Upload
ilkoltulu
View
228
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
1/48
TAM ZAMANINDA
RETM
(JIT Just In Time)
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
2/48
TAM ZAMANINDA RETM (JIT Just In Time)TAM ZAMANINDA RETMN DOUU
Japon irketleri, 1973 petrol krizi sonrasnda girdikleri darboazdan kurtulmak ve den
karllk dzeyini ykseltmek amacyla, yeni yntem araylarna girmilerdir. Bu abalar
sonucunda TOYOTA firmasnn gelitirdii Tam Zamannda retim ( Just In Time) dodu. Bu
sistem, eitli tketici istekleri ve srekli artan uluslararas rekabet koullarnda
olgunlatrld. Gnmzde bu sistem, tm sanayi irketlerinin uygulamay hedefledii bir
model haline geldi.
TAM ZAMANINDA RETM NEDR?Deiik uygulamalar temelinde Tam Zamannda retim ( JIT ) sistemine eitli tanmlar
getirilebilir. Bu tanmlarn bazlar, sistemi yalnzca stoklarn azaltlmasyla snrlar. Oysa, JIT
bundan ok daha geni kapsamldr. Yalnzca imalatla ilgili etkinliklerde deil, malzeme
temininden depolamaya, bakm onarmdan mhendislik tasarmna, sattan st ynetime
kadar retim sisteminin dier alanlarnda da etkisini hissettirir. nk JIT, tm kurulutaki
zaman ve kaynak kayplarnn nlenmesi ve yok edilmesi yoluyla i verimliliinde nemlilde ve srekli iyiyletirmeyi amalayan bir stratejidir. Daha genel bir ifade ile, JIT felsefesi,
tm birimlerin katlmyla en az maliyet ve en yksek mteri memnuniyetini salayacak
srekli iyiletirmeyi amalayan bir stratejidir.nce sat sonra ret eklinde zetlenebilecek bu ilkenin ileyiinde mamul-yar mamul
malzemeden oluan gereksiz stoklar ortadan kalkyor.
Stoksuz retim veya 0envanter gibi isimlerle de bilinen JIT, tm retim kaynaklarnn
optimum kullanm ilkesine dayanr. Bu sistemde kapital, ekipman ve igc gibi girdiler, en
uygun bilekelerde kullanlr. Mterinin kalite ve teslimat konusundaki gereksinimlerinin en
dk maliyetlerle karland bir sistemin gelitirilmesi amalanr.JITin hedefi retimde retkenlii engelleyen, mterilere gereksiz maliyetler ykleyen veya
firmann rekabet gcn tehlikeye sokan her trl geyi ortadan kaldrmaktr. JIT: sisteminin
gemi uygulamalar yok etmek gibi bir iddias yoktur. Kendi iinde entegre bir sistem
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
3/48
olmasna ramen, uygulamada kuruluun btn birimlerini iine almas gerekmeyebilir.
Ancak JIT, yan sanayi ilikilerinden teslimata kadar, retimle ilgili her aamada, geleneksel
yaklama ters debilecek yeni kavram ve davran deitiklikleri gerektiren bir sistemdir.JITN UNSURLARI, ESASLARI, TEKNKLER, VE YARARLARIJITin temel ana esas;1- Savurganl ve kaa elimine ederek nleme,2- Toplam kalite kontrol,
3- Personel ve ii politikalardr.JITin esaslarnn zelliklerini vurgulamak ve belirtmekte fayda vardr.
1- rn dizayn aamasnda yaanan retim problemlerini gz nnde bulundurarak,
mkemmel bir arz ve rn dizayn kesimelerini salamak,
2- Hammadenin almnn zamannda olmasn salayacak i balantlarn yapmak,3- leri grllk, ileride neler olabileceini iyi gzleyebilmek ,4- Kanban metodunu kullanmak,
5- Arz-talep dengesini, arza gre rnn retiminin zamann ve sipariin hazrlk aamasn
iyi ayarlamak,
6- Etkili bir ark sistemini, yani hammadde ve malzemeden rne ulaan ark sistemini daha
hzl ve etkili olarak salamak.Kullanlan JIT retim metodlarnda bulunan baz nemli unsurlar vardr;
1- Bir takm, tek tip retim izelgesini kurma,2- alma alanlarn birletirerek ekme metodunun uygulanmas,
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
4/48
3- merkezleri arasnda uyumlatrmann salanmas,4- Satn alma ve retimin kk miktarlarda yaplmas,
5- Hzl, abuk, ucuz tesis kurma ve ayarlamalar,6- Birden fazla becerisi olan ve elastiki yetenee sahip igrenler,
7- Yksek kalite sevgisi ve dzeyi,
8- ncelikli ve etkili bakm,
9- lerlemeye ynelik alma.JITin esaslar baarl bir ok lkede ve firmada kullanlmtr. Firmalar bu metod sayesinde
dnya standartlarnda rekabete ulamay baarmtr. Bu baarlar bazen sfr yatrmla, sfr
stokla ve stoksuz retimle, stok yapmadan elde edilmittir.JITI kullanarak baar elde etmi firmalarn teknikleri;
a- Personeli takm almasna sevk edip, disiplini ve kalite konusunda tketici tevii
salayarak, herkesin kendi iiymi gibi almasn salamak,
b-Tam bir kalite kontrol salamak. Bu da her igrenin retiminin kalitesinden kendisinin
sorumlu olmasdr.c- Tam zamannda retimi ok dk bir stok seviyesi ile gerekletirmek iin de, mallarn
ihtiya olacak zamandan biraz nce retimini salamaktr.letmerin retim sistemlerinde JITin kullanlmas durumunda bir takm faydalar salanmas
mmkn olacaktr. JITin uygulanmasyla elde edilecek yararlar u eki,lde zetlemek
yararldr.- Yatrm ve uygunsuz alma ortamndan hzl bir d, Maln retimi ve sonras satnda
bekletme zaman az olacandan fazla yer ihtiyac olmamas,
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
5/48
- Maln kalitesi artar ve atk maliyetleri azalr. Atk maliyetinin dmesinin nedeni ise az
miktarda retim olacandan, yaplacak bir hatada atk da az olacaktr,- Ufak retimler sayesinde hem retilen maln, hem de stoklanacak hammadde ve
malzemenin bakm ve benzeri maliyetleri dk olur,
- Bir arada alma sayesinde de igrenler birbirlerini grr, ilerini tanr, birbirlerine
yardmc olur, iletiim hzlanr. Bunlar da takm almasnn esaslarndandr.- Merkezi retim ekli sayesinde, retim sorunlar ve retim esaslar abuk halledilebilir,- retim maliyetleri azalr, igc verimlilii artar ve rn kalitesi geliir,- Tketici hizmetlerinde gelitme olur,- Daha ufak i arklar oluur.
- Gnmzde birok retim sistemi, talebin miktar ve niteliklerindeki istikrarszlk sorunuyla
kar karyadr. Bu denli deiken ve eitli talep deiikliklerine uyum gstererek
mterinin tam tatmini ile beraber, iletmenin karlln salayabilmesi eitlilik ekonomisidir.Bu yapnn salanmas da esnek teknolojik yatrmlarda mmkndr.Gnmzde firmalar retimin otomasyonu ve entegrasyonu ile ilgili programlar zerinde
durmaktadr. Otomasyon; insan gcnn makine ile ikame edilmesidir. Bu da sermaye youn
bir yap gerektirmektedir.sermaye youn teknolojilere yaplan yatrmlar, birim retim
maliyetlerinin dmesinive retimde standartl salar. Entegrasyon; iletme iindeki
fonksiyonel birimler arasndaki fiziksel ve brokratik stoklarn azaltlmas, mmknse ortadan
kaldrlmasyla firmann btnlemi bir yapda olmasn ifade eder.retim tesislerinde esnek retim sistemlerinin devreye sokulmas ve sat, retim, satn alma
fonksiyonlarnn entegrasyonu iletmenin rn, servis dolaysyla rekebet gcn arttrr.rnein: sat-retim entegrasyonunu gerekletirmi olan TOYOTA firmas mterilerine
satn alacaklar arabalarn birok zelliini saptama olana vermektedir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
6/48
iler byk partiler yerine kk partilerle altnda, mamuldeki hatay grmeleri
kolaylar. zellikle iiler uzmanlklarna gre blmletirildilerse, ii bir ncekinden
kendisine ulaan paradaki hatay annda grp buna annda mdahale edebilir. Bu da hatal
para orann drr. Ayrca rne deer katmayan herey firedir. JIT felsefesinde firenintanm, retilecek miktar iin gerekli olan minimum dzeyde ekipman, malzeme, ii ve alan
dnda kalan hereydir.JITN LKELER1- Her retim birimi, hem mteri, hem sunucudur.
2- Mteriler ve sunucular, retim srecinin uzantsdr.3- Srekli olarak basite giden yollar aranmaldr.4- Problemi zmek yerine, nlemek gerekir.5- Malzeme, yar mamul, mamul, ihtiya duyulduu anda ( tam zamannda ) retilir ya da
elde edilir.JITN AAMALARITam zamannda retim ( JIT ) sisteminde hammadde giriinden, rn oluumu ve kna
kadar geen sre be aamadan meydana gelmektedir.leme sresi: rnn zerinde alld sre.
Kontrol sresi: rnn istenilen kalitede bulunmas, eer bu seviyede deilse, istenilenkaliteye gelinceye kadar yaplan almalar iin harcanan sre.Tama sresi: rnn biryerden dier yere tanmas iin geen sre.
Bekleme sresi: rnn, ilem grme, tama, kontrol gibi unsurlar iin bekledii sredir.Depolama sresi: Yar mamul ve mamullerin ilem grme ve veya sevk edilme iin stok
kapsamna alnp bekletildii sredir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
7/48
Bu aamalardan sadece ilem sresi rnn deerini arttran ve bununla ilgili almalar
kapsayan basamaktr. Dier drd maliyeti arttrr. Bu nedenle JITin hedefi, ileme sresi
dndaki sreleri kaldrarak, maliyeti drmektedir. Bu nedenle sfr stok, sfr makine
ayarlama zaman, sfr temin zaman ve sfr malzeme tama zerinde durulur.
