STUDIJA JAVNIH RASHODA U FEDERACIJI BOSNE I …...2 Dok su direktni porezi u nadležnosti entiteta, kao rezultat poreske reforme iz 2006. godine, indirektni porezi se sakupljaju na

Doc. Dr Muamer Halilbašić

Ova studija pripremljena je uz pomoć Agencije za međunarodni razvoj Sjedinjenih Američkih Država (USAID),

a za potrebe Ekspertne grupe za reformu Ustava Federacije BiH. Stavovi autora izraženi u ovoj publikacij ne

odražavaju stavove Vlade SAD-a ili USAID-a.

STUDIJA JAVNIH RASHODA U FEDERACIJI

BOSNE I HERCEGOVINE

1

SADRŽAJ

SADRŽAJ ................................................................................................................................................... 1

IZVRŠNI SAŽETAK ..................................................................................................................................... 2

STUDIJA JAVNIH RASHODA U FEDERACIJI BIH ......................................................................................... 2

I Prihodi i potrošnja sektora države u periodu 2005. - 2011. godina .................................................. 3

I 1. Struktura javne potrošnje u periodu 2005. - 2011. godine .......................................................... 6

I 2. Benchmarking rashoda sektora države u FBiH ........................................................................... 10

I 3. Analiza rashoda na nivou kantona .............................................................................................. 14

II Analiza efekata u pogledu ušteda koje bi se trebale ostvariti predloženim izmjenama ustava FBiH 16

II 1. Fiskalni efekti finalnog prijedloga Ekspertne grupe za korekciju ustava FBiH............................ 17

II 2. Fiskalni efekti izmjena razmatranih unutar ekspertne grupe i implicitno sadržanih u finalnom

prijedlogu mjera Ekspertne grupe ..................................................................................................... 21

2

IZVRŠNI SAŽETAK

U prvom dijelu ove studije analizirana je veličina i struktura javne potrošnje po pojedinim

nivoima vlasti i funkcionalno, sa posebnim fokusom na Federaciju BiH. Generalna je

konstatacija da je rast prihoda, posebno u periodu 2006. - 2008. godina, otvorio prostor

vlastima na svim nivoima za značajno povećanje javne potrošnje. U pogledu visine izdataka

otišlo se i korak dalje povećavajući potrošnju iznad prihoda i rasta bruto društvenog

proizvoda. Kao rezultat dobili smo javni sektor koji je znatno veći u odnosu na komparabilne

grupe zemalja.

U pogledu kompozicijenajveći dio ukupne javne potrošnje odnosi se na tekuću potrošnju,

kojom opet dominiraju izdvajanja za socijalne transfere i izdvajanja za plaće i druge naknade

zaposlenih. U analiziranom periodu obe ove kategorije izdvajanja rasle su brže u odnosu na

ukupnu javnu potrošnju. Poseban je osvrt dat na kategoriju potrošnje „izdvajanja za robe i

usluge“ za koju smo utvrdili da je znatno viša u Federaciji BiH u odnosu na Republiku

Srpsku. Funkcionalno posmatrano, potrošnja na generalne javne usluge u FBiH u komparaciji

sa zemljama regije je dosta visoka. Izdvajanja su visoka i kada se radi o javnom redu i

sigurnosti i socijalnoj zaštiti. Slična je situacija i sa izdvajanjima za zdravstvo i obrazovanje.

Uprkos relativno visokom nivou javne potrošnje i uprkos još uvijek niskom kvalitetu

infrastrukture, FBiH (sa izuzetkom Hrvatske) ima, u odnosu na analizirane zemlje, najniži

nivo kapitalnih izdataka, što jasno potvrđuje orijentaciju na tekuću potrošnju.

Cilj drugog dijela studije bio je procijeniti efekte u pogledu ušteda koje bi se trebale ostvariti

predloženim izmjenama Ustava FBiH od strane Ekspertne grupe. Izmjene su zasebno

analizirane za nivo entiteta, kantona i opština. U ukupnom iznose potencijalne uštede su

procijenjene na 16 do 17 miliona KM na godišnjem nivou. Na traženje Ekspertne grupe u

posebnom poglavlju ovog dijela studije, analizirani su i efekti mjera o kojima se diskutovalo

unutar grupe i koje su implicitno sadržane u finalnom prijedlogu. Dakako, riječ je

potencijalnim efektima smanjenja broja kantona u FBiH. Obzirom na značajne razlike u

pogledu visine troškova administracije po stanovniku u zavisnosti od veličine kantona,

konstatovali smo da je potencijal za uštede u slučaju smanjena broja kantona značajan.

Konkretni iznosi ušteda zavise prevashodno od broja kantona, kao i od modaliteta njihovog

okrupnjavanja.

STUDIJA JAVNIH RASHODA U FEDERACIJI BIH

Ovastudija analizira javne rashode u Bosni i Hercegovini (u daljem tekstu BiH), sa posebnim

fokusom na kretanje i strukturu rashoda u Federaciji Bosne i Hercegovine (u daljem teskstu

FBiH). Ona ima dva ključna cilja koja su determinirala njenu strukturu. Prvi dio studije ima

za cilj dokumentovati veličinu i strukturu javne potrošnje u FBiH. U zavisnosti od

raspoloživosti podatka, ovo je napravljeno za period 2005. – 2011.godina, odnosno za period

2008. - 2011. godina. Poseban napor je učinjen na prikupljanju disagregiranih podataka o

javnoj potrošnji pojedinačno po kantonima u FBiH. Podaci o javnoj potrošnji u FBiH

komparirani sa istima u Republici Srpskoj (u daljem tekstu RS), odnosno sa podacima u

drugim zemljama u regiji, u zemljama sa sličnim nivoom dohotka, zemljama sličnim po

drugim karakteristikama (kao što je način uređenja i sl.). U ovom dijelu data je i detaljna

elaboracija strukture potrošnje po nivoima vlasti, odnosno funkcionalno, posebno se

3

fokusirajući na rashodovne stavke vezane za troškove administracije. Cilj drugog dijela

studije je procijeniti efekte u pogledu ušteda koje bi se trebale ostvariti predloženim

izmjenama Ustava FBiH. Izmjene su zasebno analizarane za nivo entiteta, kanatona i opština.

U posebnom poglavlju ovog dijela studije, analiziraju se potencijalni efekti smanjenja broja

kantona u FBiH.

I Prihodi i potrošnja sektora države u periodu 2005. - 2011. godina

Prije prelaska na analizu kretanja prihoda i potrošnje sektora države, neophodno je najprije

dati kratak osvrt na specifičnosti strukture ovog sektora u BiH (Grafikon 1). Prema nivoima

vlasti ovaj sektor, pored institucija na državnom nivou, čine dva entiteta (Federacija BiH i

Republika Srpska) i Brčko distrikt BiH. Jasna je asimetrija strukture upravljanja u dva

entiteta. Na jednoj strani imamo Federaciju BiH koja je podijeljena na 10 kantona od kojih

svaki ima izvršne, zakonodavne i sudske strukture upravljanja.1 Kantoni se dalje dijele na 79

opština. Pored značajnog stepena decentralizacije, podjela kompetencija između kantona i

Federacije BiH u mnogim aspektima nije najjasnija, što značajno otežava upravljanje. Na

drugoj strani je entitet Rapublika Srpska sa znatno višim stepenom centralizacije. Ovaj entitet

je podijeljen na 63 opštine. Asimetrija između dva entiteta evidentna je i kod strukture

vanbudžetskih fondova koji ulaze u sektor države. U Republici Srpskoj postoji 6

vanbudžetskih fondova (penzioni fond, fond za zapošljavanje, zdravstvenni fond, dječiji fond,

fond cesta, fond autocesta).

U Federaciji BiH, kao rezultat izražene decentralizacije, imamo čak 35 vanbudžetskih

fondova (1 penzioni fond, 11 fondova za zapošljavanje, 11 fondova zdravstva, 11 fondova za

ceste i 1 fond za autoceste). U Distriktu brčko BiH trenutno postoje dva vanbužetska fonda

(fond zdravstva i fond zapošljavanja). Javni budžetski aranžmani odražavanju ovdje navedene

specifičnosti.

Grafikon 1: Administrativna i fiskalna struktura u BiH

Izvor: Ustavi BiH, FBiH i RS

Evolucija prihoda i državne potrošnje u BiH (konsolidovano i po pojedinim nivoima –

državne institucije, entiteti i Brčko distrikt) predstavljena je u Tabelama 1 i 2. Može se uočiti

1 Ovo objašnjava i značajne iznose potrošnje generiranena ovom nivou vlasti u FBiH.

4

da su u pred-kriznom periodu, prihodi države snažno rasli, poticani ekonomskim napretkom

vođenim rastom izvoza, kao i poreskim reformama2 (uvođenje poreza na dodanu vrijednost),

koje su osigurale pomijeranje dijela neformalne ekonomije u formalni sektor. Prosječna stopa

rasta prihoda u periodu 2005. - 2008. godine iznosila je 15,3%. Najveća promjena u alokaciji

prihoda na različitim nivoima vlasti odnosila se na rast učešća Republike Srpske i državnog

nivoa vlasti na račun učešća Federacije BiH. Učešće RS u ukupnim prihodima povećalo se sa

29,2% u 2005. godini, na 32,5% u 2011. godini. U istom periodu učešće državnog nivoa vlasti

se povećalo sa 6,6% na 8,5%. Na kraju analiziranog perioda na FBiH se odnosilo 57,9%

ukupnih prihoda, dok je učešće RS-a u ukupnih prihodima iznosilo 32,5%. Preostali dio čine

državni nivo i Brčko distrikt BiH (Tabela 1).Rast prihoda dao je prostor vlastima za značajno

povećanje javne potrošnje, posebno u periodu između 2006. i 2009. godine. Međutim, vlasti

su otišle korak dalje, povećavajući potrošnju iznad prihoda i rasta bruto društvenog proizvoda

(u daljem tekstu BDP-a). Do 2010. godine potrošnja države je dostigla nivo od gotovo 48%

BDP-a.

