TIỂU LUẬN MÔI TRƯỜNG

Đề tài: Sinh thái biển

LỜI MỞ ĐẦU

Ngày nay môi trường đang bị suy thoái nghiêm trọng. Bảo vệ môi trường là trách nhiệm và nghĩa vụ của toàn nhân loại. Trong đó, bảo vệ nguồn thủy hải sản đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự sống còn của nhân loại. Có rất nhiều biện pháp để bảo vệ cũng như tái tạo hệ sinh thái biển, đóng vai trò quan trọng là các công cụ kinh tế, pháp luật và chính sách của nhà nước, các công cụ kỹ thuật... Các công cụ kinh tế gồm nhiều loại, kinh nghiệm của các nước đã chỉ ra rằng không thể chỉ áp dụng một loại biện pháp, một loại công cụ giản đơn với một vài biện pháp, một vài công cụ đơn lẻ nào đó có thể điều chỉnh được sự đa dạng về chủ thể cũng như phương thức sản xuất quản lý và bảo vệ môi trường. Các công cụ kinh tế để quản lý môi trường như: phí, thuế môi trường, giấy phép ô nhiễm,giấy phép chất thải có thể mua bán được hay “cota ô nhiễm”, quyền sở hữu, thuế đầu vào, thuế sản phẩm, thuế xuất nhập khẩu, thuế phân biệt, hệ thống đặt cọc – hoàn trả, phí sử dụng tài nguyên, phí tiếp cận, lệ phí quản lý và hành chính, ký quỹ môi trường, trợ cấp môi trường, nhãn sinh thái....

Qua bài tiểu luận này, nhóm chúng tôi muốn gửi tới các bạn những thông tin về thực trạng hiện nay của nguồn tài nguyên thủy hải sản thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Từ đó giúp mọi người thấy được sự cần thiết của việc bảo vệ hệ sinh thái biển. Trong bài này, nhóm chúng tôi cũng đưa ra một số các công cụ kinh tế và các phương pháp để bảo tồn nguồn tài nguyên quan trọng này. Mặt khác, dựa trên những phân tích kinh tế để thành lập và quản lý các khu bảo tồn biển. Đồng thời dựa trên những thành tựu mà thế giới đã đạt được trong lĩnh vực này để áp dụng vào Việt Nam.

Trong quá trình làm bài tiểu luận còn nhiều thiếu sót, nhóm chúng tôi chân thành xin lỗi và mong nhận được sự góp ý chân thành của các bạn. Rất cám ơn sự giúp đỡ của thầy trong suốt quá trình học tập trong thời gian qua.

1

I Cơ sở lí luận:

A Tài nguyên thủy sản

1. Tài nguyên thủy sản là gì?

Thủy sản là một thuật ngữ chỉ những nguồn lợi, sản vật đem lại cho con người từ môi trường nước và được con người khai thác, nuôi trồng thu hoạch sử dụng làm thực phẩm, nguyên liệu hoặc bày bán trên thị trường.

2. Hiện trạng hiện nay của tài nguyên thủy sản ở Việt Nam:

Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường biển và ngày càng trở nên nghiêm trọng do hậu quả của sức ép dân số, sức ép tăng trưởng kinh tế, khả năng quản lý và sử dụng kém hiệu quả các nguồn tài nguyên biển:

Ô nhiễm biển bắt nguồn từ đất liền:

Ô nhiễm dẫn đến sự cạn kiệt các tài nguyên cá, nhất là những loài cá ven bờ; tính đa dạng sinh học ngày càng bị đe dọa do phá hủy môi trường sống như rừng ngập mặn, rạn san hô; axít hóa đất do phát quang rừng ven biển trên các vùng đất phèn để làm nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản; ô nhiễm do nước thải đô thị không qua xử lý; sử dụng tràn lan và không kiểm soát hóa chất trong nông nghiệp và công nghiệp…

Thêm vào đó, thiên tai như bão, lũ và xâm nhập mặn cũng tác động lớn tới môi trường biển và có xu hướng trầm trọng thêm bởi các hoạt động của con người.

Các số liệu thống kê cho thấy, khoảng 70% ô nhiễm biển và đại dương có nguồn gốc từ đất liền, xuất phát từ những chất xả thải của các thành phố, thị xã, thị trấn, từ các ngành công nghiệp, xây dựng, ytế, hóa chất..., trong đó đáng kể nhất và nguy hại nhất là chất thải từ các nhà máy thông qua hệ thống thoát nước xả thẳng ra biển và đại dương một lượng lớn các chất bồi lắng, hóa chất, kim loại, nhựa, cặn dầu và thậm chí cả các chất phóng xạ. Hàng năm, trên 100 con sông ở nước ta thải ra biển 880km3 nước, 270 - 300 triệu tấn phù sa, kéo theo nhiều chất có thể gây ô nhiễm biển, như các chất hữu cơ, dinh dưỡng, kim loại nặng và nhiều chất độc hại khác.

Năm 2012, lượng chất thải tăng rất lớn ở vùng nước ven bờ, trong đó dầu khoảng 35.160 tấn/ngày, nitơ 26 - 52 tấn/ngày và amonia 15 - 30 tấn/ngày.

Ô nhiễm biển do dầu gia tăng:

2

Đáng quan ngại là tình trạng ô nhiễm biển do dầu có xu hướng gia tăng, phức tạp hơn, số lượng tàu thuyền gắn máy loại nhỏ, công suất thấp, cũ kỹ và lạc hậu tăng nhanh, nên khả năng thải dầu vào môi trường biển nhiều hơn.

Các tàu nhỏ chạy bằng xăng dầu đã thải ra biển khoảng 70% lượng dầu thải. Ngoài ra, hoạt động của tàu thương mại trên tuyến hàng hải quốc tế cũng thải vào biển Việt Nam một lượng lớn dầu rò rỉ, dầu thải và chất thải sinh hoạt mà đến nay chưa thể thống kê đầy đủ.

Hiện nay, hàm lượng dầu trong nước biển của Việt Nam nhìn chung đều vượt giới hạn tiêu chuẩn Việt Nam và vượt rất xa tiêu chuẩn ASEAN. Đặc biệt, có những thời điểm vùng nước khu vực cảng Cái Lân có hàm lượng dầu ở mức 1,75 mg/lít, gấp 6 lần giới hạn cho phép; 1/3 diện tích mặt nước vịnh Hạ Long có hàm lượng dầu thường xuyên từ 1 đến 1,73 mg/lít.

Bên cạnh đó, vùng biển nước ta có khoảng 340 giếng khoan thăm dò và khai thác dầu khí, ngoài việc thải nước lẫn dầu với khối lượng lớn, trung bình mỗi năm hoạt động này còn phát sinh khoảng 5.600 tấn rác thải dầu khí, trong đó 20 - 30% là chất thải rắn nguy hại chưa có bãi chứa và nơi xử lý.

Chất lượng môi trường biển giảm sút:

Báo cáo hiện trạng môi trường đã chỉ ra rằng chất lượng môi trường biển và vùng ven biển tiếp tục bị suy giảm. Trầm tích biển ven bờ là nơi trú ngụ của nhiều loài sinh vật đáy đặc sản nhưng chất lượng cũng thay đổi. Một số vùng ven bờ bị đục hóa, lượng phù sa lơ lửng tăng đã ảnh hưởng đến ngành “Công nghiệp không khói”, giảm khả năng quang hợp của một số sinh vật biển và làm suy giảm nguồn giống hải sản tự nhiên.

Nước biển ở một số khu vực có biểu hiện bị axít hóa do độ pH trong nước biển tầng mặt biến đổi trong khoảng 6,3 - 8,2. Nước biển ven bờ có biểu hiện bị ô nhiễm bởi chất hữu cơ, kẽm, một số chủng thuốc bảo vệ thực vật. Hiện tượng thủy triều đỏ xuất hiện tại vùng biển Nam Trung Bộ, đặc biệt là tại Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận làm chết các loại tôm cá đang nuôi trồng ở những khu vực này.

Chất lượng môi trường biển thay đổi dẫn đến nơi cư trú tự nhiên của nhiều loài bị phá hủy, gây tổn thất lớn về đa dạng sinh học vùng bờ. Có khoảng 85 loài hải sản có mức độ nguy cấp khác nhau và trên 70 loài đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam.

Hiệu suất khai thác hải sản giảm. Thêm vào đó, tình trạng dùng các ngư cụ đánh bắt có tính chất hủy diệt diễn ra khá phổ biến, làm cạn kiệt các nguồn lợi hải sản ven bờ. Nguồn lợi hải sản có xu hướng giảm dần về trữ lượng, sản lượng và kích thước cá đánh bắt.

3

3. Tình hình ngành thủy sản

3.1Tình hình ngành thủy sản Thế giới

Nuôi trồng thuỷ sản là một ngành sản xuất động thực vật thuỷ sinh trong điều kiện kiểm soát hoặc bán kiểm soát, hoặc như người ta vẫn thường nói, nuôi trồng thuỷ sản là sản xuất nông nghiệp trong môi trường nước. Vì vậy, nuôi trồng thuỷ sản đề cập đến cả các hoạt động trong môi trường nước mặn, nước ngọt và nước lợ.

Trước đây, khi con người sử dụng thuỷ sản, người ta thường nghĩ đến các sản phẩm khai thác từ biển hoặc các sông hồ. Nghề nuôi cá ở các ao hồ cũng có từ lâu nhưng chiếm vị trí quá nhỏ bé so với nghề đánh cá.

Sản lượng cá bị đánh bắt gia tăng quá mức, nhanh hơn cả lượng cá sinh sản mới. Hiện nay, 90% các loài biển ở vị trí hàng đầu trong chuỗi thức ăn hệ sinh thái biển của động vật săn mồi, chẳng hạn như cá ngừ, cá tuyết, cá kiếm, và cá mập thực tế bị loại bỏ hoặc đang ở trong tình trạng suy giảm quan trọng.

Hậu quả dẫn đến là một hệ sinh thái không ổn định do sự tổ chức lại các hệ sinh thái biển. Các nhà khoa học ước tính rằng nếu đánh bắt quá mức vẫn tiếp tục với tốc độ này, một số loại cá sẽ trở thành tuyệt chủng vào năm 2048.

Ngày nay, 50% -70% những kẻ săn mồi lớn nhất như cá thanh kiếm đang được chụp lại kích thước tối thiểu đã được phê duyệt và ít nhất một phần ba bị bắt giữ bất hợp pháp trên toàn thế giới. Cá ngừ vây xanh ở bờ vực tuyệt chủng, số lượng còn lại cho việc bảo tồn của chúng thực tế không thể đảo ngược, gợi nhớ những gì đã xảy ra với cá tuyết ở bờ biển phía đông của Canada trong năm 1990. Một số quốc gia tin rằng cá ngừ vây xanh, một trong những loài phổ biến nhất trên thế giới, nên được liệt kê theo Công ước về buôn bán quốc tế các loài nguy cấp, Công ước CITES. Đề xuất này đã bị từ chối bởi các nước Địa Trung Hải, trong số đó bao gồm Tây Ban Nha.

Với sự biến mất của đa số động vật ăn thịt chính của đại dương và mất môi trường sống, không chỉ chúng thay đổi sự cân bằng tương đối của đại dương mà còn làm thay đổi các quá trình tiến hóa của loài đó, buộc chu kỳ sinh sản sớm hơn và góp phần vào việc giảm kích thước của loài cá.

Nhưng đó không phải là tất cả.

Khi những kẻ săn mồi lớn giảm bớt, số lượng của loài cá nhỏ như cá mòi, pollack, cá thu, mực và cá cơm leo thang. Hiện nay, hàng tấn những con cá nhỏ đang bị đánh bắt và cung cấp cho các trang trại nuôi cá, chiếm khoảng 7/10 lượng thủy sản của thế giới, chỉ để lại 20% của các loài này làm thức ăn cho loài ăn thịt chúng

Sự biến mất của các loài quan trọng cho thấy sự sụt giảm của những loài khác, chẳng hạn như chim biển và động vật có vú biển do bị thiếu thực phẩm. Các nhà khoa học cảnh báo về suy dinh dưỡng nặng gây ra do thiếu thức ăn cho động vật săn mồi biển như cá heo, cá voi, hải cẩu, sư tử biển và các loài chim, làm cho chúng dễ bị nhiễm bệnh và không có đủ sức khỏe để duy trì giống loài. Ví dụ trường hợp của cá

4

heo bottlenose trong biển Địa Trung Hải, có số lượng giảm đáng kể do đánh bắt quá mức của cá mòi và cá cơm. Nhiều loài chim biển như loại chim biển ở Scotland, Shearwater Balearic, loại chim biển Na Uy và Guillemot của Brünnich ở Iceland đã giảm lên đến 60% số lượng do không thể cung cấp đủ thức ăn cho chim con của chúng.

Việc triển khai đường dây đánh cá được trang bị với hàng ngàn lưỡi câu lớn có thể đạt tới 120 km và tàu đánh cá hoặc các loại máy lý tưởng cho đánh bắt cá lớn, có thể dài 170 km và có thể lưu trữ trên tàu, khối lượng lượng đến 12 jumbo máy bay phản lực. Đánh bắt toàn cầu hàng năm tổng số cá (124 triệu tấn) bằng trọng lượng đến 378 tòa nhà Empire State.

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hiệp Quốc, FAO, chỉ ra rằng 25% lượng cá bị bắt trên thế giới (khoảng 29 triệu tấn) sẽ bị ném xuống biển và thường là những loài bị bắt vô ý, các loài bất hợp pháp, hay loại có chất lượng kém, nhỏ hơn kích cỡ cho phép. 95% cá đánh bắt vô ý vứt bỏ trong số đó bao gồm các loài có nguy cơ tuyệt chủng và những loài bị khai thác quá nhiều.

Đánh bắt hủy diệt san hô ven biển nằm ở phía đông nam của châu Á, đánh bắt cá bất hợp pháp trong khu bảo tồn biển như đảo bảo tồn thủy hải sản Galapagos, sự phá hủy của các khu vực quan trọng cho việc duy trì giống loài như rừng ngập mặn và các loài nhuyễn thể mà cá là một phần thiết yếu trong chuỗi thức ăn để duy trì sinh khối. Điều này tác động trong cùng một cách như việc săn bắn cá voi bất hợp pháp trong các khu bảo tồn quốc tế như Antarctic Ocean Sanctuary, thêm áp lực nhiều hơn đến các đại dương đã được khai thác và chuỗi thức ăn.

