen (boeken en AVM) wordt er ook onmiddellijk gecontroleerd in de catalogus of het boek al in de collectie aanwezig is. Als dit zo is, kan het boek onmiddellijk worden ingevoerd en wordt er geen inhoudelijke ontsluiting meer toegepast. Inhoudelijke ontsluiting Aan alle boeken worden trefwoorden toegekend. Op deze trefwoorden kunnen de gebruikers zoeken in de catalogus. Een diepe en uitgebreide inhoudelijke ontsluiting is belangrijk. De trefwoorden worden toegekend aan de hand van de thesaurus. Een extra hulpmiddel is de VLACC, Vlaamse Centrale Catalogus. In deze catalogus zijn ook trefwoorden opgenomen. Er worden enkel trefwoorden gebruikt die al in de eigen thesaurus voorkomen, zo wordt de thesaurus niet té uitgebreid. De trefwoorden die ook een genre-aanduiding zijn bij de romans, worden genoteerd in het boek. Zo komt het boek op de juiste plaats in de collectie terecht. Bij informatieve boeken moet er een SISO-code worden toegekend. De hulpmiddelen hierbij zijn de VLACC en de SISO-klappers met de indeling. Je kan ook in de eigen collectie kijken naar boeken die over hetzelfde onderwerp gaan.

9

Ook de jeugdboeken worden inhoudelijk ontsloten aan de hand van de eigen indeling.7 Er wordt tevens een leeftijdsaanduiding toegekend. Deze aanduiding is soms moeilijk te bepalen. Leeftijdscategorieën voor de jeugd: d van 2 tot 4 jaar (prentenboeken) d+ van 4 tot 6 jaar a van 6 tot 9 jaar b van 9 tot 11 jaar c van 11 tot 14 jaar ad + 14 jaar Aan de AVM worden ook trefwoorden toegekend. De muziekafdeling heeft tevens zijn eigen indeling.8 De cd-rom’s krijgen een SISO-code toegekend. Invoeren De Openbare Bibliotheek van Houthalen-Helchteren werkt met het bibliotheeksysteem VubisSmart van de firma Geac: het bibliotheeksysteem dat in heel wat Vlaamse openbare bibliotheken gebruikt wordt en waardoor de bibliotheek met het oog op de centrale catalogus VLACC op de juiste golflengte zit. Alle geautomatiseerde handelingen in de bibliotheek gebeuren via dit systeem. Ook het invoeren van de boeken. In het systeem Foto 9: Bureel personeel

worden de gegevens van het boek ingegeven: de volledige titel, de auteur, jaar van uitgave, uitgever, prijs en andere kenmerken van het boek. Daarna worden de exemplaargegevens, het plaatskenmerk en het stamboeknummer, ingevoerd. Tevens wordt het plaatskenmerk in het boek genoteerd. Ook de gegevens van de AVM worden in het systeem VubisSmart ingevoerd. De cd’s worden altijd ingevoerd op cd-niveau en meestal ook op songniveau. Kastklaar maken Het kastklaar maken van de boeken wordt gedaan door het onderhoudspersoneel. Zij zorgen voor de nodige nopjes (plaatskenmerk en genreaanduiding) en verstevigen het boek door het te plastificeren. Het kastklaar maken van de AVM gebeurt door de personeelsleden verantwoordelijk voor de muziekafdeling. Het materiaal wordt voorzien van het plaatskenmerk. De cd’s en cd-rom’s worden beveiligd. Bij cd’s die in een doosje buitinlay’s gekopieerd op maat van een gewone cd-box, zodat dbeveiligd. Bij de video’s en DVD’s worden de inlay’s gekogedaan.9 Luister-cd’s en taalcursussen worden in ringmappen bhet meestal meerdere cd’s zijn die moeilijk samen kunnen wordekopie gemaakt van de inlay, die wordt op karton geplakt en gekomt dan in het rek te staan. Met dit kartonnetje kunnen de gebaan de balie. 7 Zie bijlage 1 Indeling prentenboeken en bijlage 2 Indeling informatieve boe8 Zie bijlage 3 Indelingsschema muziek. 9 Meer uitleg in het hoofdstuk ‘Van binnen uit: de interne organisatie’ bij de

10

Foto 10: Personeelsleden makende boeken kastklaar

en formaat zitten, worden de e cd’s toch kunnen worden pieerd en in aparte doosjes

ewaard achter de balie omdat n beveiligd. Er wordt dan een plastificeerd. Dit kartonnetje ruikers dan hun cd’s afhalen

ken jeugdafdeling.

muziek en filmafdeling.

