Sumarstvo2003!1!2 Rad1

JANUAR-JUN, 2003. 5

UDK 630*22Nau~ni rad

STAE BUKOVIH UMA U SRBIJI

MEDAREVI MILANBANKOVI STANIA

PANTI DAMJAN

Izvod: Dominantno rasprostraee bukovih uma istie probleme gazdovaaovim umama u Srbiji u prvi plan.ume bukve u Sredioj Srbiji u dravnom vlasnitvu pokrivaju 370 974 ha(47,11%) ukupno obrasle povrine.ume bukve su optereene niom proizvodnou i stabilnou od mogue potrebne. Proizvodni potencijal stanita u izdanakim umama se koristi sa 65%po zapremini i 85% po zapreminskom prirastu, a u devastiranim umama sa oko20% u odnosu na kategoriju visokih uma.Polazei od principa funkcionalne trajnosti i potrebe racionalnog korieaukupnih potencijala uma bukve prostorno je definisano 35 namenskih celina saisto toliko prioritetnih posebnih cieva gazdovaa.

Kune rei: bukva, stae umskog fonda, problemi gazdovaa.

STATE OF BEECH FORESTS IN SERBIA

Abstract: The dominant distribution of beech forests places the issues of beech forest mana-gement in Serbia in the first plan. State-owned beech forests in Central Serbia cover 370 974ha (47.11%) of the total forest area. Beech forests are characterised by a lower productivity and stability than the potential nece-ssary productivity.Site productivity in coppice forests is used 65% by volume and 85% by volume increment,and in the devastated forests by about 20% compared to category of high forests.Starting from the principle of functional sustainability and the need of rational utilisation ofthe total beech forest potential, 35 entities were spatially defined, with the same number of thepriority special objectives of forest management.

Key words: beech, state of growing stock, management problems

1. UVOD

Ukupna povrina uma u Srbiji iznosi 2.412.940 ha (27,3%) od ega naKosovu i Metohiji 429.121 ha, Vojvodini 146.402 ha i sredioj Srbiji1.837.417 ha (Medarevi, M. 1993.).

Struktura uma u dravnom vlasnitvu je sledea: visoke raznodob-ne ume 38,9%, visoke jednodobne ume 11,3%, izdanake ume 36,6%, i-kare 5,7%, ibaci 4,3% i lisnike ume 0,1%.

Dr Milan Medarevi, red. prof.; dr Stania Bankovi, red. prof.; dr DamjanPanti, asistent; umarski fakultet Univerziteta u Beogradu

6 [UMARSTVO 1-2

Tabela 1. Stae uma po vlasnitvuTable 1. State of forests by ownership

U umskom fondu dominira bukva (60% po zapremini) i ona ima i-roku amplitudu vertikalnog rasprostraea 100 1700 m.n.v., java se uvelikom broju tipova uma, u razliitim strukturnim oblicima, u i-stim i meovitim sastojinama, razliitog porekla na razliitim sta-nitima. Neznatan deo inventara bukovih uma je praumskog karakte-ra.

U ukupnoj povrini uma u sredioj Srbiji bukove ume uestvujusa 47,11%, pritom u visokim umama sa 56,72%, izdanakim sa 44,33%, i-karama 8,23%.

U ukupnoj povrini uma Vojvodine uee bukovih uma je neznat-no i iznosi 1,29%, pritom u visokim umama 0,67%, u izdanakom 3,39% iikarama 1,85%.

2. METOD RADA

Ovaj rad je nastao u okviru pokuaja stvaraa baze podataka o uma-ma Srbije, a u okviru istoimenog informacionog sistema.

Osnovne informacije dobijene iz lokalnih baza podataka za umskapodruja i ostale celine privredne podele prostora, kao i na osnovu sop-stvenoh merea su na odgovarajui (statistiki) nain sortirane, anali-zirane i oceivane.

Bazni materijal nije obuhvatio umska podruja Kosova i Metohije.

3. STAE BUKOVIH UMA*

Ukupna povrina bukovih uma u sredioj Srbiji i Vojvodini iz-nosi 372.599,51 ha od ega JP ''Srbijaume'' gazduje sa 340.027,89 ha, JPVojvodina ume sa 84,92 ha i JP nacionalni parkovi sa 26.528,63 ha (tabe-la 2).

Raspoloivi podaci u prethodnoj tabeli jasno ukazuju na to da osnovumskog fonda po pojedinim umskim podrujima (izuzev Posavsko-po-dunavskog) ine ume bukve.

Pritom se moe konstatovati da su prosene vrednosti osnovnih pro-izvodnih pokazatea znatne: prosena zapremina se kree od (77) 162 m3/ha

Vlasnitvo (%)

Dravno Privatno

Kosovo i Metohija 62,1 37,9

Vojvodina 96,4 3,6

Sredia Srbija 44,0 56,0

Republika Srbija 50,2 49,9

* Stae bukovih uma bie prikazano i analizirano samo za srediu Srbijusa osvrtom i na Vojvodinu, za ume u dravnom vlasnitvu.

JANUAR-JUN, 2003. 7

do 308 m3/ha, a prosean prirast od 2,45 m3/ha do 6,67 m3/ha. Procenat prir-asta se kree od 1,63% do 2,94% (3,20%).

Tabela 2. Osnovni pokazatei o stau bukovih uma po pojedinimumskim podrujima

Table 2. Main indicators of beech forest state per forest regions

3.1 Stae uma po poreklu i ouvanosti

Stae prirodnih uma, po poreklu, prikazuje se u osnovi u okvirudve osnovne kategorije: visokih i izdanakih uma. U ukupnom umskomfondu bukve (u dravnom vlasnitvu) dominiraju sastojine visokog ge-nerativnog porekla, kojih ima 258.204,80 ha (69,3%), izdanake ume ta-koe prekrivaju znaajnu povrinu od 110.055,61 ha ili 29,8% (tabela 3).U ukupnom umskom fondu znatno je uee kategorije devastiranih u-ma: visoke devastirane ume prekrivaju 12.060,10 ha (3,24%), a izdanakedevastirane ume 12.879,63 ha (3,45%).

