8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 1/22

I. Các tai biến là các hiện tượng tự nhiên:Trong suốt hai thập niên qua, những thảm họa tự nhiên như động đất, lũ lụt,...

đã giết chết hàng triệu người trên hành tinh này, trung bình khoảng 150.000người/năm. Những thất thoát về tài chính hầu như vượt quá 20 tỉ đô-la, chưa kể nhữngtổn thất xã hội như thất nghiệp, bất ổn vể tinh thần và việc giảm năng suất.

Chẳng hạn như cơn bão kèm theo lũ lụt ở Bangladesh năm 1970 và trận độngđất ở Trung Quốc năm 1976, mỗi thảm họa đã gây tử vong 300.000 người. Vào năm1991, một cơn bão khác đã ập vào Bangladesh giết chết 145.000 người. Trận đông đất1995 ở Kobe, Nhật đã giết 5.000 người, phá hủy hàng nghìn tòa nhà và làm tổn thất100 tỷ đô-la tài sản.

 Những thảm họa khủng khiếp này gây ra bởi những tai biến tự nhiên-nhữnghiện tượng luôn tồn tại sự nhiễu loạn không khí và chuyển động kiến tạo- nhưng quymô của chúng lại ảnh hưởng đến mật độ dân số và việc sử dụng đất.

Tai biến tự nhiên là các quá trình tự nhiên. Chúng trở thành tai biến khi conngười sống và làm việc trong khu vực có những quá trình này xảy ra. Công việc củacác nhà địa chất môi trường là xác định các tai biến tiềm năng và cung cấp nhữngthông tin có lợi cho các nhà quy hoạch và các nhà ra quyết định để họ có thể đưa ranhiều khả năng chọn lựa khác nhau nhằm tránh hoặc giảm thiểu những thiệt hại vềngười và tài sản một cách thấp nhất.

Tác động của sự kiện thảm họa là hàm số của cường độ (lượng năng lượngthoát ra) và tần xuất (khoảng lặp lại), nhưng nó lại bị ảnh hưởng bởi nhiều nhân tốkhác bao gồm khí hậu, địa chất, thực vật, dân số và sử dụng đất.

Là một bộ phận của tai biến tự nhiên, tai biến địa chất là những tai biến xảy ratrong lớp ngoài của vỏ trái đất, gây nhiều tổn thất cho sự sống và hoạt động của conngười. Tai biến địa động lực (động đất, núi lửa, trượt lở, sụt lún, xói mòn, rửa trôi) vàcũng có thể là những tai biến địa hóa (những vùng ô nhiễm tự nhiên).

Tai biến địa động lực là tai biến địa chất liên quan đến sự vận động của lớp vỏmanti trên (tai biến địa động lực nội sinh) hoặc liên quan đến sự vận chuyển chất lưutrên bề mặt (nước ,không khí),dưới sự chi phối của lực trọng trường là tai biến độnglực ngoại sinh.

 Nhìn chung, tần xuất của các sự kiện như thế có quan hệ nghịch với cường độ.Ví dụ, các trận động đất nhỏ xuất hiện thường xuyên hơn các trận động đất lớn.

 Những năm 1990 được Liên hợp quốc chọn là Thập kỷ Quốc tế về giảm thiểuthiên tai.

Mục tiêu của chương trình này giảm thiểu mất mát sinh mạng và thiệt hại tàisản do các tai biến tự nhiên.

Đạt được mục tiêu này đòi hỏi các phương pháp giảm nhẹ cả về các tai biến

vật lý và các tai biến sinh vật học thường đi kèm với chúng.Ví dụ, động đất và lũ lụt, nước có thể bị ô nhiễm bởi vi khuẩn, gia tăng sự lantràn bệnh tật.

I.1.Lợi ích của tai biến tự nhiênCùng một sự kiện tự nhiên lấy đi sinh mạng con người và phá hủy tài sản,

nhưng nó lại cho chúng ta những lợi ích quan trọng: Lũ cung cấp chất dinh dưỡng cho đồng bằng ngập lụt như trường hợp

của sông Mississippi và sông Nile trước khi xây đập Aswan. Lũ gây xói mòn trên các sườn núi, phân phối trầm tích xuống các bãi

 biển từ các con sông và dội các chất ô nhiễm từ cửa sông vào môitrường ven bờ.

Trượt đất có lợi cho con người khi mảnh vụn trượt đất hình thành cácđập, tạo thành các hồ ở khu vực miền núi. Các hồ này cung cấp khonước có giá trị lớn và là tài nguyên mỹ quan quan trọng.

1

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 2/22

Các phún xuất núi lửa, trong khi có tiềm năng tạo ra các thảm họa thựcsự, lại cung cấp cho chúng ta nhiều lợi ích. Thỉnh thoảng chúng tạo rađất mới: Ví dụ, các đảo Hawaii hoàn toàn có nguồn gốc núi lửa giầudinh dưỡng có thể lắng trên các đất có trước và nhanh chóng kết hợpvới chúng.

 Núi lửa ở Hawaii

Quần đảo Hawaii

Tương tự, động đất cũng cung cấp cho chúng ta các dịch vụ có giá trịlớn. Khi các đá bị phá hủy trong lúc xảy ra động đất, chúng có thể tạo

ra các đới sét không thấm nước được gọi là sét lấp đầy đứt gẫy (faultgouge) dọc theo đứt gẫy.Ở nhiều nơi đới sét này hình thành rào chắn phía trên sườn dốc từ đứtgẫy tạo nên đập tích nước tự nhiên gần bề mặt.

Động đất cũng quan trọng trong quá trình hình thành núi và là nguyênnhân trực tiếp của nhiều tài nguyên cảnh quan miền tây nước Mĩ.

