Tạp chí - Thông tin Khoa học và Công nghệ Hạt nhân số 36

Thng tin

&Cng nghKhoa hc

VIN NNG LNG NGUYN T VIT NAMWebsite: http://www.vinatom.gov.vnEmail: [email protected]

S 3609/2013

Nhng tin b gn y trong ng dng k thut ht nhn vo y hc v trin vng sp ti ca chuyn ngnh y hc ht nhn Vit Nam

Chuyn tr nhin liu l phn ng ht nhn Lt

Tnh hnh trin khai d n in ht nhn Ninh Thun

Nghin cu ng dng trong lnh vc nng lng nguyn t v cc nh hng tng lai

VIN NNG LNG NGUYN T VIT NAM

THNG TIN KHOA HC V CNG NGH HT NHN

TS. Trn Ch Thnh - Trng banTS. Cao nh Thanh - Ph Trng banPGS. TS Nguyn Nh in - Ph Trng banTS. Trn Ngc Ton - y vinThS. Nguyn Thanh Bnh - y vinTS. Trnh Vn Gip - y vinTS. ng Quang Thiu - y vinTS. Thn Vn Lin - y vinTS. Nguyn c Thnh - y vinThS. Trn Khc n - y vinKS. Nguyn Hu Quang - y vinKS. V Tin H - y vinThS. Bi ng Hnh - y vin

Th k:

CN. L Thy Mai

S 3609/2013

BAN BIN TP

a ch lin h: Vin Nng lng nguyn t Vit Nam59 L Thng Kit, Hon Kim, H NiT: 04. 3942 0463 Fax: 04. 3942 2625Email: [email protected]

Giy php xut bn s: 57/CP-XBBTCp ngy 26/12/2003

1. BI NG HNH Nghin cu ng dng trong lnh vc nng lng nguyn t v cc

nh hng tng lai

8. PHAN S AN

Nhng tin b gn y trong ng dng k thut ht nhn vo y hc v trin vng sp ti ca chuyn ngnh y hc ht nhn Vit Nam

16. NGUYN NH IN

Chuyn tr nhin liu l phn ng ht nhn Lt

21. PHAN MINH TUN Tnh hnh trin khai d n in ht nhn Ninh Thun

26. TRN TH KIM OANH Tn cng ngh y hc c hnh thnh t d n ht nhn

30. CAO CHI Cui cng v tr l tng t hay l s

36. PHM KHC TUYN Nhit lng t: Mi lin h gia th gii c in v th gii

lng t

TIN TRONG NC V QUC T

38. Chuyn cng tc ca gio s Jan Blomgren ti Vit Nam

41. L bo v lun n tin s ha hc ca nghin cu sinh Nguyn Trng Ng

42. L bo v lun n tin s vt l ca nghin cu sinh Vng Thu Bc

43. L bo v lun n tin s ha hc ca nghin cu sinh ng Kim Ti

44. Vin Nng lng nguyn t Vit Nam tham gia ch thit b v cng ngh H Ni 2013

46. IAEA cng b d bo in ht nhn trong giai on t nm 2020 n nm 2050

48. Hp ng xy dng l phn ng ht nhn mi cho Pakistan

48. Nga hon thnh chng trnh bin Megaton thnh Megawatt


1S 36 - Thng 9/2013

I. THNG TIN CHUNG V HI NGH 10Trong hai ngy 15 - 16 thng 8 nm 2013, ti

Thnh ph Vng Tu, tnh B Ra Vng Tu, Hi Nng lng nguyn t Vit Nam, Vin Nng lng nguyn t Vit Nam (Vin NLNT) v S Khoa hc v Cng ngh B Ra Vng Tu phi hp t chc Hi ngh Khoa hc v Cng ngh ht nhn ton quc ln th 10 theo nh k hai nm mt ln. Tham d Hi ngh ln ny c trn 300 i biu l cc cn b khoa hc, ging vin, nghin cu sinh, cn b qun l ca Vin NLNT, cc vin nghin cu v cc trng i hc trong c nc. c bit, Hi ngh ln ny c nhiu cn b khoa hc ca Vit Nam hin ang nghin cu, hc tp v lm vic ti nc ngoi, cng cc chuyn gia v in ht nhn ca nc ngoi n d v trnh by bo co.

Phin ton th ca Hi ngh c 5 bo co tng quan c Ban chng trnh chn trnh by cp n nhng kt qu nghin cu ni bt v cc ng dng tiu biu ca khoa hc v k thut ht nhn trong cc ngnh kinh t - x hi Vit Nam ni chung v Vin NLNT ni ring, tnh hnh trin khai d n in ht nhn Ninh Thun v chng trnh pht trin in ht nhn ca Vit Nam. Ngoi 5 bo co trnh by ti

phin ton th cn c 161 bo co trnh by trc tip v 91 bo co dn bng (tng cng 252 bo co) thuc 7 tiu ban: in ht nhn v l phn ng; Vt l ht nhn, s liu ht nhn v my gia tc; Phn tch ht nhn, ghi o bc x v an ton bc x; ng dng k thut ht nhn trong y t; ng dng k thut ht nhn trong nng nghip v sinh hc; ng dng k thut ht nhn trong cng nghip, a cht thy vn v mi trng; v Chu trnh nhin liu, cng ngh vt liu ht nhn v qun l cht thi phng x.

Mt trong nhng kt qu nghin cu ng dng quan trng trong 2 nm qua l nghin cu tnh ton chuyn i nhin liu L phn ng ht nhn Lt. Thay mt tp th khoa hc ca Vin Nghin cu ht nhn (Vin NCHN), PGS. TS. Nguyn Nh in trnh by bo co cc kt qu chnh v khi ng vt l v khi ng nng lng L phn ng ht nhn Lt vi nhin liu giu thp thc hin trong giai on 2011-2012, l kt qu quan trng ca d n chuyn i nhin liu L phn ng ht nhn Lt t giu cao sang giu thp thc hin gn 10 nm nay, t nm 2004. Kt qu ca vic khi ng thnh cng l phn ng, a l vo lm vic an ton, tip tc khai thc c hiu qu l phn ng

(Tng kt t Hi ngh Khoa hc v cng ngh ht nhn ton quc ln th 10)

NGHIN CU NG DNGTRONG LNH VC NNG LNG NGUYN T

V CC NH HNG TNG LAI


2 S 35 - Thng 9/2013

ghi nhn thnh tch xut sc ca i ng cn b khoa hc v k thut ca Vin NCHN. thc hin d n ny, cc cn b khoa hc ca Vin NCHN tnh ton thit k vng hot, phn tch an ton v xy dng chi tit chng trnh khi ng l phn ng. Thc hin d n cn l c hi tt cc cn b khoa hc ca Vit Nam lm ch vic khi ng mt l phn ng nghin cu. Trong qu trnh khi ng, hng lot th nghim v vt l v o cc c trng ca l phn ng c tin hnh. Cc thng s vt l v thy nhit ca l phn ng o c trong qu trnh khi ng v vn hnh cng sut danh nh cho thy s ph hp tt vi cc kt qu tnh ton thit k. Mt khc, cc s liu thu c v cc thng s lin quan n an ton ( bt ng u ca phn b thng lng ntron theo chiu cao v theo bn knh vng hot, h s nhit m ca phn ng, nhit ca nc b l, nhit nc ti li vo/li ra ca vng s cp v vng th cp,) cho php khng nh cu hnh vng hot vi 92 b nhin liu lm giu thp hin ti l bo m cho l hot ng an ton. Thnh cng ca chng trnh chuyn i nhin liu khng ch mang li cc li ch v kinh t m cn gip o to cn b v m rng hp tc quc t. T y, L phn ng ht nhn Lt s c nhin liu tip tc vn hnh trn 15 nm na, ngnh Nng lng nguyn t Vit Nam vn c mt thit b ht nhn, tuy cng sut

khng cao nhng s tip tc phc v hiu qu cho cc ngnh y t, cng nghip, nng nghip, o to ngun nhn lc, v phc v cho chng trnh ng dng nng lng nguyn t v mc ch ha bnh ca t nc.II. NGHIN CU NG DNG V NH HNG THEO BO CO TI CC TIU BAN

1. Tiu ban A: in ht nhn v l phn ngnh gi chung

Tham d tiu ban in ht nhn v l phn ng c cc cn b nghin cu ca Vin NLNT ang cng tc trong nc, ang nghin cu v hc tp nc ngoi, cn b ca cc vin nghin cu, trng i hc trong nc v cc chuyn gia in ht nhn n t cng ty GEH ca Hoa K v cng ty HGNE ca Nht Bn.

Phn ln cc bo co c cht lng tt nh cc bo co ca cc nhm tc gi n t Vin NCHN, Vin Khoa hc v K thut ht nhn (Vin KHKTHN) thuc Vin NLNT; nhm tc gi ang nghin cu, hc tp nc ngoi v ca chuyn gia GEH. Mt s bo co mang tnh tng quan hoc gii thiu kt qu nghin cu ban u ca cc cn b tr n t cc vin nghin cu, trng i hc trong nc t cht lng trung bnh. Cc bo co thuc tiu ban ny c chun b chu o v trnh by di dng powerpoint bng ting Anh.

Trong lnh vc l phn ng nghin cu c 4 bo co lin quan n tnh ton, o c thc

PGS. TS. Nguyn Nh in trnh by bo co cc kt qu chnh v khi ng vt l v khi ng nng lng L phn ng ht nhn Lt vi nhin liu giu thp

Bo co vin trnh by bo co ti tiu ban in ht nhn v l phn ng


3S 36 - Thng 9/2013

nghim cc thng s vt l-k thut ca l phn ng nghin cu Lt v mt bo co v l phn ng nghin cu cng sut nh. Trong lnh vc in ht nhn c 4 bo co lin quan trc tip n phn tch an ton l VVER-1000; 3 bo co lin quan n phn tch an ton l nc si ABWR; cc bo co cn li lin quan n cc phng php tnh ton l thuyt v o c thc nghim phc v thit k v nh gi an ton l phn ng.Kt qu chnh

Cc bo co trong lnh vc l phn ng nghin cu a ra kt qu tnh ton ton din cc thng s vt l v thy nhit ca l phn ng nghin cu Lt trong qu trnh chuyn i nhin liu t lm giu cao sang lm giu thp. Cc nghin cu trong lnh vc in ht nhn s dng c hiu qu cc cng c m phng hin i v tim cn thng s thc tnh ton phn tch an ton l phn ng VVER-1000, gp phn phc v D n in ht nhn Ninh Thun 1 v bt u c nghin cu o c thc nghim kho st cc thng s vt l - thy nhit dng chy hai pha.nh hng nghin cu

i vi l nghin cu cn tin hnh tng kt y v mt hc thut ca cc tnh ton, o c trng vt l, thy nhit trong qu trnh chuyn i nhin liu ca l phn ng ht nhn Lt; tip tc nghin cu cc vn vt l, thy nhit, o c thc nghim trn L phn ng ht nhn Lt vi nhin liu lm giu thp; nghin cu, tnh ton thit k l phn ng nghin cu mi s xy dng ti Trung tm Khoa hc v Cng ngh ht nhn do Nga gip .

i vi in ht nhn cn tp trung nghin cu, phn tch, nh gi v xut la chn cng ngh l phn ng cho D n in ht nhn Ninh Thun 1 v 2; tip tc nghin cu s dng cc phn mm m phng tnh ton phn tch an ton vt l, thy nhit, cc qu trnh c-l-ha ca cc loi l phn ng d kin la chn; y mnh v tin ti hon thin nghin cu, phn tch full core v cc c trng vt l, ng hc i vi l phn ng VVER-1000 v l phn ng tim nng cho D n in ht nhn Ninh Thun

2; hnh thnh v xy dng nhm nghin cu v s c nng; tng cng nghin cu thc nghim v an ton thy nhit nhm khai thc tt cc h thng thit b thc nghim s c xy dng ti Trung tm Khoa hc v Cng ngh ht nhn.

nng cao cht lng nghin cu v o to i ng cn b, cn tng cng hn na cc hot ng hp tc quc t, trong ch trng hp tc vi cc c s nghin cu ca Nga, Nht Bn, Hoa K, Hn Quc v thit k l phn ng v nghin cu thc nghim v an ton thy nhit.

Tiu ban B: Vt l ht nhn, s liu ht nhn v my gia tcnh gi chung

Tham d tiu ban Vt l ht nhn, s liu ht nhn v my gia tc c cc cn b nghin cu ca Vin NLNT, Vin Vt l, cng mt s vin nghin cu v trng i hc khc trong nc.

Tiu ban c 45 bo co (26 bo co trnh by v 19 bo co dn bng). Phn ln cc bo co c cht lng tt, chun b chu o v trnh by p.

Trong lnh vc l thuyt ht nhn c cc bo co v vt cht ht nhn bao gm cc qu trnh chuyn pha, cc mu tng tc khc nhau; bo co nghin cu v phn ng ht nhn v cu trc ht nhn bao gm cu trc mc, trng tng tc. Trong lnh vc thc nghim phn ng ht nhn v cu trc ht nhn c cc bo co nghin cu v phn ng quang ht nhn trong v trn vng cng hng khng l, nghin cu phn ng vi ntron tm cu trc mc ht nhn, nghin cu cc s liu ht nhn v ng gp s liu ht nhn lin quan n nng lng ht nhn. V nghin cu k thut cao phc v th nghim v phn ng ht nhn c bo co v k thut trng phng, k thut tch cc sn phm phn ng on-line. Ngoi ra tiu ban cn c mt s bo co nghin cu v my gia tc.

Kt qu chnhCc bo co nghin cu ti tiu ban Vt l

ht nhn, s liu ht nhn v my gia tc th hin vic hnh thnh cc nhm nghin cu r rt nh l thuyt ht nhn, nghin cu thc nghim


4 S 35 - Thng 9/2013

v phn ng ht nhn v cu trc ht nhn bao gm phn ng quang ht nhn, phn ng vi ion nng v phn ng vi ntron. Thng qua vic hp tc vi nc ngoi c nhiu cn b tr tham gia v trng thnh. Nhng cn b ny tng bc ch ng thit k c th nghim nghin cu. Mt s hng c th xem l c kt qu nghin cu ni bt th hin vic c nhiu cng b quc t SCI bao gm l thuyt ht nhn, phn ng quang ht nhn v phn ng vi ntron s dng my gia tc in t. Nghin cu v phn ng vi ntron trn l phn ng bt u c cng b SCI. Cng ti tiu ban ny GS. VS. o Vng c trnh by bo co nghin cu v Mass Creation from Extra dimensions.

nh hng nghin cunh hng nghin cu trong cc lnh vc

lin quan do tiu ban Vt l ht nhn, s liu ht nhn v my gia tc ra bao gm vic tip tc y mnh cc hng nghin cu truyn thng v l thuyt ht nhn, thc nghim phn ng v cu trc ht nhn vi photon va ntron; m rng cc nghin cu v tng cng o to nhn lc thc y nghin cu thc nghim v vt l ion nng v m rng nhng nghin cu vt l phc v chng trnh in ht nhn ca Vit Nam.

Tiu ban C: Phn tch ht nhn, ghi o bc x v an ton bc x nh gi chung

Tham d tiu ban Phn tch ht nhn, ghi o bc x v an ton bc x c cc cn b nghin

cu Vin NLNTVN, trng i hc Khoa hc t nhin H Ni, trng i hc Khoa hc t nhin thnh ph H Ch Minh, trng i hc Bch khoa thnh ph H Ch Minh, trng Cng ngh Nagaoka Nht Bn, cc vin nghin cu v trng i hc khc trong nc.

