-1-

TÜRKÇEYİ DOĞRU

DOĞRU BİLİNEN YANLIŞ YAZIMLAR

KULLAN

Anadolu Ajansı doğru, tarafsız ve hızlı haberciliğin merkezi olduğu kadar Türk-çenin doğru kullanımı konusunda da her zaman örnek alınan bir kurumdur. Kalıplaşmış hatalı yazımların doğrularını göstermeye yönelik rehber niteliği taşı-yan bu kitapçığın ilk bölümünde, sıklıkla yanlış yazılan kelimeler ile doğru yazım-larına yer verilmiştir. Kitapçığın ikinci bölümü ise doğru yazım için pratik yöntemlerin yanı sıra haberci-lerin işini kolaylaştıracak önemli bilgiler içermektedir. Muhabirinden yayın yönetmenine kadar herkes için başucu kitapçığı özelliği taşı-yan bu çalışmayla haber yazımdaki hata-ların en aza indirilmesi hedeflenmektedir.

Ön Söz

-4- -5--4-

acenta

adele

afaroz

afilli

ahçı

ahpap

akapunktur

akıldışı 

alarım 

aldırmamazlık

alimünyum 

Allahü Teala

alobora

alt yapı

altgeçit 

acente

adale

aforoz

afili

aşçı

ahbap

akupunktur

akıl dışı 

alarm

aldırmazlık

alüminyum 

Allahutaala

alabora

altyapı

alt geçit

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

alt yazı

alzaymır

amortisör 

anbean

anaokulu

ana bilim dalı

ana dil

amfi

anatomi 

antrparantez

antrenman 

aperitif

ara sıra 

art arda

arife

arazöz 

altyazı 

alzheimer

amartisör 

an be an

ana okulu

anabilim dalı

anadil 

anfi

anotomi 

antiparantez

antreman 

aparatif

arasıra

ardarda

arefe 

arozöz 

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

-6- -7-

artniyet

aşentiyon

at binmek

atelye 

ateşe 

ayak üstü 

ayrıyeten

Azarbaycan

baş örtüsü

baş sağlığı 

bilimkurgu

bilimum

bilmemezlik

bir çok

bir kaç

art niyet

eşantiyon 

ata binmek 

atölye

ataşe 

ayaküstü 

ayrıca 

Azerbaycan 

başörtüsü

başsağlığı

bilim kurgu

bilumum

bilmezlik 

birçok

birkaç

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

birtakım 

bir an

bir arada

birebir

bilfiil

bihaber

bisküvi

boy bos

bugünkü

burada

bu yana

kafe, kafeterya

cambaz

canıgönülden  

Cenabıhak

bir takım

biran 

birarada

bire bir

birfiil

birhaber

bisküit

boy pos

bugünki

burda

buyana

cafe

canbaz

canı gönülden

Cenabi Hak 

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

-8- -9-

ceryan

çoşku

dabruka

dekarasyon

dekaratör

demiryolu

denizyolu

deyinmek

dinazor

direk

diyaspora

doğalgaz

döküman

duymamazlık

cereyan

coşku 

darbuka

dekorasyon

dekoratör

demir yolu

deniz yolu

değinmek

dinozor 

direkt

diaspora

doğal gaz

doküman

duymazlık

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

egzoz

eksantrik

el ele

entelektüel 

enteresan 

erozyon

ezkaza

eskrim 

espri

eşkal

eşofman

evelallah

eviye 

eczane 

egzos

ekzantrik

elele

entellektüel 

entrasan

erezyon

eskaza 

eskirim 

espiri

eşgal 

eşortman

evvelallah

evye

ezane 

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

-10- -11-

fantazi

farza

fasülye

fesetmek

fiat

florasan

gangaster  

gangren

gardolap

genel kurmay

gerçek üstü

gluten

gök kuşağı

gravat

fantezi

fariza

fasulye

feshetmek 

fiyat 

floresan

gangster

kangren 

gardırop

genelkurmay

gerçeküstü

glüten

gökkuşağı

kravat

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

güç birliği

günbegün

hafta sonu

hakikaten

halüsinasyon

hafriyat

hastane

havaalanı

havalimanı

hava yolu

hemşehri

herhangi

her bir

her daim

her gün

güçbirliği

gün be gün

haftasonu

hakkaten

halisinasyon

harfiyat

hastahane

hava alanı

hava limanı

havayolu

hemşeri

her hangi

herbir

herdaim

hergün

