1

Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie

Instytut Sportu i Rekreacji w Warszawie

Kierunek Wychowanie Fizyczne

Specjalność: trenersko - menedżerska

Krzysztof Gadomski

Nr 3232

Trening funkcjonalny w przygotowaniu

motorycznym młodych zawodników tenisa

ziemnego.

Projekt licencjacki wykonany pod kierunkiem:

mgr Michał Ficoń

Warszawa 2016

2

SPIS TREŚCI

1. Literatura przedmiotu 3

1.1 Tenis Ziemny - historia i zasady 3

1.2 Tenis Ziemny - wymagania motoryczne 5

1.3 Tenis Ziemny - urazowość 8

1.4 FMS - Functional Movement Screen 13

1.5 Trening Funkcjonalny 19

2. Cel pracy i pytania badawcze 22

2.1 Cel pracy 22

2.2 Hipoteza i pytania badawcze 22

3. Materiał i metody badawcze 23

3.1 Materiał badany - Kajetan Kossakowski 23

3.2 Metody badawcze - obserwacja, analiza statystyczna 24

4. Wyniki i analiza 26

4.1 Wyniki 26

4.2 Analiza wyników 27

5. Dyskusja i wnioski 34

Bibliografia

Spis fotografii, rysunków i tabel

Załączniki:

Prezentacja multimedialna

Płyta CD z materiałem Video

3

1. LITERATURA PRZEDMIOTU

1.1 Tenis Ziemny - historia i zasady

Tenis ziemny to sport całego życia który można zacząć trenować

w każdym wieku. Obecnie to zdecydowanie najbardziej popularny sport

indywidualny świata oraz jedna z najszybciej rozwijających się dyscyplin

sportu w Polsce:

Wyk. 1 Liczba osób ćwiczących w klubach tenisowych w Polsce w latach 2002-2013.

GUS

Gra rozgrywana na korcie tenisowym z udziałem dwóch przeciwników lub

dwóch par przeciwników, polegająca na przebijaniu rakietą tenisową piłki

ponad siatką na pole przeciwnika, w sposób utrudniający jej odbiór. Piłkę

można przebić, zanim dotknie ona podłoża lub po jednym odbiciu. Mecz

tenisowy dzieli się na sety, one na gemy, które składają się z punktów.

Większość meczów tenisowych rozgrywa się do momentu wygrania przez

jednego z zawodników dwóch setów. W kilku przypadkach mecze

mężczyzn gra się do wygrania przez jednego z zawodników trzech setów.

Tenis ziemny to spadkobierca tzw. "gry dłonią". Pierwsze wzmianki

o tej grze pochodzą z XIV-wiecznej Francji. Współczesna wersja tenisa

4

ziemnego powstała w Anglii pod koniec XX wieku. W 1913 roku powstała

Międzynarodowa Federacja Tenisa - ITF. Na ziemiach polskich tenis

ziemny pojawił się w drugiej połowie XIX wieku. Polski Związek

Tenisowy powstał w 1921 i w tym samym roku odbyły się pierwsze

Mistrzostwa Polski. Tenis był jedną z dziewięciu dyscyplin w ramach

których rywalizowali sportowcy podczas pierwszych nowożytnych Igrzysk

Olimpijskich w 1896. Tenis wypadł z programu igrzysk po roku 1924.

Wrócił do niego w 1988 podczas olimpiady w Seulu.

Największymi turniejami tenisowymi są zaliczane do tzw. Wielkiego

Szlema: Wimbledon, US Open, Roland Garros, Australia Open, oraz

turnieje Master dla Pań i Panów - pierwsza 8 wg rankingu. Obecnie do

największych gwiazd światowego tenisa należą Novak Djokovic, Roger

Federer i Rafael Nadal, wśród kobiet Serena Williams i Maria Szarapowa.

Do najlepszych polskich graczy w historii należą:

Fot.1 Agnieszka Radwańska – najlepsza polska tenisistka ostatnich lat

Agnieszka Radwańska; zwyciężczyni Masters Kobiet 2015,

finalistka Wimbledonu

Jadwiga Jędrzejewska; finalistka singla Wimbledonu, Rolland

Garros, US Open, zwyciężczyni debla Rolland Garros 1939

5

Wojciech Fibak; zwycięzca deblowego Australian Open 1978

Łukasz Kubot; zwycięzca debla Australian Open 2014

1.2 Tenis ziemny – wymagania motoryczne

Tenis ziemny to sport o acyklicznym charakterze, zmiennej

intensywności oraz różnym czasie trwania działań ruchowych.

Wypracowanie prawidłowych wzorców ruchowych ma decydujące

znaczenie dla odniesienia sukcesu w tenisie. Tenis ziemny wymaga od

zawodnika rozwiniętych wszystkich cech motorycznych. Najważniejsze

z nich to: koordynacja ruchowa, szybkość i zwinność. Jednak podstawą jest

odpowiedni poziom wytrzymałości tlenowej, siły i gibkości całego ciała i

poszczególnych jego elementów. Należy skoordynować szybkość gry przy

zachowaniu regularności i dokładności w wielogodzinnych spotkaniach.

Wymaga to odpowiedniego przygotowania wytrzymałości tlenowej

i beztlenowej. Przygotowanie fizyczne powinno sięgać połowy objętości

treningów, mając charakter koordynacyjno-szybkościowy, wydolnościowy,

siłowy, stabilizacyjny oraz kształtujący gibkość.

W planowaniu treningu powinno uwzględniać się specyfikę gry: czas

trwania akcji 4-10 s lub 10 – 20s, sporadycznie więcej, przerwy między

punktami ok. 20 sekund, przerwy na zmianę stron 90s.

Analizy meczowe wykazują że stosunek między wysiłkiem

a odpoczynkiem wynosi od 1:1 do 1:4. Rzeczywisty czas gry podczas

meczu trwa 0d 10 do 25 % na kortach twardych i 20-35% na kortach

ziemnych. Intensywność gry wynosi 70-90% maksymalnej mocy tlenowej

a poziom mleczanu sięga 9-10 milimoli/l. Powodem tych wyników jest

szybki agresywny styl gry wymagający wysokiej sprawności systemu

beztlenowego. W przygotowaniu motorycznym należy uwzględnić także

6

ilość meczów w jednym turnieju (1-7), turniejów w sezonie (20-30) oraz

ogólną liczbę spotkań (100-200) z uwzględnieniem spotkań deblowych.

Pierwszym elementem tej układanki jest wytrzymałość tlenowa.

Dobrym wskaźnikiem kierującym charakter treningu kondycyjnego jest

średni dystans pokonywany na kortach ziemnych gdzie trwają najdłuższe

wymiany: 2720 m u mężczyzn oraz 1236 m u kobiet (Królak, 1998).

Kolejnym wskaźnikiem jest ilość pokonywanych krótkich odcinków: do

4m – 72,27 %, 4,5m-8,5m – 26,25 %, 9m i więcej – 1,33 %. Liczba

startów, wyskoków do serwisu, do-ślizgów i dobiegów, returnów,

zatrzymań, ponownych startów - najczęściej ze zmianą kierunku oraz

szybkości biegu: średnio 665m w meczu i 20 m podczas gema (Królak).

Wymaga to głównie pracy beztlenowej - przystosowanie organizmu do

szybkiej resyntezy ATP.

Zawodnik przy powyższych wymaganiach musi umieć dobiec do

piłki odpowiednio wcześniej i stabilnie się zatrzymać. Wymaga to

odpowiedniego czasu reakcji (0,2 s u najlepszych), pracy nóg, stabilizacji

więzadłowo-mięśniowej, szybkiej oceny wzrokowej nadlatującej piłki.