Tiu ban c 54 bo co (23 bo co trnh by v 31 bo co dn bng). Mt s bo co c cht lng tt.

Trong lnh vc an ton bc x, cc bo co cp n vic nh gi ri ro phng x xung quanh nh my in ht nhn trong iu kin vn hnh bnh thng v khi xy ra s c nng, v quan trc nng cc nhn phng x trong mi trng. Trong lnh vc phn tch ht nhn, cc bo co cp vn hon thin phng php phn tch triti trong nc, vn hon thin phng php phn tch kch hot ntron v pht trin cc hng phn tch mi. Trong lnh vc ghi o bc x cc bo co cp ti vic pht trin thit b ghi o bc x.

Kt qu chnhV lnh vc an ton bc x: a ra phng

php nh gi ri ro phng x xung quanh nh my in ht nhn trong trng hp s c v khi vn hnh bnh thng; a ra cc s liu quan trc nng cc nhn phng x t nhin v nhn to trong mi trng kh, lng thc, thc phm.

V lnh vc phn tch ht nhn: a ra mt quy trnh phn tch hon thin triti trong

Bo co vin trnh by bo co ti tiu ban Phn tch ht nhn, ghi o bc x v an ton bc x

Bo co vin trnh by bo co ti tiu ban Vt l ht nhn, s liu ht nhn v my gia tc


5S 36 - Thng 9/2013

nc c tin cy cao th hin qua kt qu phn tch so snh quc t; a ra quy trnh phn tch kch hot ntron hon thin vi kt qu phn tch so snh quc t l tt nht; pht trin mt s hng phn tch mi nh phng php gii cun ton ph, phng php khng ph mu xc nh giu nhin liu ht nhn.

V lnh vc ghi o bc x: s dng cc phn mm m phng tnh cht hng ng ca cc loi u d SiC, HpGE trong ch to thit b ghi o bc x; pht trin thit b o cht lng my pht X-quang y t.nh hng nghin cu

nh hng nghin cu do tiu ban ra l y mnh nghin cu phng php o anpha, o radon, phng php PIXE, phng php o Xenon trong khng kh; tip tc pht trin phng php m phng phc v cng tc ch to thit b ghi o bc x, pht trin mt s thit b ghi o bc x s dng trong quan trc phng x mi trng v an ton bc x; tip tc thu thp cc s liu quan trc hot phng x t nhin v nhn to, xy dng b d liu o nng triti ca Vit Nam, xy dng h thng chun liu ntron v phng php o liu ntron, thc hin chng trnh nh gi liu dn chng Vit Nam. Tiu ban cng kin ngh vic u t h thit b o Xe trong khng kh ti Vin NLNTVN.Tiu ban D: ng dng k thut ht nhn trong Y tnh gi chung

Tham d tiu ban ng dng k thut ht nhn trong Y t c cc cn b nghin cu ca Vin NLNT, Bnh vin Trung ng qun i 108, Bnh vin Bch Mai, Bnh vin Ung bu thnh ph H Ch Minh, v mt s bnh vin, vin nghin cu, trng i hc trong nc. Tham d Hi ngh, ti tiu ban cn c GS. L Vn Ha t Hoa K v GS. Hiroshi Tanooka t Nht Bn.

Tiu ban c 32 bo co (28 bo co trnh by v 4 bo co dn bng). Cc bo co v lm sng c cht lng tt. C mt s bo co mang tnh tng quan v l thuyt cha nu c kt qu nghin cu c th. a s cc bo co c chun b chu o v trnh by p.

Cc bo co nghin cu tp trung vo ng dng khoa hc v k thut ht nhn trong chn on v iu tr ung th, bao gm cc bo nghin cu v sn xut dc cht phng x, bo co nghin cu v k thut x tr, bo co s dng k thut ht nhn nghin cu v lm sng v cc bo co nghin cu v tc ng sinh hc ca phng x.Kt qu chnh

im ni bt ca Hi ngh ln ny l s lng cng trnh nghin cu v sn xut dc cht phng x tng v bt u i su vo lnh vc nh du khng th n dng dng iu tr min dch phng x RIT. y l mt lnh vc tin tin ca y hc ht nhn. C cc nghin cu v k thut mi trong x tr ung th nh m phng bng CT, PET/CT, k thut x tr iu bin liu IMRT, m phng bng cng c Monte Carlo, lp k hoch x tr 3D cho dao gamma Leksell v dao gamma quay. c nghin cu i su vo tc ng sinh hc ca liu chiu trong, biu hin trn nhim sc th nhm xut cho phng chng nhim x.nh hng nghin cu

nh hng nghin cu ca tiu ban ng dng k thut ht nhn trong Y t ra l tip tc hot ng nghin cu v ng dng k thut x hnh SPECT v PET/CT trong chn on; m rng k thut PET/CT dng cc dc cht phng x khc nh F-18, ng v G-11 i su vo c ch bnh hc, c ch tc dng ca thuc; m rng vic sn xut dc cht phng x gn F-18 v cc ng v phng x pht positron khc nh C-11...; y mnh vic gii quyt kh khn trong thc t lm sng bng k thut ht nhn, y mnh nghin cu v phng x ghi hnh v phng x iu tr.Tiu ban E: ng dng k thut ht nhn trong nng nghip v sinh hcnh gi chung

Tham d tiu ban ng dng k thut ht nhn trong nng nghip v sinh hc c cc cn b nghin cu t cc n v truyn thng nh Vin NLNT, Vin Hn lm Khoa hc v Cng ngh Vit Nam, Vin Di truyn Nng nghip,


6 S 35 - Thng 9/2013

Trng i hc Nng nghip H Ni; Trng i hc S phm H Ni, Trng i hc S Phm H Ni II, Vin Khoa hc Nng nghip Min Nam, Trng i hc khoa hc t nhin H Ni, Trng i hc Khoa hc T nhin thnh ph H Ch Minh v mt s vin nghin cu, trng i hc khc trong nc.

Tiu ban c 27 bo co (25 bo co trnh by v 2 bo co dn bng). Cc bo co c chun b chu o, bo co vin trnh by tt.

Cc bo co nghin cu tp trung ch yu vo lnh vc chn ging cy trng. Cc nghin cu khc cp n bo qun, ch bin nng sn, sn xut cc ch phm sinh hc phc v sn xut nng nghip v i sng v vn nng ha, th nhng.

Kt qu chnhKt qu nghin cu tiu ban ng dng k

thut ht nhn trong nng nghip v sinh hc bao gm: vic kt hp phng php truyn thng v cng ngh sinh hc hin i nh cng ngh t bo, cng ngh sinh hc phn t v t bin phng x nhm t hiu qu cao v rt ngn thi gian. Cc phng php mi trong chiu x c nghin cu nh ng dng chm ion, chm proton v cc nghin cu tng hot cht sinh hc. Cc hng nghin cu ca cc cng trnh u c tnh ng dng rt cao, nhiu kt qu sn sng a vo ng

dng trong sn xut cc ging la, u tng, v.v

nh hng nghin cunh hng nghin cu do tiu ban ra

bao gm: tip tc cc nghin cu ng dng k thut ht nhn trong chn to ging cy trng (cy lng thc, dc liu,), vi sinh vt v sn xut nhin liu sinh hc; ng dng k thut ht nhn trong bo qun ch bin nng sn, ch to cc sn phm sinh hc, bo v thc vt v qun l t, phn bn v mi trng; tng cng u t trang thit b, phng th nghim phc v hot ng nghin cu.

Tiu ban F: ng dng k thut ht nhn trong cng nghip, a cht thy vn v mi trngnh gi chung

Tham d tiu ban ng dng k thut ht nhn trong cng nghip, a cht thy vn v mi trng c cc cn b nghin cu ca Vin NLNT v cn b nghin cu, ging vin t mt s vin, trng i hc trong nc.

Tiu ban c 40 bo co (20 bo co trnh by v 20 bo co dn bng). Cht lng cc bo co nghin cu khng u. Mt s bo co c cht lng tt, s khc ni dung cn s si v tnh khoa hc cha cao.

Cc bo co nghin cu tp trung vo cc lnh vc cng ngh bc x, k thut nh du, k thut dng tia bc x, k thut hnh nh ht nhn v m phng dng chy. Tuy nhin cc lnh vc nh a cht thy vn v mi trng hu nh khng c bo co tham d.

Kt qu chnhNghin cu v k thut hnh nh ht nhn

hay m phng dng chy l cc hng mi trong ng dng k thut ht nhn vn c duy tr tt.

nh hng nghin cunh hng nghin cu tiu ban a ra

trong nhng nm ti bao gm: tip tc pht trin nghin cu m phng ng hc dng chy, bao gm bi ton vn chuyn khuch tn v ng hc dng chy CFD kt hp m hnh vt l v nh du, tng cng cc nghin cu v k thut

Bo co vin trnh by bo co ti tiu ban ng dng k thut ht nhn trong nng nghip v sinh hc


7S 36 - Thng 9/2013

hnh nh ht nhn nh CT/SPECT v PET v nghin cu cng ngh bc x trong x l vt liu v vt liu nano. Tiu ban G: Chu trnh nhin liu, cng ngh vt liu ht nhn v qun l cht thi phng xnh gi chung

Tham d tiu ban Chu trnh nhin liu, cng ngh vt liu ht nhn v qun l cht thi phng x c cc cn b nghin cu ca Vin NLNT v mt s n v khc.

Tiu ban c 26 bo co (16 bo co trnh by v 10 bo co dn bng). Cc bo co nghin cu cp n cng ngh x l qung urani, cng ngh ch to bt UO2, ch to zirconi, cng ngh t him bao gm cc nghin cu v tuyn qung t him ng Pao, xc nh cc nguyn t trong qung v nghin cu iu ch mt s hp cht ha hc.Kt qu chnh

Trong lnh vc x l qung c nghin cu v cng ngh x l qung urani ngho bng phng php thm quy m th nghim tng i ln. ng ch l c bo co kt qu nhim v x l mu cng ngh thuc n thm d urani khu P La-P Rng tnh Qung Nam.nh hng nghin cu

nh hng hot ng nghin cu do tiu ban ra bao gm tip tc pht trin hng nghin cu v cng ngh x l qung urani,

nghin cu hon thin quy trnh cng ngh, ti u ha qu trnh tin ti thit k nh my ch bin qung urani; tip tc cc hng nghin cu ch to nhin vt liu ht nhn, qun l cht thi phng x kt hp vi cng tc o to cn b.III. MT S KT LUN

Cc Hi ngh khoa hc cng ngh ht nhn ton quc c t chc 2 nm mt ln phn no phn nh c tnh trng hot ng nghin cu trong lnh vc khoa hc v cng ngh ht nhn trn phm vi c nc, c bit l ca Vin NLNT trong khong thi gian gia hai ln Hi ngh. Cn c cc hot ng tng kt nghim tc nhm nh gi chnh xc vai tr v nh hng ca cc Hi ngh ny n s pht trin ca khoa hc v cng ngh ht nhn ca Vit Nam. Nhn chung cc Hi ngh ny hon thnh vic tng kt kt qu hot ng nghin cu v o to trong lnh vc cng ngh ht nhn trong mt giai on 2 nm v a ra nhng nh hng nghin cu trong hai nm tip theo. Mc d vic thc hin cc nh hng nghin cu ny trong cc c quan nghin cu v o to lin quan cn chu tc ng ca nhiu yu t (tc ng ca c ch qun l, kinh ph u t cho nghin cu, ...).

Hi ngh khoa hc v cng ngh ht nhn ton quc ln th 10 ghi nhn s lng i biu tham d ng nht t trc ti nay v s lng bo co nghin cu trnh by ti Hi ngh cng nhiu nht t trc ti nay bao trm hu ht cc lnh vc khoa hc v cng ngh ht nhn. Xu th nghin cu ni bt xut hin ti Hi ngh ln th 10 l nghin cu v l phn ng ht nhn nghin cu v cng ngh in ht nhn. iu ny ph hp vi chnh sch pht trin in ht nhn ca Vit Nam. Trong khi cc hng nghin cu ng dng khoa hc v cng ngh ht nhn trong cc ngnh kinh t - x hi vn c duy tr n nh. Hi ngh ln th 10 cn ghi nhn c mt s nghin cu c chiu su v khoa hc v hc thut.

Ban T chc tin tng rng, hot ng nghin cu, trin khai v ng dng khoa hc v cng ngh ht nhn s c nhng tin b tch cc trong thi gian ti.

Bi ng Hnh, tng hp

Bo co vin trnh by bo co ti tiu ban ng dng k thut ht nhn trong cng nghip, a cht

thy vn v mi trng


8 S 35 - Thng 9/2013

Y hc ht nhn (YHHN) l mt chuyn ngnh tng i mi ca y hc. K thut c bn ca n l dng cc ng v phng x (VPX) nh du cc i tng sinh hc cn quan tm v da vo tc dng sinh hc ca bc x ch yu t cc ngun phng x h a vo bn trong c th iu tr. Chuyn ngnh YHHN bt u hnh thnh nc ta t nhng nm u thp k 70 ca th k trc vi 2 c s u tin ti Trng i hc Y H ni + Bnh vin Bch Mai v Hc vin Qun y + Bnh vin Qun y 103. Qua thi gian n nay chng ta pht trin cn b chuyn khoa v c s trang b ti hn gn 30 c s trong c nc. Tuy nhin do nhiu l do khc nhau YHHN nc ta mt thi gian di t c u t nn chm pht trin, k thut y hc ht nhn cha c p dng rng ri trong nhiu chuyn khoa cn thit ca c nc. Gn y nh ch trng x hi ha v s quan tm

ca nh nc, s gip ca C quan Nng lng nguyn t quc t (IAEA) v hp tc vi cc nc bn chng ta c thm cc thit b hin i nht l v x hnh, c nhng tin b ln trong c chn on v iu tr bng cc k thut ht nhn.

1. NHNG THNH TU T C

1.1. Cc nghim php thm d chc nng

Da vo nguyn l nh du bng ng v phng x rt nhiu chc nng sinh hc c th thm d c bng k thut YHHN. l cc chc nng hp thu, bi tit, thi c, to mu.... hay cc qu trnh ng hc ca cht lng, cht kh trong c th. Tuy nhin ph bin nht hin nay vn l thm d cc chc nng ca tuyn gip, thn tit niu v gan mt Hu ht cc c s YHHN nc ta u thc hin cc nghim php ny trong cng vic hng ngy. Thn

NHNG TIN B GN Y TRONG NG DNG K THUT HT NHN

VO Y HC V TRIN VNG SP TI CA CHUYN NGNH Y HC HT NHN VIT NAM

Phan S An Hi Nng lng nguyn t Vit Nam

Hi in quang v Y hc ht nhn Vit Nam

Bi vit di y tp trung vo cc nghim php nh du phng x x hnh SPECT nhiu m v c quan khc nhau nhm chn on bnh thm d chc nng tuyn gip, gan, thn... nht l trong chn on cc bnh ung th. c bit x hnh Gate/SPECT ti mu c tim cung cp nhng gi tr rt ln trong chn on v tin lng cc bnh mch vnh gy thiu mu c tim, tc mch vnh gy nhi mu c tim. Bn cnh k thut y hc ht nhn hin i PET/CT trong ung th v tim mch cng c gii thiu. Kt qu nghin cu ca k thut d tm cc hch di cn ung th nh s dng cc u d gamma cng c nu ln. V phng din tc dng dit bo do chiu x bng cc ngun h, bi vit cung cp nhng thnh tu v iu tr bng cc ngun dc cht phng x h i vi cc bnh ca tuyn gip, ung th gan nguyn pht, chng au do di cn ung th vo xng, nht l kt qu bc u v iu ch v s dng cc khng th n dng nh du ng v phng x trong iu tr trng ch i vi mt s loi ung th. Cui cng, bi vit cp n k hoch pht trin sp ti ng dng bc x vo y hc ca Chnh ph v trin vng ng dng cc k thut mi nh s dng cc dc cht phng x mi ca 18F ngoi 18FDG, PET/CT trong thn kinh, p dng k thut cy ht phng x v x tr trong khi m ca chuyn ngnh y hc ht nhn.