Plaatsing De boeken bestemd voor de filialen worden door de verantwoordelijken van de filialen meegenomen. De boeken bestemd voor de hoofdbibliotheek worden in de rekken geplaatst. De romans voor zowel volwassenen als jeugd staan alfabetisch op hoofdwoord, dit is de achternaam van de auteur of het eerste woord van de titel uitgezonderd lidwoorden. De informatieve boeken worden geplaatst op de SISO-code. Bij de informatieve jeugdboeken wordt de eigen indeling gebruikt.10 De video’s en DVD’s kennen een eigen plaatsingssysteem omdat ze niet kunnen worden beveiligd.11 Ze zijn gerangschikt op titel. In de muziekafdeling staan de cd’s ingedeeld op genre.12 Binnen een genre staan ze gerangschikt op uitvoerder. De verzamel-cd’s staan apart. De cd-rom’s staan ingedeeld volgens het SISO. WWeellkkoomm iinn ddee bbiibblliiootthheeeekk:: hheett oonntthhaaaall eenn ddee bbeeggeelleeiiddiinngg vvaann ddee ggeebbrruuiikkeerrss13 Klantvriendelijkheid en laagdrempeligheid zijn de troeven van de bibliotheek van Houthalen-Helchteren. De bibliotheek is vrij toegankelijk. De hoofdbibliotheek is gedurende 30 uren per week geopend, 7 dagen op 7. De filialen zijn gedurende 8 uren per week geopend, exclusief 2 bijkomende uren ten behoeve van de scholen, en dit 4 dagen op 7. Kinderen en jongeren kunnen zich gratis laten inschrijven. Vanaf de leeftijd van 18 jaar betalen de gebruikers 2,50 euro per jaar lidgeld. Boeken voor volwassenen, jeugdboeken, strips, tijdschriften en songbooks kunnen gratis worden uitgeleend. Voor cd’s, video’s, DVD’s, cd-rom’s en taalcursussen vraagt de bibliotheek leengeld. Deze leengelden bedragen niet meer dan 1 euro per stuk. De uitleentermijnen, de aantallen die mogen worden uitgeleend, en de boete per dag dat de gebruiker te laat is, hangen af van het soort materiaal. Voor meer uitleen- en gebruikersvoorwaarden kan de gebruiker het dienstreglement raadplegen. Dit reglement wordt aan iedere nieuwe lener overhandigd en kan ook worden geraadpleegd op de website van de bibliotheek. Het is met de nodige zorg opgesteld om de gebruikers duidelijkheid te bieden en zo discussie en ongemakken te voorkomen. Uitgeleende materialen kan de gebruiker reserveren. Zodra het werk aanwezig is, wordt hij schriftelijk verwittigd. Per reservatie wordt 0,50 euro in rekening gebracht. De uitleentermijn voor de materialen kan verlengd worden. Telefonisch verlengen is niet mogelijk en voor alle audiovisuele materialen moet opnieuw leengeld worden betaald. Indien het boek of het materiaal niet in de collectie van de eigen bibliotheek aanwezig is, kan de gebruiker een beroep doen op ‘Interbibliothecair leenverkeer’ (IBL) of kan hij zelf een aankoopsuggestie doen. Voor elke IBL-aanvraag moet 2,50 euro worden betaald. Bij een aankoopsuggestie wordt de gebruiker persoonlijk verwittigd of het werk al dan niet wordt aangekocht. Om te grasduinen in de collectie van de bibliotheek heeft de gebruiker in de bibliotheek en op de website toegang tot de catalogus. Deze catalogus is eenvoudig in gebruik en heeft veel verschillende zoekopties. In de bijlage staan de homepagina’s van de verschillende zoekmogelijkheden onder elkaar.14 De gebruiker kan via de knop ‘mijn eigen gegevens’ materialen reserveren. Ook vind hij hier zijn persoonlijke gegevens, zijn uitleningen en openstaande bedragen. Op de cataloguscomputer in de muziekafdeling kan enkel worden gezocht in de muziekcollectie en niet in de boekencollectie.

10 Zie bijlage 2 Indeling informatieve boeken jeugdafdeling. 11 Meer uitleg in het hoofdstuk ‘Van binnen uit: de interne organisatie’ bij de filmafdeling. 12 Zie bijlage 3 Indelingsschema muziek. 13 Gegevens gehaald uit het dienstreglement en van de website van de bibliotheek: www.houthalen-helchteren.be/bibliotheek. 14 Bijlage 4: Catalogus

11

Samenvattend: diensten voor het publiek Volgende diensten worden aan het publiek in de bibliotheek aangeboden: Hoofdbibliotheek Filialen Uitleen ja ja Kopieën ja ja Interbibliothecair leenverkeer ja neen Raadpleging ja ja Advies en inlichtingen ja ja On-line catalogus ja neen Internet ja ja Klachtenbehandeling ja neen Bibliotheekinstructie ja ja Stimuleren van de vraag naar bibliotheekgebruik Vooral bij de jeugd wordt veel moeite gedaan om het bibliotheekgebruik te promoten. Zo zijn er regelmatig infosessies in de lagere scholen, of worden ouders en kinderen uitgenodigd voor een avondje ‘bibliotheekintroductie’. In het gemeentelijk informatieblad ‘In en Om’ publiceert de bibliotheek regelmatig een artikel om de bibliotheek of bepaalde activiteiten in de kijker te zetten. In de etalage worden regelmatig nieuwe materialen geplaatst en ingespeeld op actuele thema’s. Aan verenigingen en scholen worden regelmatige literatuurlijsten bezorgd over onderwerpen die hen kunnen interesseren. Bovendien bestaat er voor groepen de mogelijkheid om een rondleiding te krijgen in de bibliotheek. Een persoonlijke aanpak en voor ieder wat wils In de bibliotheek wordt een persoonlijke aanpak gehanteerd naar de gebruikers toe. Vriendelijk en bekwaam personeel is belangrijk. De gebruiker staat centraal. Bij vragen wordt er samen met de gebruiker gezocht totdat een bevredigend antwoord wordt gevonden. Dit leidt tot een adequate service. De collectie wordt zo gevormd dat iedere gebruiker vindt wat hij/zij zoekt. Voor ieder wat wils. De bibliotheek als kenniscentrum en ontmoetingsplaats De bibliotheek biedt elke gebruiker toegang tot het internet. Daartoe staan in de hoofdbibliotheek 4 computers ter beschikking waarvan 1 voorbehouden is voor snelle opzoekingen. De gebruiker kan ter plaatse of telefonisch een computer reserveren. Het gebruik van het internet is voor ingeschreven gebruikers gratis. Kinderen jonger dan 12 jaar mogen gebruik maken van het internet indien ze vergezeld zijn van een volwassene. Ook in de filialen kunnen de gebruikers surfen op het internet.

