Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi

Sevres Antlaşmasına göre “Büyük Yunanistan” (Üstte soldaVenizelos)

Yunan Ordusunun İzmir'e çıkışı

Batı Cephesi (Garp Cephesi), Türk-Yunan Cephe-si ya da Türk-Yunan Savaşı (Yunanca: Μικρασιατικήεκστρατεία / Mikrasiatiki ekstrateia; anlamı: “Kü-çük Asya Seferi”, Μικρασιατική καταστροφή / Mik-raasiatiki katastrophi; anlamı: “Küçük Asya Felâke-ti”, Μικρασιατικής περιπέτεια / Mikraasiatiki peri-peteia; anlamı: “Küçük Asya Macerası"), YunanistanOrdusu'nun 15 Mayıs 1919'da İzmir'e çıkmasıyla başla-yıp aynı kentin 9 Eylül 1922'de Türkiye'nin TBMM Hü-kûmeti Ordusu tarafından geri alınmasıyla biten savaş ve-ya Kurtuluş Savaşı'nın cephelerinden birine verilen ad.Aynı zamanda askerî tarih açısından, savaş sırasında BatıAnadolu’da Yunanistan Ordusu'nun genel taarruzuna kar-şı 25 Haziran 1920’de kurulup 1923’te kaldırılan askerîbirimlerden birine verilen ad.

Yunan Ordusunun Bandırma'ya girişi

Yörük Ali Efe'nin gurbu.

1

2 3 BATI CEPHESİ’NİN KURULUŞU

1 İşgalin başlaması, 15 Mayıs 1919

Yunanistan'ın İzmir'i işgali, Paris Barış Konferansı ka-rarıyla gerçekleştirilmiştir. Konferans’ın bu kararı esasenMondros Mütarekesi şartlarına aykırı idi.

2 İşgale karşı ilk cephe

Mudanya'da Yunan işgal askerleri. (1919)

Kurtuluş Savaşı’nda ilk cepheler Yunanların işgal ettiğibölgelerde kuruldu. Bunlardan ilki Ayvalık Cephesi’ydi.172. Alay komutanı Yarbay Ali Bey (Çetinkaya), halkıda silahlandırarak 29 Mayıs 1919’da Ayvalık’ı işgal edenYunanlara karşı direnişe geçti. Bu arada Yörük Ali Efegibi çete reisleri de zaman zaman Yunanlara karşı bas-kınlar düzenliyordu. Aydın Cephesi’ndeki Kuva-yi Milli-ye, 28 Haziran 1919’da Yunan askerlerine saldırıya geçtive üç gün süren kanlı çatışmalardan sonra işgalcileri Ay-dın’dan çıkarmayı başardı. Ne var ki Yunanlar kısa birsüre sonra kenti yeniden işgal ettiler. Bu bölgede faaliyetgösteren Çerkez Ethem Bey ise Salihli Cephesi’ni oluş-turmuştu.

3 Batı Cephesi’nin kuruluşu

20 Eylül 1919 Cumartesi günü gecesi saat üçte Binbaşı İs-mail Hakkı, Yüzbaşı İsmet ve Yüzbaşı Süleyman ve Mü-

lazım Tahsin Beyler Kuva-yi Milliye teşkilatı yapmak üz-re Kütahya'ya gelerek icabeten teşkilat yapıp, yardım ola-rak ahaliden yüzelli bin lira iane alınmasına karar verdi-ler. Kuva-yi Milliye Heyeti Reisliği'ne eski Kütahya ahı-zasker şubesi reisi binbaşı Nüzhet Bey seçildi.Mütarekeyi müteakip Çanakkale Boğazı'nın düşman ta-rafından tazyiki üzerine pek çok cephanelik mühimmatKütahya'ya nakledilip büyük bir handa muhafaza edil-di. İngilizlerin bu cephanelere el koymak istemesi habe-ri üzerine Bedrettin oğlu Şeyh Seyfi Efendi, yazı işlerimüdürü Hasan Sami ve polis başkomiseri Fevzi Beyler'inhimmetleriyle bu cephanelerin bir kısmı geceleyin şehreve civar köylere, köylüler vasıtasıyla naklettirildi.Milli mücadelenin bilhassa ilk zamanlarında silaha çokihtiyaç vardı. Düşmanın yavaş yavaş ilerlemesi ve mu-hacirlerin gelişi henüz halkı heyecanlandırmamıştı. Da-ha İsmail Hakkı Bey gelmeden Alaşehir'in düşman eli-ne geçtiği duyulmuş ve elinde silahı olanların bir hizmetolmak üzre silahlarını hükûmete vermeleri ilan olunarakcamilerde hocalar vasıtasıyla halka telkin yapılmıştı. Ba-zı kişilerin karşı propagandasıyla halk tereddüt etmiş vevaziyeti iyice kavrayamamıştı. Bunun için Kuva-yi Tedi-biye kumandanının şiddetli bir beyanname yazması ge-rekliydi. Nitekim böyle bir ilan yayımlanmış ve bu ilanüzerine üç gün zarfında Kütahya'da iki yüz işe yarar silahve yüzlerce cephane toplandı ve bundan başka köylere desilahlar gelmeye başladı.[14]