9S 36 - Thng 9/2013

ng v vi trang b ngy nay rt d dng thc hin v thng c kt hp vi x hnh thn, tit niu mang li li ch rt ln v rt cn thit trong lm sng nht l trong cc d tt bm sinh tit niu tr s sinh v cc bnh nhn trc v sau ha tr ung th. Thn ng v km theo cc test vi captopril bnh nhn tng huyt p, test vi cc thuc li tiu trong lm sng gip xc nh r v chc nng thn (3,5). Nghim php cng tr nn khng th thiu la chn thn trc khi cho ghp v nh gi chc nng thn nhn sau phu thut ghp thn. Cc khoa YHHN c cc trang b Gamma Camera, SPECT c th p dng mt s nghim php thm d chc nng cho nhng trng hp kh khn trong chn on nh ri lon hp thu ng rut, chng tro ngc thc qun, tro ngc ming ni bin chng sau phu thut, d dng bm sinh gy tc ng dn mt trong v ngoi gan, d dng trong tim, bnh ca van tim iu ny mang li nhiu li ch cho bnh nhn v tin b cho y hc.

1.2. X hnh (Scintigraphy) bng Planar Gamma Camera hoc SPECT

Hin nay c nc c 22 my x hnh Planar Gamma Camera v ct lp n photon SPECT. X hnh khng ch l phng php chn on hnh nh n thun v hnh thi nh cc k thut ghi hnh y hc khc m cn gip nh gi c chc nng ca c quan, ph tng v mt s

bin i bnh l khc. Cc c s c my x hnh vic ghi hnh phng x chim n 80 - 90% khi lng cng vic hng ngy. S liu thng k ca Bnh vin Bch Mai, Bnh vin Qun y 108, Bnh vin Ch Ry cho thy s lng bnh nhn x hnh SPECT khong 8.000/nm mi bnh vin, cc bnh vin khc s lng x hnh trung bnh t 2000- 3000 ca/nm ch yu l cho tuyn gip v xng, bao gm x hnh xng, x hnh thn chc nng, x hnh thn hnh th, x hnh gan lch, x hnh u mu trong gan, x hnh no, x hnh ti mu no, x hnh ti mu phi, x hnh v, x hnh thc qun, x hnh bch mch, x hnh khi u, x hnh tuyn cn gip x hnh tuyn gip vi Tc-99m, x hnh tuyn gip vi I-131, x hnh ti mu c tim... Di y l mt s kt qu c gi tr ni bt trong ng dng k thut x hnh Vit Nam trong thi gian qua:

1.2.1. X hinh xng X hnh xng vi MDP gn Tc-99m

tr thnh mt xt nghim ht sc quan trng trong lm sng v n c cc u im sau: nhanh chng ghi hnh, c nhy cao, c th nh gi c cc trng thi sinh l, chuyn ho v trao i cht ca cc bnh l xng khp ton b h xng khp. Nhiu loi ung th sm c di cn vo xng nn cc c s ung th c nhu cu cao k thut ny.

Thn x v x hnh thn cho thy hnh dng thn phi thay i v v chc nng suy gim

Hnh nh di cn ung th vo xng s, vai tri, nhiu xng sn, cc t sng, khp hng v

gi tri


10 S 35 - Thng 9/2013

1.2.2. X hinh tuyn gip v x hinh ton thn vi I-131

Cc c s YHHN c nc thc hin hng ngn x hnh tuyn gip mi nm i vi ung th tuyn gip th bit ho. N c gi tr rt ln trong vic pht hin cc t chc gip cn li sau m ct b tuyn gip ton b, pht hin sm ti pht, di cn ch nh iu tr I-131, xc nh liu lng v nh gi, theo di kt qu iu tr (1,2,5). y l k thut mang li li ch rt to ln, cn pht trin rng khp cc c s YHHN c iu kin.

1.2.3. X hinh ti mu c timCc nghim php y hc ht nhn tim mch

in vivo cung cp cc thng s, hnh nh phn nh tnh trng hot ng chc nng, hnh th ca c tim, van tim c bit l tnh trng cp mu ca ng mch vnh qua k thut x hnh ti mu c tim (XHTMCT) nht l vi Tc-99m MIBI. Ti Vit Nam, x hnh ti mu c tim c s dng trong lm sng t nhng nm 2000 v hin nay ang tr thnh xt nghim hng u chn on bnh ng mch vnh cc trung tm y hc ln c khoa y hc ht nhn, cung cp mt cng c c nhy cao h tr c lc cho cc bc s tim mch trong chn on, tin lng v quyt nh chin lc iu tr i vi bnh nhn nhi mu c tim (NMCT). n nay c 5 lun n tin s chuyn ngnh tim mch nhng c thc hin bng k thut x hnh ti mu c tim bo v thnh cng. Nhiu cng trnh nghin cu a ra nhng nhn xt v gi tr chn on ca nghim php ny (9,10). Mt u im ca chp XHTMCT bng phng php chia cng in tim

(ECG gated SPECT) l c th nh gi c th tch v chc nng tht tri ng thi vi nh gi ti mu c tim. Mc v rng khuyt x c lin quan ti ri lon vn ng thnh tht, th tch v chc nng tht tri cng c nh gi bng phng php . Bnh vin trung ng qun i 108 t 3/2007 - 5/2010 theo di cc bin c tim mch trong vng 23,27 9,9 thng cho gn 100 bnh nhn v a ra kt lun l cc c im hnh nh trn XHTMCT c gi tr tin lng v bin c tim mch bnh nhn sau NMCT, gip cho thy thuc lm sng tim mch la chn phng thc iu tr thch hp v c li nht cho bnh nhn (9).

1.2.4. X hinh mt s m, tng khc v khi u:

Da vo hnh nh ghi c gan mt, thn, rut... nhiu c s pht hin c mt s bnh thng gp hoc kh chn on bng cc k thut khc. K thut YHHN c th khng nh chn on sm iu tr nh chy mu do ti cng Meckel, d dng bm sinh thn v ng tit niu, d dng ng dn mt tr em v khi u c tnh cc loi cc m, tng khc nhau k c u mu lnh tnh trong gan...

1.3. S dng u d Gamma (Gamma Probe) trong phu tr ung th vu v sinh thit hch bch huyt:

y l phng php nh du phng x v dng u d tia gamma trong khi m xc nh

Phim chp quy c phi ca bnh nhn ung th gip khng pht hin c di cn vo phi (phi) trong lc hnh nh di cn dy c c 2 l phi BN

trn x hnh ton thn vi I-131

X hnh ti mu c tim pht hin cc vng gim hot phng x tng ng vi cc nhnh ng mch

vnh cung cp cho vng c tim tng ng


11S 36 - Thng 9/2013

hch cnh gii nht l vi ung th v, tinh hon. Do nhiu bnh nhn c chn on mun nn vic dng u d phng x sinh thit hch cnh gii l mt phng tin rt quan trng tm bit v no vt hch thch hp trong qu trnh phu thut nhm trnh nhng bin chng nng cho bnh nhn. Va qua k thut ny c trin khai Bnh vin K v Bnh vin Qun y 108 i vi ung th v.

1.4. Pht trin k thut PET/CT

T nm 2009 Vit Nam bt u trang b my PET/CT ti BV Vit - c vi Cyclotron. Trc y nc ta mi p dng c k thut SPECT nhng gn y ghi hnh PET/CT pht trin mnh. Hin c n 6 my PET/CT v 3 cyclotron c trin khai. Sp ti ti Bnh vin Ung bu thnh ph Nng s c thm 1 PET/CT vi Cyclotron. n nay cc c s PET/CT thc hin ghi hnh chn on cho hng ngn bnh nhn cc loi nhng ch yu l cho ung th. Tuy nhin dc cht phng x (DCPX) ch yu vn l 18FDG. Cho n thng 8 nm 2013 Bnh vin Ch Ry chp PET/CT cho gn 4000 bnh nhn. S lng bnh nhn chp PET/CT ti Bnh vin Bch Mai t thng 8 nm 2009 n ht thng 7 nm 2012 l 2.030 bnh nhn. Cc kt qu nghin cu vi PET/CT khng nh:

- PET/CT gip chn on vi nhy v chnh xc cao cc ung th nguyn pht

v chn on phn bit u lnh v u c tnh, di cn, ti pht, nh gi kt qu iu tr, theo di sau iu tr. PET/CT c vai tr quan trng trong vic xc nh ng giai on ung th chn phng php iu tr thch hp nh c vai tr ln trong pht hin sm di cn. Do vy c ti 89 - 96% bnh nhn c c quyt nh phng php iu tr ng sau khi lm PET/CT v 45 - 60% bnh nhn b thay i phng php iu tr ra trc , sau khi c kt qu PET/CT. PET/CT gip d bo sm kt qu iu tr v p ng iu tr ca mt hay nhiu phng php iu tr (7,8). K thut PET/CT VN gip nhiu bnh nhn khng phi ra nc ngoi vt v tn km.

- ng dng thnh cng k thut PET/CT m phng lp k hoch x tr trn my gia tc tuyn tnh vi k thut x tr iu bin liu (IMRT) cho nhiu loi ung th t kt qu tt (8). Nhiu nc trong khu vc cha trin khai c k thut ny.

- Ngoi ra c mt s kt qu ni bt sau y ca k thut PET/CT ng gp cho y hc nc nh:

a- Trong mt nghin cu 49 bnh nhn ung th tuyn gip (UTTG) bit ha c thyroglobulin huyt thanh cao nhng x hnh ton thn (XHTT) vi I-131 m tnh nn khng quyt nh c chn on. H c chp PET/CT pht hin tn thng ti pht/di cn. Kt qu cho thy

X hnh gan vi hng cu (RBC) nh du Tc-99m 2 pha (sm v mun) pht hin cc u mu trong gan (mi tn)


12 S 35 - Thng 9/2013

FDG-PET/CT c gi tr vt tri so vi CT trong pht hin tn thng ti pht/di cn bnh nhn (5).

b- Chng ta cng ng dng 18FDG-PET/CT ghi hnh ti mu c tim v nh gi s sng cn ca c tim cho cc trng hp m kt qu tin hnh trn SPECT cha r rng. Ghi hnh ti mu c tim bng PET/CT tuy c nhy ln hn khng nhiu nhng c hiu ln hn ng k so vi k thut SPECT. 18FDG-PET cng c chp nhn rng ri l mt tiu chun vng i vi nh gi s sng cn ca c tim...

1.5. IU TR BNH BNG CC DC CHT PHONG X DI DNG NGUN H

1.5.1. iu tr bnh nhn bu gip nhn c v bnh Basedow bng 131I:

y vn l cng vic thit thc v hu ch ca YHHN. n nay c hng ngn ngi c cha khi bnh v rt nhiu kt qu ca chng ta c cng b trn cc tp ch chuyn mn trong v ngoi nc (6). Mi c s n nay iu tr c kt qu cho hng ngn bnh nhn vi kt qu rt tt. So vi cc bnh nhn ca nc

ngoi, liu phng x s dng ca chng ta thp hn v do vy t l nhc gip sau I-131 thp hn h.

1.5.2. iu tr ung th tuyn gip th bit ha bng 131I

Hin nay vi ung th gip th bit ho th mt phc hp iu tr gm: Phu thut + 131I + hornon liu php. Hin nay cc c s YHHN ln trong nc n nay iu tr c kt qu cho hng ngn bnh nhn v ang tin hnh u n v theo di tip tc hng trm bnh nhn ca mnh. Tt cc cc tc gi u thng nht nhn nh l iu tr bng I-131 l phng php hu hiu v an ton cho cc bnh nhn ung th tuyn gip th bit ha cha hoc c di cn. Sau y l mt s nhn mnh v cc kt lun khoa hc v lnh vc ny t cc bo co chuyn mn:

- Nng Tg huyt thanh thp (


13S 36 - Thng 9/2013

thut iu tr mt s bnh nhn ung th tuyn gip (5).

- X hnh PET/CT cn tin hnh cho cc bnh nhn nghi ng c di cn hoc ti pht nhng x hnh vi I-131 cho kt qu m tnh (7,8).

1.5.3. iu tr gim au do di cn ung th vo xng

Di cn vo xng gy nn triu chng au n tu ni di cn v thi gian b bnh. Cc thuc gim au c th khng tc dng hoc tc dng ngn v mt hn tc dng sau mt thi gian s dng. Cc loi thuc gim au mnh thuc nhm opium c th gy nghin v c. Lc ny cn phi dng DCPX iu tr. Nu c iu tr c hiu qu, tc dng gim au c th ko di hng thng, cht lng cuc sng s c ci thin. Cc VPX c dng trong lm sng vo mc ch ny c nhiu: P-32, Sr-89, Sm-153, Re-186 nhng do gi thnh cao nn cha c p dng rng ri nc ta. Va qua mt s c s nc ta mnh dn dng P-32 dng ung iu tr vi kt qu kh quan v chi ph khng cao do DCPX c sn xut ti lt.

1.5.4. iu tr ung th gan tin pht

IAEA rt khuyn khch s dng k thut dng ngun sinh phng x (Generator) Tungsten-188/Rhenium-188 cho cc bnh nhn ung th gan khng cn c ch nh phu thut. VPX Tungsten-188 khi phn r sn sinh ra 188Re c chu k bn r ngn. Nh s gip ca c quan nng lng nguyn t quc t (IAEA) ti Bnh vin Ch Ry, thnh ph H Ch Minh (4) cc ng nghip tin hnh 84 ln iu tr cho 51 bnh nhn vi liu trung bnh khong 139 mCi, liu ti a ln n 678 mCi (4 ln tim) v thu c kt qu kh quan l u gim kch thc khi u, c thi gian sng thm ko di hn, cc tc dng ph ton thn cng nh ti ch xy ra trong qu trnh iu tr l khng ng k. Hin nay Y-90 di dng vi cu (microsphere) c tc dng iu tr cao ang c cc thy thuc YHHN chun b s dng.