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

-12- -13-

her şey

her zaman

heykeltıraş

Hıdırellez

Hristiyan

hiçbir

hiç kimse

hoparlör

hoşça kal

hoş gelmek

iadeiitibar

illüzyon

ilköğretim

ilk önce

inkılap

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

herşey

herzaman

heykeltraş 

hıdrellez

Hıristiyan

hiç bir

hiçkimse

hoporlör

hoşçakal

hoşgelmek

iade-i itibar

ilizyon

ilk öğretim

ilkönce

inkilap

inisiyatif

inşa 

stepne

işbaşı

iş birliği

iş birlikçi

itibarıyla

izolasyon 

kalemşor 

kameriye

kapora

kapüşon

kara yolu

karakter

karamel  

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

insiyatif 

inşaa 

istepne

iş başı

işbirliği

işbirlikçi

itibariyle

izalasyon 

kalemşör 

kamelya

kaparo 

kapşon

karayolu

karekter

karemel 

-14- -15-

koreografi

karnabahar

katbekat

katetmek

kayısı 

kelimeişehadet

kıraathane

kibrit 

kılavuz

kokoreç

kolonya

koleksiyon 

kolektif 

komodin 

konsensüs

kontör 

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

kareografi 

karnıbahar

kat be kat

kat etmek

kaysı

kelime-i şehadet

kırahatane 

kirbit 

klavuz 

kokareç 

kolanya

kolleksiyon

kollektif 

komidin

konsansüs

kontür

kozmetik 

kurdele

kurusıkı

Kuvayımilliye

kupür

kuvöz

laboratuvar

lakayıt 

lavabo

rögar

mahcup

makine

maalesef

manipülasyon

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

kozmatik 

kurdela

kuru sıkı

Kuva-i milliye

küpür

küvöz

laboratuar

lakayt 

lavobo

logar

mahçup

makina 

malesef

manüpülasyon

-16- -17-

maydanoz

mevta

menemen

menajer

mantalite

mevlit

meyve

milletlerarası

Misakımilli

molotofkokteyli

motosiklet

menü

muhacir 

muvaffak

muhatap

murdar 

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

maydonoz 

mefta

melemen

menejer 

mentalite

mevlüt 

meyva 

milletler arası 

Misak-ı millî

molotof

motorsiklet 

mönü

muacir

muaffak 

muhattap

mundar 

muzdarip

müracaat 

mürettebat 

mürüvvet

müteakip

müteahhit

mütevazı

naçizane

lanet

natürel

olağanüstü 

oldubitti

onunla 

orijinal

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

mustarip

müracat 

mürettebatlar

mürüvet

mütaakip

mütahit 

mütevazi

nacizane

nalet

naturel

olağan üstü 

oldu bitti

onla 

orjinal

-18- -19-

ortaöğretim

Orta Doğu

oy birliği

oy çokluğu

öge 

ön söz

ön yargı

ötanazi 

öz geçmiş

pantolon 

paragraf 

pardösü

paralel 

perende

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

orta öğretim

Ortadoğu

oybirliği

oyçokluğu

öğe 

önsöz 

önyargı 

ötenazi 

özgeçmiş

pantalon 

parağraf 

pardesü

parelel 

parende

parlamento

pasivize 

fayton

pek çok

pembe

peştamal

poğaça 

program

proletarya 

provokasyon

provokatör

pürdikkat

radyasyon 

resmigeçit

rezervasyon 

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

parlemento

pasifize

payton

pekçok

penbe

peştemal

poaça 

proğram

proleterya 

provakasyon

provakatör

pür dikkat

radyosyon

resmi geçit

rezarvasyon 

-20- -21-

römork

römorkör

rötuş

sabretmek

seda

safkan

sefa

sağanak

sağ ol

sela

satranç

sarımsak

seninle

seremoni

serbest

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

romork

romörkör

rütuş

sabır etmek

sada

saf kan

safa 

sağnak

sağol

sala 

santranç

sarmısak

senle 

seramoni

serbes 

sevk etmek

seyahat

sezaryen 

silahşor 

silüet

sollamak 

söz gelimi

söz konusu

stetoskop

subasman

su altı

supap

sukutuhayal

sürpriz

şalter

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