I.2.Những cái chết và thiệt hại do tai biến tự nhiên:Khi so sánh các ảnh hưởng của các tai biến khác nhau, chúng ta thấy rằng

không những tai biến gây ra sự mất mát sinh mạng mà tai biến còn gây ra những tổnthất tài sản nhiều nhất.

2

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 3/22

Ở nước Mỹ số người chết nhiều nhất mỗi năm liên quan đến lốc xoáy và bão,mặc dầu sét, lũ, và bão nhiệt đới cũng gây thiệt hại nặng

Chết người do động đất có thể biến động đáng kể theo từng năm, một trậnđộng đất lớn riêng lẻ có thể giết rất nhiều người.

Động đất gồm 3 loại: động đất kiến tạo,động đất núi lửa,và động đất nhân tạo.

Động đất kiến tạo xảy ra khi các mảng của vỏ trái đất trượt lên nhaunhư ở vành đai Thái bình dương hay đứt gãy San Andreas ở California.Đây là loại động đất mạnh nhất,gây tàn phá lớn nhất và khó tiên đoánchúng.

Động đất núi lửa thường nhỏ, tàn phá ít ,nó được quan tâm vì là điềm báo cho núi lửa bộc phát,như trước nhiều tuần trước khi núi lửa StHelen ở Washington xảy ra vào tháng 5 năm 1980 đã có các trận độngđất.

Động đất nhân tạo gây ra do các vụ nổ ngầm bom nguyên tử hay bơmnước vào sâu trong lòng đất qua các giếng khoan loại này không tàn

 phá, đôi khi gây đổ vỡ các hầm ngầm của các khu mỏ. Người ta ước lượng rằng ở phần dân cư đông đúc của California có thể phải

chịu 100 tỷ đôla thiệt hại trong khi chỉ vài ngàn người chết. Năm 1906 một trận độngđất ở San Fransico tàn phá lớn và có khoảng 700 cư dân mất tích .Ở miền BắcArmenia xảy ra một trận động đất vào năm 1988 giết chết 25000 cư dân và năm 1990ở Rasht (Iran) một trận động đất giết chết 50000 cư dân. Năm 1994 động đất

 Northridge ở Los Angeles giết chết khoảng 60 người và tổn thất khoảng 20 đến 30 tỷđôla tài sản. Tại Nhật một trận động đất vào năm 1995 phá vỡ nhiều tòa nhà và 6000dân mất tích .Tại Việt Nam trong những năm gần đây động đất đã xảy ra ở Điện BiênPhủ làm nứt nẻ nhiều công trình.

Động đất trên lãnh thổ Việt Nam thuộc nhóm động đất kiến tạo, phân bố dọc

theo những đứt gãy khu vực,và những đứt gãy phân nhánh, do vậy tập trung thành cácđới động đất phân bố dọc theo các đới phá hủy sâu.Trung bình mỗi năm có khoảnghơn 10 chấn động với cường độ xấp xỉ 3 độ richter.

Lũ lụt, trượt đất, đất trương nở và đông giá, mỗi loại sự kiện cũng gây ra tổnthất TB ở Mỹ khoảng 1.5 tỷ đôla. Đất trương nở cũng là một trong những tai biến gâythiệt hại nhất, mỗi năm trên 3 tỷ đôla.II. Đánh giá tai biến: Dự đoán thảm họa và đánh giá rủi ro

Biết cách dự đoán về các thảm họa là một cố gắng quan trọng để có thể giảmđến mức thấp nhất những thiệt hại về người và tài sản. Đối với từng loại tai biến cụthể, chúng ta phải có một số lượng thông tin nhất định đủ trong một số trường hợp đểdự báo tai biến. Khi không có đủ thông tin để dự đoán chính xác, điều tốt nhất ta có

thể làm là hoạch định khu vực nơi mà thảm họa có thể xuất hiện và suy luận nơi cóthể xuất hiện những hiện tượng tương tự trong tương lai.

 Nếu chúng ta biết điều có thể xảy ra và những hậu quả của một sự kiện xuấthiện ở một vị trí cụ thể, chúng ta có thể đánh giá tính chất sự kiện đối với con ngườivà tài sản, ngay cả khi chúng ta không thể dự báo chính xác khi nó sẽ xảy ra.

II.1. Dự đoán và cảnh báo thảm họa: Những ảnh hưởng của thảm họa riêng biệt có thể được giảm thiểu nếu chúngta có thể dự báo sự kiện này và đưa ra cảnh báo.Cố gắng thực hiện việc này bao gồm hầu hết hoặc tất cả các yếu tố sau đây:

1) Nhận dạng vị trí của tai biến,2) Xác định xác xuất mà sự kiện với cường độ nhất định sẽ xuất hiện,3) Quan sát những sự kiện báo trước, dự báo sự kiện và đưa ra cảnh báoII.1.1.Vị trí:Phần lớn, chúng ta biết nơi mà loại sự kiện cụ thể có khả năng xảy ra .

3

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 4/22

Quy mô động đất được dự báo dựa vào cường độ rung động của nhữngđộng đất lịch sử, độ sâu của tâm trong và đặc điểm nền đất.Ở đây cần lưu y: Vùng có cấu trúc nền vững chắc ,quy mô rung động yếu nhưng bán

kính lan truyền chấn động lớn .Ngược lại , vùng có cấu trúc nền khôngvững chắc ,quy mô động đất sẽ mạnh ,nhưng bán kính lan truyền sẽ

nhỏ. Cùng một cường độ động đât ,thí dụ là 8 độ richter,nhưng ở vùng Tây

nước Mỹ bán kính vùng động đất sẽ lớn hơn ở Califonia ,ly do nền đáở miền Tây nước Mỹ có cấu trúc kết tinh tốt hơn nền đá ở California.

