Embed Size (px)
Citation preview
http://www.wcedcurriculum.westerncape.gov.za/index.php/fet-futher-education-training/commerce/business-studies
Direktoraat: Kurrikulum VOO
TELEMATIES 2016
BESIGHEIDSTUDIES
GRAAD 12
http://www.wcedcurriculum.westerncape.gov.za/index.php/fet-futher-education-training/commerce/business-studies
TELEMATIESE SKEDULE
Kwartaal 1: Februarie en Maart
Dag Datum Tyd Vak Onderwerp
Dinsdag 2 Februarie 15:00 – 16:00 Besigheidstudies Onlangse wetgewing: BBSEB; NKW & WVB
Dinsdag 1 Maart 15:00 – 16:00 Besigheidstudies Kreatiewe Denke
Kwartaal 2: April en Mei
Dag Datum Tyd Vak Onderwerp
Donderdag 14 April 15:00 – 16:00 Besigheidstudies Leierskap & Bestuur
Kwartaal 3: Julie; Augustus en September
Dag Datum Tyd Vak Onderwerp
Dinsdag 19 Julie 15:00 – 16:00 Besigheidstudies Belegging: Versekering
Woensdag 17 Augustus 15:00 – 16:00 Besigheidstudies Ondernemingsvorme
INDEKS
Sessie Onderwerpe Bl. Nommers
1 1 Onlangse wetgewing 3 – 8
2 Onlangse wetgewing – Konsolidasie 8
3 2 Kreatiewe Denke 9 – 13
4 Kreatiewe Denke – Konsolidasie 13
5 3 Leierskap & Bestuur 14 – 17
6 Leierskap & Bestuur – Konsolidasie 17
7 4 Beleggings: Versekering 18 – 22
8 Beleggings: Versekering– Konsolidasie 22
9 5 Ondernemingsvorme 23 – 27
10 Ondernemingsvorme – Konsolidasie 28
3
SESSIE 1
BESIGHEIDSOMGEWING: ONLANGSE WETGEWING
BREËBASIS SWART EKONOMIESE BEMAGTIGING
[BBSEB] – 1998
1.1 BBSEB - Aard
BBSEB is die hoeksteen van die Suid-Afrikaanse regering se pogings, om die breë sektor van die bevolking, wat voorheen onder die apartheids wette benadeel was, op te voed en op te lei.
Dit is daarop gemik om die deelname van swart mense in die ekonomie te bespoedig deur verandering in sleutel areas van die besighede aan te moedig:
Integrerende en samehorige sosio–ekonomiese proses wat direk bydra tot die ekonomiese transformasie van Suid -Afrika
1.2 BBSEB – Doelstelling / Oogmerke
Verseker dat die rykdom van die land eweredig oor alle bevolkings groepe versprei word.
Identifiseer areas wat die regering ‘n beter platform sal gee om die verpreiding van rykdom beter te bewerkstellig.
Skep geleenthede vir die ontwikkeling van ‘n Kode van Goeie Praktyke.
1.3.1 BBSEB- Impak [Voordele / Nadele] op klein besigheidsondernemings [Bv. Eenmansaak]
Voordele
BBSEB maak dit vir die besigheid moontlik om toegang tot kontrakte te kry.
BBSEB maak dit vir die besigheid moontlik om in nuwe onverkende markte mee te ding.
Toegang tot finansiering sal makliker wees indien die besigheid voldoen aan BBSEB vereistes.
Nadele
Gevestigde verhoudings met huidige verskaffers sal in gedrang kom wanneer die besigheid verplig is om van bemagtigde verskaffers te koop.
Implimentering van BBSEB sal tyd-rowend wees en kan lei tot die afskeep van bestaande kliënte.
Die eienaarskap vereistes van BBSEB sal daartoe lei dat die eienaar mag beheer van die besigheid verloor.
1.3.2 BBSEB- Impak [Voordele / Nadele] op groot besigheidsbedrywe. [Bv. Maatskappye]
Voordele
‘n Goeie BBSEB gradering sal die besigheid se beeld bevorder.
Ontwikkel die werknemer se potensiaal en vaardighede, en verhoog die moraal van die personeel.
BBSEB kan as instrument gebruik word om die besigheid aan ander besighede te bemark wat opsoek is na BBSEB-nakoming verskaffers
Nadele
Beleggings en eienaarskap kwessies kan konflik tussen aandeelhouers veroorsaak.
Dit kan lei tot korrupsie en werk vir vriende.
Baie werknemers kry werk , gebaseer op SEB gradering, eerder as hul bevoegtheid
1.4 BBSEB – Stel maniere voor hoe die besigheid aan hierdie wetgewing kan voldoen.
Gebruik die dienste van verifikasie agentskappe wat sertifikate van nakoming uitreik.
Vermeerder die getal swart werknemers wat die besigheid bestuur en besit.
Gebruik verskaffers wat BBSEB standaarde nakom.
4
1.5 BBSEB – Boetes vir die nie-nakoming van BBSEB Wetgewing.
Die gebruik van swartes as ‘n front vir die besigheid sal swaar beboet word
Maatskappye wat nie die werksbillikheids vereistes nakom nie, sal vervolg en beboet word.
Dit sal moeilik wees vir die sektore(mynbedryf) om hulle lisensies te hernu
1.6 BBSEB – Aksies wat as diskriminerend beskou word
Om nie ‘n jong vrou aan te stel nie, omdat sy graag kinders sal wil hê.
Weiering om ‘n persoon aan te stel vanweë sy/haar sterk godsdienstige oortuigings.
Om MIV toetsing te doen, tensy dit deur die Arbeidshof, geregverdig is
Enige persoon wat toegang tot die werkerskorps geweier word, deur onregverdige behandeling, word teen gediskrimineer.
1.7 Bespreek hoe besigheid die volgende kwessies, in die werkplek, kan aanspreek.
Menseregte Gelykheid Voorheen benadeelde persone word gelyke geleenthede√ gegee vir promosie /bestuur/eienaarskap in die werkplek.√
Voorkeurverkryging prosesse moet regverdig geimplimenteer word√tot die voordeel van die voorheen benadeelde persone. √
Respek en waardigheid
Voorheen benadeelde persone word bemagtig met vaardigheidsontwikkeling√ om hulle kanse tot beter werk/salarisse√ te verbeter.
Swartmense wat tot bestuursposisies√ bevorder is, het die reg om met respek en waardigheid behandel te word.√
Ekonomies Toepassing van BBSEB verseker√ dat ekonomiese transformasie plaasvind. √
Voorheen benadeelde mense √word geleenthede gegee om besighede te bestuur, besit en te beheer.
Sosiaal Sosio-ekonomiese ontwikkeling programme √moet voorsiening maak vir behuising, / toegang tot gesondheidsorg vir voorheen benadeelde werkers.√
Onderwys beurse vir kinders van werknemers
Inklusiwiteit Inklusiwiteit beteken om almal ‘n gelyke geleentheid te gee in die werksplek.
Besighede moet nie diskriminerend optree teenoor iemand op die basis van armoede, ras, geslag, taal, gestremdheid of persoonlike gebreke nie.
Werkers moet verteenwoordigend wees van die demografie van die land.
Die doel moet wees om ‘n inklusiewe omgewing te skep waar mense van verskillende rasse, kulture ,tale, geslagte en gelowe kan saamwerk tot voordeel van die besigheid en die gemeenskap.
Omgewings-kwessies
Beskerming van die Omgewing
Besighede moet verseker dat die omgewing beskerm word tot voordeel van die toekomstige generasies.
Besoedeling en omgewings agteruitgang moet voorkom word.
Besighede moet ten alle tye bewaring en ekologiese volhoubare ontwikkeling en die volhoubare gebruik van hulpbronne bevorder
Menslike-gesondheid
Besighede moet verseker dat die werksomgewing nie skadelik is vir die gesondheid van die werker se welstand nie.
‘n Gesonde werksomgewing het genoegsame beligting en ventilasie.
5
1.8 BBSEB – Onderkei tussen SEB en BBSEB
SEB BBSEB
Bestaan uit twee bemagtigings elemente wat swart deelname in die ekonomie meet deur: - gelyke eienaarskap: - Bestuur verteenwoordiging in die
besigheid.
Dit het ten doel om die deelname van swart mense in die ekonomie te bespoedig deur verandering aan te moedig in die volgende sleutel areas van ‘n besigheid: - eienaarskap, - bestuur en beheer, - diensbillikheid, - vaardigheidsontwikkeling, - voorkeur aankope - besigheidsontwikkeling - sosio-ekonomiese ontwikkeling [7 Pilare] *
* [Verminder tot 5 pilare]
1.9 Regverdig die inlstelling van BBSEB in verhouding tot SEB
SEB
Beleid wat deur die regering in plek gestel is, om diegene wat voorheen as benadeeld geklassifiseer was, ‘n geleentheid te bied om die ongelykhede van die verlede te verminder
Die fokus was die regstelling van die verkeerde behandeling in die verlede.
Die fokus was om swart mense in bestuur te kry. BBSEB
Doel is om die rykdom van die land oor all rasse en geslagsgroepe te versprei.