1.5.5. iu tr phng x min dch (Radioimmunotherapy-RIT)

Trn c s phn ng min dch c bn gia Ag v Ab ngi ta sng to ra phng php iu tr ung th bng cc khng th n dng rt c hiu. Trong ung th hc phng php mi ny c gi l iu tr trng ch (target therapy). C s l lun ca phng php ny l t bo ung th sn sinh ra cc khng nguyn (Ag) hoc cc receptor. Khi gp cc khng th (Ab) c hiu chng s kt hp vi nhau v hu qu l lm mt tc dng sinh hc ca khng nguyn ung th. Phng php ny cn s dng lng khng th rt ln, gi thnh iu tr rt cao. Nu cc khng th n dng hoc receptor c gn ng v phng x (VPX) th c th a VPX vo tn cc t bo ung th, qua tiu dit t bo bnh bng bc x l chnh nn lng Ag s dng khng nhiu. N c gi l iu tr min dch phng x RIT. cc nc tin tin nhiu DCPX loi ny c sn thng trng nhng vic nhp khu vo nc ta s rt kh khn v ti chnh v k thut.Tuy nhin gn y Vin nghin cu ht nhn lt qua cc ti cp B, cp Nh nc sn xut c mt s khng th n dng nh Rituximab chng khng nguyn CD20 nh du I-113 hay Ninotuzumab gn ng v phng x I-131 v Y-90 iu tr ung th u c. Hy vng sp ti k thut ny s c pht trin nhanh chng nc ta v li ch to ln ca n.

1.6. Sn xut v cung cp cc DCPX

Chng ta cn phi nhp khu mt lng ln cc DCPX dng trong chn on v iu tr nh I-131, Tc-99m nhng cc cyclotron hin c cung cp v u n 18FDG cho cc my PET/CT hin c v tim nng ca chng cn nhiu. Mt s ti nghin cu cho thy chng ta nm vng c k thut sn xut DCPX Choline v Acetate gn C-11 dng cho PET/CT v ang nghin cu pht huy li th ca F-18 sn xut cc DCPX gn F-18 ngoi 18FDG pht huy tc dng ca PET trong thc hnh lm sng. Vin NCHN lt n


14 S 35 - Thng 9/2013

lc rt nhiu trong cung ng phn no nhu cu I-131, Tc-99m v P-32 trong nc. Ngoi ra Vin cng thnh cng trong vic sn xut VPX mi 77Lu v DCPX mi Dotatate gn vi n hay MIBI gn Tc-99m c nhu cu ln trong nc. c bit Vin c gng rt nhiu phi hp vi cc trng i hc v bnh vin ln nghin cu iu ch, th nghim lm sng mt s khng th n dng dng cho chn on v iu tr. l cc khng th dng cho RIT nu trn hay cc khng th n dng nh khng th khng nhn NCA-90 v KIT Leukoscan dng cho ghi hnh min dich RIS dng chn on bnh. l mt hng i mi cn c pht trin.

2. TRIN VNG SP TI

Ngy 4/11/2011 Th tng chnh ph ra Quyt nh s 1958/QD.TTG v tng cng ng dng bc x v ng v phng x trong y t trong c YHHN tp trung pht trin cc k thut hin i s dng tnh u vit ca bc x v ng v phng x phc v v nng cao cht l ng khm, cha bnh, o to v nghin cu khoa hc. Vi s quy hoch pht trin quy m v u t nh vy, chuyn ngnh YHHN s c iu kin ng gp nhiu hn vo s nghip bo v v nng cao sc khe nhn dn qua cc hot ng sau y:

- M rng ng dng cc k thut chn on v iu tr bng YHHN vo nhiu chuyn khoa khc nhau, nht l ni ngoi khoa, ung th, tim mch v thn kinh phm vi rng khp hn (tuyn tnh v khu vc) nhm mang li s thun li cho cc chuyn khoa khc v li ch thit thc cho bnh nhn bng cch tng cng v m rng ng dng cc k thut thm d chc nng chn on, ghi hnh SPECT trong lm sng.

- Pht trin mnh k thut PET/CT v s l ng v cht l ng cho mt s bnh vin trung ng, khu vc. y l nhng k thut hin i, tn tin gip ch rt nhiu cho chn on ung th v nhiu bnh khc. M rng ng dng PET/CT trong chn on cc bnh tim mch, thn kinh v tm thn...

-M rng vic ng dng cc DCPX khc gn vi F-18 ch khng ch ring 18FDG gii quyt cc vn bnh hc v d c hc mc phn t, khc phc cc kh khn ca 18FDG trong lm sng v nghin cu khoa hc. Pht trin x hnh phn t (Molecular Scintigraphy) PET- CT bng cc acid amin, protein, enzym, cc thuc mi, cc khng nguyn, khng th vi cc VPX ngn ngy thch hp c Cyclotron sn xut ti ch nh Acetat, cc acid amin.... Cc k thut ny gip chn on, iu tr v nht l nghin c u bnh hc v d c ng hc trong ung th v c th ci tin thnh ghi hnh chc nng cc khi u (Imaging Tumor Function) thng qua cc chc nng v sinh to mch (angiogenesis), chuyn ha glucose (Glucometabolism), t bo cht theo chng trnh (appotopsis), tnh trng thiu oxy t bo (Celular Hypoxy), chu trnh sinh sn t bo (Cell Turnover) hay v di truyn (Genetic Makeup), s dng cc cht cn quang (contrast ehancement) thch hp trong chp mch phi hp qua PET-CT.

- M rng vic iu tr bnh bng cc DCPX ngun h nht l vi ung th. a cc k thut mi nh cy ht phng x, dng microspheres gn Y-90 iu tr mt s bnh nhn ung th gan hay k thut x tr bng cc tia X mm pht x ngay trong khi m. Pht trin x hnh min dch (Radioimmunoscintigraphy: RIS) v iu tr min dch phng x (Raduoimmunotherapy) vi cc tin b ca cc DCPX l cc khng nguyn, khng th v receptor nh du VPX pht tia bta v alpha.

- ng dng cc tin b tin hc phi hp vi chn on hnh nh v y hc ht nhn to ra cc chng trnh phn mm tt hn trong thc hnh lm sng v ti to cc hnh nh khng gian gip ch cho chn on v iu tr.

3. KT LUN

Nhn chung thi gian qua tuy c mt s hn ch v nhn lc, trang b, cung cp DCPX nhng ngnh YHHN p dng thnh cng nhiu k thut hin i v chn on v iu tr, ng gp thit thc cho vic bo v v nng cao sc kho


15S 36 - Thng 9/2013

ca nhn dn. C th nu ra mt s nhn xt chung sau y:

1- Xc lp c v tr, vai tr v hot ng ca chuyn ngnh YHHN, c ng gp nht nh cho nng cao cht lng chn on, iu tr v nghin cu y hc, p dng thnh cng cc k thut tin tin ca YHHN gp phn a nn y hc nc nh tin kp cc nc tin tin trong khu vc.

2- Xy dng c mt s c s YHHN kh hon thin cc bnh vin ln v mt s c s nh hn cc bnh vin tnh v chuyn ngnh; c mt i ng cn b t trung cp, i hc n trn i hc, tuy cha ng o nhng m ng c cng vic cc c s; c chng trnh, ni dung v m s o to chuyn ngnh trng i hc; c hi chuyn khoa v mi quan h ngnh ngh vi cc c nhn v t chc chuyn mn trong nc v quc t.

3- Trang thit b chuyn ngnh cn thiu thn nht l cc thit b x hnh hin i; DCPX nhp khu l ch yu, s lng v cht lng cn b cn thiu k c cc cn b vt l v in t y hc. Cha c s phi hp tt v c s chun mc trong kim tra cht lng v bo dng, sa cha my mc thit b YHHN v x tr.

Hy vng trong thi gian ti vi chin lc v k hoch pht trin ng dng cc k thut ht nhn v mc ch ho bnh ca nh nc, vi ch trng m rng x hi ho chng ta s c th sm khc phc cc thiu st trn, m rng vic ng dng cc k thut YHHN tin tin gp phn gii quyt tt cc yu cu ca ngnh y t. Ti liu tham kho:

1. Phan S An ,Trn nh H, Nguyn Quc Bo (2003): Kho st bnh nhn ung th gip th bit ho sau phu thut ct b tuyn gip bng x hnh vi I-131. Tp ch Nghin cu y hc . Tp 25, S 5, tr 51-56.

2. Phan S An, Trn nh H v cng s.(2005): Kt qu phi hp phu thut, it phng x v hormn liu php trong iu tr ung th biu m tuyn gip bit ho ti Khoa YHHN, BV. Bch Mai. Y hc Vit Nam (2005) s 7, tp 312, tr. 8-16.

3. Phan S An, Mai Trng Khoa, Trn nh H v cs. (2006): Nhng kt qu gn y v chn

on v iu tr ti khoa y hc ht nhn v iu tr ung bu, BV bch Mai, H ni. Y hc lm sng, s chuyn y hc ht nhn v ung th. trang 47- 50.

4. Trnh Th Minh Chu, Hunh c Long, L Trng Chin, Nguyn Vn Ho, L Hu Tm, Trng Quang xun, Nguyn Xun Cnh: iu tr ung th gan nguyn pht qu kh nng phu thut bng dc cht phng x 188Re-HDD Lipiodol. Y hc lm sng 4/ 2006, s chuyn YHHN v Ung th, 80-83..

5. L Ngc H, Mai Hng Sn, Phm Quang Biu: c im hnh nh v gi tr SPECT Tc 99m-MIBI bnh nhn ung th tuyn gip th bit ha iu tr I-131 sau phu thut. Y hc lm sng, 4/2006 s, chuyn y hc ht nhn v Ung th, trang 47- 50.

6. Quch Vn Hin v cs : Mt s nhn xt v kt qu iu tr 1545 bnh nhn Basedow t 1990 n 2005 ti khoa Y hc ht nhn v Ung bu, Bnh vin tnh Khnh ho. Y hc lm sng 4/2006, s chuyn YHHN v Ung th, 59- 60.

7. Mai Trng Khoa, Phm Cm Phng v cs: Nghin cu gi tr ca PET/CT trong chn on cc tn thng di cn trong bnh ung th i trc trng. Tp ch Ung th hc Vit Nam. S 2-2012

8. Mai Trng Khoa, V Hu Khim, Phm Cm Phng, Phm Vn Thi et al. Application of PET/CT simulation in raduation therapy planning at the Nuclear Medicine and Oncology, Bach Mai Hospital, Hanoi, Vietnam. Hi ngh quc t v ng dng lm sng ca PET v PET/CT do IAEA t chc ti Vienne vo 7-8/11/2011. Paper Number: IAEA-CN-185/XXX . See Section C of Announcement: Cancer management and treatment planning with PET.

9. V Th Phng Lan, L Ngc H: Nghin cu gi tr tin lng ca x hnh SPECT ti mu c tim bnh nhn sau nhi mu c tim.in quang VN 8/2012.

10. Nguyn Vn T, Trn Th Khu Vy v cs: ng dng x hnh ct lp ti mu c tim ECG vi Tc-99m Sestamibi ti BV Php Vit, TP H Ch Minh. Y hc lm sng 4/2006, s chuyn YHHN v Ung th, 28-29.


16 S 35 - Thng 9/2013

Trong khun kh hot ng ca chng trnh gim giu nhin liu ca cc l phn ng nghin cu (LPNC) trn th gii nhm gim thiu mi e da ton cu, i vi cc LPNC do Lin bang Nga (Lin X c trc y) thit k v xy dng, thng 12 nm 1999, Hoa K, Lin bang Nga v C quan Nng lng Nguyn t Quc t (IAEA) tho thun chng trnh hp tc 3 bn v vic: (1) chuyn i nhin liu ca cc LPNC ti cc nc do Lin bang Nga xy dng v s dng nhin liu giu cao (Highly Enriched Uranium HEU) sang nhin liu giu thp (Low Enriched Uranium LEU) v (2) chuyn tr nhin liu HEU tr li Lin bang Nga, vi tn gi ca chng trnh l Russian Research Reactor Fuel Return (RRRFR). Tuy nhin, trc , thng 5 nm 1999, c cuc hp k thut u tin v vn ny do IAEA t chc ti PTN Argonne National Lab ca Hoa K. Ti cuc hp , cc nc c LPNC do Lin bang Nga thit k v xy dng d tho bc th gi Chnh ph Lin bang Nga ngh thc hin tng nu trn vi s h tr v kinh ph ca Hoa K,

cn IAEA va h tr kinh ph, va qun l qu trnh thc hin cc d n.

Trong khun kh chng trnh RRRFR, c tt c 20 LPNC ca 17 nc do Lin X c thit k v xy dng thuc vo i tng c h tr ca Sng kin gim thiu e da ton cu ca Hoa K, l Belarus, Bulgari, Trung Quc, Cng ha Sc, Cng ho Dn ch Nhn dn Triu Tin, Ai Cp, c, Hungary, Kazakhstan, Latvia, Libya, Ba Lan, Serbia, Romania, Ukraina, Uzbekistan v Vit Nam.

khi ng chng trnh RRRFR, nm 2000, Tng Gim c ca IAEA gi th ti 15 nc hi v nhu cu v nguyn vng ca mnh trong vic chuyn tr cc b nhin liu HEU qua s dng tr li Lin bang Nga; 14 nc tr li ng vi ngh ca IAEA, trong c Vit Nam.

Thng 5 nm 2004, mt Tho thun gia hai Chnh ph Hoa K v Lin bang Nga v hp tc chuyn tr cc b nhin liu do Nga sn xut tr v Lin bang Nga c k kt. l c s php l cho Chng trnh RRRFR khi ng chnh thc.

CHUYN TR NHIN LIU L PHN NG HT NHN LT

Nguyn Nh in Vin Nghin cu ht nhn, Lt


17S 36 - Thng 9/2013

Tuy nhin, thng 2 nm 2004, on chuyn gia k thut ca PTN Argonne National Lab n Vin Nghin cu ht nhn (NCHN) trao i, thng nht gii php k thut chuyn i nhin liu ca L phn ng ht nhn (LPHN) Lt. Trn c s kinh nghim ca cc nc v yu cu thc t ca Vit Nam l khng lm gin on k hoch vn hnh l, phng n chuyn tr nhin liu ca LPNC Lt c chia lm 2 giai on nh sau:

GIAI ON 1: CHUYN TR NHIN LIU GIU CAO CHA S DNG (2005-2007)

n thng 9 nm 2007, sau hn 23 nm hot ng, LPNC Lt c 5 ln ti np nhin liu vng hot, c 106 b nhin liu giu cao (36% U-235) chun v 01 b nhin liu HEU c gn cp nhit in c s dng. Nh vy, nhim v ca giai on 1 l: (1) Tip nhn 36 b nhin liu giu thp (19,75% U-235) chun t Lin bang Nga; (2) Thc hin ti np nhin liu ln th 6 bng vic ly ra khi vng hot 8 b nhin liu HEU v np vo vng hot 6 b nhin liu LEU, khi ng l phn ng vi vng hot pha trn gm 98 b nhin liu HEU v 6 b nhin liu LEU; v (3) Chuyn tr 34 b nhin liu HEU chun v 01 b nhin liu HEU gn cp nhit in cha s dng v li Lin bang Nga.

n ngy 15 thng 9 nm 2007, c 3 ni dung trn c thc hin, 35 b nhin liu HEU cha s dng (tng cng 3,869 kg uranium, trong c 1,418 kg U-235) c chuyn tr v Lin bang Nga an ton vi s tham gia hiu qu ca cc B, ngnh trong nc v s hp tc cht ch vi IAEA, Hoa K v Lin bang Nga. T thng 9 nm 2007, LPHN Lt c vn hnh vi cu hnh vng hot pha trn theo hnh thc np th nghim dn vi cu hnh lc u l 98 b nhin liu HEU v 6 b nhin liu LEU, sau , t thng 7 nm 2009 vi cu hnh 92 b nhin liu HEU v 12 b nhin liu LEU. Qua thc t vn hnh l n thng 8 nm 2011 cho thy LPHN Lt hot ng an ton, tip tc c khai thc hiu qu; chng t cc b nhin liu LEU l p ng tt v c th thay th ton b vng hot ca LP bng nhin liu LEU.

