Su Mo Rong Lien Minh Chau Au Nhin Tu Goc Do Dia Chinh Tri

S M RNG LIN MINH CHU U NHN T GC A CHNH TR

TSKH. Lng Vn K Ths. Nguyn Th Thu Nguyn

i hc KHXH & NV Bi vit ny s phn tch cc ng lc

v bn cht a chnh tr ca cc ln m rng Lin minh Chu u t ln m rng th nht nm 1973 n ln m rng th 5 (nm 2004-2007) vi s tham gia ca 10, trong c 8 nc ng v ng Nam u, tng trn 40 nm thuc khi x hi ch ngha do Lin X chi phi. Ci m Tng thng Lin bang Nga V. Putin tng gi l thm ho a chnh tr ca th gii ng i c thc s l thm ho vi cc dn tc chu u khng, hay l c hi phc sinh mt truyn thng lin kt lu i v bn sc khu vc bn vng ca i gia nh chu u? Liu c phi l thch thc v quyn lc a l i vi cc cng quc v lin minh quc t hay li l c hi cho s la chn mang tnh quyt nh i vi cc cng quc v cc lin minh quc t trong la chn hng pht trin lnh mnh ca mnh?

lm r cc vn trn, bi vit tip theo ny d phn tch cc kha cnh sau y:

I. Tnh cht a chnh tr ca qu trnh tng cng lin kt v m rng EU

Theo Hip c Roma (1957), bt c nc chu u no cng c th np n xin

gia nhp EEC. Nh vy, y c th c coi l Hip c u tin ca EU v chin lc m rng Lin minh ny. Trong Hip c Rome, mc tiu lin kt kinh t c t ln hng u nhm hng ti mt th trng thng nht. V trong thp nin 60 th k XX, EEC hot ng tng i sun s, tr thnh mt trong ba trung tm kinh t ca th gii. Thnh cng ny ca EEC tc ng mnh n cc nc Ty u khc.

Nm 1967, trnh s chng cho, trng lp gia cc chc nng v hot ng ca cc th ch ca nhng cng ng trn, Cng ng Chu u (EC: European Community) ra i da trn s hp nht ECSC, EURATOM, EEC v ngy 01-7-1968, EEC thnh lp Lin minh Thu quan. y l bc i u tin hng n mt th trng thng nht v s ra i ca ng tin chung sau ny.

Vic k hai hip c Roma 3/1957, mt thnh lp Th trng chung Chu u (EEC)1 1 Vic hnh thnh th trng chung chu u d kin tri qua 3 giai on, mi giai on 4 nm. mi giai on, cc nc thnh vin s gim mc thu quan vi nhau ba ln, mi ln 10%. S thit lp mt mc thu quan chung i vi bn ngoi. Bin gii quc gia cc nc thnh vin s c m dn dn cho s giao lu

CHNH TR - AN NINH CHU U

Nghin cu Chu u - European studies review No8 (143).2012

4

v mt thnh lp Cng ng Nng lng nguyn t Chu u (EURATOM) to nn tng mi cho qu trnh lin kt Ty u. Mc d cn c nhng vn , nhng EEC t c nhiu thnh tu trong nhng nm u.

Nhng thnh tu t c c tc ng n cc nc Ty u khc. Ngay trong k hoch Schuman thnh lp CSCE ng cho tt c cc nc tham gia. C 6 nc tham gia CSCE, cc nc khc vi nhng l do khc nhau khng tham gia do tnh hnh chnh tr trong nc v tnh ton li ch ring. Thm ch nm 1959 mt s nc cn lp ra mt t chc i trng l Khu vc Mu dch t do Chu u (EFTA) gm cc nc Ty Bc u: Anh, Nauy, Thu in, an Mch, o, B o Nha, Thu S, Phn Lan, v Ailen. T chc ny cht yu khng lu sau v l mt t chc lin chnh ph hot ng lng lo, khng hiu qu v mc ch ch l thun tu t do thng mi.

n nm 1970, Cng ng Chu u lc y tr thnh mt trong ba trung tm kinh t t bn ch ngha (TBCN). T trng GNP ca n chim 30,5% trong kinh t th gii.2 Quan h kinh t Ty u - M th cnh tranh bnh ng lm thay i tnh cht ph thuc trong quan h chnh tr. Ty u tr

ni b v lao ng v vn. Vic thc hin Hip c v Th trng chung vi tnh siu quc gia c th hin t t qua tng giai on s to ra mt lin minh hi quan c mc siu quc gia tng i thp c coi l bc u ca vic hnh thnh lin minh chnh tr. 2 o Duy Ngc (ch.b) (1995): Lin minh Chu u, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni. Tr. 25.

thnh ng minh chin lc ca M, c vai tr rt ln trong i sng chnh tr th gii.

Nm 1973, Anh, Ailen v an Mch c gia nhp EU, a tng s thnh vin t 6 ln 9 nc. n cui thp nin 1970, u thp nin 1980, khi Chin tranh Lnh ang i vo giai on cui vi s c mt ca nc Nga Afganistan, cch mng Hi gio Iran, vn an ninh chu u c cc nc EC quan tm nhiu hn. Nm 1974, Hi ng Chu u c thnh lp to tin cc quc gia tho lun v mi vn , c bit l chnh tr. Nm 1975, Hi ngh An ninh v Hp tc Chu u hp ti Helsinky th hin s thng nht hn trong hnh ng v cc nc thnh vin c yu cu phi t b mt phn chnh sch i ngoi ca mnh. Nm 1981, nhu cu cng c EPC (European Policy Cooperation) li cng tr nn cp thit.