Każdy rozegrany punkt obejmuję stałe ruchy, krótkie sprinty, i częste

zmiany kierunku na które wpływ mają: pozycja wyjściowa, położenie

środka ciężkości, praca rąk i nóg, siłą maksymalna, moc i koordynacja. Na

każdy punkt przypada średnio 3-5 zmian, co średnio daję około 500 zmian

kierunku podczas meczu singlowego. Mecze rozgrywane są często

powyżej 3 godzin, wymagają odpowiedniej sprawności układu

krążeniowo-oddechowego. Szybkość i zwinność muszą być rozwijane

z podobną, często wyższą intensywnością, objętością podczas treningu.

Liczba uderzeń wynosi około 500 na mecz - 2,5 na punkt oraz 15 na

gem. Wymaga to odpowiedniego poziomu siły dynamicznej i elastyczności

włókien mięśniowych. Siła uderzenia wymaga usprawnienia sprzężenia

ruchów w łańcuchu kinetycznym. Kiedy uderza się piłkę, stopy napierają

7

na podłoże a ono je odpycha. Dzięki temu przenosi się siłę z jednej części

ciała do następnej - przez nogi, biodra, tułów i ramiona aż do rakiety

(Kovacs, 2012). Odpowiednio duży zakres ruchu w stawach oraz

rozciągliwość mięśni, czyli skurcz ekscentryczny pomaga „naładować”

poszczególne części ciała energią przed uderzeniem. Niezbędny do

mocnego uderzenia jest odpowiedni poziom siły całego układu

mięśniowego zawodnika.

W treningu tenisistów musimy zwrócić uwagę na kompleksowość

ćwiczeń. Dominująca część ciała jest znacznie bardziej zaangażowana

podczas każdego uderzenia. Z tego powodu, oprócz trenowania strony

dominującej, musimy zadbać także o stronę niedominującą, aby uzyskać

równowagę mięśniową i zapobiec urazom. Ważne aby podczas treningu

zrównoważyć górną i dolną część ciała, prawą i lewą stronę a także tył oraz

przód.

8

1.3 Tenis ziemny – urazowość

Badania opublikowane przez British Journal of Sports Medicine,

wykonane na tenisistach w wieku 10-18 lat wskazały na występowanie

6,9 interwencji medycznych na każde 1000 rozegranych meczy.

Najczęstszymi przyczynami kontaktu z fizjoterapeutą lub lekarzem były

dysfunkcje mięśni (skurcze, naciągnięcia, naderwania) stanowiące 65,36%

wszystkich zgłoszonych urazów. Skręcenia stawów skokowo-goleniowych

dotknęło 4,28% poszkodowanych, a bólu dolnego odcinka kręgosłupa, na

poziomie kręgów L1-L5 i S1 doznało 3,57% młodych sportowców.

Fot.2 Pomoc fizjoterapeuty w trakcie gry – Wimbledon 2013

Królak i Zieliński podają następujący rozkład urazowości:

kończyny górne 42,8%

kończyny dolne 34,9%

tułów 22,2%

Wyróżniają także poszczególne grupy ze względu na przyczyny

dolegliwości:

uszkodzenia mięśni i ścięgien 49,1%

skręcenia stawów 18,8%

9

bolesność bez wyraźnej przyczyny 11,1%

inne uszkodzenia stawów 7,9%

stłuczenia 7,9%

zwichnięcia stawów 4,8%

pęknięcia i złamania kości 3,2%.

Najczęstsze kontuzje wg Guzowskiego:

„Łokieć tenisisty” - zespół bólowy tkanek miękkich położonych

bocznie w stosunku do stawu łokciowego, pochodzący najczęściej z

uszkodzonego przyczepu mięśnia prostownika wspólnego palców,

który przyczepia się do nad-kłykcia bocznego kości ramiennej.

„Konflikt pod barkowy” - polega na zwężeniu się przestrzeni między

barkowej i tarcia struktur jedna o drugą.

Jedną z przyczyn jest zachwianie równowagi mięśniowej. Specyfika

techniki tenisowej prowadzi do silnie rozbudowanych mięśni z przodu

barku (piersiowy większy i mniejszy, przednia część naramiennego)

i słabiej rozwiniętych, dużo rozciąganych mięśni mieszczących się po jego

stronie tylnej (nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy

i większy, tylna część naramiennego). Kolejnym czynnikiem mogącym

prowadzić do cieśni pod-barkowej jest niestabilność łopatki. Zaburzona

postawa ciała (barki wysunięte w przód, przygarbione plecy) czy

ograniczenie rotacji wewnętrznej w stawie ramiennym (obkurczenie tylnej

ściany torebki stawowej) również zwiększają ryzyko wystąpienia

niestabilności i kontuzji barku.

Skręcenie stawu skokowego - do skręcenia kostki najczęściej

dochodzi w mechanizmie inwersyjnym (90 proc. wszystkich przypadków),

czyli wtedy, gdy boczna krawędź stopy „podwija się” pod ciężarem ciała.

Możemy mieć wtedy do czynienia z ostrymi skręceniami stawów

skokowych oraz niestabilnością funkcjonalną. Niestabilność funkcjonalna

10

jest utrzymującym się stanem poczucia niestabilności stawu i/lub

nawracającymi skręceniami (tzw. nawykowymi). Przyczyna leży zwykle

w uszkodzeniu znajdujących się w mięśniach i więzadłach receptorów,

wiotkości kompleksu torebkowo-więzadłowego, obniżeniu siły

mięśniowej, chronicznemu zapaleniu błony maziowej czy ograniczeniu

ruchomości.

Bóle kolan są dolegliwością często dotykającą tenisistów. Wynika ze

specyfiki gry - biomechaniki ruchu zawodnika na korcie. Kolano jest

obciążone znacznymi siłami koślawiącymi i rotacyjnymi. Urazy kolan

stanowią około 19 proc. wszystkich kontuzji tenisowych. Większość z nich,

bo aż 70 proc., jest skutkiem nagłego urazu, natomiast pozostała część

powstaje w wyniku przeciążenia tkanki, która nie miała odpowiednio

długiego czasu na odpoczynek. Wewnętrznymi urazami kolana są

uszkodzenia łąkotek, chrząstki stawowej i więzadeł.

Bóle w okolicach rzepki – ok. 16% młodych tenisistów doświadcza tego

rodzaju problemów. Mogą być spowodowane:

Boczne przyparcie rzepki - powoduję rozwinięcie się

chondromolacji, czyli choroby polegającej na niszczeniu chrząstki

stawowej, charakteryzująca się zgrzytaniem podczas ruchu, tępym

bólem w przedniej części kolana pojawiającym się w trakcie gry.

„Kolano biegacza” - nadmierne tarcie pasma biodrowo-

piszczelowego o nad-kłykieć boczny kości udowej. Częstą

przyczyną tego schorzenia jest za mała ruchomość stawu skokowego

dolnego, szpotawe kolana lub osłabienie odwodzicieli biodra

i mięśnia czworogłowego uda.

„Kolano skoczka” - czyli uraz przeciążeniowy więzadła rzepki,

dotyka 11 proc. wszystkich tenisistów. Naturą tego problemu nie jest

stan zapalny, lecz zmiany zwyrodnieniowe więzadła rzepki,

spowodowane licznymi mikro-uszkodzeniami.

11

Choroba Osgood-Schlattera - jest jałową martwicą guzowatości

kości piszczelowej (miejsce przyczepu więzadła rzepki do piszczeli)

i dotyczy młodych tenisistów, szczególnie w trakcie okresu skoku

pokwitaniowego. Przyczep końcowy mięśnia czworogłowego uda

jest bolesny w dotyku, ucieplony i obrzmiały. Dolegliwości

pojawiają się podczas klęczenia i przy podejmowaniu aktywności

sportowej, szczególnie przy zagrywaniu niskich wolejów.