Udio državne potrošnje u BDP-u opao je na oko 46% u 2011. godini, ali ne kao rezultat

smanjenja potrošnje, nego kao rezultat promjene u BDP-u (Tabela 2). Značajni deficiti u

periodu 2008. - 2011. godine rezultirali su osjetnim povećanjem javnog duga, sa 7,4 milijarde

KM u 2008. godini na gotovo 10 milijardi KM na kraju 2011. godine . Iako je javni dug još

uvijek održiv, treba imati u vidu da je prostor za njegovo dalje finansiranje vrlo limitiran.

Država nema pristup inostranom finansiranju (osim međunarodnih finansijskih institucija).

Takođe su limitirane i mogućnosti finansiranja duga na domaćem tržištu3.

2 Dok su direktni porezi u nadležnosti entiteta, kao rezultat poreske reforme iz 2006. godine, indirektni porezi se

sakupljaju na jednom mjestu (Uprava za indirektno oporezivanje). Ovi prihodi se koriste za servisiranje duga i

finansiranje budžeta na nivou države, dok se ostatak dijeli prema učešću u finalnoj potrošnji između dva entiteta

i Distrikta Brčko. 3 Prije svega kao rezultat nastojanja stranih komercijalnih banaka, kao glavnih kupaca državnih dugovnih

vrijednosnih papira, da limitiraju izloženost njihovih filijala u ovom dijelu Evrope.

5

Tabela 1: Kretanje javnih prihoda u BiH u periodu 2003. - 2011.Godina

Godina Konsolid.

prihodi BiH Godišnja promjena

Institucije BiH

Godišnja promjena FBiH

Godišnja promjena RS

Godišnja promjena

Brčko distrikt

BiH Godišnja promjena

2005. 7.122,1 472,5 4.488,3 2.078,5 178,7

2006. 8.586,4 20,6 801,8 69,7 5.177,2 15,3 2.525,6 21,5 201,0 12,5

2007. 9.832,7 14,5 885,0 10,4 5.901,0 14,0 2.919,1 15,6 241,5 20,1

2008. 10.903,1 10,9 980,7 10,8 6.537,5 10,8 3.264,5 11,8 236,6 -2,0

2009. 10.342,5 -5,1 1.086,6 10,8 6.074,6 -7,1 3.080,3 -5,6 210,9 -10,9

2010. 10.862,6 5,0 1.009,8 -7,1 6.474,1 6,6 3.234,6 5,0 235,7 11,8

2011. 11.462,7 4,6 968,6 -4,0 6.571,0 1,5 3.686,0 14,0 237,0 0,6

Porast 2011/03 59,5 105,1 46,4 77,3 32,6

Izvor: Centralna banka BiH

Tabela 2: Kretanja javnih rashoda u BiH u periodu 2003. - 2011.Godina

Godina Konsolid.

rashodi BiH Godišnja promjena

Institucije BiH

Godišnja promjena FBiH

Godišnja promjena RS

Godišnja promjena

Brčko distrikt

BiH Godišnja promjena

Neto višak/ deficit BDP

% BDP-a

2005. 6.711,3 433,0 4.200,9 1.980,2 193,0 410,8 17.218,0 39,0

2006. 8.035,6 19,7 762,0 76,0 4.788,4 14,0 2.399,5 21,2 204,0 5,7 550,8 19.333,0 41,6

2007. 9.574,6 19,2 804,0 5,5 5.780,5 20,7 2.892,4 20,6 211,0 3,4 258,1 21.836,0 43,8

2008. 11.442,4 19,5 947,0 17,8 7.048,6 21,9 3.333,1 15,2 229,0 8,5 -539,3 24.759,0 46,2

2009. 11.412,5 -0,3 1.080,0 14,0 6.593,1 -6,5 3.626,6 8,8 223,0 -2,6 -1.070,0 24.051,0 47,5

2010. 11.474,5 0,5 1.071,0 -0,8 6.605,8 -2,1 3.652,6 0,7 213,0 -4,5 -611,9 24.584,0 46,7

2011. 11.785,0 1,8 1.024,0 -4,4 6.789,0 5,1 3.745,0 2,5 228,0 7,0 -323,0 25950 45,9

Porast 2011/03 74,0 136,5 61,6 89,1 18,1

Izvor: Centralna banka BiH

6

Najveći dio potrošnje – oko 58% u 2011. godini - odnosio se na FBiH. Udio RS u ukupnoj

potrošnji iznosio je 32% u istoj godini. Preostali dio se odnosi na državni nivo i Brčko distrikt

(Grafikon 2).

U periodu 2005. - 2011. godine najveći procentualni porast potrošnje zabilježen je na

nivou državnih institucija BiH (136,5%), što je bio rezultat pokušaja izgradnje države i njenih

institucija. Rast potrošnje na nivou entiteta posebno je bio izražen u periodu 2006. - 2008.

godine. U ovom periodu prosječan rast potrošnje u FBiH iznosio je 13,4%, dok je rast u RS-u

u prosjeku bio 16,3% (Tabela 2).

Kao rezultat iznad predstavljenih tokova, BiH je dobila jedan od najvećih javnih sektora u

regiji, uglavnom kako bi se podržao rast relativno neproduktivne potrošnje na plate i socijalne

transfere.

U skladu sa ranije pomenutom asimetrijom strukture upravljanja između dva entiteta, bitno se

razlikuje i struktura javne potrošnje u FBiH i RS. Dok je na jednoj strani u RS izražena

centralizacija u smislu da je većina rashoda koncentrisana na nivou entiteta, u FBiH (ukoliko

u obzir uzmemo i fondove), gotovo podjednaki iznosi potrošnje generiraju se na entitetskom i

kantonalnom niovu.

Naredni dio studije detaljnije analizira strukturu potrošnje na različitim nivoima vlasti

u BiH, sa posebnim fokusom na FBiH.

I 1. Struktura javne potrošnje u periodu 2005. - 2011. godine U Prilogu 1 data je tabela u kojoj je detaljno analizirana struktura javne potrošnje u BiH

prema glavnim tipovima, uključujući: plate i druge naknade zaposlenima, izdvajanja za dobra

i usluge, kamate, subvencije i grantove, socijalna davanja, kapitalne i druge izdatke; kao i

prema nivou vlasti, uključujući: državni nivo, entitete, kantone, opštine i fondove. U pogledu

kompozicije, vidimo da se najveći dio ukupne potrošnje (oko 86%) odnosi na tekuću

potrošnju. Trend ka povećanju učešća tekuće potrošnje u posljednjih nekoliko godina vodio je

istiskivanju investicija, što dugoročno nije održivo i šteti ekonomskom rastu zemlje.

Najveći dio tekuće potrošnje odnosi se na izdvajanja za socijalne transfere. Izdvajanja za ovu

namjenu u periodu 2005. - 2011. godinu rasla su brže u odnosu na ukupnu potrošnju države.

Njihovo učešće povećano je sa 33% u 2006. godini, na 37,1% u 2011. godini. Najznačajnija

9.02

59.12

30.91

1.92

Grafikon 2: Struktura javnih rashoda u BiH U 2011. godini

Budžet BiH

Federacija BiH

Republika Srpska

Brčko Distrikt

7

komponenta socijalnih transfera su penzije kao rezultat starenja populacije, ali i prakse

penzionisanja pod tzv. privilegovanim uslovima. Ostatak socijalnih transfera čine oni vezani

za podršku nezaposlenima, zaštitu djece i civila i ratnih veterana.

Druga najveća stavka tekuće potrošnje su izdvajanja za plaće i druge naknade zaposlenih. U

analiziranom periodu izdvajanja za ovu namjenu su također rasla brže u odnosu na ukupnu

potrošnju. U 2006. godini ova izdvajanja su činila 27,3% ukupne potrošnje, da bi do 2011.

godine narasla na oko 29%. Ovo je rezultat kompleksnog uređenja zemlje ali i neodržive

prakse zapošljavanja u javnom sektoru.

Jedna od glavnih odlika u pomenutom periodu odnosi se na povećanje izdvajanja za plate i

druge naknade zaposlenih u javnom sektoru na nivou države, kao rezultat strategije izgradnje

države. Broj zaposlenh na državnom nivou se povećao sa oko 5.000 u 2004. godini, na 22.400

u 2012. godini, dominantno kao posljedica formiranja Uprave za indirektno oporezivanje i

Ministarstva odbrane. Izdvajanja za plate državnih institucija udvostručila su se u

posmatranom periodu. Ipak, treba istaći da su slična kretanja kada se radi o izdvajanjima za

plate i druge nakade zaposlenika identificirana i na nivou entiteta.

Posmatrano ukupno za BiH, ova stavka rashoda rasla je 10% godišnje u prosjeku između

2007. i 2010. godine. U 2010. godini izdvajanja za plate i druge naknade u FBiH i RS činila

sa između 24-25% posto ukupne potrošnje. Pored toga, u 2011. godini, ukupna izdvajanja za

plate u BiH su porasla za 5%, bez promjena na nivou države, sa 3% porasta na nivou FBiH i

porastom od 14% za RS (dijelom kao rezultat porasta poreza). Treba primijetiti da su od

2007. godine rasli i broj zaposlenih i nominalne plaće na svim nivoima. Za razliku od drugih

zemalja iz regije, ukupna izdvajanja za plaće i druge nakanade nastavila su rasti u periodu

između 2009. i 2011. godine.