Ln m rng th hai vo thp nin 1980 dnh cho cc nc Nam u. Nm 1975, Hy Lp n gia nhp v nm 1977 l Ty Ban Nha v B o Nha. n lc ny, vn dn ch, nhn quyn v chnh sch kinh t theo hng th trng t do l nhng iu kin tin quyt gia nhp EC. Tuy nhin c 3 nc ng c vin u c vn v dn ch v nhn quyn.3 Mc d thc c nhng nguy c v dn ch ca h, nhng EC vn c nhng tnh ton cn nhc ring xc tin

3 Hip c Roma thnh lp EEC ni rng, bt c nc chu u no cng c th np n xin gia nhp EEC. Nhng trn thc t th dn ch, nhn quyn v mt chnh sch kinh t theo hng th trng t do l nhng i hi tin quyt.

S m rng Lin minh Chu u...

5

vic kt np thnh vin cho ba quc gia vng a Trung hi ny. EC thy rng, nu kt np Hy Lp, Ty Ban Nha, B o Nha th s khuyn khch c nn dn ch bn o Hy Lp v bn o Iberian; bn cnh s gip cho s lin kt ca cc nc ny gn gi hn vi Ty u v NATO. Cho n nm 1986 c 3 nc ny tr thnh thnh vin ca EEC, nng tng s thnh vin ln 12 nc.

Hai ln m rng th nht v th hai th hin nhng tnh ton li ch ca c hai bn. V pha EC, h tnh ton rng, vic tng s lng thnh vin ln 12 nc s khin cho t chc ny tr thnh mt khi lin minh c nh hng ngy cng ln v kinh t v chnh tr, nng cao a v ca EC trn trng quc t. Tuy nhin, ni b EEC th c mt vi bt ng trong tnh ton li ch c nhn ca cc nc ln. Qua t kt np thnh vin t u cho thy nhng " chnh tr nc ln" c tc ng ng k.

V pha cc nc ng c vin, h c iu kin thm nhp vo th trng giu c ca chu u. Thc t khi cho thy, do s gn gi v li ch a chnh tr, mi quan h hp tc kinh t gia EEC v EFTA c xc tin mnh m di nhiu hnh thc nh u t trc tip, lin doanh v hp tc k thut, hp tc v giao thng v mi trng. Cng phi k n mt nguyn nhn na l cng vi s ln mnh dn ca EC, cc nc ny lo s s b gt ra bn l chu u v mt chnh tr. Ring nc o - mt quc gia vng m, nm gn trung tm chu u -

cn lo ngi s mt n nh Nam u khi m cuc xung t dai dng Nam T ngy no cn cha chm dt th chc chn s nh hng n an ninh ca nc ny. Mt bc tin quan trng na trong s hp tc gia EEC v EFTA trc khi cc thnh vin EFTA c gia nhp EC l hai bn phi hp thit lp Khu vc Kinh t chu u (Europe Economic Area - EEA).

Nhn nhn t m rng thnh vin i vi cc nc Nam u nm 1986 cho thy "tiu chun chnh tr" c cao hn. Khi cc nc p ng c i hi v nhn quyn, dn ch th tnh trng kinh t yu km khng phi l s cn tr ln. Vic tng thnh vin ln gp i c nhng hiu qu khng nhng v kinh t v chnh tr, m n cn gip tng cng nh hng ca EEC v lc ny EEC l khi kinh t rng ln nht th gii. Nhng trong ni b EEC, tin trnh ra quyt nh cng c nhng phc tp hn4. N cng pha long nh hng bao trm ca Php v c. Vic cc nc ngho a Trung Hi gia nhp cng ng cng lm thay i cn cn kinh t ni b.

Nm 1986, Ch tch y ban Chu u J.Delor a ra nh c Chu u Thng nht (European Single Act) Helsinki vi ba ni dung chnh l: Ci cch th ch EC; Hon thnh th trng ni a chu u vo

4 Lc ny Cng ng Chu u da trn ba tr ct: Lin minh Hi quan, Chnh sch Nng nghip chung v H thng Tin t Chu u. Sau khi Jacques Delors cu B trng Kinh t v Ti chnh Php ln gi chc Ch tch y ban Chu u th bc i ca vic xy dng Cng ng Chu u thng nht sng ng v nng n hn.


6

01-01-1993; Tin ti hp tc v chnh tr (Chnh sch i ngoi v An ninh chung - CFSP). Da trn ESA, nm 1987, EC bt u trin khai k hoch xy dng "Th trng ni a thng nht chu u" v kt thc vo nm 1993.

u nhng nm 1990, s sp ca Lin X v cc nc XHCN ng u khin chu u dn thot khi l thuc vo M v Lin X. Cc nc Trung -ng u chuyn sang kinh t th trng v thit lp cc nh nc dn ch theo m hnh phng Ty. Hn th na, cc nc ny u mong mun c tham gia cc c ch kinh t, an ninh ca Ty u nh EU, NATO. Trt t mi chu u ang hnh thnh di tc ng ca cc qu trnh m rng NATO, s tng cng hay hn ch vai tr ca M chu u, xu hng hng Ty ca cc nc cng ha thuc Lin X trc y v tin trnh phc tp y mu thun ca vic Nga x l cc quan h vi chu u, M, NATO v EU.