GIAI ON 2: CHUYN TR NHIN LIU GIU CAO QUA S DNG (2008-2013)

Sau khi thc hin thnh cng Giai on 1, chuyn tr cc b nhin liu HEU cha s dng v vn hnh l vi vng hot hn hp, thng 7 nm 2008, on chuyn gia k thut ca PTN Argonne National Lab sang Vit Nam tho lun k hoch chuyn i ton b vng hot sang nhin liu LEU v chuyn tr cc b nhin liu HEU qua s dng v Lin bang Nga.

Trn c s ngh ca B KH&CN ti Cng vn s 38/BKHCN-NLNT ngy 2 thng 7 nm 2009, thc hin ch o ca Th tng Chnh ph ti Cng vn s 2012/TTg-KGVX, ngy 21 thng 10 nm 2009, d n chuyn tr nhin liu Giai on 2 gm 2 ni dung chnh l:

1. Thay th ton b 92 b nhin liu HEU ang s dng trong LPHN Lt bng cc b nhin liu LEU. thc hin vic ny, pha Hoa K ti tr kinh ph Vit Nam mua thm 66 b nhin liu LEU t Lin bang Nga vo cui thng 12 nm 2010. Nh vy tng cng c 102 b nhin liu LEU ang c Vin NCHN Lt qun l v s dng.

c s gip ca cc chuyn gia PTN Argonne National Lab, cc cn b ca Vin NCHN thc hin tnh ton thit k vng hot, phn tch an ton v tin hnh khi ng li l phn ng vi vng hot ch dng nhin liu LEU. Theo tnh ton thit k, cu hnh lm vic vi 92 b nhin liu LEU c la chn. L phn ng bt u dng lm vic vo thng 5 nm 2011 v trong cc ngy t 16 n 22 thng 8 nm 2011, tt c cc b nhin liu HEU v LEU ca vng hot hn hp c ly ra khi vng hot, a ln tng trung gian trong b l, v trong cc ngy t 18 n 26 thng 10 nm 2011 di chuyn ton b 106 b nhin liu HEU t b l sang ct gi b cha nhin nhiu qua s dng. Cng vic khi ng vt l v khi ng nng lng c thc hin t ngy 24 thng 11 nm 2011 n ngy 13 thng 1 nm 2012, tun theo mt chng trnh lm vic cht


18 S 35 - Thng 9/2013

ch c chun b trc v c ph duyt. Vo lc 15h35 ngy 30 thng 11 nm 2011, L phn ng t trng thi ti hn vi cu hnh vng hot gm 72 b nhin liu LEU, c by ntron trung tm.

Cu hnh ti hn 72 b nhin liu LEU c by ntron trung tm l hon ton ph hp vi kt qu tnh ton, vi lng uranium l 15,964 kg trong c 3,156 kg U-235. Sau khi hon thnh vic np ti hn, cng vic np thm cc b nhin liu vo l c vng hot lm vic c thc hin t ngy 6 thng 12 nm 2011 n ngy 14 thng 12 nm 2011.

Cu hnh vng hot lm vic hin ti ca LPNC Lt gm 92 b nhin liu LEU; tng khi lng U-235 np vo vng hot l 4,246 kg. D tr dp l (hay su di ti hn khi cc thanh an ton nm ngoi vng hot) l 2,5 $ (khong 2% Dk/k) hon ton tha mn iu kin ln hn 1% i vi LP Lt. Vi cu hnh ny, d tr phn ng l 9,5 $ m bo cho l vn hnh trn 10 nm vi mc khai thc nh hin nay. Nh vy c th ni rng vng hot lm vic hin ti p ng c yu cu v an ton v khai thc l phn ng (va m bo d tr dp l, va c d tr phn ng cho vn hnh v khai thc l phn ng).

2. Sau khi ly ra t vng hot LP vo thng 8 nm 2011, tt c 106 b nhin liu HEU c lu gi ti b cha nhin liu bn cnh thng l lm ngui v phng x. Sau 2 nm lm ngui, ton b 106 b nhin liu HEU qua s dng (tng cng 11,609 kg urani, trong c 4,256 kg U-235), c chuyn tr v Lin bang Nga vo ngy 3 thng 7 nm 2013. Nh vy, tng cng c 15,478 kg urani, trong c 5,674 kg U-235 c chuyn t Vin NCHN Lt v li Lin bang Nga. T thi im ny, Vit Nam c ghi nhn l nc hon ton khng c nhin liu giu cao.

Cc ni dung chnh thc hin chuyn tr 106 b nhin liu HEU gm:

- Thit k cc thit b, dng c phi tiu chun (do pha Lin bang Nga thc hin) phc v

vic ly cc b nhin liu t b cha v a vo thng chuyn ch.

- Nng cp v lp t b sung mt s thit b (do pha Vit Nam m nhn) phc v cho cng vic chuyn cc b nhin liu t b cha sang thng chuyn ch v a thng chuyn ch ra ngoi vn chuyn.

- Thu cc thit b, dng c cn thit thc hin vic tho d nhin liu t b cha, np nhin liu vo thng cha v vn chuyn nhin liu t Cng ho Sc v Lin bang Nga.

- Thc hin cng vic tho d cc b nhin liu t b cha a sang thng vn chuyn (do pha Vit Nam v Lin bang Nga cng thc hin).

- Vn chuyn thng cha nhin liu t LPHN Lt n Sn bay qun s Bin Ho giao tr bng ng hng khng (do pha Vit Nam m nhim).

- Vn chuyn cc thit b, dng c t LPHN Lt n Cng bin Ci Mp, tnh B Ra - Vng Tu giao tr bng ng bin (do pha Vit Nam m nhim).

Thc hin ch o ca Th tng Chnh ph ti cc Cng vn s 2012/TTg-KGVX, ngy 21 thng 10 nm 2009 v 34/TTg-KGVX ngy 5 thng 6 nm 2013 v vic chuyn tr nhin liu qua s dng ti LPHN Lt v Lin bang Nga, B trng B KH&CN thnh lp Ban Ch o lin ngnh ti Quyt nh s 07/Q-BKHCN ngy 24 thng 4 nm 2013 gm i din ca B KH&CN, B Quc phng, B Cng an, B Ngoi giao, B Ti chnh v B Giao thng vn ti. Bn cnh , B trng B KH&CN cng thnh lp T Cng tc gip vic cho Ban Ch o lin ngnh ti Quyt nh s 08/Q-BKHCN ngy 24 thng 4 nm 2013 gm 26 thnh vin, gm i din ca Vn phng Chnh ph v cc B nu trn.

Thc hin Quyt nh s 08/Q-BKHCN, cc thnh vin ca T cng tc trc tip i kho st cc tuyn ng chuyn ch, Sn bay, Cng bin v tho lun vi cc chuyn gia ca cc nc Hoa K, Lin Bang Nga, Cng ho Sc


19S 36 - Thng 9/2013

v IAEA thng nht phng n v xy dng K hoch chi tit trnh Ban Ch o ph duyt cho php thc hin.

c s thng nht cao ca cc thnh vin Ban Ch o, ngy 23 thng 5 nm 2013, K hoch chi tit c ph duyt, trong mi cng vic cn thc hin u c thi gian thc hin v hon thnh, n v chu trch nhim chnh, cc n v phi hp v kt qu cn t c. Trong T cng tc c s phi hp tt gia cc thnh vin ca cc B, ngnh v nghim tc bm theo K hoch chi tit thc hin cc hng mc cng vic chnh nh sau:

- Ngy 27 thng 5 nm 2013, 5 container hng gm thit b, dng c, ph kin c chuyn ch t Cng bin Ci Mp v LPHN Lt.

- Cc ngy 5-7 thng 6 nm 2013, cc thit b c lp t sn sng hun luyn cho cc nhn vic trc tip thao tc ca Vin NCHN.

- Cc ngy 10-19 thng 6 nm 2013, cc chuyn gia Lin bang Nga v CH Sc hun luyn v cp chng ch cho cc nhn vin trc tip thao tc vic tho d nhin liu t b cha v a vo thng vn chuyn.

- Cc ngy 20-23 thng 6 nm 2013, thc hin v hon thnh vic tho d tt c 106 b nhin liu t b cha v a vo thng vn chuyn.

- Cc ngy 24-28 thng 6 nm 2013, sy kh bn trong bng k thut ht chn khng pha trong thng vn chuyn.

- Ngy 29 thng 6 nm 2013, chuyn thng cha nhin liu v cc thit b, dng c vo cc container chuyn ch.

- Ngy 30 thng 6 nm 2013, 5:10 sng, 4 container ng cc thit b, dng c ri Vin NCHN Lt i Sn bay qun s Bin Ho.

- Ngy 1 thng 7 nm 2013, 6:15 sng, xe ch container cha nhin liu ri Vin NCHN Lt i Sn bay qun s Bin Ho theo hnh thc bo v an ninh v an ton c bit ca cc lc lng phi hp ca B Quc phng v B Cng an.

- Ngy 3 thng 7 nm 2013, my bay AN-124-100 ch nhin liu ct cnh ri Sn bay qun s Bin Ho lc 5:05 sng i v Lin bang Nga. Cng ngy 3 thng 7 nm 2013, tu Mikhail Dudin ch 5 container thit b, dng c ri Cng bin Ci Mp lc 14:30 chiu i v Cng ho Sc.

Kt qu thc hin theo lch nu trn cho thy, cc cng vic thc hin theo ng K hoch m Ban Ch o ph duyt, trong c nhiu ni dung thc hin rt ngn thi gian so vi d kin, l:

+ Vic nhn hng t Cng bin Ci Mp v chuyn ch ln Vin NCHN Lt cng nh vic ti xut hng ri Cng bin Ci Mp nhanh hn d kin, l do c s phi hp tt gia cc n v ca Tng cc Hi Quan (B Ti chnh), ca Tng Cng ty Tn cng, Cng Ci Mp (B Quc phng), L on vn ti 972 (B Quc phng), ...

on xe vn chuyn nhin liu ht nhn trn ng ti sn bay Bin Ha

a thng cha nhin liu ht nhn Skoda cask vo thit b bo v c bit (TUK cask)


20 S 35 - Thng 9/2013

+ Vic tho tho d 106 b nhin liu t b cha v a vo thng vn chuyn nhanh hn d kin, l do s dng tay gp do Vin NCHN t ch to c cu trc gn nh, d thao tc thay cho tay gp do pha Nga thit k v ch to. Bn cnh c s b tr ca kp hp l v phi hp cht ch gia cc nhn vin trc tip thao tc ca Vin NCHN, cc chuyn gia ca Lin bang Nga, IAEA v CH Sc.

+ Thi gian vn chuyn container cha nhin liu t LPHN Lt n Sn bay Bin Ho nhanh hn d kin, l do c s phi hp tt gia cc n v ca B Quc phng, B Cng an v B KH&CN trong qu trnh vn chuyn.

NH GI V KT LUN CHUNG

Qua gn 10 nm thc hin d n, LPHN Lt c chuyn i nhin liu theo ng k hoch ca chng trnh RRRFR l kt thc trc nm 2014, l ang c vn hnh an ton v khai thc c hiu qu vi nhin liu giu thp, tt c 106 b nhin liu HEU c chuyn tr v nc cung cp, s lng 102 b nhin liu nhin LEU hin c l l phn ng vn hnh n khong nm 2030. T thc t thc hin v kt qu t c, c th rt ra mt s kt lun chnh v d n chuyn i nhin liu cho LPHN Lt nh sau:

- V mt k thut: cc thng s k thut ca l phn ng nh thng lng ntron nhit ti cc v tr chiu mu gim khng ng k, thm ch c mt vi v tr c ci thin tt hn nn hiu qu v khai thc v s dng l phn ng khng b nh hng.

- V mt an ton ht nhn: m bo cc iu kin v d tr dp l ln v cng c d tr phn ng cho vn hnh v khai thc l; cc gii hn v thu nhit, bt ng u v phn b cng sut, tng t hoc tt hn vng hot dng nhin liu giu cao trc y.

- V qun l nhin vt liu ht nhn: tt c cc b nhin liu HEU c chuyn tr, ngha l trong vng 10 nm ti khng cn nhin liu qua s dng trong b cha nhin liu qun l v bo qun; s thun li v mt k thut v tit kim v mt kinh t trong vic qun l

v chuyn tr nhin liu qua s dng sau ny v cc yu cu v an ton v an ninh trong vic qun l nhin liu LEU s mc thp hn.

- V mt o to nhn lc: Tham gia d n chuyn i nhin liu, cc cn b chuyn mn c trc tip thc hin vic tnh ton thit k, phn tch an ton; c c hi c tip cn, trao i vi cc chuyn gia c kinh nghim v thit k LPNC trn th gii. V vy, i ng cn b ca Vin NCHN trng thnh, trnh chuyn mn c nng cao, c kh nng tip cn nhanh hn vi cng vic thit k, thm nh cho LPNC a mc tiu, cng sut cao ca d n Trung tm KH&CN ht nhn trong thi gian ti. Cc cn b qun l ca cc n v trc thuc B KH&CN c iu kin thc t tham gia qun l v thc hin nhiu cng on khc nhau trong qu trnh trin khai d n, rt ra c nhiu bi hc kinh nghim b ch trong cng tc qun l an ton, an ninh nhin vt liu ht nhn.

- V mt kinh t: s mang li li ch cho quc gia hn v thi gian vn hnh l c ko di hn khong 10 nm. Theo kt qu tnh ton, vi s lng 140 b nhin liu HEU c t nm 1983 ch cho php vn hnh l phn ng n khong nm 2021, trong lc vi s lng 102 b nhin liu LEU hin c, cho php l phn ng vn hnh n khong nm 2030 vi cng ch lm vic 1300 gi mi nm.

- V mt quan h quc t: thc hin ng k hoch l th hin cam kt ca Vit Nam l ch s dng nng lng nguyn t v mc ch ho bnh, thin ch s to thun li cho Vit Nam trong vic nhn c s ng h v ti tr ca IAEA, cc t chc quc t khc v cc nc trong chng trnh pht trin in ht nhn sp ti.

Tm li, sau khi thc hin d n chuyn i nhin liu, l phn ng ht nhn Lt s c nhin liu tip tc vn hnh trn 15 nm na, ngnh Nng lng nguyn t Vit Nam vn c mt thit b ht nhn, tuy cng sut khng cao nhng s tip tc phc v hiu qu cho pht trin kinh t-x hi v o to ngun nhn lc cho chng trnh ng dng nng lng nguyn t v mc ch ho bnh ca nc ta trong thi gian ti.


21S 36 - Thng 9/2013

TNH HNH TRIN KHAI D N IN HT NHN NINH THUN

Phan Minh Tun

Ban Qun l d n in ht nhn Ninh Thun

I. CC MC S KIN CHNH TRONG QU TRNH TRIN KHAI D N IN HT NHN NINH THUN

K hoch pht trin in ht nhn c Nh nc c bit quan tm xem xt trong nhng nm gn y, hng lot cc cng vic chun b cn thit c tin hnh v c nhng quyt sch mnh m v pht trin in ht nhn Vit Nam.