Fokus op die toename van swartes in die eienaarskap van besighede, toename in vaardigheidsvlakke, die toename van die getal swart kandidate in bestuurs posisies
Bemagtig landelike gemeenskappe deur hulle toegang tot grond, infrastruktuur, eienaarskap en vaardighede te gee
Verseker dat swart beheerde besighede regerings tenders kry gebasseer op hul telkaart.
BBSEB verseker dat ekonomiese transformasie plaasvind√√
WET OP VERBRUIKERSBESKERMING [WVB]- 2008
2.1 WVB - Aard
Beskerm die belange van alle verbruikers.
Verseker toegang tot deursugtige en doeltreffende maniere vir verbruikers om reg te stel as hulle mishandeling of uitbuiting ervaar in die markgebied.
Verseker dat voorheen benadeelde persone volle deelname as verbruikers in die ekonomie geniet
2.2 WVB - Doel / Oogmerke
Bevorder en beskerm die ekonomiese belange van die verbruiker.
Verbeter die toegang tot inligting om ingeligte besluite te neem .
Beskerm verbruikers teen gevare vir hul welstand en veiligheid.
Bevorder en voorsien verbruikersopvoeding.
2.3 WVB - Impak [Voordele / Nadele] op klein en groot besigheidsbedrywe.
Voordele
Bevorder en beskerm die belange van verbruikers deur die verbetering tot die toegang van Inligting
Verplig die besigheid om verbruikers opvoeding te bevorder en te voorsien.
Maak dit vir die besigheid en verbruiker moontlik om geskille regverdig op te los, wat die regte van beide partye respekteer.
Dit maak transaksies billik vir beide verbruiker en besigheid.
Noodsaak verbruikers om verantwoordelike en ingeligte besluite te maak.
6
Nadele
Die wetgewing moedig verbruikers aan om te kla.
Besighede moet verseker dat hulle die wetgewing nakom sodat hulle nie beboet word nie.
Baie besigheidsdokumentasie moet hersien word om aan te pas by die nuwe wetgewing.
Verbruikers word bevoordeel deurdat hulle kontrakte maklik kan kanseleer.
2.4 WVB – Stel voor / Beveel aan maniere hoe besighede aan hierdie wetgewing kan voldoen.
Besighede moet voldoen aan die terme en voorwaardes van die Nasionale Vebruikers Kommissie
Die besigheid moet oorweeg hoe om alle risiko’s, wat gekoppel is met die implimentering van die wetgewing, te bestuur.
Besighede moet voldoen aan die vereistes van die wet rakende promosie kompetisies.
Besighede moet die pryse van alle produkte, insluitende diegene wat as winskopies geadverteer word, bekend maak.
2.5 WVB – Bespreek die gevolge / boetes vir die nie-nakoming van die Wet
Die gevolge vir besighede wat die WVB oortree kan baie duur wees , insluitend boetes tot op R1 000 000 of tronkstraf.
Besighede kan bevel word om rente of skade aan die verbruiker te betaal.
Die goedere moet vervang word of die diens, soos die die owerhede bepaal, moet voltooi word.
Terugbetaling van enige gelde verskuldig aan die verbruiker
2.6 WVB – Aksies wat as diskriminerend beskou word ingevolge die Wet
Wisseling van die kwaliteit van goedere wanneer dit in verskillende gebiede verkoop word.
Voorkeur behandeling aan enige groep verbruikers bo ander groepe, vir bemarkings doeleindes en gedurende winskopies
Onregverdige pryse vir dieselfde goedere en dienste.
Voorkeur behandeling verbuikers gebaseer op ouderdom, ras, geslag ens..
2.7 WVB – Regte en verantwoordelikhede van die besigheid en die regte van die verbruiker.
Regte van die besigheid
Die verskaffer het die reg om goedere, terug te eis binne 20 dae nadat die verbruiker ingelig is oor die verkeerde aflewering daarvan.
Indien die verbruiker die kontrak voor die volle betaling van die goedere beëindig, kan die verskaffer ‘n boete hef, ten opsigte van daardie goedere.
Regte van die verbruiker
Reg tot geleykheid in die verbruikersmark
Verbruikers reg om kwaliteit diens te ontvang
Die verbruiker het ook die reg om die verskaffer te kies en te selekteer.
Die reg om enige vaste termyn kontrak te kanseleer op enige datum, vroeër as die ooreengekome vervaldatum.
Die verbruiker het die reg tot 5 dae afkoel periode, na direkte bemarking deur die verskaffer
Die verbruiker het die reg om kennisgewings, dokumente of ander visuele voorstelling in eenvoudige taal te ontvang.
7
NASIONALE KREDIETWET [NKW] - 2005
3.1 NKW - Aard
Dek alle aspekte van kredietbestuur en aansoeke
Laat toe dat verbruikers ingeligte besluite neem, voor enige krediet aankope.
Nasionale Krediet Reguleerder [NKR] is gestig om die krediet bedryf in SA te reguleer.
Die Nasionale Skuld Mediasie Assosiasie [NSMA] verskaf advies rakende die gebruik van krediet en maniere om die skuld spiraal te vermy.
3.2 NKW – Doel / Oogmerke
Verbeter die beskerming wat aan verbruikers aangebied word
Bevorder volle deelname in die ekonomie deur alle Suid -Afrikaners, veral die vorige benadeelde Suid -Afrikaners.
Die NKW poog spesifiek om die regte van die verbruiker in terme van aansoeke vir krediet te verbeter.
Die Wet het ten doel om krediet transaksies meer vaartbelyn te maak
Is daarop gemik om onregverdige diskriminerende praktyke te verwyder sodat meer mense toegang tot krediet kan hê
Bevorder verantwoordelike toekenning van krediet deur kredietverskaffers.
3.3 NKW - Impak [Voordele / Nadele] op klein en groot bedrywe.
Voordele
Maak krediet ooreenkomste eenvoudig om te lees.
Voorkom roekelose toestaan van lenings en voorkom hierdeur moontlike verliese vir die besigheid.
Stel besighede in staat om deeglike krediet kontrole te doen oor verbruikers, as bewys dat hulle die paaiemente kan bekostig.
Laat toe dat verbruikers ingeligte besluite kan maak, voor die aankope van goedere en dienste.
Verbruikers het die reg om te weet waarom hulle krediet geweier is. Nadele
‘n Besigheid moet seker maak dat alle pogings aangewend was om skuld in te vorder, voordat die verbruiker se naam op die swartlys geplaas kan word.
Besighede moet hulle administratiewe kapasiteit vergroot om aan die wetgewing te voldoen.
Besighede moet baie inligting, ten opsigte van hulle produkte en prosesses openbaar maak.
Die wetgewing moedig verbruikers aan om klagtes in te dien.
Die administratiewe proses is duur en tydrowend.
3.4 NKW – Stel voor / Beveel maniere aan hoe die besigheid kan voldoen aan die Wet.
Kredietverskaffers moet ‘n jaarlikse nakomings verslag aan die Nasionale Krediet Reguleerder stuur.
Kredietverskaffers moet ‘n bekostigbaarheid toets te doen, om te verseker dat die verbruiker die vermoë het om hom/haar verpligtinge na te kom.
Kredietverskaffers moet ook ‘n krediet toets met ‘n geregistreerde krediet buro doen en mag ook die Nasionale Krediet Register raadpleeg
‘n Kredietverskaffer of skuldberader wat nie voldoen aan die regulasies soos uiteengesit is in die NKW nie, kan krimineel vervolg word.
3.5 NKW – Bespreek die gevolge / boetes vir nie-nakoming
Die kredietverskaffer sal ‘n nie nakomings kennisgewing ontvang en mag ook sy registrasie met die NKR verloor.
Opskorting van kredietooreenkomste
Boete van R1 000 000 of 10% van die jaarlikse omset.[verkope]
8
3.6 Gee oorsig / Verduidelik die aksie as diskriminerend beskou word
Weiering van krediet aan die verbruiker gebaseer op geslag, ras, geloof of ouderdom.
Belas die verbruiker met verskillende rentekoerse gebaseer op geslag, ras, geloof of ouderdom.
Die swartlys van verbruikers voordat alle voorgeskrewe kanale gevolg is om die geld in te vorder
3.7 NKW – Verantwoordelikhede van besighede en Regte van die verbruikers
Regte van die besigheid / kredietverskaffer
Die mees belangrikste regte van die kredietverskaffer is: - die reg om die ooreenkoms af te dwing. - die reg om betaling te ontvang vir die krediet toegestaan, tesame met die ooreengekome
rente en fooie - met kontrakbreuk, die reg om die ooreenkoms te kanseleer en goedere terug te eis..
‘n Kredietverskaffer mag die krediet fasiliteit (soos ‘n kredietkaart of tjekrekening) enige tyd opskort as die verbruiker in verstek is of anders mag die kredietverskaffer, na tien besigheidsdae van kennisgewing, die fassiliteit stop.
‘n Kredietverskaffer wat koste aangegaan het met die beslaglegging van goedere, terwyl ‘n skuld afgedwing word, mag die hof nader om die verbruiker te beveel om die beslagleggingskoste koste te betaal..