Tuy nhin, chu lc ny cng phi ng u vi tnh hnh kinh t, chnh tr ri ren nh: Cc cuc xung t sc tc, tn gio, phong tro ly khai, nn nhp c bt hp php, vn t nn to ra sc p kinh t v an ninh quc gia; S lng nc s hu v kh ht nhn tng ln (thm 4 quc gia c v kh ht nhn), kh nng e da Ty u bng tn la t cc nc ngoi Nga cng tng ln; Tnh trng mu thun sc tc gia tng, c bit l vng Balkan v Caucasus. Hot ng ca ngi Hi gio Trung ng v

Bc Phi cng gia tng. Nc c ti thng nht thnh cng quc s mt chu u, to nguy c ph v trc cn bng Php - c. Lc ny, ch yu km ca EC l s thiu thng nht trong lnh vc chnh tr v thiu phng tin hnh ng trong lnh vc quc phng.

Cc ln m rng tip theo trong thp nin 1990 n nm 2007 th hin qu trnh hin thc ho tham vng chnh tr to ln ca cc chnh khch EU, trong ln m rng th nm (2004) l ln m rng mang du hiu a chnh tr m nt nht. Ngay t trc khi h thng x hi ch ngha ng u sp , nm 1988, ti cuc hp ca Hi ng Chu u ti Rohode, cc nc EU thng nht vi nhau rng EU l mt lc ht kinh t c th ko ng u tin ti mt khu vc thnh vng chung mi ca cc dn tc t do. Sau khi Bc tng Berlin sp , thc y vic thc hin chin lc m rng khng gian, EC nhanh chng thit lp quan h ngoi giao vi cc nc Trung - ng u v tng cng hp tc kinh t thng mi vi nhng nc ny.

Nhm thc y quan h ton din hn na vi CEE, nm 1990, Hi ngh thng nh Chu u ti Dublin ph chun Hip nh Chu u (European Agreements), t ra nhng khun kh v th ch cho vic t do ha thng mi, tng cng hn na lin kt kinh t khu vc, l mt li mi ng, to tin cho vic hi nhp cc nc CEE vo Cng ng Chu u.


7

Ngy 07-02-1992, Hip c Lin minh Chu u c k kt ti Masstricht (H Lan), nh du bc ngot chnh tr to ln bng vic tuyn b thnh lp Lin minh Chu u, nh ra quc k v quc ca. Ni dung ct li l hng n mc ch thnh lp Lin minh Kinh t v Tin t vo cui thp k 90, vi mt ng tin chung v mt Ngn hng Trung ng Chu u c lp, thnh lp mt lin minh chnh tr bao gm vic thc hin mt chnh sch i ngoi v an ninh chung v tin ti mt chnh sch phng th chung, tng cng hp tc quc t, gi gn ho bnh, y mnh dn ch v nh nc php quyn cng nh vic tn trng nhn quyn v cc quyn t do c bn. K t y EU-12 vi l c xanh dng c 12 ngi sao vng lm thnh mt vng trn hng tm tr thnh biu tng ca thnh vng v ho bnh.

Theo Hip c Maastricht, bt k quc gia chu u no u c th tr thnh thnh vin EU nu p ng c b cc tiu ch ct li v chnh tr v kinh t. Nm 1993, Hi ngh Thng nh ti Copenhagen (an Mch) thng qua vic kt np cc thnh vin mi v a ra b quy tc gia nhp i vi cc nc CEE. Nhng "Tiu chun Copenhagen", bao gm: (1) S n nh ca cc t chc m bo v dn ch, php lut, nhn quyn, tn trng v bo v dn tc thiu s; (2) C nn kinh t th trng hon chnh v nng lc i ph vi p lc cnh tranh ca th trng trong Lin minh; (3) C kh nng m nhn cc ngha v ca thnh

vin, bao gm c vic tun th cc mc tiu ca lin minh chnh tr, kinh t v tin t.

Ln m rng th t, chiu theo nhng tiu chun Copenhagen, cc ng c vin trc tip o, Thu in, Phn Lan u l cc nc pht trin cao Ty u. H c kt np vo EU ngy 01-01-1995, nng tng s cc quc gia thnh vin EU ln 15 nc. Ln m rng th t ny, cc nc ng vin u l nhng nn kinh t th trng pht trin, c nn chnh tr v dn ch kh tng ng vi cc nc thnh vin c. Do vy, nhng ni dung kt np thnh vin mi ch yu mang tnh k thut nh m phn v ngha v v quyn li ca cc nc trong lnh vc c th nh ngn sch, chnh sch nng nghip chung, qu c cu vng...

