TARİH Soru Bankası · TARİH Soru Bankası Dikkat! Kitabın tamamı yüksek düzeyde görsel, sanatsal ve akademik işçilik ürünüdür. Her hakkı Tammat Yayıncılık ve Eği

TARİH Soru BankasıDikkat! Kitabın tamamı yüksek düzeyde görsel, sanatsal ve akademik işçilik ürünüdür.

Her hakkı Tammat Yayıncılık v e Eği�m Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti ’ye aittir.

Lütfen tamamen ya da kısmen kopya etmeyiniz.

Kopya ediyorsanız sevmişsiniz, demektir .

O hâlde satın alın yenilerinin yazılmasına vesile olun.

Şenlikköy Mahallesi Cevizli Sokak No:16 D:6 Florya Bakırköy/İstanbult/ +90 212 424 00 64

[email protected]

www.tammatyayincilik.com

genel yayın yönetmenieditör

ISBNbaskıbaskı tarihiyayıncı ser�fika no

: 978-605-68509-2-9: WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş.: 2019 : 32159

: Yunus SEVİNDİKredaksiyon : Mesut YILMAZ, Musa KAYA, Mehmet KIR

: Süleyman TOZLU

nedir?

hamleler

kuralı öğrenO hücrede anlaşılması gereken kural ya da formülü içerir.

örneği inceleVerilen kuralı en iyi açıklayan örneğiiçerir.

bir de sen deneÖzel bir sıralama ile hazırlanmış sorularla öğrenilenlerin pekişmesi sağlanır.

Ham

le11 Ham

le22 Ham

le3tarih "3 hamlede mat" edilir mi?

Bu kitaptaki hiçbir soru rastgele yazılmadı!

Bu sebeple "akıllı hamleler" adını verdiğimiz testleri dersten

hemen sonra çözdüğünde varsa tarih dertlerini

üç hamlede mat edebilirsin!

de ne demek?

Hamle sorularının ardından, öğrenilen hamleleri bir arada kullanabilmek ve pekiştirmek için ara testler hazırladık.

Her ünitenin sonuna tüm üniteyi kapsayan, üniversite sınavlarında çıkması muhtemel sorulardan oluşan ünite testleri ile kitabımızı zenginleştirdik.

Tamam, bu iş oldu!

Bu kitabın arkasında en alt seviyeden en üst seviyeye kadar farklı öğrenci grupları ile uzun yıllar çalışmış, usta tarih hocaları vardır.

başk

a

başka?

TARİH Soru BankasıDikkat! Kitabın tamamı yüksek düzeyde görsel, sanatsal ve akademik işçilik ürünüdür.

Her hakkı Tammat Yayıncılık v e Eği�m Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti ’ye aittir.

Lütfen tamamen ya da kısmen kopya etmeyiniz.

Kopya ediyorsanız sevmişsiniz, demektir .

O hâlde satın alın yenilerinin yazılmasına vesile olun.

Şenlikköy Mahallesi Cevizli Sokak No:16 D:6 Florya Bakırköy/İstanbult/ +90 212 424 00 64

[email protected]

www.tammatyayincilik.com

genel yayın yönetmenieditör

ISBNbaskıbaskı tarihiyayıncı ser�fika no

: 978-605-68509-2-9: WPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş.: 2019 : 32159

: Yunus SEVİNDİKredaksiyon : Mesut YILMAZ, Musa KAYA, Mehmet KIR

: Süleyman TOZLU

nedir?

hamleler

kuralı öğrenO hücrede anlaşılması gereken kural ya da formülü içerir.

örneği inceleVerilen kuralı en iyi açıklayan örneğiiçerir.

bir de sen deneÖzel bir sıralama ile hazırlanmış sorularla öğrenilenlerin pekişmesi sağlanır.

Ham

le11 Ham

le22 Ham

le3tarih "3 hamlede mat" edilir mi?

Bu kitaptaki hiçbir soru rastgele yazılmadı!

Bu sebeple "akıllı hamleler" adını verdiğimiz testleri dersten

hemen sonra çözdüğünde varsa tarih dertlerini

üç hamlede mat edebilirsin!

de ne demek?

Hamle sorularının ardından, öğrenilen hamleleri bir arada kullanabilmek ve pekiştirmek için ara testler hazırladık.

Her ünitenin sonuna tüm üniteyi kapsayan, üniversite sınavlarında çıkması muhtemel sorulardan oluşan ünite testleri ile kitabımızı zenginleştirdik.

Tamam, bu iş oldu!

Bu kitabın arkasında en alt seviyeden en üst seviyeye kadar farklı öğrenci grupları ile uzun yıllar çalışmış, usta tarih hocaları vardır.

başk

a

başka?

tarih

tarih

icindekiler.Ünite 1 . TARİH.VE.ZAMAN. İnsanlığın.Hafızası.Tarih ��8.. Neden.Tarih? ��10. Zamanın.Taksimi ��11. Tarih.Yazıcılığı ��14

Ünite 2.. İNSANLIĞIN.İLK.DÖNEMLERİ. İnsanlığın.İlk.İzleri ��22.. İlk.İnsanların.Hayat.Tarzı.ve.Geçim.Kaynakları ��24. Toplulukların.Yeni.Coğrafyalara.Hareketleri ��25. Kabileden.Devlete ��28. Kanunlar.Doğuyor ��30

Ünite 3.. ORTA.ÇAĞ'DA.DÜNYA. Orta.Çağ'da.Siyasi.Yapılar ��38. Tarımdan.Ticarete.Ekonomi ��40. Orta.Çağ'da.Ordu.-.Kanunlar.Gelişiyor ��42

Ünite 4.. İLK.VE.ORTA.ÇAĞLARDA.TÜRK.DÜNYASI. Avrasya'da.İlk.Türk.İzleri ��48. Boylardan.Devlete ��50. Türklerde.Coğrafya.İle.Oluşan.Yaşam.Tarzı.-.1 ��53. Türklerde.Coğrafya.İle.Oluşan.Yaşam.Tarzı.-.2 ��54. İlk.Türk.Devletleri ��57. Kavimler.Göçü.-.Avrupa.Hunları ��59. Diğer.Türk.Devletleri��60

Ünite 5. İSLAM.TARİHİ.VE.MEDENİYETİ. İslamiyet'in.Doğduğu.Dönemde.Dünya ��66. İslamiyet.Yayılıyor ��68. Dört.Halife.Dönemi ��70. Emeviler,.Abbasiler.ve.Endülüs.Emevileri ��72. Bilim.Medeniyeti ��74

Ünite 6. TÜRKLERİN.İSLAMİYETİ.KABULÜ.VE.İLK.TÜRK.İSLAM.DEVLETLERİ. Türklerin.İslamiyet'i.Kabulü ��80. İlk.Türk.İslam.Devletleri.ve.Toplulukları ��82. İslamiyet’in.Türk.Devlet.ve.Toplum.Yapısına.Etkisi ��84. Oğuzların.İslamiyet'i.Kabulü ��86

Ünite 7. BEYLİKTEN.DEVLETE.OSMANLI.SİYASETİ.(1302.-.1453). Yerleşme.ve.Devletleşme.Sürecinde.Selçuklu.Türkiyesi ��92. Beylikten.Devlete ��94. Osmanlı.Devleti'nin.Kuruluş.Yıllarında.Batı.Siyaseti ��96. Anadolu'da.Türk.Siyasi.Birliği.Sağlanıyor ��98

Ünite 8. DEVLETLEŞME.SÜRECİNDE.SAVAŞÇILAR.VE.ASKERLER.-.BEYLİKTEN.DEVLETE.OSMANLI.MEDENİYETİ. Beylik.Dönemin'de.Osmanlı'nın.Askeri.Gücü ��104. Beylikten.Devlete.osmanlı.Medeniyeti ��106

Ünite 9. DÜNYA.GÜCÜ.OSMANLI.(1453.-.1595).. Fetih.ve.Fatih ��112. II..Bayezid.ve.Yavuz.Sultan.Selim.Dönemleri ��114. Kanuni.Sultan.Süleyman.ve.Sokullu.Dönemleri ��116. Yeni.Çağ'da.Avrupa ��118