Chấn tâm nông thì quy mô động đất sẽ lớn, nhưng bán kính vùng ảnhhưởng trực tiếp sẽ nhỏ hơn.Ở qui mô toàn cầu những khu vực chủ yếu thường xảy ra động đất và

 phún xuất núi lửa được phác thảo bằng việc lập bản đồ các chấn tâm động đấtvà các đá núi lửa, các núi lửa trẻ.

Ở qui mô khu vực, chúng ta biết từ những phún xuất quá khứ mà cáckhu vực lân cận của những núi lửa nào đó có thể bị đe dọa bởi các dòng bùnlớn hoặc tro trong sự kiện của phún xuất tương lai.

Ở qui mô địa phương, những mô tả chi tiết về đất, đá và thủy văn cóthể nhận dạng các sườn dốc có khả năng trượt lở (trượt đất) hoặc nơi mà đấtcó khuynh hướng phát triển tồn tại.

Chúng ta có thể dự báo nơi mà lũ chắc chắn xuất hiện từ vị trí củađồng bằng ngập lụt và những chứng cứ như thế từ những trận lụt mới như vậtliệu lũ và những dấu vết ngập cao.

Sơ đồ tâm chấn của trận động đất Tứ XuyênII.1.2.Xác suất xuất hiện:Xác định xác suất một hiện tượng sẽ xuất hiện tại một vị trí trong một

thời gian riêng biệt là một phần cần thiết của dự báo tai biến.Đối với nhiều con sông, chúng ta có những dữ liệu khá đầy đủ về lưu

lượng dòng chảy để phát triển mô hình khả năng xảy ra tai biến để có thể dự báo hợp lý số lượng trung bình các trận lụt với cường độ nào đó sẽ xảy ratrong 10 năm.

Tương tự, hạn hán cũng được tính xác suất trên nền tảng của lượngmưa trong quá khứ ở một khu vực.

4

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 5/22

Biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa tần xuất và cường độ

II.1.3.Những sự kiện báo trướcRất nhiều sự kiện tai biến được báo trước bởi những dấu hiệu xảy ra

trước.Ví dụ, mặt đất có thể trườn (di chuyển chậm chạp) trong thời kỳ dàitrước khi trượt đất thực sự. Thường tốc độ trườn tăng lên tới sự sụt lở và trượtđất cuối cùng.

 Núi lửa đôi khi cũng phồng lên trước khi phún xuất, và thường sự giatăng đáng kể xuất hiện trong hoạt động địa chấn cục bộ ở khu vực xung quanhnúi lửa. Những chấn động báo trước và sự nâng dị thường có thể xảy ra trướcđộng đất.

 Những sinh vật, đặc biệt là loài bò sát thường rất nhạy cảm với nhữngrung động ,cũng như tiếng ì ầm trong lòng đất .Do vậy trước mỗi trận động đất

chúng thường bị hoảng loạn và có hành vi bất thường .Do rung động nền đất sẽ có những biến động bất thường như giếng bịmất nước ,trên nền đất các khe nứt cũ phát triển , và xuất hiện của những khenứt mới.

 Những sự kiện báo trước giúp dự đoán thời gian và vị trí mà sự kiện cóthể xảy ra.

Trườn trượt đất hoặc sự phồng lên của núi lửa có thể dẫn đến cảnh báođược đưa ra và mọi người sơ tán khỏi khu vực tai biến.

Ví dụ:Rất nhiều nước, trong đó có cả Trung Quốc, đã dựa vào những thay đổi

trong tự nhiên, chủ yếu là biểu hiện ở động vật, để dự báo động đất. Tuy

nhiên, theo nhà địa chấn học Roger Musson, thuộc Cơ quan nghiên cứu địa lýAnh, cho đến nay phương pháp này vẫn không đáng tin cậy.

5

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 6/22

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 7/22

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 8/22

thống dự đoán các tai biến tự nhiên

II.2.Một số vấn đề đặc biệt: Nhà khoa học, thảm hoạ và thông tin đại chúng:Con người ngày nay học cách biết được những gì đang xảy ra ở xung quanh

công việc của họ bằng cách xem tivi nghe đài đọc báo, hay tạp chí. Những thông tinvề những sự kiện nhỏ về con người thì được quan tâm nhiều hơn là những dự báokhoa học. Thậm chí, lớn hơn cả là động đất hay núi lửa ở những vùng không phổ biến

ít được tiếp nhận đề cập đến. Những chi tiết cần thiết thu hút sự chú ý về những câuchuyện và những sự kiện tác động đến con người và tài sản.

Hoàn thành một số công việc chúng ta không xem xét một số mối quan hệ đặc biệt giữa tin tức khoa học và công việc nên rất khó thành công. Các nhà khoa họcngày càng bảo thủ , phê phán con người , sợ những lời trích dẫn sai . Khi đã có nhữngnghiên cúư thí nghiệm chính xác, các nhà khoa học mới đưa tin lên phương tiện thôngtin đại chúng.

II.3. Đánh giá rủi ro:Trước khi con người có đủ lí trí để có thể thảo luận và điều chỉnh những thảm

hoạ , họ phải có những ý kiến về rủi ro, những cái mà họ đối mặt dưới những viễncảnh khác nhau. Phạm vi của đánh giá rủi ro được phát triển nhanh chóng trong sự

 phân tích những rủi ro, và được sử dụng song song nên hầu như là chắc chắn mở rộng phát triển.