T nm 2001, cc cng tc chun b cho vic trin khai lp Bo co nghin cu tin kh thi d n nh my in ht nhn u tin Vit Nam c B Cng nghip/Tp on in lc Vit Nam trin khai thc hin (theo kt lun ca Th tng Chnh ph ti thng bo s 40/TB-VPCP ngy 29 thng 5 nm 2001 ca Vn phng Chnh ph v n tng quan pht trin in ht nhn Vit Nam, giao B Cng nghip ch tr phi hp vi B Khoa hc Cng ngh v Mi trng v cc c quan c lin quan lp Bo co nghin cu tin kh thi d n xy dng nh my in ht nhn Vit Nam).

Nm 2007, Tp on in lc Vit Nam c quyt nh s 736/Q-EVN-HQT, ngy 5 thng 9 nm 2007, thnh lp Ban Chun b u t D n in ht nhn v nng lng ti to (NRPB), vi chc nng thc hin cc cng tc chun b u t D n in ht nhn Ninh Thun v cc D n nng lng ti to. Nm 2009, Ban Chun b u t D n in ht nhn phi hp vi Vin Nng lng v cc n v lin quan hon thin Bo co u t D n in ht nhn

Ninh Thun v trnh Th tng Chnh ph xem xt trnh Quc hi.

Nm 2009:

- Thng 9 nm 2009, Bo co u t D n in ht nhn Ninh Thun c Th tng Chnh ph trnh Quc hi.

- Thng 11 nm 2009, Ch trng u t D n in ht nhn Ninh Thun c Quc hi kha XII, k hp th 6 thng qua ti Ngh quyt s 41/2009/QH12 ngy 25 thng 11 nm 2009.

Nm 2010:

- Thng 3 nm 2010, Th tng Chnh ph thnh lp Ban Ch o Nh nc D n in ht nhn Ninh Thun v Ban hnh vn bn s 460/TTg-KTN v K hoch tng th thc hin D n in ht nhn Ninh Thun, theo phn chia D n in ht nhn Ninh Thun thnh 06 D n thnh phn v 2 n.

Quc hi kha XII, k hp th 6


22 S 35 - Thng 9/2013

- Thng 4 nm 2010, Hi ng an ton ht

nhn quc gia c thnh lp;

- Thng 10 nm 2010, Hip nh lin chnh

ph Vit Nam Lin Bang Nga v hp tc xy

dng nh my in ht nhn trn lnh th Vit

Nam c k ti H Ni.

- Thng 10 nm 2010, Thng co chung Vit

Nam Nht Bn v Pht trin i tc chin lc

cho ha bnh v thnh vng ti Chu trong

la chn Nht Bn l i tc xy dng nh my

in ht nhn Ninh Thun 2.

Nm 2011:

- Thng 3 nm 2011, Ban Qun l d n in ht nhn Ninh Thun (NPB) c Tp on in lc Vit Nam thnh lp trn c s t chc li Ban Chun b u t d n in ht nhn v nng lng ti to. NPB c chc nng nhim v chnh l qun l cc d n thnh phn ca D n in ht nhn Ninh Thun do EVN lm ch u t. Tr s ca NPB c t ti tnh Ninh Thun thun tin cho vic qun l, thc hin cc cng tc kho st a im, cc hot ng thng tin tuyn truyn ti a phng v cc cng tc u t xy dng cc d n thnh phn thuc d n in ht nhn Ninh Thun.

- Thng 10 nm 2011, Tha thun hp tc xy dng nh my in ht nhn Ninh Thun 2 trn lnh th Vit Nam c k ti Tokyo.

- Thng 11 nm 2011, Hip nh lin Chnh ph Vit Nam Lin Bang Nga v vic cung cp tn dng Nh nc Nga xy dng nh my in ht nhn Ninh Thun 1 v Tha thun b sung th 2 ti tr cho vic lp H s ph duyt a im v D n u t nh my in ht nhn Ninh Thun 1 c k kt.

II. TNH HNH THC HIN CC D N THNH PHN THUC D N IN HT NHN NINH THUN DO EVN LM CH U T

Theo vn bn s 460/TTg-KTN ngy 18 thng 3 nm 2010 v vn bn s 7276/VPCP-KTN ngy 17 thng 10 nm 2011, Th tng Chnh ph phn chia D n in ht nhn Ninh Thun thnh cc D n thnh phn v Tp on in lc Vit Nam c giao lm ch u t cc d n thnh phn sau:

- D n u t Nh my in ht nhn Ninh Thun 1, cng sut khong 2.000 MW bao gm 02 t my, t ti x Phc Dinh, huyn Thun Nam, tnh Ninh Thun;

- D n u t Nh my in ht nhn Ninh Thun 2, cng sut khong 2.000 MW bao gm

D n, n thnh phn Ch u t

1. D n u t nh my in ht nhn Ninh Thun 1 (2000 MW)

Tp on in lc Vit Nam (EVN)

2. D n u t nh my in ht nhn Ninh Thun 2 (2000 MW)

3. D n h tng phc v thi cng cc nh my in ht nhn ti tnh Ninh Thun

4. D n trung tm quan h cng chng v in ht nhn

5. D n o to ngun nhn lc cho cc nh my in ht nhn ti tnh Ninh Thun

6. n ni a ha trong xy dng, thit k, ch to thit b

B Cng Thng

7. D n trung tm hp tc k thut v cng ngh ht nhn B Khoa hc

v Cng ngh8. n thng tin, tuyn truyn v pht trin in ht nhn Vit Nam

9. D n di dn ti nh c ca cc nh my in ht nhn ti Ninh Thun

UBND tnh Ninh Thun


23S 36 - Thng 9/2013

02 t my, t ti x Vnh Hi, huyn Ninh Hi, tnh Ninh Thun;

- D n H tng phc v thi cng cc d n Nh my in ht nhn ti tnh Ninh Thun;

- D n Khu qun l vn hnh, khu chuyn gia v tr s Ban Qun l d n;

- D n Trung tm quan h cng chng v in ht nhn;

- D n o to ngun nhn lc cho cc d n Nh my in ht nhn ti tnh Ninh Thun (phi hp vi B Gio dc v o to).

Tnh hnh trin khai thc hin cc D n thnh phn thuc D n in ht nhn Ninh Thun do Tp on in lc Vit Nam lm ch u t nh sau:

1. D n Nh my in ht nhn Ninh Thun 1

Hp ng dch v t vn lp H s ph duyt a im v D n u t nh my in ht nhn Ninh Thun 1 c k kt vo ngy 21 thng 11 nm 2011 v c hiu lc t ngy 21 thng 12 nm 2011.

Hin n v t vn hon thnh cng tc kho st giai on 1 la chn v tr nh my ti u; giao np cc bo co v la chn a im giai on 1 v ang trin khai kho st giai

on 2. D kin cui nm 2013, t vn s hon thnh v giao np H s ph duyt a im v D n u t.

2. D n Nh my in ht nhn Ninh Thun 2

Hp ng dch v t vn lp H s ph duyt a im v D n u t nh my in ht nhn Ninh Thun 2 c k kt vo ngy 29 thng 9 nm 2011.

Hin T vn JAPC hon thnh cng tc kho st (k c khi lng b sung), ngy 31/05/2013 giao np Bo co cui cng ca H s ph duyt a im v D n u t (bn ting Anh), EVN gi cc c quan lin quan xem xt cho kin. Ban Qun l d n ang thm tra v lm vic vi T vn v cc ni dung ca Bo co yu cu T vn hon thin bo co cui cng (ting Anh v ting Vit), d kin trong thng 8 thng 2013.

3. D n h tng phc v thi cng cc d n nh my in ht nhn ti Ninh Thun

D n u t Thit k c s v K hoch u thu t 1 c ph duyt. k kt hp ng trin khai cng tc kho st, lp thit k k thut v thit k bn v thi cng cho cc hng mc cng trnh ng vo, h thng cp in, cp nc phc v thi cng nh my in ht nhn Ninh Thun 1&2.

Hin cng tc kho st, lp thit k k thut, thit k bn v thi cng, o c a hnh

L k Hp ng Dch v t vn lp H s Ph duyt a im v D n u t D n Nh my in ht nhn Ninh Thun 2 gia Tp on in

lc Vit Nam (EVN) v Cng ty in Nguyn t Nht Bn (JAPC)

L k kt Hp ng dch v T vn lp H s ph duyt a im v D n u t D n Nh my

in ht nhn Ninh Thun 1


24 S 35 - Thng 9/2013

phc v gii phng mt bng cho cc hng mc cng vic gm: ng giao thng ngoi cng trng, ng in phc v thi cng, h thng cp nc phc v thi cng ang c trin khai.

4. D n Khu qun l vn hnh, khu chuyn gia v tr s Ban Qun l d n

T vn ang lp D n u t - Thit k c s theo quy hoch 1/500 c UBND tnh Ninh Thun ph duyt, s hon thnh trong qu III/2013 trnh duyt, lm c s trin khai cc cng tc kho st, lp thit k bn v thi cng, gii phng mt bng cho Khu ti nh c v khu QLVH, khu chuyn gia v tr s Ban Qun l d n.

5. Trung tm quan h cng chng v in ht nhn

T vn hon thnh cng tc kho st; cui thng 7 nm 2013 np Bo co D n u t v Thit k c s, ang thm tra hon thin trnh cp c thm quyn ph duyt, lm

c s trin khai cng tc kho st, lp thit k bn v thi cng; gii phng mt bng.

6. D n o to ngun nhn lc cho cc d n nh my in ht nhn ti Ninh Thun

Chnh ph ph duyt D n o to ngun nhn lc cho cc d n nh my in ht nhn ti tnh Ninh Thun ti Quyt nh s 584/Q-TTg, ang trin khai cc th tc cn thit t chc thc hin.

n nay, Vit Nam gi 198 sinh vin o to v in ht nhn ti Lin Bang Nga, trong :

+ Chng trnh o to ca EVN t nm 2006-2013: 29 sinh vin.

+ Chng trnh o to ca B Gio dc v o to t nm 2010-2012: tng s 169 sinh vin, trong c 111 sinh vin cam kt lm vic cho d n in ht nhn Ninh Thun. D kin nm 2013, B Gio dc v o to s tuyn sinh vi s lng 70 sinh vin gi i o to v in ht nhn ti Lin Bang Nga.

Trung tm quan h cng chng v in ht nhn

Phng n cp in, cp nc phc v thi cng nh my in ht nhn Ninh Thun 1

Phi cnh khu qun l vn hnh, khu chuyn gia v tr s Ban Qun l d n in ht nhn Ninh Thun


25S 36 - Thng 9/2013

V chng trnh o to cn b khung qun l vn hnh nh my in ht nhn Ninh Thun 2: Vi s h tr ca JINED, EVN v EVNNPB tuyn chn v c 15 k s c kinh nghim vn hnh cc nh my in sang i hc Tokai (Nht Bn) tham d kha o to 2 nm (thng 9 nm 2012 n thng 9 nm 2014).

III. V XY DNG CC VN BN, QUY PHM PHP LUT

D n in ht nhn Ninh Thun l d n quan trng quc gia v l d n in ht nhn u tin ca Vit Nam. Trong thi gian va qua, thc hin kin ch o ca Th tng Chnh ph, cc B, ngnh lin quan v ang tch cc xy dng, ban hnh cc vn bn quy phm php lut phc v trin khai D n in ht nhn. Tuy nhin, trn thc t h thng vn bn quy phm php lut ca Vit Nam lin quan n lnh vc ny cn rt thiu. n thi im hin ti cc c quan qun l nh nc vn cha xy dng v ban hnh c mt cch ng b v y nhng quy chun, tiu chun v hng dn kho st, thit k, ch to, xy dng v a vo vn hnh nh my in ht nhn.

Ti Ngh Quyt phin hp ln 2 ca Hi ng An ton ht nhn quc gia, Hi ng xc nh h thng cc tiu chun, quy chun k thut ca nh my in ht nhn Ninh Thun l iu kin quan trng, cn thit m bo vic trin khai d n in ht nhn mt cch an ton. Thc hin ch o ca Hi ng An ton ht nhn quc gia v vn ny, EVN khn trng phi hp vi T vn Nga v Nht Bn v c vn bn s 822/EVN-T ngy 11/3/2013 bo co Ban Ch o Nh nc tnh hnh trin khai cng tc ny, trong kin ngh Ban Ch o Nh nc xem xt thnh lp mt t hoc nhm cng tc thuc Hi ng thm nh Nh nc bao gm i din ca cc B, nghnh lin quan xem xt, thm nh v trnh Th tng Chnh ph chp thun cc tiu

chun k thut, hng dn p dng cho cc d n nh my in ht nhn Ninh Thun 1 v Ninh Thun 2.

IV. KIN NGH

1. K hoch xy dng vn bn quy phm php lut v in ht nhn c Hi ng An ton ht nhn quc gia ch o xy dng v nu ti Ngh Quyt phin hp ln 2 ca Hi ng An ton ht nhn quc gia. Trong thi gian va qua, cc B, ngnh lin quan tch cc xy dng, ban hnh cc vn bn quy phm php lut phc v trin khai D n in ht nhn. Tuy nhin, trn thc t h thng vn bn quy phm php lut ca Vit Nam lin quan n lnh vc ny cn rt thiu, n thi im hin ti nhng quy chun, tiu chun v hng dn kho st, thit k, ch to, xy dng v a vo vn hnh nh my in ht nhn vn cha c xy dng v ban hnh mt cch ng b, y v h thng.

Thc hin ch o ca Ban Ch o nh nc ti Thng bo kin kt lun ca Ph Th tng Hong Trung Hi ti cuc hp ban Ch o Nh nc D n in ht nhn Ninh Thun s 213/TB-VPCP ngy 7 thng 6 nm 2013, knh ngh B Khoa hc Cng ngh ch tr hon thin h thng vn bn quy phm php lut v in ht nhn; theo di n c cc B, nghnh lin quan trong vic xy dng cc vn bn c giao theo ng tin .

2. Lin quan n vic chp thun, p dng cc quy chun, tiu chun, hng dn trong vic kho st, xy dng v vn hnh nh my in ht nhn Ninh Thun 1 v Ninh Thun 2, ti vn bn s 822/EVN-T ngy 11 thng 3 nm 2013, EVN ngh Ban Ch o Nh nc xem xt thnh lp mt t hoc nhm cng tc thuc Hi ng thm nh Nh nc bao gm i din ca cc B, nghnh lin quan xem xt, thm nh v trnh Th tng Chnh ph chp thun cc tiu chun k thut, hng dn p dng cho cc d n nh my in ht nhn Ninh Thun 1 v Ninh Thun 2.


26 S 35 - Thng 9/2013

TN CNG NGH Y HCC HNH THNH T D N HT NHN

n gia th k ny, nn y hc truyn thng c th s c thay th bi cng ngh y hc nano nhm p ng vic cha bnh cho con ngi mt cch hiu qu v chun xc hn da trn cc c tnh c nhn ngi bnh. Nn mng cho cng ngh ny c xc nh vo thi im giao thoa gia cng ngh: cng ngh sinh hc nano, di truyn hc v y hc ht nhn.