Foto 11: Internet

12

Door de democratisering van het internet is er een overaanbod aan informatie. Vandaar het belang van ‘informatie-op-maat’ voor de klant. De bibliotheek is zijn bevoorrechte positie als eerste en enige bron van informatie kwijt. In de plaats zal zij een nieuwe positie moeten verwerven op het internet, met ten eerste een portaal www.bibliotheek.be, waarin informatie op een degelijke, juiste en actuele manier wordt aangeboden, kortom met het kwaliteitsmerk van ‘de bibliotheek’. Ten tweede heeft de bibliotheek van Houthalen-Helchteren een eigen goed gestructureerde en duidelijke website uitgebouwd ten behoeven van de eigen leners en potentiële gebruikers. Binnen de website van de gemeente, www.houthalen-helchteren.be onderhoudt de bibliotheek zijn eigen webpagina’s. De website is eenvoudig opgebouwd en biedt de gebruiker alle informatie over de bibliotheek: openingsuren en adresgegevens, aanbod, beleid, historiek, uitleen- en gebruiksvoorwaarden, catalogus, dienstreglement en een formulier om een aankoopsuggestie te doen. Naast de explosie van informatie door de democratisering van het internet is er nog een tweede tendens in de maatschappij die invloed heeft op de werking van de bibliotheek: de zogenaamde ‘beleveniseconomie’. Mensen willen in hun vrije tijd iets ‘meemaken’, liefst nog iets sensationeel waarover zij ook achteraf een goed gevoel hebben. Dit heeft uiteraard zijn weerslag op de inrichting van bibliotheken, waar de ontmoetingsfunctie steeds belangrijker wordt. In de bibliotheek van Houthalen-Helchteren heerst een gezellige en open sfeer. Door de enerzijds open opstelling en anderzijds het creëren van rustige plekjes zoals de leeshoek, wordt er voor gezorgd dat iedereen, jong en oud er zich thuis voelt. In de voormiddag vind je in de leeshoek senioren die rustig hun krant kunnen lezen. Op woensdagnamiddag is de bibliotheek de ontmoetingsplaats voor jongeren die er komen internetten of op zoek zijn naar een goed boek. Een derde tendens in de maatschappij is de verschuiving van producten naar diensten. Mensen willen niet meer betalen voor het bezit van iets, maar wel voor het gebruik ervan. De bibliotheek heeft dus niet alleen meer de functie van het eenvoudig aanbieden van boeken, maar is een echt dienstencentrum geworden waar de gebruiker begeleid wordt in het zoekproces naar informatie. Ook hierbij is ‘informatie-op-maat’ voor de klant van belang. Migrantenbibliotheekwerking De bibliotheek van Houthalen-Helchteren heeft een grote voorsprong en expertise op het vlak van bibliotheekwerk voor migranten. Migranten van heel Limburg zijn welkom en vinden er lectuur, literatuur en audiovisuele materialen waaronder muziek en film, in hun eigen taal, zoals bijvoorbeeld Turks, Arabisch, Pools, Spaans en Italiaans. De migranten-bibliotheekwerking is belangrijk omdat er een grote concentratie is van migranten in Houthalen-Helchteren. Om deze werking goed te laten verlopen, om migranten te stimuleren en om hun thuis te laten voelen in de bibliotheek, is er een bibliotheekmedewerkster van Turkse afkomst aangesteld. Zij heeft een positieve invloed op de migranten en helpt mee de vreemdtalige collectie uit te bouwen en actueel te houden. Migranten bezorgen soms wel problemen en hebben een speciale en voorzichtigere aanpak nodig. Mede door de vele migrantenkinderen en -jongeren is er op woensdagnamiddag een toezichthouder aangesteld om de rust te garanderen in de bibliotheek. Door een persoonlijke aanpak en een soepel beleid naar de gebruikers toe, worden overbodige conflicten vermeden. De migrantenbibliotheekwerking van de Openbare Bibliotheek Houthalen-Helchteren heeft een regionale uitstraling en is ondertussen een vaste waarde in de reguliere werking van de bibliotheek.

13

IInnzzeett vvaann pprrooffeessssiioonneellee mmeeddeewweerrkkeerrss:: hheett ppeerrssoonneeeell Het personeel van de bibliotheek bestaat uit volgende personen:15 Bibliothecaris Martin Kellens (voltijds) Assistent-Dienstleider Martine Mondelaers (voltijds) Bibliotheekassistenten

Afdeling documentatie-informatie Cecile Barbay (voltijds) Christiane Peters (19 uren) Carine Graller (19 uren) Veerle Plessers (19 uren)

Afdeling catalografie Vera Loysch (19 uren) Tülay Ikiz (30 uren) Marlène Jeunen (19 uren)

Afdeling balie / uitleen Lodie Gorissen (10 uren) Ghislaine Schriers (14 uren)

Muziekafdeling Marleen Pulinckx (27 uren) Lida Philipsen (19 uren) Paulette Driesen (35 uren)

Filialen Tinny Demunster (19 uren) (Helchteren) Monique Jans (19 uren) (Houthalen-Oost)

Administratieve ondersteuning Paul Peeters (19 uren) Onderhoudspersoneel Mia Donné (19 uren) Madeleine Driesen (19 uren) Ria Koppen (19 uren) Mariette Vaes (19 uren) Miet Driesen (15 uren) (Helchteren) Yvonne Loenders (10 uren) (Houthalen-Oost)

Jeanine Degens (10 uren) (Houthalen-Oost en Meulenberg)

Zoals bovenstaande opsomming duidelijk maakt heeft ieder personeelslid zijn eigen taken binnen de bibliotheek. Naast het reguliere werk, nemen de personeelsleden ook deel aan vergaderingen, zowel intern, binnen de gemeentelijke administratie, als extern, binnen allerlei overlegorganisaties van de bibliotheekwereld. Het bibliotheekpersoneel is betrokken bij enerzijds de werking van het gemeentebestuur en anderzijds willen de personeelsleden op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen het vakgebied. Het werkoverleg binnen de bibliotheek vindt plaats op onregelmatige basis, doch intensief. Bij activiteiten worden er werkgroepjes opgericht. Verder wordt er ook veel aandacht geschonken aan vorming en bijscholing. Dit in de vorm van cursussen, studiedagen, vormingsavonden en symposia. De onderwerpen zijn uiteenlopend: van informatiecursussen tot studiedagen rond beleidsplanning.

15 Gegevens gehaald uit het jaarverslag van 2002, geactualiseerd door de heer Martin Kellens.

14

AAddvviisseerreennddee ffuunnccttiiee:: ddee bbeehheeeerrssccoommmmiissssiiee De bibliothecaris en zijn team worden bijgestaan door de beheerscommissie van de bibliotheek, die de werking van de bibliotheek adviseert. De beheerscommissie is samengesteld uit 18 personen, voor de helft uit vertegenwoordigers van de partijen die in de gemeenteraad zetelen, voor de helft uit vertegenwoordigers van de gebruikers (onder andere uit het onderwijs en uit verenigingen). De bibliothecaris en de assistent-dienstleider zijn niet-stemgerechtigde leden van de beheerscommissie. De beheerscommissie komt een aantal keren per jaar samen en vergadert dan over issues als het dienstreglement, de bibliotheekwerking, het bibliotheekbeleidsplan en het actieplan. De beheerscommissie is vertegenwoordigd in de cultuurraad.