Dok je u RS-u najveći dio izdvajanja za plaće i naknade skoncentriran na nivou entiteta, u

FBiH su izdvajanja za ovu namjenu skoncentrirana na kantonalnom nivou (Grafikon 3).

Takođe, u FBiH je i najveći porast izdvajanja za plaće i druge naknade zaposlenih u periodu

2005 - 2011. godina zabilježen na kantonalnom nivou, 66,5%. Poređenja radi, konsolidovano

na nivou FBiH, ovaj porast je bio 47,2% (Tabela u Prilogu 1).

Nedostatak adekvantih podataka onemogućava komparaciju plaća prema kategorijama rada

i/ili radnika. Međutim, dostupni podaci sugeriraju da postoje izvjesne razlike između različitih

dijelova javnog sektora u BiH i da se ove razlike dodatno uvećavaju prekomjerenim

14.25

69.39

11.91

4.39

Grafikon 3: Struktura izdvajanja za plaće i druge naknade zaposlenih u FBiH u 2011. godini (%)

Federacija BiH

Kantoni

Opštine

Fondovi

8

korištenjem dodatnih naknada i drugih plaćanja. Posmatrano po kantonima, postoje određene

razlike u visini plaća zaposlenih u javnoj upravi. Ipak, mnogo više pažnje privlači činjenica da

su neto plaće zaposlenih u javnoj upravi značajno više u odnosu na ostatak ekonomije (Tabela

3).

Tabela 3: Prosječna plaća po kantonima u 2011. godini

Kanton Prosječna neto plaća (KM) Prosječna neto plaća u javnoj upravi i

odbrani (KM)

HNK 911,2 1178,9

ZHK 811,3 1081,3

SBK 675,0 980,8

BPK 729,5 1019,7

TK 733,6 1047,3

K10 801,6 1054,8

PK 693,0 929,8

SK 1000,6 1356,6

ZDK 702,8 1012,9

USK 769,9 1150,4

FBiH 819,4 1173,4

Izvor: Federalni zavod za statistiku

U Tabeli 4. predstavljeni su podaci o broju zaposlenih u javnom sektoru, čija se primanja

(plaće i druge naknade) direktno finansiraju iz budžeta u 2008. i 2011. godini. Podaci su

disagregirani po pojedinim nivoima vlasti. Do kraja 2011. godine ukupna zaposlenost u

sektoru je narasla na skoro 135 hiljada. Uprkos krizi veća je za 6,5% u odnosu na 2008.

godinu. Bitno je upozoriti da postoji značajan broj zaposlenih (primjera radi, u visokom

obrazovanju) koji se prema međunarodno usvojenim pravilima svrstavaju u javni sektor ili

sektor države, a čije plaće se kroz grantove ili tranše u potpunosti ili značajnim dijelom

finansiraju iz budžeta. Ove zaposlenike svakako trebati uzeti u obzir prilikom komparacije

veličine javnog sektora ili sektora države u BiH sa istim u drugim zemljama.

Tabela 4: Kretanje broja zaposlenih čija se primanja direktno finansiraju iz budžeta na

različitim nivoima vlasti u 2008. i 2011. Godini

Podsektori sektora države Zaposleni po godinama Promjena 2008. – 2011.

(%) 2008. 2011.

Državne institucije 20.686 22.039 6,5

RS ukupno 41.213 43.730 6,1

RS vlada 32.803 35.001 6,7

RS opštine 6.841 7.156 4,6

RS fondovi 1.569 1.573 0,3

FBiH ukupno 66.655 65.882 -1,2

FBiH vlada 7.025 7.157 1,9

Kantoni 49.763 49.019 -1,5

FBiH opštine 7.778 7.610 -2,2

FBiH fondovi 2.089 2.096 0,3

Brčko distrikt BiH 2.994 3.259 8,9

UKUPNO BiH 131.548 134.910 2,6 Izvor: Državno i entitetska ministarstva finansija

Najveći dio nove zaposlenosti u ovom periodu generiran je u RS (2.517 novih zaposlenika –

porast od 6,1%), odnosno u institucijama na nivou države (1.353 nova zaposlenika – porast od

9

6,5% - dijelom uzrokovan obavezama vezanim za formiranje novih agencija neophodnih u

kontekstu EU integracija).

Zaposlenost u javnom sektoru u FBiH generalno je ostala na približno istom nivou. Dok je u

RS-u zaposlenost dominantno koncentrisana na entitetskom nivou (79,6%), na zaposlenost u

javnom sektoru na nivou entiteta u FBiH otpada samo 10,5%. U FBiH najveći dio

zaposlenosti u javnom sektoru skoncentrisan je na nivou kantona - skoro 50.000 zaposlenih ili

74,7%.

U analiziranom periodu pozitivnim se može ocijeniti pad zaposlenosti u javnom sektoru na

kantonalnom nivou u FBiH (744 zaposlenika ili 1,5%). Ipak, analizom pojedinačno na nivou

kantona možemo utvrditi da je pad broja zaposlenih uglavnom rezultat značajnog pada broja

zaposlenih u Tuzlanskom kantonu – 19,2%. Pad broja zaposlenih zabilježen je još i u

Posavskom i Zapadnohercegovačkom kantonu – relativno malim kantonima. U svim drugim

kantonima zabilježen je porast broja zaposlenih – ovo posebno vrijedi za Sarajevski kanton

(4,1%), Hercegovačko-neretvanski kanton (5,3%), Srednjobosanski kanton (7,5%) i

Bosanskopodrinjski kanton (9,9%).

Posmatrano na nivou opština u FBiH, zabilježen je pad broja zaposlenika sa 7.778 u 2006.

godini na 7.610 u 2011. godini, ili za 2,2%. U istom periodu u FBiH povećan je broj

zaposlenih na entitetskom nivou za 132 zaposlenika ili 1,9% (Tabela 5).

10

Tabela 5: Broj zaposlenih u sektoru države na nivou kantona u FBiH

Kantoni Zaposleni po godinama Promjena 2008. - 2011.

(%) 2008. 2011.

HNK 4.960 5.225 5,3

ZHK 2.079 2.030 -2,4

SBK 4.928 5.297 7,5

BPK 810 890 9,9

TK 10.111 8.174 -19,2

K10 1.729 1.762 1,9

PK 949 889 -6,3

SK 10.343 10.762 4,1

ZDK 8.241 8.372 1,6

USK 5.613 5.618 0,1

ZBIRNO SVI KANTONI 49.763 49.019 -1,5 Izvor: Kantonalna ministarstva finansija

Iz perspektivepo stavljenih cilje vaove studije, još jedna značaj nastavkapotrošnjeodnosi se na

„izdvajanjaza robe i usluge“ od stranesektoradržave. Ova

kategorijakonsolidovanozaBiHčinioko 18% ukupnihizdvanja. Posmatranopoentitetima

(ukolikoizuzmemonivoopštinaifondove), ova kategorijatroškova je mnogoviše u FBiH u

odnosuna RS (Grafikon 4). Ističemo ipak da je kod tumačenja stavke „izdvajanja za dobra i

usluge“ potrebno biti obazriv obzirom da ista uključuje dio potrošnje na obrazovanje i

zdravstvo, zajedno sa nabavkama materijala i usluga potrebnih za dnevne operacije državne

administracije.

Konačno, treba primijetiti da su kapitalna izdvajanja snažno rasla (gotovo 30% godišnje),

između 2005. i 2008. godine. U periodu krize, obično su kapitalna izdvajanja ta koja najviše

trpe. U oba entiteta kapitalna izdvajanja su smanjena za oko 15% godišnje u periodu 2009. -

2010. godina, sa određenim oporavkom u 2011. godini.

I 2. Benchmarking rashoda sektora države u FBiH

U ovom dijelu studije strukturu rashoda u FBiH (konsolidovana potrošnja na nivou FBiH

uvećana za 2/3 potrošnje na nivou države BiH) kompariramo sa prosjekom potrošnje u

102.2

293

Grafikon 4: Komparacija izdvajanja na robe i usluge u RS i FBiH u 2011. godini (miloni KM)

RS

FBIH + KANTONI

11

grupama sličnih zemalja. Ove grupe zemalja su: (1) zemlje zapadnog Balkana; (2) tranzicijske

zemlje; (3) zemlje višeg srednjeg nivoa dohotka; (4) zemlje sa federalnim uređenjem; i (5)

etno-lingvistički podijeljene zemlje. Komparacija je pravljena za period od 2005. - 2011.

godine. Rezultati su predstavljeni na Grafikonu 5. Možemo uočiti da je u FBiH ukupna

potrošnja države prema BDP-u značajno viša u odnosu na prosjek za sve navedene kategorije

zemalja.

Detaljnu komparaciju po pojedinim kategorijama potrošnje u FBiH napravili smo samo sa

zemljama iz okruženja (Tabela 6). Generalno, možemo konstatovati da je nivo javne potrošnje

u FBiH u poređenju sa ovim zemljama relativno visok. Nešto viša potrošnja zabilježena je

jedino u Crnoj Gori. Ono što posebno zabrinjava, a na što smo već ranije ukazali, jeste dosta

visoko učešće plaća i naknada u strukturi potrošnje, odnosno učešće izdataka na robe i usluge.

Uprkos relativno visokom nivou javne potrošnje i uprkos još uvijek niskom kvalitetu

infrastrukture, FBiH (sa izuzetkom Hrvatske) ima, u odnosu na analizirane zemlje, najniži

nivo kapitalnih izdataka, što jasno potvrđuje orijentaciju na tekuću potrošnju.