Prosene vrednosti osnovnih proizvodnih pokazatea u pojedinimumskim podrujima ukazuju na visok proizvodni potencijal stanita

Rb

PodrujeBukva

P V Iv

ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha Pi %

1 Junomorav. 37353.57 10.03 7528076.7 9.32 202 146158.90 8.62 3.91 1.94

2 Jablaniko 23753.95 6.38 5236474.1 6.48 220 122961.80 7.25 5.18 2.35

3 Niavsko 15776.18 4.23 2861799.8 3.54 181 46526.30 2.74 2.95 1.63

4 Moravsko 17707.58 4.75 4018743.8 4.98 227 89440.10 5.28 5.05 2.23

5 Topliko 16319.07 4.38 3768784.6 4.67 231 88806.56 5.24 5.44 2.36

6 Timoko 33166.20 8.90 5246976.6 6.50 158 107712.60 6.35 3.25 2.05

7 Severnokuaj. 39305.99 10.55 9193308.2 11.38 234 172400.00 10.17 4.39 1.88

8 Junokuajsko 24191.99 6.49 5191853.6 6.43 215 104773.60 6.18 4.33 2.02

9 Rasinsko 31657.88 8.50 7689768.6 9.52 243 144256.50 8.51 4.56 1.88

10 Doeibarsko 12477.66 3.35 2977497.6 3.69 239 58176.09 3.43 4.66 1.95

11 Goreibarsko 16388.19 4.40 2540491.3 3.15 155 55308.60 3.26 3.37 2.18

12 umadijsko 9968.17 2.68 2045344.7 2.53 205 56429.56 3.33 5.66 2.76

13 Golijsko 20498.62 5.50 5236970.9 6.48 255 115162.10 6.79 5.62 2.20

14 Tarsko-Zlatib. 6818.76 1.83 1345879.1 1.67 197 37818.07 2.23 5.55 2.81

15 Limsko 14396.72 3.86 2331684.5 2.89 162 53825.30 3.18 3.74 2.31

16 Podr.-Kolubar. 19600.87 5.26 4438499.4 5.50 226 130663.40 7.71 6.67 2.94

17 Posav.-Podun. 646.49 0.17 154257.0 0.19 239 3947.00 0.23 6.11 2.56

18 Banatsko 84.92 0.02 6503.0 0.01 77 207.80 0.01 2.45 3.20

19 N.P."Tara" 2665.57 0.72 379004.0 0.47 142 7327.00 0.43 2.75 1.93

20 N.P."Fr.Gora" 1540.61 0.41 474931.0 0.59 308 9665.00 0.57 6.27 2.04

21 N.P."erdap" 20412.45 5.48 6016043.0 7.45 295 104386.00 6.16 5.11 1.74

22 N.P."Kopaonik" 1910.00 0.51 533972.7 0.66 280 9798.84 0.58 5.13 1.84

23 umarski fak. 1472.26 0.40 310208.3 0.38 211 5844.28 0.34 3.97 1.88

24 JKP"B. Izvor" 4485.81 1.20 1230590.0 1.52 274 23660.00 1.40 5.27 1.92

Ukupno 372599.51 100.00 80757662.5 100.00 217 1695255.40 100.00 4.55 2.10

8 [UMARSTVO 1-2

koja prekrivaju bukove ume. Prosena zapremina u umama visokog po-rekla kree se od 197 m3/ha do 333 m3/ha, a prosean zapreminski prirastod 3,89 m3/ha do 6,43 m3/ha.

Prosena vrednost zapremine u izdanakim umama pojedinih po-druja kree se od 87 do 233 m3/ha (304 m3/ha), a prosean prirast od 1,59m3/ha do 6,55 m3/ha. U odnosu na sastojine visokog porekla proizvodni po-tencijal stanita u izdanakim umama se koristi sa oko 65% po zapre-mini i 85% po tekuem zapreminskom prirastu.

U kategoriji visokih devastiranih uma prosena zapremina kreese od 49 do 189 m3/ha, prosean tekui zapreminski prirast od 0,63 do 4,25m3/ha, odnosno proizvodni potencijal se koristi oko 34% po zapremini i30% u odnosu na tekui zapreminski prirast visokih uma.

Jo je nepovonija situacija u izdanakim devastiranim umama ukojima se prosena vrednost zapremine kree od 41 do 110 m3/ha, a tekuizapreminski prirast od 0,49 do 2,03 m3/ha. Proizvodni potencijal u ovimumama koristi se sa oko 20% u odnosu na kategoriju visokih ouvanihuma.

U okviru istraivaa uticaja sastojinskog oblika i elemenatastrukture na nain obnove i produktivnost sastojina bukve na JunomKuaju Milin . (1965) je utvrdio u visokim jednodobnim umama bukvena plitkom jako opodzoenom zemitu na kricu zapreminu od 353m3/ha, a na srede dubokom jako opdzoenom zemitu na kricu iglincu 562 m3/ha odnosno 409 m3/ha proseno 406 m3/ha.

U prebirnim umama bukve isti autor je utvrdio zapreminu od 307 do451 m3/ha na srede dubokim, umereno do jako opodzoenim zemitimana pearima, kricima i glincima.

U okviru istraivaa produktivnosti bukovih fitocenoza oglednogdobra Debeli Lug na raznim geolokim podlogama Mi e vi V. (1973)konstatuje prosene zapremine od: 396 - 538 m3/ha (proseno 467 m3/ha) sastojine na smeem jako kise-

lom zemitu na starijim kristalastim kricima (Iv 4,44 do6,57 m3/ha);

437 - 740 m3/ha (proseno 597 m3/ha) sastojine na smeem slabo dojako kiselom dubokom do vrlo dubokom zemitu na kvarcnimkonglomeratima i pearima (Iv 5,31 9,61 m3/ha);

391 601 m3/ha (proseno 496 m3/ha) sastojine na plitkom do vrlodubokom, jako kiselom smeem zemitu na mlaim kristalastimkricima (Iv 8,21 6,29 m3/ha);

373 705 m3/ha (proseno 539 m3/ha) sastojine na smeem slabo kise-lom, dubokom do vrlo dubokom zemitu na andezitu (Iv - 5,11 7,55 m3/ha);

488 m3/ha sastojine na dubokim smeim zemitima na kreaku(Iv=7,20 m3/ha).

Tab

ela 3.

St

ae

buko

vih

um

a po

por

eklu

i o

uva

nost

iTa

ble

3.

Stat

e of

bee

ch fo

rest

s pe

r or

igin

and

con

serv

atio

n

R bP

odru

je

Vis

oke

um

eV

isok

o - d

evas

tira

neI

zdan

ake

um

eI

zdan

ake

dev

asti

rane

PV

IvP

VIv

PV

IvP

VIv

ham

3m

3ha

m3

m3

ham

3m

3ha

m3

m3

1Ju

no

mor

av.

2153

0.16

5786

361.

810

4907

.20

3123

.47

1528

02.4

1995

.30

1027

1.94

1478

884.

537

692.

0024

28.0

011

0028

.015

64.4

0

2Ja

blan

iko

1629

3.09

4223

065.