sevketmek

seyehat 

sezeryan 

silahşör 

siluet

sollama yapmak 

sözgelimi

sözkonusu

steteskop

su basmanı 

sualtı 

subap

sükûtuhayal 

süpriz

şarter

-22- -23-

şarj

şaibe 

şehirler arası

şefkat

şifahi

şofben

şoke olmak 

şoför 

şu an 

şu anda

taburcu

tasfiye

tahterevalli

taahhüt

ta ki

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

şarz

şayibe 

şehirlerarası 

şevkat

şifai

şohben

şok olmak 

şöför 

şuan 

şuanda

taburce

tafsiye 

tahtarevalli

tahüt

taki

tampon

tavsiye

taşeron

tembih

teneffüs

teravih 

tespit

testosteron

teşebbüs

teşvik

tetanos

tiroit

tiksinmek  

tüyo

tolerans

tırabzan

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

tanpon

tasviye

taşaron

tenbih 

tenefüs 

teravi 

tesbit

testesteron

teşebüs

teşfik

tetanoz

tiroid

tiskinmek

tiyo

tolorans

trabzan

-24- -25-

tıraş

tükürük

 

ültimatom

uluslararası

usul

Uzak Doğu

unvan

üstyapı

üst geçit

üstünkörü

uvertür

üzere

vahamet

vejetaryen

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

traş

tükrük

ultümaton

uluslar arası 

usül 

Uzakdoğu

ünvan

üst yapı 

üstgeçit 

üstün körü

üvertür

üzre

vehamet

vejeteryan

YANLIŞYAZIM

DOĞRUYAZIM

viyolo

yalnış

yanısıra

yanlız

yanyana

yeni doğan

yıldönümü

yurtiçi

yüksek öğretim

yüzölçümü

zenaat

zerafet

viyola

yanlış

yanı sıra

yalnız

yan yana

yenidoğan

yıl dönümü

yurt içi

yükseköğretim

yüz ölçümü

zanaat

zarafet

-26- -27-

DOĞRU YAZIM İÇİNPRATİK FORMÜLLER

Bağlaç Olan Hangi “ki”?

Bağlaç olan “ki” ile aitlik eki “ki”nin ayırt edilmesinde şöyle bir pratik yöntem kullanılabilir: “ki” ile yazılmış kelimeye, -ler veya -lar ekleri getirildiğinde anlamlı bir kelime oluşuyorsa “ki” bitişik yazılır. Kelime anlamsız oluyorsa bu bağlaç olan “ki” ekidir ve ayrı yazılmalıdır.

Dikkat:Bağlaç olan ama birleşik yazılan -ki’ler: Sanki, oysaki, mademki, belki, halbuki, çünkü, meğerki

-28- -29-

Örnek:Bir de baktım ki ağabeyim karşımda duruyor.Baktım+ki+ler=baktımkiler (Anlamsız) Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.Olur+ki+ler=olurkiler (Anlamsız)

Ders bitti, zil çaldı mı ki? Çaldı+mı+ki+ler= çaldı mı kiler (Anlamsız)

Senin saçın olmamış. Ablanınki daha güzel.Abla+nın+ki+ler=ablanınkiler (Anlamlı)

Aşı olduğum kolum şişti. Ali’ninki şişmemiş.Ali+nin+ki+ler= Ali’ninkiler (Anlamlı)

Sıradaki gelsin Sıra+da+ki+ler= sıradakiler (Anlamlı)

Özel İsme Dahil Olma

Bir sözcüğün özel isme dahil olup olmadığını belirlemenin formülü:

Birden çok kelimeden oluşan isimden sözcüğü çıkardığımızda özel ismi anlatmıyorsa o sözcük özel isme dahildir. Örnek:

Kamu Personeli Danışma Toplantısı” isminden “toplantı” kelimesini çıkarırsak konunun toplantı olup olmadığını anlamayız. Bu nedenle “toplantı” burada özel isme dahildir ve ilk harfi büyük yazılmalıdır.

-30- -31-

Büyük Harf Kısaltmalara Getirilen Ekler

Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınmalıdır. (BDT’ye, TDK’den, THY’de, TRT’den, TL’nin) Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı halde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınmalıdır.(ASELSAN’da, BOTAŞ’ın, NATO’dan, UNESCO’ya)

Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler de kesmeyle ayrılmaz: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı, Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün.

Özel Adlara Getirilen Yapım Ekleri

-32- -33-

“Kültür eski bakanı” değil “eski kültür bakanı” yazılmalı. “İnşaat yüksek mühendisi” değil “yüksek inşaat mühendisi” doğru yazımdır.