8

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 9/22

Rủi ro của những tai biến được dịnh nghĩa như là kết quả của khả năng xảy ranhững tai biến đó, , kết quả khi đã sảy ra(đó là sự thiệt hại cho con người, tài sản, hoạtđộng kinh tế , …) Có thể diễn tả đủ tính chất theo ty lệ, ví dụ chúng ta đang nghĩ rủiro từ động đất, đến lò phản ứng hạt nhân chúng ta có thể đánh giá hậu quả của nódưới dạng phóng xạ rò rỉ mà có thể liên quan đến những thiệt hại về người và những

sinh vật sống khác, những tai biến lớn khả năng xảy ra thấp hơn những tai biến nhỏnhưng hậu quả thì rất lớn.Trong bất kì một đánh giá nào điều quan trọng là tính toán các rủi ro cho các sự

kiện khác, trong cùng điều kiện này có thể cho các trận động đất có cường độ khácnhau.

Vấn đề thường xuyên xảy ra của phân tích các rủi ro là thiếu những dữ liệu quantrọng về phân tích từng khả năng có thể xảy ra về những tai biến địa chất như độngđất và núi lửa , sự hiểu biết về các niên đại và quá khứ của những tai biến thì thườngkhông đủ .

Đơn giản nó có thể khó xác định kết quả của những tai biến hoặc những hệ địatầng .Ví dụ, nếu chúng ta liên kết với những kết quả của những bức xạ phát ra ngoài

môi trường chúng ta cần nhiều thông tin về vùng :sinh học ,địa chất , thuỷ học, khítượng học. Tất cả trong chúng đều khó phân tích và phức tạp,mặc dù một số hạn chếhạn định phân tích rủi ro là bước đi sự đúng phương hướng . Khi chúng ta học nhiềuvề sự xác định khả năng có thể xảy ra và kết quả của những thiên tai nguy hiểm,chúng ta nên tính toán tới việc cung cấp nhiều hơn nữa .

III. Con người phòng tránh thiên tai: Những cách của con người tránh thiên tai thì thường chủ yếu là: sau những tai hoạchúng ta tiến hành tìm kiếm ,giải thoát , dập tắt và đáp ứng khẩn cấp nhu cầu , điềukiện về thức ăn ,nước uống và chỗ ở cho người dân.

Không có sự phủ nhận về những hành động làm giảm sự mất mát tính mạng tài sản.Tuy nhiên , biện pháp cao hơn để giảm những nguy hiểm , là cố gắng tăng thêmnhững dự báo để đoán trước những thảm hoạ , những tác động,hậu quả của nó:

Sử dụng đất trồng để tránh những nơi ở nguy hiểm. Xây dựng thêm khả năng giảm thiểu nguy hiểm như đê để kiểm soát lũ…

là một trong số những biện pháp tránh những thiên tai trong tuơng lai xảyra và có thể giảm bớt tính chất nguy hiểm của chúng.

Tai biến động đất gây rất nhiều tổn thất cho người và tài sản ,do vậy biện pháp tích cực để làm giảm tổn thất đó là quy định chặt chẽ về thiết kế cơ sở hạ tầng ,những công trình xây dựng nhằm để tránh đổ vỡ tương ứng với

9

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 10/22

quy mô động đất của vùng.Cụ thể như việc chọn vật liệu có kết cấu chịuđựng rung động ,thiết kế công trình chịu đựng được sự dao động.

Khác với động đất ,thì khả năng dự báo vùng núi lửa một cách khá chínhxác.Ở Nhật đã có nhiều nghiên cứu để làm giảm tổn thất do núi lửa trongđó có nghiên cứu biện pháp chống lũ bùn đá.Người Nhật đã thiết kế hệ

thống chặn đập nhiều tầng để giữ những vụn đá làm giảm thiểu thiệt hạicho vùng hạ lưu.

Về giảm thiểu tổn thất nhân mạng là dự báo,tổ chức sơ tán khi có một đợt bùng nổ sắp xảy ra.Vấn đề phức tạp nhất là tâm ly của người dân,họ vừakhông đặt lòng tin vào các nhà khoa học,vừa có những ràng buộc về kinhtế ,tập quán nơi sinh sống.

Quản ly ,quy hoạch việc sử dụng hợp ly tài nguyên đất là biện pháp hữuhiệu để làm giảm những tổn thất do trượt lở.

Làm thoát nhanh tầng nước mặt và nước dưới đất tầng nông ,chông lạiviệc tích tụ nước ở sườn dốc,dùng phổ biến cho những vùng có độ ẩm

lớn ,lượng nước tập trung cao vào mùa mưa.Nước ở bờ sườn được tháokhô bằng các rãnh tháo nước ,thiết bị tiêu nước.Tăng cường độ ổn định bằng lớp phủ thực vật ,bằng lớp phủ đá,tạo những đê chắn ở chân khốitrượt.

IV. Khí hậu toàn cầu và những tai biếnBiến đổi khí hậu khu vực và toàn cầu có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm

trọng và những tác động mạnh mẽ lên các biến cố tự nhiên như thiệt hại do bão (lũlụt và xói mòn), sự lở đất, hạn hán và cháy rừng.Điều này được minh họa một cáchsâu sắc bởi hiện tượng Elnino – một biến cố khí hậu xảy ra với mức độ trung bìnhvài năm 1 lần (như năm 1995).Elnino làm gia tăng đáng kể một số thảm họa gầnnhư toàn cầu bằng cách đưa một lượng sức nóng đáng kể vào khí quyển.  Đây là sự

nhiễu động của hệ thống khí quyển trên vùng biển nhiệt đới Thái Bình Dương.Ở điều kiện bình thường (El Nino chưa xảy ra): Trong khu vực biển nhiệt đới

Thái Bình Dương, gió thổi từ Đông sang Tây Đại Dương làm cho các dòng biển nóngtrên mặt biển di chuyển về phía Việt Nam, Philippin, Inđônêxia, biển phía bắc Úc – đây là nguyên nhân gây ra mưa bão tại khu vực này. Trong khi đó, dọc theo bờ biểnTây - Nam Mỹ thuộc khu vực phía đông Thái Bình Dương có một dòng nước lạnhmang nhiều cá và phù du sinh vật trồi lên từ đáy đại dương tiến về phía bờ (gần Pêru)mà người ta hay gọi là dòng biển lạnh Pêru làm cho thời tiết khô hanh tại khu vựcnày (màu xanh, trên hình vẽ).