15

De Openbare Bibliotheek Houthalen-Helchteren maakt deel uit van de gemeente Houthalen-Helchteren. Enerzijds is er het gemeentebestuur, bestaande uit de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen. De burgemeester van Houthalen-Helchteren, de heer Alain Yzermans is tevens bevoegd voor de bibliotheek. Anderzijds zijn er de gemeentelijke diensten, die uitvoeren wat door het bestuur beslist wordt. Er zijn diensten die zich rechtstreeks tot de bewoners of bezoekers van Houthalen-Helchteren richten, zoals de dienst Burgerzaken of de dienst Toerisme & Evenementen. Andere diensten hebben een ondersteunende functie, zoals de dienst Personeel & Organisatie of de ICT-dienst. Zij zorgen ervoor dat de burgergerichte diensten vlot hun werkzaamheden kunnen verrichten. De gemeentesecretaris is verantwoordelijke voor de algemene leiding en de coördinatie van de gemeentediensten. De bibliotheek valt onder de noemer Samenleving & Economie, waar ook de dienst Toerisme en Evenementen onder valt. Het organigram in de bijlage verduidelijkt de structuur.16,17

EEN DEEL VAN HET GEHEEL: DE EXTERNE ORGANISATIE

De bibliotheek wordt gefinancierd door de gemeente, samen met subsidies van onder andere de Vlaamse Gemeenschap en eigen inkomsten zoals lidgelden, maningsgelden, uitleengelden, en fotokopieën. Het is dus de gemeente die verantwoordelijk is voor de globale financiering van de bibliotheek en die tevens beheerder is van deze gelden. Het bibliotheekpersoneel wordt dus door de gemeente betaald. Het budget voor aankoop van boeken ligt jaarlijks vast. Tevens zijn er bedragen contractueel vastgelegd bij afzonderlijke boekhandels. Voor de volwassenenafdeling van de hoofdbibliotheek zijn dit de boekhandels Van Venckenray (Maaseik) en Malpertuis (Genk). Voor de jeugdafdeling is dit kinderboekhandel Poespas (Hasselt). De filialen hebben hun budgetten voor de volwassenenafdeling bij Standaard Boekhandel (Hasselt) en voor de jeugdafdeling bij Poespas vastgelegd. Gemeentelijk informatiebeleid De bibliotheek speelt een belangrijke rol in het gemeentelijk informatiebeleid, doordat zij de enige gemeentelijke instelling is met zoveel bezoekers en zo ruime openingsuren. De bibliotheek biedt gemeenschapsinformatie en overheidsinformatie aan in de hoofdbibliotheek. Ook de verslagen en de agenda’s van de gemeenteraad zijn raadpleegbaar in de bibliotheek. Bovendien verzorgt de bibliotheek wekelijks knipselkranten over Houthalen-Helchteren en bezorgt deze aan het schepencollege en de diensthoofden.

Foto 12: Gemeentelijke informatie 16 Gegevens gehaald van de website van de gemeente Houthalen-Helchteren: www.houthalen.helchteren.be. 17 Bijlage 5: Organigram gemeente Houthalen-Helchteren.

16

ÉÉN VAN DE GROOTSTE PUBLIEKSTREKKERS: PLAATS EN FUNCTIE VAN DE BIBLIOTHEEK BINNEN DE SAMENLEVING

Houthalen-Helchteren telt bijna 30.000 inwoners. De gemeente ligt aan de noordwestelijke rand van de bipool Hasselt-Genk. De bevolking is overwegend jong, 35% van de inwoners is jonger dan 25 jaar. Het percentage migranten is erg hoog, er zijn niet minder dan 46 nationaliteiten vertegenwoordigd. Er zijn drie grote woonkernen, het Centrum, Helchteren en Houthalen-Oost. Verder zijn er verscheidene lagere scholen, alsook drie middelbare scholen. Bovendien is er een bloeiend verenigingsleven, dat echter vooral 40-plussers en senioren aantrekt.18 De hoofdbibliotheek ligt in Houthalen-Centrum, dit gebied telt iets meer dan 9.500 inwoners. De twee filialen bevinden zich in Helchteren en Houthalen-Oost, twee dorpen met respectievelijk meer dan 6.500 inwoners en meer dan 7.500 inwoners. In de kleiner wijken Laak (2000 inwoners), Lilo (1500 inwoners) en Meulenberg (4000 inwoners) is er een kleine bedieningspost in de plaatselijke lagere school. De hoofdbibliotheek is gebouwd in 1984 en heeft een oppervlakte van 750 m2. Filiaal Helchteren is gebouwd in 1994 en heeft een oppervlakte van 230m2. Tenslotte, filiaal Houthalen-Oost is gebouwd in 1980 en heeft een oppervlakte van 225m2. In 2003 telde de hoofdbibliotheek 8.847 leners, waarvan 3.759 tot en met 14 jaar en 5.088 leners vanaf 15 jaar. Dat wil zeggen dat bijna 30% van de bevolking van Houthalen-Helchteren lid is van de hoofdbibliotheek. In de filialen Helchteren en Houthalen-Oost is het merendeel van de leners jeugd, de volwassen zijn daar veel minder in aantal. De bedieningsposten in de kleine wijken hebben telkens een paar honderden leners. Zoals reeds eerder aangegeven zijn deze bedieningsposten ondergebracht in de plaatselijke lagere scholen en hun leners bestaan dus enkel uit schoolgaande jeugd. Zoals aangegeven is de gemeente Houthalen-Helchteren een jonge gemeente. Daarom streeft het bibliotheekpersoneel er naar om er voor te zorgen dat de bibliotheek een plaats is waar kinderen en jongeren zich thuis voelen. Door de inrichting, het aanbod en de presentatie van de materialen wil de bibliotheek de kinderen voortdurend verrassen, zodat ze graag naar de bibliotheek komen. Met de scholen is er een zeer goede samenwerking, zowel met het lager onderwijs als met het middelbaar onderwijs. De klassen worden uitgenodigd voor een introductie in de bibliotheek. Leerlingen krijgen ook les in het leren opzoeken van informatie. Leerkrachten kunnen op de expertise van de bibliotheekmedewerkers rekenen voor het samenstellen van leeslijsten en met aankoopsuggesties. De etalage van de hoofdbibliotheek wordt verzorgd door de vijfdejaarsstudenten van de opleiding ‘verkoop en kantoor’ van het Sint-Pauluscollege gelegen in Houthalen-Helchteren. Deze samenwerking zorgt ervoor dat de etalage telkens aansprekend en actueel wordt aangekleed. De laagdrempeligheid is een van de grootste troeven van de bibliotheek. Ook het tweedekans-onderwijs kan met zijn cursisten terecht in de bibliotheek.

18 Gegevens gehaald uit het beleidsplan 2003-2007 en uit het jaarverslag van 2002, geactualiseerd door de heer Martin Kellens.