Ünite.10. OSMANLI.DEVLET.VE.TOPLUM.YAPISI. Sultan.ve.Osmanlı.Merkez.Teşkilatı ��124. Klasik.Çağda.Osmanlı.Toplum.Düzeni ��126

tarih

tarih

icindekiler.Ünite 11. DEĞİŞEN.DÜNYA.DENGELERİ.KARŞISINDA.OSMANLI.SİYASETİ.(1595.-.1774). XVII..Yüzyıl.Siyasi.Ortamında.Osmanlı.Devleti �� 132. Duraklamanın.Sebepleri.–.Yönetimin.Bozulması �� 134. Ordunun,.Ekonominin.ve.Eğitimin.Bozulması �� 136. XVII..Yüzyıl.İsyanları �� 138. XVII..Yüzyıl.Islahatları�� 140

Ünite 12. DEĞİŞEN.DÜNYA.DENGELERİ.KARŞISINDA.OSMANLI.SİYASETİ.(XVIII..YÜZYIL). XVIII..Yüzyıl.Siyasi.Olayları �� 146. XVIII..Yüzyıl.Islahatları�� 148

Ünite 13. ULUSLARARASI.İLİŞKİLERDE.DENGE.STRATEJİSİ.(XIX..YÜZYIL). II..Mahmut.Dönemi.Siyasi.Gelişmeler �� 154. Mısır.Sorunu.ve.Sonrasındaki.Gelişmeler �� 156. Kırım.Savaşı.ve."93.Harbi" �� 158. II..Mahmut.Dönemi.Islahatları �� 160. Tanzimat.Fermanı.ISlahat.Fermanı.ve.I..Meşrutiyet �� 162

Ünite 14. DEVRİMLER.ÇAĞINDA.DEĞİŞEN.DEVLET.-.TOPLUM.İLİŞKİLERİ.-.SERMAYE.VE.EMEK.-.. XIX..VE.XX..YÜZYILDA.DEĞİŞEN..GÜNDELİK.HAYAT. Devrimler.Çağında.Değişen.Devlet.ve.Toplum.İlişkileri �� 170. Sermaye.ve.Emek �� 172. XIX.ve.XX..Yüzyılda.Değişen.Gündelik.Hayat �� 174

Ünite 15. XX..YÜZYIL.BAŞLARINDA.OSMANLI.VE.DÜNYA. Trablusgarp.ve.Balkan.Savaşları �� 180. I..Dünya.Savaşı �� 182. I..Dünya.Savaşı'nın.Sona.Ermesi �� 184

Ünite 16. MONDROS.ATEŞKESİ.VE.SONRASINDAKİ.GELİŞMELER. Mondros.Ateşkes.Antlaşması �� 190. Cemiyetler.ve.Kuvayımilliye�� 192

Ünite 17. MİLLİ.MÜCADELENİN.HAZIRLIK.DÖNEMİ. Mustafa.Kemal'in.Samsun'a.Çıkışı,.Havza.ve.Amasya.Genelgeleri�� 198. Erzurum.ve.Sivas.Kongreleri �� 200. Amasya.Görüşmeleri.ve.Mebusan.Meclisi'nin.Toplanması �� 202

Ünite 18. I..TBMM'NİN.AÇILMASI.VE.İLK.KARARLAR. I..TBMM'nin.Açılması.ve.İlk.Kararlar �� 210. Büyük.Millet.Meclisine.Karşı.Çıkan.Ayaklanmalar �� 212. Sevr.Barış.Antlaşması �� 214

Ünite 19. KURTULUŞ.SAVAŞI'NDA.CEPHELER. Doğu.ve.Güney.Cepheleri �� 220. Batı.Cephesi.-.1:.İnönü.Savaşları �� 222. Batı.Cephesi.-.2:.Kütahya.-.Eskişehir.Savaşları.ve.Sakarya.Savaşı �� 224. Batı.Cephesi.-.3:.Büyük.Taarruz,.Mudanya.ve.Lozan.Antlaşması �� 226

Ünite.20. TÜRK.İNKILABI. Türk.İnkılabı'nın.Genel.Özellikleri.ve.Siyasi.İnkılaplar �� 232. Halifeliğin.Kaldırılması.ve.Çok.Partili.Rejim.Denemeleri �� 234. Hukuk,.Eğitim.ve.Kültür.Alanlarındaki.İnkılaplar �� 236. Toplumsal.Alandaki.İnkılaplar�� 238. Ekonomik.Alandaki.İnkılaplar �� 240

Ünite 21. ATATÜRKÇÜLÜK.VE.ATATÜRK.İLKELERİ. Atatürkçü.Düşünce.Sistemi �� 248. Atatürk.İlkeleri.-.1:.Cumhuriyetçilik,.Milliyetçilik,.Halkçılık �� 250. Atatürk.İlkeleri.-.2:.Laiklik,.İnkılapçılık,.Devletçilik �� 252

Ünite 22. TÜRKİYE.VE.DÜNYA. 1923-1932.Arası.Türk.Dış.Politikası �� 258. 1932-1939.Arası.Türk.Dış.Politikası �� 260. İki.Dünya.Savaşı.Arası.Dönemde.Dünya.ve.Türkiye.-.II..Dünya.Savaşı �� 262. II..Dünya.Savaşı.Sonrasında.Türkiye.ve.Dünya.-.Toplumsal.Devrim.Çağı'nda.Dünya.ve.Türkiye �� 264

. HAMLE.3.CEVAPLAR.................................................................................................................................... 271

bulunsun!

bilgi

ders

ögretmen

dinle

dinle

dinle

soru sor

soru sor

Yukarıda belirt ğimiz şekilde çalışılğında öğrendiklerini kolay kolay unutmadığını ve aldığın mesafeyi görünce şaşıracaksın!

Öğretmenini iyi dinle!

test

Bol soru çöz!

Çözemediğin soruları hemen geçme!

Uğraş! Boş soru bırakma!

tüm bunlara rağmen hala çözemediğin soru

varsa kitabımızın internet sayfasından, öğretmeninden ya da

arkadaşlarından yardım al! Asla vazgeçme!

Dersi derste öğren!

anırsan en sona bırak, çözdüğünü göreceksin!

Üşenme, erteleme,

vazgeçme!Anlamadığın her şeyi sor!???

??

tarih, mutluluk oldu.

TARİHVE

ZAMAN

İnsanlığın HafızasıTarih

DİĞERKONU

Zamanın Taksimi

Neden Tarih?

Tarih Yazıcılığı

8

1 2kuralı Öğren! örneği incele!

hamle Soruları 1 hamleler

Ünite-1 : Tarih ve Zaman

3 bir de sen dene!

1. Aşağıdakilerden hangileri Tarih biliminin konuları içerisin-de yer almamaktadır?

I. Toplumlar arasında meydana gelen savaşlar

II. İnanç grupları arasında yaşanan gerilim ve çatışmalar

III. Bilimsel çalışmaların insanlığın gelişimine katkıları

IV. Günümüz devletleri arasında ticareti artırmaya dönükulaşım projeleri

V. Mezopotamya ve Anadolu kültürleri arasındaki etkileşiminkökenleri

2. Aşağıda verilen örneklerin tarihe yardımcı bilimlerdenhangileriyle ilgili olduğunu altlarına yazınız.

a) Orhun Abideleri

.......................................................

b) Türklere ait ilk paralar

.......................................................

c) Çivi yazısının, Fenike Alfabesi’ne etkileri

.......................................................

d) Hint-Avrupa dil grubu

.......................................................

e) Göbeklitepe kazıları

.......................................................

f) Türklerin kullandığı takvimler

.......................................................

Örnek:

Tarihi olaylar tekrarlanamayacağı için tarih araştırmalarında de-ney yoluyla inceleme yapmak mümkün değildir. Bu sebeple tarihi olaylar geçmişten kalan kalıntılar, belgeler ve kaynakların ince-lenmesiyle anlaşılabilir.