Dolegliwość bólowa kolana, w dużym stopniu może mieć związek

z budową stawów kolanowych oraz zachwianą równowagą

biomechaniczną w obrębie stawów biodrowych. Źródła bólu często

zlokalizowane są w miejscach odległych. Nieskompensowane wady

posturalne (koślawość, szpotawość kolan lub stawów skokowych) u osób

nie uprawiających sportu mogą nie stanowić problemu, z uwagi na niską

wartość przeciążeń. W chwili wzrostu aktywności fizycznej, objawiającej

się okresowym i intensywnym obciążaniem niewłaściwie zbalansowanych

struktur, dochodzi do mikro-urazów. Kumulacja mikro-urazów i ciągła

praca w niewłaściwym łańcuchu biomechanicznym, doprowadzają do

wzrostu napięcia tkanek, a w konsekwencji dolegliwości bólowych.

Syndrom pasma biodrowo-piszczelowego ITBS. Pasmo biodrowo-

piszczelowe jest strukturą mięśniowo-powięziową biegnącą od kolca

biodrowego przedniego górnego do kłykcia bocznego piszczeli. Większość

pasma stanowi powięź szeroka uda napinana w części biodrowej przez

niewielki (około 5-7 cm długości) mięsień naprężacz powięzi szerokiej

uda. Zespół bólowy pasma biodrowo-piszczelowego koncentruje się

w bocznym przedziale stawu kolanowego, uda i goleni, i często towarzyszy

mu tkliwość w bocznej części kolana. Ból w przebiegu ITBS pojawia się

zwykle podczas aktywności fizycznej, nierzadko u osób aktywnych

biegaczy czy tenisistów, i narasta w wyniku zgięcia kolana do kąta 20-30

stopni. Ulgę może przynieść jego wyprost.

12

Najczęstsze przyczyny:

koślawość stawu skokowego

koślawość stawu kolanowego

brak równowagi mięśniowej pomiędzy grupą prostowników

i zginaczy kończyny dolnej

osłabienie mięśnia pośladkowego średniego.

13

1.4 FMS - Functional Movement Screen

FMS to kompleksowy test stosowany w fizjoterapii i sporcie,

służący do oceny funkcjonalności ruchowej badanych oraz jakości ruchu.

Test ten jest wiarygodnym narzędziem do szybkiej i prostej oceny

funkcjonalnej, służącej do określenia ryzyka urazu u osób o różnym

potencjale i aktywności ruchowej.

Głównymi możliwymi przyczynami kontuzji są: wcześniejsze urazy,

deficyty w zakresie funkcjonalnej ruchomości i stabilności, zwiększona

masa ciała, obecność funkcjonalnych asymetrii ruchowych oraz zaburzenia

równowagi statycznej i dynamicznej.

Test FMS składa się z 7 zadań ruchowych które poddane są ocenie

według określonych wzorców. Ich prawidłowe wykonanie wymaga

odpowiedniego zakresu ruchu w stawach, siły mięśniowej, koordynacji

ruchowej, stabilności oraz propriocepcji na określonym poziomie. Te

wzorce ruchowe mają charakter wielostawowy oraz wielopłaszczyznowy

angażujący cały układ mięśniowy. Dzięki temu ocena jest kompleksowa

i pomaga określić słabe ognia łańcucha kinematycznego, stabilność lokalną

oraz globalną, ruchomość stawów, koordynację mięśniową-nerwową. Ten

system badania opracował Amerykanin Gray Cook - fizjoterapeuta,

specjalista w dziedzinie treningu funkcjonalnego, treningu przygotowania

motorycznego. Założeniem wynikowym testu jest wykrycie istniejących

asymetrii, deficytów w aparacie ruchu oraz określenie ryzyka wystąpienia

urazu przeciążeniowego u badanego.

Podstawą przygotowania motorycznego wg koncepcji treningu

funkcjonalnego FMS jest motoryczność podstawowa, która stanowi bazę

do rozbudowy motoryczności ukierunkowanej i zdolności technicznych.

Motoryczność podstawowa - warunkowana przez zdolności

koordynacyjne układu nerwowo-mięśniowego: mobilność i stabilność.

14

Motoryczność ukierunkowana - zbiór wszystkich cech motorycznych

takich jak: moc, siła, wytrzymałość, szybkość i zwinność.

Technika - specyficzne wzorce ruchowe występujące i charakterystyczne

w wybranej dyscyplinie sportowej.

Rys.1 Piramida optymalnego przygotowania motorycznego wg FMS

Ocenie podlega 7 testów ruchowych:

Rys.2 Test FMS - Deep Squat

Głęboki przysiad (DS) - służy do oceny stawów biodrowych, barkowych,

kolan, kręgosłupa i stawów skokowych.

15

Rys.3 Test FMS – Hurdle Step

Przeniesienie nogi nad płotkiem (HS) - Służy do oceny stabilizacji

bocznej miednicy, tułowia i bioder.

Rys.4 Test FMS – In-Line Lunge

Klęk w wykroku (ILL) - Służy do oceny stawu skokowego i stabilności

kolana.

Rys.5 Test FMS – Schoulder Mobility

Ruchomość obręczy barkowej (SM) - Służy do oceny obręczy barkowej

16

Rys.6 Test FMS – Active Straight Leg Raise

Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi (ASLR) - Służy do oceny

mięśni grupy kulszowo-goleniowej i aktywnej pracy mięsni kończyny

dolnej.

Rys.7 Test FMS – Trunk Stability Push up

Wyprost ramion z leżenia do podporu (TSPU) - Stabilność tułowia.

Rys.8 Test FMS - Rotational Stability

Stabilność rotacyjna (RS) - Służy do oceny stabilności rotacyjnej tułowia

i asymetrii ciała.

Każdy test oceniamy oddzielnie według skali od 0 do 3 pełnych

punktów. Wynik jest sumą 7 ocen i daje maksymalny wynik – 21 punktów.

Ocena poszczególnych testów wymaga dokładnej obserwacji sposobu

17

wykonania ruchu w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej (z boku

i przodu).W testach asymetrycznych 2,3,4,5 i 7, oceniających osobno

prawą i lewą stronę, w przypadku wystąpienia asymetrii wyników, należy

zawsze do oceny końcowej uwzględnić wynik słabszej ze stron.

Obowiązują standardy postępowania przy przeprowadzeniu testu:

ocena wykonywana jest bez rozgrzewki.

dla każdego testu wykonujemy 3 powtórzenia.

oceniamy najlepszą próbę.

w razie wątpliwości przyznajemy zawsze niższą ocenę.

test w stroju sportowym, płaskie obuwie.

Każdy test podlega ogólnym kryteriom oceny:

3 pkt. - Wykonanie prawidłowe wzorca ruchowego. Badany wykonuje

prawidłowy ruch bez widocznych kompensacji, zgodnie ze szczegółowymi

kryteriami oceny dla danego testu.

2 pkt. - Wykonanie wzorca ruchowego z elementami kompensacji. Badany

wykonuje ruch z widocznymi kompensacjami.

1 pkt. - Niezdolność do wykonania ruchu z elementami kompensacji.

Badany nie wykonuje prawidłowo ruchu nawet z elementami kompensacji.

0 pkt. - Wystąpienie dolegliwości bólowych. Badany odczuwa jakikolwiek

ból podczas wykonywania wzorca ruchowego. Zalecana konsultacja

medyczna lub fizjoterapeutyczna.

Wynik interpretuję się następująco:

21-18 pkt. Oznacza, że badany jest zdrowy i jego ciało porusza się

w prawidłowym wzorcu ruchowym, ryzyko urazu przeciążeniowego jest

minimalne.

17-15 pkt. Oznacza, że u badanego występują asymetrie i kompensacje,

wzorce ruchowe są zaburzone, ryzyko urazu przeciążeniowego wynosi od

25-35%

15 pkt. > Oznacza, że u badanego prawdopodobieństwo odniesienia

18

kontuzji wynosi ponad 50%.