Tabela 6: Komparacija strukture potrošnje u FBiH u 2011. godini sa zemljama iz okruženja

FBiH Crna

Gora Hrvatska Rumunija Bugarska

FYR

Makedonija Albanija

Ukupni izdaci 46,6 47,2 41.3 40,9 38,1 35,9 29,8

Plaće i naknade 13 11,5 10,5 9,8 9,3 8,1 5,3

Dobra i usluge 10,3 6 4,6 6,5 6,2 4,9 2,8

Kamate 0,8 1 2 1,6 0,6 0,7 3,4

Subvencije 1,9 1,3 2,4 0,6 1,3

0,3

Socijalni

transferi 15,8 13,7 17,2 13,8 14,3 17,5 10,1

Druga tekuća

potrošnja 2,7 9 3,3 2 1,3 - 2,5

Kapitalni

izdaci 2,2 4,7 1,4 6,7 5,1 4,7 5,5

* Uključujući 2/3 potrošnje na nivou države Izvori: Statistika finansija države Centralne banke BiH za BiH, MMF GFS za Hrvatsku, Srbiju i Albaniju i MMF i PEP za Crnu Goru i Ministarstvo finansija za Mekedoniju.

0

10

20

30

40

50

Bosna iHercegovina

ZapadniBalkan

Tranzicijske Federal.uređenje

Viši srednjidohod.

Etno-lingv.podjeljene

Grafikon 5: Državna potrošnja (prosjek 2005-2011. god.) kao % BDP-a

12

Analiza iznad jasno je pokazala da je javni sektor u FBiH relativno velik u odnosu na druge

komparabilne grupe zemalja. Unutar državne potrošnje poseban problem predstavljaju,

posmatrano u relativnim terminima, dosta visoka izdvanaja na plaće i druge naknade

zaposlenih u javnom sektoru. Takođe su dosta visoka i izdvajanja za robe i usluge od strane

javnog sektora. Najveći dio ovih troškova u FBiH koncentrisan je na nivou kantona.

Ovaj dio studije završit ćemo analizom javne potrošnje u FBiH posmatrano po pojedinim

funkcijama vlasti definiranih priručnikom Međunarodnog monetarnog fonda za statistiku

državnih finansija. U Tabeli 7. potrošnja u FBiH prema funkcinalnim kategorijama

komparirana je sa zemljama iz okruženja. Može se uočiti da je u FBiH, u komparaciji sa

zemljama regije, potrošnja na generalne javne usluge dosta visoka. Izdvanja su izuzetno

visoka i kada se radi o javnom redu i sigurnosti (ali ne i odbrani) i socijalnoj zaštiti. Slična je

situacija i sa izdvajanjima za zdravstvo i obrazovanje. S druge strane, relativno su niska

izdvajanja na ekonomske odnose (koji, između ostalog, uključuju transport, poljoprivredu i

komunikacije).

Iznad potencirane relativno visoke funkcionalne kategorije rashoda detaljno su analizirane u

studiji Svjetske Banke u BiH iz 2012. godine, „Bosnia and Herzegovina: Chalenges and

Directions for Reform – A PublicExpenditure and InstitutionalReview“. Na ovom mjestu

ćemo u kratkim crtama prezentirati osnovne nalaze ove studije.4

Već ranije smo konstatovali da se najveći dio tekuće potrošnje odnosi na izdvajanja za

socijalne transfere, kao i da su izdvajanja za ovu namjenu u periodu 2005. - 2011. godine

rasla brže u odnosu na ukupnu javnu potrošnju. Dalje smo konstatovali da su penzije

najznačajnija komponenta socijalnih transfera. Praksa penzionisanja pod tzv. privilegovanim

uslovima, dosta široko definisanje nesposobnih za rad i generalno proces strenja populacije

glavni su razlozi relativno visokog učešća ove kategorija rashoda. Navedeni faktori,

ukombinaciji sa visokom stopom nezaposlenosti i značajnim neformalnim tržištem rada,

rezultirali su izuzetnom visokom stopom zavisnosti (73,3%). Socijalna podrška koja nije

bazirana na doprinosima socijalnog osiguranja (civilna i za ratne veterane) kreće se oko 4%

BDP-a i najviša je u regiji. Ovdje se radi samo o izdvajanjima na nivou entiteta. Ako bismo

istim pridružili i izdvajanja na nivou kantona i općina, iznos bi vjerovatno prešao 6% BDP-a.

Kao najveći problem programa socijalne podrške naglašava se nizak nivo efektivnosti

obzirom da mnogi od njih ne dosežu siromašne i najosjetljivije kategorije stanovništva.

Tabela 7: Komparacija strukture potrošnje prema funkcionalnim kategorijama u FBiH u 2011. godini sa

zemljama iz okruženja

FBiH* Crna

Gora Hrvatska Rumunija Bugarska

FYR

Makedonija Albanija

Ukupni izdaci 46,6 47,2 41,3 40,2 38,0 35,9 29,8

Javne usluge

generalno 6,9 11,6 4,8 4,5 3,9 3,3 6,0

Odbrana 0,8 1,2 1,4 1,5 1,8 1,4 1,1

Javni red i

sigurnost 3,9 3,8 2,4 2,4 2,7 3,1 1,6

Ekonomski

odnosi 2,6 4,6 4,8 6,8 5,1 5,4 4,4

Zaštita okoline 0,0 0,3 0,3 0,7 0,7 0,2 0,0

Stanovanje i

komunikacije 1,3 0,3 1.2 1,3 1,0 1,4 1,9

4U navedenoj studiji nisu analizirana izdvajanja za javni red i sugurnost.

13

Zdravstvo 7,0 5,4 6,2 3,6 4,8 4,3 2,6

Rekreacija,

kultura 0,4 0,9 1,2 1,1 0,8 0,8 0,3

Obrazovanje 5,6 4,4 4,2 3,4 3,8 4,6 3,5

Socijalna zaštita 16,4 14,7 14,6 14,9 13,5 11,4 8,3

Neklasificirana

potrošnja 1,7 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0

* Uključujući 2/3 potrošnje na nivou države

Izvori: Statistika finansija države Centralne banke BiH za BiH, MMF GFS za Hrvatsku, Srbiju i Albaniju i MMF i PEP za

Crnu Goru i Ministarstvo finansija za Mekedoniju.

Izdvajanja za zdravstvo u posljednjih desetak godina rasla su po neodrživoj stopi. Poseban

problem u ovom sektoru u BiH je vrlo visoko učešće privatnih izdvanjau ukupnim

izdvajanjima, gotovo 40%.5Ukoliko privatna izdvajanazbrojimo sa javnim, prezentiranim u

Tabeli 7, u odnosu prema BDP-udolazimo do iznosa od 10,3% u 2011. godini. U 2000-oj

godini ova izdvajanja su iznosila 6,9% BDP-a.6Izdvajanja za zdravstvo po stanovniku

značajno se razlikuju između entiteta. U FBiH fondovi zdravstvenog osiguranja troše skoro

dvostruko veći iznos po stanovniku u odnosu na zdravstveni fond u RS-u.7 Iako se

zdravstveni paketi razlikuju u dva entiteta, razlike u potrošnji ukazuju na značajne

neefikasnosti u FBiH obzirom na približno jednake ishode zdravstvenog sektora. Jedan od

prioriteta u sektoru zdravstva u FBiH svakako je vezan za reduciranje fragmentacije i

dupliciranja uloga i funkcija postojećeg sistema administriranja zdravstvene zaštite u

Ministarstvima zdravstva i Fondovima zdravstvenog osiguranja.

U FBiH je takođe značajno fragmentiran i farmaceutski sektor. Svaki od 11 Fondova

zdravstvenog osiguranja ima vlastita pravila nabavke lijekovai pozitivne liste. Ovako

decentralizirane nabavke rezultirale su višim cijenama lijekova u FBiH u odnosu na RS, kao i

u odnosu na susjedne zemlje. Dalje, decentralizirani sistem nabavki rezultirao je i značajnim

varijacijama cijena između kantona u FBiH, što ima ozbiljne implikacije na raspoloživost

zdravstvenih usluga za građane. Prema procjenama Svjetske banke u BiH, centraliziranje

nabavki lijekova na nivou FBiH rezultiralo bi smanjenjem izdvajanja za lijekove do 20% na

godišnjem nivou.

Ovo svakako predstavlja značajan iznos budući da, prema podacima Zavoda zdravstvenog

osiguranja i reosiguranja FBiH, oko 15% ukupnih izdvajanja za zdravstvo čine izdvajanja na

lijekove.

Najveći dio budžeta za obrazovanje utvrđuje se na nivou kantona u FBiH.8 Sa viših nivoa

vlasti nisu prisutne posebne alokacije za obrazovanje kantonalnim vladama. S tim u vezi,

budžet za obrazovanje određuju se na osnovu finansijskih kapaciteta i definiranih prioriteta

kantona. Kantonalne vlade su odgovorne za isplatu plaća osoblju – što čini preko 90%

ukupnih izdvajanja – kao i za većinu drugih operativnih troškova obrazovnih institucija.

Ukupna izdvajanja za obrazovanje na nivou kantona veća su od 800 miliona KM. Ova

izdvajanja posmatrano po učeniku značajno se razlikuju između kantona (od 1.511 KM u

Srednjobosanakom kantonu do 2.192 KM u Kantonu 10 u 2009. godini). Također su značajne

razlike i u neto plaćama zaposlenih u obrazovanju između kantona. U nekim kantonima i

5U zemljama okruženja učešće privatnih izdvajanja je znatno niže.

