Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ĐẠ Ọ ỐC GIA HÀ NỘ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------ώώώώ----------------------
TRẦN THỊ THANH HUYỀN
NHỮNG YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TIỂU THUYẾT
“ĐỒI GIÓ HÚ” CỦA EMILY BRONTE
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
HÀ NỘI, NĂM 2008
ĐẠ Ọ ỐC GIA HÀ NỘ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------ώώώώ----------------------
TRẦN THỊ THANH HUYỀN
NHỮNG YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TIỂU THUYẾT
“ĐỒI GIÓ HÚ” CỦA EMILY BRONTE
CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI
MÃ SỐ: 60.22.30
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG ANH ĐÀO
HÀ NỘI, NĂM 2008
Sinh: 30/7/1818 tại Thornton, Yorkshire, Anh
Mất: 19/12/1848 tại Thornton, Yorkshire, Anh
Nghề nghiệp: Nhà thơ, Tiểu thuyết gia
Tác phẩm chình: Đồi gió hú
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Lịch sử vấn đề
3. Ý nghĩa và đóng góp mới của luận văn
4. Giới hạn đề tài
5. Phương pháp nghiên cứu
6. Bố cục luận văn
Chương một: KHÔNG GIAN ĐẶC THÙ
1.1. Ngôi nhà bị ma ám
1.2. Mối đe doạ của ngoại cảnh và thiên nhiên
Chương hai: THẾ GIỚI CỦA NHỮNG NHÂN VẬT BẤT THƯỜNG
2.1. Thế giới tâm thần của người độc tưởng
2.2. Sự liên hệ của người sống với người yêu đã chết
2.3. Sự “luân hồi” tính yêu loạn luân hay là định mệnh
2.4. Sự chuyển hoá trạng thái ám ảnh, hư ảo của nhân vật độc tưởng sang
các nhân vật khác và độc giả
2.5. Những bóng ma
Chương ba: GIẤC MƠ VÀ NHỮNG Ý NIỆM SIÊU HÌNH
3.1. Giấc mơ và ý nghĩa dự báo
3.2. Câu chuyện về tính yêu hay một cuốn tiểu thuyết thần bì
3.3. Motif người đẹp chết yểu và ảo ảnh về thế giới bên kia
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Đã hơn một trăm năm mươi năm kể từ lần đầu tiên xuất hiện, văn đàn
thế giới vẫn còn nhắc tới Emily Bronte và tiểu thuyết Đồi Gió Hú, một viên kim
cương trong kho tàng văn học Anh. Và có lẽ không có cuốn từ điển danh nhân nào
vắng tên tuổi và sự nghiệp ba chị em Bronte “tài hoa bạc mệnh”. Trong cuốn sách
The Great Tradition (tạm dịch là Truyền thống quý báu) xuất bản năm 1848, F. R.
Levis mở đầu bằng luận điểm: “Những nhà tiểu thuyết lớn của Anh bao gồm Jane
Austen, George Eliot, Henry James và Joseph Conrad...” và tách riêng gia đính nhà
Bronte thành nửa trang chú thìch ở phần cuối cùng chương đầu tiên, chương mở
đầu (xem thêm [43; 5]). Trong phần này, ông thừa nhận rằng Emily Bronte là một
thiên tài và Đồi Gió Hú là một tác phẩm đáng ngạc nhiên trong lịch sử tiểu thuyết
Anh.
1.2. Vào lúc ra đời, Đồi Gió Hú đã gây ra một chấn động dữ dội do những vi
phạm đạo lý thời kỳ Victoria. Nhiều người đã lên tiếng phản đối cuốn tiểu thuyết
này song cũng không ìt người đã ủng hộ, bênh vực luồng không khì mới mà Ellis
Bell (vào thời kỳ mà văn đàn Anh không có chỗ cho các nhà văn nữ, Emily đã
mượn bút danh đàn ông) thổi vào nền văn học Anh.
Emily và tác phẩm Đồi Gió Hú ngày càng được các nhà phê bính đánh giá
cao và vừa qua đã được công chúng Anh bầu là tiểu thuyết lãng mạn nhất của mọi
thời đại. Vượt lên trên những tên tuổi như Daphne du Maurier, DH Lawrence và
chị gái của chình mính là Charlotte Bronte, Đồi Gió Hú đã giành vị trì quán quân
trong một trong những cuộc bính chọn lớn nhất về văn hoá đọc tại Anh (theo
Dailymail). Trải qua những thăng trầm của thời gian và những biến cố của lịch sử,
đến nay, cuốn tiểu thuyết nổi tiếng này vẫn vẹn nguyên giá trị của nó và để lại
nhiều điều bì ẩn không thể giải thìch nổi đối với giới phê bính và bạn đọc hôm nay.