10

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 11/22

Điều kiện thời tiết bình thường, chưa xảy ra El Nino

 Nhưng khi dòng biển lạnh (gần Peru) không trồi lên, đồng thời gió vẫn theochiều như trước nhưng yếu đi làm cho dòng biển nóng dịch chuyển ngược lại, từ phíatây về phía đông Thái Bình Dương. Sự xuất hiện ngược lại của dòng biển nóng này là

nguyên nhân gây ra những trận mưa lớn, bão tố, lũ lụt… tại nhiều quốc gia Nam Mĩ:Chilê, Pêru. Ngược lại, tại khu vực Nam Á, Đông Nam Á, châu Úc hạn hán kéo dài.Đó chính là hiện tượng El Nino.

 Khi El ninô xảy ra

Hiện tượng El Nino xuất hiện từ xa xưa nhưng thời gian ngắn với tần suất xuấthiện rất thấp, có khi vài chục năm mới xuất hiện một lần, mỗi lần chỉ một vài tháng.

 Nay nó đã kéo dài hàng năm trời với chu kì từ 4 – 10 năm /1 lần. Những năm xảy raEl Ninô gần đây là: 1957-1958, 1972-1973, 1976-1977, 1982-1983, 1997-1998. Hiệntượng Elnino thường bắt đầu vào dịp Giáng sinh.

Phạm vi ảnh hưởng của các thảm họa tự nhiên mà được xem là do Elnino gâyra năm 1982-1983, khi đó lũ lụt, hạn hán và cháy rừng đã giết chết hàng ngàn ngườitrên khắp thế giới và làm thiệt hại hàng tỉ đôla về mùa màng, cơ sở hạ tầng, tài sản…Đặc biệt, châu Úc, châu Mỹ và châu Phi bị ảnh hưởng rất mạnh.Có 1 vài tranh cãi vềsố lượng thiệt hại và tổn thất về đời sống trực tiếp do Elnino gây ra.Một vài nghiêncứu cho rằng ảnh hường của Elnino bị hạn chế ở khu vực nhiệt đới – nơi mà nó đãgây ra thiệt hại 2 tỉ đôla (7).Dù với lý do gì đi nữa thì năm 1982-1983 chắc chắn làkhoảng thời gian đáng nhớ chịu tác động của các thảm họa tự nhiên do Elnino gây

ra.Hạn hán ở Australia- nơi mà một ngọn lửa vào tháng 2/1983 đã thiêu rụi hơn400000 ha, giết chết 74 người và phá hủy hơn 2000 ngôi nhà (8).Tổng cộng thiệt hại ở Australia khoảng 3 tỉ đôla.Ở những khu vực khô cằn ở Bolivia, Peru và Ecuador trênvùng duyên hải phía Nam Australia, lượng mưa trên 350 cm cao hơn mức thôngthường 10-12 cm.Điều này gây nên lũ lụt thê thảm và lở đất đã giết chết trên 600người gây tổn thất về thiệt hại khoảng 1 ti đôla.Lũ lụt và hạn hán ở những khu vựckhác của miền Nam nước Mỹ cũng đã gây thiệt hại khoảng 3 tỉ đôla và trên 150 ngườithiệt mạng.

11

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 12/22

  Hạn hán ở Ân Độ Hạn hán ở Australia

Ở phía Bắc nước Mỹ,hạn hán xảy ra ở Mexico và trung tâm nước Mỹ. Bãolớn ở nước Mỹ đã làm khoảng 100 người thiệt mạng và gây thiệt hại trên 2 tỉ đôla.Đặc

 biệt, vùng duyên hải và vùng núi bị ảnh hưởng rất mạnh: sự xói mòn vùng duyên hảiđã phá hủy nhiều nhà cửa, việc kinh doanh và lũ lụt từ những con sông nội địa đã gâyra nhiều thiệt hại về mùa màng và cơ sở hạ tầng (9, 10).Ở Châu Phi,hạn hán – một

 phần của Elnino , đã phá hủy mùa màng, nạn đói lan rộng.Nạn đói xảy ra tàn khốcnhất ở Châu Phi do 1 số nguyên nhân.Sự tác động của hạn hán đã gây ra sự khác nhauở một số khu vực; vấn đề chính trị và hoang mạc hóa ở 1 vài nơi khiến cho việc gieotrồng và thu hoạch gặp khó khăn trong thời gian đầu; và nạn tăng dân số là vấn đềđang được quan tâm ở những khu vực đó của châu Phi.

 HẠN HÁN VÀ SA MẠC HÓA Ở CHÂU PHI .

12

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 13/22

Elnino chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn nhưng nó đã gây ra những tác độnglâu dài, chúng ta đã thấy được hậu quả của việc nóng lên toàn cầu mà chúng ta đangtrải qua.

 

Chúng ta đã góp phần làm khí hậu nóng lên do thải 1 lượng lớn khí CO 2 vàokhí quyển trong quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch.Tuy nhiên, điều này xa với thực tếvì nhiều nhà khoa học vẫn chưa thuyết phục được con người về vấn đề nóng lên củatoàn cầu.CO2 đã làm nóng bầu khí quyển do việc hấp thụ bức xạ tia hồng ngoại phát ratừ trái đất và hiện tượng được biết đến là hiệu ứng nhà kính.Chúng ta không thể làm

 bất cứ điều gì về Elnino (mặc dù chính hững hành động liều lĩnh của con người đãgóp phần tạo nên những biến cố này) nhưng chúng ta có thể làm giảm lượng CO 2

trong khí quyển bằng cách giảmquá trình đốt cháy nhiên liệu hóathạch.