Sıfatlar, Tamlamaların Arasına Girmez

Belirtisiz isim tamlaması yapısında olan yer adlarına ünlüyle başlayan ek getirildiğinde araya zamir “n”si girer:

Kırklareli’ni, Suşehri’nden, Türközü’nde…Sadece “Kocaeli, Rumeli ve Tunceli” isimleri belirtisiz isim tamlaması yapısında olmalarına rağmen artık tek bir kelime gibi algılandıkları için zamir “n”si almazlar: Kocaeli’de, Rumeli’yi, Tunceli’ye.

Zamir “n”si

-34- -35-

Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: Ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, akşamüstü, gerçeküstü, olağanüstü, suçüstü, akşamüzeri, ayaküzeri. Alt, üst, ana, ön, art, yan, iç, dış sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelimeler de ayrı yazılır: alt yazı, üst kat, ana dili, ön söz, yan etki, iç tüzük, dış hat.

Kelime Sonuna Gelen Alt, Üst ve Üzeri Kelimeleri Bitişik Yazılır

Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır: Emretmek, feshetmek, cemetmek, kaybolmak; darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek … Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller ise ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: Alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek, yok olmak...

Arapça Kökenli Kelimelerde Ses Düşmesi - Özgün Biçimleri Tek Heceli Bazı Arapça Kökenli Kelimeler

-36- -37-

Bakımevi, basımevi, doğumevi, huzurevi, konukevi, öğretmenevi, yayınevi, polisevi, babaevi.

Sadece “bağ evi”, “dağ evi”, “kuş evi” ayrı yazılır.

Ev Kelimesiyle Kurulan Birleşik Kelimeler Bitişik Yazılır

Futbolsever, barışsever, çiçeksever, hayvansever, doğasever, hayırsever, iyiliksever, kitapsever, konuksever, müziksever, sanatsever, sinemasever, sporsever, vatansever.

“Seven”leriAyırmayın

-38- -39-

Doğaötesi, fizikötesi, kızılötesi, morötesi.

“Ötesi” Sözüyle Kurulan Birleşik Kelimeler Bitişik Yazılır

-sız/-siz yapım eki olduğu için bu ek özel adların sonuna geldiğinde kesme işareti ile ayrılmaz:

Esedsiz, Türkiyesiz gibi.

-sız/-siz Yapım Ekleri

-40- -41-

HABER YAZIMINDA BUNLARA DİKKAT

‘’Üç adet araç yandı” yerine “Üç araç yandı’’ İnsanlar da tane ile sayılmazlar. ‘’İki tane adam, üç tane kadın’’ yazımı hatalıdır.

Tane ve Adet İfadelerini Kullanmaktan Kaçınmalıyız

-42- -43-

“Halen yürürlükte olan” ifadesi yanlıştır “ yürürlükte olan” denilmelidir. “Ameliyat oldu” yerine “ameliyat edildi”. “Taburcu oldu”, “tahliye oldu”, “tahrip oldu” gibi söyleyişler yerine “taburcu edildi”, “tahliye edildi”, “tahrip edildi” kullanılmalıdır. “Caddesi üzerinde” yerine “caddesinde”, “karayolu üzerinde” yerine “karayolunda” denilmeli.

Bazı Yanlış Yazımlar

Kaza, kavga veya benzeri olaylar güvenlik güçlerine yansımışsa, olayın doğası gereği soruşturma başlatılır. Bu tür haberlerde ‘’soruşturma başlatıldı’’ ifadesi gereksizdir. Ayrıca ‘’zanlının yakalaması için çalışma başlatıldı’’, ‘’güvenlik güçleri zanlıyı yakalamaya çalışıyor’’ gibi ifadeler de gereksiz kullanılmaktadır.

Bazı Gereksiz İfadeler

-44- -45-

Olmak, yapmak, etmek fiillerinden uzak durun. “Olan” ve “olup” kelimelerini kullanmayın Bu kelimelerin metinden çıkarıldığında hiçbir anlam değişimi olmadığını göreceksiniz.

Bazı Gereksiz Fiil ve Kelimeler

Bir suçun şüphelisi zanlı; suçlu şüphesiyle hakkında iddianame hazırlanan kişi sanık; yargılaması sonrası mahkemece ceza verilmiş kişi hükümlüdür.

Dikkat: Savcı tutuklamaz, tutuklama istemiyle mahkemeye sevk eder.

Zanlı, Sanık, HükümlüKelimelerine Dikkat Edilmelidir

aa.com.tr /anadoluajansi