Regte van verbruikers
Die reg om vir krediet aansoek te doen en die reg om te weet waarom krediet geweier is.
Die reg om dokumentasie en Inligting te ontvang in die taal wat jy praat, lees en verstaan.
Die reg om dokumente , insluitend state te ontvang.
Die reg om toegang te hê tot Krediet Buro Rekords en Inligting met betrekking tot sy krediet rekord
Die reg tot vertroulikheid en vir persoonlike inligting om nie geopenbaar te word nie word nie of aan derde party bekend gemaak word nie, sonder geskrewe toestemming.
Die reg om vir skuldberading aansoek te doen in terme van die NKW.
Die reg om een keer per jaar ‘n kredietverslag gratis te ontvang van elke Krediet Buro wat in Suid Afrika geregistreer is.
KONSOLIDASIE AKTIWITEIT
LANG VRAAG
Jy is ‘n skuld konsultant wat die internet besoek. ‘n Verbruiker kla oor haar wasmasjien wat gebreek het. Sy besluit om ‘n nuwe een op krediet te van ‘n bekende handelaar. Te koop Sy moes baie vorms voltooi, 3 maande se bankstate voorsien, haar salarisstaat afhaal by haar huis en haar ID voorlê. Sy was ook ingelig dat hulle, hulle beste sal probeer en haar binne 48 uur te laat weet wat die uitkoms van haar aansoek is. Vier dae later ontvang sy ‘n SMS, sonder rede, wat haar inlig dat haar aansoek onsuksesvol was.
As ‘n skuld konsultant, besluit jy om aan haar die aard en doel van die NKW te verduidelik.
Vergelyk die voordele en nadele van die Wet vir verbruikers (kopers) en kredietverskaffers (leners)
9
SESSIE 2
BESIGHEIDSROLLE: KREATIEWE DENKE
KREATIEWE DENKE - DEFINISIE
Kreatiewe denke is die vermoё om met oorspronklike en innoverende idees vorendag te kom.
2.1 Onderskei tusssen probleem opslossing en besluitneming.
Probleem oplossing
Proses wat alternatiewe evalueer en gebruik navorsing om die probleem op te los.
Voorbeeld: Hoe sal jy te werk gaan met ‘n personeel lid wat gedurig laat is vir werk en wat gereelde, ongemagtigde pouses neem om ‘n sigaret te rook?
Besluitneming Dit is die praktyk om ‘n aantal bestaande alternatiewe te oorweeg en dan te besluit watter opsie die beste is.
Voorbeeld: Dit is wanneer jy Samsung, Blackberry, Nokia sellulêre fone aan gebied word en jy kies die Samsung.
2.2 Probleem oplossings stappe
Stap 1 - Identifiseer die probleem Stap 2 - Definieer die probleem Stap 3 - Identifiseer alternatiewe/oplossings Stap 4 - Evalueer alternatiewe/oplossings
Stap 5 - Kies die beste alternatief/oplossing Stap 6 - Implementeer die aksie plan/besluit Stap 7 - Monitor die aksie plan/besluit Stap 8 - Evalueer die aksie plan/besluit
2.3 Gevorderde probleem oplossings tegnieke
Verduideliking
Delphi Tegniek Gebruik om groot probleme op te los waar daar nog nie voorheen sulke oplossings gebruik is nie;
Paneel van anonieme kundiges (mense met kennis en ervaring) word uitgenooi; Vraeslyste word versprei; Anonieme vraelyste word opgesom; Terugvoeringverslag met ‘n tweede stel vrae word aan die paneellede gestuur; Paneellede lees die terugvoerverslag; Paneellede mag besluit om hulle oorspronklike besluit te verander; Tweede stel vrae word voltooi; Finale opsomming en terugvoerverslag word opgestel; Die idee is om deur die metode konsensus te bereik; Beste oplossing sal gevind word.
Verduideliking
Kragveldontleding/ Kragveldanalise
Ontwikkel deur Kurt Lewin en word gebruik om verandering in ’n organisasie te bring
Mense bied gewoonlik weerstand teen verandering.
Bestuur sal voorstaanders wees vir die verandering terwyl werknemers verandering sal teenstaan.
Die gevolg is dat die dryfkragte en remkragte kanselleer mekaar en geen verandering vind plaas nie.
Kragveldanalise stel voor dat veranderinge altyd effektief aan die werknemers oorgedra moet word.
10
Kragveld analise Konsepte
Ontvriesing (Unfreezing): Stop alle veranderinge vir ‘n rukkie totdat behoorlike kommunikasie kan plaasvind.
Verplasing (Moving): Verduidelik die redes en voordele van veranderding aan almal. Maak seker dat almal verstaan hoe die verandering hulle sal beïnvloed;
Bevriesing (Refreezing): Moenie enige verdere veranderinge in die organisasie maak nie; Laat toe dat veranderinge stabiliseer en dat die werknemers gewoond raak daaraan.
METODE
Kragveld ontleding/ Kragveld analise
Skryf die plan of voorstel vir verandering in die middelste kolom van die bladsy; Lys al die magte teen verandering aan die linkerkantse kolom; Lys al die magte vir verandering aan die regterkanste kolom; Ken ‘n punt tussen 1 tot 5 toe aan elke mag – een dui op ‘n swak mag en vyf dui op ‘n sterk mag; Bereken die totale punte vir elke kolom (swak mag en sterk mag); Weeg die positiewe en die negatiewe teen mekaar; Analiseer die remkragte en vind die beste manier hoe om dit te hanteer; Analiseer die dryfkragte en vind die beste manier hoe om dit te hanteer; Identifiseer prioriteite en skep ‘n aksie plan.
Verduideliking
Dinkskrum Word gebruik vir probleem oplossing wanneer ‘n organisasie ‘n groep of ‘n span betrek by die probleem oplossingsproses.
Word bestuur deur ‘n fasiliteerder om te verseker dat die beste resultate bereik word.
METODE
Definieer die probleem; Deelnemers genereer voorstelle en gee oplossingste gelyke tyd; Alle idees word op ‘n plakkaat geskryf; Fasiliteerder moedig almal in die groep aan om deel te neem; Geen idees word gekritiseer nie; Idee word op ‘n bladsy geskryf en die bladsy word in die kamer opgeplak; Soortgelyke idees word saam groepeer; Nuwe lys word opgestel om die idees te verbeter; Die groep beoordeel die idees op grond van hoe suksesvol hulle dink dit sal wees; Plan van aksie word bespreek om die beste idees in werking te stel.
Verduideliking
Breinkaarte [Mind-mapping]
Breinkaarte is diagramme wat idees of konsepte verteenwoordig; Word gebruik om idees en probleemoplossings te genereer.
METODE
Besluit op ‘n sentrale probleem of onderwerp wat die sentrale tema vorm; Breek die sentrale tema op in die hoof gedagtes of idees; Plaas die hoof gedagtes of idees by die hoof afdelings; Breek die idees op in kleiner onder hofies.
Verduideliking
Nominale Groep Tegniek
Word gebruik om die nadele van groep besprekings te vermy.
Een of twee dominante persone probeer altyd om in die groep oor te neem.
Ander groeplede bly passief.
Hulle het nie die selfvertroue om hul menings te uit te spreek nie.
METODE
Groep word verdeel in kleiner groepies; Probleem word duidelik gedefinieer. Elke individu genereer soveel moontlike idees; Een vir een gee elke persoon in die groep sy oplossing; Daarna gee elkeen ‘n tweede oplossing; Die proses word herhaal totdat elke oplossing aangeteken is; Elke persoon lees deur die voorstelle en beoordeel dit anonym; Die hoogste punte vir die beste oplossing en die laagste punt vir die swakste oplossing; Punte word gekollekteer en bereken; Elke groep ontvang hulle uitslae volgens die meeste, tweede meeste en derde meeste punte, ens; Elke groep bied hulle oplossing aan wat, volgens die stemme as die beste beskou word.
11
SCAMPER
Betekenis Voorbeeld
Plaasvervanger (Substitute)
Vervang deel van die probleem met iets nuut.
Verkoop penne in plaas van papier
Kombineer (Combine)
Rangskik dele van die probleem op ‘n kreatiewe manier om die probleem uit te kanselleer.
Verkoop penne en potlode
Aanpas (Adapt)
Kyk na die bestaande oplossing en maak dit aanpasbaar om die huidige probleem op te los.
Verkoop ‘n pen en potlood (skryfbehoeftes) soos deur mededingers aangebied en voeg skryfpapier by.
Verbeter/vernuwe (Modify)
Verander die situasie of wysig die probleem.
Gebruik bestaande masjienery om sleepwaens te vervaardig
Ander gebruike (Put to other uses)
Gebruik dele van die produk vir iets anders.
Sonskerm kan as bevogtiger gebruik word.
Verwyder (Eliminate)
Probeer om ontslae te raak van sekere dele van die produk.
Verkoop ‘n pen sonder sakknippie (pocket clip) om koste te verminder.
Her-rangskik (Rearrange)
Skuif en her-rangskik idees om verskillend te dink om sodoende kreatiewe maniere te genereer om die probleem op te los.