Asıl olarak Yunanlar işgaline karşı Batı Anadolu’daverilen savaşları kapsayan Batı Cephesi ya da GarpCephesi, 22 Haziran 1920’de Milne Hattı’ndan başlayanYunanistan Ordusu'nun gelen taarruzunun hemen ardın-dan, 25 Haziran 1920’de oluşturuldu ve komutanlığınaAli Fuat Paşa getirildi. Bu arada Yunan kuvvetleri 24Mart 1920’de Dumlupınar’ı, 28 Mart’ta da Afyon’u elegeçirmişlerdi. Yunanlara karşı verilen asıl savaşlar da butarihten sonra oldu. Kütahya Milli Alay Kumandanlığıda Ali Fuat Paşa tarafından İsmail Hakkı Bey'e verilmişve bu olay Çerkez Ethem ile İsmail Hakkı Bey'in arasınıaçmıştır. Kütahya'dan kalkarak Gediz'e ulaşan EthemBey, İsmail Hakkı Bey'e şu telgrafı çekerek hazır bulun-masını bildiriyor:

“Teşkilâtınızı bir gün evvel ikmal ederek benden alacağı-nız talimata göre harekete amada bulununuz kardeşim. 27Temmuz 336. Kuvaı Tedibiye K. Ethem”

İsmail Hakkı Bey telgrafta şu cevabı vermiştir:“Efrada kaput ve başlık yapdırılmak üzre bin beşyüz kişilikkumaş almak için Uşak'a memur gönderilmiştir. Techizatnevakısı mülhakattan peyderpey vürut etmekte olan eslihaile ikmal ve iki taburun buna müteferri ihtiyacı müstaceli-yetle temin edilmekte ve teşrifi kerimanelerinden sonra ne-zareti acizanem tahtında efradın az çok terbiyei iptidaiyeve sairesiyle iştigal olunmaktadır. Millî Kütahya alayınınteşkili lüzumu Ali Fuat Paşa Hazretleri tarafından acizle-rine akşam telgrafla emir buyrulmuştur. Arzu ve eseri te-veccühü âlileri dairesinde tertip ve tensik edilecek olan bu

3

alayın pek yakın bir zamanda emri âlilerine amade bu-lundurulacağı maruzdur ferman. 27 Temmuz 336” [15]

Ancak Ali Fuat Paşa, Yunanistan'ın genel taarruzu veÇerkez Ethem Bey'in faaliyetleri karşısında başarısız bu-lundu ve Batı Cephesi komutanlığından alındı. TBMMHükümeti, 9 Kasım 1920’de Batı Cephesi'nin iki kısmaayrılmasına karar vermiştir.Bu karara göre Kuzey Cephesi, İzmit, Ertuğrul, Eskişehir,Kütahya sancaklarını kapsayacak ve Genelkurmay Baş-kanı Albay İsmet Bey (İnönü) komutasında olacaktır. Gü-ney Cephesi ise Afyonkarahisar, Isparta, Burdur, Denizli,Aydın,Menteşe, Antalya, Konya, Silifke, Niğde veAdanamerkez sancağını kapsayacak ve İçişleri Bakanı AlbayRefet Bey (Bele) komutasında kurulacaktır.Yeni kurulan (Ekim 1920) düzenli ordunun Batı Cep-hesi Komutanlığı'nda bulunan kuvvetler, 1.728 subay ve27.571 er idi.[16]

4 Yunan Taarruzları Özet

Bu arada Yunanlar 8 Temmuz 1920’de Bursa’yı, 12 Tem-muz 1920’de İznik’i işgal etmişlerdi. Simav Cephesin-de'de vaziyet iyi değildi. Yunanlar Demirci'yi zapt et-miş, Simav'a ilerliyorlardı. 20 Ağustos’ta Gediz'de bulu-nan üçüncü taburun Simav'a hareket etmesi emrolunmuş-tu.Bu sırada Uşak sükût ediyor ve alayın başında bulunmaküzere Kütahya Milli Alay Kumandanı İsmail Hakkı Bey;Çerkes Ethem tarafından cepheye davet ediliyordu. İsma-il Hakkı Bey 28 Ağustos 1920'de otomobille Gediz'e ha-reket ederek yerine vekil olarak Müdafaa-i Hukuk Re-isi Binbaşı Nüzhet Bey'i bıraktıysa da Gediz'in de tehli-keye düşmesinden dolayı abluka tehlikesine maruz kal-mamak için Kütahya'ya geri döndü ve istirahat için Es-kişehir'e gitti (4 Eylül 1920). 5 Eylül'de düşman Gediz'ialarak Efendiköprüsü civarına kadar geldi. Son taarruzdamuvaffak olunamaması işleri büsbütün bozmuştu. Efen-diköprüsü Kütahya'ya 6 saat mesafede olduğundan Kü-tahya'da telaş baş gösterdi ve pek çok memur aileleriEskişehir ve Ankara'ya gitmeye başladı.Uşak'ın sükûtunu müteakip Afyonkarahisar'da vaziyetciddileşmiş ve Simav da Yunan kuvvetleri tarafından iş-gal edilmiştir.24 Eylül Cuma günü Garp Cephesi Kumandanı Ali FuatPaşa cepheyi teftiş için Kütahya'ya geldi.[17]