Test jest podstawą do opracowania i wdrożenia programu ćwiczeń

korekcyjnych, mających za zadanie usunąć powstały deficyt ruchowy

i ryzyko urazu oraz zwiększyć możliwości funkcjonalne badanych osób

(Szymczyk 2013). Po przeprowadzeniu oceny z wykorzystaniem systemu

FMS w pierwszej kolejności należy korygować asymetrię, gdyż asymetria

jest gorsza od słabszej symetrii. Wynika to z licznych badań naukowych

i obserwacji, które wykazały, że asymetria w układzie ruchu w sposób

istotny zwiększa ryzyko urazu. W dalszej kolejności w postępowaniu

korekcyjnym powinno zwrócić się uwagę na te testy i zadania ruchowe,

w których osiągnięto niższe wyniki .

19

1.5 Trening Funkcjonalny (TF)

Trening funkcjonalny powstał w Stanach Zjednoczonych na

początku lat 80 XX wieku, jego powstanie jest powiązane z rehabilitacją

ruchową i kulturystyką. Rehabilitacja ruchowa jest działaniem na rzecz

osoby niepełnosprawnej fizycznie, które ma na celu przywrócenie tej

osobie pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia sprawności ruchowej,

zdolności do pracy oraz brania czynnego udziału w życiu społecznym

(Barankiewicz AWF 1998). Kulturystyka to amatorska lub zawodowa

dyscyplina sportu. Polega na kształtowaniu sylwetki ciała poprzez

hipertrofię mięśni szkieletowych w wyniku ćwiczeń fizycznych

z obciążeniem oraz jednoczesnym maksymalnie możliwym

zredukowaniem tkanki tłuszczowej podskórnej w celu lepszego

uwidocznienia mięśni.

Fot.3 Kajetan w trakcie treningu podczas projektu, Zbiory własne

Początki jednak sięgają lat 50-60 XX wieku kiedy amerykańscy

fizjoterapeuci obserwując nowatorskie metody treningu kulturystycznego

zaczęli zastępować wyizolowane ćwiczenia ćwiczeniami wielostawowymi

i wielopłaszczyznowymi. Takie metody przynosiły szybsze efekty powrotu

20

osób po kontuzjach do funkcjonalności ruchowej. Koncepcja treningu

funkcjonalnego w pełni rozkwitła i przyjęła obecną postać w latach 80

kiedy amerykańscy trenerzy sportu wyczynowego zaczęli stosować tę

metodę w swoich cyklach treningowych. Zmiana koncepcji treningu

przyniosła nadspodziewane efekty w sferze przygotowania motorycznego

u zawodowych sportowców. Po zastosowaniu TF w stosunkowo krótkim

czasie obserwowano przyrost wszystkich cech motorycznych.

Zindywidualizowanie cyklów treningowych pozwoliło także na

kształtowanie konkretnych cech przy jednoczesnym zapobieganiu

przeciążeniom układu ruchu. Zmniejszenie ryzyka kontuzji pozwala na

wydłużenie karier zwodniczych w przypadku zawodowych sportowców

oraz podnoszenie możliwości ruchowych przez amatorów w rekreacji.

Ogólnym założeniem treningu funkcjonalnego jest poprawa

sprawności fizycznej jednostki trenującej. Efektem ubocznym jest

ukształtowanie wysportowanej sylwetki. Sprawność fizyczna to wyraz

wysokiego stanu narządów i funkcji ustroju, wyrażająca się w efektywnym

rozwiązywaniu wszechstronnych zadań ruchowych, a uwarunkowana

stopniem ukształtowanych cech motorycznych (Barankiewicz 1998). Na

sprawność fizyczną składają się dwie zasadnicze zdolności, pierwsze

kondycyjne, oparte głównie na procesach energetycznych, drugie

koordynacyjne, zdeterminowane przede wszystkim procesami

informacyjnymi (Górski 2008). Trening funkcjonalny to idealny sposób na

zachowanie zdrowia, poprawę życia codziennego. W sporcie podnosi

wynik sportowy oraz przeciwdziała urazom.

Trening funkcjonalny to trening którego celem jest poprawa funkcji

naszego ciała przy jednoczesnej optymalizacji pracy mięśniowej całego

aparatu ruchu. Kształtuję wzorce ruchowe leżące u podstaw ludzkiej

motoryczności. TF skupia się na pracy nad danym wzorcem ruchowym

jako całość. Najczęściej wykorzystuje się ćwiczenia angażujące cały układ

21

mięśniowy. Ćwiczenia są złożone, wielostawowe, wielopłaszczyznowe.

Wszystkie starania prowadzą do jak najbardziej możliwie dokładnego

odwzorowania i szybkiego wykonania konkretnego zadania w jednostce

czasu. Trening wykonujemy z ciężarem własnego ciała lub przy użyciu

rozmaitych trenażerów oraz z użyciem wolnych ciężarów, stopniowo

wprowadzamy niestabilne podłoże.

TF dostosowujemy do potrzeb osoby trenującej. Właściwy trening

odnosi się do poziomu sprawności fizycznej i charakteru codziennej

aktywności lub będzie dostosowany do specyfiki danej dyscypliny

sportowej. Nieodzowna przed rozpoczęciem treningów jest ocena

aktualnych, funkcjonalnych możliwości ruchowych zawodnika. Służy do

tego test FMS który zapewnia pełną kontrole stanu aktualnego a dalej

efektów treningu. Test dobrze wskazuję dalszy kierunek ewaluacji procesu

treningowego. Dzięki uniwersalności jaką ze sobą niesie - TF można

stosować w fizjoterapii i rehabilitacji oraz sporcie wyczynowym i rekreacji

ruchowej (każdy fitness klub obecnie posiada TF w swojej ofercie).

22

2. CEL PRACY I PYTANIA BADAWCZE

2.1 Cel pracy

Celem niniejszej pracy była analiza przeprowadzonego programu

treningowego podnoszącego funkcjonalność ruchową młodego zawodnika

tenisa ziemnego wg koncepcji treningu funkcjonalnego oraz testu FMS.

Pierwszym etapem było przeprowadzenie testu FMS sprawdzającego

aktualny stan badanego. Kolejnym etapem było wprowadzenie 4

tygodniowego planu treningowego uwzględniającego indywidualne

potrzeby wynikające z wyników testu kontrolnego. Po zakończeniu cyklu

treningowego przeprowadzono drugi test kontrolny. Ostatnim etapem pracy

było przeanalizowanie zebranych materiałów, wyciągnięcie z nich

wniosków oraz interpretacja wyników.

2.2 Hipoteza i pytania badawcze

Hipoteza - poprawa funkcjonalnych możliwości ruchowych

u młodego zawodnika tenisa ziemnego dzięki wprowadzeniu do cyklu

szkoleniowego kontroli za pomocą testu FMS i treningu funkcjonalnego.

Do sprawdzenia powyższej hipotezy postawiono następujące pytania

badawcze:

1) Jaki poziom funkcjonalnej sprawności ruchowej prezentuję badany

zawodnik?

2) Czy zaproponowany program treningowy poprawi funkcjonalne

możliwości zawodnika i ogólny wynik drugiego testu kontrolnego?

3) Jak zmienią się poszczególne składowe testu FMS?

4) Czy trening funkcjonalny powinien być stosowany w treningu

młodych zawodników tenisa ziemnego?

23

3. MATERIAŁ I METODY BADAWCZE

3.1 Materiał badany – Kajetan Kossakowski

Głównym kryterium doboru osoby do mojej pracy był obecnie

prezentowany poziom sportowy i predyspozycje do osiągnięcia wyniku

sportowego w przyszłości w tenisie ziemnym. Materiał badany stanowił

Kajetan Kossakowski. Urodzony 9 marca 2003 roku, klasyfikowany na 77

miejscu na koniec roku 2015 w kategorii „Skrzaty 12” na listach Polskiego

Związku Tenisowego. Kajetan jest zawodnikiem praworęcznym. Od

września 2015 roku gra jednoręczny bekhend.

