TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN TRÊN THẾ GIỚIwadassdi.web.fc2.com/vwp/ws3/thang_vn.pdf · TỔNG QUAN VỀ. QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN . TRÊN THẾ GIỚI

TỔNG QUAN VỀQUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN

TRÊN THẾ GIỚI

TS. Nguyễn Trung ThắngViện Chiến lược, chính sách tài nguyên môi trường

TP. Hồ Chí Minh, 15/01/2016

Nội dung

1. Bối cảnh thế giới2. Tổng quan về phát sinh chất thải3. Quản lý chất thải

3.1. Thu gom3.2. Tái chế3.3. Xử lý/tiêu hủy

4. Các tác động của quản lý chất thải5. Các chính sách/giải pháp ứng phó

Bối cảnh thế giới

1. Dân số thế giới gia tăng nhanh, đã vượt quá 7 tỷ người và dự kiến sẽ đạt hơn 9 tỷ người vào năm 2050.

2. Tăng trưởng kinh tế diễn ra mạnh góp phần làm giảm nghèo, nâng cao mức sống, làm gia tăng tầng lớp trung lưu, đặc biệt là ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, các nước BRIC…

3. Quá trình đô thị hóa mạnh mẽ, dẫn đến sự gia tăng nhanh về dân số đô thị. Năm 2015, dân số đô thị toàn cầu đạt khoảng 4 tỷ, trên tổng số 7,3 tỷ người.

4. BĐKH diễn biến theo chiều hướng ngày càng phức tạp; thiên tai, các hiện tượng thời tiết cực đoan có xu hướng tăng

Gia tăng việc sử dụng vật liệu(domestic material consumption - DMC)

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015

mill

ion

tonn

es

Asia and thePacific

ROW

World

Source: UNEP (2015), CSIRO (2015)

Gia tăng dân số đô thị

Source: UN, World Population Prospect , 2014 Revision

Thực trạng phát sinh chất thải

1. Chất thải rắn gia tăng cả về số lượng, chủng loại, và tính độc hại.

2. Một số loại hình chất thải đang nổi lên như: chất thải điện tử; chất thải xây dựng; chất thải thực phẩm; chất thải trên biển…

3. Tổng lượng CTR đô thị trên thế giới phát sinh vào khoảng 2 tỷ tấn/năm.

4. Tổng khối lượng các loại CTR có thể vào khoảng 7-10 tỷ tấn/năm.

Xu hướng phát sinh CTR đô thị ở các khu vực trên thế giới

Source: UNEP, ISWA, Global Waste Management Outlook, 2015

Phát sinh CTR đô thị bình quân (kg/người/ngày)


Phát sinh CTR đô thị bình quân (kg/người/năm)


Thành phần CTR đô thị


Chất thải điện tử đang gia tăng nhanh

Source: Baldé, C.P., Wang, F., Kuehr, R., Huisman, J. (2015), The global e-waste monitor – 2014, United Nations.

Chất thải thực phẩm: Lãng phí thực phẩm ở một số quốc gia

Source: APO (2006). Improving Postharvest Management and Marketing in the Asia-Pacific Region

Gia tăng phát sinh chất thải từ thiên tai (disaster waste)


Tổng quan về quản lý chất thải

1. Việc phân loại và thu gom phụ thuộc vào mức sống, trình độ phát triển của các quốc gia: tốt hơn ở các nước phát triển, kém hơn ở các nước đang phát triển.

2. Các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu phát sinh chất thải mới chỉ được chú trọng ở các nước phát triển.

3. Tái sử dụng và tái chế ngày càng được áp dụng rộng rãi. Tái chế ở quy mô công nghiệp ở các nước phát triển và ở mức độ phi chính thức ở các nước đang phát triển.

4. Phương thức xử lý phổ biến là chôn lấp (không hợp vệ sinh) ở các quốc gia đang phát triển. Ở nhiều nước phát triển, phương thức xử lý chính là thiêu đốt và chế biến bioga, hạn chế tối đa tỷ lệ chôn lấp.