6Interesantno je da su u zemljama okruženja (primjera radi, Hrvatska) u pomenutom periodu izdvajanja za

zdravstvo u odnosu prema BDP-u ostala dosta stabilna. 7 Prema podacima Fonda zdravstvenog osiguranja i reosiguranja FBiH, izdvajanja za zdravstvo po stanonviku u

2009. godini iznosila su 571 KM, dok su prema podacima Fonda zdravstvenog osiguranja u RS u istoj godini

ova izdvajanja iznosila 301 KM po stanovniku. 8 U RS-u se budžet za obrazovanje utvrđuje na nivou entiteta.

14

opštine se uključuju u finansiranje kapitalnih ulaganja, komunalnih i troškova energije

posebno u predškolskom i osnovnom obrazovanju. Manje od 1% ukupnih izdvajanja za

obrazovanje realizira se na federalnom nivou. Budžet ministarstva obrazvovanja FBiH vezan

je uglavnom za aktivnosti odobravanja kurikuluma i udžbenika, promociju reformi u

obrazovanju, određena infrastrukturna poboljšanja i neke dosta minorne mjere ujednačavanja

u ovoj oblasti (osiguranje udžbenika za učenike iz određenih marginaliziranih zajednica i

osiguranje prostora za boravak određenih studenata). Prema istraživanjima Svjetske Banke u

BiH najveći dio neefikanosti u sektoru obrazovanja rezultat je dosta niske produktivnosti

mjerenom brojem učenika po jednom nastavniku. Ovaj parametar je pogoršan u oba entiteta u

posljednjih deset godina, što upućuje na zaključak da vlasti nisu prilagodile broj nastavnika

nižem broju upisanih učenika.

I 3. Analiza rashoda na nivou kantona

U Tabeli 8. dati su osnovni socio-ekonomskipokazatelji po kantonima. Mogu se uočiti velike

razlike između kantona u pogledu broja stanovnika i ukupno ostvarene proizvodnje9.

Međutim, ono što posebno zabrinjava su značajne razlike između kantona u pogledu nivoa

ostvarenog razvoja mjerenog nivoom BDP-a po stanovniku. Ove razlike se kontinuirano

povećavaju u posljednjih desetak godina. Učešće pojedinih kantona u ukupno ostvarenim

prihodima na ovom nivou vlasti generalno prati njihovo procijenjeno učešće u bruto

društvenom proizvodu.

Tabela 8: Osnovni Indikatori prema kantonima za 2011. Godinu

Broj

stanov. Broj

zaposl. BDP

Učešće u BDP-u FBiH

BDP per

capita

BDP prema prosjeku

FbiH Ukupni prihodi

Učešće u prihodima

USK 287.835 32.594 1.180.151 7,4 4.100 60,1 160.032,2 8,8

POK 39.585 5.619 207.323 1,3 5.237 76,8 26.588,2 1,5

TK 499.221 82.946 2.487.883 15,6 4.984 73,1 293.274,8 16,2

SBK 254.003 39.017 1.212.048 7,6 4.772 70 130.722,1 7,2

BPK 32.818 5.541 210.513 1,3 6.415 94 40.186,4 2,2

ZDK 399.856 70.926 2.264.615 14,2 5.664 83 239.505,7 13,2

HNK 224.902 44.167 1.754.278 11,0 7.800 114,4 146.234,8 8,1

ZHK 81.414 16.211 462.491 2,9 5.681 83,3 59.601,0 3,3

SAK 438.757 126.068 5.769.979 36,2 13.151 192,8 664.892,3 36,7

K10 79.879 9.658 398.699 2,5 4.991 73,2 49.086,9 2,7

Ukupno 2.338.270 432.747 15.947.980 100,0

1.810.124,4 100,0

Izvor: Federalni zavod za statistiku, Zavod za programiranje razvoja FBiH I Ministarstvo finansija FBiH

Kretanje budžetskih deficita/suficita na kantonalnom nivou u periodu 2008-2011. godina

prezentirano je na Grafikonu 6. Sa izuzetkom Kantona 10, u ove četiri godinezabilježeni su

značajni budžetski deficiti u svim kantonima. Posebno zabrinjava situacija u

Zapadnohercegovačkom, Posavskom, Tuzlanskom kantonu, te u Bosansko-podrinjskom

kantonu (naročito ako izuzmemo grantove koji su dosta značajni u strukturi prihoda ovog

kantona).

9 Zvanična statistika ne objavljuje podatke o bruto društvenom proizvodu po kantonima. Ovdje se radi o procjeni

BDP-apreuzetoj od Federalnog zavoda za programiranje razvoja.

15

Kao rezultat gore prezentiranih deficita, ukupan dug kantona, prema podacima Ministarstva

finansija FBiH, povećan je sa 88,47 miliona KM u 2007. godini, na 273,05 miliona KM u

2012. godini. Kreditna zaduženost kantona, kao i odnos ukupnih kredita prema ostvarenim

prihodima u 2011. godini, prezentirana je u Tabeli 9. U najnepovoljnijoj poziciji nalaze se

kantoni sa relativno malim brojem stanovnika – Posavski kanton, Zapadno-

hercegovačkikanton, Bosanko-podrinjski kanton i Kanton 10. Pored neavedenih, slična

situacija u pogledu zaduženosti je i u Hercegovačko-neretvanskom kantonu.10

Tabela 9: Dug kantona prema prihodima Kanton Ukupno ostvareni prihodi u

2011. godini Ukupni krediti 31. 06.

2012. godine Odnos kreditnih obaveza

prema prihodima

PK 26,6 11,0 41,5

ZHK 59,6 19,9 33,4

HNK 146,2 48,2 33,0

BPK 40,2 8,7 21,7

K10 49,1 8,2 16,7

TK 293,3 45,8 15,6

KS 664,9 93,4 14,0

USK 160,0 17,5 10,9

ZDK 239,5 15,6 6,5

SBK 130,7 6,0 4,6

Izvor: Ministarstvo finansija FBiH

Analizu na nivou kantona završavamo pregledom rashoda na opšte javne službe, posebno

značajnim indikatorom iz perspektive ciljeva ove studije (Tabela 10). Ovu kategoriju rashoda

prevashodno čine rashodi vezani za aktivnosti organa opštih službi, te aktivnosti izvršnih i

pravnih organa, finansijskih i fiskalnih organa11

. Posmatrano po stanovniku, ova kategorija

10

Prema Zakonu o dugu FBiH, kantoni se mogu dugoročno zadužiti ukoliko iznos u vrijeme dugoročnog

zaduženja, iznos servisiranja duga za ukupan unutrašnji i vanjski dug i garancije koje dospijevaju u svakoj

narednoj godini, uključujući i servisiranje za predloženo novo zaduženje i sve zajmove za koje su izdate

garancije kantona, ne prelaze 10% prihoda ostvarenih u prethodnoj fiskalnoj godini. 11

Radi se o klasifikaciji rashoda prema funkcionalnim kategorijama koja ukupne rashode dijeli na aktivnosti

opštih javnih službi, aktivnosti odbrane, aktivnosti javnog reda i sigurnosti, aktivnosti obrazovanja, aktivnosti

zdravstva, aktivnosti socijalnog osiguranja, stambeno-komunalne aktivnosti, kulturne rekreacione i religijske

-30.0

-25.0

-20.0

-15.0

-10.0

-5.0

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

USK PK TK ZDK GK SBK HNK ZHK SK LK - 10

Grafikon 6: Deficiti po kantonima 2008. - 2011. godina

2008 2009 2010 2011

16

rashoda je posebno visoka u Bosansko-podrinjskom kantonu, Sarajevskom,

Zapadnohercegovačkom, Posavskom, Hercegovačko-neretvanskom i Kantonu 10. Radi se u

biti o reletivno malim kantonima u pogledu broja stanovnika, odnosno o kantonima sa

relativno velikim brojem zaposlenih i visokim primanjima u javnoj upravi. Tabela 10: Troškovi opštih javnih službi po kantonima u 2011. godini

Kanton Ukopno rashodi

Rashodi na

opšte javne

službe

Broj

stanovnika

Opšte službe

po stanovniku

Opšte službe

prema ukupnim

rashodima

USK 181.618.064 10.985.064 287.835 38,2 6,0

PK 30.577.664 4.281.894 39.585 108,2 14,0

TK 325.924.628 17.501.224 499.221 35,1 5,4

ZDK 253.187.845 17.798.576 399.856 44,5 7,0

BPK 40.020.926 8.033.204 32.818 244,8 20,1

SBK 148.692.030 5.899.184 254.003 23,2 4,0

HNK 156.315.741 17.755.192 224.902 78,9 11,4

ZHK 69.632.524 14.182.718 81.414 174,2 20,4

K10 55.099.094 4.732.339 79.879 59,2 8,6

KS 700.177.083 91.758.620 438.757 209,1 13,1

Izvor: Kantonalna ministarstva finansija

Do sličnih zaključaka dolazimo analizirajući rashode opštih javnih službi u odnosu prema

ukupnim rashodima kantona. Ponovo je situacija najnepovoljnija u Zapadnohercegovačkom,

Bosansko-podrinjskom, Posavskom, Sarajevskom i Hercegovačko-neretvanskom kantonu.

II Analiza efekata u pogledu ušteda koje bi se trebale ostvariti predložen imizmjenama ustava FBiH

Cilj ovog dijela studije je procijeniti efekte u kontekstu potencijalnih ušteda koje bi se trebale

ostvariti predloženim izmjenama ustava FBiH. Izmjene su zasebno analizarane za nivo

entiteta, kantona i opština. U posebnom poglavlju ovog dijela studije analiziraju se

potencijalni efekti smanjenja broja kantona u FBiH, kao mjere implicitno sadržane u

preporukama Ekspertne grupe. Obzirom da u preporukama nije specificiran broj kantona i

modaliteti njihovog eventualnog okrupnjavanja, na sugestiju ekspertne grupe, ovdje kao

primjer analiziram očekivane efekte u slučaju formiranja 5, odnosno 7 kantona približno

jednake veličine u pogledu broja stanovnika.

aktivnosti, aktivnosti vezane za energiju i gorivo, aktivnosti vezane za poljoprivredu, aktivnosti rudarstva i

mineralnih resursa, aktivnosti prometa i komunikacije i ostale ekonomske aktivnosti.