Bu bilgiler doğrultusunda tarih bilimi için,

I. fen bilimlerinin araştırma yöntemlerinden yararlanamadığı,

II. ortaya koyduğu bilgileri, yazılı ve yazısız kaynaklarla temel-lendirdiği,

III. her biri kendi içinde öznellikler içeren olayları konu aldığı

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Çözüm:

Tarihi olayların tekrarlanamaması, “fen bilimlerinin araştırma yöntemlerinden, örneğin deneyden yararlanamadığı” ve aynı za-manda “her biri kendi içinde öznellikler içeren olayları konu aldı-ğı” yargılarını doğrular. Tarihi olayların geçmişten kalan kalıntılar, belgeler ve kaynakların incelenmesiyle anlaşılabilmesi ise “orta-ya koyduğu bilgileri, yazılı ve yazısız kaynaklarla temellendirdiği” yargısını kanıtlar.

Cevap: E

Tarih Biliminin Konusu

İnsanoğlunun meydana getirdiği siyasi, askeri, sosyal, eko-nomik, kültürel, dini vb. faaliyetler, değişimler ve eserlerdir.

Tarih Biliminin Yöntemi

TARAMA (Kaynak arama): Araştırma konusuyla ilgili tüm kaynaklara ulaşılmaya çalışılan aşamadır.

TASNİF (Sınıflandırma): Elde edilen kaynakların nitelikleri-ne göre sınıflandırıldıkları aşamadır.

TAHLİL (Çözümleme): Elde edilen verilerin yeterli olup ol-madığını tespit etme aşamasıdır.

TENKİT (Eleştirme): Elde edilen verilerin doğruluk derece-sinin ve güvenilirliğinin araştırıldığı aşamadır.

TERKİP (Sentez): Tarihçinin kaynakları arama, sınıflandır-ma, çözümleme ve eleştiri aşamalarından sonra hazırlaya-cağı eseri yazma aşamasına geçtiği son bölümdür.

Tarih ve Diğer Bilimler:

Tarihin fen bilimlerinden farkı tekrarlanamaması, deney ve göz-lem yapılamamasıdır.

Tarihçi araştırmalarında; coğrafya (yer bilimi), sosyoloji (toplum bilimi), kronoloji (zaman bilimi), etnografya (kültür bilimi), paleog-rafya (yazı bilimi), epigrafya (anıt, yazıt, kitabe bilimi), antropoloji (ırk bilimi), heraldik (arma bilimi), arkeoloji (kazı bilimi), sanat ta-rihi, filoloji (dil bilimi), nümizmatik (para bilimi), felsefe, ekonomi gibi farklı bilim dallarından yararlanır.

Bölüm-1 : İnsanlığın Hafızası Tarih

9

Ara Test - 11. Tarih bilimi insan topluluklarının yaşayışlarını, birbirleriyle mü-

cadelelerini, siyasi ve toplumsal olaylarını, kültür ve uygarlık-larını inceler. Belli bir birikime dayanan bu tarihsel süreç, aynızamanda günümüzde kullandığımız her şeyin geçmişteki in-sanların katkılarıyla oluştuğu fikrini de güçlendirmektedir.

Yukarıda verilen nitelikleri doğrultusunda tarih bilimiyleilgili olarak,

I. insanı ve eylemlerini incelediği,

II. sosyal bir bilim olduğu,

III. deneysel yöntemlerle sonuçlara ulaştığı




2. Tarih bilimi, geçmişte yaşanan olayları inceleyerek toplumlarınve devletlerin zaman içerisinde farklı alanlardaki değişimleriniortaya koyar.

Tarih biliminin bu yönüyle aşağıdakilerden hangisini sağ-ladığı söylenebilir?

A) Toplumsal değişimlerin görülebilmesini

B) İnançların yayılma süreçlerini

C) İnsanların yaşadığı coğrafi koşullardaki değişimleri

D) İklimin, toplumların davranış biçimlerine etkilerini

E) Farklı diller arasındaki kelime geçişlerini

3. Neolitik Dönem'e (MÖ 9600 - 7300) ait bir bölge olanGöbeklitepe'de, bir tepe üzerine inşa edilmiş çok sayıda yuvar-lak biçimli yapı bulunmuştur. 1995 yılında Şanlıurfa'da ortayaçıkarılan bu yapılar, yerleşim amaçlı kullanılmamıştır. Toplam20 adet olduğu belirlenen bu üzeri açık yapıların dini amaçlıyapılmış olduğu bilinmekle birlikte dünyanın ilk tapınakları ol-duğu da varsayılmaktadır.

Göbeklitepe'yle ilgili bu bilgilere ulaşılmasında,

I. arkeoloji,

II. paleografi,

III. epigrafi

bilimlerinin hangilerinden yararlanıldığı söylenebilir?



4. I. Olayla ilgili belge ve bilgilerin güvenilir olup olmadığınındenetlenmesi

II. Elde edilen belgelerdeki bilgilerin içeriğinin incelenmesi

III. İncelenen olayla ilgili kaynaklara ulaşılması

IV. Kullanılabilecek hale getirilen bilgilerin birleştirilerek olay-ların doğru ve anlaşılır bir şekilde ortaya konulması

V. Elde edilen belgelerin niteliklerine göre sınıflandırılması

Yukarıda verilen tarih bilimine ait araştırma yöntemlerini ifade eden kavramlar aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır?

I II III IV V

A) Tarama Tasnif Terkip Tahlil Tenkit

B) Tasnif Tenkit Tahlil Terkip Tarama

C) Tenkit Tahlil Tarama Terkip Tasnif

D) Tarama Tenkit Terkip Tahlil Tasnif

E) Terkip Tasnif Tarama Tahlil Tenkit

5. Tarihi gelişmeler belli kurallar içerisinde gerçekleşmediğinden,tarihi olaylarla ilgili kural koymak, genelleme yapmak da müm-kün değildir.

Tarih bilimiyle ilgili olan bu prensibin nedenleri arasında,

I. aynı sebeplerin aynı sonuçları doğurmaması,

II. devletlerin veya kişilerin olaylar karşısında farklı tutumlarsergileyebilmesi,

III. tarihi gelişmeleri meydana getiren insanların çeşitli duyguve düşüncelere sahip olmaları

durumlarından hangilerinin bulunduğu söylenebilir?



6. Sosyal bir bilim olan tarih, fen bilimlerine ait yöntemleri araştır-malarında kullanamamaktadır.

Bu bilgiye göre, tarih biliminin yararlandığı inceleme yön-temlerine aşağıdakilerden hangisi örnek verilebilir?

A) Olayların gözlemlenmesi

B) Deneylere başvurulması

C) Formüllere dayalı hesaplamalardan faydalanılması

D) Laboratuvar ölçümleri yapılması

E) Çeşitli kalıntıların incelenmesi

1-C 2-A 3-A 4-C 5-E 6-E

10

hamle Soruları hamleler



3 bir de sen dene!

1. Tarih öğrenmenin yararlarıyla ilgili aşağıdaki bilgilerdenhangisi yanlıştır?

I. Tarih, vatan ve millet sevgisini güçlendirdiği gibi başkatoplumlarla yaşanan acı tecrübeleri canlı tutarak savaşhalinin devamını sağlar.

II. Tarihin bilinç kazandırdığı toplumlar, zaman ve mekâniçinde ortak bir kimlikle süreklilik kazanırlar.

III. Tarih insanlığın hafızası olduğundan bu birikim insanınkendisini ve milletini tanımasını sağlar.

IV. Geçmişteki olayları değerlendiren insanlar, geleceğe çokdaha kararlı bir şekilde yön verirler.

2. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi tarih biliminin amaçla-

rına örnek gösterilemez?

I. Millî bir şuur oluşturma

II. Toplumların ekonomik gelişmişliklerini artırma

III. Toplumu oluşturan bireylere ortak bir kimlik kazandırma

Bölüm-2 : Neden Tarih?

2

Tarih Öğrenmenin Amaç ve Yararları

Tarih, milletlerin ortak hafızası olup, millî ve toplumsal kimliğin inşasında önemli bir rol oynamaktadır.

Toplumların ve bireylerin kendilerini bir kimlik altında tanımla-ması, toplumsal birliktelikle mümkün olabilir.