Tỷ lệ thu gom CTRxếp theo nhóm nước


Ở các nước thu nhập thấp, tỷ lệ thu gom trung bình đạt khoảng 50%, các nướctrung bình thấp khoảng hơn 80% các nước thu nhập trung bình cao và cao đạtxấp xỉ 100%.

Tỷ lệ thu gom CTR ở một số nước châu Á (%)

Source: Waste Atlas, 2015

Tái chế1. Tỷ lệ tái chế tăng đều trong 30 năm qua ở các nước phát

triển. Ở các nước đang phát triển, tỷ lệ chất thải rắn đô thị được tái chế ước tính vào khoảng 20-30%.

2. Tái chế kim loại, giấy, nhựa được thúc đẩy mạnh. Trung Quốc, Ấn Độ… là các nước tái chế nhiều nhất. Trung Quốc nhập khẩu 60% nhôm phế liệu, 70% giấy để tái chế, 56% nhựa phế liệu.

3. Khoảng 84% chất thải điện tử được tái chế, phần lớn ở các nước đang phát triển (Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam…). Giá trị vật liệu của chất thải điện tử khoảng 48 tỷ Euro (2014).

4. Các loại chất thải trong nông nghiệp, chăn nuôi thường được tái chế thành năng lượng ở các dạng bioga. Chất thải xây dựng được tái chế (99% ở Nhật Bản, New Zealand…).

Sử dụng phế liệu théptrên thế giới


Nhu cầu về nhôm phế liệutrên thế giới


Xử lý/tiêu hủy

Tỷ lệ CTR được xử lý/tiêu hủy có kiểm soát (controlled disposal)


Xử lý/tiêu hủy không kiểm soát


50 bãi chôn lấp lớn nhất thế giới

Tác động từ việc QLCT yếu kém

1. QLCT không hợp tiêu chuẩn dẫn đến các tác động đối với sức khỏe con người; đặc biệt là các tác hại từ ô nhiễm, lan truyền dịch bệnh do CTR không được thu gom; các tác hại từ hoạt động tái chế CTNH và từ các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh...

2. QLCT yếu kém gây tác động xấu lên môi trường, các hệ sinh thái trên cạn và biển: gây mùi hôi thối, ô nhiễm không khí, ô nhiễm đất và nước ngầm… từ các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, các lò đốt và các hoạt động tái chế phi chính thức.

3. Các bãi chôn lấp không kiểm soát gây phát thải KNK mê-tan, làm gia tăng biến đổi khí hậu.

Sụt lở bãi rác Payatas, Quezon, Philipines (năm 2000)


Sau 10 ngày mưa liên tiếp, bãi rác đã bị sụt lở mạnh, làm 300 người chết,hàng trăm người mất nhà cửa, chủ yếu là cộng đồng nghèo sống xung quanh,làm nghề nhặt rác.

Phát thải KNK trên thế giới (1970-2010)

Source: UNEP 2012, Emission Gap Report

Các chính sách/giải pháp QLCT

Gi¶ i ph ¸ pc h iÕn l - î c

Gi¶m nguån th¶i

T¸ i sö dông

T¸ i chÕ

Lµm ph©n h÷uc¬

Thu gom

Thu håi n¨ngl- î ng

Ch«n lÊp

Ç c bª n l i ª n q u a n

ChÝnh phñ

C«ng nghiÖp

Céng ®ång ®Þaph- ¬ng

Çc tæchøc quÇn chóng

Khu vùc phi chÝnh quy

Çc tæchøc céng ®ång

Çc tæchøc phi chÝnh phñ

Ç c k h Ýa c ¹ n h

X· héi

Kinh tÕ

Ph¸p luËt

ChÝnh trÞ

ThÓchÕ

M«i tr- êng

C«ng nghÖ

Qu¶ n l ý t æng h î p c h Êt t h ¶ i

BÒn v÷ng vÒkinh tÕ

BÒn v÷ng vÒm«i tr- êng

BÒn v÷

ngvÒ

x· hé

i

1. Hình thành và phát triển phương thức “quản lý tổng hợp CTR” (ISWM), trong đó bao gồm cả vòng đời của chất thải (phòng ngừa, giảm thiểu, thu gom, vận chuyển, tái sử dụng, tái chế, xử lý/tiêu hủy) trong mối liên hệ với các vấn đề kinh tế, xã hội, tài nguyên-môi trường .