By mi nm trc, cha ca ngnh ht nhn Lin bang X Vit Igor Kurchatov tin on rng vt l ht nhn s tr thnh nn mng pht trin ca nhiu ngnh khoa hc khc. V d: y hc ht nhn xut hin vo gia th k trc nh mt d n ht nhn v da trn nhng khm ph quan trng trong vt l c bn. Hc vin Kurchatov ng u trong lnh vc y hc

ht nhn v tin hnh nghin cu khng ch vt l ht nhn m cn c y hc cho tng lai. Hin nay y hc ht nhn s dng ht nhn phng x lm giu chn on v iu tr l mt hng i y trin vng.

C s h tng c o ca Trung tm nghin cu quc gia Vin Kurchatov to iu kin thun li cho vic sn xut ht nhn phng x v dc phm phng x.

Phng php chn on

Thit b y t ht nhn hin i ca Trung tm Kurchatov cho php hnh dung mt cch chi tit tnh trng ca cc b phn c khm xt. Trn thc t, iu ny c m t nh sau: bc s tim cho bnh nhn dc cht phng x


27S 36 - Thng 9/2013

v gi i kim tra, sau my tnh s a ra hnh nh 3 chiu vi y cc thng tin v b phn c kim tra.

Vo u nm ti, Vin Kurchatov s khai trng Trung tm chp ct lp v chiu x Positron (PET). Vi s tr gip ca thit b c bit (my qut PET/CT) s c th theo di c chi tit cc thnh phn ca cc hp cht hot tnh sinh hc v thu nhn c hnh nh chi tit ca cc c quan, h thng trong c th ngi bnh. Ngoi ra cn mt phng php chn on na cng c s dng, l chp cng hng t.

Theo ngi ng u h thng khoa hc cng ngh hnh nh phn t, tin s Nikolai Martrenkov, PET ngoi vic cho php chn on bnh chnh xc th khi tnh ton kch thc, hnh dng khi u c th xc nh c chnh xc liu lng cn thit cha bnh, khi chiu x s c tin hnh trong phm vi khi u m khng gy tn hi cho cc b phn khc.

Ti Vin Kurchatov, cc hot ng nghin cu trong lnh vc sn xut ht nhn phng x cho mc ch y t ang din ra rt tch cc. ng Nikolai Martrenkov tin tng rng cc phng php chn on mi s hot ng hiu qu khng ch v mt y t m cn c v mt kinh t. Ti cho rng, tng ng la c u t cho y hc ht nhn s tng gi tr li nhun ln gp 2 3 ln. S lng bnh nhn trong cc khu bnh x s gim i, cuc sng s tt p hn. Nu tnh n tt c nhng iu ny, ti cho rng chi ph u t cho chn on PET khng nhng c b li m cn c hiu qu kinh t rt tt.

Cch y khng lu, ti Trung tm y hc ht nhn ca Vin Kurchatov xut hin mt hng nghin cu mi. l phng php cha bnh s dng ht nano trong mt ch phm dng chn on hoc tr liu. V d nh cc nghin cu ng dng vng cho mc ch chn on v tr liu. iu kin bnh thng, vng l nguyn t ha hc tr, nhng kch thc nano n li th hin tnh hot ng ha hc cao.

Khi gn ht nano vng vi nhn t chn on c chc nng h tr a chng n v tr quy nh v chiu nhng sng c bc sng di nht nh n v tr th c th theo di s pht

trin ca bnh. Di tc ng ca chm bc x, vng bt u sng ln v nu tp trung mt chm bc x cng sut ln lm cho vng nng ln s hnh thnh liu php nhit bn trong.

Liu thuc thng minh Y hc ht nhn khng ch cho php tin hnh

chn on bnh sm v chnh xc m cn pht trin cc phng php xc nh thng tn cc b phn bn trong ngi bnh bng con ng cung cp thuc. Vic ny h tr cho nhng nghin cu trong lnh vc cng ngh nano. Liu thuc thng minh c thnh phn gm ht nano c kh nng phn bit cc c quan khe mnh ca bnh nhn v cung cp thuc n ni c th m khng lm tn hi n cc m khe mnh. Theo kin ca cc chuyn gia, trong tng lai gn phng php ny b sung cho vic ha tr trong iu tr ung th.

Cc nghin cu tng t cng c thc hin im giao thoa ca cc ngnh khoa hc y hc, vt l, ha hc, sinh hc trong khun kh Trung tm Kurchatov: cng ngh nano, cng ngh sinh hc, thng tin, v cc mn khoa hc nhn thc v x hi nhn vn (Trung tm NBIKC), tip tc pht huy truyn thng nghin cu cc mn khoa hc tri thc do Igor Kurchatov t nn mng.

Trung tm NBIKC do Mikhail Kovaltruk Gim c Vin hn lm Kurchatov thnh lp 3 nm trc. Mc ch ton cu ca Trung tm c nht ny l tng hp cc h thng v qu trnh tng t t nhin, v trong tng lai s to ra nhng h thng k thut c c tnh nh con ngi.

Khng phi t nhin m xu hng khoa hc mi ca th gii c pht trin trong trung tm vt l ht nhn ln nht quc gia hi t trong Trung tm NBIKC: c s h tng a cng ngh, kinh nghim lu nm trong cc lnh vc khoa hc khc nhau, trng o to khoa hc lin ngnh tt c nhng iu ny to nn tng tin cho hng pht trin t ph v sng to, trong c lnh vc y sinh hc. Cc c quan nhn to

Cch y khng lu, trong y hc xut hin mt hng nghin cu mi phng php cy


28 S 35 - Thng 9/2013

ghp ni tng. Phng php ny tr thnh mt cuc cch mng v pht trin nhanh chng, tr thnh phng php duy nht duy tr s sng ca con ngi. Song phng php ny gp phi rt nhiu kh khn. Thng th s thnh cng ca cuc phu thut ph thuc vo vic nhanh chng tm ra tng c hin, nhng khng phi lun lun thu c kt qu nh mong mun, khng t trng hp xut hin vn tng thch vi c th hay khng. Ngoi ra cn mt lot cc vn v o c v php l.

Do , vi nm trc cc nh bc hc ngh rng y hc c th pht trin theo con ng khc: thay th cc b phn ca con ngi bng cc b phn nhn to c to nn bi cc khun mu v t bo ca bnh nhn nhm gim thi gian ch i phu thut hoc cho php nng cao tng thch. Cc th nghim v s hnh thnh cc c quan nhn to c bt u. Theo kin ca cc nh khoa hc th chng l mt trong nhng nghin cu c trin vng nht trong lnh vc y hc. Cc trung tm khoa hc ln ca M, Nht, Chu u ang tin hnh nghin cu vn ny v cc nh khoa hc ngi Nga thuc phng th nghim vt liu polyme ca Trung tm NBIKC cng vy.

Phng nghin cu vt liu polyme to ra cc vt liu c ch ng dng trong y hc ti sinh, vi tnh cht l mt mng li, khung cho cc t bo. Trn c s cc vt liu khng m lm nn tng cho cc t bo pht trin, t hnh thnh c quan ca con ngi. Phng th nghim ny cn to ra nguyn mu mch nhn to. Trn

th gii cc cuc phu thut c tin hnh nh vo cc mch nhn to , v cng nhn mnh rng t l sng ca chng tt hn so vi cc mch ph tr.

Mng li mch c hnh thnh trong mt thit b c bit bng cch a cc si siu mng vo mt khun mu chun b sn. Sau mng li mch hnh thnh c cy vo c th ca bnh nhn v c duy tr iu kin c bit cc t bo c th pht trin. Tin s Alevtina Kulebyakina cng tc vin khoa hc ca phng th nghim gii thch rng: hnh thnh chng khng cn tn qu nhiu thi gian: hnh mu 3D ca mch c m phng trn my tnh, sau hnh thnh chng t nhng si siu mng bng phng php m in?. Sau thm vo mng li mch hnh thnh cc nhn t pht trin, thuc v cc sn phm chun b cho giai on tip theo: pht trin cc t bo cu thnh nn c quan nhn to.

Hin ti cng ngh ny vn cha c ph bin rng ri, cc mch nhn to c hnh thnh trong nhng tiu bn duy nht v cha c s dng phu thut nc Nga. Cc nh khoa hc ang i mt vi cc vn php l cha cho php nhanh chng ng dng nghin cu mi ny trong y hc. Vt liu sinh hc

Trong phng th nghim to ra cc vt liu khng m, xp v mng mng iu tr cc vt thng do bng trong cc giai on iu tr khc nhau: Vn chuyn nn nhn ra khi hin trng, bng b vt thng v ti to li lp da. Nh nghin cu Olga Bogdanova cho bit cc vt liu ca chng ti c th c ng dng gip cc nn nhn sng st trn ng n bnh vin, khi m ko di mi pht trn ng i s ko theo s phc hi lu hn. Theo li ca b Olga Bogdanova, mc tiu ca phng th nghim l nghin cu s hnh thnh cc vt liu h tr s sng cho cc b phn quan trng khc. iu bt buc l tt c cc hot ng ny din ra trong s hp tc cht ch ca cc nh sinh hc ti Trung tm NBIKC vi cc bc s n t cc bnh vin.

Vn cn mt nghin cu mi ca cc chuyn gia Vin Kurchatov trong lnh vc vt liu y sinh

Nghin cu trong phng th nghim


29S 36 - Thng 9/2013

hc, l xp polymer. Ngoi vic c dng iu tr bng thnh cng, xp polymer cn l vt liu cm mu trong phu thut. Chng c kh nng gi cho cc bng gc y thuc v cht gim au, sau dn dn s hp th hon ton vo da.

Nhiu nh khoa hc ngi Nga ang nghin cu cc vt liu mi da trn cc loi xp t chitin v chitosan- thnh phn c bn ca v gip xc. Theo nh gi ca Olga Bogdanova, xp chitosan l b quyt ca Vin Kurchatov: chng c ng dng lin kt, c c tnh hp th tuyt vi, v quan trng hn c l chng dung hp rt tt vi c th con ngi. Cc vt liu polyme c hnh thnh trong phng th nghim c cc c tnh ng dng ln trong y sinh hc v i vi cc vt liu khc.

Trn th gii c rt t phng th nghim c cc thit b hin i tng t v vi ngun chiu x Cyclotron Kurchatov sn c trong tay, y l c my hu hiu cho vic nghin cu cu trc vt liu.

S khc bit lnTic rng mc d cc nh khoa hc ngi

Nga thc hin nhng nghin cu mi, nhng vic thc y cc d n sng to trong nc vn cn gp nhiu vn . V vy cu hi khi no nhng b phn d phng v liu thuc thng minh c a vo sn xut vn cha c cu tr li. Trng khoa c kh v vt liu Trung tm NBIKC Sergei Chvalun gii thch rng: ti cc

nc phng Ty, khm ph khoa hc thng c ti tr t rt nhiu qu u t mo him. D n tin n mc m hnh c th phc v li ch thng mi. Nu chng c kh nng cnh tranh th c th tr thnh mt cng ty nh hoc c cc cng ty ln mua v bin thnh mt n v ca mnh

Hiu qu u t thp: t l u t thnh cng ch l 10%. Nhng trong tng lai 10% ny s b p li cho tt c nhng tht bi trc . Ti Lin bang Nga vn cha c nhng qu u t v qun l u t. Nhng nh u t tnh n nhng d n ngn hn v hi vn nhanh. Nhng trong y hc iu l khng th. iu ni ln rng nu nh nc khng trch mt khon t ngn sch cho nghin cu khoa hc th tng lai ca cc d n l rt m mt.

Ph Hiu trng o to trng i hc mi ca Nga, ng Vladimir Minaev nhn mnh: Nhng cng ngh mi trn t nc ca chng ta rt kh c p dng trong cuc sng v 2 l do sau: th nht, nhng nh sng ch ca chng ta phi t thc hin chng trong cuc sng. Nhng nh kha hc cn c thp k phn trin nhng thnh qu ca h trong phng th nghim. Th hai, theo kin ca nhng nh thm nh th chnh v s tt hu din ra khp ni nn vic cp bng sng ch v bn cc pht minh ra nc ngoi s d dng hn l ti Lin bang Nga.

Vn cn mt nguyn nhn khc na. Vo nhng nm 90, khi cc Vin nghin cu khoa hc Lin bang Nga b ng ca, th cc nh khoa hc phng Ty khng ngi nhn ri. V nu cc nh khoa hc trong lnh vc y hc ht nhn ca chng ta vn c gi quan im c th trong sn xut cc thit b y hc mi, cc nh sng ch ngi Nga s kh m cnh tranh vi cc cng ty ln ca nc ngoi. V vy chnh ph cn h tr cc cng ty trong nc pht trin vi nhng iu lut r rng trong cc hot ng i mi, cc d n ang c nghin cu trong cc Vin khoa hc ca Lin bang Nga nhanh chng c ng dng v cu sng cc bnh nhn.

Trn Th Kim Oanh, theo trang izvestia.ru

Cha ca ngnh ht nhn Lin bang X Vit Igor Kurchatov


30 S 35 - Thng 9/2013

Cc nh vt l thng ni n v tr l ri rc, l gin on kch thc nh. Song gi y mt s nh khoa hc t cch nhn gn hn cc nh lut ca thin nhin dng nh mun chng t rng thin nhin thc t li l lin tc v tng t (analog) thay v l s (digital).

C hc lng t (CHLT) l mt l thuyt da trn tnh ri rc ni ti (inherent discreteness) ca thc t song cc phng trnh ca CHLT li c pht biu bng nhng i lng lin tc.

Nhng nh khoa hc thin v s nhn mnh rng nhng i lng lin tc nu c nhn k hn li l ri rc: chng nm trn mt mng li (lattice) c mt rt nh ging nh nhng pixel trn mn hnh my tnh. Song sau y chng ta s thy nhng tng v pixel, v mt khng gian ri rc c mu thun vi mt tnh cht ca thin nhin: tnh bt i xng gia cc phin bn tri (left-handed) v phi (right-handed) ca cc ht c bn.

Nm 2011, Vin cc Cu hi c bn (Foundational Questions Institute) [2] t chc cuc thi tiu lun vi cu hi t ra nh sau cho cc nh Vt l v Trit hc: Th gii khch quan l s hay l tng t? (Is reality Digital or Analog?), xem hnh 1. Cc nh khoa hc ng

CUI CNG V TR L TNG T HAY L S?

n nay nhiu cng trnh l thuyt cng nh thc nghim dng nh chng t rng kch thc vi m v tr l ri rc hay ni cch khc l s (digital). Trn tp ch Scientific American s thng 12 nm 2012 tc gi David Tong, gio s vt l l thuyt i hc Cambridge cng b bi bo C phi cui cng thc t lng t li l tng t? nhm khng nh iu ngc li: v tr cui cng l tng t. Vn V tr l Tng t hay l S (Analog hay Digital) l mt vn ln trong vt l v trit hc thc t tn ti t thi c Hy Lp.


31S 36 - Thng 9/2013

ra t chc cuc tranh lun ny hy vng s nhn c cu tr li nghing v v tr l s.

Xt v t vng th t lng t trong vt l lng t cng hm kch thc rt nh v tr l ri rc do l s. Trong cc tiu lun tr li cu hi trn c bi vit ca David Tong nghing v v tr l tng t v ginh gii nh trong cuc tranh lun ny. Sau y chng ta trnh by quan im ca David Tong.