491

054.

9046

0.78

2479

4.0

454.

5067

87.3

998

1864

.331

317.

7018

0.82

6750

.413

4.70

3N

iav

sko

6139

.70

1672

462.

025

006.

1013

4.00

7007

.910

8.20

8351

.18

1149

637.

520

954.

5075

9.91

3267

3.3

457.

30

4M

orav

sko

8797

.21

2398

340.

147

359.

4047

2.75

4082

3.9

636.

6077

68.9

815

6475

1.9

4116

2.50

216.

5714

827.

928

1.60

5T

opli

ko

1234

7.52

3147

306.

670

693.

3768

.47

4325

.785

.80

3784

.52

6107

42.4

1791

9.29

82.9

128

98.6

55.7

0

6T

imo

ko21

789.

3142

3943

8.8

8235

2.70

2119

.57

1688

31.7

4016

.40

6368

.67

7702

39.6

1981

0.10

2369

.39

6768

5.7

1520

.40

7S

ever

noku

aj.

3518

8.93

8580

777.

015

9175

.30

587.

8047

872.

911

04.5

033

66.3

555

6522

.811

960.

6016

2.91

8135

.515

9.60

8Ju

no

kua

jsko

2066

0.77

4599

716.

885

674.

8044

2.32

8361

7.8

1628

.00

3068

.80

5072

78.6

1743

0.00

20.1

012

40.4

40.8

0

9Ra

sins

ko20

000.

8155

1666

8.3

9515

2.70

1796

.90

1780

01.6

2015

.70

9265

.38

1941

373.

946

641.

6043

1.46

4997

1.9

409.

30

10D

oei

bars

ko97

39.5

026

1457

8.4

4647

6.33

757.

1311

3270

.518

90.0

118

56.5

124

7888

.997

81.4

940

.22

1241

.819

.83

11Go

rei

bars

ko68

17.5

115

2576

8.0

2974

7.40

668.

5448

051.

490

6.50

6414

.95

7978

96.7

2198

7.70

1796

.75

8654

3.2

1366

.00

12

umad

ijsk

o57

36.7

513

9568

0.5

3692

0.74

294.

1635

904.

098

2.36

3810

.07

6079

96.4

1841

3.39

119.

9157

63.8

113.

07

13Go

lijs

ko12

208.

5835

4910

9.1

7253

2.30

534.

0382

296.

722

71.2

063

71.6

414

8730

9.9

3817

0.80

1005

.09

1109

89.1

2034

.20

14T

arsk

o-Z

lati

b.33

00.7

181

9530

.321

245.

7131

.90

0.0

0.00

3245

.08

5212

75.8

1648

9.16

241.

0750

73.0

83.2

0

15L

imsk

o57

22.1

614

3560

6.8

3164

5.70

51.3

765

48.7

127.

2058

63.1

477

0293

.919

952.

1023

76.3

311

9235

.121

00.3

0

16P

odr.

-Kol

ubar

.16

663.

9540

0607

0.6

1159

21.7

099

.74

9959

.123

5.60

2576

.93

4156

23.7

1441

2.60

60.9

124

96.3

39.1

0

17P

osav

.-Pod

un.

59.7

915

405.

019

8.00

584.

1413

8678

.037

45.0

02.

5617

4.0

4.00

18B

anat

sko

84.9

265

03.0

207.

80

19N

.P."

Tar

a"14

32.4

928

2579

.055

79.0

085

.20

1001

.49

8748

2.0

1593

.00

146.

3989

43.0

155.

00

20N

.P."

Fr.

Gora

"33

6.93

1094

73.0

1782

.00

1202

.66

3654

58.0

7883

.00

21N

.P."

er

dap"

1475

5.75

4919

401.

083

138.

0049

.57

3958

.059

.00

5199

.67

1070

409.

020

903.

0040

7.46

2227

5.0

286.

00

22N

.P."

Kop

aoni

k"16

60.5

750

2809

.992

57.5

115

4.12

1570

4.1

324.

7164

.44

1269

7.7

179.

0630

.87

2761

.037

.56

23

umar

ski

fak

.14

32.9

530

8532

.958

18.8

033

.73

1369

.917

.99

5.58

305.

57.

49

24JK

P"B

. Izv

or"

3529

.56

1051

010.

019

405.

009.

6318

23.0

38.0

094

6.47

1777

57.0

4217

.00

Uku

pno

2461

44.7

062

6996

91.3

1241

044.

6612

060.

1010

3346

6.3

1910

5.37

9817

5.98

1626

2368

.042

2623

.08

1287

9.63

6597

07.0

1086

2.06

JANUAR-JUN, 2003. 9

10 [UMARSTVO 1-2

Nastavak tabele 3

Prosene vrednosti zapremine po pojedinim bonitetima stanita,po istom autoru iznose:

Tabela 4.Table 4.

Uporeujui rezultate ovih istraivaa sa vrednostima prikazanimu tabeli 3. moe se sa velikim stepenom sigurnosti rei da se proizvodnipotencijal stanita u umama bukve neracionalno koristi, pogotovokad su u pitau povrine pod izdanakim umama i devastiranim katego-rijama. Svakako, pritom se ne sme zapostaviti ienica o starosnojstrukturi bukve u jednodobnim sastojinama.

Rb Podruje

ikara Lisnik

P V Iv P V Iv

ha m3 m3 ha m3 m3

1 Junomorav.

2 Jablaniko 31.87

3 Niavsko 391.39 19.1 0.20

4 Moravsko 452.07

5 Topliko 16.52 19.13 3511.3 52.40

6 Timoko 519.26 780.8 13.00

7 Severnokuaj.

8 Junokuajsko

9 Rasinsko 36.19 127.14 3752.9 37.20

10 Doeibarsko 82.73 1.57 518.0 8.43

11 Goreibarsko 145.26 545.18 82232.0 1301.00

12 umadijsko 7.28

13 Golijsko 270.20 109.08 7266.1 153.60

14 Tarsko-Zlatib.

15 Limsko 383.72

16 Podr.-Kolubar. 199.34 4349.7 54.40

17 Posav.-Podun.

18 Banatsko

19 N.P."Tara"

20 N.P."Fr.Gora" 1.02

21 N.P."erdap"

22 N.P."Kopaonik"

23 umarski fak.