Sau Hip c Maastricht, vic chun b m rng EU cng gy ra tranh ci gia cc thnh vin ch cht, ch yu v l do a chnh tr. Nhng ngi theo trng phi lin kt chiu su mun xy dng cc mi lin kt cht ch hn gia cc nc trong Khi trc khi kt np thm thnh vin, trong khi mt s khc th ng h vic kt np ngay ri cng thc y vic lin kt chiu su. Xu hng th nht c Anh v Php ng h. Cn c v mt s nc nh khc th ngc li, ng h vic kt np ngay nhng nc Trung-ng u, vn l khu vc nh hng truyn thng ca c. Nguyn nhn ca quan im khc bit trn l ch li ch a chnh tr ca cc nc ny khc bit nhau: Nc Anh v Php cm thy s m rng qu nhanh chng ca EU v pha ng mang li


8

cho nc h qu t li ch kinh t v chnh tr, v cc nc mi gia nhp khng gn lnh th nc h, vt qu tm vi a chnh tr ca h. Hn na, cc nc Trung - ng u nh Ba Lan, Sc, Slovakia, Hungary t nhiu trong lch s u nm trong vng nh hng ca nc c. Trong khi , c s pht huy vai tr ln hn nhiu nu lnh th v ko theo l th trng EU bao trm ln khu vc mnh mng sn pha ng ca nc c. ng thi cc nc nh trong EU cng ng h vic kt np thm thnh vin mi, v h s trnh c sc p ca cc nc ln trong Khi. Trong khi ba nc Php, , Ty Ban Nha c nhiu li ch a chnh tr khu vc a Trung Hi nn ht sc quan tm n m rng EU xung pha nam.

Mt cch t nhin, EU tr thnh trung tm v l ngi bo tr cho ln sng ci cch Trung v ng u. iu ny c chnh thc ha ti Hi ngh Cp cao G.7 nm 1989. Ngay sau , thng 12/1989, EU pht ng chng trnh Hnh ng cho s phc hi kinh t ca Ba Lan v Hungary (PHARE). Sau PHARE tip tc c m rng cho cc nc ng u khc. Qua chng trnh ny, EU nm 1990 tr gip cho ng u 600 triu USD, nm 1991 l 974 triu USD v nm 1992 l 1,2 t USD. Tip theo, EU k vi hu ht cc nc ng u hip nh hp tc thng mi. Ngn hng u t Chu u d tr hng t la sn sng cung cp tn dng cho ng u. c bit, Ngn hng Ti thit v Pht trin Chu u (EBRD) c thnh lp nm

1990 vi ngun vn t cc nc EU, M v Nht, trong EU chim 51%, vi s vn ban u 12 t USD nhm gip cho thnh phn kinh t t nhn cc nc ng u. Ch ring nm 1992, EBRD thng qua cc d n tr gi 1,3 t USD tr gip cc nc ny. Trong bi cnh cc nc ny khng cn nhn c ngun vin tr no khc t khi Lin X v khi XHCN sp , th vin tr ca EU c th xem l mt "K hoch Marshall mi" cho ng u thi k sau Chin tranh Lnh.

Vai tr i u ca EU trong chng trnh chuyn i ca cc nc CEE khng ch gip cho EU thm sc mnh trong chnh sch i ngoi ca mnh, m cn c vai tr ngy cng ln trong tng lai ca ng u c phng din chnh tr cng nh kinh t. Bng vic k Hip nh Chu u nm 1990 vi cc nc Ba Lan, Hungary, Sc, Slovakia, Rumani, Bungary, (c hiu lc vi Ba Lan v Hungary t nm 1994), cc nc s thc hin t do ha thng mi trong hng ha cng nghip. y l bc qu cc nc ny tham gia y vo EU. Bng vic m ca th trng cho hng xut khu ca ng u, EU gp phn lm sng ng hot ng kinh t ca khu vc ny. C ti gn 80% hng xut ca CEE l sang th trng EU, trong khi ch xut c 5% sang M. Ch ring vic m rng ci cch nng nghip v pht trin h tng c s ca 10 nc CEE th EU phi chi thm 38 t ECU (tng ng 5 t USD). Ngoi ra, nhng tr gip v k thut, php l, mng


9

li thng tin ton chu u, k c vic nng cp cc trng i hc - nhng iu kin cn thit cho vic ng u ha nhp vo EU - l nhng khon chi rt ln.

Nm 1994, Hi ngh Thng nh ti Ensen ph duyt Chin lc chun b kt np cc thnh vin mi (nh du vic EU chuyn sang chin lc tin hi nhp). T nm 1994-1996, cc nc CEE ln lt n xin gia nhp EU, u tin l Hungary (31-3-1994). Nm 1997, y ban Chu u a ra Chng trnh Ngh s 2000, c th ha chin lc m rng v n nm 1998 th bt u qu trnh m phn vi cc nc ng vin v vic m rng.5 Vic m phn ny c kt thc vo nm 2002 vi quyt nh ca Hi ngh thng nh ti Copenhagen, khng nh cc nc ny s tr thnh thnh vin ca EU vo ngy 01-5-2004.

Hai ln m rng 2004 v 2007 c nhiu im khc bit: Th nht, y l ln m rng vi quy m ln nht (12 nc thnh vin), trong c ti 10 nc ang trong giai on chuyn i t nc h thng x hi ch ngha kiu X vit sang h thng dn ch. Nhng do u tin mc ch a chnh tr, cc nh lnh o EU li cho rng, t cch thnh vin EU s l nn tng cho qu trnh chuyn i dn ch ca cc nc ny, nh trc

5 Chng trnh Ngh s 2000 nhm tng tc qu trnh gia nhp ca 10 quc gia ng vin. Chng trnh ny bao gm c nhng ci t v th ch, v chnh sch ngn sch ca EU, c bit l cc chi tiu cho chnh sch nng nghip chung v qu c cu chun b kt np thnh vin mi cng nh cam kt h tr ti chnh cho cc nc ng vin trc v sau khi gia nhp, giai on 2000-2006.