Millî bilinci oluşturarak birlik ve beraberlik içinde olmayı sağla-yan tarih, manevi değerlerin gelişmesine katkıda bulunur.

Tarih, insanların yaşadıkları toplumun geçmişini öğrenmelerini sağlayarak kendi milletlerine olan aidiyet duygusunu güçlendi-rir.

Tarih bilimi sayesinde geçmiş hakkındaki aktarımlar, milletlerin ortak hafızasını biçimlendirir.

Tarih bilinci kişilerde, tarihi bilgileri eleştirel değerlendirerek doğru-yanlış ayrımını yapabilme becerisini ve çok yönlü dü-şünme yeteneğini geliştirir.

Tarih, geçmişten bugüne meydana gelen olay ve olguları kro-nolojik bir süreçte ele aldığından sebep-sonuç ilişkisi kurmayı sağlar.

Tarih; geçmişteki hataları tekrar etmemeyi sağlayarak gelecek-le ilgili doğru analizler yapılmasını kolaylaştırır.

Anakronizm: Tarihlendirmede yanılgı içerisinde bulunma, olay-ların tarihleri ve çağları üzerinde yanılma olarak tanımlanmakta-dır. Tarih ve çağları birbirine karıştırma olarak da adlandırılabilir. (Örneğin geçmiş yüzyılları anlatan film ve dizilerde günümüze ait nesnelere yer verilmesi)

Örnek:

İnsanoğlu geleceğini planlarken geçmişte edindiği tecrübelerden yararlanır. Toplumların geçmişte edindiği tecrübe de tarihtir. Bu an-layış doğrultusunda tarih, insanlığın elde ettiği tecrübedir.

Tarih biliminin bireylere ve toplumlara sağladığı faydalara ör-nek olarak verilen bu bilgiler doğrultusunda,

I. Tarih bilimi, insanı geleceğe hazırlar.

II. Geçmişin yaşanmışlıkları, milletleri doğru adımlar atma konu-sunda bilinçlendirir.

III. Geçmişte yaşanan acı hatıralar toplumların cesaretle adımatmalarını engeller.


A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

Çözüm:

Tarih biliminin geçmiş tecrübelerden yararlanarak oluşturulması; tarih biliminin, insanı geleceğe hazırladığı ve geçmişte yaşananla-rın, milletleri doğru adımlar atma konusunda bilinçlendirdiği yargı-larını doğrular. Ancak tarih öğrenmek, toplumların geçmiş hataları-nı görmelerini sağladığından kişilere doğru adım atabilme cesareti verir.

Cevap: C

11

hamle Sorularıhamleler


3 bir de sen dene!

1. Zaman kavramıyla ilgili olarak verilen aşağıdaki bilgileriinceleyerek yanlış olanları işaretleyiniz.

I. Tarih öncesi devirlerde tarihler, geçmişten günümüze doğ-ru rakamsal olarak büyür.

II. MS'ki devirlerde günümüzden geriye doğru gidildikçe tarihler, rakamsal olarak küçülür.

III. MÖ'ki iki tarih arasındaki farkı bulmak için küçük olan sa-yıyı büyük olan sayıdan çıkarmak gerekir.

IV. MÖ'ki bir tarihle MS'ki bir tarih arasındaki süreyi bulmakiçin iki tarihi toplamak gerekir.

2. Zaman kavramı ve takvimlerle ilgili olarak aşağıda verilenbilgilerden hangileri yanlıştır?

I. Takvim kavramı ilk olarak Antik Yunanistan’da ortaya çık-mıştır.

II. Ay yılı esaslı takvimler güneş yılı esaslı takvimlere göredaha fazla gün sayısına sahiptir

III. Mısırlılar, bir yılı 365 gün olarak belirledikleri Güneş takvimi-ni oluşturmuşlardır

IV. Türkler ilk olarak Ay esaslı bir takvim kullanmışlardır.

V. Türklerin Hicri takvimi kullanmalarında inanç değişimi et-kili olmuştur.

VI. Ay ve Güneş yılı esaslı takvimler çeşitli milletlerin katkı-sıyla geliştirilip günümüze kadar getirilmiştir.

Bölüm-3 : Zamanın Taksimi


3

Zamanın Taksimi

Tarih boyunca insanlar, gündelik yaşamı kolaylaştırmak ama-cıyla zamanı gün, hafta, ay ve yıl gibi bölümlere ayırmışlardır.İnsanlık tarihinde yaklaşık 6000 yıldan bu yana takvim kullanıl-maktadır.Başta Sümerler ve Mısırlılar olmak üzere Babil, Yunan, İbrani, Roma, Aztek, Maya, Çin, Hint, Türk ve Araplar gibi çeşitli mil-letler takvim meydana getirmişlerdir.Bazı toplumlar takvimlerini “Ay Yılı”, bazı toplumlar da “Güneş Yılı” esasına göre oluşturmuşlardır.Ay yılı, Ay’ın Dünya etrafındaki dönüşünü esas alır ve 354 gün-dür.Güneş yılı, Dünya’nın Güneş etrafındaki bir tur dönüşünü esas alır ve 365 gün 6 saattir.Her toplum kendine özgü bir takvim oluştururken yaşamlarını en çok etkileyen olayları takvimlerinin başlangıcı olarak kabul etmiştir.Türkler tarih boyunca kültürel, ekonomik ve dinî etkileşimler sonucunda çeşitli takvimler kullanmışlardır.

• 12 Hayvanlı Türk takvimi

• Hicri takvim

• Celâli takvimi

• Rumi takvim

• Miladi takvim

Örnek:

Sümerler tarafından inşa edilen ve Ziggurat adı verilen çok katlı tapınakların en üst katı, rahiplerce gökyüzünün gözlenmesinde kullanılmış ve Sümer rahipleri burada gökyüzünde olduklarını var saydıkları tanrılarından işaretler aramışlardır. Bu sırada geceleri Ay’ın yer değiştirmesi ve her gece farklı şekiller alması Sümer ra-hiplerinin zamanla bir takvim oluşturmalarına katkı sağlamıştır

Ay takvimini oluşturmalarıyla ilgili bu durum Sümerlerde,

I. astronomi çalışmalarının inançların etkisinde geliştiği,

II. matematik ve astronominin gelişmesine katkı sağlandığı,

III. monoteist bir inancın benimsendiği

yargılarından hangilerini doğrular?



Çözüm:

Sümerlerin Ay takvimini oluşturmalarında tanrılarıyla ilgili arayışla-rının etkili olması I. öncülü; bu takvimi oluştururken matematiksel hesaplar yapmaları ve Ay’ın hareketlerini gözlemeleri II. öncülü doğ-rular. Sümerler çok tanrılı (politeist) bir inanca sahip olduklarından III. öncüle ulaşılamaz.

Cevap: C

12

Ara Test - 21. Takvim oluşturan toplumların bu çabasına,

I. zamanı ölçerek yaşamlarını daha kolay planlamak,

II. ekonomik faaliyetlerini düzenlemek,

III. inançlarının gereği olan ibadetlerin zamanını belirlemek

amaçlarından hangilerinin katkı sağladığı söylenebilir?



2. Tarih boyunca birbirinden farklı coğrafyalarda bulunan toplu-luklar Güneş’e veya Ay’a bakarak takvim oluşturmuşlar, ya daetkileşim içinde oldukları toplumların takvimlerini kullanıp ge-liştirmişlerdir.

Bu durum takvimlerin oluşumuyla ilgili olarak aşağıdaki-lerden hangisini kanıtlamaz?

A) Farklı toplumların katkısının bulunduğunu

B) Takvim oluşturmada inançların en temel etken olduğunu

C) Astronomiden yararlanıldığını

D) Zamanı belirleme ihtiyacının evrensel bir arayış olduğunu

E) Toplumlar arası etkileşimin, takvimlerin gelişimine katkısağladığını

3. İbraniler MÖ 3761’deki Yaradılış (Tekvin) yılını, Yunanlılarilk olimpiyat oyunlarının yapıldığı MÖ 776’yı, HıristiyanlarHz. İsa’nın doğumunu, Müslümanlar ise 622’de Mekke’denMedine’ye hicreti takvimlerine başlangıç olarak kabul etmişlerdir.