6 Ocak 1921’de Bursa yöresinden saldırıya geçen Yu-nan birlikleri, 11 Ocak 1921’de Birinci İnönü Muhare-besi’nden sonra geri çekildiler. Bir süre sonra Yunan-lar, Londra Konferansı sürerken, Bursa’nın doğusundakiDimboz’dan Eskişehir yönünde yeni bir taarruz başlattı-lar. Bu taarruz, 23 Mart-1 Nisan 1921 tarihleri arasın-da yapılan İkinci İnönü Muharebesi sonucu durduruldu.Bu muharebenin ardından, 3 Mayıs 1921’de Batı Cep-hesi İsmet Paşa (İnönü)’nın komutanlığı altında yeniden

birleştirildi.

Uşak'ta Yunan kralını karşılama töreni için hazırlıklar yapılı-yor. (21 Haziran 1921)

Bursa, Yunan kuvvetlerinin üslendiği en önemli merkez-lerden biri durumuna gelmişti. Sevr Antlaşması’nı im-zalaması için Ankara Hükümeti’ni sıkıştırmaya ve Ba-tı Cephesi birliklerinin direncini kırmaya yönelik yenibir Yunan saldırısı da Temmuz 1921’de Bursa ve gü-neyinden geldi. Türk birlikleri, bu saldırıya karşılık ve-recek gerekli hazırlıkları tamamlamış değildi ve bundandolayı düzenli olarak geri çekilmeye karar verildi. Buçekilme Sakarya Irmağı’nın doğusuna kadar sürdü. Buarada Yunan kuvvetleri 13 Temmuz 1921’de ikinci kezAfyon’u, 17 Temmuz 1921’de Kütahya’yı[18] ve 20 Tem-muz 1921’de Eskişehir’i işgal etti.

5 İkinci İnönü Muharebesi, 23Mart 1921

Yunan askerleri siperde.

Londra Barış Konferansı’nın önerilerinin TBMM Hükü-meti’nce reddedilmesi üzerine, İtilaf Devletleri’nin istek-lerini zorla Türklere kabul ettirmekle görevlendirilen Yu-nanlar, Bursa üzerinden Eskişehir’e, Uşak üzerinden Af-yon’a doğru 23 Mart 1921'de saldırıya geçtiler.

4 6 KÜTAHYA – ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ, 10 TEMMUZ 1921

Yunanlar, Bilecik’i, İnönü’de Metris Tepe'yi ve Uşak’ıele geçirmeleri üzerine, TBMMMuhafız Taburu cepheyegönderildi. Böylece güçlenen Türk kuvvetleri karşı sal-dırıya geçerek Yunan saldırısını püskürttü. Batı CephesiKomutanı İsmet Bey’in savaş süresince verdiği “mevzile-rin kesin olarak savunulması” emri başarının elde edilme-sinde etken oldu.1 Nisan 1921’de Yunan ordusu Bursa’yaçekilmeye başladı. Böylece Yunanlar İnönü’de ikinci kezyenildiler.

5.1 Sonuç

• TBMM Hükümeti varlığını bütün Avrupa devletle-rine, resmen olmasa da kabul ettirdi; içte ve dıştanüfuz ve saygınlığı yükseldi.

• Avrupa ülkelerinde, İngiliz ve Yunan politikasınakarşı güvensizlik ve muhalefet başladı.

• Ordu mensuplarında, her bakımdan kendilerine gü-ven arttı.

• Bu durum karşısında, Fransızlar Zonguldak’tan,İtalyanlar Güney Anadolu’dan çekilmeyi tercih et-tiler.

• TBMMHükûmeti ordusunun kazandığı zaferler, İti-laf Devletleri’ni Türkler hakkında yararlı kararlaralmaya zorladı.

• II. İnönü Muharebesi’nin kazanılmasından, SovyetRusya ve Afganistan gibi dost devletlerde büyük birmemnunluk duyulmuş ve bu resmen Ankara hükû-meti’ne bildirilmiştir.

6 Kütahya – Eskişehir Muharebe-leri, 10 Temmuz 1921

Yunanistan Kral I. Konstantin zafer bayraklarına madalya ta-karken, (Kütahya, 1921)

20 Temmuz 1921'de işgal edilen Eskişehir'deki Yunan birliği

Yunan topçuları Türk siperlerine ateş ederken.