NERLER
1- Tam zamannda retim bir srekli iyiletirme olarak grlmelidir.2- Tam zamannda retim bir yatrm projesi olarak ele alnmak ve iletme baznda; yatrm
giderleri, olas yararlar ile birlikte deerlendirilmelidir.NSAN POLTKALARI VE UYGULAMALARIKlasik ynetimdeki insan tembeldir, devaml kontrol altnda tutulmaldr prensibi yerine JIT
felsefesinde insanlar dnldnden daha aklldr ve kendilerine stlerinden daha yksek
standart koyarlar prensibi benimsenmitir. Yani gvensizlik yerine gven, denetim yerine az
kontrol kabul edilmitir. Ayrca bu yaklamla uzmanlama yerine genel beceriler nem
kazanm ve ok ynl iiler ortaya kmtr. esneklii dolaysyla ,iilere yaptklar i iin deil, yapabilecekleri iler iin cret denir.
inin birok ii yapabilmesi ise en ok srekli eitimle salanr.ilere verilen gven ve z kontrol sayesinde, ii kendini rn oluumunda nemli hisseder
ve ie daha iyi uyum salar, bu da i garantisini getirir. garantisi sayesinde, sorumluluk
verme, katlmla yabanclamay yok etmek gibi sorunlar ortadan kalkar.Srekli eitim, i garantisi, iletmenin eleman saysn artracaktr. Bu elemanlar, firmann
artan pazar pay ierisinde sat organizasyonlarnda kullanlabilir.
KAYNAINDA KALTE
Kaynanda kalite kavram aadaki yedi madde ile daha iyi aklanabilir.
Bunlar:
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
8/48
1- Her seferinde mkemmel para
2- i sorumluluu
3- Yeni mteri tanm4- Yeni bakm antas5- Dur ve problemi sapta6- Makinalar her zaman hazr
7- Grnebilir (saydam) ynetimHer seferinde mkemmel para: Her seferinde mkemmel para retmek iin Poka Yoke ad
verilen ad verilen otomatik hata yakalayclarla, hatal paralarn bir sonraki i istasyonuna
gitmesi engellenir.
i sorumluluu: Kaliteden sorumlu olan kiiler, kalite kontrol departman iileri ve
formenlerdir. i sorumluluu artrma yolunda kk parti miktarlarnn nemli bir etkisi
vardr. Byk partilerde iiler bir miktar hatal paray sorun olarak grmeyebilirler oysa
kk partilerde ii sorumluluu ve yardmlama artar.
Yeni mteri tanm: Her i istasyonu ayn zamanda kontrol noktasdr. Bylece bir
operasyon, bir nceki operasyonun mterisi durumuna gelir.
Yeni bakm antas: Uygun yerleim ve montaj hatt iileri iin paralarn belirgin
yerletirilmesi ileri kolaylatrr ve daha az yorucu hale getirir.
Dur ve problemi sapta: Buna gre igcnn belirsizlik ieren noktalardaki problemlerle
babaa braklarak, ii ve formenlerde dzensizliin, belirsizliin kaynaklarn ortadan
kaldrrlar bu durum, gvenlik stou mantnda ortadan kaldrr. retim srasnda bir hata
ortaya kt taktirde iiler tm hatt durdurma yetkisine sahiptir ve hatal paray yeniden
iletme grevi, hatal paray yapan iiye yada ii grubuna verilmelidir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
9/48
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
10/48
KALTE EMBERLER (QUALITY CONTROL CIRCLE)Kalite konusunda anlaml gelimeler elde edebilmenin en nemli nedeni, ii katlm ve
eitimidir. Kalite emberleri, geliimi salamak iin gerekli olan insan politikalarn ve
uygulamalarn yanstan bir metottur. Japonlarn bir icaddr. Kalite ve verimlilii gelitirmek
amacyla dzenli bir ekilde biraraya gelen kk gnll ii ekiplerinden oluur. Amerikada
ilk QCC denemesi 1974te olmutur.
QCC NASIL ALIIR?a- Gnlllk
b- Vardiya ii toplantc- Blgesel problemlerle ilgilenmekd- Veri toplamae- Problem analizif- zm alternatiflerini gelitirme ve ynetime sunmaGEREKL KOULLAR:
1- nsiyatif2- Birbirinden etkileim
3- Ak tartma ve ortak amalar.YOUNLATIRILMI YERLEM
Younlatrlm yerleim alan ve kaynak gereksinimini azaltrken, toplam retkenlii ve
kaliteyi arttran tek rn ailesine adanm bir retim yerleimidir.Japonlar ok amal, byk makineler yerine kendi gelitirdikleri ucuz, kk ve zel amal
makinelerden ok sayda bulundurmay tercih ederler. Bu da esneklik kazandrr.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
11/48
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
12/48
Geleneksel Yaklam JIT Yaklam1-Temin kaynaklar Yan sanayi
- ok - Az / Tek
- Uzak / Dank - Yakn / birletirilmi operasyon
- Sabit sipari - Uzun dnemli ilikiler
2-malat personeli / ynetim
- Bir operasyona - alanlar tm operasyonyounlama ve tamir-bakm iin eitimi younlama ve tamir-bakm iin eitimi
- Makinelerin bo - Makinalarn hazr kalmamas
bekletilmesi- Tek makina operatr - ok makina operatr
- Prosesin mhendislerce - Kalite gelitirme gruplar gelitirilmesi
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
13/48
- retilebilenin en fazlas - Gerektii kadar retim
- Karmak kontroller - Ak ynetim
3-Teslimat
- Siparie gre teslimat - Gerektiinde teslimat
- Haftalk / aylk partiler - Az ve sk (gnlk / saatlik)
- Giri kalite kontrol - Giri kalite kontrol yok
- Depo / ambarda stoklama - Kullanm noktasna teslim
malat hatt- Malzemeyi itme/ izelgeleme - Gerektii zaman ekme
- Sabit tesis yerleimi - Esnek tesis yerleimi
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
14/48
- Byk partiler - Daha kk partiler
- Yksek ara stok - Az ara stok
- Problemin gelitirilmesi - Problemin tespiti ve zm
- Son operasyonun kontrol - Her operasyonda kontrol
- Karmak retim kontrol - Basit retim kontrol ( kanban )
4-Kalite
- Kabul edilebilir - Sfr hata kalite dzeyi
- Kalite gvenlii - Kiisel kontrol / operatrn sorumluluu
- Kontrol edenin sorumluluu - Hatann yapld noktada giderilmesi
- Giri kontrol ve onay - Yan sanayi sertifikasyonu
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
15/48
OPERASYONA YNELK TASARIMrn ve ilemlerin birlikte tasarlanabilecei ekilde retim ilemlerini anlayan ve basitletiren
sistematik bir yaklamdr. Esnek otomasyon, bir partinin retiminden dierine, retimi
durrdurmakszn ve ek maliyet almakszn abuk yaplabilmesi ile salanlabilmektedir.Bir ok dzeyde karar verme yetkisi, retim hattndaki iilere devredilerek retim gecikmesiz
olarak salanabilmekte ve dk maliyetle eitlilik salanabilmektedir. Otomasyon, insan
gcnn makine ile ikame edilmesi olup; robotlar, otomatik malzeme tama sistemleri ve
esnek retim sistemleri bu kapsama alnabilir. Otomasyona ynelik tasarmlarda, teknolojik
yatrmlarn verimli iletimi firma iinde bir renme srecinin oluturulmasna yer verilmelidir.
Otomasyon basamaklari
EllesimlasyonMekanizasyonYar otomasyonTam otomasyon ( bilgisayarla btnleik retim)
AYAR ZAMANLARI AZALTIMI
Makinann bir rnden dierine geme zamannn azaltld sistematik sre olan ayar
zamanlar azaltmnda, kk kalite byklklerine erimek prensiptir.
Ayar Zaman Azaltmnn Amalar
Kk kalite byklklerine erimek
EOQ reddi ( EOQ=SSM-standart sipari miktar, ekonomik miktar ls
Kalite bykln 1e indirmek
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
16/48
lk denemede iyi para elde etmekBurada uygulanan temel sistem SMED sistemidir. Bunun yardmyla bir rnden dierine
gemeden; makineyi durdurmadan yaplabilecek iler saptanr, baz iler tamamlanr,
paralarda standartlama salanr. Ayar zamannn azaltlmasnda i sahasnn temiz,
disiplinli, dzenli olmas, her blmdeki elemann kendi sorumluluunu bilmesi gerekir.SMED sistemi ayar i ve d ayar olarak ikiye ayrlr.
D ayarlar, yeni kalbn makineye tanmas, hammadde hazrlanmas gibi; yeni kalp
makineye monte edilmeden yaplan ayarlardr. ayarlar, kalbn tutturulmas, merkezlenmesi gibi kalp montajnda ve sonrasndaki
ilemlerdir.SMED sisteminde; ve d ayarlarn birbirinden ayrlmas
ayarlarn d ayarlara evrilmesi
Makina ayar ilemlerinin btnnn ayrntl analizlerinin yaplmas eklinde aamalar
belirlenmitir.
rnein;makina ayarlar zerinde SMED uygulamasyla makine zerinde yaplan baz
almalar, makine yannda oluturulan zde bir yapda zmlenebilir. Ayn anda kalbn
farkl yzeylerinde paralel ilemler yaplarak, iilerin gereksiz zaman kayb nlenir. Makina
ayar zamanlar saat birimi ile ifade edilirken; son zamanlarda Japonyann bu alandaki
almalaryla dakikalara inen zaman birimleri sz konusudur. Bu sistem tek rakaml
dakikalarda kalp deitirme ile ifade edilmektedir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
17/48
DZGN RETM
Dzgn retim her rnden, dengeli sayda, her gn retmek iin kullanlr. Homojen retim
ak ile ilgiligereksinmelerin hzl iletiimi iin kaynak dalmnda kullanlan bir planlama
metodudur.