1.3. Vấn đề chúng tôi quan tâm ở đây là “Những yếu tố kỳ ảo trong tiểu
thuyết Đồi Gió Hú của Emily Bronte”, một phương diện nghệ thuật còn ìt được
chú ý khai thác ở Việt Nam hiện nay. Mặt khác, chúng tôi hi vọng cắt nghĩa được
những vấn đề này theo một lối đi mới để hướng tới một cái nhín sâu sắc và toàn
diện hơn về nhà thơ - nhà văn này. Từ đó có thể góp phần lý giải ví sao đã hơn một
thế kỉ qua Emily và hiện tượng Đồi Gió Hú vẫn còn nhiều bì ẩn hấp dẫn bạn đọc và
giới nghiên cứu, phê bính đến vậy.
2. Lịch sử vấn đề:
Nguồn tài liệu Tiếng Việt
Ở Việt Nam, nguồn tài liệu viết về cuộc đời và sự nghiệp của Emily Bronte
không nhiều. Có một số bài viết nhắc đến tên tuổi của nữ văn sĩ nhưng vẫn chưa có
một công trính nghiên cứu nào thật sự dày dặn về sự nghiệp sáng tác cũng như
cuốn tiểu thuyết đặc sắc duy nhất của cô.
Trong Lịch sử văn học Anh trích yếu, tác giả Nguyễn Thành Thống có nhắc
đến Emily Bronte. Ông cho rằng Đồi Gió Hú (Wuthering Heights) là cuốn tiểu
thuyết có một không hai trong văn học Anh. Qua sự miêu tả tính yêu say mê
Heathcliff dành cho Catherine, Emily đã cho nhân vật của mính sức mạnh không
chế ngự được và sự dữ dội của những yếu tố bị kím hãm. Những tác phẩm thơ của
nàng cũng có tình chất lạ thường và cảm động.
Lịch sử văn học phương Tây cũng chỉ đề cập đến Emily Bronte sau cái bóng
của chị gái nàng là Charlotte Bronte nổi tiếng tài hoa [37].
Theo báo Lao Động điện tử, Đồi Gió Hú là câu chuyện cổ điển về tính yêu
nang trái và tham vọng chiếm hữu, cuốn tiểu thuyết dữ dội và bì ẩn về Catherine
Earnshaw, cô con gái nổi loạn của gia đính Earnshaw, với gã đàn ông thô ráp và
điên rồ mà cha cô mang về nhà rồi đặt tên là Heathcliff, được trính diễn trên cái
nền nhữg đồng truông, quả đồi nước Anh cô quạnh và ban sơ không kém gí chình
tính yêu của họ. Từ nhỏ đến lớn, sự gắn bó của họ ngày càng trở nên ám ảnh. Gia
đính, địa vị xã hội, và cả số phận rắp tâm chống lại họ, bản tình dữ dội và ghen
tuông tột độ cũng hủy diệt họ, vậy nên toàn bộ thời gian hai con người yêu nhau đó
đã sống trong thù hận và tuyệt vọng, mà cái chết chỉ có ý nghĩa khởi đầu. Một khởi
đầu mới để hai linh hồn mãnh liệt đó được tự do tái ngộ, khi những cơn gió hoang
vắng và điên cuồng tràn về quanh các lâu đài trong Đồi Gió Hú. Chình ví vậy, tác
phẩm cùng tên của Emily Bronte đã vượt lên nhiều tính yêu vĩ đại khác để dẫn đầu
trong cuộc bầu chọn những chuyện tính đẹp nhất mọi thời đại trong văn học. Xếp
sau Brontë là rất nhiều tên tuổi của những tác gia kinh điển như Shakespeare với
Romeo và Juliet, Margaret Mitchell - Cuốn theo chiều gió, Boris Pasternak - Bác sĩ
Zhivago… Chị gái Charlotte của Emily xếp sau em, ở vị trì thứ tư. Cuộc bính chọn
do kênh truyền hính UKTV Drama, Anh tổ chức thu hút sự tham gia của 2.000 độc
giả. Các tác phẩm lọt vào top 20 hầu hết đều là những kiệt tác của nền văn học
Anh. “Thật xúc động khi chứng kiến những tác phẩm đã được viết từ rất lâu vẫn có
sức hút mãnh liệt với độc giả thế kỷ 21”, Richard Kingsbury, giám đốc UKTV
Drama phát biểu.