10 Temmuz’da Yunan saldırısı İnönü-Eskişehir, Afyonve Kütahya hattında geniş bir cephede başladı. Bu du-rumda Mustafa Kemal Paşa fazla kayıplar verilmedenordunun Sakarya Irmağı'nın doğusuna çekilmesine kararverdi. Ordu, Sakarya’nın doğusunda toparlanmaya başla-dı. Yunanlar da Sakarya Irmağı kıyılarına kadar ilerledi-ler. Yunanlar Sakarya Irmağı'nın batı tarafında durmuş-lar, yeni bir saldırı için hazırlıklara başlamışlardı.SonuçtaYunanlar kazanmıştı. Ordumuz, yok olmamak için Sa-karya Irmağı'nın doğu kıyısına çekilmişti.Sonuç olarak:

• Eskişehir, Afyon ve Kütahya Ankara Hükümeti'ninelinden çıkmıştır. Yunanları oyalamak için Anka-ra'ya giden tüm demiryolları havaya uçuruldu. Çün-kü Yunanlara Ankara yolu gözükmüştü.

• Meclis tarafından Mustafa Kemal 5 Ağustos1921’de başkomutan seçilmiştir.

• Mustafa Kemal ayrıca üç ay süreyle meclisin orduyailişkin yetkilerine de sahip olacaktı.

Mustafa Kemal ilk iş olarak ordunun gereksinimleri-nin sağlanması için 7-8 Ağustos 1921'de Tekalif-i Milli-ye Emirleri (Ulusal Yükümlülükler) yayımladı. Tekalif-iMilliye emirlerinin uygulanmasında çıkacak aksaklıkları

7.1 Sonuçları 5

ortadan kaldırmak için çeşitli yerlerde İstiklal Mahkeme-leri açıldı.

7 Sakarya Meydan Muharebesi,Ağustos 1921

23 Ağustos – 13 Eylül 1921 tarihleri arasında yapılan veTürk milleti için bir ölüm kalım savaşı olan SakaryaMey-dan Muharebesi; Kurtuluş Savaşı içinde kader tayin ediciolmuştur.Bu savaştan önce Yunanların başlıca hedefi; Ankara yö-nünde ilerleyerek, Türk Ordusunu yok etmek ve KurtuluşSavaşı’nın sembolü ve direniş merkezi haline gelen Anka-ra’yı ele geçirmekti. Böylece Türk azim ve direnme gücüyok edilmiş olacaktı. Mustafa Kemal Paşa’nın emir ve ko-mutasında, Türk ulusunun kanıyla yapılan en uzun mey-dan muharebesi; Türk Kurtuluş Savaşı tarihine de subaymuharebesi diye geçen Sakarya Destanı 21 gün 21 gecedevam etmiş ve 13 Eylül günü Yunanların Sakarya Neh-ri’nin doğusunu tamamen terk etmesiyle son bulmuştur.

Yunan Evzonlar (1/38 Evzon Alayından) Türk siperlerine hücumederken. (Ağustos 1921)

23 Ağustos 1921’de Yunan ordusunun saldırısıyla başla-dı ve 22 gün-22 gece sürdü. Başkomutan Mustafa Ke-

mal’in yönettiği Sakarya Savaşı, Yunan ordusunun 13 Ey-lül 1921’de Sakarya Irmağı’nın batısına çekilmek zorundabırakılmasıyla son buldu. Sakarya zaferinin ardından ilanedilen seferberlik Büyük Taarruz’un ilk işareti oldu.

Yunan uçağı

Başkomutan Mustafa Kemal, Sakarya Meydan Muhare-besi sırasında ülke savunmasını şu şekilde ifade etmiştir:Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O sathı bü-tün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıile ıslanmadıkça bırakılamaz. Onun için küçük, büyük herbirlik bulunduğu mevziden atılabilir; fakat, küçük büyükher birlik durabildiği noktadan yeniden Yunan birliklerinekarşı cephe teşkil edip muharebeye devam eder. Yanında-ki birliğin çekilmek zorunda kaldığını gören birlikler, onauymaz; bulunduğu mevzide sonuna kadar durmaya ve di-renmeye mecburdur

Sakarya Savaşı sonunda; Türk Ordusu’nun 1683 yılında-ki 2. Viyana Kuşatmasındaki yenilgisinden beri süregelençekilmesi sona ermiştir. Bu savaş, Türk Ordusu’nun sonsavunma savaşıdır.

7.1 Sonuçları

• Muharebe Türk ordusunun zaferiyle sonuçlanmıştır.

• Ulusal Kurtuluş Savaşının son savunma savaşıdır.

• Yunanistan Ordusu'nun saldırı gücü tükenmiş, Türktopraklarını ele geçirme istek ve umudu yok olmuş,savunmaya geçmişlerdir.

• Bu savaşa Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak BatıCephesi Komutanı İsmet İnönü Paşalar katılmıştır.Subaylar savaşıdır.

• Mustafa Kemal’e mareşallik rütbesi ve Gazi unvanı(19 Eylül 1921) verilmiştir.

• Sovyetler Birliği ile Kars, Fransızlarla Ankara Ant-laşmaları imzalanmıştır.

• TBMM Anadolu’da kesin egemenlik sağlamıştır.

6 9 İZMİR'İN KURTULUŞU, 9 EYLÜL 1922

• TBMM’nin yaşama ve varolma mücadelesindeki enbüyük başarısıdır.