Tất cả những nguyên nhân này là lý do khiến chúng ta cần quan tâm và có những hành động thiết thực ngay lập tức, nhưng thực tế là hầu hết của người dân và chính phủ vẫn không hoạt động nào quan tâm đến vấn đề thảm họa sinh thái. Một số người trong số họ làm lơ với thực tế, và những người khác thì bỏ ngoài tai những lời khuyên từ các tổ chức sinh thái và nhà khoa học (như Ủy ban Quốc tế về Bảo tồn Cá ngừ Đại Tây Dương, ICCAT), phá vỡ quy định của mình, tránh những công ước quốc tế, đàm phán với các nước khác hoặc trợ cấp, với số lượng hàng triệu đội tàu khai thác. Không quên rằng Tây Ban Nha là một trong những quốc gia mà hầu hết tiền trợ cấp nhận được từ EU. Những tiền trợ cấp thường được giải quyết để xây dựng các tàu đánh cá lớn hơn để đóng góp với đánh bắt quá mức.

3.2. Tình hình ngành thủy sản Việt Nam

Giá trị tổng sản phẩm thủy sản trong nước năm 2011 (theo giá thực tế) ước đạt 99.432 tỷ đồng, chiếm 3,92% GDP cả nước. Tính theo giá so sánh 1994, giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thuỷ sản năm 2011 ước đạt 245.900 tỷ đồng, tăng 5,2% so với năm 2010; trong đó nông nghiệp đạt 177.600 tỷ đồng (tăng 4,8%); lâm nghiệp 7.800 tỷ đồng (5,7%); và thuỷ sản 60.500 tỷ đồng (tăng 6,1%).

5

Tổng sản lượng thuỷ sản cả năm 2011 ước tính 5,43 triệu tấn, tăng 5,6% so với năm 2010; gồm 4,05 triệu tấn cá, tăng 5,6%; 633.000 tấn tôm, tăng 6,8%.

B. Công cụ kinh tế

1. Khái niệm và phân loại:

Định nghĩa: Các công cụ kinh tế được sử dụng nhằm tác động tới chi phí và lợi ích

trong hoạt động của tổ chức kinh tế để tạo ra các tác động tới hành vi ứng xử của nhà sản xuất có lợi cho môi trường. Các công cụ kinh tế trong quản lý môi trường gồm:

Thuế và phí môi trường:

Thuật ngữ thuế và phí môi trường thường được sử dụng để chỉ khoản thu với hai mục đích: Tạo động lực giảm phát thải ô nhiễm và tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.

Có hai loại thuế/phí môi trường chính: Thuế đánh vào đơn vị ô nhiễm xả thải ra môi trường (thuế Pigovian), và thuế nguyên liệu/sản phẩm (hay còn gọi là thuế gián tiếp).

Ưu điểm của việc áp dụng thuế BVMT đối với nguyên liệu/sản phẩm là dễ tính toán và dễ áp dụng. Nhược điểm, loại thuế này chỉ khuyến khích gây ô nhiễm mà không khuyến khích đầu tư xử lý ô nhiễm trong quá trình sản xuất ra sản phẩm đó. Vì vậy, tác động giảm ô nhiễm của loại thuế này chỉ là tác động gián tiếp (thông qua việc sản xuất ít đi) chứ không phải tác động trực tiếp vào quá trình phát thải ô nhiễm. Đối với những hàng hóa thuộc loại xa xỉ thì loại thuế này có tác dụng nhiều trong việc hạn chế ô nhiễm (thông qua hạn chế tiêu dùng/sản xuất) nhưng với hàng hóa thiết yếu thì loại thuế này ít có tác dụng giảm ô nhiễm.

Giấy phép chất thải có thể mua bán được hay "cota ô nhiễm":

"Côta gây ô nhiễm là một loại giấy phép xả thải chất thải có thể chuyển nhượng mà thông qua đó, nhà nước công nhận quyền các nhà máy, xí nghiệp, v.v... được phép thải các chất gây ô nhiễm vào môi trường".

Nhà nước xác định tổng lượng chất gây ô nhiễm tối đa có thể cho phép thải vào môi trường, sau đó phân bổ cho các nguồn thải bằng cách phát hành những giấy phép thải gọi là côta gây ô nhemx và chính thức công nhận quyền được thải một lượng chất gây ô nhiễm nhất định vào môi trường trong một giai đoạn xác định cho các nguồn thải.

6

Khi có mức phân bổ côta gây ô nhiễm ban đầu, người gây ô nhiễm có quyền mua và bán côta gây ô nhiễm. Họ có thể linh hoạt chọn lựa giải pháp giảm thiểu mức phát thải chất gây ô nhiễm với chi phí thấp nhất: Mua côta gây ô nhiễm để được phép thải chất gây ô nhiễm vào môi trường hoặc đầu tư xử lý ô nhiễm để đạt tiêu chuẩn cho phép. Nghĩa là những người gây ô nhiễm mà chi phí xử lý ô nhiễm thấp hơn so với việc mua côta gây ô nhiễm thì họ sẽ bán lại côta gây ô nhiễm cho những người gây ô nhiễm có mức chi phí cho xử lý ô nhiễm cao hơn.

Như vậy, sự khác nhau về chi phí đầu tư xử lý ô nhiễm sẽ thúc đẩy quá trình chuyển nhượng côta gây ô nhiễm. Thông qua chuyển nhượng, cả người bán và người mua côta gây ô nhiễm đều có thể giảm được chi phí đầu tư cho mục đích bảo vệ môi trường, đảm bảo được chất lượng môi trường.

Ký quỹ môi trường:

Ký quỹ môi trường là công cụ kinh tế áp dụng cho các ngành kinh tế dễ gây ra ô nhiễm môi trường. Nội dung chính của ký quỹ môi trường là yêu cầu các doanh nghiệp trước khi đầu tư phải đặt cọc tại ngân hàng một khoản tiền nào đó đủ lớn để đảm bảo cho việc thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ và công tác bảo vệ môi trường. Số tiền ký quỹ phải lớn hơn hoặc xấp xỉ với kinh phí cần để khắc phục môi trường nếu doanh nghiệp gây ra ô nhiễm hoặc suy thoái môi trường.

Trong quá trình thực hiện đầu tư và sản xuất, nếu cơ sở có các biện pháp chủ động khắc phục, không để xảy ra ô nhiễm hoặc suy thoái ra môi trường đúng như cam kết, thì số tiền ký quỹ sẽ được hoàn trả lại cho doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp không thực hiện đúng cam kết hoặc phá sản, số tiền trên sẽ được rút ra từ tài khoản ngân hàng chi cho công tác khắc phục sự cố ô nhiễm đồng thời với việc đóng cửa doanh nghiệp.

Ký quỹ môi trường tạo ra lợi ích, đối với nhà nước không phải đầu tư kinh phí khắc phục môi trường từ ngân sách, khuyến khích xí nghiệp hoạt động bảo vệ môi trường. Xí nghiệp sẽ có lợi ích do lấy lại vốn khi không xảy ra ô nhiễm hoặc suy thoái môi trường.

7

Trợ cấp môi trường:

Trợ cấp môi trường là công cụ kinh tế quan trọng được sử dụng ở rất nhiều nước châu Âu thuộc Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD). Trợ cấp môi trường gồm các dạng sau:

Trợ cấp không hoàn lại. Các khoản cho vay ưu đãi.

Cho phép khấu hao nhanh.

Ưu đãi thuế.

Chức năng chính của trợ cấp là giúp đỡ các ngành công nghiệp, nông nghiệp và các ngành khác khắc phục ô nhiễm môi trường trong điều kiện, khi tình trạng ô nhiễm môi trường quá nặng nề hoặc khả năng tài chính của doanh nghiệp không chịu đựng được đối với việc phải xử lý ô nhiễm môi trường. Trợ cấp này chỉ là biện pháp tạm thời, nếu vận dụng không thích hợp hoặc kéo dài có thể dẫn đến phi hiệu quả kinh tế, vì trợ cấp đi ngược với nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền.

Nhãn sinh thái:

Nhãn sinh thái là một danh hiệu của nhà nước cấp cho các sản phẩm không gây ra ô nhiễm môi trường trong quá trình sản xuất ra sản phẩm hoặc quá trình sử dụng các sản phẩm đó".

Được dán nhãn sinh thái là một sự khẳng định uy tín của sản phẩm và của nhà sản xuất. Vì thế các sản phẩm có nhãn sinh thái thường có sức cạnh tranh cao và giá bán ra thị trường cũng thường cao hơn các sản phẩm cùng loại. Như vậy, nhãn sinh thái là công cụ kinh tế tác động vào nhà sản xuất thông qua phản ứng và tâm lý của khách hàng. Do đó, rất nhiều nhà sản xuất đang đầu tư để sản phẩm của mình được công nhận là "sản phẩm xanh", được dán "nhãn sinh thái" và điều kiện để được dán nhãn sinh thái ngày càng khắt khe hơn. Nhãn sinh thái thường được xem xét và dán cho các sản phẩm tái chế từ phế thải (nhựa, cao su,...), các sản phẩm thay thế cho các sản phẩm tác động xấu đến môi trường, các sản phẩm có tác động tích cực đến môi trường hoặc hoạt động sản xuất, kinh doanh sản phẩm đó ảnh hưởng tốt đến môi trường.

2.Vai trò của công cụ kinh tế trong quản lí môi trường:

Việc sử dụng các công cụ kinh tế trên ở các nước cho thấy một số tác động tích cực như các hành vi môi trường được thuế điều chỉnh một cách tự giác, các chi phí của xã hội cho công tác bảo vệ môi trường có hiệu quả hơn, khuyến khích việc nghiên cứu triển khai kỹ thuật công nghệ có lợi cho bảo vệ môi trường, gia tăng nguồn thu

8

nhập phục vụ cho công tác bảo vệ môi trường và cho ngân sách nhà nước, duy trì tốt giá trị môi trường của quốc gia.

II Các công cụ kinh tế trên thế giới:

1.Thuế quan và các loại thuế:

Trong các bộ luật có quy định về thuế cho các hoạt động. Vấn đề môi trường có ảnh hưởng đến mức thuế và thuế quan.

Cát: thuế cát được tính trên mỗi m3 cát sử dụng. Hiện nay , thuế suất về cát khác nhau giữa các vùng. Ở Hà Lan, cát ở throng các vùng nước nội địa được trả 2.11 euro throng khi cát ở trên biển phải trả 0.88 euro trên mỗi m3 cát. Sự khác biệt ở đây là do ưu đãi về môi trường áp dụng vào ưu đãi về tài chính.

Gas và dầu mỏ: việc thăm dò các yếu tố tương tự như dầu mỏ và khí đốt là một phần throng quy định của pháp luật. Các đạo luật khai thác mỏ quy định rằng chính phủ phải có vai trò throng việc quản lí khí đốt và dầu mỏ, và đánh thuế trên một đơn vị khai thác. Các công ty sẽ được cấp giấy phép khai thác bởi quyết định của Bộ trưởng bộ kinh tế trên cơ sở về tiêu chuẩn tài chính, kĩ thuật và chất lượng. Và nhà nước sẽ đánh thuế trên một đơn vị khai thác. Chính phủ Hà Lan mỗi năm thu được khoảng từ 8 đến 13 tỳ euro mỗi năm. Khoản còn lại sau khi loại bỏ các chi phí cho việc thu thuế sẽ dùng để cải thiện bảo vệ môi trường biển.

Tàu thuyền: trên cơ sở chính sách “ không khoan dung cho việc xả thải bất hợp pháp từ tàu thuyền”, tàu phải trả thuế cho việc sử dụng các công cụ xử lí chất thải. Hiện nay, tàu phải trả các loại thuế (bao gồm các loại cố định và biến đổi) khác nhau cho các cảng. Mục đích của thuế này nhằm góp phần hạn chế chất thải, bảo vệ môi trường

Thuế tính vào trọng tải vận chuyển là loại thuế đánh vào lợi nhuận có được từ vận chuyển bằng hàng hải. Lợi nhuận được xác định trên cơ sở trọng tải vận chuyển.

2. Phạt tiền:

Một công cụ kinh tế được sử dụng thường xuyên được quy định throng luật pháp là phạt tiền. Pháp luật quy định những hành vi phạm tội sẽ bị xử lí bằng phạt tiền. Tất cả các hành vi vi phạm đều xử lí theo pháp luật. Ví dụ như hình phạt đối với:

1. bán phá giá chất thải

2. đánh bắt trong khu vực cấm, đánh bắt quá nhiều , trên mức quy định

3. sự cố tràn dầu

Hình phạt sẽ gây thiệt hại cho các công ty cả về tài chính, lẫn hình ảnh, dư luận. Hình phạt sẽ khiến cho các tổ chức, cá nhân thận trong hơn trong việc khai thác giá trị hệ sinh thái biển.

9

Hình phạt có thể là tốn kém cho các công ty và tại cùng một thời gian họ có thể rất quan trọng về phương tiện truyền thông tiêu cực của sự chú ý. Hãy suy nghĩ về các hình phạt cho BP vi phạm môi trường quy định. Các ví dụ sau đây minh họa điều này.

Sự cố tràn dầu của Exxon VandezSự cố tràn dầu của tập đoàn dầu khí Exxon Valdez dầu tràn xảy ra tại Prince

William Sound, Alaska, ngày 24 tháng 3. Năm 1989, tàu chở dầu của Exxon Valdez bị đắm ở Bligh Reef và làm tràn ra 260.000 đến 750.000 thùng (tương đương 41.000 đến 119.000 m3) dầu thô. Đây là một thảm họa tàn phá môi trường lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Khu vực này là môi trường sống của cá hồi, rái cá biển và chim biển. Dầu đã loang ra 1300 dặm bờ biển, và 11.000 dặm vuông đại dương

Hãng Exxon đã phải chịu phạt 4,5 tỷ USD cho sự cố tràn dầu,. Khoản tiền phạt bao gồm thanh toán đền bù, cải tạo lại môi trường,....Vụ tai nạn đã cuốn hút dư luận của toàn thế giới trong nhiều tháng.

3. Nhãn sinh tháiMột công cụ kinh tế khác khuyến khích bảo vệ hệ sinh thái biển là việc sử dụng

nhãn. sử dụng nhãn có thể tạo thêm một lợi thế cạnh tranh cho các công ty. Hai nhãn được đề cập đến throng việc bảo vệ hệ sinh thái biển là

Cờ Blue là nhãn sinh thái tự nguyện, trao cho các bãi biển và bến du thuyền. Chương trình cờ Blue được thành lập và điều hành bởi các tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận - Quỹ giáo dục Môi trường the Foundation for Environmental Education (FEE), Cở Blue hoạt động hướng tới sự phát triển bền vững của các bãi biển, bến cảng thông qua các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chất lượng nước, môi trưởng giáo dục và thông tin cộng đồng, quản lí môi trường an toàn và các chỉ tiêu khác.