Cui nhng nm 1800 nh ton hc ni ting ngi c l Leopold Kronecker vit Cha to ra nhng s nguyn, phn cn li l cng vic ca con ngi. ng ngh rng cc con s ng vai tr c bn trong ton hc (vy cng l trong vt l). i vi nhng nh vt l hin i cu ni trn to nn mt cng hng mi. Cu ni gn lin vi mt nim tin tng ang ln dn qua cc thp k rng thin nhin bn cht l ri rc hay ni cch khc nhng vin gch xy nn vt cht v khng thi gian c th tnh c tng n v mt. tng ny cng pht sinh t thi cc nh nguyn t c Hy Lp v c nh hng nhiu n thi i s ngy nay. Nhiu nh vt l tin tng rng v tr l mt my tnh khng l m t bi nhng bit thng tin ri rc vi nhng thut ton l cc nh lut vt l.

Song liu iu c ng khng? Tc gi bi bo [1] (cng vi nhiu nh khoa hc khc) li tin rng v tr cui cng l tng t ch khng phi l s. Trong cch nhn v tr l lin tc (ch khng l ri rc). D chng ta i su bao nhiu i na vo vt cht chng ta cng khng th tm thy c nhng vin gch u tin bt kh phn. Cc i lng vt l khng phi l nhng s nguyn m l nhng s thc -

Hnh 1. Thng bo cuc thi tiu lun: Thc t l s hay l tng t


32 S 35 - Thng 9/2013

nhng s lin tc - vi mt dy v cng cc s thp phn. Vic tha nhn iu ny c th dn n mt l thuyt thng nht mi m ca vt l.

Mt cuc tranh lun c xa

Cuc tranh lun gia s v tng t l mt cuc tranh lun c xa nht trong vt l. Trong khi nhiu nh trit hc theo thuyt nguyn t khng nh rng th gii khch quan l ri rc th cc nh trit hc nh Aristote li ngh rng v tr l lin tc. Trong thi i Newton ko di trong hai th k 17 v 18 cc nh trit hc b phn chia bi cc l thuyt ht (ri rc) v l thuyt sng (lin tc). n thi Kronecker nhng ngi theo l thuyt nguyn t nh John Dalton, James Clerk Maxwell v Ludwig Boltzman c th suy ra nhng nh lut ha hc, nhit ng hc v kh ng hc. Song nhiu nh vt l vn cha hon ton c thuyt phc v tnh ri rc ca v tr.

Wilhelm Ostwald, Nobel ha hc nm 1909 cho rng nhit ng hc ch da trn nhng i lng lin tc nh nng lng. Tng t nh vy l thuyt in t ca Maxwell m t trng in t nh l mt i tng lin tc. Max Plank mt nh vt l tin phong ca CHLT kt thc mt cng trnh ni ting nm 1882 bng cu ni sau: Du l thuyt nguyn t thu c nhiu thng li, chng ta cng phi t b n v vt cht l lin tc.

Mt l l mnh m ca phi lin tc l chng li tnh ty tin (arbitrariness) ca s ri rc trong lp lun ca phi s. Ly mt v d: c bao nhiu hnh tinh trong Thi Dng h? Trong trng hc ngi ta ni rng s l 9. Nm 2006 cc nh thin vn hc loi b Dim vng (Pluto) khi bn danh sch A vy s ch cn li 8. ng thi h li a ra bng danh sch B ca cc hnh tinh ln, nh vy nng s ln 13. Ni mt cch tm tt cu hi v s hnh tinh ph thuc vo cch tnh ca chng ta. ai Kuiper sau Hi Vng (Neptune) bao gm nhiu thin th vi kch thc t vi micron

n vi ngn km. Chng ta ch c th tnh c s hnh tinh khi chng ta phn bit c (mt cch v on) th no l hnh tinh, th no l hnh tinh ln v th no l nhng i tng v bng.

CHLT cui cng thay i cc din l l ni trn. Trong khi nh ngha ca mt hnh tinh c th l v on th nh ngha mt nguyn t hay mt ht c bn li khng nh th. Nhng s nguyn nh du cc nguyn t ha hc nh s proton trong cu to ca nguyn t l nhng con s khch quan. Chng ta c th chc chn rng khng tn ti nguyn t vi 500 (cn bc hai ca 500) proton gia titanium v vanadium. Cc s nguyn vn cn ng tr trong vt l nguyn t.

Mt v d khc trong ph hc: vic nghin cu nh sng bc x v hp th bi vt cht. Mt nguyn t nht nh ch c th bc x nhng mu nh sng nht nh do cu to c bit ca tng nguyn t. Ging nh vn tay ca mt con ngi ph quang hc ca nguyn t tun theo nhng quy tc ton hc c nh. V nhng quy tc ny iu khin bi nhng s nguyn. Nhng l thuyt lng t nht l l thuyt xy dng bi nh vt l an mch Niels Bohr t tnh ri rc vo tm ca vn .

Song cc s nguyn ch l t sinh (emergent)

tng ca Bohr cha phi l cui cng. Erwin Schrodinger pht trin mt phin bn khc ca l thuyt lng t da trn khi nim sng vo nm 1925. Phng trnh do Schrodinger tm ra chng t rng sng vt cht tin trin theo thi gian trn c s nhng i lng lin tc, khng phi l nhng s nguyn. V khi chng ta gii phng trnh Schrodinger cho mt h no th mt iu k diu ton hc xy ra: tnh ri rc xut hin. Ly v d nguyn t hydrogen: cc electron quay xung quanh cc proton nhng khong cch nht nh. Nhng qu o c nh to nn ph ca nguyn t. Nguyn t ging nh ng dn trong i phong


33S 36 - Thng 9/2013

cm to ra mt dy nt nhc ri rc mc du mi trng khng kh l lin tc. Cui cng dng nh vn lin tc v ri rc c lm sng t: Cha khng to nn cc s nguyn m ch to nn nhng s lin tc v phn cn li l cng vic ca nhng phng trnh Schrodinger.

Ni cch khc s nguyn khng phi l u vo (input) ca l thuyt nh Bohr ngh, m cc s nguyn ch l u ra (output) ca l thuyt. Cc s nguyn l v d ca nhng i lng m cc nh vt l gi l i lng t sinh (emergent). Trong cch nhn nh th t c hc lng t l mt t dng sai. i su hn ta thy l thuyt khng phi l lng t. Nh vy trong nhng h nh nguyn t hydrogen cc qu trnh m t bi l thuyt nho nn ra tnh ri rc t tnh lin tc ni ti.

C th iu ng ngc nhin hn l s tn ti ca cc nguyn t v cc ht c bn cng khng phi l u vo cho cc l thuyt ca chng ta. Cc nh vt l thng dy chng ta rng vin gch xy dng nn v tr l nhng ht ri rc nh electron hay quark. y l iu ni di. Nhng yu t xy dng cc l thuyt ca chng ta khng phi l ht m l nhng trng lin tc, nhng i tng ta cht lng bao trm khng gian. Cc trng in t l nhng v d ph qut, ngoi ra cn trng quark, trng Higgs v nhiu trng khc. Nhng i tng m ta gi l ht c bn khng phi l c bn. Chng ch l np nhn ca nhng trng lin tc.

Phe phn i c th ni rng du sao cc nh lut vt l cng cha cc s nguyn. V d cc nh lut trong m hnh chun SM (Standard model - m hnh thng nht 3 loi tng tc in t, yu v mnh) m t 3 loi neutrino, 6 loi quark (mi loi c 3 mu) v v.v... mi ni, khp mi ni u l nhng s nguyn. Tt c v d ny thc t phn nh s loi ht trong SM song nhng con s ny kh lng tnh chnh xc mt cch ton hc khi c tng tc. Mt ht c th t bin: mt neutron c th phn r thnh

proton, electron v neutrino. Nh vy chng ta phi tnh y l 1 ht hay l 3 ht hay l 4 ht? Nh vy ni rng c 3 loi neutrino, 6 loi quark v v.v... ch l mt iu gi to nu ch n tng tc gia cc ht.

Sau y li l mt v d v s nguyn trong cc nh lut vt l: s chiu khng gian l 3 nh chng ta bit. C phi th khng? Nh ton hc ni ting Benoit Mandelbrot (tc gi l thuyt fractal) ch ra rng s chiu khng gian khng phi l mt s nguyn. V d b bin nc Anh c s chiu vo khong 1,3. Hn na trong L thuyt dy (LTD) s chiu ca khng gian cng l mt s khng n tr. S chiu khng gian c th t sinh hoc tan bin. Song cng phi ni rng qu c mt s nguyn. Cc nh lut vt l ni rng s chiu thi gian l 1. Phi chng nu khng phi l 1 th cc nh lut vt l khng thch hp?

Nhng tng v lin tc

Nhiu nh vt l theo phi s li ch trng iu ngc li: lin tc t sinh t ri rc. Mt v d: nc trong mt ci cc l lin tc t cch nhn v m thng nht. Song nu chng ta nhn cng su hn chng ta s thy c cc phn t cu to nn nc l nhng nguyn t. Mt tnh hung nh vy c phn nh c ton b vt l hay khng? C phi i su hn trng lin tc ca SM v ca c khng thi gian chng ta thy li tnh ri rc chng?

Cu hi tht kh tr li nhng hy nhn li qu trnh 40 nm c gng m phng SM trn my tnh. thc hin s m phng ny chng ta phi ly nhng phng trnh di dng cc i lng lin tc sau tm mt hnh thc biu din ri rc lm ng vi cc bit thng tin trong my tnh. Mc du qua nhiu thp k tm ti song cha ai thnh cng trong cng vic ny. iu ny vn tip tc l mt bi ton b ng trong vt l l thuyt.

Cc nh vt l pht trin mt phin bn ri rc ca cc trng lng t gi l l thuyt


34 S 35 - Thng 9/2013

trng trn li (lattice field theory). My tnh s c gi cc i lng trn cc im ca li xp x ha c mt trng lin tc. K thut ny c nhng hn ch. Kh khn n vi electron, quark v cc fermion. iu ngc nhin l nu ta quay mt fermion 360 th ta li khng c c i tng m ta xut pht ban u. Thay vo ta phi quay fermion 720 mi c li c i tng ban u [3], xem hnh 2. Fermion khng chu t vo li.

Nm 1980 Holger Bech Nielsen (Vin Niels Bohr, Copenhagen) v Masao Ninomiya (Vin Vt l lng t, Nht) chng minh mt nh l quan trng khng nh khng th ri rc ha loi fermion n gin nht.

Trong nhng nm 1990, c nhiu nh l thuyt, c bit l David Kaplan (i hc

Washington ) v Herbert Neuberger (i hc Rutgers) a ra nhiu phng n sng to t fermion ln li. L thuyt trng lng t pht trin nhiu m hnh khc nhau mi m hnh c nhiu loi fermion kh d v ngi ta c th a cc m hnh ln li. Song tn ti mt lp n gin ca l thuyt trng m ngi ta khng c cch no a ln li c. Ri thay lp ny li bao gm SM. Nh vy chng ta c th a ln li nhiu m hnh vi loi fermion gi tng song khng a c ln li m hnh phn nh ng thc t.

Fermion trong SM c mt tnh cht c bit. Cc fermion vi spin quay ngc chiu kim ng h c tng tc ht nhn yu cn cc fermion vi spin quay theo chiu kim ng h li khng c tng tc . Mt l thuyt nh th gi l l thuyt chiral, xem ch thch [4]. L thuyt chiral rt t nh. Nhiu hiu ng c gi l cc bt thng (anomalies) lun lun lm cho l thuyt tr nn khng thch hp. Mt l thuyt nh th hin nay khng chu m hnh ha ri rc c tnh ton trn my tnh.

Hn na chirality khng phi l mt ci bnh ca SM m ta c th loi i khi i su vo vn . Chirality l mt bn cht ni ti. Mi thot nhn khi SM thng nht 3 lc SM trng nh mt kin trc gi to. Ch khi bit n cc fermion chiral ngi ta mi thy mt v p tht s t sinh. y l mt bc ghp hnh (jigsaw) hon ho. Bn cht Chiral ca cc fermion trong SM kt hp c mi vt vi nhau.

Cc nh khoa hc khng hon ton chc chn v kh nng m phng SM trn mt my tnh. Rt kh a ra nhng kt lun t vic gii tht bi mt bi ton. Cc chi tit v vn ny c th xem trong ti liu [5], nht l phn ni v bi ton nhn i fermion (fermion doubling): khi chng ta ly gii han lin tc (continium lim) ca l thuyt li (lattice theory) th iu ng ngc nhin nht l tng ng vi mi Weyl fermion li xut hin mt Weyl fermion cp

Hnh 2. Khi chng ta quay mt fermion chiral tri hay mt fermion chiral phi 360 quanh chiu chuyn ng th thu c s -1. Song fermion chiral tri i theo mt ng trong mt phng phc cn fermion chiral phi li i theo mt ng khc. ng trn bn phi ca hnh v biu din pha (phase) phc ca trng thi lng t ca cc ht.Khi chng ta quay cc ht fermion th pha ca n chuyn ng dc theo ng trn . Quay fermion mt gc 360 ch i c qung ng trn ng trn theo mt chiu nht nh ph thuc vo chirality ca ht fermion. ngha vt l ca iu nm trong i lng gi l pha (phase) ca hm sng ca ht. Khi chng ta quay mt fermion th hm sng ca n b dch chuyn theo mt cch ty thuc vo chirality ca n.


35S 36 - Thng 9/2013

i khng mong mun i km theo nhng vi chirality i ngc.

Rt c th y ch l mt bi ton rt kh ang ch i gii c bng nhng k thut thng thng.

Song c l khng phi nh vy. Cc kha cnh ca bi ton dng nh su hn. Nhng chng ngi i vi bi ton gn lin cht ch vi ton hc ca T p v hnh hc. Nhng kh khn a cc fermion chiral ln li cho chng ta thy mt iu rt quan trng: cc nh lut vt l v ct li vn khng phi l ri rc. Chng ta khng sng trong mt m phng my tnh, hay ni mt cch tng minh hn th v tr v bn cht l lin tc.

Cao Chi, bin dch v chu thch

Bnh lun ca mt s c gi

Bi vit ca David Tong nu ln quan im rt c o: v tr l lin tc (analog) ch khng phi ri rc (digital). Bi bo ny trc y mang tn: Lng t khng lng t (The Unquantum Quantum). Mt s nh khoa hc hng ng quan im ca David Tong song cng c mt s nh khoa hc khc cho rng vn cn b ng. Sau y l bnh lun ca mt s c gi c ly t mng.

Anthony Tarallo:

C th di Planck khng phi l hng s m ph thuc vo nng lng hoc mt vt cht trong mt vng ca khng thi gian. Trong tng th nng lng v vt cht c th lm thay i s ha degree of digitization ca khng thi gian. Nu iu ny ng th cu hi cui cng v tr l tng t hay l s c th tr li l v tr c th l tng t hay l s hay mt iu g nm gia tng t v s.

Vinodkumarsehgal:

C th khng tn ti ci cui cng trong ph cc thc t khch quan, nh th ta khng

th ni ci thc t no l thc t cui cng c. Rt c th nhiu thc t vt l cha phi l cui cng m ch l nhng thc t trung gian c th tn ti di dng tng t v khi chu tc ng ca cc php o th biu l tnh ri rc-tc tnh lng t ca v tr.

Documents

Tạp chí - Thông tin Khoa học và Công nghệ Hạt nhân số 36