24 JKP"B. Izvor" 0.15

Ukupno 2537.00 5149.6 67.60 802.1 97280.3 1552.63

Bonitet Kod istraivane sastojine Kod grupe odeea

I; I/II 684 m3/ha 465 m3/ha

II; II/III 482 m3/ha 376 m3/ha

III 382 m3/ha 213 m3/ha

JANUAR-JUN, 2003. 11

3.2. Stae uma po nameni

Savremeni koncept trajnog i racionalnog (odrivog) gazdovaa u-mama istie potrebu polufunkcionalnog pristupa planirau gazdovaai koriea ukupnih potencijala uma u umskim podrujima. Na real-nu primenu ovih principa i u umama bukve u Srbiji ukazuje i narednitabelarni prilog.

Tabela 5. Stae bukovih uma po namenskim celinamaTable 5. State of beech forests per specific purpose entities

R.b.

N.C. P V Iv

ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha Pi %

1 "10" 277315.12 74.43 60222095.3 74.57 217 1280445.71 75.53 4.62 2.132 "14" 210.15 0.06 81815.6 0.10 389 1594.90 0.09 7.59 1.953 "16" 1742.83 0.47 292931.2 0.36 168 6998.89 0.41 4.02 2.394 "17" 45.85 0.01 9850.6 0.01 215 248.02 0.01 5.41 2.525 "19" 11109.59 2.98 2696774.9 3.34 243 65328.14 3.85 5.88 2.426 "20" 728.47 0.20 161631.9 0.20 222 3602.20 0.21 4.94 2.237 "21" 192.08 0.05 16572.6 0.02 86 281.30 0.02 1.46 1.708 "22" 262.19 0.07 91044.2 0.11 347 1811.40 0.11 6.91 1.999 "26" 56159.45 15.07 11184735.5 13.85 199 221754.92 13.08 3.95 1.98

10 "27" 400.76 0.11 48600.8 0.06 121 927.58 0.05 2.31 1.9111 "31" 59.92 0.02 17025.6 0.02 284 216.70 0.01 3.62 1.2712 "41" 10.65 0.00 3781.0 0.00 355 57.00 0.00 5.35 1.5113 "47" 556.78 0.15 78490.4 0.10 141 2405.65 0.14 4.32 3.0614 "55" 190.64 0.05 46295.4 0.06 243 904.70 0.05 4.75 1.9515 "56" 634.28 0.17 171088.8 0.21 270 3495.90 0.21 5.51 2.0416 "57" 7303.68 1.96 2007871.3 2.49 275 37452.90 2.21 5.13 1.8717 "66" 2099.98 0.56 143816.6 0.18 68 2473.73 0.15 1.18 1.7218 "67" 115.88 0.03 18946.0 0.02 163 355.00 0.02 3.06 1.8719 "68" 479.85 0.13 167411.6 0.21 349 2029.70 0.12 4.23 1.2120 "70" 26.32 0.01 6674.5 0.01 254 192.30 0.01 7.31 2.8821 "71" 4.33 0.00 2131.9 0.00 492 42.98 0.00 9.93 2.0222 "73" 156.08 0.04 43366.9 0.05 278 808.00 0.05 5.18 1.8623 "74" 12.09 0.00 3933.3 0.00 325 36.20 0.00 2.99 0.9224 "77" 67.68 0.02 19550.5 0.02 289 403.60 0.02 5.96 2.0625 "78" 16.11 0.00 6910.9 0.01 429 95.10 0.01 5.90 1.3826 "79" 2461.73 0.66 375349.7 0.46 152 11062.71 0.65 4.49 2.9527 "81" 579.99 0.16 179465.3 0.22 309 3347.14 0.20 5.77 1.8728 "83" 6039.29 1.62 1848103.5 2.29 306 30705.60 1.81 5.08 1.6629 "84" 2694.70 0.72 594030.5 0.74 220 10972.84 0.65 4.07 1.8530 "85" 60.45 0.02 21971.0 0.03 363 421.00 0.02 6.96 1.9231 "86" 229.07 0.06 63448.0 0.08 277 896.00 0.05 3.91 1.4132 "94" 19.81 0.01 2966.7 0.00 150 75.40 0.00 3.81 2.5433 "96" 100.36 0.03 23913.1 0.03 238 633.59 0.04 6.31 2.6534 "97" 129.43 0.03 23981.4 0.03 185 673.60 0.04 5.20 2.8135 "98" 383.92 0.10 80531.0 0.10 210 2505.00 0.15 6.52 3.11Ukupno 372599.51 100.00 80757662.5 100.00 217 1695255.40 100.00 4.55 2.10

12 [UMARSTVO 1-2

Jasnim definisaem namene pojednostavuje se postupak utvrivaaposebnih cieva gazdovaa, ihovog rangiraa i sortiraa. Pritom, naovom mestu treba istai da su namenske celine (pretpostavene u tabeli5) prostorno definisane i za svaku je utvren prioritetan poseban cigazdovaa (ci prvog ranga po znaaju). Tek po utvrivau prioritetnenamene, odnosno prioritetnih posebnih cieva, moe se pristupiti re-alnoj oceni zateenog staa uma jer se ono po pravilu vezuje za ci gaz-dovaa. Najkrae reeno, ostvarivost pojedinanih cieva je zavisna odzateenog staa uma konkretnog umskog kompleksa.

U odnosu na ukupnu povrinu uma bukve, dominiraju ume sa priori-tetno proizvodnom funkcijom (10) i pokrivaju 74,43%, sa prosenom za-preminom od 217 m3/ha i tekuim zapreminskim prirastom od 4,62 m3/ha. Uumama ove namenske celine visoke ume ine 67,58%, visoke devastira-ne 2,30%, izdanake ume 27,86%, izdanake devastirane 2,19%, ikare ilisnike ume 0,06%.

Vrednost osnovnih proizvodnih pokazatea u ovoj kategoriji umasu sledee: prosena zapremina u umama visokog porekla je 249 m3/ha, atekui zapreminski prirast je 4,92 m3/ha, prosena zapremina u visokimdegradiranim umama je 87 m3/ha, a prosean tekui zapreminski prirastje 1,64 m3/ha, prosena zapremina u izdanakim umama je 165 m3/ha, aprosean tekui zapreminski prirast je 4,41 m3/ha i u izdanakim deva-stiranim sastojinama prosena zapremina je 60 m3/ha, a prosean tekuizapreminski prirast 0,88 m3/ha. U odnosu na kategoriju visokih ouvanihuma godii gubitak u proizvodi je oko 75 670 m3 ili ekonomski oce-eno 1.891.750 evra (u odnosu na prosenu cenu na pau od 25 evra/m3).

U odnosu na orijentaciono utvreno normalno stae (Jo vi , et all,1977) V=250 m3/ha, Iv=6,00 m3/ha gubici u proizvodi su etvorostruki uodnosu na prethodnu konstataciju.