17

II 1. Fiskalni efekti finalnog prijedloga Ekspertne grupe za korekciju ustava FBiH

EFEKTI PREDLOŽENIH REFORMI NA NIVOU FEDERACIJE BIH

MJERA1: Ukidanje funkcije predsjednika i dopredsjednika FBiH

Trenutno stanje:

U kabinetu predsjednika i dopredsjednika

FBiH ukupno je 39 zaposlenika. Budžet

predsjednika i dopredsjednika u 2012. godini

iznosio je 3,5 miliona KM. Traženi budžet za

2013. godinu, iznosio je 4 miliona KM.

Odobren je budžet za 2013. godinu u iznosu

od 3,6 miliona KM.

Očekivana ušteda:

Ukidanjem navedenih funkcija ostvarila bi se

ušteda od 3,6 miliona KM na godišnjem

nivou.

MJERA2: Smanjenje broja zastupnika u zastupničkom domu FBiH sa 98 na 81

Trenutno stanje:

Ukupan broj zastupnika u zastupničkom

domu FBiH je 98. Bruto plaće i naknade i

doprinosi poslodavaca predviđeni budžetom

za 2013. godinu za ovaj organ iznose oko 8,8

miliona KM. Ukupan broj zaposlenih je 127

(uključujući i administraciju).

Očekivana ušteda:

Smanjenjem broja zastupnika sa 98 na 81

očekuje se ušteda na godišnjem nivou u

iznosu od oko 1 milion KM.

MJERA 3: Smanjenje broja delegata u Domu naroda FBiH sa 58 na 46

Trenutno stanje:

Trenutno je ukupan broj delegata u Domu

naroda FBiH 58. Bruto plaće i naknade i

doprinosi poslodavaca predviđeni budžetom

za 2013. godinu za ovaj organ iznose oko 4,4

miliona KM. Ukupan broj zaposlenih je 80

(uključujući i administraciju).

Očekivana ušteda:

Smanjenjem broja delegata sa 58 na 46,

očekuje se ušteda na godišnjem nivou u

iznosu oko 700 hiljada KM.

MJERA 4: Limitiranje iznosa ukupnih primanja zastupnika i delegata na 3 prosječne

plaće u FBiH

Trenutno stanje:

Osnovna neto plaća zastupnika u

Zastupničkom i delegata u Domu naroda je

2.457 KM (7,8 koeficijent x osnovica 315).

Osnovna plaća može biti povećana i za

hiljadu KM u zavisnosti od položajnog

dodatka i minulog rada. Pored toga

zastupnici/delegati imaju pravo na mjesečni

Očekivana ušteda:

Predviđeni limit (tri prosječne plaće u FBiH

ili 2.490 KM) približno je jednak osnovnoj

plaći zastupnika/delegata, prema Zakonu o

plaćama i naknadama u organima vlasti u

FBiH. Praktično bi se ovo ograničenje

odnosilo samo na dodatne naknade

zastupnicima/delegatima (naknade za rad u

18

paušal, topli obrok, naknadu za odvojeni

život i smještaj, vikend posjete porodici, itd.

Po raznim osnovama u prvih 9 mjeseci 2012.

godine, ukupno je na ime primanja poslanika

u Predstavničkom domu isplaćeno oko 3,2

miliona KM. U Domu naroda je na ime plata

i drugih naknada delegatima u 2012. godini

isplaćeno oko 2 milona KM.

komisijama, paušale i sl.). Prema istom

zakonu naknade za rad u komisijama su

ograničene na 1,5 osnovicu.

Ukupne uštede na nivou oba doma

Parlamenta FBiH kretale bi se na godišnjem

nivou oko 1,5 milona KM. Da bi se utvrdio

tačan iznos potrebno je specificirati šta tačno

uključuje kategorija „ukupna primanja“.

Ukupno prediviđene godišnje uštede na ovom nivou vlasti:

Oko 6,8 miliona KM (iznos će vjerovatno biti nešto niži obzirom na predviđeno

formiranje funkcije predsjednika parlamenta)

EFEKTI PREDLOŽENIH REFORMI NA NIVOU KANTONA

MJERA 1: Smanjivanje broja zastupnika u kantonalnim skupštinama – maksimalno od

15 do 31 zastupnik po kantonu

Trenutno stanje:

Broj zastupnika u kantonalnim skupštinama

kreće se od 21 u Posavkom kantonu do 35 u

Sarajevskom, Zeničko-dobojskom i

Tuzlanskom kantonu. Pregled zastupnika po

kantonima dat je u šematskom prikazu u

prilogu.

Očekivana ušteda:

Uz pretpostavku da se broj zastupnika u

skupštinama kantona u prosjeku smanji za 5,

te uz pretpostavku da su polovina od njih

profesionalni zastupnici, očekivana ušteda na

godišnjem nivou za sve kantone zajedno,

kretala bi se između 1 i 1,5 miliona KM.

MJERA 2: Smanjivanje broja profesionalnih zastupnika u kantonalnim skupštinama –

maksimalno četiri profesionalna zastupnika

Trenutno stanje:

Od ukupno 289 poslanika u kantonalnim

skupštinama, njih 117 ima status

profesionalnog poslanika. Razlike između

kantona su velike u pogledu procentualnog

učešća zastupnika koji su profesionalizirali

svoj status.

Očekivana ušteda:

Predviđenim limitom broj profesionalnih

poslanika bi se sa 117 smanjio na 40.

Obzirom da se primanja između

profesionalnih poslanika i onih koji nisu

profesionalizirali svoj status u prosjeku na

godišnjem nivou razlikuju za oko 20 hiljada

KM, dolazimo da iznosa potencijalne uštede,

koja zajedno sa razlikom u doprinosima,

prelazi iznos od 2 miliona KM.

MJERA 3: Limitiranje iznosa ukupnih primanja profesionalnih zastupnika na 3

prosječne plaće i ukupnih primanja neprofesionalnih zastupnika na 70% prosjeka plaće

u FBiH

Trenutno stanje:

Visina i struktura primanja zastupnika (sa

Očekivana ušteda:

Komparirajući primanja zastupnika u 2012.

19

profesionaliziranim statusom i bez njega)

razlikuju se između kantona. Za

profesionalne zastupnike kreće se između

2.500 i 3.500 KM. U tom kontekstu bilo je

neophodno napraviti uvid u primanja

zastupnika po svakom od kantona

pojedinačno za 2012. godinu. Bitno je istaći

da su kantoni imali obavezu usklađivanja sa

ranije pomenutim Zakonom o plaćama i

nakandama u organima vlasti u FBiH, s tim

da primanja u kantonima nisu mogla biti veća

u odnosu na ista na nivou entiteta.

godini sa predloženim limitom, dolazimo do

iznosa potencijalne uštede između 1 i 1,5

miliona KM

MJERA 4: Limitiranje broja ministarstava na nivou kantona – ukupan broj

ministarstava trebao bi biti maksimalno 9. U kantonima sa manje od 50 hiljada

stanovnika broj ministarstava može biti maksimalno 7.

Trenutno stanje:

Broj ministarstava na nivou kantonu

determiniran je nadležnostima kantona

definiranim u Ustavu FBiH (član II4.) koji

specificira da kantoni imaju sve nadležnosti

koje nisu izričito povjerene federalnom nivou

vlasti. One, između ostalog, uključuju

uspostavljanje i nadziranje policijskih snaga,

obrazovanje, kulturna politika, stambena

politika, reguliranje i ostvarivanje javnih

službi, korištenje lokalnog zemljišta i

unapređenje lokalnog poslovanja, propisi o

lokalnim postrojenjima za proizvodnju

energije i njihovu dostupnost, provođenje

socijalne politike i uspostavljanje službi

socijalne zaštite, politika kantonalnog turizma

i razvoja resursa, finansiranje kantonalne

vlasti oporezivanjem, zaduživanjem i drugim

sredstvima. Zajedničke nadležnosti

Federacije i kantona odnose se na ljudska

prava, zdravstvo, zaštitu okoline,

komunikacionu i transportnu infrastrukturu,

socijalnu politiku, turizam i prirodna

bogatstva.

Broj ministarstava po kantonima se kreće od

8 ministarstava u nešto manjim kantonima

(Bosansko-podrinjskom kantonu, Zapadno-

hercegovačkom kantonu, Kantonu 10 i

Srednje-bosanskom kantonu), do 12

ministarstava u najvećim kantonima

(Tuzlanskom i Sarajevskom kantonu).

Ukupan broj ministarstava u svim kantonima

Očekivana ušteda:

Predloženi limit od maksimalno 9

ministarstava po jednom kantonu praktično bi

rezultirao smanjenjem broja ministarstava

samo u najvećim kantonima u FBiH:

Sarajevski (-3), Tuzlanski (-3),

Hercegovačko-neretvanski (-2) i Zeničko-

dobojski (-1) kanton. Radi se o ukupno 9

ministarstava.

Limit od 7 ministarstava za kantone sa manje

od 50 hiljada stanovnika rezultirao bi

dodatnim ukidanjem 3 ministarstva.

Analizom strukture ministarstava po

kantonima, te izdvajanja za plate i naknade

zaposlenih, doprinose i robe i usluge po

ministarstvima, uz pretpostavku da se

navedeni rashodi kao rezultat ukidanja

pojedinih ministarstava smanje za 40%,

potencijalnu uštedu procjenjujemo na iznos

od oko 2,5 miliona KM.