17

De bibliotheek van Houthalen-Helchteren heeft een voorsprong en expertise uitgebouwd op het vlak van bibliotheekwerk voor migranten. Migranten van heel Limburg zijn welkom in de bibliotheek van Houthalen-Helchteren en vinden er literatuur in hun taal. De migrantenbibliotheekwerking is uitgebreid besproken in het hoofdstuk ‘Welkom in de bibliotheek: het onthaal en de begeleiding van de gebruikers’. De bibliotheek is ook een plaats waar aan cultuurcreatie wordt gedaan. Zo richt de bibliotheek van Houthalen-Helchteren leesclubs en schrijfclubs in, waar mensen leren om zich met woorden uit te drukken waaronder het leren schrijven van een verhaal. Wat betreft het cultureel erfgoed verzamelt de bibliotheek documentatie over het verleden en de monumenten van de gemeente. De bibliotheek heeft reeds heel wat ervaring met het samenstellen van heemkundige en cultuurhistorische publicaties, zoals over de glasramen van de Sint-Martinuskerk, 100 jaar steenkool, het Internationaal Lachfestival en een publicatie over de toneelkring Thalia. Samenwerking met andere culturele actoren Binnen de gemeente werkt de bibliotheek op beperkte en occasionele wijze samen met het cultureel centrum en met socio-culturele verenigingen. Er zijn twee leesclubs actief, die werken in samenwerking met Markant en KAV Meulenberg. Met het cultureel centrum worden er regelmatig tentoonstellingen en auteurslezingen opgezet, zowel voor jeugd als voor volwassenen. Samen met de heemkring wordt er inhoudelijk meegewerkt aan projecten rond cultureel erfgoed. Uitbreidingsactiviteiten De bibliotheek van Houthalen-Helchteren wil het kloppend hart zijn van het cultureel, literair en historisch leven in de gemeente. Om dit te realiseren richt de bibliotheek verscheidene uitbreidingsactiviteiten in. De volgende activiteiten zijn in 2004 al aan bod gekomen: • Wandeling ‘Hoereka’, met publicatie over de horecazaken langs de grote Baan en dit in

het kader van erfgoed. • Culinaire leesclubs. • Jeugdboekenweek. • Literaire avond met auteur Abdelkader Benali, geïnterviewd door Patrick Martens van

Knack. In 1984 verhuisde de hoofdbibliotheek van Houthalen-Helchteren naar haar huidige vestiging. Omdat dit juist 20 jaar geleden geschiedde wordt er uitgebreid gevierd onder de noemer ‘BIB XX’. Van eind september 2004 tot eind oktober 2004 zullen in dit kader verscheidene activiteiten worden gehouden, dit voor zowel jeugd als voor volwassenen. Onder meer de schrijver Bart Demyttenaere komt langs en aan muziek en sfeer zal er geen gebrek zijn. In september wordt er ook een tentoonstelling gehouden met de titel ‘Vlaanderen moordt ook’ en in oktober wordt de jaarlijkse bibliotheekweek gehouden.

18

De bibliotheek van Houthalen-Helchteren werkt op landelijk niveau samen met de overkoepelende verenigingen VVBAD en VCOB. De heer Martin Kellens is voorzitter van de Sectie Openbare Bibliotheek binnen de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (VVBAD). Hij zit tevens in de werkgroepen ‘Beleidsplanning’ en ‘Bibliotheekweek’ binnen het Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB) en tussendoor neemt hij deel aan occasionele werkgroepjes zoals leesgroepen.

IN OVERLEG STAAN WE STERKER: RELATIES EN SAMENWERKINGSVERBANDEN

Daarnaast participeert de bibliotheek actief aan het streekgericht bibliotheekbeleid van de provincie Limburg. De heer Martin Kellens neemt actief deel aan vergaderingen van de Bibliotheekvereniging Limburg en aan werkvergaderingen met collega bibliothecarissen. Mevrouw Vera Loysch, jeugdverantwoordelijke engageert zich in de Kinder- en Jeugdjury Limburg en de Jeugdboekenweek. Ook werkt de bibliotheek van Houthalen-Helchteren mee aan het opstellen van de jaarlijkse brochure ‘?Lezen!: Leessuggesties voor het secundair onderwijs’. De boeken die in deze brochure komen te staan worden op voorhand gelezen en beoordeeld door verschillende personeelsleden binnen het team van de bibliotheek. Mevrouw Marleen Pulinckx, AVM-verantwoordelijke is voorzitter van de werkgroep Muziek van de Bibliotheekvereniging Limburg. De samenwerking met andere Openbare Bibliotheken in de omgeving is intens. Er is onder andere veel overleg met de Openbare Bibliotheek in Zonhoven. Ervaringen uitwisselen is hier van groot belang, zo kunnen er sneller oplossingen worden gevonden als er zich problemen voordoen.

19

Tijdens deze stage heb ik kennisgemaakt met het dagelijkse gebeuren in een openbare bibliotheek. In het stagewerkplan, opgesteld door mijn stagebegeleider de heer Martin Kellens, zijn de inhoud en het doel van de stage vastgelegd in een individueel takenpakket. Gezien het vakantie was, heb ik sommige ‘gewone’ werkzaamheden, zoals werkoverleg en contact met bestuur niet kunnen doen. Anderzijds bood dit weer mogelijkheden voor mij om zelfstandig mijn vaardigheden te ontwikkelen.