Pritom se ne sme zapostaviti kvalitativna komponenta i umaenabioloka stabilnost uma, kod ovakve ihove strukture - sa znatnimueem ekstenzivnih sastojinskih kategorija u odnosu na prioritetanci trajne i maksimalne proizvode bukovog drveta po koliini i kva-litetu.

Druga po zastupenosti kategorija bukovih uma obuhvata zatitneume voda i zemita (namenske celine 19 27,66) i pokrivaju 17,30% odukupno obrasle povrine. Kvalitativna struktura ovih kategorija umaje slina prethodnoj, pri emu optereujui uticaj znatnog uea izda-nakih uma (31,49%) ogleda se u nuno kraoj ophodi i pritom sraz-merno veoj povrini glavnog koriea na periodinom i godiemnivou, to udaava konkretne komplekse od planskog funkcionalnog op-timuma vezanog za kraje umeren i odmeren zahvat po koliini.

Na ovom mestu je neophodno istai i znatno prisustvo bukovih uma uposebno zatienim objektima prirode: nacionalnim parkovima 26528,63 ha (7,12%), specijalnim prirodnim rezervatima (namenske celine55, 56, 57) 8.128,60 ha, vidikovcima i prirodnim spomenicima (namenskeceline 67 i 68) 595,73 ha, strogim prirodnim rezervatima (84) 2.688,70ha*, usmerenim rezervatima (85) 60,45 ha i nauno istraivakim rezer-vatima (86) 229,07 ha, arheolokim nalazitima (70) 26,32 ha. Ukupna po-


vrina navedenih objekata i drugih specifine namene znatno nadmau-je orijentacioni opte prihvaen potreban normativ od 10% povrinastrogo zatitnog karaktera.

Stae bukovih uma i u ovim posebno zatienim kategorijama jepojedinano optereeno znatnim ueem ekstenzivnih kategorija umedegradiranih visokih, izdanakih i degradiranih izdanakih sastojina(tabela 6).

Tabela 6. Stae uma bukve po namenskim celinamaTable 6. State of beech forests per specific purpose entities

R.b.

N.C.

Visoke ume Visoko - devastirane Izdanake ume Izdanake devastirane

P V Iv P V Iv P V Iv P V Iv

ha m3 m3 ha m3 m3 ha m3 m3 ha m3 m3

1 "10" 187429.76 46592253.7 923050.25 6383.39 559091.9 10571.01 77248.18 12694395.7 341214.13 6082.72 362324.0 5375.99

2 "14" 210.15 81815.6 1594.90

3 "16" 939.97 193539.8 4458.79 271.82 24175.9 588.10 503.06 74882.9 1948.50 16.14 332.6 3.50

4 "17" 45.85 9850.6 248.02

5 "19" 9474.74 2404287.3 58117.04 13.58 2054.4 41.80 1615.58 290166.2 7165.30 5.34 267.0 4.00

6 "20" 102.06 27629.9 563.90 626.41 134002.0 3038.30

7 "21" 14.05 1940.5 37.70 92.55 9561.6 149.30 85.48 5070.5 94.30

8 "22" 232.74 85368.3 1656.90 29.45 5675.9 154.50

9 "26" 32195.77 8582950.5 166839.82 3723.21 266464.6 4101.80 12158.24 2051805.1 45877.86 5053.87 195993.7 3563.44

10 "27" 67.29 17957.0 416.88 77.31 19145.6 274.53 21.72 1518.8 52.37 166.83 9979.4 183.80

11 "31" 54.11 16590.9 210.60 5.81 434.7 6.10

12 "41" 6.03 2272.0 34.00 4.62 1509.0 23.00

13 "47" 510.16 75028.6 2291.25 13.01 352.6 10.00 28.11 2669.2 93.40 5.50 440.0 11.00

14 "55" 150.67 39893.5 774.80 20.58 3086.5 53.50 2.06 351.5 9.10 17.33 2963.9 67.30

15 "56" 486.69 155909.7 3069.00 66.94 4684.6 144.50 33.55 6706.1 211.50 47.10 3788.4 70.90

16 "57" 5836.68 1730187.2 31294.60 200.52 31723.7 1209.10 819.33 200177.2 4110.60 428.09 44985.9 826.60

17 "66" 228.82 10078.2 288.10 1134.55 109662.3 1776.50 99.52 5617.7 101.50 623.07 18332.4 305.73

18 "67" 107.08 18946.0 355.00 8.80

19 "68" 427.29 154754.5 1713.10 4.36 513.5 8.50 32.90 10559.8 286.30 15.30 1583.8 21.80

20 "70" 26.32 6674.5 192.30

21 "71" 4.33 2131.9 42.98

22 "73" 96.12 26385.3 452.60 59.96 16981.6 355.40

23 "74" 12.09 3933.3 36.20

24 "77" 67.68 19550.5 403.60

25 "78" 16.11 6910.9 95.10

26 "79" 316.48 159383.9 4703.89 1976.25 208177.1 6081.02 169.00 7788.7 277.80

27 "81" 546.49 174063.8 3219.51 33.50 5401.5 127.63

28 "83" 4122.86 1509438.0 24076.00 1792.50 336153.5 6604.00 107.94 2512.0 25.60

29 "84" 2243.36 527391.8 9838.54 85.20 319.02 63294.0 1104.00 47.12 3344.7 30.30

30 "85" 38.32 16276.0 259.00 22.13 5695.0 162.00

31 "86" 174.03 47699.0 632.00 55.04 15749.0 264.00

32 "94" 19.81 2966.7 75.40

33 "96" 94.00 23619.1 625.59 6.36 294.0 8.00

34 "97" 118.63 23981.4 673.60

35 "98" 383.92 80531.0 2505.00

Ukupno 246144.70 62699691.3 1241044.6612060.1

01033466.

3 19105.37 98175.98 16262368.0 422623.0812879.6

3 659707.010862.0

6

14 [UMARSTVO 1-2

Nastavak tabele 6

R. b.

N.C.

ikara Lisnik

P V Iv P V Iv

ha m3 m3 ha m3 m3

1 "10" 36.19 134.88 14030.0 234.33

2 "11"

3 "14"

4 "16" 11.84

5 "17"

6 "19" 0.35

7 "20"

8 "21"

9 "22"

10 "26" 2380.20 5068.6 65.70 648.16 82453.0 1306.30

11 "27" 67.61

12 "31"

13 "41"

14 "47"

15 "55"

16 "56"

17 "57" 19.06 797.3 12.00

18 "66" 14.02 126.0 1.90

19 "67"

20 "68"

21 "70"

22 "71"

23 "73"

24 "74"

25 "77"

26 "78"

27 "79"

28 "81"

29 "83" 15.99

30 "84"

31 "85"

32 "86"

33 "94"

34 "96"

35 "97" 10.80

36 "98"

Ukupno 2537.00 5149.6 67.60 802.10 97280.3 1552.63

* Strogi prirodni rezervati i ostali objekti specifine namene esto suizdvojeni kao takvi i u nacionalnim parkovima to stvara prilinu kon-fuziju i probleme pri planirau.