Cũng theo tờ báo này, ban đầu, ìt người biết thưởng thức tác phẩm này. Đối
với những người đương thời, đây là một cuốn sách thô lỗ, tục tằn. Nhưng rồi càng
ngày người ta càng nhận thấy giá trị của nó và hoan nghênh nhiệt liệt. Nhà văn W.
Somerset Maugham đã chọn Đồi Gió Hú là một trong mười cuốn tiểu thuyết ông
cho là hay nhất thế giới. Ông viết: “Đồi Gió Hú không phải là một cuốn sách để
chúng ta đàm luận, nó là một cuốn sách để chúng ta đọc... Nó chứa đựng một thứ
mà rất ìt tiểu thuyết gia có thể cho chúng ta, ấy là năng lực. Tôi chưa thấy một
cuốn tiểu thuyết nào mà nỗi buồn rầu thống khổ, niềm vui sướng điên cuồng, tình
độc ác vô tính, sự ám ảnh của ái tính được diễn tả một cách kỳ diệu như trong Đồi
Gió Hú”.
Nguồn tài liệu tiếng Anh
Do bề dày của lịch sử nghiên cứu Emily Bronte và tác phẩm Đồi Gió Hú,
luận văn buộc phải hệ thống các bài viết theo bốn chủ đề: tiếp cận từ góc độ đạo
đức, từ trường phái văn học, từ lý thuyết phân tâm học, và cuối cùng, từ mối liên
hệ với tôn giáo.
Tiếp cận từ quan điểm đạo đức
Nhín chung, các nhà phê bính đều cảm thương trước việc chết trẻ cũng như
cuộc sống gian khổ của chị em Bronte và cũng hết sức ngạc nhiên trước sự trái
ngược giữa cuộc sống thực tế bính lặng với chất dữ dội và say mê được miêu tả
sinh động trong tiểu thuyết của họ. Charlotte (chị gái của Emily và cũng là nhà văn
nổi tiếng) đã cực đoan khi cô buộc tội các nhà phê bính đầu tiên đã không đánh giá
cao Đồi Gió Hú. Kỳ thực sức mạnh của tiểu thuyết và tài năng của tác giả đã được
thừa nhận ngay từ đầu kèm theo những sự chỉ trìch về tình chất dữ dội, cuồng nhiệt
và sự thô kệch của nó. Câu chuyện của Emily Bronté, giống rất nhiều chuyện tính
lãng mạn kiểu Gothic, không diễn ra ở một hoàn cảnh xa xôi ở thế giới bên kia; Nó
không phải là một chuyện kể được đặt ra ngoài không gian, thời gian như tác phẩm
của Poe. Những đam mê hoang dại tạo nên giông tố tại một thế giới nơi mà công
việc đang được tiến hành và những nhiệm vụ hàng ngày có tầm quan trọng đáng
kể. Dù đi theo Edgar Poe hay Ann Radcliffe, những nhà văn mà tên tuổi gắn liền
với dòng tiểu thuyết đen (The Gothic novel) trong văn học Anh, thí ở tác phẩm của
Emily Bronte cũng có những sáng tạo tuyệt vời: “Bà đã hoàn toàn phá vỡ, một
cách đầy thách thức, cả hai kiểu truyền thống, kiểu truyền thống của người
Scotland áp đặt nhà tiểu thuyết phải giải quyết đề tài theo kiểu lãng mạn; và kiểu
truyền thống đòi hỏi nhà văn phải phản ánh nguyên xi “bộ mặt thật” của cuộc sống,
kiểu truyền thống đã bị lãng quên từ thế kỷ XVIII.”[43; 5].
Đồi Gió Hú, cuốn tiểu thuyết duy nhất của Emily, được xuất bản năm 1847.
Tuy ngày nay được phần đông giới phê bính văn học đánh giá là lớn nhất trong các
tác phẩm của ba chị em nhà Bronte, nhưng vào lúc ra đời, chất dữ dội cuồng nhiệt
của nó đã gây một chấn động quá mạnh đối với những chuẩn mực đạo lý Victoria.