Gratis internet gebruik vir die eerste 15 minute en betaal slegs na eerste 15 minute van gebruik
Verduideliking
Gedwonge kombinasies
Help om na bestaande idees in nuwe kombinasies te kyk.
Genereer kreatiewe idees om met bestaande idees te kombineer
METODE
In ‘n groep identifiseer en definieer die probleem; Ontwikkel ‘n dinkskrum met die sleutelwoorde van die probleem; Skryf die sleutelwoorde op stukkies papier en plak dit teen die muur; Kombineer woorde om nuwe kombinasies te maak; Kyk of daar met nuwe idees vorendag gekom kan word met die kombinasies; Wees waaghalsig en speel met woorde; Kies die beste idee en gebruik dit om ‘n strategië te ontwikkel.
Verduideliking
Leё Stoel Tegniek Gebruik wanneer jy ‘n besluit op jou eie moet neem.
METODE
Plaas ‘n leё stoel in die kamer; Verbeel jou iemand wat jy respekteer sit op die stoel; Verduidelik die probleem vir hom / haar hardop en volledig; Vertel hom/ haar wat jy oor die moontlike oplossings dink; Vertel hom / haar wat jy dink hoe die moontlike oplossing sal uitwerk.
VOORDELE
Stimuleer denke; help om die probleem te verduidelik:
Help om die essensie van die probleem te verstaan; en
Laat jou toe om moontlike oplossings te hoor.
12
2.4 Verduidelik die voordele van kreatiewe denke in die werksplek
Dit verbeter die gehalte van oplossings vir besigheidsprobleme.
Dit stimuleer nuwe idees vir produkte, bemarkingsveldtogte en publieke verhoudinge.
Motiveer werkers en verbeter hulle vaardighede.
Verbeter produktiwiteit en winste vir die besigheid.
Skep ‘n mark vir nuwe produkte wat nie voorheen bestaan het nie.
Verbeter die lewensgehalte van die verbruiker.
2.5 Evalueer die impak (positiewe en negatiewe)van gevorderde kreatiewe denke tegnieke /
vaardighede.
Tegnieke Voordele Nadele
Delphi - Kundiges gee anonieme voorstelle - Meer kreatief
- Voorstelle mag nie dieselfde wees nie. - Moeilik om konsensus te bereik
Kragveld - Meer mense voel ingesluit - Mense ontwikkel en groei
- Tydrowend - Vereis die deelname van al die besigheids eenhede.
Dinkskrum - Stimuleer kreatiewe denke - Wys die omgewing om kreatief te wees.
- Een sterk lid kan domineer. - Skaam lede lewer nie bydraes nie.
Breinkaart - Maklik om te genereer. - Stimuleer die brein - Maklik om te onthou.
- Sommige mense vind dit deurmekaar en chaoties en - Kan gekompliseerd wees.
Tegnieke Voordele Nadele
Nominale groep
- Deelname van alle groeplede. - Stemme bly anoniem en daarom is proses baie eerlik
- Idees mag nie ooreenstem nie - Voorstelle dalk nie kreatief nie omdat die groep die idees rondgooi.
SCAMPER - Helps om verskillende idees te genereer - Stimuleer objektiwiteit
- Relatief gekompliseer. - Nie geskik vir alle groepe nie. - Tydrowend
Gedwonge kombinasie
- Stimuleer kreatiwiteit - Mense word toegelaat om buite die boks te dink.
- Mense kan onderdruk voel - Idees kan roekeloos word.
Leёstoel - Verduidelik die probleem. - Oplossings moet geregverdig kan word
- Kreatiwiteit word beperk - Een persoon se mening word toegepas.
2.6 Maak aanbevelings of voorstelle hoe besighede ‘n kreatiewe omgewing kan skep om
kreatiewe denke te bevorder .
‘n Speel- en eksperimentele gees word aangemoedig.
Gee positiewe terugvoer van idees wat die werker deel
Bevorder geleenthede vir kreatiewe probleemoplossings.
Moedig die werknemers aan om groep probleemoplossings sessies te hê.
Verskaf opleiding aan personeel in kreatiewe denke en probleemoplossingstegnieke.
Erkenning en beloning vir prestasie.
Laat werknemers toe om uiting te gee aan hulle idees en risiko’s te neem in ‘n veilige omgewing.
13
KONSOLIDASIE VRAE
Identifiseer die probleemopslossingstegniek en beskryf elkeen in die volgende gevalle:
1. Thando verkeer in ‘n rolspel gesprek met ‘n denkbeeldige persoon in die ander stoel
om die voordele en nadele van ‘n voorgestelde probleem te verduidelik.
2. Die Bestuur van Mountain View Bed en Ontbyt het ‘n groep kundiges versoek om
vraelyste te voltooi om ‘n sekere probleem in die besigheid op te los.
3. Alle lede genereer eerste hulle eie idees en deel daarna hulle, hulle idees met die
groeplede.
4. Lees die onderstaande scenario sorgvuldig en en beantwoord die vrae wat volg:
Jy is die algemene bestuurder van Wavecrest Steakhouse in Kaapstad.
Die restaurant is winsgewend en jy dink daaraan om nog ‘n tak in Groenpunt
te open, maar jy is nie 100% seker of dit die regte besluit is nie.
4.1 Gebruik die onderstaande Inligting en illustreer hoe jy die kragveldanalise
probleem oplossingstegniek sal toepas vir die bostaande scenario.
Die besluit Open nuwe tak in Groenpunt
Dryfkragte
Groei van besigheid
Algemeen bekend
Lae koste per eenheid
Remkragte
Kapitaal uitgawe met nuwe gebou
Toerusting
Mededingers
Risiko
Verhoogde uitgawes
4.2 Sal jy aanbeveel dat Wavecrest Steakhouse ‘n nuwe tak open?
Motiveer jou antwoord.
14
SESSIE 3
LEIERSKAP EN BESTUUR
3.1 Definieer die terme leierskap en bestuur
Wat is leierskap:
‘n Leier moet in die algehele visie en doelwitte van die besigheid voorsien
Leiers het die vaardigheid om ander te inspireer en te motiveer Wat is bestuur:
Bestuur moet die werknemers organiseer om doelwitte te bereik
Hulle sit stelsels en prosedures in plek om die organisasie optimaal te laat funksioneer
3.2 Onderskei tussen leierskap en bestuur
Bestuur Leierskap
Rol in organisasie
Administrateur
Kontroleer / Beheer mense en hulpbronne om doelwitte te bereik
Motiveerder van verandering
Motiveer, lei en kommunikeer.
Doel Bestuur is ‘n funksie Leierskap is ‘n verhouding
Funksies
B- Beplanning
L – Leiding
O – Organisering
B – Beheer
Opstel van visie
Inspireer
Kommunikeer idees
Voorbeelde Opstel van begrotings
Sakeplan
Monitor vooruitgang van mense
Nuwe besigheidsstrategieë
Identifiseer potensiaal binne die onderneming
3.3 Leierskapstyle
Outokratiese leierskapstyl:
Bestuurders hou daarvan om besluite te neem sonder om ander personeel lede te raad pleeg.
Vinnigste en mees effektiewe metode om besluite te neem
Hierdie styl is toepaslik wanneer wette, reëls en regulasies geïmplimenteer moet word.
Voorbeeld: Word gebruik in krisis tye en noodgevalle soos natuur rampe, ongeluk of brand wanneer mense uit ‘n gevaarlike situasie verwyder moet word.
Demokratiese/Deelnemende leierskapstyl:
Hierdie styl nooi die spanlede uit om idees voort te bring en om deel te neem in die besluitnemingsproses. / Hierdie is die mees effektiefste leierskapstyl.
Voorbeeld: Gebruik waar spanlede vaardig is en gewillig is om idees te deel. Burokratiese leierskapstyl:
Maak seker dat werknemers reëls en beleide volg.
Toepaslik vir roetine werk / take.
Voorbeeld: Wanneer spanlede moet voldoen aan rekwisisie vereistes vir personeelvervoer. Laissez-Fair / Vrye teuels
Hierdie styl word na die “hands off” benadering verwys, omdat take aan ondergeskiktes gegee word met min of geen voorskrifte oor hoe dit gedoen moet word nie.
Hoë vlak van onafhanklikheid en totale vryheid om besluite te neem.
Leier het min betrokkenheid in die besluitnemingsproses.
Voorbeeld: Wanneer werkers hoogs geskoold, self gemotiveerd en betroubaar is.
15
Transaksionele leierskap
Fokus op motivering van ondergeskiktes deur ‘n stelsel van beloning en straf.
Fokus op rol van toesighouding en spanprestasie.
Ondergeskiktes word noukeurig gemonitor. Charismatiese leierskap
Hierdie styl is gebaseer op die magnetiese sjarme en inspirerende persoonlikheid van die leier.
Hulle motiveer ondergeskiktes om op hulle verwagte prestasie te verbeter.
Voorbeeld: Die voormalige President van Suid-Afrika, Mnr Nelson Mandela.