3.3 Znaaj bukovih uma za ouvae umskog biodiverziteta

Prema Panevropskim kriterijumima i indikatorima odrivog gaz-dovaa umama (MCPFE, 1998) i preliminarnoj listi kunih faktoraevropskog umskog biodiverziteta, utvrdiemo neke osnovne karakteri-stike bukovih uma Srbije sa ovog aspekta na razliitim nivoima odumskog podruja do sastojine.

3.3.1 Tip ume

U pojasu bukovih uma razliita je tipoloka raznolikost po poje-dinim podrujima.

Tako na primer, u nacionalnom parku erdap utvreno je esnaesttipova istih i meovitih uma bukve od kojih su posebno znaajne ovedruge koje se odnose na polidominantne umske zajednice bukve i ostalihpratioca (Medarevi, M. et all, 2001). Tu posebno treba istai:

602 Tip ume bukve i kitaka (Querco Fagetum typicum) na kiselimsmeim do lesiviranim kiselim smeim zemitima;

629 Tip ume brdske bukve sa plemenitim liarima (Fagetum mo-esiacae submontanum aceretosum) na dubokim eutrinim smeim zemiti-ma;

612 Tip ume bukve sa meijom leskom (Fago Colurnetum) na srededubokim smeim zemitima na kreaku;

647 Tip ume planinske bukve sa lipama (fagetum moesiacae monta-num tilietosum) na distrinim i eutrinim smeim zemitima.

Konstatovani tipovi se nalaze na esnaest razliitih podtipovazemita i na razliitim geolokim podlogama.

3.3.2 Vrste drvea (meovitost)

U pojasu bukovih uma utvrenom horizontalnim i vertikalnim ra-sprostraeem, dosadaim inventarisaem je utvreno 31 autonomnavrsta drvea. U okviru ovog broja mnoge vrste spadaju u kategoriju relik-tnih, endeminih, retkih ili ugroenih (tabela 7).

Na lokalnom nivou (sastojina) bukva moe biti usamena monodo-minantna vrsta.* Na primer, na fitocenolokim snimcima, pri izradidoktorske disertacije V. Mievia (1973) na petnaest oglednih povr-ina u spratu drvea i bua belei samo bukvu sa retkim zeastimpratiocima i mahovinom (max. trinaest vrsta).

U drugom sluaju u meovitim umama bukve (u konkretnim tipovi-ma) u ponekad prate i do tri edifikatora i vei broj pratilaca. Naprimer, na ogranienim lokalitetima u zaleu i ispod Velokog i Malogtrpca (erdap) u tipu ume bukve i meije leske (Fago Colurnetum) nasrede dubokom smeem zemitu na kreaku (612) pored navedenih vr-sta zatiemo gorski javor, b. jasen, c. jasen, kitak, cer, lipe, oskoruu,c. grab, klen, maklen i dr.

* Pri inventuri juno kuajskih planina ezdesetih godina etiri meseca jeprolo do prve prijave premerene druge vrste d. tree (prema prii prof.. Milina)

16 [UMARSTVO 1-2

Tabela 7. Reliktne, endemine, retke i ugroene vrste u pojasubukovih uma Srbije

Table 7. Relic, endemic, rare and endangered species in the belt of beechforests in Serbia

U planinskom pojasu 800 m.n.v. bukvi se pridruuje jela sa 1200 m.n.v.,a potom navie do 1400 m.n.v. smra sa pratiocima plemenitim liari-ma (Go, Staniinci, Tara, Zlatar, Kopaonik, Golija, S. Planina, kosov-ski masiv itd.).

Redni broj

Vrste drvea i bua Kategorija

1. Crna jova Alnus glutinosa retka-ugroena

2. Domai orah Juglans regia retka-ugroena3. Diva trea Prunus avium retka-ugroena4. Diva kruka Pyrus pyraster retka5. Diva jabuka Malus silvestris, Pyrus malus retka-ugroena6. iva Prunus pseudoarmeniaca retka-ugroena7. Brekia Sorbus torminalis retka-ugroena8. Jarebika Sorbus aucuparia retka9. Mukia Sorbus aria retka-ugroena

10. Jasika Populus tremula retka-ugroena11. Breza Betula pendula retka-ugroena12. Meja leska Corylus colurna terc. relikt

13. Beli jasen Fraxinus excelsior retka-ugroena14. Maklen Acer monspesulanum retka15. Javor gluha Acer optusatum subendemit16. Paniev maklen Acer intermedium endemit17. Mle Acer platanoides retka-ugroena18. Planinski javor Acer heldreichii endemit19. Omorika Picea omorica relikt, endemit20. Molika Pinus peuce endemit21. Munika Pinus heldreichii endemit22. Krivu Pinus mugo retka-ugroena23. Tisa Taxus baccata terc. relikt24. Poski brest Ulmus minor retka-ugroena

25. Planinski brest Ulmus montana retka26. Dafina - Daphne laureola relikt27. Zelenika - Ilex aquifolium relikt28. Crni grab - Ostrya carpinifolia relikt29. Lovorvia - Prunus laurocerasus relikt30. Klokoika - Staphylea pinnata relikt31. Kavkaska lipa - Tilia caucasica relikt


3.3.3 Struktura bukovih sastojina

Kao posledica dosadaeg gazdovaa bukovim umama danas bukoveume susreemo u razliitim strukturnim oblicima od tipino jedno-dobnih do tipinih strukturno raznodobnih uma bukve, retko prebir-nih strukturnih oblika.

U pojedinanim sluajevima moe se govoriti o prikrivenoj jedno-dobnoj ili prikrivenoj raznodobnoj strukturi.

Prvi sluaj je est u situaciji kad se pri neto jaem intenzitetuzahvata u sastojinama u prethodnom periodu izazove pojava reeg ili gu-eg podmlatka koji urasta u inventar popuavajui meuprostor i vizu-elno odaje sliku raznodobnosti. Meutim, vrednost taksacionih pokaza-tea jasno upuuje na dominaciju stabala jedne debinske kategorije, atime upuuju i na opredeee.