Wiek (w

latach)

Masa ciała (

w kg)

Wysokość

ciała (w cm)

Wskaźnik

Indeksu

Masy Ciała

(BMI)

(kg/m2)

Wskaźnik

BMI wg

siatki

centylowej

WHO

Tkanka

tłuszczowa

(%)

12 44 157 17.9 15-25

centyli

12,6

Tab.1 Charakterystyka badanego Kajetana Kossakowskiego

Zawodnik trenuje daną dyscyplinę sportu od 2010 roku. Na początku pod

okiem ojca. Następnie trenował w klubach:

UKS Dwójka Siedlce- 08.2013-09.2014

KT Break Marysin – 09.2014-09.2015

WTS Orzeł Warszawa – obecnie od września 2015 roku.

Warto także wspomnieć o najlepszych wynikach spośród wielu które

dotychczas osiągnął w turniejach swojej kategorii wiekowej:

I miejsce w XIII Mistrzostwach Polski Uczniowskich Klubów

Sportowych; kat. krasnale do lat 10; 01-02. 09 2012r.; Piotrków

Trybunalski

I Miejsce w Mistrzostwach Warszawy; kat. krasnale do lat 10; 17-

18.11.2012r.; Klub Tenisowy Deski Warszawa

24

3.2 Metody badawcze - obserwacja, analiza statystyczna

Do oceny stanu badanego wykonałem test Functional Movement

Screen (FMS). Test opiera się na 7 wzorcach ruchowych punktowanych

w skali od 0 do 3 punktów. Do oceny poszczególnych testów posłużyłem

się szczegółowymi kryteriami oceny. Przeprowadziłem test przed

rozpoczęciem cyklu treningowego oraz po przeprowadzeniu pełnego

makrocyklu. Do analizy użyłem statystyki opisowej. Celem stosowania

metod statystyki opisowej jest podsumowanie zbioru danych

i wyciągnięcie pewnych podstawowych wniosków i uogólnień na temat

zbioru.

Do pracy użyłem metody obserwacyjnej. Obserwacja - to celowa

czynność polegająca na planowanym i systematycznym postrzeganiu

zmysłowym faktów, zdarzeń, procesów, zjawisk, ich gromadzeniu

i interpretowaniu (Łobocki 2010). Obserwacja miała charakter planowy,

prowadzona była w sposób zorganizowany i systematyczny oraz była

zaprogramowana (skategoryzowana) czyli oparta o główne kryterium

którym był test FMS. Wszystkie wyniki obserwacji zapisane są

w arkuszach oceny. Badany ze względu na jawny charakter obserwacji był

na bieżąco informowany o przebiegu badań oraz końcowych wynikach.

Opis badanego uzupełniłem o zapis cech somatycznych takich jak:

masa, wzrost, wskaźnik BMI oraz poziom tkanki tłuszczowej. Do pomiaru

wysokości oraz masy ciała użyłem elektronicznej wagi lekarskiej.

Wskaźnik BMI obliczyłem za pomocą wzoru:

25

Do oceny Indeksu Masy Ciała skorzystałem z siatek centylowych

rekomendowanych prze Światową Organizację Zdrowia (WHO).

Poziom tkanki tłuszczowej zbadałem za pomocą bioimpedancji

BIA - wysyłającej nieinwazyjnie mały ładunek elektryczny do ciała, która

pozwala na oszacowanie zawartości tkanki tłuszczowej oraz wody

w organizmie danej osoby - po wprowadzeniu podstawowych danych

takich jak: płeć, wiek, masa ciała oraz wysokość ciała.

Do testu FMS użyłem standardowego sprzętu FMS Test Kit

składającego się z: belki o wymiarach 5x15x150 cm z podziałką

centymetrową, 2 drążków - 60cm oraz 1 drążka – 120 cm z podziałkami

centymetrowymi i elastycznej gumki.

Rys. 9 Zestaw do testu FMS

26

4.WYNIKI I ANALIZA

4.1 Wyniki

Poziom funkcjonalnej sprawności ruchowej badanego sprawdziłem

za pomocą testu FMS. Badanie oceniające stan przed wprowadzeniem

programu treningowego odbyło się 24 listopada 2015 roku w szkole

podstawowej w Stanisławowie na sali fitness.

Wyniki prezentuję w tabeli:

LP. OCENA

(PUNKTY)

1. GŁĘBOKI PRZYSIAD (DS) 2

2. PRZENIESIENIE NOGI NAD PŁOTKIEM

(HS)

2

3. KLĘK W WYKROKU (ILL) 2

4. RUCHOMOŚĆ OBRĘCZY BARKOWEJ

(SM)

3

5. AKTYWNE UNIESIENIE

WYPROSTOWANEJ NOGI (ASLR)

3

6. WYPROST RR Z LEŻENIA DO

PODPORU (TSPU)

1

7. STABILNOŚĆ ROTACYJNA TUŁOWIA

(RS)

2

RAZEM 15

Tab.2 Wyniki testu kontrolnego nr 1

Badanie oceniające stan badanego po przeprowadzeniu cyklu

treningu funkcjonalnego. Ostatnia jednostka treningowa odbyła się 25

grudnia 2015 roku. Drugi test kontrolny został przeprowadzony 28 grudnia

2015 roku w szkole podstawowej w Stanisławowie.

Wyniki prezentuję tabela:

LP. OCENA

(PUNKTY)

1. GŁĘBOKI PRZYSIAD (DS) 3

2. PRZENIESIENIE NOGI NAD PŁOTKIEM

(HS)

2

3. KLĘK W WYKROKU (ILL) 3

27

4. RUCHOMOŚĆ OBRĘCZY BARKOWEJ

(SM)

3

5. AKTYWNE UNIESIENIE

WYPROSTOWANEJ NOGI (ASLR)

3

6. WYPROST RR Z LEŻENIA DO

PODPORU (TSPU)

3

7. STABILNOŚĆ ROTACYJNA TUŁOWIA

(RS)

2

RAZEM 19

Tab.3 Wyniki testu kontrolnego nr 2

4.2 Analiza wyników

Wynik pierwszego testu kontrolnego 15 pkt. co jest wynikiem

oznaczającym dostateczny stan ogólnej sprawności ruchowej. Ten wynik

oznacza, że ryzyko urazu przeciążeniowego wynosi 25%-35%.

Przeprowadzona analiza video oraz obserwacja wzrokowa testu wykazała

pewne dysfunkcję oraz asymetrie.

W głębokim przysiadzie Kajtek uzyskał 2 pkt. Wzorzec ruchowy

został wykonany przy kompensacji przez postawienie pięt na belce.

Oznacza to skrócenie mięśnia trójgłowego łydki, czworogłowego uda oraz

ograniczona ruchomość w stawie skokowym. Możliwa ograniczona

koordynacja nerwowo-mięśniowa.

W teście przeniesienia nogi nad płotkiem osiągnął 2 pkt. Zauważalne

były asymetrie w stawach biodrowych. Przy uniesieniu nogi lewej ruch

kompensacyjny przez odwodzenie nogi, rotacja bioder w lewą stronę

(cofnięcie biodra) oraz przodopochylenie tułowia (wystąpiło także przy

uniesieniu prawej nogi). Możliwe dysfunkcję to przykurcz prostownika

grzbietu odcinka lędźwiowego oraz pośladkowego wielkiego.