3.4 Onderskei tussen die volgende leierskapstyle
Demokraties Outokraties Burokraties
Laissez-Faire/ Vrye teuels
Beskrywing
Werknemers ingesluit in besluitneming.
Deelnemende styl, gesentreer om mense.
Bestuur maak al die besluite
Gesentreer om die leier
Werknemers volg die reëls noukeurig
Werknemers word toegelaat om self besluite te neem
Voordele
Werknemers betrokke
Verskeidenheid vaardighede en insette
Groter verskei-denheid van idees
Innovering word aangemoedig
Vinnige besluitneming
Effektief indien werkers min vaardighede het
Goed vir krisis situasies
Prakties in groot besighede
Werknemers is gedisipli-neerd
Verhoog produk-tiwiteit
Werknemers maak besluite
Werknemers is bekwaam en gemotiveerd
Verskeiden-heid vaardighede en insette
Nadele
Foutiewe besluite kan geneem word as werkers onervare is
Besprekings neem tyd in beslag
Nie geskik vir krisis situasies nie
Duidelike onderskeid tussen bestuur en werkers
Lae motivering en produktiwiteit
Min insette van werkers
Geen / Gebrek aan aanpasbaar-heid
Foutiewe besluite kan geneem word as werkers onervare is
Werkers kan fokus verloor
Kan tydrowend wees
Transaksionele Charismatiese
Beskrywing
Leiers motiveer werkers deur ‘n stelsel van beloning en straf
Van werkers word verwag om roetine doelwitte te bereik.
Gebruik persoonlike sjarme en inspirasie in plaas van dominasie.
Gebruik lof liewer as mag/gesag om te kry wat hy/sy wil hê.
Voordele
Stelsel wat maklik is om toe te pas
Het nie baie opleiding nodig nie.
Voorsien ‘n kragtige motivering vir werkers.
Kry uitslae.
Vermoë om visie te implementeer en uitstekende uitslae te kry.
Leier is baie energiek en motiverend.
Inspireer lojaliteit en harde werk.
16
Nadele
Maak nie voorsiening vir individuele behandeling nie.
Ontmoedig enige innoverende idees van werkers.
Wanneer probleme opduik blameer die leier die hele span.
Afhanklik van die teenwoordig van die leier ten alle tye
Leier glo meer in hom / haarself as in die besigheid.
Projekte kan plat val as die leier weggaan.
Bestuurder neig om terug te hou eerder as om hulle idees voor te lê.
3.5 Aanbeveling van situasie waar verskillende leirskapstyl toegepas kan word
Leierskapstyl Situasie
1 Outokratiese leiers
In ‘n krisis situasie soos ‘n brand.
2 Burokratiese leiers
Wanneer ‘n span kassiers roetine opdragte moet uitvoer soos die hantering van kontant transaksies..
3 Demokratiese leiers
Wanneer ‘n nuwe beleid met betrekking tot personeel kommunikasie geïmplimenteer word.
4 Laissez-faire / Vryeteuels
Wanneer die bemarkings departement op ‘n nuwe ontwerp en uitleg van ‘n bemarkingsveldtog besluit.
5 Transaksionele leiers
Verkoop teikens bereik moet word .
6 Charismatiese leiers
Om volgelinge te oortuig oor ‘n bepaalde rigting, as hulle twyfel oor die betrokke rigting.
3.6 Bespreek en onderskei tussen die verskillende teorieë van leierskap en bestuur
Teorieë van leierskap en bestuur
Verskille
Leiers en volgelinge Fokus op die verhouding tussen die leier en die volgeling.
Sleutel tot sukses is oop en eerlike kommunikasie tussen leier en volgeling.
Respek word aangemoedig.
Voorbeeld: werker kan krities die leier se oplossing van ‘n probleem evalueer en veranderinge voorstel.
Situasie-leierskap teorie
Die situasie bepaal hoe die leier sal lei.
Gebaseer op die teorie dat daar geen enkele leierskapstyl van toepassing kan wees nie.
Die leier pas sy leierskapstyl aan by die taak wat verrig moet word.
Leiers toon ‘n verskeidenheid vaardighede.
Ondergeskiktes het hoë vaardigheidsvlakke en hoë vlakke van volwassenheid.
Oorgangs-leierskap teorie
Vind plaas net voor groot veranderinge plaasvind.
Interaksie tussen leiers en volgelinge is krities vir sukses tydens ‘n oorgangs periode
Transformasie-leierskap teorie
Leiers inspireer volgelinge.
Leiers kyk na nuwe maniere om dinge te doen.
Oop kommunikasie tussen leiers en volgelinge.
Leiers is mens geörienteerd.
Volgelinge is hoogs gemotiveerd.
17
3.7 Bespreek die rol/effek [positief/negatief] van ‘n positiewe of negatiewe persoonlike
houding in sukses en leierskap.
Positiewe houding en sukses en leierskap
‘n Houding is 'n manier van dink of gevoel wat in 'n persoon se gedrag wys
Entoesiasme Toon energieke belangstelling, het selfvertroue en is gretig en passievol.
Spanlede sal in hulle self glo indien hulle sien die leier is entoesiaties en glo in hom/haarself.
Volharding Verwys na toewyding om struikelblokke te oorkom en voltooi belangrike take ten spyte van probleme en terugslae.
Moedig spanlede aan om die lig aan die einde van die tonnel te sien ten spyte van struikelblokke.
Begeerte Leiers dryf hulself tot hul langtermyn doelwitte deur harder te werk.
Skep nuwe geleenthede en bring nuwe talente na vore wat ondergeskiktes nie besef het, hulle besit nie.
Leiers met positiewe houdings omskep die werk in ‘n positiewe ervaring.
Hulle streef na ‘n houding van uitmuntendheid en demonstreer uitnemendheid in hul dade.
Hulle maak ‘n besluit om te presteer en nie om tweede beste te aanvaar nie.
Hulle toon persoonlike leierskap sodat hulle lewens ‘n inspirasie is vir ander
KONSOLIDASIE AKTIWITEITE
1. Kies die korrekte woord( e) tussen hakies.
1.1.1 ‘n Bestuuder beskik oor die unieke vermoë om te ( delegeer / inspireer)
1.1.2 ‘n (Laissez Faire / Outokratiese) leier werk met gedisiplineerde werkers.
1.1.3 ‘n Voordeel van die Oorgangs leierskap teorie (Onderdaniges het hoë vaardigheidsvlakke /
Interaksie tussen leiers en volgelinge)
1.1.4 Leierskap is (verhouding / funksies)
1.1.5 (Leierskap / Bestuur) verwys na ‘n proses waar mense beheer word, om doelwitte te bereik.
2. Lees die onderstaande scenario en beantwoord die vrae wat volg:
Thabo is die bestuurder van Exclusive Clothing. Hy verduidelik die werks prosedure aan werknemers en beloon werkers vir uitnemendheid en straf hulle as hulle nie teikens bereik nie .
2.1.1 Identifiseer die leierskapstyl in bostaande scenario (2)
2.1.2 Evalueer die impak van die leierskapstyl op die besigheid. (8)
18
SESSIE 4
BESIGHEIDSGELEENTHEDE – BELEGGING: VERSEKERING
4.1 Onderskei tussen verpligte en nie-verpligte versekering
Verpligte versekering Nie-verpligte versekering
Vereiste deur die wet / gereguleer deur die staat Vrywilliglik – eie keuse
Benodig geen kontrak nie ‘n Kontrak moet geteken word
4.2 Voorbeelde van verpligte en nie-verpligte versekering
Verpligte versekering Nie-verpligte versekering
Werkloosheid versekeringsfonds (WVF)
Versekering op goedere teen ‘n reeks risiko’s. Voorbeeld: motorvoertuigversekering, huishoudelike inhoud, selfoon versekering, ens.
Padongelukkefonds (POF) Lewensversekering
Wet op Vergoeding
vir Beroepsbeserings en Siektes (COIDA)
Versekering teen verlies as gevolg van sekere aksies van ander persone; diefstal, inbraak, ongelukke
4.3 Verstaan die volgende m.b.t. versekering vir ‘n besigheid: Konsepte : Beginsels : Belangrikheid / Voordele
Konsepte
Versekeraar
Versekerde
Risiko
Versekeringspolis
Versekeringsmakelaar
Versekeringspremie
Kortermynversekering
Langtermynversekering
Verpligte versekering
Versekeringsmaatskappy
Persoon / besigheid wat versekering uitneem
Sekere gebeurtenisse of verliese, soos natuurrampe, brand, diefstal,
ens.
Kontrak tussen die versekeraar en die versekerde
Persoon wat polisse namens maatskappy verkoop
Bedrag geld wat die versekerde aan die versekeraar moet betaal
Versekering van goedere bv. Voertuie; huishoudelike inhoud
Versekering op die lewe van ‘n persoon – bv. lewensversekering,
Versekering wat deur die wet vereis word
Beginsels van versekering
Beginsel
Awery-klousule / Gemiddelde klousule
Betaling van die eis hang af van die waarde van die vesekerde bedrag.
Van toepassing waar die versekerde die bate onderverseker het.
Die bate is nie vir die volle waarde verseker nie.