JIT kapsamndaki kapasite ile dzgn retim arasnda bir yzde belirlenmitir. Buna gre
JITte normal kapasitenin % 80ine denk gelen dzgn retim seviyesi elde edilmelidir. %
20lik kapasite ile dalgalanmalar karlanabilmeli ve bu dalgalanmalarn etkisi gecikme
yaratmayacak ekilde kapatlmaldrr. Ayrca uzun vadede pazarn eitilmesi ile dzgn
retime ulalabilinir. Eitilen Pazar sayesinde; nce sat sonra ret, sfr envanter sistemi
JITi destekleyici unsurlarda kurulabilir. nk pazarn eitilmesi ile taleplerin belli ltler
iin tahminlenmesi; her rnden dengeli sayda ve her gn retme stratejisini; dzgn retimi
yaratacaktr.
SATICI LKLER
Maliyetlerin drlmesi ile birlikte; tek satcyla, belirlenmi kalitedeki malzemeyi hedefleyen
uzun dnemli ortaklk sz konusudur. Firmalar ayn tedariki ile ilikide kalarak belli bir
malzeme kalitesini yakalar ve bylelikle gven stou gibi maliyet getirici durumlar ortadan
kalkar. Bunun yan sra uzun sreli allan, gvenilir tedarikilerin varl durumunda
malzemelerin kontrolsz retime girmesi durumu yaratlabilir. Bu da paketleme, paket ama,
nakliye gibi rne deer katmayan maliyetler engellenir. Tm bu kavramlar dikkate
alndnda ilgili imalat ynetim sistemleri:
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
18/48
Kanban sistemleri (ekme)
Sfr envanter sistemleri
Toplam kalite kontrol
Malzeme ihtiya planlamas
malat kaynak planlamas (tme)
EKME SSTEM
Kontrol iin yenileme sinyallerinin kullanld gerekleen tketim ile ynlendirilen bir iletim
sistemidir. JIT kapsamnda ekme sistemine KANBAN denir ve JITteki retim planlamas bu
sayede yaplr.
Kanban, retimin yetki kartlaryla kontrol altnda tutularak, fazla retimin engellenmesidir.
retim plannn bulunduu son istasyona; dzgn retime gre belirlenen retim sras rrn
eidi verilir. nceki istasyonlarda retim planndan kanban kart ile retim emirleri alnr.
Burada kullanlan JIT retim plan, dzgn retimi salayacak biimdedir. Bu planlar yllk,
aylk, haftalk, gnlk olabilir. Sadece en az stok, dengeli retim hz ile salanacak olan
beklemeleri ortadan kaldrmak bu planda nemlidir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
19/48
Kanban Uygulamasndaki Kurallar
Hatal paralar bir sonraki istasyona gnderilmez.Hatal para zerindeki problem
zlmeden retime devam edilemez. Devam edilmesi hali hatal retimin devam saylr. Bu
nedenle retim hemen kesilmelidir. Bunun iin makinalarda hatal retim hainde retimi
hemen durduracak pake-yoke- denilen- sistemler oluturulmutur. Bylelikle ilgili kiilerin
dikkati zaman kayb olmadan hemen hata zerine ekilir.
Bu sistemin olmad durumlarda hataya annda mdahale iin iiye gerektii taktirde
makineyi durdurma olana salanmaldr. Hatal para yan sanayiden geliyorsa, bu geri
gderilir ve yenisi istenilir.
Kanbann temelini oluturan gerektii kadar retimim durumunu salamak iin yalnzca bir
sonraki istasyon gerekli miktarda mal ekilebilir.
Yalnzca bir sonraki istasyonun ektii miktarda retim yaplmaldr.
retimi eitlemek. Bunun iin her istasyon bir sonrakini besleyecek kadar kapasiteye sahip
olmaldr. stasyonlar arasndaki bu al veriteki fazlalk veya eksiklik eklinde olabilecek bir
aksaklk; sistemi tkar, ilemez hale getirir. Bir nceki istasyon bir sonrakine dzenli retim
erevesinde belirlenen mal zamannda vermelidir. Yoksa, bir sonraki istasyon ekecek mal
bulamaz ve gecikme sz konusu olur.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
20/48
Kanban retimin ince ayar olarak ele alnmaldr. retim plann, iletmeye uygulayan,
kanban byk deiikliklere tepki vermez. O halde dzgn retim salanmal ki, bundan
sonraki sapmalar tespit edilsin.
Proses dengeli ve mantkl olmaldr. Hatal para retimini engelleyecek prosesler
dzenlenmelidir. nk hatal para bulunmas halinde bu bir sonraki istasyona
gderilemiyor ve gerekli mal ( mamul, yarmamul, hammadde ) salayamama riski oluuyor.
KANBAN SSTEMNN LEY
Kanban yaklamnda iletmeye gerekli hammadde, yarmamul, mamul temin eden yan
sanayi iletmenin kendi i merkezi olarak ele alnr. Bu yan iletmeler de kanban yaklamn
kullanrlar. Genelde ulam ve retim olmak zere iki eit kanban kart bulunur. Ulam kart
parann nereden nereye hareket edeceini belirtir. retim kart ise i merkezi, parti
bykl, gereken malzemeler ve standart zamanlar gibi bilgileri ierir.
Kanban atlyelerinde kullanlan tm i emirleri, i biletleri, rotalama katlar gibi formlarn
yerini alr. Yani atlyede dolaan kat says da azalr. Bu durumda rnn kalitesine birey
katmad halde, maliyet unsuru olan bu formlarn kaldrlmasyla gereksiz giderler nlemmi
olur.
Kanban ak, sistemin bir sonraki operasyon iin kulanlan miktar tamamlamak eklindedir.
rnein, bir montaj hatt iisi stok alanndan bir baka montaj
sahasna alndnda; ulam kanban bu ikinci montaj sahasndan karlr ve bu kartmalzeme tayc iiye karlann yerine yeni birisinin getirilmesi amacyla verilir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
21/48
Bu i merkezinde yaplan iin tamamlanmas ve konteynrn bu merkezden ayrlmasyla
retim kamban karlr ve i merkezindeki iiye verilir. i bu ekilde yeni konteynr
doldurmak zere almaya balar. Bu retim kanbannn i emri olarak kullanlmas
demektir. Bu ekilde ileyen kanban zinciri son rnden geriye doru yan sanayi iletmesine
kadar devam eder.
Kanban sistemi sayesinde, atlye iindeki rn hareketi ve retimi balatacak malzeme ak
kontrol edilir. Ancak retimin tm kanbanlarla kontrol edilemez.son rnde kullanlan tmpara ve alt montajlarn % 60 70I kanbanlarla planlanr ve kontrol edilir. Kontrol edilir kalan
paralar klasik planlama yntemleriyle izelgelendirilir.
ilerin, proplemin zmne ynelik neriler gelitirilmesi olanann bulunmas, kanban
sisteminin basitliidir. Buradaki problemler byk retim partileri, yan sanayi problemleri,
hurda kayplar olabilir bu problemin zmiiler asndan katlmc sreci oluturur. rnein; Toyotada genellikle byk bir sre iin
kalite kontrol emberleri kullanlr.
Anlalaca zere bu yaklamda iiler sistemin iyiletirilmesine ynelik neriler gelitirmek
yetkisindedir ve bu zendirilir. Bu sayede ii kendisinin de ynlendirecei bir sistemde
alarak i tatminini elde eder. Bunun yan sra kanban sistemi en fazla be yl iinde baka
alanlarda da gelimeyi salar.bunlar i gc verimliliinde % 30luk art envanterde % 60lk
azalma, kalite kontrol red orannda % 90lk azalma eklindeki gibi saylabilir.
Kanban sisteminin uygulanabilmesi iin aadaki kurallar uygulanr:
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
22/48
Her konteynrn bir kanban olmaldr.
Kanban bir ekme sistemidir. Daima kullanc depertman kendinden bir nceki departmandan
paralar temin eder. Ters ynde bir malzeme hareketi sz konusu olamaz ancak kanbanlar
ve malzemenin hareketi ters ynldr.
Kanban kart olmakszn para temin elde etmek mmkn deildir.
Tm konteynrlar standart miktarlarda para ierirler ve her bir para iin standart
konteynrlar kullanrlar.
retim kanbanlar ile belirtilenin dnda retim yaplmaz.
Kanban sisteminin envanter dzeyi ile temin srelerinin azaltlmasnda nemli rol oynad
kabul edilmektedir. Fakat eitli firmalarn bunu uygulamasnda farkllk olmutur. Japon
Toyota firmasnda uygulanan kanban sistemi: American Motor firmas, General Electric,
Westinghouse, RCA firmalarda uygulam ama Toyota kadar baar alnamamtr. Bu
baarszla sebeb olan sorunlardan biri temin kurulularnn durumuyla ilgilidir. ABDde
iletmelere girdi temin eden kurulularn uzak yerde bulunuu, satn alnan paralarn ou
kez dkkalitede olmas ve iilerden gelen tepkiler uygulama almalarn zorlatrmtr. Bu
balamda General Motors firmas kanban uygulamasnda GM eklinde bir uygulama
gelitirmitir. Bu uygulamada GM yan sanayi kurulularn corafi konumlarn dikkate alarak
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
23/48
gerekli baz deimelerle kanban uygulamatr. Ayrca GM, yan sanayi kurulular ile daha
sk bir ibirlii kurarak satn alnan paralarn daha tasarm aamasndan itibaren bu
kurulular ile ortak almaya balamtr. Bu durumda yan sanayi kurulular rnn kalite
ve maliyetine daha fazla zen gstermiler, karlnda da GM firmasyla olan kontratlarnnuzatlmasn istemilerdir.
Ayrca GM yan sanayi kurulularnnda bir rnek istatiksel kalite kontrol yntemlerini
uygulanmasn salamlardr. Bylelikle kendi firmalarndaki satn alnan paralarn kalite
kontrol ilemi kaldrlmtr. GM firmas bu uygulama sonularn iletmenin elde ettii saysal
sonularla ifade edersek; GM montaj blmnde 1982deki 22 olan envanter devir says
1984te 28e ykselmitir. Firmann hedefi ise bu sayy ylda 100e ykseltmektir.
