Upload
phungbao
View
219
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)
Elementy składowe tkanki:• komórki (o zbli Ŝonej strukturze i funkcji)• substancja mi ędzykomórkowa
(produkowana przez komórki)
Główne rodzaje tkanek zwierz ęcych:• tkanka nabłonkowa• tkanka ł ączna• tkanka mi ęśniowa• tkanka nerwowa
Tkanka nabłonkowa
FORMY:• wyściółki (pokrywaj ące zewnętrzne i wewn ętrzne
powierzchnie organizmu)• gruczoły (zespoły komórek nabłonkowych pełni ących
funkcje wydzielnicze)
FUNKCJE:• ochronna (np. naskórek)• resorbcyjna (np. nabłonek jelitowy)• wydzielnicza (np. gruczoły)• barierowa - regulacja transportu przez nabłonek (np.śródbłonek wy ścielaj ący naczynia krwiono śne)
• zmysłowa (np. kubki smakowe)
KLASYFIKACJA NABŁONKÓW
• liczba warstw: - jednowarstwowe
- wielowarstwowe
• kształt komórek: - płaskie
- sześcienne- walcowate
W klasyfikacji należy zawszeuwzględniać oba kryteria
W przypadku nabłonkówwielowarstwowych, określamykształt komórek warstwypowierzchniowej
Nabłonek jednowarstwowy płaski
Główne funkcje:kontrola transportu
Przykładowa lokalizacja:naczynia ( śródbłonek), pęcherzyki płucne (pneumocyty)
Nabłonek jednowarstwowy sześcienny
Główne funkcje:wchłanianie, wydzielanie
Przykładowa lokalizacja:kanaliki nerkowe, gruczoły i ich przewody
2
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty
Główne funkcje:wchłanianie, wydzielanie, kontrola transportu, ochrona
Przykładowa lokalizacja:przewód pokarmowy
Nabłonek wieloszeregowy(wielorz ędowy)
Odmiana nabłonka jednowarstwowegowalcowatego - komórki ró Ŝnej wysoko ścii/lub j ądra na ró Ŝnych poziomach
Główne funkcje:ochrona, wydzielanie, funkcja zmysłowa
Przykładowa lokalizacja:drogi oddechowe, kubki smakowe,ucho wewn ętrzne
Nabłonek wielowarstwowy płaski
Odmiany: nierogowaciej ącyrogowaciej ący
Główne funkcje:ochrona
Przykładowa lokalizacja:naskórek (rogowaciej ący)jama ustna, przełyk, rogówka oka
Nabłonek przej ściowy(urotelium)
wielowarstwowy,na powierzchni specjalnekomórki baldaszkowate
Główne funkcje:ochrona (szczelny,
bardzo rozci ągliwy)
Lokalizacja:drogi moczowe
kom. baldaszkowata
Komórki nabłonkowe s ą spolaryzowane:mają powierzchni ę przyszczytow ą, boczn ąi przypodstawn ą
Struktury wyst ępujące na powierzchni przyszczytowej:• mikrokosmki• migawki (rz ęski)
Powierzchnia boczna:• połączenia mi ędzykomórkowe K-K• kanaliki mi ędzykomórkowe
Powierzchnia przypodstawna:• połączenia mi ędzykomórkowe
K-SM
MikrokosmkibrzeŜek szczoteczkowy
Funkcja: zwi ększają powierzchni ębłony, ułatwiaj ąc wchłanianie(brzeŜek szczoteczkowy jest typowy dla nabłonków resorbcyjnych)
3
Migawki
ciał
ko p
odst
awne
część
wol
na m
igaw
ki
Ruch migawek generuje mechanoenzym dyneina, która pr zesuwawzględem siebie pary mikrotubul
Migawki (=rz ęski) Skoordynowany ruch (metachronia)licznych migawek tworz ących tzw. brzeŜek migawkowy transportuje po powierzchni nabłonka ró Ŝne obiekty:
• śluz z przylepionymi cz ąstkamipyłów w drogach oddechowych
• oocyty w jajowodzie• plemniki w m ęskich drogachrozrodczych
Połączenia międzykomórkowe
- poł ączenia ścisłe:strefa zamykaj ąca (zonula occludens)
- poł ączenia mechaniczne:strefa przylegania (zonula adhaerens)desmosom
- poł ączenia komunikacyjne:połączenie szczelinowe (neksus)
Błony s ąsiaduj ących komóreksą poł ączone za po średnictwemstykaj ących si ę ze sobą białektransbłonowych
Strefa zamykaj ąca
Strefa przylegania
Desmosom
Połączenie szczelinowe
Blaszka podstawna
blaszka podst.