• Yunanistan Ordusu 10 Eylül’de karşı taarruzlaAfyon-Kütahya hattına kadar atılmıştır.

8 Büyük Taarruz 26 Ağustos 1922

Türk topçular Yunan mevzilerini döverken, Türk piyade birliklerihücum için siperlerde bekliyor.

Uzun bir hazırlık döneminden sonra, 26 Ağustos 1922’deMustafa Kemal’in başkomutanlığında Büyük Taarruzbaşladı. Batı Cephesi birlikleri, 30 Ağustos 1922’deDumlupınar Meydan Muharebesi’nde Yunanlara karşıbüyük bir zafer kazandı. İzmir’e doğru çekilen Yunanlarıizleyen Türk birlikleri, 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi.

8.1 Hazırlık

Başkomutan Mustafa Kemal Yunan Ordusu'na kesin dar-beyi indirmek için hızlı biçimde hazırlıklara girişti.

• Doğu ve Güney cepheleri tam anlamıyla güvenlikaltına alındığından buralardaki birlikler tam bir giz-lilik içinde Batı’ya kaydırıldı.

• Ordunun eksiklikleri giderildi.

8.2 Taarruz

Sakarya savaşı ve ondan önceki muharebelerde Türklerintaarruza geçememesinin sebebi TBMM'nin yeterli güceulaşamamasıdır.Fakat Mustafa Kemal Paşa'nın Tekalif-iMilliye emirlerinden sonra halkın desteğiyle ordu taaruzgücüne ulaştı. Mustafa Kemal Haziran 1922’de taarruzkararı aldı. 6 Ağustos 1922’de orduya gizlice taarruz içinhazırlanması emri verildi. Mustafa Kemal Akşehir’e ge-lerek komutanlarla toplantı yaptı. Toplantıda 26 Ağustostaarruz günü olarak belirlendi. Taarruz Afyon’un güne-yinden Dumlupınar yönüne doğru baskın şeklinde başla-yacak ve sonra dameydan savaşına dönüştürülerek Yunankuvvetleri tümüyle yok edilecekti.

2 Eylül'de esir alınan Yunan Ordusu komutanları: soldan sağa4. Tümen komutanı Dimaras, 1. Kolordu komutanı (Başkuman-danlığına yeni tayin edilen) Trikupis, Kurmay Albay Adnan Bey,2. Kolordu komutanı Dighenis (Diyenis), Yüzbaşı Emin

26 Ağustos 1922 sabahı saat 05.30 da topçularımızın ate-şiyle Kocatepe’den taarruz başladı.Başkomutan MustafaKemal de bu esnada taarruzu Kocatepe’den sevk ve ida-re ediyordu. Siklet merkezi 1 inci Ordu da olmak üze-re, 1 inci Ordu güneyden, 2 inci Ordu kuzeyden taarruz-la, harekat kısa sürede başarılı bir şekilde gelişti. Yunansavunma hattı parçalandı. 26/27 Ağustos gecesi Yunanmevzileri ele geçirildi. 27 Ağustos’ta Türk Ordusu Af-yon’u Yunan işgalinden kurtardı. Dumlupınar mevzileri-ne çekilen Yunan birliklerine karşı 29 Ağustos’ta taarruzeden ordumuz, 30 Ağustos’ta Yunan ordusunu tamamenkuşatarak büyük bir kısmını imha etmiştir. YunanistanOrdusu Başkomutanı General Trikopis esir alındı. Kütah-ya’daki Yunan Ordusu temizlenmiştir. Bu savaşı Başko-mutan Mustafa Kemal doğrudan kendisi yönettiği için buzafere Başkomutanlık Meydan Muharebesi denir.

9 İzmir'in Kurtuluşu, 9 Eylül 1922

Başkomutan Mustafa Kemal’in 1 Eylül 1922’de, Türk or-dusuna verdiği emrinin son paragrafı

Ordular! İlk Hedefiniz Akdeniz'dir. İleri.

7

Esir Yunan subayları. (29 Eylül 1922, Ankara)

şeklinde 2 Eylül 1922 tarihli Hâkimiyeti Milliye gazete-sinde yayımlanmıştır. Yunan işgalindeki tüm yerler tektek kurtaran Türk ordusu 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi.

10 Batı Cephesi’nin kaldırılması

Büyük Taarruz’un ardından Mudanya’da başlayan ateşkesgörüşmelerine İsmet Paşa, Batı Cephesi komutanı ola-rak katıldı. Mudanya Mütarekesi’nin ardından İsmet Pa-şa Batı Cephesi komutanlığından ayrılarak hariciye vekilioldu. Batı Cephesi komutanlığını Genelkurmay BaşkanıFevzi Paşa üstlendi. Lozan Antlaşması’nın imzalanmasın-dan sonra, savaş ortamı tamamen ortadan kalktı ve 1 Ey-lül 1923’te Batı Cephesi karargâhı kaldırıldı.