EU lm vi cc nc Hy Lp, B o Nha v Ty Ban Nha. M rng sang pha ng s gip bo m rng khu vc ny s pht trin c v chnh tr, dn ch v th trng t do. K lut v iu l i vi thnh vin EU s gip ngn chn ti din cc cuc xung t lin quan n bin gii lnh th, sc tc Trung v ng u do lch s li. Nhng xung t ny, nu xy ra, s lm cho Ty u bt n nh v s gy ra ln sng ngi t nn chy sang Ty u. N xo b c s chia ct ko di my chc nm chu u lc a k t sau Chin tranh th gii Hai. Do vy, EU cn phi ko cc nc CEE vo cc mi quan h chin lc vi mnh. y l vn then cht, gip EU cng c an ninh qun s, quyt nh s thnh bi ca EU. Th hai, khong cch v pht trin gia cc nc thnh vin c v mi qu ln, thu nhp bnh qun u ngi cc nc mi gia nhp ch t 40% mc trung bnh ca EU15. Do , EU phi h tr ti chnh to ln cho cc nc ng vin trong qu trnh chuyn i. Theo tnh ton, t nm 2000 n nm 2006 chi ph cn thit m rng EU sang pha ng l 80 t Euro, ngoi ra trong cc nm tip Ngn hng Chu u (ECB) cn phi cho cc nc ny vay hng chc t Euro vi li sut thp.

ng lc chnh tr ca EU trong tc ng n qu trnh chuyn i dn ch v thit lp kinh t th trng Trung v ng u t ra thnh cng m mn. Trong sut tin trnh ci cch t c nhng iu kin thnh vin ca EU, nhng quc gia ny t


10

nguyn thay i t bn trong v h nhanh chng thay da i tht trn mi mt p ng 31 ni dung tiu chun (acquis) ca EU. V chnh tr, nhng nc ny hon thnh ci cch th ch v thng qua quyt nh Hin php mi, hon thnh mt lot lp php, thc hin tng i nhanh nhim v ci cch chnh tr, xy dng ch dn ch ngh vin a ng. V kinh t, h tin hnh quc hu ha, bn cc cng ty quc doanh, t nhn ha cc x nghip v t hu ha t ai. V mt x hi, cc nc ny tri qua mt cuc ci cch v cng vt v v qu trnh ny cho n nay vn cha kt thc nh ci cch h thng an sinh x hi.

V pha cc nc ng c vin l cc nc Trung v ng u, mc d mi nc ng vin u c nhng vn ring nhng im chung nht l vic gia nhp EU l mt c hi ln c v kinh t ln chnh tr cho CEE trong bi cnh quc t v khu vc cng nh bi cnh ni ti ca cc nc ny. V kinh t, vic tham gia EU l cch nhanh nht cc nc ny pht trin kinh t theo gung quay ca nn kinh t EU hin i. Nhng v mt chnh tr, cc nc CEE, vn t lu ch l khch th ca cc mi quan h quc t chu u, nay s tr thnh cc ch th vi y quyn li m ting ni ca h, s c uy lc thc t khi thng qua cc quyt nh. V ngha a chnh tr ca vic gia nhp EU i vi cc nc CEE, cu Tng thng Latvia Vaira Vike-Freiberga sau 2 nhim k (1999-2007) lnh o t nc thnh cng khng nh trong hi tho v

Pht hong Trn Nhn Tng (2/2012) ti H Ni rng, vic a Latvia gia nhp EU v NATO gip cho t nc ti vo mt th an ton, c bo v, v hy vng l s khng bao gi phi tri qua nhng au thng ca chin tranh thm mt ln no na.6 Tuy nhin h li lo s s phi tr gi cao v nh hng n ch quyn quc gia: Vic tp trung quyn lc qu mc vo EU s lm suy yu chnh quyn cha c vng chc ca cc nc CEE trong qu trnh chuyn i nh cu Tng thng Tip khc Vaclav Klaus pht biu.

Cn trn kha cnh i ngoi hay quan h quc t ca EU trong bi cnh hu Chin tranh Lnh th li ch ca vic m rng ny l g? Ti sao chin lc m rng EU sang Trung v ng u u c M v NATO ng h? C th thy r nh sau:

(1) Vic m rng thnh EU 27 gip CEE gia nhp NATO, tham gia dn vo Hip c Chnh sch Lng ging ca EU, theo ui chnh sch i ngoi thn M v EU. N gip tng cng mt mc ng k v th ca EU trong trt t quyn lc th gii, EU s khng cn l mt ch ln v chnh tr na. Biu hin r nht l EU s c vai tr kim ch a chnh tr quan trng i vi c Nga v M.

(2) ng thi m rng sang pha ng gip EU vng chn Trung v ng u, ngn chn xung t khu vc m quan

6http://vietnamnet.vn/vn/chinh-tri/tuanvietnam/60718/cuu-tt-latvia--tu-tuong-tran-nhan-tong-co-vu-tinh-than-hoa-hop-the-gioi.html


11

trng ny, em li ha bnh v n nh, thnh vng cho ton chu u.

(3) To ra bn p trc tip EU m rng n cc nc trong Cng ng Cc quc gia c lp (SNG) v Trung , mt khu vc c ngun ti nguyn thin nhin (nht l du kh) quan trng v c ngha quyt nh v a chnh tr trn bn c u - .