As net 70% van die waarde van die bate verseker word, dan is die versekerde verantwoordelik vir 30% van die eis van enige skade.
Skadeloos stelling / Vrywaar
Die versekeringsmaatskappy sal die versekerde in dieselfde finansiële posisie plaas waarin hy/sy was voordat die gebeurtenis plaasgevind het.
Versekerbare- belang
‘n Persoon kan slegs ‘n bate verseker en daarvoor eis indien hy / sy ‘n finansiële verlies gaan lei, as die gebeurtenis plaasvind.
Voorbeelde van versekerbare belang * ‘n Individu kan kan sy/haar eie lewe verseker: ‘n Individu of besigheid kan
hulle eie bates verseker; ‘n Getroude vrou in die lewe van haar man; Jou vennoot se lewe; ‘n Debiteur in ‘n krediteur
19
Uiterste goeie trou
Beide die versekerde en die versekeraar moet eerlik wees wanneer die versekeringskontrak gesluit word.
Besonderhede wat die versekerde verskaf ten opsigte van die kontrak, moet ten alle tye waar en akkuraat wees.
Die versekeraar moet die ooreenkoms nakom wanneer ‘n bona fide eis ingestel word deur die versekerde.
Belangrikheid / Voordele van versekering
Vrywaar die versekerde teen risiko / finansiële verlies
Beskerming vir besighede teen toekomstige verliese
Hou her-inbesitstelling kostye onder beheer
4.4 Identifiseer en verduidelik die volgende konsepte:
Versekerbare risiko
Nie-versekerbare risiko
Versekerbare
risiko
Versekerde moet ‘n finansiële voordeel trek uit die bestaan van die onderwerp wat verseker is.
Versekerde kan ‘n finansiële verlies lei indien die goedere beskadig word of die persoon sterf.
Voorbeelde: multi-gevaar-, Brand-, Bate-, Persoonlike eiendomspolisse
Nie-versekerbare risiko
Risiko waarvoor geen versekering uitgeneem kan word nie.
Die kans van verlies is groot of dit kan nie akkuraat bereken word nie
Voorbeelde: Kern-oorlog, aardbewings, ens.
4.5 Identifiseer / Verduidelik verskillende lewenspolisse
Lewens-versekering
Hierdie soort versekering betaal uit wanneer die persoon sterf ongeag wanneer dit gebeur.
‘n Doodsvoordeel word aan die begunstigde wat deur die versekerde benoem is uit betaal
Die versekerde betaal ‘n premie op die lewensversekering totdat hy/sy sterf
Termyn versekering
Basiese soort lewensversekering.
Die polis word geskryf vir ‘n spesefieke tydperk, wat die termyn is.
Die algemeenste soort is die 30 jaar termyn versekering
Universele
lewenspolis
Betaal uit wanneer die persoon sterf ongeag wanneer dit gebeur.
Dit laat die polishouer toe om die premie en die doodvoordeel gedurende die loop van die polis te verander.
Geskik vir mense wat lewensdekking met ‘n mate van aanpasbaarheid wil hê.
4.6 Verskaf voorbeelde van verskillende soorte versekering
Kortermyn versekering
Korttermyn versekering dek gebeurtenisse wat verband hou met ‘n persoon se persoonlike besittings / eiendom.
Voorbeelde: motorvoertuigversekering, huidhoudelike versekering of besigheidsversekering
Langtermyn versekering
Langtermyn versekering is ‘n versekering wat direk gekoppel is aan die versekerde se lewe of gesondheid.
Hierdie versekering word normaalweg oor ‘n lang tydperk betaal.
Voorbeelde: lewensversekering, ongeskiktheidsversekering en inkomste-beskermings versekering.
20
4.7 Bespreek / Evalueer die waarde van versekering vir Individue & Besighede
Individue Beskerm die individu in die geval van diefstal of inbraak van persoonlike items bv. selfoon, skoot rekenaar, Smart TV ens.
Voertuig van ‘n individu kan herstel word nadat dit in ‘n ongeluk beskadig is.
Individu hoef nie geld uit te betaal indien hy/sy verantwoordelik is vir die skade aan ‘n ander voertuig nie
Versekering kan as ‘n bron van inkomste dien ten tye van werkloosheid Byvoorbeeld, WVF.
Besighede Beskerm die besigheid in die geval van diefstal of inbraak van voorraad of bates.
Produk verantwoordelikheids versekering beskerm die besigheid teen eise wat verband hou met die vervaardiging of verkoop van produkte, kos, medisyne of ander goedere aan die publiek.
Dit dek die vervaardiger of verkoper se verantwoordelikheidteen verliese of beserings aan die koper, verbruiker of bystander wat deur ‘n defek in die produk veroorsaak is.
4.8 Verduidelik die voordele van Lewensversekering & Uit tree-Annuïteite [UA]
Voordele
Lewens versekering
Versekering op ʼn persoon wat nie vervang kan word nie, se lewe
ʼn Eenmalige bedrag (lump-sum) word betaal aan afhanklikes.
Stel familie lede instaat om dieselfde lewensstaandaard te handhaaf.
Vereffening van skuld op die balans woning- / motor lenings.
Voordele
Uittree-Annuïteite [UA]
Fondse in UA word beskerm van krediteure.
Inkomste na Uittrede kan gewaarborg word vir jou hele lewe.
ʼn Verandering in werk sal nie die uittree bedrag beïnvloed nie
4.9 Onderskei tussen Versekering en Assuransie
VERSEKERING ASSURANSIE
Gebeurtenis wat DALK kan gebeur Gebeurtenis wat DEFNITIEF GAAN gebeur
Betaal uit indien die versekerde eis Sal altyd op eindig in ʼn uitbetaling.
Dek kort-termyn periodes Dek lang-termyn periodes
Voorbeelde: Brandversekering ; Diefstal en Inbraak versekering; Motor versekering
Voorbeelde: Lewensversekering; Uittree-Annuïteite; Uitkeer versekering
4.10 Verduidelik die volgende konsepte:
Konsep Betekenis Voorbeeld
Oor-versekering Versekeringsdekking is groter as die boekwaarde van die bates wat verseker word.
Boekwaarde = R100 000, dekking = R150 000, oor-versekering van R50 000
Onder-versekering
Versekeringsdekking is minder as die boekwaarde van die bates wat verseker word.
Boekwaarde = R200 000, dekking = R180 000, onder-versekering van R20 000
Awery-klousule Betaling van versekerings eis word basseer op die boekwaarde
Boekwaarde = R100 000, dekking = R100 000
Her-inbesitstelling Vervanging van beskadigde of gesteelde goedere in plaas van betaling aan die versekerde
Die boekwaarde van die bate ten tyd van die beskadiging = R150 000, vervang die bate met ʼn bate van dieselfde waarde.
21
4.11 Lees die onderstaande gevalle studie / scenario en beantwoord die vrae wat volg:
Die eiendom van Retro Klere het 'n markwaarde van R300 000. ‘n Gedeelte van die pakhuis is beskadig deur 'n brand. Skade is bereken op R60 000. Die versekeringsmaatskappy is nie bereid om die volle bedrag van die eis te betaal nie, omdat Retro Klere slegs die eiendom vir R200 000 veseker het.
Bereken die vergoeding wat Retro Klere van die versekeringsmaatskappy sal ontvang . Toon ALLE berekeninge
Bedrag verseker x Skade Waarde van die bate = 200 000 x 60 000 = R40 000 300 000
Watter beginsel van versekering is van toepassing op die bogenoemde eis? Gemiddeld klousule / Awery klousule
4.12 Voordele van die Werkloosversekeringsfonds[WVF]
werkloosheid ; siektes ; kraamverlof; aanneming ; sterfte
4.13 Ken die regte van werkers wat registreer vir WVF
Soorte voordele
Regte van werkers
Werkloosheid Werkers kan eis van die dag wanneer hulle ophou werk totdat die voordele uitgeput is, of totdat hulle weer begin werk.
Voordele mag stop as die werknemer weier om ʼn werk te aanvaar/ gaan vir opleiding / gaan vir advies.
Siekte Indien ʼn persoon onfiks verklaar word vir werk vir meer as 14 dae en nie ʼn salaris of gedeelte van salaris ontvang nie.
Kan nie eis as die bydraer mediese behandeling weier nie.
Kraamvoordele Kan eis vir tot op 17 weke(vier maande)
Miskraam: eis vir ses weke
Aanneming Aansoek: aanneming van ʼn kind onder 2 jaar oud.
Aansoek: persoon neem onbetaalde verlof of ontvang ʼn gedeelte van hom/haar salaris, terwyl die kind tuis versorg word.
Sterfte persoon wat die huishouding finansieël ondersteun.(broodwinner)
eggenoot van die oorledene kan eis as hy/sy werkloos is.
4.14 Verduidelik die voorsiening van die Padongeluksfonds [POF]
Vergoeding aan: bestuurders, passasiers en Voetgangers wat beseer was in padongelukke weens die nalatigheid van iemand anders.