Chỉ số về tàu sạch cũng là một nhãn. Chỉ số này cho chúng ta biết mối liên hệ, tác đông đến môi trường của tàu biển, chẳng hạn như lượng phát thải

10

vào không khí và nước, hóa chất sử dụng, chống gỉ. CSI sẽ xếp hạng các con tàu và nó sẽ ảnh hưởng đến sự lựa chọn của khách hàng.

II. Phân tích kinh tế để thành lập các khu bảo tồn biển

1,Các lợi ích kinh tế từ các khu bảo tồn biển:

Kinh tế có mối quan hệ mật thiết trong việc bảo tồn hệ sinh thái biển. Hệ sinh thái biển đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp nguồn nguyên vật liệu cho các hoạt động kinh tế, hỗ trợ và bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên, con người, duy trì và hỗ trợ các hoạt động kinh tế trong tương lai, đảm bảo sự phát triển cho nhân loại. Việc phân tích kinh tế sẽ giúp cho mọi người dễ hiểu và có thể xác định được lượng giá trị của những lợi ích mà con người nhận được khi bảo vệ sinh thái biển, cũng như lượng giá trị bị mất mát khi tàn phá môi trường. Để từ đó làm điều kiện nền tảng để thành lập những khu bảo tồn biển.

Nguyên nhân kinh tế dẫn đến suy thoái tài nguyên thủy sản

Yếu tố kinh tế là một trong những tác nhân chính dẫn đến suy thoái tài nguyên thủy sản. Việc khai thác quá mức tài nguyên thủy sản nhằm sản xuất thu lợi nhuận, cùng với đó là việc thải các chất thải không khí, đất, biển... đã làm cho tài nguyên suy thoái nghiêm trọng Phân tích kinh tế nhằm mục đích xác định những hoạt động gây ảnh hưởng, từ đó tìm kiếm nguyên nhân gốc rễ dẫn đến tình trạng suy thoái tài nguyên thủy sản.

Vai trò của các công cụ kinh tế và các biện pháp khắc phục

Hiện nay, chúng ta có thể dễ nhận ra rằng sự thành công của các khu bảo tồn biển có sự đóng góp rất lớn trong việc ứng dụng các biện pháp kinh tế trong quản lí. Theo Adam Smith về “thuyết bàn tay vô hình”, trước hết là xuất phát từ lợi ích cá nhân, nó sẽ tác động như một lực đẩy hướng con người tới công việc nào mà xã hội sẵn sàng trả tiền. Theo Adam Smith: chúng ta không mong có bữa ăn trưa nhờ ở lòng hào phóng của người mổ thịt, người nấu bia, hoặc ở người làm bánh, mà ở cách nhìn của họ với lợi ích của bản thân họ. Chúng ta trông chờ không phải ở lòng nhân đạo của họ, mà ở tính tự tương thân của họ, và không bao giờ nói với họ về những nhu cầu của chúng ta mà về những lợi ích của họ. Ở đây cũng vậy,trừ khi các khu bảo tồn biển có ý nghĩa kinh tế và tạo ra lợi ích là ít nhất bằng với bất kỳ chi phí họ phải chịu. Thành công trong việc thành lập và duy trì các khu bảo tồn biển phụ thuộc vào việc đảm bảo rằng đủ tài chính để điều hành, các thành phần liên quan được cung cấp đủ ưu đãi để hỗ trợ bảo tồn. Kinh tế cung cấp một loạt các công cụ và biện pháp có thể được sử dụng để giải quyết những vấn đề này một cách hiệu quả và tính bền vững góp phần bảo vệ tài nguyên thủy sản bằng cách:

Tính toán các giá trị kinh tế cao gắn với bảo tồn biển và những chí phí hao tổn liên quan đến suy thoái biển trên quy mô rông như hiện nay. Làm nền tảng cho

11

việc thành lập một hệ thống khu bảo tồn biển, cùng với đó là kêu gọi sự hỗ trợ của chính phủ, các tổ chức, cá nhân tập thể.

Cải tiến, hợp lí hóa việc quản lí khu bảo tồn kinh tế biển kết hợp với kinh tế nhằm tạo nguồn lực để quy hoạch, nâng cao chất lượng của khu bảo tồn.

Cải thiện, nâng cao chất lượng của khu bảo tồn thông qua những lợi ích kinh tế tích lũy được. Khoản tích lũy sẽ được sử dụng trong việc thu hút, bảo đảm vững chất cho những nhà khoa học có thể nghiên cứu, cải tiến kĩ thuật nhằm tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững của khu bảo tồn.

Vạch định được những chính sách phù hợp nhằm duy trì và sử dụng có hiệu quả các nguồn tài trợ từ cộng đồng, khu vực tư nhân,...2, phương hướng trong phân tích kinh tế nhằm bảo vệ sinh thái biển

Có 5 bước quan trọng trong việc phân tích kinh tế nhằm bảo vệ hệ sinh thái biển:

1. Xác định các lợi ích kinh tế khi bảo vệ hệ sinh thái biển: bước đầu tiên throng phân tích kinh tế là xác định rõ sự đóng góp của việc bảo vệ hệ sinh thái biển vào hoạt động kinh tế. Thông tin này có vai trò nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ hệ sinh thái biển trên phương diện kinh tế. Làm nền tảng để chỉ ra rằng việc bảo vệ sinh thái biển không những góp phần vào việc bảo vệ sự đa dạng sinh học mà còn tạo ra nhiều lợi ích kinh tế, từ đó thu hút đầu tư từ xã hội.

2. Xác định chi phí kinh tế của khu bảo tồn biển: bước thứ hai throng phân tích kinh tế là xác định chi phí sẽ phát sinh throng việc hình thành và hoạt động của khu bảo tồn biển. Bước này giúp chúng ta xác đĩnh được những chi phí về vật chất, tài nguyên yêu cầu đối với khu bảo tồn biển.

3. Định lượng giá trị của lợi ích khu vực bảo tồn biển và các chi phí: bước thứ ba là xác định nhữ giá trị của lợi ích khu bảo tồn biển và các khoản chi phí phát sinh. Qua đó nhằm xác định giá trị tính bằng tiền của khu bảo tồn.

4 Phân tích việc phân phối lợi nhuân và chi phí, nhu cầu tài chính và các khoản ưu đãi: bước thứ 4, chúng ta xác định lợi nhuận và chi phí của khu bảo tồn biển sẽ được phân phối như thế nào giữa các thành phần liên quan. Qua đó xác định được ai mất, ai được cũng như tình hình hoạt động của khu bảo tồn biển, điều này sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của họ, trên cơ sở đó có đưa ra những chính sách điều chỉnh phù hợp nhằm đảm bảo công bằng cho các thành phần tham gia.

5. Xác định những biện pháp khuyến khích kinh tế và cơ chế tài chính phù hợp trong quản lí khu bảo tồn biển: bước cuối cùng là các công cụ và biện pháp phù hợp để quản lí tài chính và cung cấp các ưu đãi cho khu bảo tồn. Điều này sẽ giúp để xác định những công cụ kinh tế phù hợp có thề áp dụng để quản lí khu bảo tồn biển và cả ở đất liền xung quanh

Mô hình các bước phân tích kinh tế cho khu bảo tồn biển

12

13

5.Xác định biện phápkinh tế khuyến khích

và cơ chế

tài chính

bảo tồn biển

khu vực quản lý

Ai được ai mất trong việc bảo tồn biển?

chỉnh phù hợp

Sử dụng công cụ kinh tế như thế nào để tang cường hiệu quả quản lí bảo tồn

1. Xác định các lợi ích kinh tế khi bảo vệ hệ sinh thái biển

2. xác định chi phí kinh tế của khu bảo tồn biển

4.phân tích việc phân phối lợi nhuân và chi phí, nhu cầu tài chính và các khoản ưu đãi

3. Định lượng giá trị của lợi ích khu vực bảo tồn biển và các chi phí

Lợi ích kinh tế khi bảo v ệ hệ sinh thái biển

Chi phí kinh tê cần thiếtđể hình thành khu bảo tồn

Chi phí và lợi ích kinh tế là bao nhiêu từ khu bảo tồn biển?

3, Xác định lợi ích kinh tế từ khu bảo tồn biển:

Đây là bước đầu tiên throng việc phân tích kinh tế.

Hệ sinh thái biển thường mang lại nhiều lợi ích kinh tế biển. Những lợi ích này là nền tảng chứng minh sự cần thiết cho việc bảo tồn biển. Với giá trị kinh tế cao khi phân tích vùng biển và ven biển sẽ khiến con người thấy được sự cần thiết cho việc bảo tồn biển nhằm duy trì và phát triển các hoạt động kinh tế, thu lợi nhuận góp phần vào sự phát triển bền vững cho tương lai

3.1, Tổng lợi ích kinh tế của hệ sinh thái biển:

Từ trước đến nay, các nhà kinh tế và các nhà hoạch định chính sách chỉ thấy rằng lợi ích kinh tế từ biển mang lại chỉ là những nguyên liệu thô , sản phẩm sơ cấp và chủ yếu là các nguồn lợi từ các hoạt động thương mại. Từ việc nhận định giá trị kinh tế biển ở các khía cạnh trên, con người đã gây ra nhiều tác đông tiêu cực đến việc bảo vệ hệ sinh thái biển, mà không biết rằng họ đang đánh mất một lượng giá trị kinh tế rất lớn do bảo tồn biển mang lại. Bảo tồn biển mang lại giá trị kinh tế lớn hơn rấ nhiều so với giá trị hữu hình mà họ đang nhận được.

Để có cách nhìn đầy đủ vể tầm quan trọng của giá trị kinh tế trong việc bảo tồn kinh tế biển, nhóm xin giới thiệu khái niệm về tổng giá trị kinh tế biển nhằm làm cơ sở để xác định giá trị của việc bảo vệ hệ sinh thái biển. Tổng giá trị kinh tế của hệ sinh thái biển bao gồm:

Giá trị sử dụng trực tiếp: bao gồm những nguyên, nhiên vật liệu thô có thể trao đổi mua bán và những dịch vụ có thể khai thác trực tiếp, chẳng hạn như giải trí, du lịch, thủy hải sản , nhiên liệu, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ....

Giá trị sử dụng gián tiếp: dịch vụ công cộng, các chức năng tự nhiên của hệ sinh thái biển nhằm duy trì và bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên, con người như bảo vệ bờ biển, giảm thiểu thiết hại do thiên tai, hấp thụ cacbon và cung cấp môi trường sinh sản và môi trường sống cho các loại sinh vật biển, loài chim, động vật có vú...

Giá trị nhiệm ý: đây là phần giá trị nhằm duy trì hệ sinh thái biển và thành phần loài để tương lai, các thế hệ sau có thể sử dụng.

Giá trị hiện hữu: giá trị nội tại của biển đối với con người, con người có thể trực tiếp sử dụng hoặc không, bao gồm những giá trị về văn hóa, lịch sử, khoa học, thẩm mỹ ...

4, Chi phí để bảo tồn hệ sinh thái biển:

Đây là bước thứ hai trong việc phân tích kinh tế trong bảo tồn kinh tế biển.

Từ các bước trên chúng ta đã có thề biết được lợi ích kinh tế từ việc bảo tồn sinh thái biển, tuy nhiên viêc bảo tồn không phải là miễn phí. Khu bảo tồn biển cũng

14

như những doanh nghiệp tư nhân, những công ty. Do đó chi phí là một thành phần quan trọng throng việc quản lí khu bảo tồn.

Tổng chi phí của khu bảo tồn biển:

Cũng như lợi ích kinh tế, các chi phí liên quan đến bảo tồn sin thái biển không được các nhà kinh tế, nhà hoạch định chính sách đánh giá một cách đầy đủ. Những chi phí thường được xác định chỉ là các khoản đầu tư trực tiếp và chi thường xuyên cho hoạt động của khu bảo tồn như thiết bị, cơ sở hạ tầng và nhân viên. Trên thực tế, ngoài những chi phí đó ra còn khoản chi phí khác như sự tác động của khu bảo tồn đến các hoạt động kinh tế khác như ngăn cản, can thiệp. Và đây là loại chi phí lớn hơn nhiều lần các chi phí quản lí trực tiếp khác, tuy nhiên lại thường xuyên bị bỏ qua.

Nhằm mục đích tránh thiếu xót khi tính chi phí cho quản lí khu bảo tồn biển, mhóm chúng tôi xin đưa ta khái niệm tổng chi phí kinh tế. Tổng chi phí kinh tế của khu bảo tồn biển là tổng của :

Chi phí quản lí: đây là khoản chi phí trực tiếp cho cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và nguồn nhân lực cần thiết để quản lí khu bảo tồn biển.

Chi phí cơ hội: việc bảo tồn hệ sinh thái biển sẽ cản trở hoạc ngan cản các hoạt động kinh tế khác, tức là sẽ đánh đổi một khoản thu nhập lợi nhuận từ những hoạt động kinh tế đó. Đồng thời có sự đánh đổi các nguồn tài nguyên tự nhiên và nguồn tài chính dùng để xây dựng và phát triển khu bảo tồn thay vì sử dụng cho hoạt động kinh tế khác thu lợi nhuận.

5, Đánh giá lợi ích kinh tế và chi phí

Bước thứ ba throng phân tích kinh tế là xác định lượng chi phí và lợi ích kinh tế gắn liền với khu bảo tồn biển thông qua các phương pháp định lượng, từ đó lựa chọn các phương pháp thích hợp nhất và thu thập những thông tin cần thiết để có thể đánh giá việc bảo tồn tài nguyên thủy sản.

5.1, Mục đích của việc xác định giá trị:

Mục đích cơ bản của việc xác định giá trị là xác định sở thích của người dân- xác định giá sẵn lòng trả hoặc chi phí cơ hội khi đánh đổi giữa việc khai thác các giá trị biển với việc bảo tồn hệ sinh thái biển.

Việc xác định giá trị sẽ cung cấp một phương tiện nhằm định lượng các chi phí, lợi ích kinh tế từ việc bảo vệ hệ sinh thái biển, những chi phí kinh tế phát sinh, những thiệt hại khi hệ sinh thái biển bị suy thoái. Xác định giá trị giúp chúng ta có cái nhìn cụ thể hơn về vấn đề, dự đoán được những tác động, kết quả của quyết định ảnh hưởng đến tình trạng của khu bảo tồn như thế nào?