Cui cng, vo ngy 01-05-2004, ti Dublin, Irland, sau 14 nm chuyn i quyt lit vi s tr gip ca EU, 10 nc CEE (Malta, Sip, Ba Lan, Hungary, CH Czech, Slovakia, Slovenia, Estonia, Latvia, and Lithuania) gia nhp EU. EU-25 tng ng k v ngun lc cho sc mnh tng hp quc gia ca mnh: Din tch tng thm 739.000km2 (22,8%) ln khong 4 triu km2; Dn s tng thm 75 triu ngi (19.8% so vi EU 15) ln khong 456 triu; GDP khong 9.200 t Euro (Ch ng sau NAFTA - 12.000 t USD). EU-25 ng th hai th gii v tng gi tr xut nhp khu: kim ngch bnh qun hng nm l 913 t USD, chim 13% gi tr xut nhp khu th gii (M: 18%, Nht: 5%), EU25 chim 19% thng mi ton cu, cung cp 46% v tip nhn 24% FDI ca th gii.

Trong ln m rng th 6 (nm 2007) cho hai nc Bulgaria v Romania, ni b EU phi tri qua nhiu thng lng khng d dng bi khc bit trong quan im li ch quc gia. Ngi ta c th chia thnh 3 nhm nc: Khi ng h nhit tnh gm c Anh, Php, c, Ty Ban Nha, B o Nha, , B, Ireland v h c li nhiu t qu

trnh hi nhp v m rng ny. V mt a l v lch s, cc quc gia ng h tin trnh m rng l nhng quc gia c lin h gn gi vi cc nc ng c vin, hoc tng c lch s gn b. M rng EU n vi hai nc ng vin mi khng ch gia tng hot ng kinh t thng mi qua bin gii m cn l c hi quan trng i vi vic gia tng vai tr a chnh tr ca cc quc gia ny. Cn khi khng ng h gm c H Lan, o, Luxembourg, Thy in, an Mch cng ch yu v l do a chnh tr: H nm cch qu xa v pha ty bc, do vic bin gii EU m rng v pha ng nam khng em li thm li ch ln no, trong khi li phi ng gp thm ti chnh cho vic nng cp cc nc ngho ny. Cn o l quc gia tip gip vi hai nc ng vin mi, phi chu nhiu thch thc t vic gia nhp ca cc nc ng u trong ln m rng th 5. Cc nc ny thy rng vic gia nhp thm cc quc gia mi t pha ng, Nam u khng gia tng thm v th ca h l bao, m thm ch cn khin vai tr ca h b m nht i, v kinh t gp nhiu thch thc mi. i vi cc nc thnh vin mi, ngoi Ba Lan hng ng nhit thnh, th cc quc gia khc khng c thi r rng vi tin trnh ny.

II. Trin vng m rng khng gian a chnh tr ca EU v tc ng ca n

Nhn vo bn chu u v EU, ngi ta thy cc ng c vin trc tip s l Iceland pha ty bc v cc quc gia ng Nam u trn bn o Balkan thuc khng gian Lin bang Nam T c. Iceland tr thnh nc


12

ng c vin chnh thc ca EU trong thng 6/2010, v bt u vng m phn gia nhp t thng 7/2010. Nhiu nh quan st d kin, vic m phn gia nhp EU ca Iceland s c tin hnh mt cch nhanh chng. Cc chuyn gia khng nh rng cui nm 2013 c l s l thi im thch hp nc ny gia nhp EU. V pha ng nam, khng gian Nam T c l a bn trc tip, tim nng. Bi v khng gian a chnh tr EU ang thiu con ng tip cn b ng ca a Trung Hi - bin Adriatic, ni lin trng tm lnh th EU vi cc thnh vin cc Nam l Hy Lp v Sp. Xt trn mi kha cnh, l hng ny kh chp nhn, c bit trn phng din quc phng v an ninh. Bn nc ng c vin chnh thc khu vc Nam u l Croatia, Macedonia, Montenegro, v Th Nh K. Cc nc ny u cc giai on khc nhau ca qu trnh gia nhp, v phi i mt vi nhiu vn v thch thc trn con ng i n thnh vin EU. Vn ng c vin Th Nh K lin quan n bn cht a vn ho v bn sc khu vc m nhng khim khuyt ca nn chnh tr dn ch Th ch l mt ci c m thi: Bn sc chu u Thin Cha gio kh chp nhn mt quc gia thnh vin ln m trn 90% dn s theo Hi gio - mt tn gio knh ch vi Thin Cha gio. Nhng cng vi s ci m, bao dung v vn ho ca EU, rt c th trong vi thp nin na, sau cc nc ng vin khc, Th Nh K s tr thnh thnh vin chnh thc ca EU, khp kn khng gian a chnh tr t bc xung ng nam a Trung Hi, phn cc nam ca chu u.

mt hng khc, vn m ca vi Ucraina v Gruzia khng cn l vn song phong EU-Ucraina/Gruzia na, m l gia EU, NATO - Nga. y buc cc bn phi t ln bn cn mi li ch rng buc ln nhau. Thng thng, trc khi gia nhp EU, cc nc u st sng gia nhp NATO bi xem nh l mt li th a chnh tr nhm t c s ng h ca M, v phe vi M trong trt t quyn lc th gii. iu c th c Nga chp nhn nhng khng phi vi trng hp Ucraina, (v Belarus, Gruzia). V rng: (1) Gia Nga v Ucraina c nhng mi lin h chng tc, vn ho v lch s c bit mt thit; (2) Ucraina gi vai tr l chn, vng m chin lc cho an ninh ca Nga pha Ty c trn b v trn bin (bin en); (3) Ucraina l mt cng quc ht nhn do tha k mt phn di sn qun s v cng ngh qun s ca Lin X, khng th Ucraina chuyn chng sang pha i ch c; (4) Vi cc hip c song phng, lnh th Ucraina vi cc cn c qun s chin lc to ra vng cung an ninh v phi hp cc qun binh chng ca qun i Nga trong chin lc quc phng ca minh. C th ni Ucraina s l nc cui cng c EU kt np vo t chc ca mnh.