11 Dış bağlantılar

• Kurtuluş Savaşı ve Batı Cephesi hakkında ayrıntılıbilgi

• Yunanistan Komünist Partisi'nin bakış açısındanAnadolu Macerası

• Wikimedia Commons'ta Türk Kurtuluş Savaşı ileilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

12 Ayrıca bakınız

• 1922 Manisa yangını

13 Kaynakça[1] Mustafa Kemal Paşa'nın Mudanya Konrefenası Reisi Ba-

tı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa'ya yazdığı telgraf (8Ekim 1922), Atatürk'ün Bütün Eserleri, Atatürk'ün BütünEserleri, Cilt: 13 (1922), Kaynak Yayınları, İstanbul, Ha-ziran 2004, ISBN 975-343-394-8, s. 401.

[2] Jelavich, Barbara (1983). History of the Bal-kans: Twentieth century. Cambridge UniversityPress. s. 131. ISBN 978-0-521-27459-3. https://books.google.com/?id=Hd-or3qtqrsC&pg=PA131.

[3] News Times, Şubat 2011, Sayı 6, Sayfa 8.

[4] Atilla Kollu, Büyük Zafer (Öncesi ve Sonrası İle) AtatürkAraştırma Merkezi, (Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi,sayı 24, Cilt VIII, Temmuz 1992), Kaynaktan = Türk or-dusu: 8.658 subay ve 199.283 er ( =207.941 asker), Yunanordusu: 6.546 subay ve 218.432 er ( =224.978)

[5] Büyük Taarruz Planı; 26 Ağustos 1922 ve Orduların Du-rumları Ntv Tarih Dergisi, Sayı 31

[6] Atatürk Araştırma Merkezi: Kuva-yi Milliye'nin AskeriAçıdan Etüdü (Yrd. Doç. Dr. Kadir Kasalak; Sayı 42, Cilt:XIV, Kasım 1998, Türkiye Cumhuriyeti'nin 75. Yılı ÖzelSayısı)

[7] T. Walter Williams: When Greek meets Turk; How theConflict in Asia Minor Is Regarded on the Spot - King Cons-tantine’s View, New York Times, 10.09.1922 tarihli ma-kale. (İngilizce)

[8] Sabah, Mehmet Barlas: Kurtuluş Savaşı'nın bazı önemlirakamları!.., 28.08.1997.

[9] Tarih İçinde Polatlı, Ankara Polatlı Belediyesi, sayfa 111(Pdf sayfa 7)

[10] OsmanAkandere, 1923 Yılı Ortalarında Uluslar Arası Kı-zılhaç Komitesince Görevlendirilen Heyetin Anadolu’dakiTeftiş Gezileri ve Hazırladıkları Rapor, Atatürk Araştır-ma Merkezi Dergisi, Sayı 53, Cilt: XVIII, Temmuz 2002

[11] Ahmet Özdemir, Savaş esirlerininMilli mücadeledeki yeri,Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü AtatürkYoluDergisi, Cilt: 2 Sayı: 6 Yayın Tarihi: 1990, sayfa 325-333 (PDF sayfa 5-13)

[12] Επίτομος Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919–1922 (Abridged History of the Campaign of Minor Asia),Directorate of Army History, Athens, 1967, Table 2 (Yu-nanca)

[13] Σειρά Μεγάλες Μάχες: Μικρασιατική Καταστροφή(Νο 8), συλλογική εργασία, έκδοση περιοδικούΣτρατιωτική Ιστορία, Εκδόσεις Περισκόπιο, Αθήνα,Νοέμβριος 2002, σελίδα 64 (Yunanca)

[14] Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaasıi1932, s, 180, 181, 183

[15] Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, 1932, sayfa, 185

[16] Genelkurmay Başkanlığı, Türk İstiklal Harbinde Batı Cep-hesi, C.II, 2. Kısım, Ankara 1999, sayfa 225

[17] Uzunçarşılı, İsmail H, Kütahya Şehri, İstanbul DevletMatbaası, 1932, sayfa, 198, 199

[18] Uzunçarşılı, İ. Hakkı,Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Mat-baası, 1932, s, 207

8 13 KAYNAKÇA

13.1 Dipnotlar[1] Bütün Anadolu'da bulunan kuvvet.

[2] Yunan tümenlerinin, Türk tümenlerine göre ortalama yüz-de 25 personeli fazladır.

[3] Türk tarafında piyade tüfeklerinin yüzde 10-15'i geriler-de depolara gönderilmişlerdi. Muharip birlikler'in elinde92.792 tüfek vardı.

[4] 100 adedi birer tonluk Berliet, 98'i demir tekerlekli 2,5tonluk eski kamyonlar.

[5] Bu miktarın 45.530'u ester ve beygir geri kalanı öküz veeşek.

[6] 10 uçaktan 6’sı keşif, 4'ü avcı uçağı.