15

Xác định chi phí, lợi ích của việc bảo tồn biền bằng thước đo tiền tệ trên cơ sở bình đẳng với các lĩnh vực khác của nền kinh tế. Đây là cơ sở quan trọng để sử dụng trong việc thực hiện thành lập và duy trì họat động của khu bảo tồn biển.

5.2, Kĩ thuật định lượng giá trị sử dụng trực tiếp

Dưới đây là bảng liệt kê những phương pháp có thể được sử dụng để định lượng những giá trị sử dụng trực tiếp trong việc thành lập khu bảo tồn biển. Mỗi sự lựa chọn và ứng dụng khác nhau giữa các kỹ thuật sẽ được xác định chủ yếu bởi tính chất của mỗi giá trị được xem xét, những thông tin thu thập được và mục tiêu tổng thể của việc xác định giá trị.

Kỹ thuật Ứng dụng

Phương pháp thị trường

Những hàng hóa thủy sản có thể mua, bán trực tiếp

Chuyển đổi giá trị Những hàng hóa thủy sản có giá trị tương đương những hàng hóa khác có thể mua bán

Đánh giá ngẫu nhiên

Những sản phẩm hải sản được nhận thức rõ ràng về giá trị

Chi phí du hành Du lịch biển và giải trí

5.2.1, Phương pháp thị trường và những hạn chế:

Đây là cách đơn giản nhất. Theo phương pháp này, việc tìm kiếm của hàng hóa biển là nhìn vào giá cả thị trường của chúng- bằng giá trị trao đổi giữa người mua và người bán. Những giá trị đó sẽ phản ánh giá trị mà người mua sẵn lòng trả cho hàng hóa biển, các giá trị mà họ gán cho hàng hóa biển.

Thu thập dữ liệu về giá cả thị trường- giá buôn bán là một cách thường sử dụng để định lượng giá trị của sản phẩm biển có thể dễ dàng mua bán như cá, sò, ốc, chi phí khách sạn, phí các dịch vụ du lịch giải trí.... Phương pháp này cũng có thể sử dụng để định lượng giá trị các sản phẩm biển được sử dụng throng hộ gia đình- miễn là có thị trường.

Mặc dù phương pháp thị trường là một cách hữu ích để định lượng những giá trị kinh tế , nhưng rất khó để áp dụng đối với giá trị biển. Một vấn đề lớn là không phải tất cả các giá trị của biển đều có thể tham gia thị trường- ví dụ như những người có thể chỉ sử dụng những giá trị của biển cho sinh hoạt, không tham gia vào thị trường. Trong các trường hợp khác, giá cả thị trường bị méo mó đi vì thuế, trợ cấp, độc quyền hoặc các biện pháp can thiệp khác của chính phủ... những tác nhân đó khiến cho giá cả thị trường không phản ánh đúng giá trị của giá trị kinh tế biển. Để khác phục những nhược điểm trên, ta có thể sử dụng phương pháp xác định chi phí thay thế.

16

5.2.2, Phương pháp chuyển đổi giá trị:

Ngay cả khi các sản phẩm biển không tham gia vào thị trường, thì nó cũng có những hàng hóa có gia trị tương đương được trao đổi trên trị trường. Ví dụ, nếu cá không được trao đổi thì ta có thể sử dụng những thực phẩm có sẵn trên thị trường có khả năng đáp ứng lượng chất dinh dưỡng tương đương với loại cá đó....

Giá các hàng hóa thay thế những sản phẩm biển không có sẵn trên thị trường cần có chi phí để mua là tốt nhất. Các hàng hóa thay thế có thể được sử dụng nhu đại diện cho các giá trị những sản phẩm biển bởi vì chúng phản ánh số tiền biểu thị những giá trị của các sản phẩm biển.

5.2.3, Đánh giá ngẫu nhiên:

Ngay cả khi hàng hóa biển không được bán trên thị trường, người ta vẫn có thể đặt một giá trị trên chúng. Giá trị này có thể đồng thời phản ánh các thuộc tính khác nhau của các nguồn tài nguyên biển và các hệ sinh thái bao gồm cả giá trị kinh tế của chúng, ý nghĩa xã hội và truyền thống. Phương pháp xác định giá trị bằng phương pháp đánh giá ngẫu nhiên là một trong những kĩ thuật sử dụng rộng rãi với mục đích là định lượng các lợi ích của môu trường, kể cả khi giá trị đó không được trao đổi trên thị trường hoặc những giá trị có kết hợp nhiều thành phần.

Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên không dựa trên giá trị thị trường quan sát được, thay vào đó để xác định giá trị, người nghiên cứu sẽ thực hiện những cuộc phỏng vấn, khảo sát ý kiến của nhiều người. Trước hết họ sẽ thiết lập một kịch bản giả định rằng các sản phẩm có thể mua hoặc bán, sau đó sẽ điều tra thăm dò có bao nhiêu người sẵm sàng trả tiền để sử dụng hoặc tiêu thụ, hoặc làm thế nào bồi thường những thiệt hại,... trong các tình huống trên họ sẽ chấp nhận trao đổi để sử dụng sản phẩm biển. Có thể đặt những câu hỏi như “bạn sẽ sẵn sàng trả bao nhiêu tiền để có giấy phép thu nhặt vỏ ốc trên bờ biển”, “bạn sẵn sàng trả bao nhiêu tiền để tham quan những công viên hải dương” hoặc “nếu các rạn san hô bị xuống cấp trầm trọng, bạn sẵn sàng bỏ ra bao nhiêu tiền để phục hồi lại rạn san hô”...Từ những số liệu trên ta có thể sử dụng các phương pháp kinh tế lượng,... để phân tích vấn đề.

Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên là một cách đặc biệt của định giá các giá trị của biển kể cả khi không tham gia vao thị trường mua bán trực tiếp, hoặc có ảnh hưởng mạnh mẽ đến truyền thống, văn hóa...

5.2.4, Chi phí du hành:

Hệ sinh thái biển có một giá trị rất cao cho du lịch, các hoạt động vui chơi giải trí như bơi, lặn.... Ngay cả khi mọi người không phải trả chi phí nào để sử dụng hệ sinh thái biển nhưng họ cũng phải tốn chi phí về thời gian, tiền bạc để đến đây du lịch, giải trí.

17

Phương pháp chi phí du hành sẽ xác định giátrị tính toán các chi phí phát sinh trong quá trình di chuyển và sử dụng hệ sinh thái biển – ví dụ như tiền xăng dầu, chỗ ở,.... Sau đó sẽ xây dựng được một hàm số thể hiện mối liên hệ giữa số lần đi du lịch và chi phí du lịch, từ hàm số này có thể tìm được giá trị thặng dư- mức chênh lệch giữa giá trị nhận được từ hệ sinh thái biển và những chi phí du lịch đã bỏ ra.

5.3, Kĩ thuật để định lượng giá trị sử dụng gián tiếp:

Dưới đây là bảng liệt kê những phương pháp có thể được sử dụng để định lượng những giá trị sử dụng gián tiếp trong việc thành lập khu bảo tồn biển. Mỗi sự lựa chọn và ứng dụng khác nhau giữa các kỹ thuật sẽ được xác định chủ yếu bởi tính chất của mỗi giá trị được xem xét, những thông tin thu thập được và mục tiêu tổng thể của việc xác định giá trị.

Kĩ thuật Ứng dụng

Giá thị trường và những chế độ ưu đãi

Dịch vụ biển có thể được mua bán trực tiếp, có những sản phẩm thay thế được bán trên thị trường, hoặc có một giá trị kinh tế được công nhận rõ ràng.

Chi phí thay thế Những dịch vụ hàng hải có thể được thay thế bởi những hàng hóa khác

Mức ảnh hưởng năng suất

Dịch vụ hàng hải có liên quan chặt chẽ đến những hoạt động khác.

Chi phí nhằm tránh hoặc ngăn ngừa những thiệt hại

Giá trị biển có khả năng bảo vệ sự sống của con người cũng như các hoạt động kinh tế.

5.3.1, Giá thị trường và những ưu đãi:

Một số kỹ thuật mô tả sử dụng giá thị trường hoặc sở thích đã nêu ở phần giá trị sử dụng trực tiếp có thể áp dụng được cho giá trị sử dụng gián tiếp của hệ sinh thái biển và ven biển. Tuy nhiên giá trị sử dụng gián tiếp phải được dựa vào sự tồn tại thị trường của dịch vụ hàng hải đó hoặc có những hàng hóa hàng hải thay thế có giá trị tương đương đã được chứng minh, kiểm định.

Bởi vì tác động gián tiếp của giá trị sử dụng gián tiếp của hệ sinh thái biển thường không có thị trường và thực tế giá trị này có tác động đến lợi ích kinh tế trên phạm vi rất rộng. Vì vậy cần thiết phải có những phương pháp khác để định lượng giá trị sử dụng không trực tiếp của hệ sinh thái biển.

5.3.2, Chi phí thay thế:

Trong trường hợp không thể áp dụng phương pháp thị trường, giá trị sử dụng không trực tiếp có thể được định lượng bằng phương pháp chi phí thay thế- ví dụ như chức năng bảo vệ bờ biển có thể được thay thế một phần bằng việc xây dựng đê dọc

18

bờ biển và các rào cản khác, chi phí thay thế: xây dựng những công trình nhân tạo, công nghệ sẽ là đại diện cho giá trị sử dụng gián tiếp

5.3.3, Mức ảnh hưởng năng suất

Các giá trị sử dụng gián tiếp của hệ sinh thái biển đóng vai trò quan trọng throng việc hỗ trợ các hoạt động kinh tế khác, ví dụ như rừng ngập mặn là nơi cung cấp môi trường sống cho việc phát triển giống thủy hải sản, hỗ trợ cho sản xuất thủy hải sản. Sự thay đổi của chất lượng hệ sinh thái biển có thể nhìn thấy rõ ở trong việc thay đổi giá trị hàng hóa, những chi phí phát sinh của các hoạt động kinh tế liên quan đến hệ sinh thái biển. Từ những ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế đó đã phản ánh sự đóng góp gián tiếp của hệ sinh thải biển đến chất lượng thành phẩm của các hoạt động kinh tế.

5.3.4, Chi phí nhằm tránh hoặc ngăn ngừa những thiệt hại

Giá trị sử dụng gián tiếp cũng tạo ra những lợi ích kinh tế trên phương diện làm giảm thiểu những chi phí do thiệt hại của thiên tai, lũ lụt mang lại hoặc trường hợp tình trạng thất nghiệp do không thể đánh bắt cá.... Việc tính toán những thiệt hại do thiên tai gây ra như nhà cửa, đường xá, các của cải vật chất khác bị tàn phá, hoặ những gánh nặng kinh tế khi thất nghiệp gia tăng,... trong trường hợp hệ sinh thái biển bị suy thoái nghiêm trọng, là một phương pháp để xác định giá trị sử dụng gián tiếp của hệ sinh thái biển.

Ngoài ra, giá trị sử dụng gián tiếp của hệ sinh thái thủy hải sản còn được xác định thông qua chi phí để xây dựng những hệ thống nhân tạo để giảm thiểu nhũng chi phí phát sinh từ việc suy thoái hệ sinh thái biển, ví dụ như đắp đê, nhân giống nuôi trồng thủy sản,... những chi phí đó sẽ đại diện cho giá trị sử dụng gián tiếp của hệ sinh thái biển.

5.4 Kỹ thuật định lượng giá trị tồn tại của hệ sinh thái biển:

Việc định lượng giá trị tồn tại của hệ sinh thái biển là vô cùng khó khăn, bởi lẽ giá trị này thì không được mang ra trao đổi mua bán như những hàng hóa khác. Thông thường, để định lượng giá trị này, các nhà nghiên cứu thường tính toán thông qua những phương tiện gián tiếp hoặc quan sát số tiền mà mọi người sẵn lòng trả để thực hiện bảo tồn biển. Cả hai phương pháp này khá là khó khăn và tốn kém để thực hiện. Vì vậy, mặc dù có tầm quan trọng và có giá trị về ý nghĩa kinh tế, những việc định lượng giá trị tồn tại của hệ sinh thái biền vẫn còn nhiều trở ngại.

5.5, Kĩ thuật lượng hóa chi phí cho việc bảo vệ hệ sinh thái biển:

Kĩ thuật Áp dụng

Giá thị trường Chi phí quản lí

Năng suất sản xuất Chi phí cơ hội, chi phí khác

19

hàng hóa

Giá thị trường và năng suất sản xuất hàng hóa là cơ sở tốt để áp dụng trong việc đánh giá các chi phí liên quan trọng với các khu bảo tồn biển.

5.5.1 Quản lý chi phí

Các chi phí trực tiếp của khu bảo tồn biển có thể được tính bằng cách xác định lao động, thiết bị, cơ sở hạ tầng, phương tiện vận tải và đầu tư và chi thường xuyên cần thiết cho quản lý khu bảo tồn. Trong hầu hết các trường hợp này tất cả có thể được xác địng bằng giá cả thị trường.

5.5.2 Chi phí cơ hộiHai chi phí có mối quan hệ mật thiết throng hoạt động của khu bảo tồn là thu

nhập và chi phí hoạt động. Trong chi phí hoạt động bao gồm cả những thiệt hại phát sinh do việc giảm bớt các hoạt đông kinh tế khai thác tài nguyên không bền vững trong khu vực bảo tồn.Ta có thể xác định chi phí cơ hội của việc bảo tồn hệ sinh thái biển thay vì thực hiện các hoạt động kinh tế thông qua tính tóan năng suất sản xuất.

5.6 Giới hạn trong việc xác định các giá trị:Định giá là một công cụ hữu ích để quản lí các khu bảo tồn biển, bởi lẽ vịc định

giá đã làm nổi bật các chi phí, lợi ích mà throng quá khứ các nhà quy hoạch và hoạch định chính sách thường bỏ qua. Mặc dù vậy nhưng các phương pháp xác định giá cả vẫn còn nhiều nhược điểm. Có một số vấn đề chúng ta chưa giải thích được, buộc lòng khi thực hiện cần phải mặc định những vấn đề đó khi thực hiện định giá:

Giá trị của hệ sinh thái biển thông thường chỉ được xác định một phần với những giá trị cần thuyết. Hầu hết việc định lượng lợi ích kinh tế của hàng hóa và dịch vụ thủy sản chỉ tập trung vào những giá trị của hệ sinh thái biển được lựa chọn. Trong khi đó, hệ sinh thái biển cần được ước tính tổng tất cả các giá trị kinh tế của hệ sinh thái biển.