Funkcje:• przytwierdza nabłonek do podło Ŝa• uczestniczy w regulacji przechodzenia substancji wy sokocz ąsteczkowychdo rejonu podnabłonkowego (filtr)
• ukierunkowuje migracj ę komórek nabłonkowych w procesach rozwojui regeneracji
Komórka nabłonkowa
4
TKANKA Ł ĄCZNA Funkcje tkanki ł ącznej:
• łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki• pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji od Ŝywczych
i biologicznie czynnych w organizmie• odpowiada za wi ększość procesów obronnych
Klasyfikacja tkanki ł ącznej:
• tkanka ł ączna wła ściwa (wiotka, zbita, siateczkowata, tłuszczowa)• tkanki ł ączne podporowe (chrz ąstka, ko ść)• krew
Komórki
Włókna
Substancja
podstawowa
Tkanka łączna zawierawięcej substancjimiędzykomórkowejniŜ komórek
Substancja mi ędzykomórkowa
1. Substancja podstawowa• związki białkowo-cukrowcowe (proteoglikany)• białka• woda (substancja podstawowa jest silnie uwodniona)
Funkcja: umo Ŝliwia dyfuzj ę gazów i substancji do rozproszonych komórek
Włókna kolagenowe:• zbudowane z kolagenu I• grube (kilka µm), utworzone przez pr ąŜkowane fibryle (włókienka)• tworz ą pęczki• odporne na rozerwanie i rozci ąganie
2. Włókna
CZĄSTECZKI → FIBRYLE →WŁÓKNA → PĘCZKI Włókna srebrochłonne• zbudowane z kolagenu III• cienkie (1-2 µm)• tworz ą sieci o drobnych oczkach
5
Włókna spr ęŜyste• zbudowane z elastyny• cienkie (1 µm)• tworz ą sieci lub blaszki• bardzo rozci ągliwe i elastyczne
Komórki tkanki ł ącznej wła ściwej:
• fibroblasty• makrofagi• komórki plazmatyczne (plazmocyty)• komórki tuczne (mastocyty)• komórki tłuszczowe (adipocyty)
Pochodzenie komórek:
• bezpo średnio z komórek mezenchymy (fibroblasty i adipocyty)
• z komórek szpiku krwiotwórczego lub krwi (pozostałe )
F
M
T
A
Fibroblasty produkuj ą składniki substancji mi ędzykomórkoweja w dojrzałej tkance ł ącznej przekształcaj ą się z mniej aktywne fibrocyty
• wydłu Ŝone• siateczka szorstka• aparat Golgiego
Główne produkty wydzielnicze:• kolageny• elastyna• glikozoaminoglikany• proteoglikany
Makrofagi fagocytuj ą mikroorganizmy, uszkodzone komórki, ciałaobce, a tak Ŝe wytwarzaj ą substancje biologicznie czynne uczestnicz ące w procesach obronnych
Pochodzenie: z monocytów
Komórki plazmatyczne produkuj ą immunoglobuliny (przeciwciała)
Pochodzenie: z limfocytów B
Komórki tuczne (mastocyty) pod wpływem stymulacji wy dzielaj ąmediatory stanu zapalnego (procesy obronne, reakcje alergiczne)
Zawarto ść ziarn:- histamina- heparyna- proteazy
6
Odmiany tkanki ł ącznej wła ściwej
1. Tkanka ł ączna wiotka• komórki tkanki ł ącznej
i migruj ące krwinki białe• substancja podstawowa
i włókna w równej ilo ści
2. Tkanka ł ączna zbita:• komórki (głównie fibrocyty)• włókna (głównie kolagenowe, mało substancji podstaw owej
nieregularna regularna (ścięgno)
3. Tkanka ł ączna siateczkowata:• komórki gwia ździste (głównie fibroblasty i makrofagi)• włókna srebrochłonne(Tkanka ł ączna siateczkowata tworzy rusztowanie tkankowew narz ądach limfatycznych i w szpiku krwiotwórczym)
4. Tkanka tłuszczowa Ŝółta:• adipocyty jednop ęcherzykowe (zwarty układ)• mała ilo ść substancji mi ędzykomórkowej
duŜa kroplalipidowa
Funkcja:gromadzenie, przemianai uwalnianie tłuszczów
Tkanka tłuszczowa brunatna:• adipocyty wielop ęcherzykowe (zwarty układ)• mała ilo ść substancji mi ędzykomórkowej
Funkcje:• gromadzenie, przemiana i uwalnianie
lipidów• produkcja ciepła przez mitochondria
TkankiTkankipodporowepodporowe
-- chrzchrząąstkastka-- kokośćść
7
Własno ści mechaniczne tkanek podporowych zaleŜą od składu ich substancji międzykomórkowej.
Komórki produkuj ące składniki substancji międzykomórkowej w chrz ąstce (chondroblasty -chondrocyty) i w ko ści (osteoblasty - osteocyty) są wyspecjalizowanymi formami fibroblastów i fibrocytów.