Bu bilgiler doğrultusunda takvimlerin başlangıçları içinaşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Toplumların, yaşamlarını etkileyen önemli olayları takvim-lere başlangıç olarak belirledikleri

B) Yalnızca tek tanrılı dinlere inanan toplumların takvim oluş-turduğu

C) Astronominin en yaygın bilimsel çalışma alanı olduğu

D) Devletlerin bilimsel çalışmaları destekledikleri

E) Dinlerin toplumsal hayatı düzenleyen en önemli etken ol-duğu

4. Gündelik hayatta Hicri takvimin kullanıldığı OsmanlıDevleti’nde, XVII. yüzyıldan itibaren mali işlerin düzenlenmesiamacıyla Güneş yılı esaslı Rumî takvim kullanılmaya başlan-mıştır.

Osmanlı Devleti’nin Rumi takvime geçmesindeki temel et-ken olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?

A) Vergilerin toplanamaması

B) Coğrafi Keşiflerle zayıflayan ticaretin canlandırılmak isten-mesi

C) Reayanın vergi yükünün hafifletilmesi

D) Ay yılı esaslı Hicri takvimde tarım vergilerine ait dönemle-rin standart hale getirilememesi

E) Celali isyanlarının önlenmek istenmesi

5. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi daha belirgin bir tarihtegerçekleşmiştir?

A) Sümerlerin yazıyı MÖ 4000 ile 3000 arasında icat etmeleri

B) Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1877-1878 Savaşları-nın yaşanması

C) Pasarofça Antlaşması’nın XVIII. yüzyıl başlarında imzalan-ması

D) MÖ 700’lerde Lidyalıların parayı icat etmeleri

E) XX. başlarında iki büyük dünya savaşının çıkması

6. – Antik çağlarda insanlar döngüsel, yani dairesel zaman an-layışını benimsemişlerdir. Bu anlayışa göre zaman, baş-langıcı ve sonu belli olmayan bir döngü içinde sürekli dö-nüp durmakta, tarih sürekli olarak tekrar etmektedir.

– Bilimsel tarih disiplininde daha fazla öne çıkan çizgisel yanidoğrusal zaman anlayışına göre ise tarihsel sürecin bellibir başlangıcı olup geçmiş ve gelecek birbiriyle bağlantılı-dır.

Verilen tarih tezleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangi-sine ulaşılamaz?

A) Çizgisel tarih tezi ilerlemecidir.

B) Döngüsel tarih anlayışında belli olaylar sürekli tekrarlan-maktadır.

C) Doğrusal anlayışta olaylar sebep-sonuç ilişkisi içerisindeilerlemektedir.

D) Dairesel tarih anlayışı, toplumların sürekli bir gelişim içindeolduğunu savunmaktadır.

E) İnsanların tarihe bakışlarında dönemlere göre farklılıklarbulunmaktadır.

1-E 2-B 3-A 4-D 5-B 6-D

13

Ara Test - 31. Antik Mısırlılar tarafından icat edilen Güneş takvimi, Mısır ile

ticaret yapan Yunanlılara geçmiş ve Yunan toplulukları hemkullanıp hem de geliştirdikleri bu takvimi Romalılara aktarmış-lardır. Romalılar da bu takvime dönem dönem eklemelerle sonşeklini vermişlerdir.

Güneş takvimiyle ilgili olarak verilen bu bilgiler aşağıdaki-lerden hangisini doğrular?

A) Farklı uygarlıkların katkısıyla geliştirildiğini

B) Ticaretin daha düzenli yapılmasını sağladığını

C) Tarih Çağlarının başlangıcı olarak kabul edildiğini

D) Tüm dünyada kullanıldığını

E) Mezopotamya’da geliştirildiğini

2. İlerlemeci tarih anlayışında, tarihte meydana gelen her olayıntekliği esas alınmış ve olayların peş peşe geleceğe doğru aktı-ğı savunulmuştur.

Bu bilgiler doğrultusunda ilerlemeci tarih anlayışının,

I. tarihî süreçteki aşamaların bir öncekine göre daha geliş-miş olduğunu varsayma,

II. sürekli bir gelişmeyi esas alma,

III. tarihte belirli durumların sürekli tekrarlandığını kabul etme

özelliklerinden hangilerine sahip olduğu savunulabilir?



3. Tarihin, Tarih Öncesi veya Tarih Çağları gibi dönemlere ay-rılmasında,

I. tarihî araştırmalarda deneysel yöntemlerin kullanılamaması,

II. tarihî olayları daha rahat inceleme düşüncesi,

III. tarih öğretiminin kolaylaştırılmak istenmesi

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?


D) I ve III E) II ve III

4. Aşağıdakilerden hangisi, toplumların takvimlerine başlan-gıç olarak aldıkları olaylardan biri değildir?

A) Lidyalıların, MÖ 700’lerde parayı icat etmeleri

B) İbranilerin, MÖ 3761’deki Yaradılış (Tekvin) yılı

C) Yunanlıların, MÖ 776’daki ilk olimpiyat oyunları

D) Miladi takvimde Hz. İsa’nın 0 yılındaki doğumu

E) 622’de Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicreti

5. İlk, Orta, Yeni ve Yakın Çağların başlangıç ve bitişlerininbelirlenmesinde özellikle Avrupa tarihiyle ilgili olaylarınesas alınmasında,

I. tarihin dönemlendirilmesinde objektif davranılmaması,

II. tarih bilimine yönelik bazı ilkelerin Avrupalılarca belirlen-mesi,

III. Hıristiyanlığın farklı mezheplere bölünmüş olması

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?



6. Türk tarihi; Avrupa milletlerinin tarihleri gibi, sınırları kesin ola-rak belirlenebilen bir coğrafyada değil, aynı zaman dilimindefarklı coğrafyalarda meydana gelmiştir.

Bu durum Türk tarihinde,

I. olayların bir bütün olarak incelenememesi,

II. hâkimiyet sahalarının zamanla daralması,

III. Türk devletlerinin kısa süreli olması

sonuçlarından hangilerine açıkca zemin hazırlamıştır?



1-E 2-B 3-A 4-D 5-B 6-D 1-A 2-C 3-E 4-A 5-C 6-A

14


hamle Soruları hamleler


4

1. Aşağıda verilen örneklerin, ilgili olduğu kaynaklarla eş-

leştirmelerinin doğru olabilmesi için hangi seçeneklerdekikaynak türlerinin yer değiştirmesi gereklidir?

I. Mısır mumyaları - Arkeolojik Kalıntı

II. Gılgamış Destanı - Görsel Kaynak

III. Padişah fermanları - Yazılı Kaynak

IV. Orhun Abideleri - I. Elden Kaynak

V. Tarihî filmler - Sözlü Kaynak

VI. Halil İnalcık’ın “Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ” kitabı- Yardımcı Kaynak

2. Tarihi kaynaklarla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yan-

lıştır?

I. Olayların muhataplarının yazdığı bilgiler Birincil Kaynak-lar olarak adlandırılmaktadır.

II. Sözlü kaynaklara örnek olarak destanlar ve efsaneler ve-rilebilir.

III. Tüm yazılı kaynaklar Ana Kaynak olarak kabul edilebilir.

3 bir de sen dene!

Örnek:Tarihî belgeler farklı kaynaklarla karşılaştırılarak incelenmeli, elde edilen kaynakların hangi şartlarda oluşturulduğu ve orijinal olup olmadıkları, gibi noktalar da öncelikle göz önünde bulun-durulmalıdır.

Kaynakların kullanımı ile ilgili verilen bu bilgilerde,

I. kaynakların hem nitelik hem de içerik yönünden sorgulanması,

II. yalnızca yazılı kaynakların güvenilir kabul edilmesi,

III. tarihî kaynaklara eleştirel bir gözle bakılması

yöntemlerinden hangilerinin önemi vurgulanmıştır?