IV.1.Nguyên nhân của biến đổikhí hậu:

  Nguyên nhân chủ yếu của biến đổi khí hậu là do sự gia tăngđáng kể một số lượng khí nhà kínhvào khí quyển từ hoạt động của conngười.Việc tăng lượng khí nhà kínhsẽ làm tăng hiệu ứng nhà kính ,làmtăng nhiệt đô của khí quyển trái đấtkèm theo đó là biến đổi một loạtđặc trưng khí hậu khác.

Trong 4 loại khí nhà kínhđược phát thải vào khí quyển

(CO2,CH4.N2O,NOX) thì CO2 đóng vai trò quan trọng nhất trong khí nhà kính: CO2 và NOX thải ra do quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa thạch

(than,dầu,khí),nhiên liệu này được dùng trong lò hơi công nghiệp để phátđiện,sản xuất xi măng , giấy ,đường,vật liệu xây dựng.Ngoài ra còn còn có

đốt cháy củi,gỗ,chất thải của nông sản.

13

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 14/22

CH4 cũng tăng lên do hoạt động của con người ,đặc biệt trong lĩnh vựcnông nghiệp,xử ly nước thải ,khai thác nhiên liệu hóa thạch .

Oxit nito cũng tăng lên do hoạt động công nghiệp,nông nghiêp ,sản xuấtmột số loại axit.Các nguồn nhân tạo này ước tính phát thải khoảng 38 triệutấn /năm.

IV.2.Biếu hiện của sự biến đổi khí hâu trái đất:  Nếu khí hậu vẫn có xu hướng tiếp tục nóng lên,mực nước biển sẽ dâng lên do

 băng tan và đại dương sẽ ngày càng được mở rộng ra.Kết quả là xói mòn bờ biển sẽtăng lên.Khí hậu thay đổi làm cho khu vực sản xuất thực phẩm thay đổi do một vàinơi thì nhận được lượng mưa cao còn những nơi khác thì nhận được lượng mưa íthơn.Sa mạc và khu vực nửa sa mạc được mở rộng và nhiều vùng phía Bắc có thể sảnxuất nhiều hơn.

Theo nghiên cứu quốc tế kéo dài 3 năm, băng quanh Bắc Cực đã giảm 7,4%

trong vòng 25 năm qua .Dự đoán tới cuối thế kỷ này sự ấm hóa toàn cầu sẽ làm tanchảy 80% mũ băng ở nơi đây trong mùa hè.Thay đổi thành phần, chất lượng khí quyển có hại cho con người và những

sinh vật trên trái đất,đe dọa sự sống của nhiều loài ,của hệ sinh thái.Khí hậu thay đổi làm mùa xuân sớm hơn ,chim có thể sẽ không có sâu để mà

 bắt .Do thực vật nở hoa sớm hơn ,những động vật ăn cây cở, dưới tác động của nhịpsinh học sẽ không kịp sinh con vào thời gian mà lượng thức ăn dồi dào.

Biến đổi khí hậu làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người ,sứckhỏe con người theo chiều hướng tiêu cực,nguy cơ phát bệnh tăng ,suy giảm khả năngmiễn dịch ,bệnh truyền nhiễm phát triển như sốt rét,sốt xuất huyết.

Biến đổi dân số toàn cầu, nguyên nhân gây nên chiến tranh và các biến động

đột ngột các vấn đề chính trị và xã hội.Thay đổi chất lượng thủy quyển, sinh quyển, thạch quyển, thổ quyển, chu trìnhtuần hoàn nước , chu trình sinh địa hóa.

14

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 15/22

 Năng suất nông nghiệp và các ngành thủy sản giảm,do nước biển ấm lên ,các laoif cácó hiệu quả kinh tế cao sông ở vùng ôn hòa sẽ di cư đến sống ở vùng có vĩ độ cao

hơn,hoặc xuống độ sâu hơn.Trữ lượng hải sản sẽ giảm sút khoảng 1/3 so với hiệnnay.

IV.3. Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu

Đến gần cuối thế kỷ XX, các nhà khoa học mới xác định được chính xác tácđộng của con người làm BĐKH trên hành tinh.

 Năm 1992, LHQ đã triệu tập một hội nghị mang tính lịch sử tại Rio Dejanero(Brasil) để thông qua hiệp định khung về chương trình hành động quốc tế nhằm cứuvãn tình trạng xấu đi nhanh chóng bầu khí quyển trái đất mà nguyên nhân chủ yếu gâyra là KNK.

Đồng thời thành lập một tổ chức trực thuộc để thẩm định về BĐKH toàn cầu, cótên là UB Liên chính phủ về BĐKH toàn cầu (IPCC). Tiếp theo, nhiều hội nghị, hộithảo tầm cỡ thế giới được tổ chức liên tục ở nhiều nước để thực thi cuộc chiến chốngBĐKH toàn cầu.

 Năm 2007, chương trình phát triển của LHQ (UNDP) phát hành báo cáo “pháttriển con người 2007 – 2008”. LHQ đã làm hết khả năng để hỗ trợ cuộc chiến chốngBĐKH nhằm bảo vệ nhân loại trước thảm hoạ vô cùng to lớn của thời đại mà chính

do sự “vô thức”

của con người gây ra.

15

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 16/22

Nghị định Thư Kyoto (Kyoto Protocol).