Kanbann baarl olmasndaki en nemli e ana retim planndaki deimelerin minimum
dzeyde olmaldr. retim miktarlar ve retilen modellerde srekli revizyonlarn yaplmas
halinde sistem baarsz olur.
Kanban sisteminde, tam zamanunda retim kavram ok nemlidir. nk kanban, bu
kavramn gerekletirilmesinde kullanlan aralardan birisidir. Tam zamannda retim
yaklamnda ama envanterin azaltlmasdr. Bu ise srekli olarak temin srelerinin sre ii
envanterin ve tezgah hazrlk zamanlarnn azaltlmasyla salanr. Burada bahsedilen temin
sresi atlye iin herhangi bir parann retimi iin i emrinin verilmesi ile parann
tamamlanmas arasnda geen sredir. Temin sresinin uzunluu direkt olarak sre ii
envanter dzeyini etkiler.
Sonu olarak kanbanlarn saysnn azaltlmas ve / veya konteynrlardaki miktarlarn parti
bykl azaltlmas amalanr. Ancak bu azalma srekli bir ama olarak benimsenir ve
aamal olarak bu amaca ulalr.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
24/48
Ulam kanban
Para No: 33311-3501 Bir sonraki i merkezi:K123
Konteynr kapasitesi:50 Stok alan:A-12
kartlan kart says : Bir nceki imerkezi Y321
12nin 7si Stok alan: A-07
retim Kanban
merkezi No:Y321
retilecek para No: 33311-3501
Konteynr kapasitesi:50 Adet
Depolanaca stok alan:A-07
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
25/48
Gereken malzemeler:
Malzeme no:33311-3501
Stok alan:A-05
Para no:33825-2474
Stok alan:B-03
RETM YNETM ESNEK TEKNOLOJ YATIRIMLARIEsnek retimi salamak amacyla retimde olan deimeler; emek youn teknolojiden,
sermaye youn teknolojiyi geii gerektirmektedir. Buna ramen, mevcut rekabet
koularnda; deiken tketici eilimleri, talep miktarlarnda retimin standartlatrlmas
olumsuzluk yaratr. te bu balamda esnek retim sistemleri gndeme gelmektedir. Bu
sistemin zellikleri:OtomasyonBilgisayar kontrolEntegrasyonretilebilir para eitlilii
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
26/48
Otomasyonu; yksek kalitede, sabit hazrlanma sresi ekonomik sipari gibi miktarn
belirlenmesi, birim retim maliyetlerinin dk olmas bakmndan yararlar yaratr. Buna
ramen emein bol ve ucuz olduu ortamlarda, eldeki model en iyi ekilde proraml olarak
kullanlmaldr. Ama esnek teknoloji yatrmlar bunu kullanmaz.
Bilgisayar kontrol; sayesinde almalar kolaylkla incelenir. Darboazlar giderilir ve
gerektiinde ani mdahale salanr. zellikle dzgn retimin salanmasnda ve daha nce
bahsedilen ekme sisteminin gereklerinden biri olan hatal parann bir sonraki istasyona
gnderilmemesindeki etkileri grlr.Entegrasyon; retim birimlerinin uyumunu,retim stoklar ve retim hatalarnn en aza
indirgenmesi, bilgisayarn etkin kullamna yardmc olacaktr. Esnek retimde salanan rn
eitlilii ise pazar paynn artmas, rekabet stnl gibi durumlar oluturur. Tm bunlar
verimliliini salar. retim ynetimi ise srasyla retim stratejisi, retim planlama retim
kontrolnkapsar. O halde esneklikle ilgili yatrmlar retim ynetiminde veriken srelere
uygun olarak yaplmaldr.RETMDE ESNEKLE ETK EDEN FAKTRLERretim sisteminin teknolojik zellikleriUygulanan retim politikalarBenimsenen stratejik hedeflerUygulamada kazanlan deneyimlerTm bu faktrler, planlama, iletme, performans, ynetim gibi fonksiyonlar zerinde etkilidir.Bir firmann;
Makina arzalarTakm anmalarMakinann i yklerindeki deiiklikler
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
27/48
Talebin miktar ve kompozisyonundaki deiikliklerEnvanter dzeyindeki deiiklikler
Operasyon srelerindeki deiikliklerDarboazlarn olumasretim teknolojisindeki deiikliklerrn yaam emberlerinin ksalmas
Rekabet koullarndaki deiikliklerGibi deiikliklerle mevcut retim sistemi etkilenebilir. Esneklik, retim sisteminin karlat
deiikliklerle ba edebilmesini salar. Bu ekilde olan Mondelbauwun tanmlamasndan
sonra Gupta ve Buzacatt, duyarllk ve kararllk eklinde iki kavram ortaya atmlardr.Bu balamda performans lleri devreye girmektedir.
PERFORMANS LMDuyarllk, sistemi etkileyen bir deiiklik karsnda performansn bozulup bozulmadn
gsteren deikendir ( 1- 0 eklinde).Kararllk, bir deiiklik karsnda performansn bozulduu durumda bir deiiklik iin
duyarllk deikeninin 1 deerini ald durumda, performansn kolaylkla dzeltilip
dzeltilemeyeceini gsteren 1 0 deikendir.Sistemi etkileyen deiikliin bir makine arzas olduunu dnelim. lgili performans
ltnn yar mamul envanter dzeyi olduunu ve bu dzeyin ykselmesinin darboazlara
neden olacan varsayalm. Makina arzasna ramen yar mamul envanter dzeyi
ykselmiyorsa; duyarllk deikeni 0 deerini alr. Bu istenen, amalanan bir durumdur.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
28/48
Duyarllk deikenini 0 veya kararllk deikeninin 1 deerini almas, sistem performansnn
deiikliklere ramen korunabildii veya deiikliklere uyum saladn ifade eder. O halde
duyarll dk, kararll yksek olan sistemler esnektir.Performans ltlerinin seilip deerlendirilmesi iin, performans hedeflerinin seilmesi
gerekir ki esnek teknoloji yatrmlar baarl olsun.
Genel olarak esneklikle ilgili;Performans deerlemePlanlama
Finansal deerlemeok amal karar verme modelleri performans ltlerinin belirlenmesinde temeldir.KALTE KONTROLKalite kavram literatrde eitli ekillerde aklanmakla beraber, ksaca belli bir yapnn
etkinlik dzeyi olarak tanmlanabilir. Bazen, kalite kavram yapnn herhangi bir zelliini
temsil etmektedir. rnein, bir ipliin kopma gc yaz ilerinin doruluk derecesi gibi.Kontrol ise, nceden saptanm politika ve kararlar dolaysyla, yine nceden saptanm
iletme amalarna ynelen gtr.Kalite ve kontrol kavramlarn ayr ayr tanmladktan sonra kalite kontrol kavramn da yle
aklayabiliriz; kullanma uygunluunu salayacak, yani giriimin kalite fonksiyonunuyrtecek eylemler topluluunun tmdr. Kalite kontrol, tesadfi rnekler aral ile srekli
teste dayanarak muayene eden ve ktlarn kalitesini tm retim ilemi boyunca srdren ve
gelitiren ekonomik ve etkili bir sistem olarak tanmlanabilir. Yani kalite kontrolnde retimi
yapan modellerin rnekleme yoluyla srekli teste bal tutulmas sz konusudur.
KALTE KONTROLNN AMA VE ARALARI
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
29/48
statistiksel kalite kontrol Walter A. Shewhant tarafndan bulunmutur. Shewhant belli
telefon irketlerinde bu yntemle telefon paralarnn kontroln yapmtr. statistiksel kalite
kontrolnn en nemli aralar Shewhart kontrol emalar ad verilen emalardr. Shewhart
teknii kalite deiiminde saptanabilen, nedenleri ayrlabilen stn bir tekniktir. Genellikle 4ayr teknik kalite kontrolnde istatistiksel kontrol metodlar kullanlmaktadr.1- llebilir kalite zellikleri iin Shewhart kontrol emalar: teknik dilde; deikenler iin
emalar ya da X ve R ( ortalama ve aklk) veya X veya ? ( ortalama ve standart sapma
emalar) olarak geer.
2- Hata oran ( kusur yzdesi ) iin Shewhart kontrol emas; teknik dilde bu emalar P-
emas olarak tanmlanr.3- nite bana kusur says iin Shewhart kontrol emas ki bu da teknik olarak C- emas
olarak bilinir.Kabul rneklemesiPROSES KONTROL VE KONTROL DYAGRAMI(EKME SSTEMNDE KULLANILMITIR)Bir mamuln birinden dierine, rnekten rnee veya yndan yna llen kalitesi daima
farkl olur. Proses ne kadar iyi planlanrsa planlansn ve alma koullar yeterince
denetlense de bu varyasyonlar mevcuttur.retim ilemine ilikin varyasyonlar iki ayr tip gten doar.Prosesin tabiatnda bulunan ihtimaller kanlmaz glerdir. Bu tr gler kimlii
belirlenemeyen faktrler grubundan oluur. Bunlardan herhangi birinin tek bana etkisi ok
kktr ve bu etki ktlarn kalitesinde fark yaratmaz. Fakat bu faktrler toplu olarak
ilemde belli varyasyonlara neden olur. Ortak ans, tayin olunamaz veya kontrol edilemeyen
sebep ile isimlendirilir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
30/48
lemin tabiatnda deiiklik yaratan glerdir. Bu tr gcn varl mevcut proses ile retilen
mamullerin kalitesinin ortalama deerini ve / veya dalmn deitirebilir. Bu gcn
nedenleri, alet tanmas, operatrn dikkatsizlii, hammaddedeki varyasyonlar, dalgalanan
g tedariki olarak saylabilir. Bunlara genellikle zel, tayinedilebilir, kontrol edilebilir nedenlerdenilmektedir.
ans deikenlerinin kontrol olanakszdr ve onlar kontrol amacyla para ve zaman
harcamas gereksizdir. statistiki kalite kontrolnn yaplmas halinde, tayinedilebilir
varyasyonlar nceden belirlenebilir.