[7] 1919'da Yunanistan'nın başbakanı Venizelos Fransa baş-bakanı Georges Clemenceau ile yaptığı bir görüşmede,“Yunanistan'nın 12 tümenden oluşan 325.000 kişilik bir or-dusu var, mütareke döneminden çok daha güçlü bir ordu.Mustafa Kemal'in ise sadece 70.000 adamı var.” ifadesinikullanmıştır. (Documents on British Foreign Policy 1919-1939, (ed. E.L.Woodward and Rohan Butler) First Series,Vols:I-II, London, His Majesty’s Stationery Office, 1947,sayfa 236)

[8] 50 uçaktan 40'ı keşif uçağı ama bombardıman görevi deverilebiliyor, 10'u avcı uçağı.

[9] Hastanede ve yaralarından dolayı ölenler dahil değil.24.399 asker bütün cephelerde hastanede hastalıktan veyaralarından dolayı öldü.

[10] Tüm Kurtuluş Savaşı'nda yaralanan askerler.

[11] Yunanistan’ın elinde bulunan Türk harp esirleri konusun-da Türk ve Yunan tarafları farklı rakamlar vermişlerdir.Yunan Kızılhaç’ı Türk esir sayısını 510 subay, 6.012 as-ker 309 sivil olmak üzere 6.813 olarak verirken, mübade-leye esas olan Türk esir sayısı ise 329 subay, 6.002 askerve 15.742 sivil esir olarak belirtilmiştir. Fakat başka kay-naklara göre farklı esir sayıları mevcuttur. (Ayrıntılı bilgiiçin bkz. a.g.e. Ahmet Özdemir sayfa 325-333)

9

14 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans

14.1 Metin• Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_Kurtulu%C5%9F_Sava%C5%9F%C4%B1_

Bat%C4%B1_Cephesi?oldid=17191217 Katkıda bulunanlar: Volkan, Jimqode, Dbl2010bot, Chobot, YurikBot, Denisutku, Makedon, İn-celemeelemani, Cansız, KureCewlik81, Vikiyazar, Nosferatü, Tarih, MuratGC, Khutuck, Simon Bolivar, Destan, Aycan, Dünya vatandaşı,Kibele, Delamorena, GraphicDesigner, Dreamer, Thijs!bot, Vito Genovese, Daibot~trwiki, Bozkurtss, Stambouliote, CommonsDelinker,Hedda Gabler (eski), Mach, Çağatay, Düşünenadam, Elminster~trwiki, Eldarion, VolkovBot, Omerserez, Gökhan, Levent, Ebudun, Ge-rakibot, Vikiçizer, robot, Loveless, Dr. Octobus, Homonihilis, Yegoyan~trwiki, Okankalo, Tuz, Sabri76, DragonBot, Umberto gs,Takabeg, Krutata, Kilimanjaro, BOTarate, Sayginer, WikiDreamer Bot, Théoden, Luckas-bot, Superyetkin, Ptbotgourou, Nallimbot, Re-ality006, TaBOT-zerem, Erud, Erarslan, LaaknorBot, Khutuck Bot, Xqbot, RibotBOT, Kenzhigaliyev, Rapsar, TobeBot, Türk Süvarisi,RedBot, NKOzi, TjBot, EmausBot, ZéroBot, YBot, Esc2003, KumulBot, WikitanvirBot, AnıL06, Okam, Lotje, Ullierlich, MerlIwBot,Atrocia, Andreas22~trwiki, ZErGoo, Golden tornado, BSRF, E4024, Mertboz, Peykbot, Aguzer, Addbot, Teacher0691, İnternion, Mer-habaviki ve Anonim: 130

14.2 Resimler• Dosya:Anexartitos_merarxia_pyra_xarakomata.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Anexartitos_

merarxia_pyra_xarakomata.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.army.gr/default.php?pname=Mikrasiatiki_Ekstrateia&la=1 Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png'width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x'data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>

• Dosya:Eski-Séhir._Une_filée_du_3ime_Corps_d'_Armée.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Eski-S%C3%A9hir._Une_fil%C3%A9e_du_3ime_Corps_d%27_Arm%C3%A9e.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: A.Karamitsos Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png'width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x'data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>

• Dosya:Flag_RSFSR_1918.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Flag_of_Russian_SFSR_%281918-1937%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Sergey Chekhonin

• Dosya:Flag_of_Armenia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2f/Flag_of_Armenia.svg Lisans: Public do-main Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: SKopp

• Dosya:Flag_of_Turkey.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/Flag_of_Turkey.svg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: Turkish Flag Law (Türk Bayrağı Kanunu), Law nr. 2893 of 22 September 1983. Text (in Turkish) at the website ofthe Turkish Historical Society (Türk Tarih Kurumu) Özgün yazarı: David Benbennick (original author)

• Dosya:Flag_of_the_United_Kingdom.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Flag_of_the_United_Kingdom.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması per data at http://flagspot.net/flags/gb.html Özgünyazarı: Original flag by Acts of Union 1800

• Dosya:Greco-Turkish_War_Map.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Greco-Turkish_War_Map.pngLisans: Public domain Katkıda bulunanlar: US Government CIA Factbook, with modifications by user Özgün yazarı: ?

• Dosya:Greece_in_the_Treaty_of_Sèvres.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/59/Greece_in_the_Treaty_of_S%C3%A8vres.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: en:File:Treaty_of_Serves_Greece.jpg Özgün yazarı: ?