 Nghị định thư Kyoto ra đời tại Hội nghị thượngđỉnh của các quốc gia trên thế giới vào tháng 12/1997ở thành phố Kyoto (Nhật Bản) nhằm cắt giảm KNK.Trải qua hàng loạt cuộc thương thảo để phê duyệt, kýkết kéo dài trong 10 năm, mãi đến tháng 12/2007 đãcó 175 quốc gia và vùng lãnh thổ cam kết từ giaiđoạn 2008 – 2012 sẽ giảm phát thải KNK và tới năm2012 sẽ đạt 5% của lượng phát thải 1990.

Đáng tiếc, cho đến nay, Hoa Kỳ là nước phát thải KNK nhiều nhất vào khíquyển (trên 20% toàn thế giới) lại đứng ngoài vạch cam kết.

Để nối tiếp nghị định Thư Kyoto sắp hết hạn vào năm 2012, LHQ vừa tổ chứchội nghị Bali (Indonesia) vào giữa tháng 12/2007. Ở Hội nghị này các nhà khoa họccung cấp thêm nhiều dữ liệu chính xác để các quốc gia yên tâm và đồng thuận hơntrong việc cắt giảm phát thải KNK. Thế nhưng đến ngày kết thúc, cũng quốc gia phát

thải KNK nhiều nhất thế giới lại chưa tán thành văn bản cuối cùng của hội nghị, nênlộ trình Bali (Bali Road Map) phải kéo dài thêm 2 năm nữa, năm 2008 sẽ họp tạithành phố Poznan của Ba Lan, năm 2009 họp tại Kopenhagen – thủ đô Đan Mạch.

Thế mới biết, lợi ích cục bộ của quốc gia vẫn trên lợi ích chung của nhân loại!

V. Gia tăng dân số và các tai biến tự nhiên

Việc gia tăng dân số là một vấn đề môi trường nghiêm trọng.Khi dân số tănglên, nhu cầu của chúng ta về đất đai và tài nguyên lớn hơn,sự cần thiết của kế hoạchhóa để giảm đến mức tối thiểu các thảm họa tự nhiên.Đặc biệt, sự gia tăng dân số có

thể làm cho nhiều người gặp rủi ro từ các tai biến tự nhiên và buộc họ phải ở lạinhững khu vực nguy hiểm.Mật độ dân số cao và cuộc sống ở những nơi nguy hiểmđược minh họa một cách sâu sắc bởi sự mất mát của hàng ngàn cuộc đời ở Mexico vàColombia năm 1985.

Thành phố Mexico là một trong những thành phố đông dân nhất thế giới, ướcchừng khoảng 23 triệu người tập trung ở 1 khu vực khoảng 2300km2 và khoảng 1/3 sốhộ gia đình (trung bình khoảng 5 người ) sống trong 1 căn phòng.Thành phố được xâydựng trên một nền hồ cổ xưa – cái mà xảy ra sự rung động địa chấn, và những khuvực của thành phố mỗi năm lại bị sụt xuống vài cm do nước rút khỏi mặt đất.Việc sụtxuống không giống nhau do đó những tòa nhà nghiêng về một bên hoặc thậm chí cóthể bị rung động địa chấn tấn công nhiều hơn nữa.Vào 9/1985, Mexico bị tấn công bởi

một trận động đất với cường độ 7.8 Richter đã làm 10000 người thiệt mạng.

Hội nghị biến đổi khí hậu doLiên hiệp quốc tổ chức (Ảnh:http://www.citizen.co.za)

16

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 17/22

Động đất ở Alaska   Đ ộng đất ở Pakixtan

Khi núi lửa Colombian Nervado del Ruiz phun trào vào năm 1845, nhamthạch trào xuống phía dưới sườn đông dãy núi giết chết 1000 người.Trầm tích từ biếncố này được sản xuất làm giàu cho đất ở thung lũng sông Lagunilla và 1 trung tâmnông nghiệp được phát triển ở đó.Nơi được biết đến như Armerco và năm 1985, dânsố của nó khoảng 22500 người.Vào ngày 13/11/1985, nham thạch với sự phun trào dữdội của núi lửa đã chôn vùi Armerco, giết chết khoảng 21000 người hoặc mất tích.Điều đáng quan tâm của 140 năm nay là núi lửa đã rung hơn 20 lần do sự gia tăngdân số. Nói 1 cách châm biếm, khu vực bị tàn phá nhiều bởi các biến cố tương tự có

đất đai màu mỡ,kích thích khu vực vàdân số phát triển.

Cuộc thảo luận về các vấn đề tự nhiên đãđưa ra 1 cách nhìn về nó sinh động hơn và có nhiều thay đổi.Cách hiểu này cho chúng

ta thấy rằng chúng ta không thể xem nhẹ vai trò của môi trường sống.Một cảnh quankhông có các biến cố tự nhiên có lẽ sẽ ít đa dạng hơn nhưng sẽ không còn nguy hiểmnữa và chúng ta sẽ cảm thấy dễ chịu hơn.Tai biến thì vẫn còn, chúng ta nên cố gắngkiểm soát các biến cố tự nhiên và cho phép chúng xuất hiện bao nhiêu lần.Tuy nhiên

17

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 18/22

nên nhớ rằng sự tàn phá là do tự nhiên và việc quản lý tài nguyên thiên nhiên phải baogồm cả việc quản lý các thiên tai như cháy rừng, bão và lũ lụt.