X R KARTI VE / VEYA ? KARTININ ORTAK KULLANILMASI
Kalite kontrolnde kullanlan istatistiksel kalite kontrol metodlarndan biridir. Kalite
karateristikleri bir deikenle ifade edilemediinde bir proses hakknda harekete geme
konusunda temel olarak ortalamalarn kullanabilir. Ancak bir prosesin kalitesini gsterme
bakmndan tek bana ortalama ounlukla yetersizdir; nk bir prosesde ( retim
ameliyesinde ) ortalama kontrol altnda kald halde rnek deikenlii artabilir. Bu artn
prosesden elde edilen bireysel maddelerini ya gereinden daha byk ya da istenilenden
daha kk olduunu gsterir. Alternatif olarak; ok ar, ok hafif, gereinden fazla kuvvetli
veya zayf olduuna iaret eder. Yani, ortalama kalite yeterli olsa da; esneklik, mamulde
eitlilik amalyorsa; X kartnn proses varyabilite kart ile birlikte kullanlmas gerekir.Baz amalar, bu kartlardan sadece birinin kullanlmasn yeterli yapabilir. Ortalama ve
standart sapma iin kontrol kartlaryla yaplan denemeler kontroln yeterince yaplamad
durumlarn prosesin, daima ortalamay etkileyen nedenlerle birlikte olmas yalnz X kartnn
kullanmn uygun yapar. te yandan ortalamann denetimi nemsiz kalabiliyorsa R veya ?
kart kullanlabilir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
31/48
GELENEKSEL MUHASEBE LE JIT MUHASEBESNN MALYET VE YNETM
MUHASEBELER AISINDAN KARILATIRILMASI
Gnmzde gerek lkeler aras, gerekse iletmeler aras rekabet ortamnda, dikkatler imalat
faaliyetlerine yneltilmitir. Buna bal olarak, yeni sre ve ak teknolojileri, yeni stok sistemleri ve
malzeme elleleme teknikleri, retim, mhendislikte ve tasarmda yeni bilgisayar yetenekleri ve
alma gruplarnn ynetiminde yeni yaklamlar kefedilmeye balanmtr. Bu gelitirilen
teknolojilerin yansra sanayi iletmelerinde insan gc yerine otomasyona gidilmesi, maliyet
muhasebesi ve dolasyla ynetim muhasebesi sistemlerini etkilemekte ve etkilemeyede devam edecei
phe gtrmez bir gerektir. Ancak yeni imalat teknolojileri arasnda yer alan ve yukarda en son
ifade edilen otomasyon, maliyet ve ynetim muhasebesini etkileyen en nemli teknolojik gelime
olmutur.
Maliyet muhasebesi sistemleri youn igcne dayanan faaliyetler ile byk lde
otomasyona dayanan maliyet merkezlerine uygulanmas ve birbirlerine uyumlu hale getirilmesi iin
gelitirilmelidir. Zira, birok imalat iletmesi farkl maliyetleme modeli gerektiren igc ve
otomasyona dayal bir maaliyet merkezleri karmna sahiptir ve sahip olacaktr.
GELENEKSEL MUHASEBE LE JIT MUHASEBESNN MAALYET
MUHASEBES AISINDAN KARILATIRILMASI
Kalite ve retim kontrol sistemi olarak geleneksel uygulamalardan farkl bir yapya sahip ve
esas itibaryla farkl bir imalat tr olan JITe gre yeni maliyet muhasebesi yntemleri
gelitirilmektedir.
Sz konusu deiimlerin temelindeki nedenler aadaki gibi sralanabilir;
o Mamul maliyetlerinin daha gereki ekilde saptanmas: Muhasebe
sistemi, yneticilerin temel mamul maliyeti bilgi kayna olmaktadr. Bu nedenle
mamul maliyetlerinin doru olarak hesaplanmas fiyatlama, mamul karm ve
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
32/48
maliyet tabanl demelerin bulunduu szlemeler ile ilgili daha etkin kararlar
alnmasna olanak verir.
o Fiili maliyetlerin daha etkin bir ekilde kontrol edilmesi: JIT felsefesi
ayr ayr ve blmsel maaliyetler yerine bir btn olarak iletmenin tm ile ilgili
toplam maliyetlerin azaltlmasn amalar.
o Muhasebe sistemi maliyetlerin azaltlmas : JITin esasn oluturan
tm faaliyetlerin basitletirilmesi anlay muhasebe sistemine de yansyarak sz
konusu sistemin maaliyetini azaltmaktadr.
Yukarda belirtilen nedenlerin maaliyet muhasebesine etkileri aadaki biimde
gerekleebilir.
1. Maliyetlerin direkt olarak izlenebilirliinin salanmas: Mamullerde
dorudan datm yapacak maaliyet tr saysnn artmas, JITn mamul
maliyetlerini saptamada en nemli etkisi olmaktadr.
2. Personel ltlerinin deimesi: JIT uygulamalar toplam maliyet
ynetimini n plana karm ve buda performans l sistemlerinin deimesine
neden olmutur.
GELENEKSEL MUHASEBE LE JIT MUHASEBESNN YNETM MUHASEBES
AISINDAN KARILATIRILMASI
Geleneksel muhasebe ile JIT muhasebesinin ynetim muhasebesi asndan karlatrlmasn
bir vaka analizi ile yapabiliriz.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
33/48
Ynetim muhasbesinden, iletmelerin gemi performanslarn deerlendirmelerine ve
gelecee ilikin kararlar almalarna yardmc olmas beklenir. Bu uygulamalar, direkt olarak
yneticilerin nasl davranacaklarn ve firmann nihai karlln etkiler. Yeni bir firma olarak
Quantum, retim art iin nceden herhangi bir muhasebe sistemi kullanmaya istekli deildir. Ancak,sz konusu firma kendi sahip olduu allm muhasebe sistemini gelitirmek iin ideal bir
pozisyondadr. Firma yetkilileri, katma deer faaliyetlerinin llmesi zerinde dikkatleri toplayan ve
JIT muhasebesi olarak nitelendirilen basit ve masrafsz bir sistemi kullanmay arzu etmektedirler.
Biz JIT muhasebesi ile geleneksel imalat muhasebesi arasndaki baz nemli farkllklara dikkati
ekmek iin Quantum firmasnn JIT yntemine gre gelitirilen muhasebe sistemi ile dier bir firma
tarafndan kullanlan sistemi karlatracaz.
Elektrikli monitor techizat reten ACME imalat irketi (takma isim) JIT sistemine gemeyi
dnen 40 yllk bir firmadr. ACME srekli olarak deerlendirilmesi ve gncelletirilmesi gereken
hammadde ve iilik standartlar ve sapmalara dayanan geleneksel bir muhasebe sistemi
kullanmaktadr. Daha sonra aklanaca gibi, genel imalat maliyetleri standart kapasiteye dayanan
tam maliyet yntemi kullanlarak kapitelize edilmektedir. Geleneksel muhasebe o kadar karmak ve
zaman alcdr ki, ACME gibi firmalar kompterize edilmi ynetim bilgi sistemlerine gereksinim
duyarlar. Birka yz mamul ve birka srece sahip olan ACME firmas, devaml olarak her bir i
merkezindeki sapmalar hesaplamak ve yeni standartlar tespit etmek zorundadr. Ayrca, safhalar aras
stok seviyeleri dikkatli bir ekilde izlenmeli ve kontrol edilmelidir. retim hakknda karar verildiinde
st ynetim; iilerin ksa dnemde bir batk maliyet olmasndan dolay, geleneksel muhasebe
uygulamasn kullanan direkt maliyetlemenin retim seviyesindeki artma ve azalmann farkllaan
maliyetini doru bir ekilde yanstmadn bilmektedir. Sz konusu sorun burada ortaya kmaktadr.
yleki bu durumda, ACME firmas kendi muhasebe sisteminden elde ettii bilgiye dayanarak belirli
bir mamuln fiyatn asla krmayacaktr.
Buna karlk Quantum firmas kendi toplam performansn len basit standartlar
kullanmaktadr. Tamamlanm bir birimi imal etme maliyetinin byk bir ksm satclar tarafndan
gderilen paralarn maliyeti olmaktadr. Endirekt iilik her dnemde hesaplara katlmaktadr ( Vergi
muhasebesinde harici raporlama amacyla kullanlan kaytlar, ynetim muhasebesi kaytlarndan
ayrlmaktadr. ilik ve genel imalat maliyetlerinin byk bir ksm stoklara yklenmektedir. Dahili
gelir hizmeti montaj iilik maliyetlerini kapitelize etmeyen bir firmaya ait bir sorundur ).
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
34/48
Quantum firmas tarafndan ynetim amalaryla kullanlan muhasebe ltleri aadadr,
o Aylk kt oran: Toplam sre etkinlii lsdr.
o Birim bana kullanlan sre: Toplam iilik miktarn bir ay iindeki
toplam ktya blmdr. Toplam iilik, direkt ve endirekt iilikleri kapsamaktadr.
Birim bana alma sreleri, retim alanlarnn kendi ileri ve dier kiilerin ilerini
ne kadar iyi rendikleri hususunda iletmeye fikir verir.
o Stok devirleri: Sat deerinin hammadde, yar mamul ve mamul mal
miktarna blmdr. Stok devirleri, ynetime, mamullarin her sat seviyesindeki
nisbi stok hareketlerinin bir lsn vermektedir.
o Birim bana direkt imalat maliyeti: Quantum firmas iilii batk bir
maliyet olarak deerlendirdiinden, birim bana hammadde maliyetinin bir ls
olarak hizmet eder.
o Quantum firmasnn sipari seviyelerinden daha fazla miktarda
satclardan temin edilen paralar listeleyen ar stok raporu: Bu istisnai rapor stok
devir saylaryla geniletilmekte olup, Quantum firmasnn retim sorunu veya ar
ykleme trendinin bulunduu hususunda uyarmaktadr.
Quantum firmasnn JIT muhasebesinde, btn durumlarda kullanlan hammadde toplam
retim seviyesine bal olmaktadr. Yar mamuller fiziki olarak almann ilk ksmlarnda bilgi
verdiimiz kanban sreci ile snrlandndan, yalnzca kk bir miktarda deiecektir.