• Dosya:Greek_Evzones_of_the_1-38_Evzones_Regiment_advance_towards_Turkish_positions,_1921.jpg Kaynak:https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Greek_Evzones_of_the_1-38_Evzones_Regiment_advance_towards_Turkish_positions%2C_1921.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Αρχείο Πολεμικού Μουσείου, (scanned from "Ιάκωβος Ακτσόγλου,Χρονικό Μικρασιατικού Πολέμου, εκδόσεις Τροχαλιά, Αθήνα 1998”) Özgün yazarı: Greek Army

• Dosya:Greek_Flags_1921.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Greek_Flags_1921.jpg Lisans: Publicdomain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: Uknown author, sourced by the Hellenic Army History Directorate.

• Dosya:Greek_POW_generals.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Greek_POW_generals.jpg Lisans:Public domain Katkıda bulunanlar: <a data-x-rel ='nofollow' class ='external text' href ='http://g1.milliyet.com.tr/Detail/2009/05/28/hic-yayinlanmamis-fotograflarla-kurtulus-savasi-destani-kurtulus-savasi-destan-yayinlanmamis-fotograf-1086967.jpg'>Milliyet</a>Özgün yazarı: T.C.

• Dosya:Greek_POW_officers_1922.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/Greek_POW_officers_1922.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Axis History Özgün yazarı: NA

• Dosya:Greek_aircraft_during_the_Greco-Turkish_War.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Greek_aircraft_during_the_Greco-Turkish_War.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulu-nanlar: <a data-x-rel ='nofollow' class ='external text' href ='http://g1.milliyet.com.tr/Detail/2009/05/28/hic-yayinlanmamis-fotograflarla-kurtulus-savasi-destani-kurtulus-savasi-destan-yayinlanmamis-fotograf-1087006.jpg'>Milliyet</a>Özgün yazarı: NA

• Dosya:Greek_artillery_firing.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fe/Greek_artillery_firing.jpg Lisans:Public domain Katkıda bulunanlar: <a data-x-rel ='nofollow' class ='external text' href ='http://g1.milliyet.com.tr/Detail/2009/05/28/hic-yayinlanmamis-fotograflarla-kurtulus-savasi-destani-kurtulus-savasi-destan-yayinlanmamis-fotograf-1086937.jpg'>Milliyet</a>Özgün yazarı: NA

10 14 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS

• Dosya:Greek_occupation_troops_in_Mudanya.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Greek_occupation_troops_in_Mudanya.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunan-lar: <a data-x-rel ='nofollow' class ='external text' href ='http://g1.milliyet.com.tr/Detail/2009/05/28/hic-yayinlanmamis-fotograflarla-kurtulus-savasi-destani-kurtulus-savasi-destan-yayinlanmamis-fotograf-1086941.jpg'>Milliyet</a>Özgün yazarı: NA

• Dosya:Greko-Turkish-Afyon-1920.png Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/da/Greko-Turkish-Afyon-1920.png Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Izmir15Mayis1919.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Izmir15Mayis1919.jpg Lisans: Publicdomain Katkıda bulunanlar: Photograph with historical significance scanned from a newspaper clipping in Cumhuriyet Özgün yazarı: Bi-linmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590'/></a>

• Dosya:Kingdom_of_Greece_Flag.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/State_Flag_of_Greece_%281863-1924_and_1935-1970%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı:User:peeperman

• Dosya:Mustafa_Kemal_and_Turkish_revolutionaries.ogg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/40/Mustafa_Kemal_and_Turkish_revolutionaries.ogg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The original belongs to Turkishgovernment. Özgün yazarı: Turkish government

• Dosya:Question_book-4.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Question_book-4.svg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Created from scratch in Adobe Illustrator. Originally based on Image:Question book.png created by User:Equazcion. Özgün yazarı: Tkgd2007

• Dosya:Turkish_soldiers_&_bayonet.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Turkish_soldiers_%26_bayonet.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Afiyon Kocatepe University Özgün yazarı: T.C.

• Dosya:Welcoming_banner_for_the_Greek_king_at_Usak.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Welcoming_banner_for_the_Greek_king_at_Usak.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulu-nanlar: <a data-x-rel ='nofollow' class ='external text' href ='http://g1.milliyet.com.tr/Detail/2009/05/28/hic-yayinlanmamis-fotograflarla-kurtulus-savasi-destani-kurtulus-savasi-destan-yayinlanmamis-fotograf-1086945.jpg'>Milliyet</a>Özgün yazarı: NA

• Dosya:YorukAliKucukGrup.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/13/YorukAliKucukGrup.jpg Lisans:Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Yunan_Ordusunun_Panormos_(Bandırma)_girişi_1919.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/Yunan_Ordusunun_Panormos_%28Band%C4%B1rma%29_giri%C5%9Fi_1919.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.agiasofia.com/thisdayofyear/panormos1919.jpg Özgün yazarı: Uploader: Takabeg

14.3 İçerik lisans• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0