D) I ve III E) I, II ve III

Çözüm:

Tarihî kayıtların değerlendirilmesiyle ilgili olarak paragrafta ver-ilen bilgilerde özellikle belgelerin güvenilirliğine vurgu yapılmıştır. Bu güvenilirliğin sağlanmasında;

I. öncülde olduğu gibi “kaynakları hem yapısal olarak hem deiçerik olarak sorgulamak”,

III. öncülde olduğu gibi “tarihî kaynaklara eleştirel bakmak” gibiyöntemler kullanılabilir.

Ancak tarih araştırmalarında yalnızca yazılı kaynaklar güvenilir kabul edilemez.

Cevap: D

Vak’a (olay), Vakıa (olgu) İnsanlığı etkileyen ve kısa sürede meydana gelen siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik ve dinî alanlardaki, başlangıç ve bitiş süreleri belli gelişmelere Vak’a yani olay denir. (Örneğin; İstanbul'un Fethi, Malazgirt Savaşı, Talas Savaşı gibi)

İnsanlığı etkileyen olayların ortaya çıkardığı sonuçlara göre uzun sürede meydana gelen değişimlere vakıa yani olgu de-nir. (Örneğin; Anadolu'nun Türkleşmesi, İslamiyet'in yayılma-sı, feodalitenin zayıflaması gibi)

Belgeden BilgiyeTarih araştırmalarında çok çeşitli belgeler kullanılmaktadır. Bu belgeler kendi içerisinde tanımlanmışlardır. Bunlar şu şekildedir:

Yazılı Kaynaklar: Anıtlar, yazıtlar, kil tabletler, arşiv kayıtları vb. gibi üzerinde yazılı metinler bulunan tüm belgelerdir.

Sözlü Kaynaklar: Destanlar, efsaneler, hikâyeler, menkıbeler, atasözleri vb. gibi yazıya dökülmemiş, ancak dilden dile aktarıl-mış bilgilerdir.

Kalıntılar: Mimari eserler, gündelik hayatta kullanılan eşyalar, silahlar, insan eliyle meydana getirilen ve yazılı olmayan tüm malzemelerdir.

Ana kaynak (Birinci Elden Kaynak): Olayın yaşandığı dönem-de, bizzat olayı yaşayan veya gören kişilerce yazılan kaynaklar veya o döneme ait buluntulardır.

Yardımcı kaynaklar (İkinci Elden Kaynaklar): Olayın geçtiği döneme yakın devirlerde yazılan veya ana kaynaklardan yararla-nılarak yazılan eserlerdir.

Bölüm-4 : Tarih Yazıcılığı

15

Ara Test -

1. Tarihî gelişmelerden özgün, tekrarlanamaz ve biricik yani tekolanlara tarihî olay (vak’a); genel ve tekrar edebilir olanlarınaise tarihî olgu (vakıa) denilmektedir.

Bu açıklamalar doğrultusunda,

I. Türklerin farklı coğrafyalarda, farklı kültürlerle kaynaşmaları,

II. 476’da Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılması,

III. Sanayi İnkılabı sonrasında işçi haklarının gelişmesi

örneklerinden hangileri tarihî olay olarak değerlendirilebilir?



2. İbn-i Haldun, tarih bilimine farklı bir bakış açısı kazandırmış,her bir olayın kendine has özellikler barındırdığını ve bir zin-cirin halkaları gibi daha sonra meydana gelen olayları etkile-diğini savunmuştur. Ayrıca İbn-i Haldun, olgulardan hareketlegenel ilkelere ulaşılabileceğini belirtmiş, tarihî bilgilere sadecerivayetlerle ulaşılamayacağını ifade etmiştir.

Bu bilgilerden hareketle İbn-i Haldun’un tarih teziyle ilgiliolarak aşağıdakilerden hangisi savunulamaz?

A) Sebep-sonuç ilişkisini öne çıkarmıştır.

B) Çağına göre ilerici bir tarih tezini savunmuştur.

C) Batılı tarih tezlerinden etkilenmiştir.

D) Duyumlara dayalı bilgilerin yetersizliğini vurgulamıştır.

E) Tarihin, bilim olmasına katkıda bulunmuştur.

3. "Tarih bilimindeki önemli unsurlardan biri de tarihe kaynaklıkeden yazılı metinlerle bu metinleri inceleyerek bize aktaran ta-rihçilerin düşüncelerini birbirinden ayırmaktır."

Bu görüş aşağıdakilerden hangisine yöneliktir?

A) Olayları meydana getiren insan davranışlarını ortaya koy-maya

B) Araştırmalarda objektifliği sağlamaya

C) Sebep-sonuç ilişkisi kurmaya

D) Olayların meydana geldiği yerin olay üzerindeki etkisini de-ğerlendirmeye

E) Yaşanan çağa ait şartların etkilerini anlamaya

4. Tarihî araştırmalarda kullanılan birincil kaynaklar, geçmiş olay-larla ilgili doğrudan bilgiler içerir. Birincil kaynaklar her zamanyazılı olamayacağı gibi olayın gerçekleştiği döneme göre arke-olojik bir kalıntı, sözlü bir anlatım veya görsel - işitsel bir mater-yal olabilir.

Bu bilgilerde birincil kaynakların,

I. daha doğru bilgiler vermeleri,

II. farklı niteliklere sahip olmaları,

III. ait olduğu dönemle ilgili tüm bilgileri içermeleri

özelliklerinden hangileri vurgulanmıştır?



5. Tarih araştırmacısı, “Kaynağın içeriğini olduğu gibi almak ye-rine, onu eleştirel bir gözle incelemelidir.” görüşü,

I. kesin doğrulara ulaştığını iddia edebilme,

II. gerçeğin izini sürebilme,

III. olayları günümüz bakış açılarına göre ele alma

amaçlarından hangilerine yöneliktir?



6. Tarihçi, araştırma konusunu içeren bilgileri ve bütün olgularıdenetlemek, başka bilgilerle karşılaştırmak ve ulaştığı tüm so-nuçları sorgulamak zorundadır.

Bu görüşe göre tarihçilerin,

I. elde edilen bilgileri değiştirmesi,

II. nesnel bir tutum takınması,

III. geçmişle ilgili araştırmalarını yanlış yönlendirmelerden ko-ruması

durumlarından hangilerini dikkate alması gerekmektedir?



4

1-B 2-C 3-B 4-C 5-B 6-D

16

Ünite testi - Ünite testi - 11. Tarih bilimi, konusunu insanın yeryüzündeki faaliyetlerinden

alır. Yeryüzünde insanî etkilerle meydana gelen değişimler vemeydana getirilen eserler tarihin konusu içerisinde yer almak-tadır. Bunun yanında bir coğrafya konusu olan doğa olaylarıda, sonuçlarıyla insanları etkilediği için tarih biliminin konusu-na dahildir.

Bu bilgiler doğrultusunda tarih bilimi için,

I. Doğa olaylarının sebepleriyle ilgilenir.

II. İnsanı ve eylemlerini konu alır.

III. Doğa olaylarının insan yaşamındaki etkilerini de araştırır.




2. – Öğretmen, Elif’e: “Tarih biliminin, fen bilimlerinden farkı ne-dir?” diye sormuş, Elif ise;

– “Tarih biliminde fen bilimlerinde olduğu gibi deney, gözlemyapabilme ve genel hükümlere varabilme gibi yöntemlerkullanılamamaktadır.” cevabını vermiştir.

Elif’in, öğretmenine verdiği cevabın sebebi olarak,

I. tarih biliminin, incelediği tarihî olayların geçmişte meydanagelmiş olması,

II. tarih biliminin, her biri kendi içinde özel niteliklere sahipolayları incelemesi,

III. tarihî olaylarda aynı şartlar oluşsa dahi aynı sonuçların or-taya çıkmaması

durumlarından hangileri gösterilebilir?



3. Tarih bilimi, geçmişin izlerini takip ederek; siyasi ve askeri ba-şarıların, toplumların zaman içerisinde kazandıkları değerlerinve kültürel mirasın günümüze aktarılmasını sağlar.

Tarih biliminin yukarıda verilen özellikleriyle ilgili olarakaşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Tarih bilimi insan davranışlarının kökenlerini ele alır.