Kanban disiplini, tek tek stok seviyelerini kontrol etmenin olduka etkin bir aracdr. Yar
mamuller sre tasarm ile kontrol edildii iin, JIT muhasebesine ait performans lleri, hammadde
masraflarn ve ktlarn izlemek suretiyle basit bir ekilde hesaplanabilir.
Dier JIT muhasebesi lleri ise unlardr:
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
35/48
Performans lleri olarak adapte edilebilen dier tm kriterleri Quantum firmasna bildirdik.
Sz konusu kriterler aadadr.
o Dz bir yerleim hatt: yi bir yar mamul stoku gstergesidir. Bu
kolay bir ekilde gzlenmekte olup, stok seviyelerine ilikin bilgi ok abuk bir
ekilde ynetime ulatrr. Burada daha az yer kullanm daha byk miktarda yar
mamul stoku anlamna gelmektedir.
o Dnm sreci: Maliyetlerin yklendii stokun faaliyetsel bir
lsdr. Bu da kt orannn tersidir. Daha dk dnm sresi, hammadde
demeleri ve gelir tahsilat arasnda daha az sreyi montaj dnda ve montaj
esnasnda daha az kuyruk olumasn ve daha az dnm sresini yanstr. Ayrca
daha ksa dnm sresi, iletmenin sipari almasn ve genel olarak piyasann
ihtiyalarna daha fazla cevap vermesini salayabilir.
o G..M. etkinlii: Endirekt imelet meliyetlerinin mamul dnm
sresine blmdr. Bu ise JIT srecinde mamul dnm sresi azaldndan,
personel ve bilgisayar giriimlerine ait masraflarn ( Quantum firmas durumunda
direkt iilik ) ya ynetim tarafndan izlenmesini ya da incelenmesini salar. ( Bu
toplam performans ls, Dick Schonberger ve Tom Schmitt tarafndan ileri
srlmtr).
o Kalite lleri: Gei oran ve baarszlk alan oranndan ibarettir.
Gei oran, kalite testinin birinci aamasndan geen rnlerin yzdesidir. Baarszlk
alan oran ise, bir mterinin belli bir mamulle ilgili sorunlarnn ne kadar sk ortaya
ktnn lsdr.
o Hizmet seviyesi: Mteri tarfndan ileri srlen teslim tarihini veya
sipari miktarn karlayan imalat sresi orandr.
Quantum firmasnda stok bulundurma ya da satma alternetiflerinin karlatrlmas aadaki
gibi yaplmtr.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
36/48
Geleneksel muhasebe, yar mamul ve mamul mal stokunu byk seviyelerde tutabilir. ayet,
belli bir alma alannn yneticisi yalnzca standartlar ve sapmalar zerinde inceleme yaparsa, yar
mamul stoklar artabilir. Akll karar alclar olarak ou yneticiler dikketlerini iletmenin toplam
karll zerinde deil, sz konusu stok deerinin nasl tespit edilecei zerinde glkle toplarlar.Sonu olarak, mteakip alma alan darboaz ierisinde olsa bile, bir nceki alma alan yksek
etkinlie ulamay salayacak kapasitede retmek zere ynlendirilebilir. Yar mamullerinin byk bir
ksm ise yan rndr.
Sonu olarak, Quantum firmasndaki JIT muhasebesi uygulamas, sz konusu firmann retim
yntemleriyle olduka iyi bir uyum salamaktadr. Bu analizin seyri, muhasebe departmannn kk
imalat ayrntlarna girmek yerine maliyet ve kar rakamlarnn nemli ynleri zerinde konsantre
olmasn salayabilecek toplam iletme pozisyonuna yneltmekte ve dikkatleri burada toplatmaktadr.
imdiye kadar, Quantum firmas baarsnn gittike artan nemli bir unsuru, bu firmann
dikkatini srekli gelimeler zerinde toplamas olmutur. Bu iletmenin durumunu gelitirmek iin
muhasebe kadrosunda bulunan elemanlar dier departmanlarn ihtiyalarn karlamak
istemektedirler.
alma merkezi etkinlii yerine gerek kar len yeni ynetim muhasebesi yntemleri,
Quantum firmas ynetiminin doru iletme kararlar almarnda nemli bir role sahip olmaya devam
edecektir.
*** kinci bir uygulama rnei olarak TOYOTA modelini ele alacaz.
JIDOKA- OTOMASYON
Jdoka ngilizce de karl otomasyon olan bir terimdir. Otomasyon bir lde otomasyon
olgusunu iermekle berabar sadece tezgahlarla snrl kalmayp manuel sreleri ve operasyonlar da
ieren bir kavramdr. Her iki durumda da otomasyon retim hatalarn bulma ve dzeltmeye ynelik
bir teknik olarak tanmlanabilir. Otomasyon teknii her zaman aada belirtilen iki mekanizmay
ierir:
1. retim hatalarn bulmaya ( ortaya karmaya ) ynelik bir
mekanizma.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
37/48
2. retim hatalarnn saptanmas halinde, retim ya da tezgahn
otomatik olarak durmasn salayan bir mekanizma.
TOYOTA sisteminde otomasyon kalite kontrol ieren bir tekniktir, nk bu yaklam retim
hattndan hatal paralarn gemesini kesinlikle engellemektedir. Bir retim hatasyla karlaldnda,
retim hattnn durmas, probleme annda mdahale edilmesini, dzeltici nlemlerin alnmasn ve
benzer hatalarn tekrarnn nlenmesi annda salanacaktr.
Otomasyon uygulamas ile salanan dier kazanlar ise aada sralanmtr.
1. gc saysndaki azalma nedeniyle maliyetlerin azalmas:
Belirlenen retim miktarna ulaldnda ya da bir retim hatas ortaya ktnda
otomatik olarak tezgahlarn durabilmesini salayan mekanizmalarn tasarm,
tezgahlarn almasn izleyen nezaret iilerinin saysnn nemli lde azalmasn
salamtr. Sonu olarak manuel operasyonlarn byk lde tezgah
operasyonlarndan ayrlmas mmkn olmu, bu durum A tezgahnda ii biten iinin
B tezgahna giderek buradaki ilemleri balatabilmesini baka bir anlatmla bir iinin
birden fazla tezgahta almasn salamtr. ilerin birden fazla tezgah
altrabilmeleri ise igc saysnda ve dolaysyla retim maliyetlerinde nemli
kazanlar elde edilmesini gerekletirmitir.
2. Talep deimelerinin uyum salama becerisinin artmas: Tm
tezgahlarn sadece hatasz paralar retmesi ve istenilen retim miktarna
ulaldnda otomatik olarak durmas, otomasyon yoluyla fazla envanterlerin ortadan
kaldrlmasn, tam zamannda retimin gerekletirilmesini ve talep dalgalanmalarna
hzl uyum salamasn gerekletirecektir.
3. nsana sayg kltrnn gelimesi: Otomasyona dayal kalite kontrol
uygulamalarnn denetiminde retim srecinde saptanan hata ya da problemlere
annda mdahale edilmesi ilkesi yeralr. Bu ilke imalat ortam genelinde iyiletirme
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
38/48
faaliyetlerini hzlandr ve bu yolla iinin sorun zme srecine katld ve insana
saygnn nem kazand bir rgt kltrnn gelimesini salar.
OTOMASYON VE TOYOTA RETM SSTEM
Bu blmde TOYOTA retim sisteminde otomasyonun nasl uyguland incelenecektir. Bu
erevede ele alnacak konu balklar aada zetlenmitir.
o retim hatt ya da tezgahlarn otomatik olarak durdurulmas amacyla
kullanlan zel aralar.
o
ilerin otomasyon uygulamasna uyum salamasnda kullanlanteknikler.
o retimin izlenmesi amacyla kullanlan yntemler.
o Saptanan hata ya da problemleri dzeltme yollar.
RETM DURDURMA YNTEMLER
Genelde, saptanan bir hata ya da sorun karsnda retim hattn durdurmak iin iki farkl
yaklam uygulanr.
i. Otomatik aralar yardmyla hatay
saptayp, otomatik olarak hatt durdurmak.
ii. iler tarafndan yaplan deerlendirme
dorultusunda sorunlar saptayp, hatt durdurmak.
retim hattnda alan her ii retim ilemlerinin standart operasyon izelgesine uygun
olarak yerine getirmesi durumunda hatt durdurma yetki ve sorumluluuna sahiptir. Bu durumun
ortaya kmasnn genelde iki temel nedeni vardr:
i. i
saysnn azaltlmas (Shoninka) sonucunda, evrim zamanlar ok
ksalm olabilir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
39/48
ii. nceki
operasyonlarda yaplan hatal retim nedeniyle sonraki istasyonlarda
hatt durdurmak gerekebilir.
rnein, herhangi bir istasyon iin belirlenen evrim zaman 70 saniye iken operasyonu 80
saniyede tamalayabiliyorsa her evrimde ii, hatt 10 saniye iin durdurmak zorunda kalacaktr. Aksi
halde ii operasyonu tamamlayamyacak ve hatalar ortaya kacaktr. Ancak hattn durdurulmas
nezareti ve mhendislerin dikkatini derhal bu noktaya ekecek ve ilem zamannn 80 saniyeden 70
saniyeye indirilmesi iin gerekli iyiletirme almalarnn balamasn salayacaktr.
Bu sistemde, azalan ara stoklar nedeniyle nceki istasyondab hatal para gelmesi skl
artacaktr. Bu skln artmasnda igc saysnda yaplan azaltmalar da rol oynayacak, azalan
bekleme zamanlar nedeniyle hatal parann dzeltilmesi yada envanterden hatasz paralarn
getirilmesi mmkn olmayacaktr. Bu durumda hatalar derhal farkedilerek hattn durdurulmas
yoluyla sorunun zm iin gerekli nlemlerin alnmas salanacaktr. Bu ekilde eer varsa
rndeki tasarm hatalar ya da nceki atlanan ya da ihmal edilen operasyonlar derhal ortaya
kacaktr.( 30 sayfada ekilde gsterildii gibi )
retim hattnn hatal paralar ya da standart operasyon izelgesine uyumsuzluk nedeniyle
durdurulmas uygulamasnda ustaba ya da nezaretilerin sorumluluklar iki ynldr.
i.