Klęk z pozycji wykroczno-zakrocznej oceniłem na 2 pkt. Zadanie

wykonane płynnie ale bez kontaktu potylicy z drążkiem trzymanym za

plecami oraz z kompensacją odcinka lędźwiowego. Przy ustawieniu lewej

nogi w pozycji wykrocznej zauważalne zachwianie i lekki ruch bioder

28

w lewą stronę. Możliwa ograniczona koordynacja nerwowo-mięśniowa

i stabilność w płaszczyźnie czołowej. Test wykazał podobne dysfunkcje jak

testy poprzednie: kompensacje w odcinku lędźwiowym tułowia oraz

asymetrie w obręczy kończyny dolnej.

Test mobilności obręczy barkowej 3 pkt. Próba nie wykazała

dysfunkcji w tym obszarze. Oceniałem odległość od dłoni w centymetrach

która wynosiła 6 cm gdy lewa ręka były u góry i 8 cm gdy prawa ręka była

u góry. Widoczna była lekka asymetria przy ustawieniu prawej ręki u góry.

Zauważalne było większe wysunięcie prawej łopatki w tył oraz

prawostronna rotacja tułowia. Możliwa powiększona protrakcja prawego

barku względem lewego.

W teście aktywnego uniesienia wyprostowanej nogi brak dysfunkcji

3 pkt.. Test ocenia funkcjonalność części kulszowo-goleniowej kończyny

dolnej.

Wyprost ramion z leżenia przodem do podporu – 1 pkt. Ruch nie

został wykonany poprawnie nawet przy kompensacji czyli wykonaniu testu

metodą żeńską z kciukiem na wysokości żuchwy. Ruch mało płynny.

Widoczny brak stabilności tułowia oraz pośladków i ud.

Test stabilności rotacyjnej 2 pkt. Ruch wykonany

naprzemianstronnie. Przy jednostronnym wykonaniu wyraźna asymetria:

niemożność wykonania próby na lewą stronę przy wykonaniu wzorca na

prawą stronę. Ograniczona stabilność kompleksu miedniczno-lędźwiowego

w płaszczyźnie czołowej.

Po wykonaniu testu przeprowadziłem makrocykl treningowy - pełny

(długi) cykl treningowy, mający na celu doprowadzenie zawodnika do

wysokiego poziomu formy sportowej (Królak 1998) . Makrocykl trwał 4

tygodnie. Składał się z dwóch mezocykli – średniej długości cykl

treningowy obejmujący najczęściej od 3 do 6 mikrocykli (Królak 1998).

W mezocykl wchodziły 4 mikrocykle podstawowe które obejmowały

29

pojedynczą jednostkę treningową oraz 1 mikrocykl kontrolny obejmujące

test kontrolny.

Miesiąc Pon Wt Śr Czw Pt Sob Ndz

Listopd 23 24 - Test

I

25 26 27 - JT I 28 29

30

Grudzień 1 – JT II 2 3 4 – JT III 5 6

7 8 – JT

IV

9 10 11 – JT I 12 13

14 15 – JT

II

16 17 18 – JT

III

19 20

21 22 – JT

IV

23 24 25 26 27

28 – Test

II

29 30 31

Tab.4 Makrocykl treningowy I mezocykl

II mezocykl

Test – testy kontrolne

JT – jednostka treningowa

Jednostka treningowa składała się z 7 ćwiczeń ułożonych w obwód

ćwiczebny. Każde ćwiczenie trwało 30 sekund w I mezocyklu oraz 45

sekund w II mezocyklu rozdzielonych przerwą odpoczynkową - 30 sekund.

Między obwodami przerwa wynosiła 60 sekund. Uczestnik wykonywał 3

pełne obwody. Przerwy miały charakter czynny oraz przygotowawczy do

następnego ćwiczenia. Ćwiczenia lewostronne/prawostronne wykonywane

były na obie strony bez przerwy. Ćwiczenia naprzemianstronne

wykonywane były z zachowaniem zasady „zacznij lewą – zakończ prawą”.

Jednostka treningowa złożona była z części wstępnej – przygotowującej

organizm to wysiłku, części głównej w której następował wzrost

intensywności wysiłku oraz praca nad zadaniami głównymi treningu oraz

części końcowej mającej na celu wyciszenie organizmu.

30

Lp. Opis ćwiczenia Czas

trwania/liczba

powtórzeń

Uwagi

1. Pw; klęk na piłce fitball, stabilizacja

pozycji

Ruch: ruch rzut piłki (forhend/bekhend)

I Mezocykl (IM):

30 sekund

II mezocykl

(IIM): 45 sekund

Skręt obręczy

barkowej, stabilny

tułów

2. Pw; stojąc, RR wzdłuż tułowia

Ruch: zakrok w tył PN, wznos RR w

prżód, powrót do Pw, naprzemiennie LN

IM: 30 sekund

IIM: 45 sekund

Zaczynając PN

ostatni zakrok LN

3. Pw: pozycja rozkroczna PN na piłce bosu

LN na Fitball, prawy bok w strone

drabinki, w RR taśma elastyczna

Ruch: RR uderzenie beknehd – rotacja

obręczy barkowej, NN oraz T –

stabilizacja pozycji, zmiana nóg

IM: 30 sekund

obustronnie

IIM: 45 sekund

obustronnie

4. Pw: leżenie tyłem, NN ugiętę w

kolanach, stopa flex na piętach

Ruch. Wyprostowanie nogi prawej,

wznos bioder, stabilizacja, powrót,

zmiana nóg

IM: 30 sekund

IIM: 45 sekund

5. Pw: podpór przodem, NN na rączkach

TRX

Ruch: uniesienie bioder stabilizacja w

pozycji podporu,

IM: 30 sekund

IIM: 45 sekund

6. Pw. leżenie przodem przed drabinką ok

1m, taśma elastyczna przymocowana do

drabinki, drugi brzeg zawinięty na

stopach

Ruch: zgięcie grzbietowe w stawie

skokowym z oporem taśmy, potem

przełożenie taśmy do RR – zgięcie

podeszwowe stopy

IM: 30 sekund

IIM: 45 sekund

-Pod kolanami

włożony dysk

sensomotoryczny

-docisk kolan do

podłoża

7. Pw. w staniu jednonóż na dysku

sensomotorycznym

Ruch: prostowanie – uginanie nogi

uniesionej następnie odwodzenie –

przywodzenie nogi uniesionej, zmiana

nóg

IM: 30 sekund

IIM: 45 sekund

Na min. 5

końcowych

sekund

zamknięcie oczu

Tab.5 Jednostka treningowa – część główna

Drugi test kontrolny po wnikliwej analizie materiału video oraz

bieżącej obserwacji wzrokowej dał ogólny wynik 19 punktów. Oznacza to

poprawę względem pierwszego testu o 4 punkty w skali całego testu.

31

Nastąpiła zatem poprawa w wykonywaniu wzorców ruchowych czyli

polepszenie funkcjonalnych możliwości ruchowych badanego. Zmniejszyło

się ryzyko urazu przeciążeniowego które przy wyniku 19 punktów oznacza

prawdopodobieństwo poniżej 25%. Zaproponowany przez mnie program

treningowy przyniósł pozytywny efekt niwelując w pewnym stopniu

asymetrie oraz dysfunkcje w aparacie ruchu Kajetana. Trening nie

przyniósł niepożądanych skutków w postaci kompensacji jednych

dysfunkcji innymi oraz żaden z 7 testów FMS nie pogorszył się zarówno

w jakości wykonania wzorca ruchowego jak i oczywiście w punktowej

ocenie.

Podczas drugiego testu kontrolnego nastąpiły zmiany w porównaniu

do pierwszego testu w każdym z 7 składowych testów FMS.

Głęboki przysiad (DS) oceniłem na 3 punkty. Dwie z trzech prób

wykonane zostały według wzorca ruchowego - prosty tułów, biodra poniżej

poziomu uda, kolana i tyczka nad stopami, stopy równolegle. Zwiększona

ruchomość stawów skokowego raz kolanowego poprzez zmniejszenie

napięcia mięśniowego w części tylnej podudzia oraz mięśnia

czworogłowego uda.