Giá trị thực tế của hệ sinh thái biển vẫn còn nhiều hạn chế. Giá trị hiếm khi là giá trị “thực” và thường không tồn tại dưới hình thức giá cả và thu nhập. Thay vì giá trị được xác định bởi một con số cụ thể, thì hầu hết các giá trị này chỉ mang khoảng ước tính nhằm định hướng, sử dụng throng quy hoạch, quyết định và chính sách. Giá trị này là một cơ sở quan trọng để làm rõ các giả định, giả thuyết.

Giá trị của khu bảo tồn biển được phân phối không đồng đều giữa con người và theo thời gian. Hầu hết các kĩ thuật đánh giá không tính đến sự khác biệt và biến đổi trên. Ta có thể thấy rằng những người khác nhau có nhận thức khác nhau về giá trị của nguồn tài nguyên biển và các hễ sinh thái này có sự khác nhau giữa các thời điểm khác nhau. Việc xác định giá trị kinh tế thường dựa trên quan niệm của một nhóm người và giá trị được xác định tại một thời điểm cụ thể. Do đó giá trị ở đây chưa chắc đã là giá trị tổng quát.

Việc mất các nguồn tài nguyên biển và hệ sinh thái có thể có tác động lâu dài thậm chí là vĩnh viễn, ví dụ như ảnh hưởng đến đời sống con người, nếu hệ sinh thái biển bi phá vỡ thì con người sẽ mất đi nguồn nguyên liệu cho sản xuất và các

20

hoạt động kinh tế khác như du lịch..., gây tuyệt chủng các sinh vật biển. Chúng ta khó có thể xác định một cách đẩy đủ những thiệt hại khi hệ sinh thái biển bị suy thoái, liệu rằng một loài sinh vật bị tuyệt chủng hoặc môi trường sống của các loài sinh vật bị mất đi thì nó có ảnh hưởng như thế nào đối với các loài sinh vật biển, tương lai con người sẽ nhận hậu quả gì, chúng ta khó có thể biết được bức tranh toàn cảnh của viễn cảnh trên chính xác sẽ như thế nào? Từ đây, chúng ta nhận thấy rằng, việc định lượng hoặc phản ánh tác động của suy thoái hệ sinh thái biển vào trong giá trị kinh tế là một việc vô cùng khó khăn.

Một số lợi ích biển thường không được định lượng và đảm bảo vì dữ liệu khoa học, kĩ thuật hoặc kinh tế cần thiết thì không có sẵn. Ví dụ như, nếu xét khía cạnh giá trị biển đối với cuộc sống con người, hay ý nghĩa đối với tôn giáo, văn hóa, những mối quan hệ giữa lợi ích của hệ sin thái biển đối với những phạm trù đạo đức.. Ở đây chúng ta khó xác định được giá trị của kinh tế biển.

6. Phân tích việc phân phối lợi nhuận và chi phí, nhu cầu tài chính và các khoản ưu đãi:

Bước thứ 4, chúng ta sẽ xác định được các chi phí và lợi ích tích lũy của khu bảo tồn biển sẽ được phân phối như thế nào. Qua đó có thể thấy được tình hình hoạt động của khu bảo tồn, xác định được lượng ưu đãi,hỗ trợ tài chính sẽ sử dụng vào đâu để có hiệu quả cao. Ngoài ra còn giúp cho việc xác định lượng tài chính sử dụng cho công tác quản lí khu bảo tồn.

6.1 Mục đích của việc phân tích sự phân phối lợi nhuận và chi phí:

Chúng ta có thể thấy: hoạt động thuộc các nhóm khác nhau giữa các bên liên quan đến khu bảo tồn biển đều có sự đóng góp khác nhau vào việc bảo vệ hệ sinh thái biển được bảo tồn. Vì vẫy, có sự phân phối khơng đồng đều giữa những nhóm này- giữa cơ quan tài nguyên môi trường, ngư dân, chủ khách sạn,.... Mục đích của việc phân tích sự phân phối lợi nhuận và chi phí nhằm đánh giá cái lợi, cái hại từ khi có khu bảo tồn biển. Điều này cung cấp thông tin quan trọng về sự cần thiết của khu bảo tồn hay không và xác định được mục đích trọng việc thực hiện các chính sách kinh tế và xác định cơ chế tài chính phù hợp trong việc quản lí khu bảo tồn biển.

Sự phân bố không công bằng giữa lợi ích và chi phí cho các chủ thể liên quan sẽ gây ra nhiều tác động tiêu cực ảnh hưởng đến hoạt động của khu bảo tồn. Ví dụ, khi thành lập các khu bảo tồn thì cơ quan quản lí khu bảo tồn cùng với chính quyền địa phương sẽ ngăn chặn hoặc hạn chế việc đánh bắt, khai thác các tài nguyên hệ sinh thái biển của các ngư dân sống gần các khu bảo tồn mà không hỗ trợ giúp đỡ họ trong việc tìm kiếm việc làm mới, lúc này các ngư dân sẽ phản đối việc thành lập khu bảo tồn..

6.2, Những thiệt hại trong việc thành lập các khu bảo tồn biển và sự cần thiết của các chính sách ưu đãi:

Sự tồn tại của khu bảo tồn biển sẽ dẫn đến những thiệt hại kinh tế cho khu vực dân cư gần khu bảo tồn. Ví dụ như những ngư dân phải đánh bắt cá ở khu vực khác xa hơn hoặc bị hạn chế đánh bắt ở khu vực bảo tồn, lúc này chi phí mà họ bỏ ra có thể

21

lớn hơn nguồn thu nhập, lợi nhuận mà họ nhận được. Vì vậy, họ sẽ có ít động lực trong việc hỗ trợ bảo tồn biển vì nó làm cho lợi ích kinh tế của họ bị giảm xuống. Và nếu họ thật sự muốn bảo tồn thì tài chính của họ chũng không cho phép. Vì vậy, về lâu dài sự tồn tại khu bảo tồng cũng không bền vững. Vì vậy cần thiết phải có các chính sách ưu đãi đối với những nhóm người bị thiệt hại từ việc thành lập khu bảo tồn biển- các ngư dân địa phương, những người khai thác các nguồn tài nguyên khác của biển.

Mô hình xác định chính sách ưu đãi kinh tế:

Trong việc xác định chính sách ưu đãi kinh tế, trước hết chúng ta cần xác định ai là người bị thiệt hại- người có lợi ích kinh tế nhỏ hơn chi phí bảo tồn. Tiếp theo chúng ta cần phải xác định loại chi phí mà người đó phải gánh chịu, đâu là chi phí chính gây thiệt hại và xác định giá trị của lượng thiệt hại. Khi đã xác định nguồn gốc và lượng thiệt hại chúng ta đi đến biện pháp khắc phục. Chúng ta sẽ xác định lợi ích nào cần thiết để bù đắp khỏang chi phí chính gây thiệt hại, và giá trị lợi ích đó là bao nhiêu để bù đắp chi phí. Từ phân tích trên ta sẽ xác định được chúng ta cần hỗ trợ trên khía cạnh nào, lĩnh vực nào, và tính toán lượng cần thiết để hỗ trợ người chịu thiệt hại.

6.3, Lợi nhuận khai thác từ khu bảo tồn biển và nguồn tăng thêm tài chính:

Tồn tại những nhóm người được hưởng lợi ích từ việc bảo tồn biển chỉ chịu chi phí thấp hoặc không chịu chi phí nào-là những người có quyền sử dụng nguồn tài nguyên biển và thu lợi từ những hoạt động đó và những hoạt động đó có thể gây ô nhiễm môi trường nhưng họ không phải chịu toàn bộ khoản chi phí kinh tế do mình gây ra. Vì họ không chịu những chi phí môi trường liên quan đến việc sử dụng tài

22

những người chịu thiệt hại

giá trị lượng thiệt hại= chi phí - lợi ích

giá trị lợi ích cần tạo ra để bù đắp chi phí

các loại chi phí phải chịu

lợi ích nào cần thiết để bù đắp chi phí

nguyên thủy sản, vì vậy việc bảo tồn sinh thái biển làm điều kiện để họ gia tăng khai thác, thậm chí là khai thác quá mức nguồn tài nguyên thủy hải sản. Đây là cơ sở lí luận để xác định những thiệt hại đối với hệ sinh thái biển và lợi ích kinh tế mà nhóm này- cho chủ khách sạn, các nhà khai thác tàu du lịch, du khách vui chơi giải trí hoặc ngành công nghiệp gây ô nhiễm môi trường biển. Trên cơ sở phân tích giá trị để tính chi phí sử dụng hoặc các mức phạt đối với họ. Nguồn thu này sẽ sử dụng trong việc hỗ trợ hoạt động trong công tác bảo vệ hệ sinh thái biển.

6.4, Xác định nhu cầu và sự cần thiết của việc phân phối chi phí và lợi ích:

Việc phân tích sự phân phối chi phí và lợi ích của khu bảo tồn biển thông qua việc xác định những lợi ích và thiệt hại, định lượng những giá trị trên, từ đó xác định rõ về nhu cầu và lượng tài chính cần thiết, cũng như các chính sách ưu đãi để duy trì hoạt động của khu bảo tồn.

7. Tích hợp các biện pháp kinh tế vào việc quản lí khu bảo tồn:

Bước cuối cùng trong việc phân tích kinh tế là xác định các công cụ và biện pháp thực tế có thể sử dụng nhằm sử dụng có hiệu quả nguồn tài chính và cung cấp các ưu đãi cho việc bảo tồn hệ sinh thái biển. Tích hợp các công cụ kinh tế vào thành lập và quản lí hoạt động của khu bảo tồn biển.

7.1,Mục đích của biện pháp kinh tế:

Các công cụ kinh tế và cá biện pháp có thể đưa vào việc quản lí khu bảo tồn biển. Mục đích là từ các phân tích kinh tế làm cơ sở để đề ra những biện pháp thiết thực nhằm khắc phục hậu quả do các hoạt động kinh tế khác gây ra đối với hệ sinh thái biển. Để đảm bảo rằng công tác quản lí các khu vực bảo tồn biển là công bằng,hiệu quả và bền vững về mặt kinh tế và nhằm củng cố, khẳng định phương hướng quản lí khu bảo tồn biển của ban lãnh đạo là hợp lí. Biện pháp kinh tế về cơ bản hoạt động trong ba lĩnh vực:

Để đảm bảo lợi ích hữu hình tích lũy cho nhóm người chịu trực tiếp hoặc gián tiếp các chi phí liên quá đến các khu bảo tồn biển, do đó tạo động lực kinh tế để mọi người tích cực tham gia bảo tồn.

Xác định mức xử phạt đối với những người dân thực hiện các hoạt động kinh tế gây suy thoái hệ sinh thái thủy sản. Việc xử phạt này sẽ giảm bớt các hoạt động kinh tế gây suy thoái hệ sinh thái biển và tạo thêm nguồn thu cho việc bảo tồn biển.

Xác định một mức quỹ tiền phạt hợp lý từ các nhóm người được hưởng lợi ích từ khu vực bảo tồn biển mà chỉ chi với mức phí thấp hoặc không chi ra chi phí nào. Nguồn thu này sẽ dùng trong việc cải tạo, phục hồi hệ sinh thái biển.

7.2, Các biện pháp khuyến khich kinh tế cho khu bảo tồn biển:

23

Chúng ta có thể sử dụng các biện pháp kinh tế khuyến khích để đảm bảo rằng mọi người tham gia vào bảo tồn có thể nhận được các lợi ích kinh tế tương xứng với chi phí mà họ đã bỏ ra, từ đó tạo động lực để họ tham gia bảo tồn.

7.2.1, Quyền sở hữu:

Thực tế thì quyền sở hữu có liên quan đến nhiều thành phần: người hỗ trợ vốn cho khu bảo tồn, người quan tâm hoặc người làm trong khu bảo tồn. Về lâu dài nếu con người không có những đóng góp thường xuyên thì dẫn đến sự suy thoái hệ sinh thái biển

7.2.2, Sử dụng tài nguyên

Việc cho phép sử dụng tài nguyên có mức độ có thể tạo ra động lực mạnh mẽ cho việc bảo vệ khu bảo tồn, bằng cách cung cấp nguồn lực tài chính cho việc bảo tồn tài nguyên biển và đảm bảo việc thành lập và duy trì hoạt động của khu bảo tồn sẽ mang lại cho họ những lợi ích kinh tế. Biện pháp này sẽ hỗ trợ các hoạt động sử dụng nguồn tài nguyên trên cơ sơ bền vững, không gây ra những tổn hại đến môi trường biển hoặc tạo ra các hình thức sử dụng tài nguyên mới nhằm thay thế, bù đắp những thiệt hại khi không còn tiếp tục các hoạt động kinh tế gây suy thoái môi trường biển trước kia, bao gồm các hoạt động tiêu hao hoặc không tiêu hao nguồn tài nguyên biển như du lịch, khai thác và chế biến...

7.2.3 Phát triển và cải thiện thị trườngPhát triển thị trường mới cho các sản phẩm biển, và cải thiện những hoạt động

kinh tế hiện có, cả hai đều cung cấp một phương tiện nâng cao giá trị tổng thể đã đạt được từ khu bảo tồn và tăng giá trị gia tăng các hoạt động khác như là một sự đền bù cho các hoạt động hàng hải bị hạn chế hoặc nghiêm cấm khi có khu bảo tồn.

7.2.4 tài chính và công cụ tài chínhCông cụ tài chính và tài chính đều cung cấp một phương tiện channeling và

phân phối doanh thu tăng từ các khu vực bảo tồn biển. Mục tiêu của họ làm cho quỹ sẵn có. Các nhóm người chịu các chi phí liên quan với các khu vực bảo tồn biển. tài chính cụ bao gồm một loạt các trợ cấp và các loại thuế khác ví dụ để khuyến khích đầu tư công nghệ và quy trình sản xuất mà không gây tổn hại môi trường biển, hoặcphát triển các hoạt động sử dụng bền vững tài nguyên biển. Các hình thức khác nhau của các khoản vay, trợ cấp và các quỹ có thể được thực hiện như công cụ tài chính để hỗ trợ bảo tồn biển, cả hai để hỗ trợ trực tiếp sử dụng bền vững và bảo tồn biển cũng như khuyến khích sự phát triển của hoạt động sản xuất và tiêu dùng thay thế chonhững thiệt hại môi trường biển.