EEN WEEK ERVARING OPDOEN: STAGEWERKZAAMHEDEN

Zo heb ik enkele dagelijkse taken zoals postbedeling, telefoonbehandeling en rappels en reserveringen opvolgen, kunnen uitvoeren. Deze taken zijn redelijk eenvoudig, maar moeten met een zekere nauwkeurigheid worden uitgevoerd. Bij telefoongesprekken heb je direct contact met de buitenwereld (gebruikers of personen binnen het gemeentebestuur). Een vriendelijk en adequate aanpak is hierbij dan ook belangrijk om een goede eerste indruk te geven aan de klant. Wanneer ik geen antwoord wist op de vragen die via de telefoon werden gesteld heb ik de persoon in kwestie verwezen naar de juiste persoon binnen het team. Ik heb hierbij een vlotte en vriendelijk houding aangenomen. Verder heb ik inzicht gekregen in ‘de weg van het boek’ door een 20 á 30 tal boeken, zowel fictie als non-fiction, te behandelen, vanaf de binnenkomst in de bibliotheek tot het plaatsen op het rek. Dit vereist de volgende werkzaamheden: controle factuur en levering, controle op dubbels, plaatsen van eigendomsstempel en noteren prijs, inhoudelijke ontsluiting, catalografie en kastklaar maken van materialen. Ik ben zelf werkzaam in een hogeschool- bibliotheek en één van mijn taken is het invoeren van binnengekomen boeken, tevens ook het controleren van leveringen, controle op dubbels, de inhoudelijke ontsluiting, het plaatsen van eigendomsstempel en het noteren van de prijs. Nadat ik de nodige uitleg had gekregen over de eigen regels van de bibliotheek bij het uitvoeren van deze taken en hoe het bibliotheeksysteem VubisSmart werkte, kon ik zelfstandig deze werkzaamheden uitvoeren. Door mijn computerkennis kon ik zelf de taken aanpakken en verder uitproberen als ik toch even kwam vast te zitten. Ik heb hierbij nauwkeurig gewerkt en bij onduidelijkheden hulp gevraagd. In onze hogeschoolbibliotheek werken we niet met een thesaurus. Het geven van trefwoorden, was dus nieuw voor mij. Al had ik wel al de nodige uitleg gekregen en oefeningen gemaakt gedurende de cursus op school. Ik heb hierbij gebruik gemaakt van de VLACC, die ik al kende en ik heb ook opgezocht in de eigen catalogus. In onze hogeschoolbibliotheek werken we met het UDC. In de bibliotheek van Houthalen-Helchteren gebruiken ze het SISO. Twee verschillende classificatiesystemen, maar voor het toekennen van de codes kunnen dezelfde principes worden toegepast. Nog een belangrijk aspect van de ‘kennismaking met de bibliotheek’ is het deelnemen aan de uitleen- en inlichtingenwerkzaamheden. Daartoe heb ik in de namiddagen, van 14u00 tot 17u00, regelmatig mee geholpen in de uitleen en heb ik inlichtingen trachten te geven aan de gebruikers, uiteraard steeds onder begeleiding.

20

Al snel leerde ik het systeem VubisSmart gebruiken. Hierdoor kon ik uitleenwerkzaamheden als innemen en uitlenen van materialen al spoedig zelfstandig uitvoeren. Voor specifiekere werkzaamheden als het ingeven van nieuwe gebruikers, het controleren en innen van boetes en het opvolgen van reserveringen had ik in het begin wat meer hulp nodig, omdat deze werkzaamheden minder frequent voorkomen. Na wat oefenen kon ik ook deze verrichtingen zelfstandig uitvoeren. De gebruikers waren begripvol en geduldig. Ik legde altijd vriendelijk uit dat dit nieuw voor me was en ondertussen maakte ik een praatje met hen. Er waren niet zoveel bezoekers tijdens de week dat ik stage liep, omdat het zomervakantie was. Ik heb tijdens de uitleen getracht de vragen die ik kreeg van gebruikers te beantwoorden. Wanneer ik het zelf niet wist, verwees ik hun door naar een anders personeelslid en ging ik altijd mee, zodat ook ik het antwoord kon horen en eruit kon leren. Ik heb een vrouw die op zoek was naar een ‘goed boek’ tevreden kunnen stellen door een schrijfster te vernoemen en twee van haar boeken aan te bevelen. Voor de rest beperkte zich het inlichtingen geven tot het informeren van de gebruikers over de regels bij het raadplegen van internet. Mijn stageweek is omgevlogen en wegens tijdgebrek heb ik niet alle werkzaamheden die in mijn stagewerkplan waren opgenomen kunnen uitvoeren. Zo heb ik geen kassaverslag opgesteld en niet meegeholpen met het bijvoegen van knipselmappen en het aanvullen van losbladige werken. Wel heb ik elke morgen geholpen met het uitzoeken van artikels over Houthalen-Helchteren. Dit was een leuke dagelijkse taak die ik uitvoerde samen met twee andere personeelsleden.

21

Tijdens mijn stage heb ik meegedraaid in het team van de Openbare Bibliotheek van Houthalen-Helchteren. Aan het hoofd van dit team staat de heer Martin Kellens, de bibliothecaris. Alhoewel hij de ‘baas’ is in de bibliotheek verwacht hij van zijn personeelsleden dat ze in zeer grote mate zelfstandig kunnen werken. Het is niet alleen de bibliothecaris die het dagelijks gebeuren in de bibliotheek op zijn schouders draagt, maar het hele team van personeelsleden. Deze visie heb ik tijdens mijn stage als zeer positief ervaren. Ik kreeg de nodige uitleg, maar er werd niet voortdurend op mijn vingers gekeken. Daardoor kon ik zelfstandig mijn werkzaamheden verrichten. Wanneer je zelf situaties kan aanpakken, leer je er meer uit en indien nodig kon ik altijd op hulp rekenen. De personeelsleden worden stuk voor stuk opgevolgd door de bibliothecaris, maar hij wil hun niet de indruk geven dat ze worden gecontroleerd. De eigen verantwoordelijkheden worden gestimuleerd met positieve feedback. Een persoonlijke en zachte aanpak wordt gehanteerd.