Przeniesienie nogi nad płotkiem (HS) 2 punkty. Ocena według

szczegółowego kryterium oceny testu nie poprawiła się natomiast nastąpiły

pozytywne zmiany w wykonaniu wzorca ruchowego. Zmniejszyła się

asymetria w stawach biodrowych dobrze widoczna w teście nr 1. Brak

kompensacji ruchu LN poprzez odwodzenie nogi oraz zmniejszenie rotacji

bioder przy przeniesieniu LN nad płotkiem. Nadal zauważalna

kompensacja odcinka lędźwiowego kręgosłupa przy próbach na obie

strony.

Klęk w wykroku (ILL) 3 punkty. Wzorzec ruchowy wykonany

poprawnie - tułów nieruchomo, stopy w linii, kolano dotyka podstawy

(deska) za piętą. W porównaniu do pierwszego testu głowa w linii

32

z tułowiem, stabilizacja postawy zarówno w płaszczyźnie strzałkowej jak

i czołowej.

Ruchomość obręczy barkowej (SM) 3 punkty. Brak zmniejszenia lub

zwiększenia asymetrii. Nastąpiła zmiana gdy prawa ręka jest u góry -

zmniejszona rotacja tułowia. Nadal występuję wysunięcie łopatki w tył

oraz protrakcja prawego barku.

Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi (ALSR) 3 punkty. Wzorzec

ruchowy jak podczas testu pierwszego wykonany poprawne - Kostka nogi

uniesionej znajduje się pomiędzy biodrami, a połową uda, kończyna na

podłożu pozostaje w pozycji neutralnej.

Wyprost ramion z leżenia do podporu przodem (TSPU) 3 punkty.

Ruch wykonany w pozycji przy kciuku na wysokości czoła, całe ciało

jednocześnie płynnie uniesione do podporu przodem. Poprawa

w stabilizacji mięśni posturalnych – prostego brzucha, prostownika

grzbietu oraz pośladkowego wielkiego. Badany wykazał odpowiedni

poziom siły obręczy barkowej. Zachował stabilność w płaszczyźnie

strzałkowej.

Test stabilności rotacyjnej (RS) 2 punkty. Wzorzec wykonany

naprzemianstronnie bez widocznych asymetrii utrzymując stabilny tułów,

równoległy do podłoża oraz z kolanem i łokciem w linii z podstawą. Przy

próbach jednostronnych tułów nie równoległy do podłoża. Ograniczona

stabilność w płaszczyźnie czołowej.

Zmiany nastąpiły w każdym z 7 zadań ruchowych wchodzących

w skład testu FMS. Wszystkie zauważone zmiany miały charakter

pozytywny. Największy progres nastąpił w stabilizacji mięśni

odpowiadających za prostą postawę ciała. Przy próbach asymetrycznych

nastąpiło zmniejszenie występujących asymetrii w przypadku testów HS

oraz ILL -wyrównanie wzorców ruchowych.

W odpowiedzi na ostatnie pytanie uważam, że trening funkcjonalny

33

powinien być stosowany w przygotowaniu młodych adeptów tenisa

ziemnego. TF odpowiednio dostosowany do potrzeb indywidualnych

zawodnika oraz do wymagań danej dyscypliny sportu optymalizuję trening

motoryczny. Funkcjonalny wymiar ćwiczeń wpływa na podnoszenie kilku

cech motorycznych jednocześnie co pomaga przyspieszyć proces

treningowy. Odpowiednio zaplanowany program treningowy

z zastosowaniem ćwiczeń funkcjonalnych idealnie wpasowuję się

w ówczesne potrzeby zawodników tenisa ziemnego. Praca odbywa się

w wielu płaszczyznach, wielostawowo traktując zadanie ruchowe jako

całość. Wymaga to uzyskania odpowiedniego poziomu koordynacji

ruchowej – najważniejszej cechy motorycznej tenisistów. Koordynacja

ruchowa jest czynnikiem integrującym wykorzystanie podstawowych cech

motorycznych (siły i szybkości) w opanowaniu techniki tenisowej

pozwalającej na kontrolę nad piłką i realizację zamierzonych, celowych

i wysoce skutecznych rozwiązań taktycznych w trakcie gry na korcie

(Królak 1998). TF kształtuję koordynację nerwowo-mięśniową, czucie

głębokie podczas każdego ćwiczenia. Przystosowuję układu ruchu do

sytuacji meczowej dzięki ćwiczeniom odzwierciedlającym obciążenia

startowe czym minimalizuję ryzyko urazu podczas rywalizacji. Ze względu

na wysoką oraz różnorodną urazowość (patrz. Rozdział 1.1) wśród

tenisistów monitorowanie oraz wczesne zapobieganie urazom

przeciążeniowym może stanowić o powodzeniu całego procesu

treningowego zawodnika. Kontuzja to najczęstsza przyczyna zaprzestania

treningów tenisa ziemnego na poziomie wyczynowym tak wśród

zawodowców jak i u dzieci i młodzieży. System treningu oparty wynikach

testu FMS zapewnia odpowiednie wdrożenie planu korekcyjnego.

Systematyczne i profesjonalne przeprowadzenie działań korekcyjnych

w systemie TF prowadzi do szybkiej poprawy określonych w teście

dysfunkcji w aparacie ruchu.

34

5. DYSKUSJA I WNIOSKI

Tenis ziemny stawia przed zawodnikami wiele wymagań pod

względem motorycznym. Charakteryzuję się szybkimi i częstymi zmianami

kierunku (średnio 4 razy podczas rozegrania punktu), nagłymi

zatrzymaniami, eksplozywnymi startami z pozycji statycznej. Rozgrywka

wymaga utrzymania wysokiego poziomu mocy oraz intensywności

w przebiegu całego meczu. Tenis ma także charakter jednostronnej pracy

układu ruchu – serwis, jednoręczny forhend oraz bekhend, co jest często

przyczyną urazów przeciążeniowych. Doznanie poważnej kontuzji

u młodych zawodników tej dyscypliny to częsta przyczyna zaprzestania

treningów. Wymaga to od trenerów wszechstronnego przygotowania pod

względem znajomości anatomii, biomechaniki oraz fizjologii wysiłku

podczas treningu sportowego. Ważne jest umiejętne planowanie procesu

treningowego oraz dobieranie obciążeń odpowiadającym przeciążeniom

startowym. Systematyczne kontrolowanie obecnego stanu zawodnika

umożliwia szybkie i skuteczne wprowadzanie działań o charakterze

korekcyjnym i zapobiegawczym.

Test FMS to doskonałe narzędzie w procesie treningowym

tenisistów. Wykonanie 7 wzorców ruchowych wykonywanych podczas

testu daje pełen obraz aktualnych funkcjonalnych możliwości ruchowych

badanego. Istotą odpowiedniej oceny badania jest skrupulatne

przeprowadzenie testu. Analiza uzyskanej oceny powinna przebiegać

z uwzględnieniem wszystkich szczegółowych wytycznych. Instruktorzy

i trenerzy tenisa ziemnego powinni poszerzać swoją wiedzę na temat

treningu funkcjonalnego oraz testu FMS, a także konsultować się ze

specjalistami w zakresie fizjoterapii oraz gimnastyki korekcyjnej. Tylko

skoordynowane działanie specjalistów z kilku dziedzin doprowadzi

młodego zawodnika do sukcesów w wieku dorosłym a przede wszystkim

35

pozwoli cieszyć się zdrowiem oraz aktywnością na całe życie. Jednym

z głównych czynników tego sukcesu jest zapobieganie poważnym,

przewlekłym kontuzjom oraz optymalizacja procesu treningowego.