Ustaba, iilere ncelikle, sadece iyi paralarn hattan akmasn
salamak amacyla hatal paralar saptamay ve bu noktada hatt
durdurmay retmek zorundadr.
ii. Hat
durduktan sonra, ustaba hatann nedenini bulup hatay dzeltmek
zorundadr.
i yargsna dayanarak hattn durdurulmas yaklamnda kilit nokta her iinin hatt
durdurma yetkisine sahip olmasdr. Bu uygulama ile Toyota sisteminde insana verilen deerden
dolay son derece insancl bir alma ortam yaratlmtr.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
40/48
Ancak, Japon uygulamasnn amerika ve avrupa lkelerine tantmnda en ok kar klan
konulardan biriside ii yargsyla retimi durdurma yaklam olmutur. Amerikal mhendisler
iilerin i yapmamak yada ii yavalatmak iin hatt durdurabileceklerini ve bu konuda iilere
gvenemiyecekleri grn savunmular, zelikle part-time ya da mevsimlik iilele alldndabu sorunun daha da byk boyutlara ulalaca ileri srmlerdir.
i motivasyonunun dk olduu i ortamlarnda bu tr sorunlarn ortaya kaca
bilinmektedir. Bu nedenle sadece insan yarglarna dayanan kalite kontrol sistemlerinin tm i
ortamlarnnda baarl olma ans dk olacaktr. Bu konuda ortaya kabilecek sorunlar nlemek
amacyla bir takm mekanik cihazlarn devreye sokulmas ve bu cihazlar yardmyla hattn otomatik
olarak durdurulmas yaklam gelitirilmitir.
nsan yargsna yardmc mekanik kontroller
retim hatt zerinde her hangi bir istasyonda iinin belirlenen evrim zaman iinde
operasyonu tamamlayamamas durumunda hattn otomatik olarak durdurulmas iin baz mekanik
cihazlar gelitirilmitir.
Bu cihazlar hattn durdurulmas konusunda iilere yardmc olarak, insan faktrndenkaynaklanabilecek baz hatalarla hattn gereksiz yere durdurulmasn yada durdurulmas gerektii
halde retime devam edilmesini engellemek amacyla kullanlmaktadr.
2. Azalan bekleme zamanlar 1. retim ilemlerinin
nedeniyle hatal paralarn belirlenen evrim zaman
dzeltilmesi ya da envanterden iinde bitirilememesi
hatasz paralarn getirilememesi
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
41/48
i yargsna dayanarak hattn durdurulmas yaklamnda kilit nokta her iinin hatt
durdurma yetkisine sahip olmasdr. Bu uygulama ile Toyota sisteminde insana verilen deerden
dolay son derece insancl bir alma ortam yaratlmtr.
Ancak, Japon uygulamasnn Amerika ve Avrupa lkelerine tantmnda en ok kar klan
konulardan biriside ii yargsyla retimi durdurma yaklam olmutur. Amerikal mhendisler
iilerin i yapmamak yada ii yavalatmak iin hatt durdurabileceklerini ve bu konuda iilere
gvenemiyecekleri grn savunmular, zelikle part-time ya da mevsimlik iilerle alldnda
bu sorunun daha da byk boyutlara ulalaca ileri srmlerdir.
i motivasyonunun dk olduu i ortamlarnda bu tr sorunlarn ortaya kaca
bilinmektedir. Bu nedenle sadece insan yarglarna dayanan kalite kontrol sistemlerinin tm i
ortamlarnnda baarl olma ans dk olacaktr. Bu konuda ortaya kabilecek sorunlar nlemek
amacyla bir takm mekanik cihazlarn devreye sokulmas ve bu cihazlar yardmyla hattn otomatik
olarak durdurulmas yaklam gelitirilmitir.
nsan yargsna yardmc mekanik kontroller
retim hatt zerinde her hangi bir istasyonda iinin belirlenen evrim zaman iindeoperasyonu tamamlayamamas durumunda hattn otomatik olarak durdurulmas iin baz mekanik
cihazlar gelitirilmitir. Bu cihazlar hattn durdurulmas konusunda iilere yardmc olarak, insan
faktrnden kaynaklanabilecek baz hatalarla hattn gereksiz yere durdurulmasn yada durdurulmas
gerektii halde retime devam edilmesini engellemek amacyla kullanlmaktadr.
Mekanik cihazlarda, temel ilke iinin evrim zaman iinde iini tamamlayamamas
durumunda, hattn kendiliinden durdurulmas ve zaman yetersizlii nedeniyle oluabilecek retimhatalarnn engellenmesidir. Bu sistemlerin, retim hatlarnda kulanlmas nceleri iiler tarafndan
tepki ile karlanmtr.
Ancak bu sistemin, iileri retim hattnda oluabilecek problemleri saptama ve dzeltme
yknden kurtarmak amacyla gelitirilmi olduunun, nezareti ve ustabalar tarafndan alanlara
anlatlmas ve zaman iinde sistemin yararlarn grlmesi, oluan tepkilerin giderilmesini salamtr.
retim hattnn durdurulmasnda Kusursuz sistemler:
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
42/48
Gerek tezgah ilemleri gerekse manuel operasyonlarda yaygn olarak kullanlan bu sistemler
yukarda aklanan mekanik kontrol cihazlarna byk lde benzerlik gsterir. Ancak bu sistemler,
sadece zaman iinde operasyonun tamamlanamamas durumunda retim hattn durdurmazlar.
Kusursuz sistemler, mekanik kontrollerden farkl olarak iinin gznden kaan retim hatalarndasaptayacak ekilde gelitirilmitir. Kusursuz sistemler temel eden oluur:
i. rn yada srete anormallik yada
sapmay saptayan dedektr
ii. retim hattn durduran bir engelleyici cihaz
iii. Ustaba ya da iinin dikkatini ekmek
zere bir lambay yakan ya da bir zili aldran sinyal cihaz
Kusursuz sistemlerin en nemli zellii rndeki hatalarn belirlenebilmesidir. Bu amala,
kusursuz sistemlerde kullanlan dedektrler kullanlan hata yakalama yakalamna uygun olarak
temel snfta toplanrlar:
Temas yntemi: Bu yntemde rnn biim ya da boyutlarnda olabilecek herhangi bir
farkll yakalamak zere elektrik gzler kullanlr. Bu yntem daha ok rndeki belirli bir zelliin
kontrol ya da retim srecindeki belirli bir aamann doru yaplp yaplmadn belirlemek iin
kullanlr.
Tam kontrol yntemi: Bu yntem, temas ynteminin aksine bir operasyonun tm aamalarn
tamalayp, tamamlanmadn belirlemek amacyla kullanlr. Bu yaklamda da sklkla elektrik
gzlerden yararlanlr. rnein bir punta kayna operasyonunda bir saya otomatik olarak yaplan
kaynak saysn saptar ve eer gerekletirilen kaynak saysyla yaplmas gereken kaynak saysnda
bir farkllk olursa bir zil alar. Bu ekilde srecin btnyle tamamlanm olduu kontrol edilir.
Hareket aama yntemi: Bu yntemde iinin standart operasyon setinde olmayan aamay
fazladan yapmas gereklidir. rnein bir istasyonda metal gemelerin yuvaya taklma ilemini
inceleyecek olursak deiik tipteki yuvalardan dolay her yuvaya bir Kanban ilitirilerek farkl tiplerin
karmas engellenmitir. Ancak buna ramen her ay birka tane uygun olmayan metal gemenin
taklm olduu belirlenmitir. Bu durumda her kanbann alt ucuna aliminyum folya ilitirilmitir.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
43/48
inin nne yuvalar geldiinde, ii kanban alarak zel olarak hazrlanm kanban kutusuna
yerletirir kanban kutuya yerletiridiinde bir sensor aliminyum folyenin pozisyonuna gre uygun
metal geme kutusunun stndeki krmz n yanmasn ve kutunun almasn salar.
Yukarda ana hatlaryla ele alnan kusursuz sistemler sadece rn kalitesini garantilemekle
kalmayp, iilerin yorucu ve monoton detaylarla uramalarn engelleyerek, daha yaratc ve insana
sayg ilkesinin egemen olduu bir alma ortamnn yaratlmasna da katkda bulunurlar.
GRSEL KONTROLLER
Otomasyonun uygulanmasnda, retim hattnn durumu ve retimin akn izlemek amacyla
deiik grsel kontroller kullanlr. Kusursuz sistemlerin birou retim hattndaki bir anormallii
belirtmek amacyla genellikle bir k ya da grsel bir sinyalden faydalanrlar. retim hattnda
kullanlan dier grsel kontroller yledir:
o Andon ve arma lambas
o Standart operasyon formlar
o Kanbanlar
o Dijital panolar
o Stok tabelalar
Andon ve arma lambas: Otomasyon uygulamasnda, tm montaj ve imalat hatlarnn bir
andon tahtas ve arma lambas vardr. arma lambas genelde bir ustaba, bir tamir/ bakm iisi
ya da bir dz iinin sorunun belirlendii yere arlmas amacyla kullanlr. arlacak kiye gre
arma lambasnda farkl renkte bir k yanacaktr.
Andon hat zerinde tezgahlarn durumlarn gsteren klarn bulunduu bir tahtadr.
TOYOTA uygulamasnda her iinin alt tezgahta bir arza ya da gecikme durumunda retim
hattn durdurmasna yarayan bir dme mevcuttur. i dmeye bastnda soruna neden olan sreci
gsterecek ekilde andon zerinde bir krmz k yanar.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
44/48
Genellikle andonlar zerinde retim hattnn deiik durumlarn gsterecek ekilde farkl
renkte klar kullanlr. Andon tahtalarnda ounlukla kullanlan renk kodlar ve bunlarn anlamlar
aada zetlenmitir.
Krmz: Tezgah arzas
Beyaz: belirlenen retim miktarna ulald iin retimin sonuna gelinmesi.
Yeil: Malzeme yetersizlii nedeniyle i durmas.
Mavi: Hatal para.