U drugom sluaju pojavu prikrivene raznodobne strukture moemovezati za loije bonitete i stanine ekstreme na kojima bukva (a i drugevrste), bez obzira na svoje individualne mogunosti, dostie skromne di-menzije. Relativno mala razlika u prenicima, uska distribucija stabalapo debinskim stepenima esto pogreno upuuje na jednodobnost. Ovesastojine je ponekad celishodno opisivati kao strukturno jednodobne. Uodnosu na ovaj, poznati su i drugi sluajevi.

U sastojinama bukve u kojima se prebirno pogreno gazdovalo naj-ee se ima utisak probranog i preostala dominantna stabla su prete-rano granata, miorepa i kriva. Uz to stabla najtaih kategorija su naj-ee kiobranasta i zastarena.

U sastojinama u kojima je ostao deo inventara stabala stare sastojinebukve posledih godina je izraena pojava suhovrhosti i suea skorona svim lokalitetima to, praktino, iskuuje i klasian receptgazdovaa priuvcima.

3.3.4 Starosna struktura

Starost u veini umskih kompleksa bukve i u sluaju kad se radilo oneosporno jednodobnim sastojinama pri praktinom radu iz neobjai-vih razloga nije utvrivana. Sastojine su pri primeni grupiminog gaz-dovaa u dobroj meri spekulativno opredeivane u odnosu na pripadnostuzgojnim jedinicama tzv. uzgojnim grupama (. Milin,1988) na osnovu raz-like u zrelosti, sklopenosti i obnovenosti. Orijentaciona struktu-ra visokih bukovih uma po starosti u Srbiji prikazana je u tabeli 8.

Osnovne karakteristike visokih uma bukve, prema priloenoj ta-beli* su sledee:

- u okviru ove kategorije uma, znatno je uee sastojina zrelih iprezrelih (A1, A2) sastojina 27% i podmlaenih sastojina sa ostacimaprethodne generacije (A3) 15%;

- uee sastojina zrelih za seu na osnovu staa (A7) je 4% po povr-ini;

- sastojine trajno zatitnog karaktera (A5) ine 5% od ukupne povr-ine, pri emu treba imati u vidu da su sve ume nacionalnih parkova idr. objekata specifine namene u najirem smislu zatitnog karaktera;

18 [UMARSTVO 1-2

- sastojine u kojima je neophodno izvoee mera nege (A4, A6) obuh-vataju 49% od ukupne povrine (Jovi, D., Bankovi, S., Medarevi, M.,1993).

Tabela 8. Stae visokih uma bukve po uzgojnim grupamaTable 8. State of high beech forests per silvicultural groups

3.3.5 Debinska struktura

I debinska struktura je pored ostalog prepoznativa karakteri-stika biodiverziteta unutar vrste. Najpouzdaniji pokazate ove razli-itosti je sadran na regionalnom nivou, u tabeli o razmeru debinskihrazreda za konkretnu gazdinsku klasu bukovih uma:

Tabela 9. Debinska struktura u gazdinskim klasama visokih umabukve u G.J. Graac

Table 9. Diameter structure in management classes of high beech forests in G.J. Graac

Na lokalnom nivou pored prethodnog prikaza ova karakteristika jejasno utemeena u tabelarnom delu opisa stanita i sastojina.

* Stae uma u tabeli 8 obuhvata i ume Kosova i pritom treba imati u viduda su u tabeli obuhvaene i tipine visoke raznodobne ume.

Visoke ume bukve

Uzgojna grupa

P V Iv Pi

ha % m3 m3/ha m3 m3/ha %

1 41576 13 13688981 329 242635 5.84 1.77

2 45171 14 9205080 204 193495 4.28 2.10

3 47637 15 9956396 209 223474 4.69 2.25

4 152709 48 32729917 214 895363 5.85 2.75

5 16214 5 1697680 105 35349 2.18 2.08

6 3134 1 73974 24 2153 0.69 0.03

7 17175 4 1686360 128 30044 2.28 1.78

8 822 0.4 195445 238 2366 2.88 1.21

Ukupno 320438 100 69233833 216 1624879 5.07 2.35

Ukupna zaprem-

ina

Debinski stepeni

I11-20

II11-20

III11-20

IV11-20

V11-20

VI11-20

VII11-20

VIII11-20

IX>90

Gazdinska klasa visokih jednodobnih uma bukve - 19 664 636

56201.4 3167.5 9086.2 15198.2 13072.9 9614.4 4336.5 1522.3 203.0

Gazdinska klasa visokih raznodobnih uma bukve - 19 669 636

205415.4 7705.5 21844.9 40037.6 50454.6 47785.9 25488.2 9670.7 2110.5 319.1


Grafikon 1. - Struktura po broju stabala i zapremini - Prauma "Vinatovaa"

Grafikon 2. - Struktura jednodobne sastojine po broju stabala i zapremini (G.J."Selite" odeee 28b)

20 [UMARSTVO 1-2

Grafion 3. - Struktura raznodobne sastojine po broju stabala i zapremini (G.J. "Graac" odeee 4b)

4. OSNOVNI PROBLEMI GAZDOVAA BUKOVIM UMAMA

Prema projekciji u Prostornom planu Srbije (1995) prioritetni za-daci usmereni ka popravci zateenog staa uma obuhvataju:

- prevoee izdanakih uma u visoke;- melioraciju degradiranih uma u visokoproduktivne sastojine;- prevoee sastojina uzgojne grupe 2 u sastojine potpunog obrasta;- uklaae semeaka u uzgojnoj grupi 3;- intenzivna zatita i nega postojeih uma u svim fazama razvoja;- gomilae zapremine u ciu uveaa proizvodnosti i bioekoloke

stabilnosti;- zatita i ouvae retkih, ugroenih, reliktnih i endeminih vr-

sta u pojasu bukovih uma;- povraaj bukve na odgovarajua stanita, rukovodei se istoime-

nim principom svaka vrsta na sebi odgovarajuem stanitu.Obim, mesto, vrsta i dinamika izvoea ovih zadataka su razliiti u

odnosu na pripadnost pojedinim namenskim celinama (prioritetni cigazdovaa), a utvruje se planovima gazdovaa umama.


5. ZAKUAK

Osnov umskog fonda u Srbiji ini bukva, zbog ega je neosporno na-a najvanija vrsta drvea.

Uee bukve u dravnim umama po povrini iznosi 40,8%, zapre-mini 60%, zapreminskom prirastu 53,09%. U sredioj Srbiji bukva jezastupena na 47,11% povrine, a u Vojvodini na neznatnih 1,29%.