CHRZĄSTKA
• komórki: chondroblasty, chondrocyty
• substancja międzykomórkowa:- włókna kolagenowe (chrząstka szklista i włóknista)- włókna spręŜyste (chrząstka spręŜysta)- substancja podstawowa: proteoglikany, glikoproteidy
Wspólne cechy wszystkich typów chrz ąstki:• brak naczy ń krwiono śnych• substancja podstawowa bogata w siarczany chondroity ny• chondrocyty zlokalizowane w jamkach otoczonych
zagęszczon ą substancj ą podstawow ą (terytoria chrz ęstne)
Naczynia krwiono śne od Ŝywiaj ące chrz ąstkę są obecne wochrz ęstnej - warstwie tkanki ł ącznej zbitej pokrywaj ącejpowierzchni ę chrz ąstki
ochrz ęstna
Chrząstka szklista zawiera włókna kolagenowe,duŜe agregaty proteoglikanów i jest bardzoodporna na ściskanie
Lokalizacja: usztywnia drogi oddechowe, buduje przymostkowe cz ęści Ŝeber
Chrząstka spr ęŜysta zawiera dodatkowo włókna spr ęŜyste, które decyduj ą o jej własno ściach mechanicznych (sztywna i elastyczna)
Lokalizacja: mał Ŝowina uszna, tr ąbka słuchowa, niektóre chrz ąstki krtani
Chrząstka włóknista zbudowana jest głównie z grubych,równoległych p ęczków włókien kolagenowych, którenadaj ą jej wytrzymało ść na rozerwanie
Lokalizacja: dyski mi ędzykr ęgowe,staw skroniowo- Ŝuchwowy, spojenie łonowe
8
KOŚĆ
• komórki: kom. osteogenne,osteoblasty, osteocyty , osteoklasty
KomKomKomKomóóóórki rki rki rki osteogenneosteogenneosteogenneosteogenne →→→→ osteoblasty osteoblasty osteoblasty osteoblasty →→→→ osteocytyosteocytyosteocytyosteocyty
• substancja mi ędzykomórkowa:- fosforan wapnia (kryształki hydroksyapatytów) – 65% masy- włókna kolagenowe (typ I)- substancja podstawowa (proteoglikany, białka)
Bardzo małe kryształki hydroksyapatytów znajdują sięw włóknach kolagenowych i substancji podstawowej
Okostna - unaczyniona warstwa tkanki ł ącznej zbitej otaczaj ąca kość
Osteoblasty tworz ą nowe obszary kości: produkuj ą substancj ęmiędzykomórkow ą kości i kontroluj ąjej mineralizacj ę.
Otaczaj ą się produkowan ąsubstancj ą międzykomórkow ąi przekształcaj ą w osteocyty.
Aktywne w procesach rozwoju,przebudowy i naprawy uszkodze ńkości.
Osteocyty i ich wypustkizajmuj ą niezmineralizowaneprzestrzenie w substancjimiędzykomórkowej:jamki i kanaliki kostne.Osteocyty kontaktuj ą sięwypustkami.
System poł ączonych jameki kanalików otwiera si ę doprzestrzeni zawieraj ącejnaczynia krwiono śne.Tlen i substancje od Ŝywczedyfunduj ą poprzez kanaliki,do jamek, umo Ŝliwiaj ącfunkcjonowanie osteocytów
Osteoklasty to komórki spokrewnione z makrofagami - n iszcz ą tkank ękostn ą trawi ąc ją zewnątrz- i wewn ątrzkomórkowo
• wieloj ądrzaste• brzeŜek koronkowy• liczne lizosomy i p ęcherzyki endocytotyczne
Jak osteoklast trawi ko ść?
(1) wydzielenie H +
(pompa protonowa)→→→→ zakwaszenie→→→→ lokalna demineralizacja
(2) wydzielenie enzymów hydrolitycznych(egzocytoza p ęcherzyków hydrolazowych)→→→→ trawienie zewn ątrzkomórkowe
(3) endocytoza nadtrawionych fragmentów ko ści→→→→ trawienie wewn ątrzkomórkowe
Osteoklasty uczestnicz ą w procesach rozwoju, przebudowy i naprawy uszkodze ń kości.
Blaszki kostne zawieraj ą jamkiz osteocytami i kanaliki z ichwypustkami
Odmiany dojrzałej ko ści:• kość gąbczasta• kość zbita
Jednostk ą strukturaln ą dojrzałej ko ścijest blaszka kostna o grubo ści 4 - 11µm
9
W kości gąbczastej, uło Ŝone równolegle blaszki buduj ą beleczkikostne. Beleczki tworz ą sieć, a między nimi znajduje si ę szpik kostny
W kości zbitej, blaszki uło Ŝone koncentrycznie wokół naczy ńtworz ą osteony (systemy Haversa)
Osteon• walec, Ø < 200 µm, długo ść kilka mm• 5-15 blaszek kostnych• w centrum kanał Haversa, a w nim:
- naczynie włosowate- niezmielinizowane włókno nerwowe (czasem)
- nieaktywne osteoblasty i osteoklasty• odśrodkowa dyfuzja tlenu
i substancji od ŜywczychPomi ędzy osteonami – blaszki mi ędzysystemowe