Sar: Hazrlk operasyonu bekleniyor( takm- aparat deiimi v.s.).
Bir ustaba ya da bakm-onarm iisinin gecikmeye neden olan tezgahn bana gitmesiyle
andon zerindeki tm klar sndrlecektir.
STANDART OPERASYON FORMLARI VE KANBANLAR
TOYOTA uygulamasnda standart operasyon kavram temel eden oluur.
i. evrim zaman
ii. Standart operasyon rotas (kalite ve
gvenlik asndan yaplmas gereken kontroller dahil olarak)
iii. Standart sre ii- envater dzeyi
Standart operasyon formlar, bu temel eyi ierecek ekilde hazrlanr ve tm iilerin
grebilecei ekilde hat zerindeki panoya ilitirilir. Eer bir ii belirlenen evrim zaman iinde
standart operasyonlar tamamlayamazsa retim hattn durdurarak, zm iin yardm isteyecektir.
Bu ekilde, standart operasyon formlar dier grsel kontrol cihazlar ile birlikte standart
operasyonlarn gerekletirilmesinde, israfn azaltlmas ve hatalarn nlenmesinde nemli rol
oynarlar.
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
45/48
Standart operasyon formlar gibi kanbanlar da retim akndaki anormalliklerin
saptanmasnda grsel kontrol aralar olarak kullanrlar. rnein stok sahasna ulam ve zerinde
kanban olmayan olan paralar, gereinden fazla retimin bir gstergesi olabilirler ve derheal
aratrlmalar gereklidir. Ayrca retim sipari kanbanlarnn says imalat hattnda bulunan rnlerinbelirlenmesinde ve buna bal olarak fazla mesaiye gerek olup olmayacann saptanmasnda
kullanlabilirler.
Dijital panolar: Dijital panolarda gnlk retim hedefi ve o zamana kadar gerekletirilen
retim miktar sergilenir. Bylece paneli izleyerek, hatta alan herkes retimin hzn ve o gnk
retim hedefine ulalp ulalmayacan belirleyecektir. Panolar olas gecikme ve sorunlarn annda
belirlenmesinde son derece faydaldr.
Stok tabelalar: Stok sahasndakiher alana bir adres kodu belirlenip, bu kod hem kanban hem
de stok alnnn stndeki tabelada belirtildiinde, envanterlerin kontrolnde nemli bir grsel kontrol
arac elde edilmi olacaktr. Stok tabelalarnda ayrca standart stok miktar da belirtildiinden doru
paralarn, doru miktarlarda ve doru yerde stoklanmas salanacaktr.
Grsel kontrol sistemleri otonomasyonun salanmasnda son derece etkili rol oynamakla
beraber dier kalite kontrol yntemleri gibi sadece anormallik ve sapmalarn belirlenmesini
salayacaklardr.
Hata ve sapmalarn dzeltilmesi iin gerekli iyiletirme almalarnn yaplmas ise ustaba
ve iilerin sorumluluunda kalmaya devam edecektir. Bu balamda yrtlecek iyiletirme
almalarnda izlenmesi gereken yol aada verilmitir:
i. Operasyonlarn standardizasyonu
ii. Hatalarn saptanmas
iii. Nedenlerin aratrlmas
iv. Kalite emberleri almalar sonucunda
sorunlarn zmlenmesi ve koullarn iyiletirilmesi
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
46/48
v. Operasyonlarn, oluturulan yeni koullar
dorultusunda yeniden standardizasyonu.
Aslnda otonomasyon uygulamas ile ulalmak istenen nihai sonu retimin tm ile
otomasyona geirilmesi; baka bir anlatmla hatalarn dzeltilmesine ynelik iyiletirme almalarnn
da otonom bir ekilde gerekletirilmesinin salanmasdr. Bu noktada, robotik konusunun TOYOTA
retim sistemindeki kullanm ve olas etkileri zerinde durmak yararl olacaktr.
ROBOTLAR
Japon otomativ sanayi, Amerikan uygulamasnda da olduu gibi zellikle kaynak, boya ve
talal imalat srelerinde yaygn olarak endstriyel robot kullanmna ynelmektedir. Endstriyel
robotlarn salad yararlar ise aada verilmitir.
i. Artan i gvenlii
ii. Artan rn kalitesi
iii. Artan verimlilik
iv. Azalan retim maliyetleri
zellikle i gvenlii ve rn kalitesi konularnda robotlarn salayaca yararlar son derece
aktr. Robotlar tehlikeli evre koullarnn sz konusu olduu ilerde iilerin yerini alarak i
gvenlii, ii sal asndan nemli kazanlar elde edilmesini salayacaklardr.
Dier taraftan robotlarn tekrarl operasyonlar hibir yorgunluk gstermeden ve gereken
hassasiyet dzeyinde yerine getirebilmeleri kalitenin iyiletirilmesi asndan son derece nemlidir.
ROBOTLAR VE TOYOTA RETM SSTEM
Endstriyel robotlarn kullanm, TOYOTA retim sisteminin matksal bir uzants olarak
dnebilir. Robatlarn temel hedefleri ile sistemin maliyet azaltm, kalite gvencesi, esnek retim
ve insana sayg- gibi hedefleri tmyle uyum iindedir. Robotlar sadece tehlikeli ilerde iilerin
yerini almakla kalmazlar ayn zamanda tekrarl ve monoton ilerde iilerin yerine geerek iilerindaha yaratc ilerde grev yapmasna olanak verirler. Bu adan, robotlarn insana sayg hedefinin
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
47/48
gerekletirilmesine nemli katklar olmaktadr. Yalnz bu uygulamada nemli olan, dier tm
teknolojik gelimelerde olduu gibi bu aracn da insanln hizmetinde kullanlmas ve bunun tersi
olacak uygulamann engellenebilmesidir.
BANKACILIK SSTEM
Bankalar geleneksel olarak endstri sektrlerinin elinde bulunan paralarn , birbirine bor
verilmesini salayan kurumlardr. Trkiyede bankaclk sisteminde genelikle Bankas, Ziraat
Bankas, Emlakbank, Yap Kredi Bankas, Pamukbank ve Akbank egemen durumdadrlar. Bunlarn
fonksiyonlar ve hareket kabiliyetleri 1970lerin sonlar 1980lerin balarnda daha da rahaylad. Daha
nceleri faiz politikalar Merkez Bankas kendi tekelinde bulunduruyordu. Bu tekelleme de dier
bankalarn kur ayarlamas, leasing, kredi ama, ilem faizi ve kredi kart gibi ilemleri olumsuz
etkilemekteydi olumsuz artlar altnda bankalarn hizmet retiminde talebi arza gre
ayarlanmaktansa, arz talebin doduu yere, zamana ve ihtiyaca gre ayarlamak ok daha uygundur.
Bu konuda drt temel seenek vardr:
o Birinci tercih; ilem ekli ihtiyacn tarzna ve zamanna bakmakszn
ayn dorultuda devam eder.
o kinci tercih; ilem eklini sabit tutmak yerine stratejiyi ihtiyaca ve
mteriye gre aylk, sezonluk hatta gnlk olarak belirlemektir. rnein yaz
gnlerinde hava ok scak olduunda ve gnlerin uzun olmasndan le istirahati iki
saat olabilir. Akamlar da maazalar, iletmeler ve fabrikalar ge saatlere kadar ak
olacandan, bankalar da ge saatlere kadar ak kalabilir.
o nc strateji ise; sabit merkezler yerine hareketli, talebin olduu
zamanlarda talebin olduu yerlere merkezleri tamak olabilir.
o Drdnc strateji ise; periyodik aralklarla yeni stratejiler
oluturmaktr.
1970 ve 1980lerde bankacln esaslar, sosyal evrede, pazarda, ekonomide ve i
dnyasndaki deiikliklere uygun olarak gelime salad. Bu da banka alanlarn ve mterileri
fazlasyla memnun etti. Bankaclk sistemlerinde etkin bir deiiklik kanlmaz olmutur. Bu yzden
8/14/2019 Tam Zamaninda Uretim (JIT)
48/48
bu almada bankaclk ilemleri ile JITin ilikisinin mmkn olup olmadnn aratrlmas
amalanyor.
SONU
ne srlen teze gre JITin kullanm bankaclk sektrnde kuyruklar azaltacak mteri
kaybn nleyecek, mteri hizmetleri ve servis kalitesinde bir art salayacaklardr.yaplan alma
sonularna gre, JIT ile mteriyi kuyrukta bekletmemek ve bankaclk kalitesini ykseltmek
mmkndr.
alanlarn etkenliini artrmak ve dolaysyla servis kalitesini ykseltmek, disiplinle daha
fazla olacaktr. Ancak JIT takm almasyla daha etkili olunabilecei kans ar basmaktadr. ok
ilevli i grenler kuyruklar azaltabilir ve ayn belirli gnlerinde younlaan hizmet taleplerini
karlayabilmek amacyla, dier personel youn hizmet servislerine yardmc olarak, ihtiya duyulan
servis saysn arttrabilir. Bylece tam zamannda ve yerinde hizmet vermek salanabilmektedir.
JIT hammadde ve atk nlemede, tam kalite kontrolde daha ok younlamakla birlikte, bu
konuda insan zerinde ve servis sektrnde de baar elde edilebilecei grlmektedir. Bu sistemin
kullanlmasyla birlikte, uzun kuyruklar ve krmz klar yerine, tam zamannda ve yerinde uygun
servisler hizmet verebilecektir.
Yaplan anket almas sonularna gre, bankaclk sektrnde belirli bir standart
bulunmamakta, ancak gelien dnyada bankalarmz kendi standartlarn uluslararas dzeyde
oluturmak durumundadrlar. Ayrca aynen mal retiminde olduu gibi, servis retiminde de JITin
uygulanmas, belirli planlara ve standartlara dayal olarak gerekletirilerek, daha mkemmel bir
servis hizmeti salamak mmkn olacaktr.
Sonu olarak diyebiliriz ki; JIT bankaclk sektrnde de rahatlkla kullanlabilir. Zaten JITin
ana temas, gerekli olan hizmetin gerektii anda, istenilen kalitede ve miktarda mterilere
sunulmasdr.