i vi Gruzia, tnh hnh c khc: Kh nng gia nhp EU ca nc ny cao hn ca Ucraina xt trn quan h chi phi a chnh tr ca Nga, bi l: Xt v mt nhn chng hc, tuyt i a s ngi dn Gruzia l ngi Gruzia, ch c khong 30% l ngi gc Nga. Trong lch s, Gruzia vn khng


13

thuc nhnh ng Slave nh b ba Nga, Belarus, Ucraina, m thuc chng Caucasus, c lch s dn tc v vn hin lu i; ch vi th k gn y mi b sp nhp vo ch Nga.7 Tuy nhin, Gruzia kh c kh nng gia nhp EU trc Th Nh K - mt i tc thm nin cao ca EU v thnh vin ch cht ca NATO ngay t rt sm. Tuy nhin, Gruzia c th c c hi ln hn nu gii lnh o nc ny khng t ra st sng gia nhp NATO v gy hn vi Nga nh lm t sau khi ri b Lin X n nay, nht l cuc xung t 8/8/8 (Ngy 8 thng 8 nm 2008, ngy khai mc th vn hi Bc Kinh m th tng Nga V. Putin tham d), hoc tuyn b cam kt khng gia nhp NATO, hoc tt nht l Hin php phi ghi r khng tham gia cc khi lin minh qun s. Bi v ch c nh vy ch Nga mi c th phn no yn tm Gruzia gia nhp EU.

Hn na, v pha EU, sng gi t nm 2008 n nay trn lnh vc kinh t - ti chnh, c bit l cuc khng hong n cng trong khu vc cc quc gia s dng ng tin chung Euro lan rng ra nhiu nc, k c cc nc ln nh Italia, Ty Ban Nha, Php, i hi EU phi tp trung vo khc phc khng hong v cng c t chc bn trong ca mnh, chn hng li EU nh mt th lc hng cng v c sc hp dn mnh 7 Gn y vn ngi Nga Gruzia li ni ln v chuyn trng cu dn v ting Nga nh l ngn ng quc gia th hai (sau ting Gruzia). Do thuc v s dn tc thiu s, nn ngi gc Nga ni ting Nga b tt xung thnh cng dn hng hai, thm ch khng c cng nhn quc tch Gruzia. Cc trng hc t ph thng n i hc u ch dng ting Gruzia.

m trn ton th gii. Tt c nhng iu ang ngn cn tin trnh m rng khng gian lnh th EU.

Kch bn bi quan cho rng, tng thng nht chu u t i Ty Dng n Ural l khng thc t v khng th chia i t Ural thuc Nga thnh mt phn chu u v mt phn chu . Nhng khng v th m tin trnh thng nht chu u din ra khc i, ch c iu s thng nht s khng ch gy ra s tr tr m thm ch cn c th chia r dn n xung t v chin tranh khu vc. Quan im ny xut pht t c s s pht trin ch ngha qun phit khu vc v ch ngha dn tc t khuynh, s yu km ca EU trong gii quyt cc vn x hi c bn lm ny sinh xu hng ly tm thc y li ch quc gia hp hi. Thm vo l nhng mu thun kh iu ha gia truyn thng, nhng nt c th quc gia - dn tc vi xu hng i hi chuyn giao ngy cng nhiu quyn lc quan trng hn cho EU trong xu hng tp trung ha ang tng ln.

V l thuyt, cng khng th loi tr kch bn EU phi thu hp khng gian a chnh tr ca mnh bi tht bi trong chin lc cng c, hon thin th ch EU v bt ng su sc v li ch chin lc gia cc nc ln. Mt vi nc c th xin ri b trc ht l Khu vc ng Euro v sau l ri b t cch thnh vin EU thit lp quan h song phng vi EU ging nh Thu S v Na Uy hin nay. Nguyn nhn v sao? Tt c bt ngun t nhng rn nt bn trong. S vng vng v thnh cng k diu


14

ca nc c trong thi k i khng hong hin nay khin khng t ngi nghi ng v s v t trong chin lc pht trin EU v s can thip ca nc c vo ni tnh cc nc khng hong. S th v b ri ca nc Anh cng vi Slovakia i vi nhng thnh vin ang nguy cp trong i gia nh EU th hin trong vic t chi k nh c EU v qu cu tr khng hong gn y khin ngi ta nghi ng v s trung thc v tinh thn tng tr (vi t cch nguyn l ca EU) i vi hai nc ny ni rng v bn sc ca EU ni chung. i vi cc nc cm thy t c hng li t EU nh th, h s lm g? l nhng nguy c thc s v ang ln dn ln khu vc phn vinh nht v vn l nim hy vng ca nhn loi.