Vergoeding aan: afhanklikes van iemand wat sterf in ʼn padongeluk. Bv. Vrou ; kind/ers
4.15. Ken die regte van padgebruikers in terme van die POF
Voorsien dekking aan alle bestuurders van motors teen eise deur persone wat beseer word in motor ongelukke.
Voorsien dekking vir afhanklikes van mense wie gesterf het in motor ongelukke.
Stel motor bestuurders vry van die betaling vir verliese weens liggaamlike beserings of sterfte van paggebruikers
Geen dekking vir die beskadiging van eiendom word uitbetaal nie.
Alle padgebruikers word beperk tot eise van tot R160 000.
22
4.16 Verduidelik die doel van WVBBS [COIDA] as ʼn soort van verpligte versekering.
Om werkers te beskerm en hul families teen beserings of dood as gevolg van ‘n werksverwante besering
Beskerming deur middel van eise, vir die werknemers en/ families, vir beserings of dood wat geskied het terwyl die werker amptelike pligte verrig het.
Die werknemer moet ʼn bona fide werknemer wees, dat hy/sy wetlik aangestel is.
Beserings moet gebeur het, terwyl normale take verrig was.
Van toepassing op alle werknemers wat permanent- en tydelike werkers is.
4.16 Bly op hoogte van veranderinge in wetgewing aangaande die POF
Veranderinge in wetgewing (POF gewysig Wet – 1 Augustus 2008)
Maksimum van R160 000 per jaar vir verlies van inkomste of verlies van ondersteuning.
Eisers kan nie die skuldige party dagvaar in die geval van ʼn ongeluk nie.
Mediese koste eise word beperk tot die koers wat publieke gesondheids owerhede vra.
Passasiers eise sal ten volle vereffen word, tot ʼn maksimum van R160 000 per jaar.
KONSOLIDASIE AKTIWITEIT
Lees die onderstaande gevalle studie en beantwoord die vrae wat volg:
Mnr Johnson het ‘n huis gekoop in 2010 met ‘n mark waarde van R 500 000. As gevog van die hoë versekerings premie, besluite hy om die huis vir R 400 000 te verseker. Verlede maand is die huis, in ‘n fratse storm, beskadig. Die waarde van die skade is bereken as R100 000.
Bereken die bedrag wat Mnr Johnson van die versekerings maatskappy sal ontvang as vergoeding. Toon alle berekeninge (6)
Verduidelik waarom Mnr Johnson daardie bedrag sal ontvang en nie die volle bedrag van die skade nie. (2)
23
SESSIE 5
BESIGHEIDSGELEENTHEDE – ONDERNEMINGSVORME
VERGELYKING VAN VERSKILLENDE ONDERNEMINGSVORME
EENMANSAAK VENNOOTSKAP
BESLOTE KORPORASIE
Naam van onderneming
Geen spesifieke afkorting na naam
nie
Geen spesifieke afkorting na naam
nie Eindig met BK
Eienaarskap 1 2 – onbeperk 1 – 10
Naam van eienaars
Eienaar Vennote Lede
Aanspreeklikheid Onbeperk Gesamentlik en
Afsonderlik Beperkte
Bestuur Eienaar Alle / Sekere
vennote Alle / Sekere lede
Stigtings- dokumentasie
Geen vereistes nie Vennootskap Ooreenkoms
Stigtingsverklaring – NIE VAN TOEPASSING NIE
Belasting Belas in persoonlike
hoedanigheid
Vennote word belas in hul persoonlike
hoedanigheid
Betaal maatskappy belasting op winste /
Lede betaal persoonlike belasting
Wins Behoort aan die
eienaar Verdeel tussen
vennote
Verdeel tussen lede volgens % bydrae van
elke lid
PRIVATE
MAATSKAPPY PUBLIEKE
MAATSKAPPY
MAATSKAPPY MET PERSOONLIKE
AANSPREEKLIKHEID
Naam van onderneming
Eindig [Edms.] Bpk Eindig met Bpk. Eindig met Geïnk.
Eienaarskap 1 – onbeperk 1 – onbeperk 1 – onbeperk
Naam van eienaars
Aandeelhouers Aandeelhouers Aandeelhouers
Aanspreek-likheid
Beperk Beperk Direkteure en vorige
direkteure gesamentlik en afsonderlike
Bestuur 1 of meer direkteure 3 of meer direkteure
1 of meer direkteure
Stigtings- dokumentasie
MVI MVI MVI
Belasting Maatskappy belasting &
Dividend belasting
Maatskappy belasting &
Dividend belasting
Maatskappy belasting & Dividend belasting
24
Wins Dividende word uitbetaal mits ‘n dividend verklaar
word
Dividende word uitbetaal mits ‘n
dividend verklaar word
Dividende word uitbetaal mits ‘n dividend verklaar
word
MAATSKAPPY IN
STAATSBESIT KOöPERASIES
MAATSKAPPY SONDER
WINSOOGMERK
Naam van onderneming
MSB Bpk. [Koöp] Bpk MSW
Eienaarskap 1 – onbeperk 1 - onbeperk Met of sonder lede
Naam van eienaars
Aandeelhouers Lede Geen eienaars
Aanspreeklikheid
Beperk Beperk Beperk
Bestuur 1 of meer direkteure
Raad van Direkteure 3 of meer direkteure
Stigtings- dokumentasie
MVI MVI MVI
Belasting Maatskappy
belasting Kleinsake korporasie
belasting
Maatskappy belasting, maar kan vrygestel
word
Wins Dividende word
betaal
Winste word verdeel afhangend van die steun
deur die lid aan die korporasie
Geen winste word aan lede betaal nie
4.2 Evalueer krities die verskillende ondernemingsvorme in terme van die volgende kriteria: Eenmansaak
Sukses faktore Mislukkings faktore
Kapasiteit Die besigheid is maklik om te beheer omdat dit klein is
Persoonlike aandag van die eienaar word gegee
Moeilik vir een persoon om al die ondernemings funksies te verrig.
Geen onderskeid word getref tussen die skuld van die eienaar en die skuld van die besigheid nie.
Belasting Die eienaar word belas as ‘n individuele belasting betaler op die winste van die besigheid
Besigheid betaal nie maatskappy of dividend belasting nie
Indien belasting koerse styg sal die eienaar se winste verminder
Verhoogde belasting op groter winste mag meer wees as die belasting op BKs en maatskappye
Bestuur Eienaar het volle beheer oor die manier hoe die besigheid bestuur word
Besuite word geneem sonder om ander te raadpleeg
Vinnige besluit-neming is moontlik om voordeel te trek uit winskopies
Mag verkeerde besluite neem omdat daar niemand is om hom raad te gee nie.
Eienaar moet staat maak op eie instinkte om moeilike besluite te neem
Gebrek aan bestuurs ondervinding
Kapitaal Kapitaal sal ekonomies benut word.
Die eienaar kan kapitaal leen indien hy/sy die nodige sekuriteit het
Beperk tot die bedrag wat die eienaar kan bydra.
Gebrek aan kapitaal beperk uitbreiding van die besigheid
25
Verdeling van Winste
Eienaar is die enigste persoon wat die winste ontvang
Sal hom motiveer om harder te werk.
Geld gierigheid kan lei tot die toepassing van onetiese praktyke om winste te vermeerder.
Kan klante daardeur verloor
Wetgewing Geen registrasie nodig nie
Moet net voldoen aan die vereisted van die Inkomste Belasting Wet, 58 van 1962, soos gewysig
Nie ‘n regspersoon nie
Onbeperkte aanspreeklikheid
Geen kontinuiteit nie
Vennootskap
Sukses Faktore Mislukkings Faktore
Kapasiteit Besigheid is normaalweg klein met aktiewe vennote.
Persoonlike aandag van die vennote word aan die besigheid gegee.
Onbeperke aanspreeklikheid vir die vennote.
Die skuld van een vennoot is ook die skuld van die vennootskap.
Belasting Besigheid betaal nie Inkomste belasting nie
Individuele vennote betaal belasting op hul inkome
Indien belasting koerse verhoog word, betaal vennote meer persoonlike belasting
Mag vennote dwing om nie so hard te werk nie
Bestuur Vennote is gesamentlik en aktief betrokke in die bestuur.
Vennote het toegang tot die kundigheid van ander vennote wanneer moeilike besluite geneem moet word
Vennote moet ooreenkom met ander vennote gedurende besluit neming en voordat transaksies beklink kan word.
Besluitneming kan tydrowend wees
Bestuurs besluite kan afgedwing word op ander vennote
Kapitaal Meer as een persoon lewer by tot die kapitale bedrag.
Groter sekuriteit om geld te leen omdat vennote gesamentlike en afsonderlik verantwoordelik is vir die skuld van die besigheid.
Onvoldoende kapitaal omdat nie al die vennote kontant bydra nie.
Veroorsaak kontant vloei probleme & beperk die uitbreiding van die besigheid
Sekere vennote dra bates by terwyl ander hulle vaardighede bydra.
Verdeling van Winste
Winste word verdeel tussen die vennote soos vervat in die Vennootskap Ooreenkoms
Verdeling van al die wins onder vennote kan hulle verder motiveer om harder te werk
Hard werkende vennote mag minder van die wins ontvang as vennote wat nie so hard werk nie.