7,3 . Nguồn tài chính của khu bảo tồn biển

Khu bảo tồn biển truyền thống chủ yếu dựa vào ba nguồn tài chính: doanh thu du lịch, tiền trợ cấp chính phủ trung ương và tài trợ các nhà tài trợ. Tất cả các nguồn cung cấp tài chính là một phương tiện quan trọng đối với khu bảo tồn biển, nhưng

24

thường không đầy đủ hoặc bền vững - cả hai nguồn là nhà tài trợ và ngân sách của chính phủ là vô cùng hạn chế và thường bị cạnh tranh từ các ngành có nhu cầu đầu tư khác, du lịch không phải là luôn luôn là một lựa chọn khả thi cho khu bảo tồn biển và khó dự đoán các biến động trong tương lai. Vì vậy cần đưa ra các hình thức khác để nâng cao tài chính cho các khu vực bảo tồn biển có khả năng bổ sung hoặc thay thế các cơ chế tài trợ thông thường, đảm bảo tính bền vững, an toàn. Tất cả các biện pháp đề ra phải khuyến khích sử dụng bền vững và bảo tồn hệ sinh thái biển, không khuyến khích hoạt động kinh tế thiệt hại môi trường biển để tạo quỹ quản lý khu bảo tồn.

7.3.1 Phí, lệ phí và các thị trường

Trong trường hợp hàng hóa và dịch vụ hàng hải đang được sử dụng miễn phí hoặc với chi phí thấp, lệ phí có thể là thành lập để sử dụng hàng hóa và dịch vụ hàng hải và phí này sẽ sử dụng để tăng nguồn thu phục vụ cho bảo tồn hệ sinh thái biển. Cũng như việc hình thành hoặc nâng cao chi phí, giá và thuế đối với việc sử dụng nguồn tài nguyên biển này, có thể kéo theo việc phát triển thị trường mới - chẳng hạn như đối với các chức năng hệ sinh thái biển hoặc các loại sản phẩm biển mới và hoạt động giải trí có thể áp dụng các hình thức kinh doanh mới - ví dụ bằng cách phát hành giấy phép nhượng quyền thương mại và nhượng quyền phân bổ hạn có thể chuyển nhượng .

7.3.2 Trái phiếu và tiền đặt cọc

Trái phiếu và tiền đặt cọc là một hình thức đặc biệt của cơ sở thị trường được nhắm mục tiêu đặc biệt đảm bảo rằng phát triển kinh tế không gây thiệt hại đến biển bảo vệ các khu vực. Chúng là những phụ phí của sản phẩm hàng hải dịch chuyển trách nhiệm cho các nhà sản xuất và người tiêu dùng cá nhân bằng cách thu phí trước, khoản phí này như là một khoản đặt cọc đảm bảo cho khả năng hoạt động kinh tế không gây thiệt hại cho các khu bảo tồn biển - ví dụ vận chuyển, hoạt động lặn biển hoặc phát triển ven biển

7.3.3 Khuyến khích đầu tư tư nhân và các khoản đóng góp

Khu vực kinh tế tư nhân có thể được khuyến khích đầu tư, hoặc hướng tới đóng góp các chi phí cho các khu bảo tồn biển,bao gồm cả tư nhân trong và ngoài nước . Điều này có thể không chỉ tạo ra nguồn tài chính, nó có thể làm tăng sự tham gia của công đồng trong việc bảo tồn biển. Để khu vực tư nhân tham gia vào khu vực bảo tồn biển thì khu bảo tồn phải trở thành một lĩnh vực có cơ hội đầu tư hấp dẫn và dễ tiếp cận. Việc hỗ trợ cung cấp tín dụng và phát triển quyền sở hữu tư nhân, nhượng quyền thương mại và các nhượng quyền trong các khu vực biển và các nguồn tài nguyên khác có thể khuyến khích đầu tư. Các khu vực tư nhân cũng có thể được khuyến khích đóng góp từ thin hoặc tự nguyện đóng góp đối với các chi phí quản lí các khu bảo tồn biển, đặc biệt là nơi họ có đóng góp tài chính trực tiếp hoặc quan tâm đến hệ sinh thái

25

bảo tồn biển. Đóng góp này có thể được thu hút bởi một loạt các cơ chế như cho phép quảng cáo và tài trợ giao dịch, hoặc cung cấp cứu trợ thuế đóng góp.

7,4, Đảm bảo rẳng quyền lợi và cách thức phân phối chi phí là thích hợp và bền vững

Xác định các biện pháp kinh tế cho các khu vực bảo tồn biển và thực hiện chúng trong thực tế là hai việc rất khác nhau. Không phải tất cả các biện pháp tài chính và ưu đãi trong lí thuyết có thể áp dụng đầy đủ, vì vậy đặt ra yêu cầu phải sửa đổi để phù hợp với thực tế sinh thái, thể chế, đặc điểm kinh tế - xã hội và văn hóa đối với từng khu bảo tồn biển. Lựa chọn biện pháp kinh tế thích hợp nhất và bền vững, và tích hợp chúng vào quản lý khu bảo tồn biển luôn luôn đòi hỏi phải xem xét thêm một số vấn đề và các yếu tố, bao gồm:❖ biện pháp kinh tế phải trên cơ sở chính trị, kinh tế và nhận được sự chấp nhận ở tất cả các cấp trong các cơ quan bảo tồn biển, chính phủ, khu vực tư nhân và cộng đồng địa phương.

❖ Cần phải chú trọng trong việc xác định mục tiêu của các biện pháp kinh tế ở nhóm cụ thể.

Biện pháp kinh tế sẽ có tác động ít hoặc không có, trừ khi biện pháp kinh tế nhắm vào các nhóm người bị ảnh hưởng mạnh mẽ, hoặc những biện pháp kinh tế có khả năng gây ảnh hưởng, tình trạng và tính toàn vẹn của khu bảo tồn biển.❖ Trong quá trình cung cấp ưu đãi cho bảo tồn biển thông qua chia sẻ cơ chế phân phối lợi ích, phải thận trọng trong việc xác định bản chất của vviệc cung cấp lợi ích. Nhiều nỗ lực phân phối lợi ích đã không thành công vì họ đã không đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của đối tượng cần hỗ trợ, hoặc không trực tiếp bù đắp cho các chi phí mà các khu bảo tồn biển phải chịu. ❖ Trong quá trình cung cấp tài chính cho bảo tồn biển thông qua việc phân phối chi phí, phải thận trọng trong việc xác định bản chất của chi phí được cung cấp. Trường hợp nhóm không thể đủ khả năng để đóng góp tiền mặt đối với khu vực được bảo vệ, chi phí và lệ phí không phải là một cách thực tế của việc chia sẻ chi phí của khu vực được bảo vệ quản lý. Cơ chế phân phối chi phí nên được linh hoạt và vững chắc dựa trên khả năng trả tiền của cộng đồng, và bao gồm việc cung cấp các khoản đóng góp bằng hiện vật cũng như thông qua thanh toán tiền mặt.

❖ Các biện pháp kinh tế cần phải có nỗ lực để giảm thiểu giao dịch, thực thi dễ dàng và chi phí tham gia thấp. Nó phải được thực hiện một cách dễ dàng, ít tốn kém cho tất cả cácnhóm tham gia phân phối lợi ích và chi phí, và cho các nhà quản lý khu bảo tồn. Bất kỳ biện pháp kinh tế mà là tốn kém hoặc khó khăn để

26

thực hiện hoặc thực thi - về thời gian tiền mặt, hoặc các nguồn lực khác - nguy cơ thất bại cao.

❖Biện pháp kinh tế cần nỗ lực để tránh việc tăng thụ thuộc bên ngoài và giảm chủ quyền địa phương, cộng đồng, quản lý khu bảo tồn và nước sở tại liên quan đến hệ sinh thái biển. Nó cần được dựa trên những xem xét về sự tồn tại một cách độc lập và bảo đảm tính bền vững trong quản lý khu bảo tồn biển.Các biện pháp kinh tế phải phù hợp và hỗ trợ việc thực hiện mục tiêu rộng lớn hơn so với mục tiêu của biện pháp kinh tế và các hoạt động quy định trong kế hoạch quản lý cho một khu vực bảo tồn biển. Mục tiêu chung của các biện pháp là để hỗ trợ quản lý khu bảo tồn biển, không mâu thuẫn hoặc xung đột với mục tiêu và phương pháp tiếp cận của nó.

III Các công cụ kinh tế ứng dụng ở Việt Nam và những thành tựu đã đạt được:

1. THUẾ TÀI NGUYÊN THỦY SẢNThuế tài nguyên là loại thuế thu vào hành vi khai thác tài nguyên thiên nhiên

của tổ chức, cá nhân. Hành vi khai thác tài nguyên thiên nhiên là sự kiện pháp lý làm phát sinh thuế tài nguyên (không phải hành vi sử dụng tài nguyên thiên nhiên).

 Tám nhóm đối tượng chịu thuế là: Khoáng sản kim loại; Khoáng sản không kim loại; Dầu thô; Khí thiên nhiên, khí than; Sản phẩm của rừng tự nhiên, gồm các loại động vật, thực vật và các loại sản phẩm khác của rừng tự nhiên; Nước thiên nhiên, gồm nước mặt và nước dưới đất. Trong đó còn có Thủy sản tự nhiên.

 Tài nguyên thủy sản là một loại tài sản công, không thuộc về cá nhân, mà là của chung, của cộng đồng. Do đó đã dẫn tới tình trạng khai thác tràn lan, khai thác theo kiểu “sống trọn ven ngày hôm nay là đủ-lo chi ngày mai, chuyện gì đến sẽ đến”. Đến nay, nước ta có đến 236 loài thủy sản bị đe dọa ở cấp độ khác nhau, trong đó có hơn 70 loài sinh vật biển đã bị liệt kê trong Sách đỏ Việt Nam. Thuế tài nguyên thủy sản được quy định nhằm góp phần thể hiện sự quản lý nhà nước đối với tài nguyên; bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả nguồn tài nguyên đồng thời góp phần bảo đảm nguồn thu ngân sách nhà nước cho các hoạt động chi nhằm tái tạo nguồn lợi thủy sản và bình ổn thị trường.

1.1,Đối tượng áp dụng thuế tài nguyên thủy sản

Người nộp thuế tài nguyên thủy sản là tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước khai thác thủy sản tự nhiên trong phạm vi lãnh thổ thuộc chủ quyền Việt Nam.

1.2,Thuế suất

27

Loại thủy sản tự nhiên Mức thuế suất

Ngọc trai, bào ngư, hải sâm 6-10%

Cá, tôm, mực,….. 1-5%

Số thu trung bình năm của thuế tài nguyên thủy sản là khoảng 12,9 tỉ đồng, chiếm 0.521% trong tổng số thu thuế tài nguyên nước ta. Thuế tài nguyên thủy sản sẽ được giữ lại Ngân sách địa phương tỉnh thành phố quãn lí tương tự như các loại thuế tài nguyên khác. Chỉ có thuế tài nguyên dầu mỏ là đưa về ngân sách chính phủ.

Tuy nhiên hiện nay việc khảo sát áp dụng thuế với tất cả các ngư dân là điều không thể. Nhiều ngư dân khai thác nhỏ lẽ, chủ yếu để mưu sinh qua ngày nên khó áp dụng thuế, giá xăng dầu tăng cao, nhiều ngư dân không đủ điều kiện đầu tư cho đánh bắt xa bờ quay về hoạt động ở vùng nước gần bờ. Trong khi đó, nguồn lợi thủy hải sản ven bờ đang ngày càng cạn kiệt, nhiều ngư dân vì lợi ích trước mắt nên nghĩ cách sử dụng phương tiện trái phép để khai thác được nhiều sản lượng hơn. Điều đáng quan tâm các trường hợp vi phạm quy định trong khai thác thủy hải sản chủ yếu là những hộ ngư dân nghèo. Đời sống còn bấp bênh, họ chưa lo được cho cuộc sống của họ thì làm sao bảo họ phải có ý thức môi trường, bảo vệ thủy sản, cuộc sống của họ còn nhiều bấp bênh thì làm sao bắt họ khai thác thủy sản bền vững được.

2.TRỢ CẤP KHAI THÁC THỦY SẢN XA BỜ2.1. Chính sách Thuế

Nhằm giảm bớt chi phí sản xuất, duy trì phát triển khai thác hải sản, cải thiện đời sống, tạo thêm thu nhập và tích lũy cho ngư dân, khuyến khích phát triển đội tàu xa bờ nhằm giảm áp lực khai thác ven bờ.  Năm 2005, Nhà nước đã bãi bỏ thuế khai thác tài nguyên và thuế thu nhập doanh nghiệp có tàu thuyền khai thác thủy sản, giảm 50% thuế trước bạ cho việc đóng mới, mua mới, thay máy cho tàu đánh cá xa bờ.

Chính sách miễn giảm 50% thuế trước bạ cho việc đóng mới, mua mới, thay máy mới cho tàu khai thác xa bờ là một chính sách rất tốt, tạo điều kiện cho ngư dân mạnh dạn phát triển đội tàu khai thác xa bờ. Trước năm 1997, đội tàu trên 90 cv khai thác xa bờ đều của các công ty quốc doanh đánh cá với khoảng vài trăm chiếc. Đến nay, cả nước có gần 25 nghìn tàu thuyền trên 90 cv khai thác xa bờ, trong đó, hầu hết là của tư nhân.

Bên cạnh, việc bãi bỏ chính sách thuế khai thác tài nguyên có một số hạn chế: Tạo nên sự bất bình đẳng giữa hoạt động khai thác nguồn tài nguyên thủy sản và các nguồn tài nguyên khác, giữa những người khai thác nhiều nguồn tài nguyên với những người khai thác ít nguồn tài nguyên hơn; Làm giảm nhận thức về trách nhiệm và nghĩa vụ của ngư dân khai thác thủy sản đối cộng đồng.

2.2. Hỗ trợ tín dụng ưu đãi đóng tàu khai thác xa bờXuất phát từ nguồn tài nguyên thuỷ sản ven bờ đã khai thác tới hạn, trong khi

tiềm năng nguồn lợi xa bờ chưa được khai thác, để bảo đảm phát triển nghề cá bền

28

vững, Nhà nước đã có chính sách hỗ trợ ngư dân vay tín dụng với lãi suất ưu đãi để đóng tàu công suất lớn hoạt động khai thác ở vùng xa bờ, nhằm giảm áp lực khai thác vùng ven bờ.

Hỗ trợ thực hiện từ năm 1997 - 2001 cho đối tượng là ngư dân hoặc công ty khai thác có kinh nghiệm, có kỹ năng chuyên môn và kiến thức quản lý hoạt động khai thác ở vùng biển xa bờ thuộc các tỉnh ven biển.