2. Thúc đẩy phát triển và thực hiện các giải pháp 3Rs từ cuối thập kỷ 90 đầu 2000: Sản xuất sạch hơn (1999); Sáng kiến về 3Rs của Nhật Bản (2004); Diễn đàn khu vực châu Á –TBD về 3Rs (2009), IPLA...


3. Thế giới đang tích cực triển khai thực hiện tăng trưởng xanh, phát triển nền kinh tế xanh, chuyển đổi từ “nền kinh tế tuyến tính” (linear economy) truyền thống sang “nền kinh tế quay vòng” (circular economy), “xã hội tuần hoàn vật chất” (material cycled society)…., trong đó các giải pháp 3Rs đóng vai trò tích cực.

Từ nền kinh tế tuyến tính…(linear economy)


…sang nền kinh tế quay vòng(circular economy)



4. LHQ đã đưa ra các mục tiêu/chỉ tiêu về QLTH chất thải trong các Mục tiêu PTBV (SDGs) đến 2030 trên toàn thế giới: 17 mục tiêu và 169 chỉ tiêu cụ thể. Ví dụ: đến 2020, cung cấp dịch vụ thu gom CTR đến tất cả mọi người dân; loại bỏ chôn lấp không kiểm soát và đốt bừa bãi; đến 2030 tất cả các loại chất thải, kể cả CTNH được xử lý hợp vệ sinh…

5. Một số chính sách/giải pháp đang được thực hiện: - Giảm thiểu phát sinh chất thải: (i) thu phí theo khối lượng

phát sinh; (ii) thực hiện các giải pháp SXSH.- Thúc đẩy tái chế: (i) phân hữu cơ; (ii) bioga; (iii) thu hồi vật

liệu…- Tiêu hủy hợp vệ sinh: (i) đốt thu hồi năng lượng; (ii) chôn

lấp hợp vệ sinh…

Kết luận

1. Với sự gia tăng dân số, sự tăng trưởng kinh tế và quá trình đô thị hóa, lượng CTR phát sinh đang gia tăng trên thế giới, với một số vấn đề mới nổi.

2. Có sự tương quan chặt chẽ giữa phát sinh và QLCT với mức thu nhập bình quân của quốc gia: (i) Chất thải phát sinh bình quân theo đầu người cao hơn ở các nước có thu nhập cao và thấp hơn ở các nước có thu nhập thấp; (ii) Chất thải được quản lý tốt hơn ở các nước có thu nhập cao, yếu kém hơn ở các nước có thu nhập thấp.

3. Trong khoảng 20-30 năm qua, tư duy về QLCT đã thay đổi: từ “tiêu hủy” đến “quản lý” đến “quản lý tổng hợp”; từ “chất thải” đến “coi chất thải là tài nguyên”; từ nền “kinh tế tuyến tính” (linear economy) sang “nền kinh tế quay vòng” (circular economy).

Kết luận

4. Đã có nhiều sáng kiến/chương trình thúc đẩy quản lý tổng hợp chất thải: Sản xuất sạch hơn; Sáng kiến 3R Nhật Bản; Diễn đàn châu Á – TBD về 3R, xã hội tuần hoàn vật chất… 5. Trong bối cảnh BĐKH đang gia tăng như hiện nay, tăng trưởng xanh, thúc đẩy phát triển nền kinh tế xanh, trong đó có quản lý tổng hợp chất thải, đang là nhu cầu bức thiết và được triển khai thực hiện ở nhiều quốc gia.6. QLTH chất thải đã được lồng ghép, đề cập trong các mục tiêu PTBV (SDGs) đến năm 2030 của LHQ và kêu gọi các nước triển khai thực hiện.

Xin chân thành cảm ơnsự theo dõi của Quý vị!

[email protected]

Documents

TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN TRÊN THẾ GIỚIwadassdi.web.fc2.com/vwp/ws3/thang_vn.pdf · TỔNG QUAN VỀ. QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN . TRÊN THẾ GIỚI