20

je 85.

Mjera 5: Ukidanje kantonalnih sudova, kantonalnih tužilaštava i pravobranilaštava u

kantonima sa manje od 50 hiljada stanovnika

Trenutno stanje:

U svakom kantonu u FBiH tranutno postoje

navedene tri institucije.

Očekivana ušteda:

Analizom rahoda vezanih za ove tri institucije

u pomenutim kantonima dolazimo do iznosa

potencijanih ušteda u iznosu od 2 miliona

KM na godišnjem nivou.

Ukupno prediviđene godišnje uštede na ovom nivou vlasti

Obzirom na preklapanje efekata pojedinih mjera, očekivana ušteda na godišnjem nivou

u slučaju implementacije svih mjera je između 7,5 do 8,5 miliona KM

EFEKTI PREDLOŽENIH REFORMI NA NIVOU OPĆINA

MJERA 1: Limitiranje ukupnih naknada članovima općinskih vijeća na 50% prosječne

plaće u FBiH

Postojeće stanje:

Za potrebe utvrđivanja postojećeg stanja u

ovoj oblasti analizirali smo budžete 50 općina

u FBiH. Radi se o općinama za koje su

budžeti za 2011. ili 2012. godinu bili

dostupni na njihovim internet prezentacijama,

na nivou agregacije koji je omogućio

utvrđivanje kategorije rashoda „naknade

članovima općinskog vijeća“.

U ukupnom (bruto) iznosu, ova kategorija

rashoda za ovih 50 općina iznosila je

6.403.476 KM. Obzirom da je u budžetima

jednog broja općina, kao zasebna, navedena

stavka „članstvo u komisijama i/ili radnim

tijelima općinskog vijeća“, ove iznose smo

dodali na prethodne i do došli do ukupnih

rashoda u iznosu od 7.537.683 KM.

Obzirom na ekonomsku snagu i broj

vijećnika u upćinama za koje nije utvrđen

podatak o naknadama vijećnicima,

procjenjujemo da bi ova kategorija rashoda

posmatrano na nivou svih opština u FBiH

mogla iznositi između 9,5 i 10 miliona KM.

Očekivana ušteda:

Obzirom da je predviđenom izmjenom

specificiran maksimalni neto iznos po

vijećniku mjesečno, ovu stavku budžetskih

rashoda dijelili smo sa brojem vijećnika u

općini, te dalje sa brojem mjeseci u godini.

Komparacijom dobivenih vrijednosti sa

predloženim maksimalnim neto iznosom

naknade, zaključujemo da je isti veći u 22 od

ukupno analiziranih 50 općina. Svođenjem

neto iznosa ukupnih naknada vijećnicima u

ovim općinama na maksimalan predviđeni

iznos (50% prosječne plaće u FBiH), moguće

suuštede od oko 2 miliona KM.

Ukupno prediviđene godišnje uštede na ovom nivou vlasti:

Oko 2 miliona KM

21

II 2. Fiskalni efekti izmjena razmatranih unutar Ekspertne grupe i

implicitno sadržanih u prijedlogu mjera Ekspertne grupe

EFEKTI IMPLICITNO SADRŽANIH REFORMI NA NIVOU KANTONA

MJERA: Smanjivanje broja kantona – generalno

Postojeće stanje:

U kontekstu ušteda, manji broj kantona

trebao bi se, između ostalog, odraziti i na niže

rashode vezane za aktivnosti organa opštih

službi, te aktivnosti izvršnih i pravnih organa,

finansijskih i fiskalnih organa. Ovu kategoriju

rashoda identificirali smo koristeći

funkcionalnu klasifikaciju budžetskih rashoda

u FBiH. Posmatrano po stanovniku ili u

odnosu prema ukupnim rashodima, ova

kategorija je posebno visoka u manjim

kantonima, što je bio jasan pokazatelj da

postoji potencijal za uštede, kao rezultat

okrupnjavanja kantona. Od kantona sa većim

brojem stanovnika, obzirom na određene

specifičnosti, ovi rashodi su takođe visoki u

Kantonu Sarajevo, kao i u Hercegovačko-

neretvanskom kantonu.

Očekivana ušteda:

U nastojanju da barem približno procijenimo

potencijal za uštede kao rezultat smanjenja

broja kantona u FBiH, detaljno smo

analizirali strukturu budžetskih rashoda u dva

proizvoljno izabrana kantona – Kantonu 10 i

Zeničko-dobojskom kantonu (jedan iz grupe

kantona sa manjim, a drugi iz grupe sa većim

brojem stanovnika) u 2011. godini. Fokus je

bio na onim budžetskim jedinicama

(skupština, vlada, ministarstva, zajednički

organi, uprave i druga tijela na nivou

kantona, isključujući npr. lokalne sudove,

obrazovne institucije, institucije kulture i sl.),

odnosno na onim kategorijama rashoda

budžetskih jedinica (plaće i naknade

zaposlenicima, doprinosi, tekući rashodi

neophodni za funkcionisanje jedinica,

isključujući tekuće i kapitalne transfere,

kapitalna izdvajanja i sl.), za koje se

pretpostavlja da bi direktno bili tangirani

ovom izmjenom.

Ovako definirani rashodi u Kantonu 10

kantonu iznosili su 11,7 miliona KM (17,9%

ukupnog budžeta kantona), dok su isti u

Zeničko-dobojskom kantonu iznosili 20,5

miliona KM (7,8% ukupnog budžeta

kantona). Dakle, iako je broj stanovnika u

Zeničko-dobojskom kantonu veći gotovo pet

puta, navedena kategorija rashoda u ovom

kantonu u odnosu na Kanton 10 veća je za

svega 76%. Ovo praktično znači, da nekim

slučajem stanovništvo Kantona 10 živi u

Zeničko-dobojskom kantonu, iznos koji

plaćaju za kantonalnu administraciju bi

umjesto 11,7 iznosio 4,1 milion KM na

godišnjem nivou.

MJERA: Smanjivanje broja kantona – 5 kantona približno jednake veličine u pogledu

broja stanovnika

Postojeće stanje:

Očekivana ušteda:

22

Kako bismo identificirali ukupne rashode na

nivou kantona na čiju visinu bi uticala

navedena mjera detaljno smo analizirali

strukturu budžetskih rashoda u svih 10

kantona u FBiH. Kao i u prethodnom slučaju,

fokus je bio na onim budžetskim jedinicama

(skupština, vlada, ministarstva, zajednički

organi, uprave i druga tijela na nivou

kantona, isključujući npr. lokalne sudove,

obrazovne institucije, institucije kulture i sl.),

odnosno na onim kategorijama rashoda

budžetskih jedinica (plaće i naknade

zaposlenicima, doprinosi, tekuće rashode

neophodne za funkcinisanje jedinica,

isključujući tekuće i kapitalne transfere,

kapitalna izdvajana i sl.), za koje se

pretpostavlja da bi direktno bili tangirani

ovom izmjenom.

Navedene kategorije rashoda za sve kantone

zajedno na godišnjem nivou iznose 193

miliona KM. Za kantone sa manje od 100

hiljada stanovnika, ovi rashodi iznose u

prosjeku 161 KM po stanovniku godišnje. Za

kantone između 200 i 300 hiljada stanovnika

ovi rashodi iznose u prosjeku 84 KM po

stanovniku godišnje. Za kantone sa 400 i više

hiljada stanovnika ovi rashodi iznose u

prosjeku 68 KM po stanovniku godišnje.

Procjenu potencijalnih ušteda otežavaju

značajna odstupanja u slučaju dva kantona. U

Hercegovačko-neretvanskom kantonu

navedene kategorije rashoda jednake su

onima u Tuzlanskom kantonu, iako posljednji

ima dvostruko više stanovnika. Dalje,

navedene kategorije rashoda u Sarajevskom

kantonu jednake su zbiru ovih rashoda u

Zeničko-dobojskom i Tuzlanskom kantonu.

Isključivanjem Hercegovačko-neretvanskog

kantona, prosjek za kantone od 200 do 300

hiljada stanovnika pada sa 84 na 72 KM po

stanovniku. Isključivanjem Sarajevskog

kantona, prosjek za kantone sa 400 i više

hiljada stanovnika pada sa 68 na 51 KM po

stanovniku.

Ukoliko pretpostavimo da navedene

kategorije rashoda po stanovniku iznose kao

prosjek za tri kantona koja trenutno imaju

400 i više hiljada stanonvnika, u ukupnom

iznosu ove kategorije rashoda se smanjuju sa

193 na 159 miliona KM.

Ukoliko pak pretpostavimo da navedene


prosjek dva kantona koja trenutno imaju 400 i

više hiljada stanovnika (bez Kantona

Sarajevo, obzirom na njegove specifičnosti) i

onda na ovako obračunate rashode dodamo

one identificirane u Kantonu Sarajevo, u

ukupnom iznosu ove kategorije rashoda se

smanjuju sa 193 na 142 miliona KM.

MJERA: Smanjivanje broja kantona – 7 kantona približno jednake veličine u pogledu

broja stanovnika

Postojeće stanje:

Isto kao u prethodnoj analizi

Očekivana ušteda:

Potencijal uštede u ovoj situaciji je mnogo

teže procijeniti, obzirom da parelelno sa

23

uštedama na onom dijelu teritorija na kojem

dolazi do okrupnjavanja kantona, možemo

očekivati rast troškova na onom dijelu

teritorija koji trenutno pokrivaju kantoni sa

većim brojem stanovnika u odnosu na

situaciju sa 7 približno jednakih kantona.

Ukoliko pretpostavimo da ranije elaborirane


prosjek za tri kantona koja trenutno imaju

između 200 i 300 hiljada stanonvnika, u

ukupnom iznosu ove kategorije rashoda

praktično ostaju na istom nivou.