MET EEN ZACHTE AANPAK BEREIK JE MEER: FUNCTIE VAN DE BIBLIOTHECARIS, EEN BESCHRIJVING VAN HET PROFIEL

Vriendelijk en bekwaam personeel is belangrijk, omdat de heer Kellens klantvriendelijkheid hoog in het vaandel draagt. Hij stimuleert zijn personeelsleden om veel aan vorming te doen. Hij geeft hun tips over congressen en cursussen die ze kunnen volgen. Zelf is hij ook zeer actief in de overkoepelende organisaties VVBAD en VCOB. Hierdoor is hij een voorbeeld voor zijn personeel. Door zelf in werkgroepen mee te draaien op hoger niveau en door veel contact te leggen met collega-bibliothecarissen zorgt hij er voor dat zijn expertise als maar groter wordt en dat komt de werking van zijn bibliotheek zeker ten goede, want zijn devies is: ‘in overleg staan we sterker’. De heer Kellens is zelf ook inwoner van Houthalen-Helchteren. Hij is zeer betrokken en zet zich ook actief in voor de gemeente. Daarnaast is hij secretaris van de plaatselijke geschied- en heemkundige kring. Op deze wijze vervult hij als bibliothecaris van de plaatselijke Openbare Bibliotheek een voorbeeld-functie voor de andere inwoners en zo staat hij ook dicht bij het volk, de (potentiële) gebruikers van zijn bibliotheek. Door het actief betrokken zijn bij zowel de gemeente als in de overkoepelende organisaties van de Openbare Bibliotheekwerking in Vlaanderen, is de heer Kellens een druk bezet man. Het nadeel daarvan is dat hij niet altijd aanwezig is in de bibliotheek. Hierdoor is het nog belangrijker dat het team zelfstandig kan functioneren en dat ieder personeelslid zijn eigen beslissingen kan nemen. Directe feedback van de bibliothecaris is niet altijd voor handen. Niet alleen naar het personeel toe, maar ook naar de gebruikers hanteert de heer Kellens een losse en zachte aanpak. Door een soepel beleid kunnen overbodige conflicten vermeden worden. Ook een met zorg opgesteld en waterdicht dienstreglement kan hierbij soelaas bieden. ‘Informatie-op-maat’ voor de klant is van groot belang. De gebruiker moet geholpen worden tot dat hij een bevredigend antwoord heeft gekregen. De heer Kellens staat zelf ook in de uitleen en helpt de gebruikers aan de informatiebalie. De gebruiker moet rustig kunnen snuffelen en snuisteren in de collectie zonder dat het bibliotheekpersoneel hem lastig valt of hij kan zelf doelgericht zoeken in de publiekscatalogus, maar zodra hij/zij toch een beroep doet op het bibliotheekpersoneel is een persoonlijk en adequate service een must. Deze visie wordt door de bibliothecaris zelf natuurlijk ook consequent toegepast.

22

Zestien jaar lang ‘baas’ in de bibliotheek19 In 1988 werd de heer Kellens bibliothecaris van de Openbare Bibliotheek in Houthalen-Helchteren. Onder zijn bewind koos de bibliotheek in de jaren ’90 resoluut voor een verder professionalisering en een ambitieuze aanpak. Deze ambities richtten zich onder andere op een betere uitbouw van de bestaande afdelingen. Zo kon de opmerkzame bibliotheekbezoeker zowel in de volwassenen- als in de jeugdafdeling steeds meer een complete up-to-date collectie vinden. Het nieuwe boekenaanbod werd immers op de voet gevolgd. Ook de informatie-afdeling breidde sterk uit. Een schat aan literaire en actuele losbladige documentatie als onmisbare aanvulling op de boeken werd daar op een overzichtelijke manier beschikbaar gesteld. De heer Kellens doet zelf aan collectievorming. Hij is van mening dat er voor ieder wat wils moet zijn. Iedereen moet tevreden worden gesteld. Daarom wordt er met veel aandacht naar de wensen van de gebruikers geluisterd. Tijdens de jaren ’90 werden er ook nieuwe afdelingen opgericht: de migrantenafdeling die in 1990, met de aanwerving van een Turks personeelslid, van start ging en de strip-o-theek, voor jong en oud, die een jaar later officieel opende. Het jaar 1993 was een succesrijk jaar omdat twee grote projecten, de automatisering en de opening van de muziekafdeling van start gingen. Zoals al eerder aangegeven in dit verslag heeft de muziekafdeling zich gedurende de jaren een plaats veroverd in de hoofdbibliotheek en de migrantenbibliotheekwerking heeft ondertussen een regionale uitstraling gekregen. De automatiseringsplannen in de eigen bibliotheek konden in de jaren ’97 en ’98 slechts met mondjesmaat gerealiseerd worden, maar juist voor de eeuwwisseling was de volledige automatisering een feit. Dit zijn allemaal projecten die de heer Kellens als bibliothecaris en het hele team van de Openbare Bibliotheek van Houthalen-Helchteren op hun naam kunnen schrijven! Ambitie is er zeker en vooruit komen in de service naar de gebruikers toe, jaar in jaar uit, hét aandachtspunt!

19 Gegevens gehaald uit de historiek van de bibliotheek op de website www.houthalen-helchteren.be/bibliotheek.

23

Tijdens mijn stage heb ik veel geleerd over de werking van een openbare bibliotheek. Zelf werk ik in een hogeschoolbibliotheek. Bij de pure technische bibliotheekwerkzaamheden is er niet zoveel verschil. In beide bibliotheken komen boeken binnen, moeten ze ingevoerd worden, kastklaar gemaakt en opgenomen worden in de collectie. De gebruikers lenen ook bij ons boeken en ze kunnen materialen verlengen en reserveren. De rappels moeten tevens worden opgevolgd. Het verschil zit hem in de inhoud. In de hogeschoolbibliotheek hebben we een specifieke collectie die we indelen volgens het ingewikkelde UDC- classificatiesysteem. De openbare bibliotheek heeft een uitgebreide algemene collectie, waarin ook fictie is opgenomen. De non-fiction is ingedeeld volgens het eenvoudige SISO. Natuurlijk heeft de openbare bibliotheek een extra taak die een hogeschoolbibliotheek zeker niet heeft, namelijk de gebruikers laten ontspannen. Daardoor is er ook een andere benadering naar de gebruikers toe. De hogeschoolbibliotheek dient als ondersteuning voor het onderwijs en de studenten. Een openbare bibliotheek is ingebed in de gemeente en staat open voor iedereen. Een openbare bibliotheek wil verrassen, informeren én amuseren.