Drvni fond bukve ine: sastojine visokog porekla sa 66,06% po povr-ini, 77,64% po zapremini i 73,21% po prirastu; izdanake ume ue-stvuju sa 26,3% po povrini, 20,14% u zapremini i 24,93% u zapremin-skom prirastu; ostale degradacione forme ine 6,78% povrine, 2,22%zapremine i 1,86% zapreminskog prirasta.

Bukove ume u dravnom vlasnitvu su obuhvaene sa 35 namenskihcelina, ime je odreen i minimalan broj prioritetnih posebnih cievagazdovaa umama od proizvode maksimalne koliine drveta bukve naj-boeg kvaliteta (10) do obezbeivaa optimalnog rekreativnog kori-ea u prigradskim umama (98).

Znaajan deo inventara bukovih uma nalazi se u nacionalnim parko-vima, strogim prirodnim rezervatima i dr. objektima prirode zakonskiobuhvaenim stroijim reimom zatite.

Pored prethodne ienice, za ouvae i zatitu biodiverziteta,znaajno je odrediti retke, ugroene, reliktne i endemine vrste drveau podruju rasprostraea bukovih uma, kako bi se odredio odgovara-jui gazdinski postupak i odnos prema ima sa aspekta odrivog gazdova-a umama. U tom smislu je identifikovano 25 vrsta drvea.

Bukove ume esto karakterie spontana meovitost, razliita ho-rizontalna i vertikalna sastojinska struktura.

Sve ove, a i neke druge ienice, ine probleme gazdovaa bukovimumama mnogostruko sadrajnijim, kompleksnijim i intenzivnijim u od-nosu na sve druge vrste drvea u naoj zemi.

LITERATURA

Ban ko vi, S. , Me da re vi , M. , Pan t i , D. , Pe tro vi , N. (2002): Distributin, condi-cions and management policy in mixd fir forests in Serbia, s 201 208, kologie und Wal-dbau der Waisstanne (Abies alba Mill.). Taguusberisht Zun 10. Internationalen IUFRO Tannen symposium 2002. Trippstadt.

Ban ko vi S. , Me da re vi M (2003): Kodni prirunik za informacioni sistem oumama Republike Srbije, Ministarstvo za zatitu prirodnih bogatstava iivotne sredine Uprava za ume, Beograd.

Jo vi D., et all. (1977): Stae i potencijali uma Srbije. Glasnik umarskog fakul-teta br. 52, Jubilarni broj, Beograd.

Jo vi D. , Ban ko vi S. , Me da re vi M . (1991.): ume Srbije stae, znaaj, per-spektive. Struni skup povodom 100 godina umarstva Srbije Prolost, sada-ost i budunost srpskog umarstva kao inioca razvoja Srbije. Zbornikradova DIT Srbije, (str. 9-16).

22 [UMARSTVO 1-2

Jo vi D. , To ma ni L. , Ban ko vi S., Me da re vi M . (1992.): umski fondSrbije, Monografija: umarstvo i prerada drveta u Srbiji kroz vekove, Beograd(str.1-22).

Jo vi D. , Ban ko vi S. , Me da re vi M . , Gr bi, P. (1993.): Budui prinosuma kao sirovinska baza za preraivake kapacitete u Srbiji. Monografija:Uzroci i posledice erozije zemita i mogunosti kontrole erozionih pro-cesa. Beograd, (str. 149 - 159).

Jo vi D. , Me da re vi M . (1995.): Potencijali uma i umskih podruja i ihovznaaj za razvoj Srbije. Simpozijum: Potencijali uma i umskih podruja iihov znaaj za razvoj Srbije. Monografija, umarski fakultet, Beograd.

Jo vi D., Me da re vi M . (1995.): ume kao prirodni resursi (Prostorni planSrbije). Simpozijum: Potencijali uma i umskih podruja i ihov znaaj zarazvoj Srbije. Monografija, umarski fakultet, Beograd.

Kr sti M . , Me da re vi M . , Sto ja no vi . , Ban ko vi S. (2002): Stae iuzgojni problemi bukovih uma severoistone Srbije, str. 161 172, Glasnikumarskog fakulteta, Beograd.

Me da re vi M . et. all. (2001): ume erdapa, monografija JP "Nacionalni parkerdap", Doi Milanovac i IP "Ekolibri", Beograd.

Me da re vi M. , Pe tro vi N. (2002): Forests and forestry in Serbia (str. 1-15), Meuna-rodni simpozijum "Foresterranee 2002", Marsej, maj 2002.

Mi lin . (1965): Istraivae uticaja sastojinskog oblika i elemenata strukturena nain obnove i produktivnost sastojina bukve na Junom Kuaju. Disertacija,Glasnik umarskog fakulteta br. 32, Beograd.

Mi lin . (1988): Grupimino gazdovae teorijske osnove, osobine i primena.umarski fakultet, Beograd.

Mi e vi V., (1973): Produktivnost bukovih fitocenoza oglednog dobra debeliLug na raznim geolokim podlogama, Doktorska disertacija, glasnik umarskogfakulteta br. 40, serija E, Beograd.

Sta no je vi B. (2002): Prauma Vinatovaa i ene osnovne karakteristike, Dip-lomski rad, umarski fakultet Beograd.

STATE OF BEECH FORESTS IN SERBIA

Medarevi MilanBankovi StaniaPanti Damjan

Sum mary

Beech is the base of the growing stock in Serbia, because of which it is by all means our mostimportant tree species.

The percentage of beech in state forests per area is 40.8%, volume 60%, volume increment53.09%. In central Serbia beech is represented on 47.11% of the area, and in Vojvodina on only1.29%.

Beech growing stock is composed of high stands 66.06% per area, 77.64% per volume and73.21% per increment; coppice forests - 26.3% per area, 20.14% per volume and 24.93% per volumeincrement; other degradation forms - 6.78% of the area, 2.22% of the volume and 1.86% of volumeincrement.

State-owned beech forests are classified into 35 specific purpose entities. The minimal numberof priority specific aims of forest management is defined: from the production of the maximal volumeof the best quality beechwood (10) to the optimal recreation land use in suburban forests (98).

A significant part of beech forest inventory is in the National Parks, strict nature reserves andother nature, legally protected by the stricter regime of protection.


In addition to the above fact, for biodiversity conservation and protection, it is significant todefine the rare, endangered, relic and endemic tree species in the range of beech forests, in order toidentify the appropriate management and attitude from the aspect of sustainable forest management.In this sense, 25 tree species were identified.

Beech forests are often characterised by the spontaneous mixture, different horizontal and verti-cal stand structure.

All the above facts, and some other facts, make the issues of beech forest management muchmore comprehensive, complex and intensive, compared to all other tree species in our country.

24 [UMARSTVO 1-2

Documents

Sumarstvo2003!1!2 Rad1