B) Tarih bilimi, geçmişten bugüne oluşan insanlık birikiminiyansıtır.

C) Her tarihi olay tekrarlanabilir gelişmelerdir.

D) Tarih bilimi yalnızca yazılı kanıtlarla inceleme yapabilmek-tedir.

E) I. elden kaynaklar kesin doğruları içeren belgelerdir.

4. İnsanlığın bilgi birikimlerinin artmasıyla oluşan birçok bilim dalın-da olduğu gibi, tarih bilimi de kendine has yöntemlere sahiptir.

Tarihin araştırma yöntemlerine,

I. arşiv kayıtlarının, yazılı ve yazısız belgelerin incelenmesi,

II. doğa bilimlerinde olduğu gibi olayların gözlemlenmesi,

III. olaylarla ilgili kesin kanunlar konulup genellemelerde bulu-nulması

örneklerinden hangileri verilebilir?



5. Sosyal bilimlerin önemli dallarından biri olan tarih saye-sinde insanların,

I. kendisi ve toplumuna etki eden öz değerleri,

II. yaşadığı çağın oluşumuna katkı sağlayan geçmiş tecrübe-leri,

III. yaşanılan coğrafyanın doğa ve iklim özellikleri

bilgilerinden hangilerini edinmesi beklenebilir?



1-D 2-E 3-B 4-A 5-C

17

Ünite testi - 21. Tarihe yardımcı olan aşağıdaki bilim dallarından hangisi

diğerlerine göre daha net bilgilere ulaşılmasını sağlamak-tadır?

A) Coğrafya

B) Epigrafi

C) Antropoloji

D) Heraldik

E) Etnografya

2. Çatalhöyük’te yapılan kazılarda, ortaya çıkarılan bir binadaönemli buluntulara ulaşılmıştır. Bir gömütten çıkartılan kendir-den yapılmış bir kumaş parçası ve kafatasını örten ahşap birkalıntı karbonlaştıkları için günümüze kadar iyi bir şekilde ko-runmuştur.

Yukarıdaki bilgilere ulaşılmasında,

I. kimya,

II. arkeoloji,

III. paleografya

bilimlerinin hangilerinden yararlanıldığı savunulabilir?



3. – Devletler arası antlaşmaların değerlendirilmesi

– Tarihi olayların oluş sırasına göre incelenmesi

– Sümerlerden itibaren icat edilen yazılar arasındaki benzer-liklerin görülebilmesi

– Milletlerin konuştuğu diller arasındaki kelime geçişlerininbelirlenmesi

Yukarıda verilen inceleme alanlarıyla aşağıdaki tarihe yar-dımcı bilimler eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?

A) Nümizmatik B) Filoloji C) Paleografi

D) Kronoloji E) Diplomasi

4. Bir bölgede yapılan kazılarda kil tabletlere, insan iskeletlerineve gündelik hayatta kullanılan çeşitli eşyalara rastlanmıştır.

Yukarıda verilen arkeolojik kazıda elde edilen buluntular,

I. paleografya,

II. antropoloji,

III. etnografya

bilimlerinden hangilerinin inceleme alanlarıyla ilgilidir?



5. Toplumları ayakta tutan, zaman ve mekân içinde oluşturduklarıortak kimliktir. Bu kimlik toplumların sürekliliğini sağlar. Ortakkimlikleri olmayan bir toplumun devamlılık sağlayabilmesi zorbir durumdur.

Milletlerin devamlılığını sağlayan toplumsal kimliğin oluş-masında,

I. ırk, din veya mezhep ayrılıkları,

II. inancın geliştirdiği ahlakî değerler,

III. tarihî süreçte yaşanan acı tecrübeler

unsurlarından hangilerinin yer aldığı söylenebilir?



6. I. Toplumun ortak bir dil ile anlaşması

II. Toplumu baskılayan otoriter rejimlerin kurulması

III. Acıları ve zaferleri barındıran bir tarihe sahip olunması

IV. Milli ve ahlakî değerlere zemin oluşturan inançların benim-senmesi

V. Coğrafi birlikteliğin bulunması

Millî ve toplumsal kimliğin oluşmasında yukarıda verilen-lerden hangisinin katkısının bulunduğu söylenemez?

A) I B) II C) III D) IV E) V

1-D 2-E 3-B 4-A 5-C 1-B 2-C 3-A 4-E 5-D 6-B

18

Ünite testi - Ünite testi - 31. Tarih bilincine sahip bireylerin,

I. meydana gelen değişimleri görebilme,

II. geçmişe dair bilgileri eleştirel değerlendirebilme,

III. araştırma ve kanıt kullanma becerisini geliştirme

yetkinliklerinden hangilerine sahip olmaları beklenebilir?



2. Tarih bilimi, geçmişten günümüze meydana gelen olay ve ol-guları kronolojik olarak ele aldığı için sebep-sonuç ilişkilerinide ortaya koymaktadır.

Tarih biliminin bu yönünün bireylerde aşağıdakilerdenhangisini meydana getirmesi beklenemez?

A) Çok yönlü düşünme yeteneğinin gelişmesi

B) Zaman içerisinde meydana gelen değişimlerin veya sürek-liliğin görülebilmesi

C) Toplumların değerleri ve algılarında oluşan farklılaşmalarınanlaşılması

D) Zamanın etkileri sonucunda tarih şuurunun zayıflaması

E) İçinde yaşanılan zamana ait siyasi, sosyal, ekonomik vb.etkenlerin oluşum aşamalarının bilinmesi

3. İnsan; içinde bulunduğu toplumu, yaşadığı çağı ve dünyayı an-lamak için geçmişini bilmek zorundadır.

Bu düşünce doğrultusunda insanlığın,

I. geçmişten edindiği bilgiler ışığında bugünü ve yarını ay-dınlatma,

II. geçmişteki hataları tekrar etmeme,

III. gelecekle ilgili doğru planlamalar yapma

hedeflerinden hangilerine tarih bilimiyle ulaşması müm-kün olabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


4. Tarihte meydana gelen olaylar, yaşandığı çağ ve toplumu tanı-maya çalışmakla anlaşılabilir. Bu olayları günümüze yansıtanbelgeler de ancak o devrin anlayış biçimlerini dikkate alarakokunursa doğru bilgi verebilir.

Bu bilgiler doğrultusunda aşağıdakilerden hangisinindoğruluğu savunulamaz?

A) Uzun yıllar önce yaşanmış bir olay, bugünün değer yargıla-rıyla ele alınamaz.

B) Olaylar, her devrin bakış açısıyla anlaşılabiliyorsa doğrubir değerlendirme yapılmış sayılmalıdır.

C) Tarihçi geçmişe ait bilgileri, gerçeği ortaya çıkarmak içinkullanmalıdır.

D) Tarihî belgeler doğru bir yorumla anlaşılabilir.

E) Tarihî bilgilerin ait olduğu dönemin şartlarına göre değer-lendirilmesi gerekir.

5. Günümüzde gelişmiş devletlerin önemli bir kısmının demokra-tik usullerle yönetiliyor olması, gelişmekte olan ülkelerin de de-mokrasiyi hedef olarak önemsemeleri sonucunu doğurmuştur.Bu anlayışın aksine geçmişteki toplumların büyük bir kısmı,otoriter ve monarşik yönetimleri tercih etmişlerdir. Bu durumuntemel sebebi ise genellikle toplumların güvenlik ihtiyaçlarınıancak otoriter yönetimlerle sağlayabileceklerine inanmalarıdır.

Bu durum tarih araştırmalarında,

I. içinde bulunulan şartların dikkate alınması,

II. toplumların zaman içerisinde olaylara farklı bakış açılarıgetirebileceğinin kabul edilmesi,

III. zamanın, insanları ve toplumları dönüştürebileceğine ina-nılması

tutumlarından hangilerine göre davranılmasını zorunlu kıl-maktadır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


1-E 2-D 3-E 4-B 5-E

19

Ünite testi - 41. İnsanoğlu, eski çağlardan itibaren gece-gündüz veya yaz-kış

gibi durumlarda yaşanan ısı farklılıklarından etkilenmişler vebu farklılıklara bağlı olarak meydana gelen sert değişikliklerekarşı tedbir alma ihtiyacı hissetmişlerdir.