Kt lun

EU l mt khun mu thnh cng nht trong lch s hi nhp ca th gii. N th hin ng thi nhiu c im vn l bn sc ca chu u ni ring v ca thi i chng ta ni chung. EU ch r cho cc dn tc con ng ng n khng nhng chn hng tng dn tc, i ti phn vinh v hnh phc, m cn nu tm gng sng v cch thc x l v ho gii cc quan h a chnh tr quc t phc tp vn da trn li ch quc gia v a l, lnh th v ti nguyn. Trn thc tin, hi hnh thnh v m rng, EU to ra mt ln ranh gii r rt vi NATO - mt t chc qun s ln mnh nht hnh tinh m nng ct l cc nc EU v M. c nhng n lc ca EU trong vic nng cao kh nng t ch v an ninh v quc phng

ca bn thn v hn ch s l thuc vo NATO v M, nng cao v th quc t ca mnh trn bn c quyn lc a chnh tr th gii. Nhng nhng n lc vn cha mnh v cch thc ca chng cha sng sut v hp l. Do , c th ni cc n lc ca EU mi ch trc ht c tc dng ho gii cc quan h a chnh tr ni b EU, m cha th ho gii tt c mi hoi nghi ca nc Nga pha ng v M pha Ty bn kia b i Ty Dng.

Tuy nhin vn khng th ph nhn rng, con ng hi nhp ca cc nc EU th hin nhn thc v thc trch nhim cao c ca gii tinh hoa chnh tr chu u, nht l ca cc cng quc chu u nh Php, c, Anh, Italia i vi vn mnh cc dn tc v nn ho bnh bn vng ca chu lc. Chng ta tin tng rng, vic m rng EU v bin gii lnh th v lm su sc thm cc mi lin kt v nht th ho bn trong EU chc chn s gp phn to ln vo vic cng c ho bnh, n nh chu u v nng cao v th quc t ca EU trn v i quyn lc th gii.

TI LIU THAM KHO

1. Amstrong, Warwick and Anderson, James (eds) (2007), Geopolitics of European Union Enlargement The fortress empire, Routledge (of Taylor & Francis Group).

2. Astrov, Alexander / Morozova, Natalial, The silence of the law or geopolitics from the heartland, http://www.ceeisaconf.ut.ee/orb.aw/class=file/action=preview/id=164439/astrovmorozova.doc, enter day: 12/09/2009.


15

3. Avery, Graham / Faber, Anne / Schmidt, Anne (eds) (2009), Enlarging the European Union: Effects on the new member states and the EU, Trans European Policy Studies Association, Brussels.http://www.tepsa.be/Enlarging%20the%20European%20Union.pdf, enter day: 18/04/2011.

4. Avery, Graham / Nasshoven, Yvonne (eds) (2008), The European Neighbourhood Policy: Challenges and Prospects, Trans European Policy studies association, Brussels. http://www.tepsa.be/TEPSA%20ENP%20publication.pdf, enter day: 07/05/2010.

5. Balduk, Jasper & Peters, Marieke (Jan, 2006), Geopolitics From European supremacy to Western hegemony? http://socgeo.ruhosting.nl/html/files/geoapp/Werkstukken/Geopolitics.pdf, enter day: 07/05/2010.

6. Brzezinski, Zbigniew (1999), Bn c ln, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni.

7. Duy Ngc (ch.b) (1995): Lin minh Chu u, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni.

8. Eatwell, John / Ellman, Michael, Chuyn i v hi nhp, nh hng tng lai ca cc nc Trung v ng u, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1997.

9. Filippini, Carlo - Bi Huy Khot, Hell, Stefan (bin son) (2004), EU enlargement and Its impact on Vietnam - M rng EU v cc tc ng i vi Vit Nam, Eurropean Studies Programme Vietnam - Chng trnh Nghin cu Chu u ti Vit Nam, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni.

10. Friedman, Thomas L. (2006), Ngi dch: Nguyn Quang A, Nguyn Hng Quang, V Duy Thnh, L Vit H, L Hng Vn, H Th Thanh Huyn, Th gii phng:

tm lc lch s th gii th k 21 (The World is Flat a brief history of the twenty-first century), Nxb Tr, H Ni.

11. European Comission (2010), Enlargement strategy and main challenges 2010-2011, Brussels. http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/strategy_paper_2010_en.pdf, enter day: 18/04/2011.

12. German Institute for Economic Research and European Policies Research Centre. The Impact of EU Enlargement on Cohesion. http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/enlarge.pdf, enter day: 13/5/2011.

13. H Hi Bnh (2008), S m rng ca NATO nhn t gc a chnh tr (Lun vn thc s chuyn ngnh Quan h quc t, khoa Quc t hc), H KHXH&NV-HQGHN, H Ni.

14. Lng Vn K, Th gii a chiu. Nxb Th gii, H Ni, 2007.

15. Lng Vn K (2010), Vn ho chu u: Lch s - Thnh tu - H gi tr, Nxb Gio dc, H Ni.

16. Ibryamova, Nuray V. (2004), Security, Borders, and the Eastern Enlargement of the European Union. http://www6.miami.edu/eucenter/ibryamovasecurityfinal.pdf, enter day: 13/5/2011.

17. Nguyn Vn Dn (2011), a chnh tr trong chin lc v chnh sch pht trin quc gia, Nxb Khoa hc X hi, H Ni.

18. Tel, Mario (ed.), Lin minh Chu u v Ch ngha khu vc mi (The EU and New Regionalism). Bin dch: Lng Vn K/L Thu Trang. Trng HKHX&NV, 2010.

Documents

Su Mo Rong Lien Minh Chau Au Nhin Tu Goc Do Dia Chinh Tri