VI. Những tai biến xảy ra gần đâyVI.1. Trận động đất ở Tứ Xuyên- Trung Quốc

Động đất Tứ Xuyên năm 2008 là một trận động đất xảy ra tại tỉnh TứXuyên thuộc tây nam Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, chấn tâm thuộc huyệnVấn Xuyên, Châu tự trị dân tộc Tạng, dân tộc Khương A Bá, cách Thành Đô, thủ phủ Tứ Xuyên, khoảng 90 km về phía Tây - Tây Bắc. Trận động đất nàyxảy ra vào lúc 06:28:01.42 UTC (14:28:01.42 giờ địa phương) ngày 12 tháng5 năm 2008. Cơn địa chấn này có cường độ 7,8 độ Richter  theo Ủy ban Địachấn Nhà nước Trung Quốc và 7,9 Mw theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS). Trận động đất này đã tác động đến nhiều khu vực cách xa tâm chấnnhư: Bắc Kinh (cách 1500 km về phía Đông Băc), Thượng Hải (cách 1700 kmvề phía Đông), Pakistan,  Thái Lan và thủ đô Hà Nội của Việt Nam 

Tổng số tử vong do động đất tại tỉnh này đã lên tới 55.239 người. Ngoài ra còn có 24.949 người mất tích, 281.066 người bị thương.

Đây là trận động đất mạnh và thảm khốc nhất xảy ra tại Trung Quốc kểtừ sau trận Động đất Đường Sơn năm 1976, giết chết hơn 250.000 người.

18

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 19/22

 

VII.Kết luận Nguyên lý cơ bản của địa chất môi trường là ở đó luôn luôn có những quá

trình vận động của trái đất gây nguy hiểm cho con người. Điều này trở thành nhữngtai biến cho con người khi sống với thiên nhiên nguy hiểm hay thay đổi quá trình tựnhiên theo cách khác làm cho nó nguy hiểm hơn. Các thảm họa tự nhiên tiếp tục gâyra những cái chết và thiệt hại như lũ lụt,lở đất, động đất, núi lửa,gió, đất bị bànhtrướng, hạn hán, cháy rừng và xói mòn ven biển. Ngược lại tần số xuất hiện các biếncố nguy hiểm có liên quan đến cường độ của nó,tác động của nó lên con người nhưkhí hậu, địa chất,thực vật và cách sử dụng đất. Các biến cố tự nhiên vừa mang đến tai

họa nhưng cũng mang lại lợi ích như lũ lụt do sông gây ra và sự phun trào núi lửa đềucung cấp chất dinh dưỡng cho đất.

19

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 20/22

Sóng thần ở Indonexia

Tai biến tự nhiên gây ra số lượng người thiệt mạng nhiều nhất ở Mĩ là bão ,ngư lôi,sấm chớp, lũ lụt và cuồng phong.Một trận động đất cũng gây ra thiệt hại rấtlớn.Lũ lụt,lở đất,đất bị bành trướng và sương mù là nguyên nhân gây thiệt hại nhiềucủa cải.Những biến cố đòi hỏi sự khôi phục rất lâu như động đất, núi lửa, cháyrừng.Đất sử dụng có nhiều thay đổi,đô thị hóa và sự gia tăng dân số cũng gây ra nhiều

thiệt hai ở Mĩ nhưng có thể dự đoán và cánh báo được nên những tai họa này đangđược giảm đi.

20

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 21/22

 Núi lửa Yellow Stone (Mĩ)   Núi lửa Paricutin( Mexico)Một vài tai biến có thể được dự đoán 1 cách chính xác như lũ lụt, cuồng

 phong.Các tai biến được báo trước để cảnh giác như động đất và sóng thần.Tin tức vềcác tai biến phải sẵn có cho người vạch ra kế hoạch và đường lối để họ có thể giảmđến mức tối thiểu các thảm họa đối với con người.Điều quan trọng là cảnh báo nhưthế nào để có hiệu quả và các nhà khoa học sẽ truyền đạt thông tin bằng phương tiệnthông tin và phương tiện công chúng như thế nào.Đối với nhiều tai biến,chúng ta cóthể sẽ không dự đoán được cụ thể khi nào biến cố xảy ra nhưng có thể dự đoán đượcxác suất xuất hiện dựa trên sự xuất hiện của nó trong quá khứ.

 

21

8/14/2019 Tai Bien Tu Nhien

http://slidepdf.com/reader/full/tai-bien-tu-nhien 22/22

Sự lở đất Lũ lụt ở Nam Trung QuốcTác động của các biến cố tự nhiên lên dân cư gồm: tác động trực tiếp – con

người bị thiệt mạng, mất tích hoặc bị thương và tác đông gián tiếp–nỗi đau tinhthần.Việc khôi phục gồm một số giai đoạn như quyên góp tiền bạc, lương thực,xâydựng lại hệ thống thông tin, dịch vụ và các tình trạng khẩn cấp.

Các cá nhân hay đoàn thể có thể chọn lựa việc tránh hay quyết định thích ứngvới các tai biến phụ thuộc vào sự nhận thức bao gồm sử dụng đất có kế hoạch, baohiểm, di cư, sẵn sàng đối mặt với tai ương,phải kiểm soát được các hiện tượng tựnhiên, chịu đựng mất mát.Bất cứ chúng ta đã chọn lựa gì, chúng ta cũng phải tăngcường sự hiểu biết về các tai biến và làm tốt hơn trong việc khắc phục các hiện tượngtự nhiên.

Khí hậu toàn cầu thay đổi, nếu nhiệt độ thấp có thể ảnh hưởng đến tần số xuấthiện các tai biến nguy hiểm.1982-1983, Elnino là 1 ví dụ.chúng ta có thể thấy rằngcác tai biến vẩn cứ tăng lên như hiệu ứng nhà kính vẫn xảy ra nếu khí hậu trái đất vẫntiếp tục nóng dần lên.

Khi dân số thế giới tăng,nhu cầu sử dụng đất tăng lên.Điều này làm cho nhiều

người phải sống ở những mép đất nhỏ có nhiều tai biến.Do đó, khi dân số tăng, kếhoạch hóa gia đình là điều cần thiết nếu muốn giảm các thảm họa tự nhiên.