İnsanların meydana gelen değişiklikleri belirlemek ama-cıyla aldıkları öncelikli tedbir aşağıdakilerden hangisidir?

A) Güneş’in veya Ay’ın hareketlerini takip ederek takvim oluş-turma

B) Farklı toplumlarla ticari faaliyetleri geliştirme

C) Tarımsal üretime ağırlık verip yerleşik hayata geçme

D) Feodal yapılanmalara son vererek siyasi birlikler kurma

E) Sınıfsal farklılıklara son verme

2. Sümerler, Babiller, Mısırlılar, Yunanlar, İbraniler, Romalılar, Az-tekler, Mayalar, Çinliler, Hintliler, Tibetliler, Türkler ve Araplargibi çok çeşitli millet ve topluluklar değişik takvimler meydanagetirmişlerdir.

Tarih boyunca birçok millet veya topluluğun takvim oluş-turmaları,

I. Zamanı ölçmeye ihtiyaç duyulması evrensel bir arayıştır.

II. Astronomiye olan ilgi farklı coğrafyalarda aynı anda başla-mıştır.

III. Toplumlar, yaşamlarını etkileyen iklim değişikliklerine bağlısüreçleri belirlemek istemişlerdir.




3. Bazı toplumlar takvimlerini, Ay’ın Dünya etrafındaki dönüşünüesas alan Ay yılı esasına göre oluşturmuşlardır. Ay'ın, Dünyaetrafındaki on iki turluk bir dönüşünün 354 gün olduğu hesap-lanmıştır.

Bu bilgilere göre,

I. ilk kullanılan takvimin Ay Yılı esaslı olduğu,

II. Ay’ın belirli bir düzen içerisinde hareket ettiği,

III. insanların bilgi birikiminin arttığı




4. Güneş takvimiyle ilgili olarak verilen,

I. Dünya’nın Güneş etrafındaki bir tur dönüşünü esas alır.

II. Güneş yılının süresi 365 gün 6 saattir.

III. Güneş takvimlerinde aylar aynı mevsimlere denk gelme-mektedir.

bilgilerinden hangileri doğru değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III


5. Türkler tarih boyunca yaşadıkları coğrafyaya göre; 12 Hay-vanlı Türk takvimi, Hicri takvim, Celâli takvim, Rumi takvim veMiladi takvim gibi çeşitli takvimler kullanmışlardır.

Tarih boyunca Türklerin çeşitli takvimler kullanmalarındaaşağıdakilerden hangisinin öncelikli etkisinden söz edile-bilir?

A) Orta Asya’da yaşanmasının

B) Farklı toplumlarla etkileşim kurulmasının

C) Hayvancılıkla uğraşılmasının

D) Göçebe bir hayat sürülmesinin

E) Savaşçı toplum yapısının

6. Günümüz dünyasında en fazla kullanılan Miladi takvimin kö-keni Mısırlılara dayanmaktadır. Antik Mısır’ın Güneş takvimi,önce Yunanlılar, sonra da Romalılar tarafından geliştirilmiş vePapa 13. Gregoryus bu takvime son şeklini vermiştir.

Bu bilgiler Güneş takvimiyle ilgili olarak,

I. farklı uygarlıkların katkılarıyla geliştirildiği,

II. evrensel bir niteliğe sahip olduğu,

III. Ay esaslı takvimlerin kullanımına son verdiği




1-E 2-D 3-E 4-B 5-E 1-A 2-D 3-D 4-C 5-B 6-C

20

Ünite testi - Ünite testi - 51. Tarihî olaylar süreklilik içerdiğinden, bir zincirin halkaları gibi

birbirlerini takip etmektedirler. Bir olay; kendisinden sonraki birolayın sebebi, kendinden önceki bir olayın ise sonucudur.

Bu ifadeler tarih bilimiyle ilgili aşağıdaki yargılardan han-gisiyle çelişmektedir?

A) Tarihî olaylar birbirine sebep-sonuç ilişkisiyle bağlıdır.

B) Tarih bilimi, geçmiş tecrübelerin sonraki dönemlere aktarıl-masıdır.

C) Geçmişin aydınlatılabilmesi için günümüzün değer ve an-layışlarının esas alınması zorunludur.

D) Tarihte hiçbir olay, kendisinden önceki olayın sonuçların-dan bağımsız değildir.

E) Günümüzde oluşan medeniyet, geçmişte bırakılan kalıntı-lar üzerine inşa edilmiştir.

2. Orhun Kitabeleri hakkında yapılan bilimsel çalışmaların sonu-cunda; Türklerin yaşantılarına, töresine, kültürüne ve devletyönetimine dair bilgilere ulaşılmıştır.

Orhun Kitabeleri yoluyla bu bilgilere ulaşılmasında,

I. filoloji,

II. sicilografi,

III. paleografi

bilimlerinin hangilerinden yararlanıldığı söylenebilir?


D) I ve II E) I ve III

3. Tarih biliminin geniş bir araştırma alanına sahip olması, tari-hin tam olarak incelenmesini zorlaştırmış ve bu sebeple tarihîolaylar zamana, mekâna ve konuya göre sınıflandırılmıştır.

Tarih biliminde görülen sınıflandırma zorunluluğunun ne-deni olarak,

I. araştırılan tarihÎ sürecin genişliği,

II. araştırılan konuların yoğunluğu,

III. araştırmayı yapan kişilerdeki görüş farklılıkları

durumlarından hangileri gösterilebilir?



4. Sümerler, tanrılarıyla ilgili bilgileri araştırırken Ay’ın hareketleri-ni takip ederek Ay takvimini hazırlamışlar, Mısırlılar ise Güneş’igözlemleyerek Nil Nehri’nin taşma ve arazilerini basan sularınçekilme zamanlarını belirleyebilmişlerdir.

Bu iki örnek olay doğrultusunda İlk Çağ’da,

I. sınıflı bir toplum yapısı,

II. gelişmiş bir astronomi bilgisi,

III. inançların ve ekonomik uğraşların etkisinde gelişen bilim-sel bilgi

unsurlarından hangilerinin görüldüğü söylenebilir?



5. Tarihin dönemlendirilmesiyle ilgili olarak verilen,

I. Milattan önceki tarihlerde rakamsal değerler günümüzedoğru artar.

II. Milattan sonraki tarihlerde sayıların başına MS ifadesi ge-tirilmesi gerekmemektedir.

III. MÖ 1280 tarihi; MÖ XIII. yüzyılın ilk çeyreğinde yer almak-tadır.

bilgilerinden hangileri yanlıştır?


D) I ve II E) I ve III

6. - Öğretmen; “Tarihî kayıtlarda, Kadeş Savaşı’nda ülkelerininbaşında bulunan Mısır Kralı II. Ramses ile Hitit Kralı Muvattallidönemlerine ait belgelere göre, her iki hükümdar da savaşınkendileri tarafından kazanıldığı iddiasında bulunmuşlardır.”dedikten sonra, “Sizce hangisi daha doğru söylüyor olabilir?”diye sormuştur.

- Emir ise cevap olarak “Hitit kaynakları daha güvenilir.” demiştir.

Emir’in böyle bir cevap vermesinde aşağıdakilerden han-gisinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Etrafı çöllerle kaplı olan Mısır’da özgün bir medeniyetin or-taya çıkması

B) Hitit arşiv belgelerinin tanrılara hesap vermek amacıyla tu-tuluyor olması

C) Her iki ülkede de hükümdarların dinî sıfatlar taşımaları

D) Anadolu’nun göç ve ticaret yolları üzerinde bulunması

E) Mısır’dan günümüze oldukça fazla tarihî kalıntının ulaşmışolması

1-C 2-E 3-C 4-E 5-A 6-B

Documents

TARİH Soru Bankası · TARİH Soru Bankası Dikkat! Kitabın tamamı yüksek düzeyde görsel, sanatsal ve akademik işçilik ürünüdür. Her hakkı Tammat Yayıncılık ve Eği