BESLUIT

In onze hogeschoolbibliotheek werken we met het bibliotheeksysteem van OCLC Pica. In de openbare bibliotheek van Houthalen-Helchteren wordt er gewerkt met het bibliotheeksysteem VubisSmart. Bij VubisSmart worden de verschillende stappen die je moet doorlopen in verschillende vensters weergegeven. Dit is positief bij het invoeren van materialen, omdat er dan geen stappen kunnen worden overgeslagen. Bij het bibliotheeksysteem van OCLC Pica gebeurt alles in één venster. Dit gaat wel sneller, maar je kan eenvoudig een stap overslaan. Bij de uitleenwerkzaamheden is het dan weer wel positief dat bij OCLC Pica alles in één venster wordt getoond. Bij VubisSmart moet je telkens switchen tussen uitlenen, innemen en verlengen. Met het bibliotheeksysteem van OCLC Pica kan je dus sneller werken, maar dat is niet altijd een voordeel, zeker niet bij het invoeren van materialen. Zelf verzorg ik de website van onze hogeschoolbibliotheek. Daardoor heb ik veel geleerd over het maken en aanbieden van gebruiksvriendelijke websites. De website www.houthalen-helchteren.be/bibliotheek is een zeer gebruiksvriendelijke website. Ik kan er zelfs nog wat van leren, zodat ook onze website van de hogeschoolbibliotheek gebruiksvriendelijker wordt. De site is eenvoudig van opzet en duidelijk gestructureerd. De pagina’s over de bibliotheek bevatten duidelijke informatie. Alles wat de gebruiker moet weten over de bibliotheek staat er in verwerkt. De informatie is in een duidelijke structuur gegoten met een overzichtelijke homepagina die de gebruiker door de verschillende subpagina’s leidt. De pagina’s zijn verzorgd en aantrekkelijk. Een hele week heb ik mogen functioneren binnen een professioneel team met vriendelijke en bekwame personeelsleden. De zachte, losse doch zeer correcte aanpak van de heer Kellens heb ik als zeer positief ervaren. Zo ook zijn stimulatie naar de personeelsleden toe om zelfstandig te werken en eigen beslissingen te nemen. Daardoor draagt het hele team de werking van de bibliotheek en niet één man alleen. De creativiteit van het team uit zich ondermeer in de inrichting van de bibliotheek. De openbare bibliotheek van Houthalen-Helchteren is niet heel erg groot. Toch is er ruimte gecreëerd en zijn de verschillende afdelingen goed gescheiden. Zo kan een senior wel rustig zijn krant lezen, terwijl een stel jonge kinderen aan de andere kant van de bibliotheek plezier maken. De muziekafdeling op de benedenverdieping is nóg kleiner en ook daar hebben ze optimaal gebruikt gemaakt van de ruimte. Het is een drukbezochte afdeling die goed draait, dankzij de professionele aanpak van de drie personeelsleden die voor deze afdeling verantwoordelijk zijn.

24

De migrantenbibliotheekwerking van de openbare bibliotheek Houthalen-Helchteren heeft een regionale uitstraling. Er zit een goed beleid achter en een uitgebreide actuele collectie. Alle gebruikers voelen zich thuis in de bibliotheek en kunnen rekenen op bekwaam en behulpzaam personeel. De gebruikers worden gestimuleerd om zelf te zoeken naar informatie via de duidelijke catalogus met veel verschillende zoekopties. Het dienstreglement is duidelijk opgesteld, waardoor conflicten kunnen worden vermeden. Daardoor is ook een losse aanpak naar de gebruikers toe mogelijk. Er wordt een ‘service op maat’ aangeboden, waardoor de gebruiker bijna altijd met een tevreden gevoel de bibliotheek verlaat. Opmerkelijk is het plaatsingssysteem dat gehanteerd wordt bij video’s en DVD’s. Het is een goed alternatief omdat beveiliging nog niet mogelijk is en bij de video’s is het plaats besparend. Ook het classificatiesysteem dat in de jeugdafdeling gebruikt wordt krijgt van mij een positieve beoordeling. Het is een uiting van creativiteit en er zit een goed denkpatroon achter om het de jongeren zo eenvoudig mogelijk te maken en tevens hen te verrassen. Meestal heeft een bibliotheek niet zo veel middelen en budget voor handen. In de huidige maatschappij is het niet meer zo eenvoudig om gebruikers naar de bibliotheek te lokken. Daardoor is creativiteit en de vaardigheid om oplossingen te bedenken voor moeilijke situaties heel belangrijk. De openbare bibliotheek van Houthalen-Helchteren is hier een voorbeeld van. Er is ambitie en ruimte voor zelfkritiek. Blijvende vorming is ook een must en komt de werking van de eigen bibliotheek ten goede. Mijn week stage was te kort om de werking van de bibliotheek helemaal eigen te maken. Toch heb ik de kans gekregen om te snuiven aan de professionaliteit en de gedrevenheid van het team van de Openbare Bibliotheek van Houthalen-Helchteren om de eigen bevolking een goed werkende bibliotheek aan te bieden waar ze terecht kunnen met hun behoeften aan informatie en ontspanning. Verder ontwikkelen en blijven verrassen is een must, zodat er nog meer gebruikers de weg naar de bibliotheek vinden.

25

BBiijjllaaggee 11:: IInnddeelliinngg pprreenntteennbbooeekkeenn

BIJLAGEN

26

BBiijjllaaggee 22:: IInnddeelliinngg iinnffoorrmmaattiieevvee bbooeekkeenn jjeeuuggddaaffddeelliinngg

27

28

BBiijjllaaggee 33:: IInnddeelliinnggsssscchheemmaa mmuuzziieekk

29

30

BBiijjllaaggee 44:: CCaattaalloogguuss Stapsgewijs zoeken

Uitgebreid zoeken Stapsgewijs zoeken Zoeken in onderwerpsthesaurus

Zoekwoord Zoeken

Taal: Geen voorkeurNederlandsFrans

Soort document: Geen voorkeurBoeken volw assenenBoeken volw - romansBoeken volw - informatiefBoeken jeugdBoeken jeugd - leesboeken

Publicatiejaar: -

In bezit sinds: Geen voorkeur

Titelw oord

Uitgebreid zoeken

Uitgebreid zoeken Stapsgewijs zoeken Zoeken in onderwerpsthesaurus

Zoekwoord Zoeken

en

Titelw oord

en Meer invoervelden

Publicatiejaar: -

Soort document:

Geen voorkeurBoeken volw assenenBoeken volw - romansBoeken volw - informatiefBoeken jeugdBoeken jeugd - leesboeken

Taal: Geen voorkeurNederlandsFransDuitsEngelsArabisch

Titelw oord

Titelw oord

31

Zoeken in onderwerpsthesaurus

Uitgebreid zoeken Stapsgewijs zoeken Zoeken in onderwerpsthesaurus

Zoekwoord Zoeken

Bestand Onderw erp

Soort document: Geen voorkeur

Mijn eigen gegevens MIJN EIGEN GEGEVENS

VUBIS op maat

Mijn persoonlijke gegevens

Leeninformatie

Mijn openstaande bedragen

Mijn financiële geschiedenis

Mijn reservaties

32

BBiijjllaaggee 55:: OOrrggaanniiggrraamm ggeemmeeeennttee HHoouutthhaalleenn--HHeellcchhtteerreenn

33