Osoby prowadzące, trenerzy, instruktorzy powinni być specjalistami

w dziedzinie nauczania ruchu. Powinni posiadać szeroką, głęboką wiedzę

z zakresu anatomii, fizjologii oraz biomechaniki człowieka. Potencjalny

odbiorca może być sportowcem, jednak z drugiej strony człowiekiem

cierpiącym na różne dolegliwości bólowe związane ze wcześniejszymi

urazami bądź aktualnym trybem życia. Ćwiczenia wykorzystywane przez

trenerów TF są podstawą ludzkiej motoryczności, naśladują naturalne

wzorce ruchowe i dbają o prawidłowy rozwój fizyczny.

Odpowiednio zaplanowany TF odwzorowuję przeciążenia

charakterystyczne dla danej dyscypliny sportu lub zadania ruchowego

w życiu codziennym. Przygotowuję aparat więzadłowo stawowy razem

z układem mięśniowym do obciążeń startowych dzięki czemu reakcja

organizmu będzie właściwa i nie dojdzie do poważnej kontuzji. Przyczynia

się jednocześnie do poprawy wydolności na którą składa się wytrzymałość

tlenowa i sercowo naczyniowa. Pomaga wyrównać dystonii mięśniowej,

zwiększa zakres ruchów wstawach, poprawa gibkość i koordynację

ruchową, balans oraz czucie mięśni głębokich odpowiedzialnych za

stabilizację. Trenując funkcjonalnie zapewniamy wszechstronny rozwój.

Trening funkcjonalny pozwala uwydatnić trening sportowy, który

jest długofalowym i specyficznym procesem adaptacji wysiłkowej, który

wpływa wszechstronnie na rozwój całego ustroju i kształtuje wybrane

cechy motoryczne. Należy jednak posiadać odpowiednią wiedzę oraz

warsztat do przeprowadzenia jednostek treningowych TF. Istotą jest

uwzględnienie charakterystycznych dla danej dyscypliny sportu przeciążeń

oraz wzorców ruchowych. Z otrzymanych wyników stwierdzam, że

zastosowałem odpowiedni zestaw ćwiczeń. Wprowadzone przez mnie

36

zadania ruchowe dały pozytywny wynik końcowy. Głównym celem było

pomniejszenie wykrytych dysfunkcji w aparacie ruchu, poprawa jakości

ruchu oraz zmniejszenie ryzyka kontuzji. Przeprowadzony przez mnie

trening powinien jednak dalej ewaluować, zmierzać ku intensyfikacji

ćwiczeń oraz ich progresji.

Badany przeze mnie zawodnik posiada wysoki poziom sprawności

fizycznej. W dotychczasowym procesie szkolenia nie doznał żadnej

poważnej kontuzji. Jedynymi problemami związanymi z treningiem były

powysiłkowe bóle w obrębie stawów kolanowych oraz pojedyncze

niegroźne urazy mięśniowe. Wdrożenie systemu treningowego oraz jego

pozytywne efekty to w dużej mierze zasługa poziomu jego cech

motorycznych które już posiadał oraz odpowiednie predyspozycje. Bardzo

istotne było zaufanie którym obdarzył mnie podczas zajęć, maksymalnie

koncentrując się na każdym zadaniu.

Moim zdaniem projekt przyniósł pożądane efekty - mnie jako

przyszłemu instruktorowi, nauczycielowi dał obraz moich umiejętności

oraz zawodnikowi który poznał stan swoich funkcjonalnych możliwości

oraz poznał nowe metody treningu. Wyniki wskazują jednoznacznie na

potrzebę stosowania testu FMS oraz treningu funkcjonalnego wśród

młodych adeptów tenisa ziemnego. Wymagania motoryczne dyscypliny

oraz przeciążenia na które w procesie treningowym są narażeni młodzi

zawodnicy powinni znaleźć odzwierciedlenie w budowaniu jednostek

treningowych. Ważne aby nie tylko rodzice zrozumieli potrzebę

rozszerzenia treningu o ćwiczenia funkcjonalne ale także trenerzy oraz

instruktorzy tenisa ziemnego. Nieliczna grupa zawodników bowiem trafia

do sportu wyczynowego a tenis pozostaje dla tych osób sportem

rekreacyjnym. Najważniejszym aspektem w treningu dzieci młodzieży

powinno być zatem dbanie o zdrowie, wszechstronny rozwój fizyczny a nie

wynik sportowy.

37

BIBLIOGRAFIA:

1. Bacia M. Bóle kolan „ Tenis net” [online] [dostęp: 14.12.2015]

Dostepny w internecie: http://www.tenis.net.pl/bole_kolan/

2. Barankiewicz J., Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego,

AWF Warszawa 1998,

3. Czopik J., Profilaktyka i leczenie urazów w tenisie, Atena 2005

4. Drabik J., Aktywność fizyczna w treningu osób dorosłych, AWF, Gdańsk

1996

5. Ficoń M., Ocena funkcjonalnych możliwości ruchowych zawodników

CrossFit za pomocą testu FMS, EWS 2015

6. Górski J., Nazar K., Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego, PZWL

Warszawa 2008,

7. Guzowski K. Bajka o rzepce cz. 1 „ Tenis net” [online] [dostęp:

08.10.2012] Dostepny w internecie: http://www.tenis.net.pl/bajka o

rzepce 1/

8. Guzowski K. Co w barku piszczy „ Tenis net” [online] [dostęp:

14.02.2010] Dostepny w internecie: http://www.tenis.net.pl/co w barku

piszczy/

9. Kovacs M., Roekert E. Anatomia w tenisie, MUZA SA 2012

10. Królak A. Tenis – technika, psychomotoryka, trening, COŚ 1998

11. Królak A., Zieliński J. Tenis XXI wieku, WSKFiT 2005

12. kulturystyka - definicja, [online] Dostępny w internecie:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kulturystyka

13. Łobocki M. Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych,

IMPULS 2010

14. Pluim B., Staal J., Windler G., Jayanthi N., Tennis injuries – accurence,

aetilogy and protection, British Journal of Sports Medicine, 40/2006,

str. 415-423

15. Romer A., Tenis, Wiedza i życie 2005

16. Sozański H., Podstawy teorii treningu sportowego, AWF Warszawa

1999

17. Szymczyk D., Oleksy Ł., Wróbel K., Opaliński G., Możliwości oceny

piłkarzy nożnych z wykorzystaniem testu FMS, Instytut Fizjoterapii

Uniwersytet Rzeszowski 2013

38

SPIS FOTOGRAFII, WYKRESÓW, TABEL I RYSUNKÓW:

Fotografie:

Fot.1 Agnieszka Radwańska – najlepsza polska tenisistka ostatnich lat

[http://sportowefakty.wp.pl]

Fot.2 Pomoc fizjoterapeuty w trakcie gry – Wimbledon 2013

[http://sport.pl]

Fot.3 Kajetan Kossakowski w trakcie treningu podczas projektu [Zbiory

własne]

Wykresy:

Wyk. 1 Liczba osób ćwiczących w klubach tenisowych w Polsce w latach

2002-2013. GUS [http://wykresy.net]

Tabele:

Tab.1 Charakterystyka badanego Kajetana Kossakowskiego

Tab.2 Wyniki testu kontrolnego nr 1

Tab.3 Wyniki testu kontrolnego nr 2

Tab.4 Makrocykl treningowy

Tab.5 Jednostka treningowa – część główna

Rysunki: Rys.1 Piramida optymalnego przygotowania motorycznego wg FMS

Rys.2 Test FMS - Deep Squat

Rys.3 Test FMS – Hurdle Step

Rys.4 Test FMS - In-Line Lunge

Rys.5 Test FMS - Schoulder Mobility

Rys.6 Test FMS - Active Straight Leg Raise

Rys.7 Test FMS - Trunk Stability Push up

Rys.8 Test FMS - Rotational Stability

Rys. 9 Zestaw do testu FMS