Mag daartoe lei dat die vennote belangsteling in die vennootskap verloor
Wetgwing Voldoen aan die vereistes van die Inkomste Belasting Wet, 58 van 1962, soos gewysig
Geen regs vereistes wat die vennote bind nie.
Slegs ‘n vennootskap ooreenkoms tussen die vennote.
Nie ‘n regspersoon nie
Onbeperkte aanspreeklikheid
Geen kontinuiteit nie, want die vennootskap moet ontbind wanneer daar ‘n verandering in die getal vennote is.
26
Beslote Korporasie
Sukses Fatore Mislukkings Faktore
Kapasiteit Maklik en goedkoop om te begin.
Maklik om te beheer omdat die besigheid nie groot is nie
Alle lede kan betrokke wees
Nie in die posisie om met groot ondernemings te kan kompeteer nie
Kan nie meer as lede het nie
Belasting Moet belasting betaal teen dieselfde koers as maatskappye
Wins na belasting word verdeel onder lede .
Hoe belasting het ‘ negatiewe impak op die wins van die besigheid
Bestuur Geen onderskeid tussen die eienaarskap en bestuur nie
Lede is ook bestuurders
Lede is aktief betrokke in die bestuur van die besigheid
Besluitneming kan tydrowend wees omdat lede konsensus moet bereik oor besluite
Konflik mag bestaan wanneer lede besluite moet neem
Kapitaal Tot op 10 lede is geregtig om bedrae te lewer tot die kapitaal van die besigheid
Gekombineerde bates van die lede verskaf groter sekuriteit indien geld geleen wil word.
Kapitaal kan beperk word omdat die besigheid slegs staat kan maak op die kapitaal bydrea van 10 lede.
Gebrek aan kapitaal belmmer die besigheid se vermoë om uit te brei
Verdeling van Winste
Wins na belasting word verdeel onder leded volgens die persentasie belang van elke lid in die besigheid.
Dit kan lede motiveer om meer kapitaal by te dra.
‘n Lid wat minder kapitaal bydra sal minder van die wins ontvang.
Mag die lid dwing om nie so hard te werk nie
Wetgewing Stigtings dokument dien as ‘n beheer meganisme.
Regspersoon.
Lede het beperkte aanspreeklikheid vir die skuld van die besigheid
Die nuwe maatskappy wet laat nie toe die registrasie van nuwe BKs nie.
Die Wet beheer nie die bestuur nie.
Korrupsie mag plaasvind
Verpligtend om ‘n finasiële beampte aan te stel
Private Maatskappy
Sukses Faktore Mislukkings Faktore
Kapasiteit Klein of groot wees en mag ‘n groot aantal aandeelhouers hê
Die nuwe Maatskappy Wet maak dit makliker om ‘n private maatskappy te stig
Kan nie meeding met publieke maatskappye nie
Belasting Belasting word betaal op die winste.
Maatskappy betaal belasting van 28% op belasbare inkomste.
Maatskappy betaal 15% Sekondêre Belasting op die dividende wat uit betaal word aan aandeelhoues
Bestuur Besigheid word bestuur deur direkteur / direkteure met ondervinding
Maklik en vinniger om besluite te neem
Aandeelhouers is nie aktief betrokke met die bestuur van die besigheid nie.
Nie alle aandeelhouers oefen die reg uit om direksie lede te kies nie.
Onbekwame direkteure mag op die direksie beland
Kapitaal Kapitaal kan vermeerder word deur meer aandele uit te reik.
Geen beperking op die getal andele wat uitgereik kan word nie
Aandele is nie vrylik oordraagbaar nie.
Aandele mag nie aan die publiek verkoop word nie.
27
Verdeling van Winste
Winste behoort aan die besigheid en kan gebruik word om die besigheid uit te brei
Gedeelte van die winste kan terug gehou word in ‘n reserwe fonds vir tekomstige behoeftes.
Winste na belasting word verdeel onder die aandeelhouers in die vorm van dividende.
Die mark waarde van die aandele kan verminder
Dividende word nie altyd uitbetaal aan aandeelhouers nie
Wetgewing Moet voldoen aan die vereistes Maatskappy Wet van 2008.
Moet MVI en KVI voltooi en ‘n registrasie fooi betaal
Neem ‘n lang tyd om geregistreer te word
Las op die bestuur om toe te sien dat die bepalings van die Wet nagekom word.
Kan gekompliseerd raak om die korrekte prosedure te volg en alle nodige wetlike dokumente te bekom.
Publieke Maatskappy
Sukses Faktore Mislukkings Faktore
Kapasiteit Byna onbeperkte geleenthede vir kapasiteit
Groot of klein besigheid wees en ‘n groot aantal aandeelhouers kan in die besigheid belê
Die nuwe maatskappy wet maak dit maklik om ‘n publieke maatskappy te stig
Groot kapasiteit van die besigheid kan lei tot die ondergang van die besigheid as gevolg van die strukture en prosesses wat baie duur kan word.
Beheer kan moeilik wees as gevolg van die verskeidenheid van aktiwiteite
Belasting Maatskappy betaal belasting van 28% op winste
Maatskappy betaal ook belasting van 15% op dividend wat verklaar word .
Maatskappy moet seker maak dat hulle voldoende kontant het om voorlopige belasting te betaal.
Belasting kan die kontant vloei van die besigheid nadelig beïenvloed
Bestuur Bestuur en eienaarskap word wetlik geskei.
Bestuur kan ‘m omgewing skep wat innoverend is en doeltreffendheid aanmoedig.
Aandeelhouers is nie aktief betrokke in die besttur van die besigheid nie.
Nie alle aandeelhouers oefen die reg uit om direksie lede te kies nie.
Onbekwame direkteure mag op die direksie beland
Kapitaal Aantal aantal uitgereik kan vermeerder word vir bykomende kapitaal
Aandele is maklik oordraagbaar.
Aandele kan aan die publiek verkoop word
Aandele pryse wissel gedurig en die waarde van die aandeel kan skerp daal in moeilike ekonomiese tye
In moeilike ekonomiese tye kan dit moeilik wees om meer aandele te verkoop vir addisionele kapitaal
Verdeling van Winste
Winste behoort aan die maatskappy en dit kan gebruik word vir uitbreiding.
‘n Gedeelte van die wins kan terug gehou word vir toekomstige behoeftes
Wins na belasting word verdeel onder aandeelhouers in die vorm van dividende.
Dividende word nie altyd uibetaal nie
Sekere aandeelhouers ontvang voorkeur by die betaling van dividende, terwyl ander nie seker is van ‘n dividend betaling nie
28
KONSOLIDASIE AKTIWITEITE
1. Pas die ondernemingsvorm in Kolom A met die stelling in Kolom B
Kolom A Kolom B
1 Venootskap A Naam van die onderneming eindig met “Geïnk”
2 Maatskappy met persoonlike aanspreeklikheid
B Lede het toegang tot kundigheid van ander lede wanneer moeilike besluite gemaak moet word.
3 Maatskappy sonder winsoogmerk
C Aandele is nie vrylik oordraagbaar nie
4 Beslote Korporasie D 2 – 20 lede
5 Eenmansaak E Sekere aandeelhouers ontvang gewaarborgde dividende, terwyl ander nie altyd seker is of hulle 'n dividend sal ontvang nie
6 Private Maatskappy F Gesamentlik en afsonderlik verantwoordelik vir die skuld van die besigheid
7 Publieke Maatskappy G Gebrek aan kapitaal belemmer uitbreding van die besigheid
H Mag kwalifiseer vir belastingvrystelling
I 1 – 50 lede
2. Lees die volgende scenario en beantwoord die vrae wat volg:
Jou vriende, Nadine & Fred begin hul eie bakkery in Kaapstad. Die bakkery bak en
verkoop 'n verskeidenheid van brood produkte en bied 'n aflewering diens aan, aan hul
kliënte.
Die konstante toename in verkope en winste die afgelope jaar het hulle aangemoedig om
hul besigheid uit te brei na ander woongebiede.
Hulle benodig egter addisionele finasiering wat hulle instaat sal stel om meer toerusting
en
voertuie aan te koop. Dit sal hulle ook in staat stel om meer werkers in diens te neem.
2.1 Stel voor die ondernemingsvorm vir Nadine & Fred, wat hulle instaat sal stel om
hulle persoonlike besittings te beskerm teen die skuld van die ondeneming.
Motiveer jou antwoord.
2.2 Evalueer vennootskappe en openbare maatskappye in terme van die impak van
belasting,kapitaal en verdeling van winste daarop.
2.3 Noem enige DRIE kenmerke van 'n eenmansaak.
Wetgewing Moet voldoen aan die vereistes Maatskappy Wet van 2008.
Moet MVI en KVI voltooi en ‘n registrasie fooi betaal
Neem ‘n lang tydperk om die maatskappy te registreer.
Las op die bestuur om toe te sien dat die bepalings van die Wet nagekom word.
Kan gekompliseerd raak om die korrekte prosedure te volg en alle nodige wetlike dokumente te bekom.