Tổng kinh phí hỗ trợ khoảng 1.300 tỷ đồng từ nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển với lãi suất ưu đãi. Hỗ trợ này áp dụng cho đóng tàu khai thác có lắp máy chính công suất từ 90 cv trở lên hoạt động ở vùng biển xa bờ, có đăng ký hành nghề tại địa phương hoặc có giấy phép hành nghề đánh bắt xa bờ do cơ quan bảo vệ nguồn lợi thủy sản cấp.

Thông qua chương trình này đã có 1.365 tàu khai thác xa bờ được đóng mới, góp phần chuyển dịch nghề nghiệp khai thác tại các ngư trường mới ở vùng xa bờ, từng bước giảm dần áp lực khai thác vùng ven bờ.

Đây là chủ trương đúng đắn nhằm từng bước ổn định khai thác ven bờ và đẩy mạnh khai thác xa bờ. Nhờ chính sách này, nhiều ngư dân có kinh nghiệm và năng lực đã mạnh dạn đầu tư, vay vốn với lãi suất thông thường để đóng tàu công suất lớn hơn, chuyển đổi kỹ thuật khai thác để nâng cao chất lượng sản phẩm và hiệu quả khai thác, tạo thêm nhiều việc làm, cải thiện đời sống, từng bước góp phần hiện đại hoá nghề khai thác hải sản.

Đến năm 2009, số tàu thuyền công suất trên 90 cv đã lên tới gần 25 nghìn chiếc. Đội tàu công suất lớn này đã đóng vai trò quan trọng trong hoạt động khai thác, là tiền đề để thực hiện giảm dần số lượng tàu thuyền nhỏ khai thác ven bờ, góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản vùng ven bờ đang bị khai thác quá mức. Ngoài ra, một số tàu còn tham gia khai thác hải sản hợp pháp tại vùng biển các nước trong khu vực hoặc tại vùng biển quốc tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực, vẫn còn một số hạn chế: Công tác đào tạo nguồn nhân lực cho khai thác hải sản xa bờ còn nhiều hạn chế dẫn đến thiếu nguồn lực lao động chất lượng cao để phát triển khai thác xa bờ. Chưa đầu tư thoả đáng cho nghiên cứu đánh giá nguồn lợi để cung cấp kịp thời thông tin dự báo ngư trường, nguồn lợi. Hạ tầng dịch vụ nghề cá xa bờ chưa đáp ứng được yêu cầu dẫn đến hiệu quả khai thác chưa cao. Hoạt động tuyên truyền và nhận thức của ngư dân về phát triển khai thác hải sản gắn với bảo vệ nguồn lợi còn chưa sâu rộng.

2.3. Đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng nghề cáĐể đẩy mạnh phát triển khai thác, nhất là khai thác xa bờ, từng bước hình thành

cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá, Nhà nước đã đầu tư nâng cấp cơ sở các cảng cá tạo hạ tầng dịch vụ cần thiết cho tàu cá hoạt động. Chính phủ cũng đầu tư xây dựng các khu neo đậu, tránh trú bão cho tàu thuyền nhằm đảm bảo an toàn sản xuất trên biển, hạn chế thiệt hại về người và của do thiên tai gây ra.

Hỗ trợ này được thực hiện hàng năm, từ cuối năm 1990 thông qua nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, vốn ODA, vốn vay khác. Các cảng cá được xây dựng tại nhiều tỉnh ven biển theo quy hoạch hệ thống cảng cá, chợ cá. Ngoài những bến cá ở dạng tự

29

nhiên, tại các tỉnh sẽ được đầu tư xây dựng mới hoặc nâng cấp các cảng cá, bến cá hiện tại. Các khu neo đậu, tránh trú bão được lựa chọn trên cơ sở điều kiện tự nhiên phù hợp với mục đích an toàn của tàu thuyền khi có bão.

Tính đến 2007, đã có 66 cảng cá với tổng chiều dài 6.028 m tại 27 tỉnh ven biển đã được đầu tư, nâng cấp đưa vào hoạt động và 16 khu neo đậu, tránh trú bão. Có 6 khu cấp vùng là Quảng Bình, Đà Nẵng, Bình Định, Khánh Hoà, Bình Thuận, Cà Mau và 9 khu cấp tỉnh là Hải Phòng, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Thuận được đưa vào sử dụng, có 10 khu đang được đầu tư xây dựng nhưng vẫn được đưa vào hoạt động, đảm bảo cho gần 12 nghìn  tàu cá neo đậu. 

Hệ thống cảng cá được xây dựng đã góp phần cải thiện hạ tầng cơ sở vùng ven biển. Ngư dân có nơi để bốc dỡ sản phẩm và tiếp nhận nhiên liệu, nhu yếu phẩm. Do vậy, họ giảm được thời gian ở bến, giảm tổn thất về chất lượng sản phẩm khai thác, bảo đảm vệ sinh, an toàn thực phẩm. Tại một số cảng cá còn có chợ cá đầu mối, góp phần thúc đẩy thương mại phát triển.

2.4. Hỗ trợ chi phí xăng dầu cho ngư dânNhững năm gần đây, giá xăng dầu thế giới và trong nước luôn biến động theo

chiều hướng tăng, có lúc tăng gần 100% từ 8.700đ/lít lên 16.200đ/lít. Ngư dân là những người bị ảnh hưởng nặng nề, nhất là nhóm tàu khai thác xa bờ. Năm 2008, có thời điểm 30 - 40% tàu thuyền khai thác hải sản phải nằm bờ do chi phí sản xuất, trong khi giá sản phẩm khai thác lại có xu hướng giảm. Để góp phần ổn định đời sống, an sinh xã hội, duy trì sự phát triển nghề khai thác hải sản, Chính phủ đã ban hành chính sách hỗ trợ một phần chi phí xăng dầu cho ngư dân tham gia khai thác trên biển.

Chính sách hỗ trợ thực hiện trong năm 2008 cho đối tượng là ngư dân sở hữu tàu khai thác hải sản hoặc tàu dịch vụ cho khai thác hải sản đi sản xuất trên biển thường xuyên liên tục, có nguồn thu nhập chính từ khai thác hải sản.

Tổng kinh phí hỗ trợ nhiên liệu hơn 1.600 tỷ đồng. Điều kiện để được hỗ trợ là ngư dân có tàu đánh bắt hải sản, tàu dịch vụ hoạt động từ 6 tháng trong một năm trở lên, đã hoàn thành thủ tục mua bảo hiểm thân tàu, bảo hiểm tai nạn thuyền viên, có đăng kiểm, đăng ký lưu hành phương tiện theo quy định, có giấy phép khai thác hải sản, có địa chỉ cư trú hợp pháp và được chính quyền địa phương xác nhận sau mỗi chuyến biển. Nhóm tàu công suất nhỏ hơn 40 cv hỗ trợ tối đa 20 triệu đồng/năm. Nhóm tàu 40 - < 90 cv hỗ trợ tối đa 24 triệu đồng/năm và nhóm tàu từ 90 cv trở lên hỗ trợ tối đa 30 triệu đồng/năm.

Mặc dù chỉ được hỗ trợ một phần chi phí xăng dầu chuyến biển, nhưng nhờ chính sách hỗ trợ này hầu hết ngư dân đã phấn khởi và tiếp tục đi biển. Hoạt động khai thác hải sản từng bước được khôi phục, số tàu khai thác nằm bờ đã giảm. Đời sống cư dân ven biển được cải thiện, tuy vẫn còn nhiều khó khăn.

Đây là loại hình hỗ trợ rủi ro cho người dân do biến động giá nhiên liệu nhằm duy trì hoạt động khai thác hải sản, ổn định đời sống kinh tế - xã hội và đảm bảo nguồn sinh kế của ngư dân ven biển. Thông qua hỗ trợ, cơ quan quản lý nghề cá đã nắm và quản lý được số tàu thuyền khai thác.

30

Mặc dù vậy, hỗ trợ này cũng bộc lộ một số hạn chế: Do chính sách được ban hành gấp để kịp thời hỗ trợ cho ngư dân ngay trong năm 2008 nhằm khôi phục sản xuất, nên còn nhiều điểm chưa phù hợp, chưa thực sự khuyến khích phát triển khai thác xa bờ; Nhóm tàu được hỗ trợ có giải công suất rộng, từ dưới 10 cv đến 1.000 cv. Trong khi mức độ tiêu hao nhiên liệu của tàu công suất lớn với tàu công suất nhỏ có sự chênh lệch rất lớn. Hỗ trợ chỉ chia theo ba mức như trên là không hợp lý, nhất là những nhóm tàu ở đầu và ở cuối của mỗi mức.

2.5. Hỗ trợ đóng mới, mua mới tàu và thay máy mớiVới mục tiêu thay đổi cơ cấu tàu thuyền khai thác ven bờ sang khai thác xa bờ,

thay đổi tàu sử dụng máy cũ tiêu hao nhiều nhiên liệu sang sử dụng máy mới tiêu hao ít nhiên liệu hơn, Chính phủ đã có chính sách hỗ trợ ngư dân đóng mới tàu cá xa bờ (trên 90 cv), thay máy mới cho tàu có công suất từ 40 - 90 cv trở lên.

Thời gian áp dụng từ năm 2008 - 2010. Mức hỗ trợ tàu đóng mới là 70 triệu đồng/năm và tàu thay máy mới là 18 triệu đồng/năm đối với tàu có công suất từ 90 cv trở lên và tàu có công suất từ 40 - 90 cv được hỗ trợ 10 triệu đồng/năm. Tàu cá đóng mới và thay máy mới trong năm 2008 được hỗ trợ 3 năm, nếu đóng và thay máy mới năm 2009 được hỗ trợ 2 năm và trong năm 2010 được hỗ trợ 1 năm. Kinh phí thực hiện năm 2008 là 88 triệu đồng.

Thực tế, giá thành đóng mới và thay máy mới quá cao so với mức hỗ trợ của Nhà nước. Trong khi đó, ngư dân lại thiếu vốn do phải chống trả các đợt tăng giá dầu trước đó, mặt khác các ngân hàng thương mại lại hạn chế đầu tư cho tàu khai thác hải sản nên ngư dân không tiếp cận được với chính sách hỗ trợ này.

2.6 Hỗ trợ bảo hiểm thân tàu và thuyền viênTrong thực tế, các chủ tàu rất ít tham gia mua bảo hiểm tai nạn thuyền viên do

lao động trên tàu thường không ổn định. Để đảm bảo quyền lợi và an toàn cho thuyền viên, lao động trên tàu, Nhà nước đã thực hiện chính sách hỗ trợ này.

Chính sách hỗ trợ này thực hiện từ 2008 - 2010. Mức hỗ trợ bảo hiểm thân tàu là 30% và bảo hiểm tai nạn thuyền viên là 100% so với mức giá bán bảo hiểm của các công ty bảo hiểm. Kinh phí hỗ trợ năm 2008 khoảng hơn 20 tỷ đồng.

Chính sách này được đông đảo ngư dân hưởng ứng. Năm 2008, đã có gần 17 nghìn tàu được hỗ trợ bảo hiểm thân tàu và trên 260 nghìn thuyền viên được hỗ trợ bảo hiểm tai nạn thuyền viên. Hỗ trợ kinh phí bảo hiểm có chi phí không lớn nhưng đã thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với hoạt động khai thác thủy sản, đối với đời sống của ngư dân. Chính sách này đã có tác động rất lớn về mặt tinh thần cho cộng đồng ngư dân.

Kết luận

Hơn 10 năm qua, ngành Thủy sản đã có sự tăng trưởng ổn định trên các lĩnh vực hoạt động của ngành. Với điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sự phát triển khai thác hải sản, Chính phủ và Bộ NN và PTNT đã xây dựng ban hành nhiều chính sách, kế hoạch để phát triển theo hướng tăng trưởng bền vững và tiến tới hội nhập quốc tế. Các chủ trương, chính sách, quyết định trong lĩnh vực khai thác hải sản đã tạo điều kiện tăng cường hiệu lực quản lý hoạt động khai thác, gắn phát triển khai thác hải sản

31

với bảo vệ nguồn lợi và môi trường biển, đảm bảo ổn định sinh kế và thu nhập cho cộng đồng dân cư ven biển, đồng thời phù hợp với các quy định quốc tế, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đã là thành viên chính thức của WTO.

Bên cạnh Luật Thủy sản, Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách phát triển khai thác hải sản, trong đó có các chính sách hỗ trợ. Các chính sách hỗ trợ nêu trên, một mặt, khuyến khích và tạo điều kiện phát triển khai thác hải sản, mặt khác, tăng cường quản lý hoạt động khai thác trên biển, chú trọng phát triển khai thác gắn với bảo vệ nguồn lợi và môi trường biển.

Tuy chưa xác định các chính sách trợ cấp thuộc nhóm bị cấm hay không, nhưng các hỗ trợ trong thời gian qua đều hướng tới phát triển khai thác bền vững, nâng cao hiệu quả sản xuất, ổn định sinh kế và đời sống của ngư dân, gắn khai thác với bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Có thể đánh giá rằng, các chính sách về hỗ trợ đối với khai thác hải sản ở nước ta thời gian qua đã góp phần thúc đẩy phát triển khai thác hải sản, góp phần vào sự tăng trưởng nền kinh tế quốc dân, tạo nhiều việc làm và cải thiện đời sống cho cộng đồng dân cư ven biển, xoá đói giảm nghèo.

2. QUỸ MÔI TRƯỜNG

Ở Việt Nam, hiện tượng dùng mìn đánh bắt cá quanh dải san hô, khai thác san hô, bắt cá tôm có giá trị kinh tế sống ẩn vào san hô xảy ra dọc ven biển miền Trung, từ Quảng Nam, Đà Nẵng tới Ninh Thuận và Bắc Bộ. Nhiều loại cá cũng có nguy cơ bị tiệt chủng do việc khai thác quá độ, nhất là các tàu đánh cá bằng lưới vét. Những việc làm này đã phá hoại những rạn san hô, sự đa dạng sinh học dưới đáy biển và điều đặc biệt nguy hiểm là làm cạn kiệt nguồn lợi tự nhiên mà biển đem lại.

Trong bối cảnh nguồn tài nguyên thủy hải sản Việt Nam đang có nguy cơ bị khai thác kiệt quệ, Năm 2007, Quỹ Tái tạo nguồn lợi thủy sản Việt Nam được thành lập nhằm huy động các nguồn tài chính trong và ngoài nước để hỗ trợ các chương trình, dự án và các hoạt động khác nhằm tái tạo và ngăn ngừa sự suy giảm nguồn lợi thủy sản trên phạm vi cả nước. 