Uz pretpostavku da navedene kategorije

rashoda po stanovniku iznose kao prosjek dva

kantona koja trenutno imaju između 200 i

300 hiljada stanovnika (bez Hercegovačko-

neretvanskog kantona, obzirom da u odnosu

na preostala dva značajno odudara u pogledu

visine navedenih rashoda po stanovniku), u

ukupnom iznosu, ove kategorije rashoda se

smanjuju sa 193 na 168 miliona KM.

Očekivane uštede

Potencijal za uštedu značajan. Konkretni iznosi zavise od broja kantona, kao i

konkretnih modaliteta njihovog okrupnjavanja.

24

Prilog 1: Kretanja pojedinih kategorija rashoda u periodu 2005-2011. Godina

Tip Godina Opis Konsolid. BiH

Institucije BiH

Konsolid. FBiH

FBiH vlada Kantoni Opštine

Fondovi FBiH

Konsolid. RS

RS vlada Opštine

Fondovi RS BDBiH

1 2005. Ukupna potrošnja 6.711 433 4.201 932 1.348 425 1.666 1.980 967 386 815 192

1 2006. Ukupna potrošnja 8.036 762 4.788 890 1.647 535 1.884 2.399 1.057 507 1.064 204

1 2007. Ukupna potrošnja 9.575 804 5.780 1.332 1.886 612 2.300 2.893 1.399 634 1.172 212

1 2008. Ukupna potrošnja 11.443 947 7.048 1.656 2.136 815 2.877 3.333 1.666 714 1.412 229

1 2009. Ukupna potrošnja 11.413 1.080 6.593 1.412 1.924 666 2.971 3.627 1.728 560 1.706 223



Porast 2011/05 74,0 136,5 61,6 43,0 44,4 59,8 94,2 89,1 73,5 52,1 116,6 18,8

2 2005. Plaće i naknade 1.835 198 1.130 252 693 136 46 449 344 87 17 58

2 2006. Plaće i naknade 2.223 453 1.215 156 853 157 48 488 362 103 23 66

2 2007. Plaće i naknade 2.535 492 1.395 186 982 173 55 578 430 122 26 70

2 2008. Plaće i naknade 3.022 547 1.624 242 1.117 200 65 781 584 160 38 70

2 2009. Plaće i naknade 3.155 631 1.609 227 1.119 195 69 841 627 172 42 75

2 2010. Plaće i naknade 3.170 640 1.619 219 1.133 196 71 831 621 171 39 80

2 2011. Plaće i naknade 3.337 643 1.663 237 1.154 198 73 951 694 213 43 80

.

Porast 2011/05 81,9 224,7 47,2 -6,0 66,5 45,6 58,7 111,8 101,7 144,8 152,9 37,9

3 2005. Dobra i usluge 1.601 86 1.001 78 169 86 667 444 66 119 260 71

3 2006. Dobra i usluge 1.986 144 1.123 43 217 106 758 645 121 141 382 73

3 2007. Dobra i usluge 2.221 137 1.284 70 234 106 873 708 187 136 384 93

3 2008. Dobra i usluge 2.462 184 1.465 73 246 135 1.010 735 122 136 476 79

3 2009. Dobra i usluge 2.489 139 1.461 64 237 115 1.046 815 151 116 548 75

3 2010. Dobra i usluge 2.593 150 1.518 86 230 123 1.079 853 131 130 592 72

25

3 2011. Dobra i usluge 2.088 179 1.548 67 226 128 1.126 286 102 105 78 76

Porast 2011/05 30,4 108,1 54,6 -14,1 33,7 48,8 68,8 -35,6 54,5 -11,8 -70,0 7,0

4 2005. Kamate 96 88 59 55 1 1 1 37 34 2 2 -

4 2006. Kamate 108 100 65 60 2 1 1 42 40 2 - -

4 2007. Kamate 111 101 64 62 2 1 - 47 41 5 1 -

4 2008. Kamate 124 109 69 66 3 2 1 54 46 8 1 -

4 2009. Kamate 124 95 68 65 3 2 1 56 41 10 4 -

4 2010. Kamate 123 89 65 61 5 3 2 57 36 12 8 -

4 2011. Kamate 161 104 91 84 6 4 4 69 46 14 8 -

Porast 2011/05 67,7 18,2 54,2 52,7 500,0 300,0 300,0 86,5 35,3 600,0 300,0

5 2005. Subvencije i grantovi 220 1 139 141 138 16 20 87 269 6 -

1

5 2006. Subvencije i grantovi 310

0 222 178 178 16 18 109 330 7 1 1

5 2007. Subvencije i grantovi 378 5 237 326 213 22 24 135 439 10 - 15

5 2008. Subvencije i grantovi 440

0 277 364 234 91 22 168 604 21 3 2

5 2009. Subvencije i grantovi 419 7 255 371 181 68 12 168 520 13 2 2



Porast 2011/05 85,9 0,0 85,6 177,3 9,4 437,5 40,0 63,2 53,5 150,0

7 2005. Socijalna davanja 2.212 15 1.499 338 228 44 888 671 152 30 489 27

7 2006. Socijalna davanja 2.426 6 1.602 380 180 29 1.013 788 166 34 588 30

7 2007. Socijalna davanja 3.031 15 2.094 553 215 32 1.294 908 213 49 645 14

7 2008. Socijalna davanja 3.945 22 2.749 728 326 40 1.655 1.146 222 61 863 29



26

7 2011. Socijalna davanja 4.330 43 2.513 471 223 38 1.782 1.739 257 50 1.433 35

Porast 2011/05 95,8 186,7 67,6 39,3 -2,2 -13,6 100,7 159,2 69,1 66,7 193,0 29,6

8 2005. Drugi troškovi 395 11 256 48 104 95 10 122 47 60 14 6

8 2006. Drugi troškovi 492 10 363 30 136 169 28 116 30 77 8 4

8 2007. Drugi troškovi 553 5 458 58 169 198 33 84 14 54 16 7

8 2008. Drugi troškovi 607 14 468 101 102 215 50 120 25 73 22 5

8 2009. Drugi troškovi 527 63 282 56 67 126 32 176 114 52 10 6

8 2010. Drugi troškovi 708 81 365 49 131 142 43 255 187 58 40 7

8 2011. Drugi troškovi 47,6 9,1 46,9 39,6 32,7 37,9 300,0 51,6 146,8 6,7 -64,3 50,0

Porast 2011/05 61,0 33,3 108,9 204,5 70,4 98,5 300,0 8,8 -1,7 23,1 200,0

9 2005. Kapitalna izdvajanja 352 34 118 20 16 47 33 169 55 82 32 30







Porast 2011/05 119,0 17,6 186,4 -30,0 206,3 100,0 451,5 120,7 -10,9 53,7 515,6 -36,7

27

Prilog 2: Liste zemalja za komparaciju po kategorijama

Tranzicijske zemlje Albania, Armenia, Azerbaijan, Belarus, Bosnia, Bulgaria, Croatia, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kosovo, Kyrgyz Republic, Latvia, Lithuania, Macedonia, Moldova, Montenegro, Poland, Romania, Russia, Slovenia, Slovakia, Serbia, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine, Uzbekistan

Etno-lingvističkipodjeljene

Andorra, Afghanistan, Angola, Benin, BurkinaFaso, Belize, Bolivia, Central African Republic, Canada, Cote d’Ivoire, Cameroon, Congo, Rep, Djibouti, Ethiopia, Micronesia, Gabon, Ghana, Guinea, Gambia, Guinea-Bissau, Indonesia, Iran, Kenya, Kyrgyzstan, Kuwait, Liberia, Libya, Madagascar, Mali, Monaco, Mozambique, Malawi, Nigeria, Nepal, Pakistan, Qatar, Sudan, Senegal, SierraLeone, Somalia, Suriname, Chad, Togo, Tanzania, Uganda, South Africa, Dem Rep of Congo, Zambia.

Zemlje višeg srednjeg nivoa dohotka

Albania, Algeria, AmericanSamoa, Antigua and Barbuda, Argentina, Azerbaijan, Belarus, BH, Botswana, Brazil, Bulgaria, Chile, China, Colombia, CostaRica, Cuba, Romania, Dominican Republic, Ecuador, Gabon, Granada, Iran, Jamaica, Jordan, Kazakhstan, Latvia, Lithuania, Lebanon, Libya, Macedonia, Malaysia, Maldives, Mauritius, Mayotte, Mexico, Montenegro, Namibia, Palau, Panama, Peru, Romania, Russia, Serbia, Seychelles, South Africa, St. Kitts and Nevis, St. Lucia, St. Vincent and the Grenadines, Suriname, Thailand, Tunisia, Turkey, Uruguay, Venezuela

Zapadni Balkan Albania, Bosnia and Herzegovina, Croatia, Macedonia, Montenegro, Serbia

Zemlje sa federalnim uređenjem

Argentina, Australia, Austria, Belgium, Bosnia and Herzegovina, Brazil, Canada, Comoros, Ethiopia, Germany, India, Iraq, Malaysia, Mexico, Micronesia (FederatedStates of), Nepal, Nigeria, Pakistan, Russia, South Africa, SouthSudan, Spain, St. Kitts and Nevis, Sudan, Switzerland, UAE, USA, Venezuela

28

Prilog 3: Šematski prikaz kantonalnog nivoa vlasti uFBiH

Documents

STUDIJA JAVNIH RASHODA U FEDERACIJI BOSNE I …...2 Dok su direktni porezi u nadležnosti entiteta, kao rezultat poreske reforme iz 2006. godine, indirektni porezi se sakupljaju na