Với vốn điều lệ ban đầu của quỹ là 100 tỷ đồng, Quỹ Tái tạo nguồn lợi thủy sản Việt Nam mỗi năm chi 30% số vốn bổ sung hàng năm để thực hiện phương thức tài trợ và đồng tài trợ cho các chương trình, dự án, hoạt động tái tạo và ngăn ngừa sự suy giảm nguồn lợi thủy sản. 

Cụ thể, Quỹ đã tài trợ, đồng tài trợ cho các chương trình, dự án sản xuất, mua giống hoặc nhập công nghệ sản xuất giống; chế tạo các rạn san hô nhân tạo thả xuống các vùng nước tự nhiên nhằm phục hồi nguồn lợi thủy sản; bảo vệ, bảo tồn các loài thủy sản quý hiếm, đang bị đe doạ có nguy cơ tuyệt chủng.... 

Ngoài các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bảo vệ nguồn lợi và môi trường sống của các loài thủy sinh vật; khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc bảo vệ, tái tạo và ngăn ngừa suy giảm nguồn lợi thuỷ sản...

32

Quỹ còn tài trợ để xây dựng, thử nghiệm, phổ biến và nhân rộng các mô hình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản; thiết kế các chương trình, dự án nhằm vận động sự tài trợ của ác tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia. 

Quỹ tái tạo nguồn lơi thủy sản Việt Nam còn có chức năng hỗ trợ lãi suất vay vốn cho các tổ chức, cá nhân có các dự án phục vụ hoạt động tái tạo và ngăn ngừa suy giảm nguồn lợi thủy sản. Cụ thể là hỗ trợ các hoạt động: Chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp khai thác thủy sản ở các vùng nước ven bờ ra xa bờ; tạo việc làm cho các đối tượng phải di chuyển hoạt động khai thác ra khỏi vùng nước được thiết lập khu bảo tồn biển, bảo tồn thủy sản nội địa., khu vực cấm khai thác. VD: Những người làm dịch vụ "thuyền thúng đáy kính" vốn là ngư dân sinh sống ở các đảo thuộc vịnh Nha Trang. Từ sau khi Khu bảo tồn biển Hòn Mun được lập, Quỹ đã vận động giúp đỡ họ chuyển nghề. Giờ đây hằng ngày họ không cần lênh đênh trên biển đánh cá nữa mà chuyển sang đưa khách du lịch đi ra đảo ngắm san hô quanh khu bảo tôn Hòn Mun.

Ngoài ra, ứng dụng công nghệ mới vào khai thác thủy sản có chọn lựa và sản xuất giống thủy sản nhân tạo để tái tạo và phục hồi nguồn lợi thủy sản. 

Việc cấp kinh phí hỗ trợ lãi suất vay vốn được tiến hành 1 năm 1 lần trên cơ sở nợ gốc và lãi dự án đã trả cho tổ chức tín dụng. Mức hỗ trợ lãi suất không quá 50% lãi suất vay theo hợp đồng vay đã ký với tổ chức tín dụng. Tổng số tiền hỗ trợ lãi suất vay vốn cho các dự án trong năm không vượt quá 20% số vốn bổ sung hàng năm của quỹ. 

Một chức năng nữa của Quỹ là được nhận ủy thác cho vay, thu hồi nợ và tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước theo hợp đồng nhận ủy thác. Quỹ được hưởng mức phí dịch vụ nhận ủy thác, mức phí này do các bên thoả thuận và ghi trong hợp đồng ủy thác.

3. Một trong các dự án quan trọng mà quỹ hộ trợ đó là thành lập hệ thống các Khu Bảo Tồn Biển. 15 Khu Bảo Tồn Biển đề xuất ở Việt Nam, đang được hoạch định để trở thành hệ thống Khu Bảo Tồn Biển dọc theo bờ biển nước ta, bao gồm:

1. Đảo Trần – Tỉnh Quảng Ninh;

2. Cô Tô – Tỉnh Quảng Ninh;

3. Cát Bà – TP. Hải Phòng;

4. Đảo Bạch Long Vĩ – TP. Hải Phòng;

5. Hòn Mê – Tỉnh Thanh Hóa;

6. Đảo Cồn Cỏ - Tỉnh Quảng Trị;

7. Sơn Trà Hải Vân – Tỉnh Thừa Thiên Huế;

8. Cù Lao Chàm – Tỉnh Quảng Nam;

33

9. Đảo Lý Sơn – Tỉnh Quảng Ngãi;

10. Hòn Mun – Tỉnh Khánh Hòa;

11. Hòn Cau – Tỉnh Bình Thuận;

12. Đảo Phú Quý – Tỉnh Bình Thuận;

13. Nam Yết – Quần đảo Trường Sa – Tỉnh Khánh Hòa;

14. Côn Đảo – Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu;

15. Phú Quốc – Tỉnh Kiên Giang.

Đến năm 2015, Ít nhất 0,24% diện tích vùng biển nằm trong các Khu Bảo Tồn Biển, 30% diện tích của từng Khu Bảo Tồn Biển được bảo vệ nghiêm ngặt. 

Trong chúng ta hẳn ai cũng nhận thấy lợi ích to lớn của các Khu Bảo Tồn Biển đối với vấn đề bảo tồn và tái tạo nguồn lợi thủy sản. Nhưng làm sao để đưa ra con số chính xác về giá trị quy ra tiền của các Khu Bảo Tồn Biển. Thật khó nhưng chúng ta hoàn toàn có thể. Lấy ví dụ Khu Bảo Tồn Biển Hòn Mun- Nha Trang. Bằng Phương pháp Chi phí du hành theo Vùng (Zonal Travel Cost Method) các nhà kinh tế học đã ước lượng được giá trị của việc cải thiện chất lượng môi trường tại Khu Bảo Tồn Biển Hòn Mun: Nhìn từ góc độ du lịch - ESTIMATING THE VALUE OF IMPROVING QUALITY ENVIRONMENT IN HON MUN ISLAND: THE VISIBILITY IS FROM THE RECREATIONAL TOURIST.

34

Thế giới San Hô kì diệu tại Khu Bảo Tồn Biển Hòn Mun

35

36

Hai đường cầu của du khách viếng thăm Khu Bảo Tồn Biển Hòn Mun lần lược được xác định:

37

Năm 2000, giá trị giải trí của du khách nội địa đối với Khu Bảo Tồn Biển Hòn Mun ước tính là 57,382 tỷ đồng. Đến năm 2007, giá trị này ước tính là 85,680 tỷ đồng.

Giá trị tăng thêm ước tính là 28,298 tỉ đồng

Như vậy giá trị cải thiện môi trường được ước tính là 28.3 tỷ đồng tương đương 1,3 triệu đô la. Đây là giá trị tăng thêm nhìn từ việc cải thiện chất lượng môi trường tại Khu Bảo Tồn Biển Hòn Mun tính từ năm 2000 đến năm 2007. Nhưng đây chưa phải là giá trị tổng thể về mặt cải thiện chất lượng môi trường mà chỉ là một phần nhỏ nhìn từ góc độ giải trí của du khách nội địa, du khách nước ngoài chưa tính đến. Muốn tính hết giá tri đó phải xét đến nhiều giá trị khác như: sự gia tăng chất lượng và số lượng nguồn thủy sản, sự phát triển nhanh hệ san hô, sự thay đổi trong đời sống ngư dân,…cũng như các giá trị phi sử dụng khác. Như vậy ta thấy giá trị của Khu Bảo Tồn Biển là rất lớn. Mở rộng phát triển hệ thống các Khu Bảo Tồn Biển là rất có ý nghĩa quang trọng trong vấn đề bảo vệ và tái tạo nguồn lợi thủy sản hiện nay ở nước ta.

ng4. NHÃN SINH THÁI THỦY SẢN-MSC

 Hội đồng Quản lý biển (MSC) là một tổ chức quốc tế phi chính phủ được thành lập để khuyến khích các vùng khai thác thủy sản bền vững và thực hành nghề cá có

38

trách nhiệm trên toàn thế giới thông qua các giải pháp thị trường dài hạn, nhằm đáp ứng nhu cầu và mục tiêu cả về môi trường và thương mại. Mục đích chính của MSC là dựa vào các nguyên tắc và tiêu chuẩn về đánh bắt bền vững, các công ty cấp chứng nhận độc lập có thể chứng nhận cho các công ty khai thác thủy sản trên cơ sở tự nguyện. Sản phẩm thủy sản sử dụng nhãn hiệu của MSC đảm bảo được khai thác từ một ngư trường bền vững, được quản lý tốt và được khai thác một cách có trách nhiệm. Hiện nay, MSC là một trong số các loại nhãn hiệu sinh thái được chú trọng trên thế giới, nó giúp chứng nhận các ngành ngư nghiệp bền vững.

 

Nhãn MSC, một nhãn sinh thái được chú trọng trên thế giới

Để  được chứng nhận MSC, cần có những tiêu chí gì?

Nghề cá phải đảm bảo các tiêu chí khoa học như không gây ra tình trạng khai thác bừa bãi làm suy giảm nguồn lợi thủy sản, nếu có suy giảm phải bảo đảm điều kiện tái khôi phục nguồn lợi. Khai thác phải đảm bảo duy trì cấu trúc, sức sản xuất, chức năng và sự đa dạng hóa của hệ sinh thái. Nghề cá phải được đặt trong hệ thống quản lý hiệu quả, tôn trọng pháp luật và tiêu chuẩn của địa phương, quốc gia và quốc tế, có một khuôn khổ về thể chế và hoạt động chặt chẽ đòi hỏi phải sử dụng nguồn lợi một cách có trách nhiệm và bền vững.

Sản phẩm được chứng nhận MSC mang lại lợi ích gì trong xuất khẩu? Trong bối cảnh xúc tiến thương mại thủy sản ở Việt Nam gặp khó khăn thì chứng chỉ MSC có giá trị như một giấy thông hành, đảm bảo phát triển thủy sản an toàn và là thương hiệu bảo hộ cho các sản phẩm thủy sản Việt Nam. Sản phẩm mang nhãn hiệu MSC sẽ được khách hàng quan tâm tiêu thụ với giá cả, thị phần cao hơn.

39

Ngoài việc tăng năng suất, chất lượng do bảo quản ra, nếu chúng ta còn chứng minh được mình tham gia khai thác, bảo vệ môi trường thì giá cá bán ra sẽ được tăng lên. Ở Bến Tre, khi nghề khai thác nghêu được đánh giá theo tiêu chuẩn chứng nhận MSC, sản phẩm bán ra có giá tăng từ 25 – 30%. Sản lượng 6 tháng đầu năm 2008 ở đây tăng 16% nhưng doanh thu lại tăng 165%. Cung cách thu hoạch, bảo quản nghêu vẫn như cũ nhưng khi chứng minh được với thế giới rằng họ đã khai thác bền vững, góp phần nâng cao giá trị con nghêu ở Bến Tre. Vấn đề đặt ra ở đây là nếu chúng ta làm thay đổi được cách nhìn của các nhà thu mua, chế biến, nhập khẩu nước ngoài thì giá bán sản phẩm của chúng ta có thể tăng lên khá cao.

Nghề khai thác nghêu của tỉnh Bến Tre đã chính thức đạt chứng nhận của Hội đồng Biển quốc tế (MSC) khi đáp ứng được các tiêu chuẩn về sự bền vững và quản lý tốt. Như vậy, Bến Tre là khu vực đầu tiên ở Đông Nam Á nhận được chứng chỉ của MSC.

Nghêu Bến Tre được thu hoạch bằng tay sử dụng cào sắt nhỏ và túi lưới để lựa chọn kích cỡ. Ngư dân tổ chức khai thác nghêu theo mô hình các HTX. Năm 1997, HTX Rạng Đông với mô hình quản lý dựa vào cộng đồng được thành lập. Lợi nhuận của HTX này có lúc đạt tới 40 tỷ đồng, đem thu nhập cao cho các xã viên. Hiện nay, đã có 10 HTX nghêu được thành lập, tạo thành liên minh các HTX quản lý toàn bộ vùng nghêu Bến Tre.

Theo Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Bến Tre Trần Thị Thu Nga, sản phẩm nghêu Bến Tre rất quen thuộc với thị trường châu Âu. Chứng nhận MSC sẽ giúp quảng bá sản phẩm với nhãn sinh thái MSC tới người tiêu dùng toàn cầu. Đây là sự kiện lịch sử – nghề cá quy mô nhỏ đầu tiên ở khu vực Đông Nam Á quản lý dựa vào cộng đồng được nhận chứng nhận MSC

40

 

MSC là một tổ chức phi lợi nhuận quốc tế, được thành lập nhằm khuyến khích các giải pháp khắc phục tình trạng khai thác thuỷ sản quá mức. MSC chỉ cung cấp chứng chỉ và thực hiện chương trình dán nhãn sinh thái cho các sản phẩm thuỷ sản đánh bắt ngoài tự nhiên, phù hợp với Bộ quy tắc Thực hành tốt về các tiêu chuẩn môi trường và xã hội của ISEAL và các hướng dẫn của FAO, Liên hợp quốc về cấp chứng chỉ thuỷ sản.

Cách đây hơn 4 năm, tháng 5/2005, Việt Nam và MSC đã ký Bản ghi nhớ về việc thúc đẩy việc khai thác bền vững thông qua việc quảng bá chứng nhận MSC. Bản ghi nhớ này cũng đã được ký lại vào năm 2008.

Việc Bến Tre đạt chứng nhận MSC là một thành công ở khu vực Đông Nam Á. Một bằng chứng về vai trò tiên phong của Việt Nam trong công cuộc thúc đẩy khai thác bền vững trong khu vực này. Ông Rupert Howes, Giám đốc điều hành MSC khẳng định.

Gần đây, MSC đã đưa thêm “Khung đánh giá dựa vào rủi ro” vào phương pháp đánh giá nghề cá theo tiêu chuẩn MSC. Khung đánh giá này cho phép các nghề khác không đủ số liệu vẫn có thể tham gia vào quy trình đánh giá của MSC. Nghề nuôi nghêu Bến Tre là một trong số các nghề cá được lựa chọn để thí điểm phương pháp đánh giá mới này song song với phương pháp đánh giá thông thường của MSC.

41

Tài liệu tham khảo:

Luật thuế tài nguyênTạp chí Khoa học-Công nghệ Thủy sản số 04/2008Webside Bộ Thủy SảnAssessment of economic instruments for the Marine Strategy Framework Directive by R ijkswaterstaat Waterdienst

ECONOMIC TOOLS FOR THE MANAGEMENTOF MARINE PROTECTED AREAS INEASTERN AFRICA byLucy Emerton

42