Xin được dẫn ra đây một vài ý kiến được tím thấy trong ngăn kéo bàn của Emily
sau khi nhà văn qua đời.
Tờ Examiner đã viết tháng một năm 1848: “Đây là một cuốn sách lạ lùng…
Trong tổng thể, nó hoang dã, lộn xộn, rời rạc và không chắc có thực.
… Chúng ta ghét sự màu mè và văn chương sáo rỗng, cái có quá nhiều trong
tiểu thuyết hiện đại, và sẵn sàng giao phó cho tác giả - người cùng lúc gan dạ đi
sâu vào những dải đồng hoang và những nơi đổ nát ví những anh hùng của mính;
nhưng đồng thời chúng ta cũng phải quy định với ông rằng ông sẽ không đưa ra
ánh sáng tất cả những điều mà ông (bạn đọc vẫn tin rằng tác giả của Đồi Gió Hú là
một ông Ellis Bell nào đó – TTTH) đã khám phá, thô lỗ và ghê tởm, trong sự lệch
lạc của ông ta, nhằm làm sáng tỏ câu chuyện của mính. Tài năng của một người
nghệ sĩ là phải thay đổi và trong trường hợp nào đó phải tinh lọc những điều anh ta
thấy trong thế giới bính thường. Không bao giờ có một người nào mà cuộc sống
thường nhật của họ lại là chất liệu phù hợp cho một cuốn tiểu thuyết hư cấu” [61].
Cũng tháng một năm 1848, trên Tuần báo Douglas Jerrold, có bài viết: “Đồi
Gió Hú là một loại tiểu thuyết khác lạ, làm lung lay mọi bính luận thông thường;
hơn nữa không thể không đọc hết nó, càng không thể gác sang một bên mà không
bàn luận gí về nó. Ý tưởng bao trùm lên người đọc là sự ác độc tàn nhẫn và tính
yêu gần như hoang dã… Hính như có sức mạnh trong cuốn sách này nhưng đó là
một sức mạnh vô thức… Trong Đồi Gió Hú, người đọc bị choáng váng, phẫn nộ và
ghê tởm bởi những chi tiết tàn bạo, thiếu tình nhân đạo, lòng căm thù quái ác và sự
báo thù… Hơn nữa, gần kết thúc truyện, xuất hiện một bức tranh êm đềm và tuyệt
đẹp giống như chiếc cầu vồng sau một cơn giông…
Chúng tôi gợi ý các độc giả yêu thìch cái mới hãy tím đọc cuốn truyện này,
ví chúng tôi có thể đảm bảo rằng họ chưa bao giờ từng đọc cái gí như cuốn này
trước đây. Nó rất khó hiểu và thú vị, và nếu như chúng ta có thời gian, chúng ta có
thể sẵn lòng dành một chút thời gian để phân tìch câu truyện đáng chú ý này,
nhưng chúng ta cũng phải để cho các độc giả lên tiếng xem tiểu thuyết này thuộc
thể loại gí” [61].
Trên tờ Atlas, tháng 1 năm 1848, có bài cho rằng: “Đồi Gió Hú là một cuốn
tiểu thuyết lạ lùng và không có tình nghệ thuật. Trong mỗi chương đều có những
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
1. Lê Nguyên Cần, Cái kỳ ảo trong tác phẩm Balzac, Nxb Đại học Sư phạm, H.
2003
2. Lê Đính Cúc, “Edgar Allan Poe nhà văn trinh thám và kinh dị xuất sắc”, TCVH,
(8), tr.49 - 56, H. 2000
3. Charlotte Bronte, Jên Erơ, Nguyễn Tuyên dịch, Nxb Văn Học, H. 2003
4. Nguyễn Văn Dân, Những vấn đề lý luận văn học so sánh, Nxb Khoa học Xã hội,
H. 1995
5. Nguyễn Văn Dân, Phương pháp luận nghiên cứu văn học, Nxb Khoa học Xã
hội, H. 1995
6. Nguyễn Văn Dân, “Về loại hính văn xuôi huyễn tưởng”, TCVH, (5), tr.59 - 65,
1984
7. Trương Đăng Dung, "Thế giới nghệ thuật của Franz Kafka”, TCVH, (1), tr.59 -
65, H. 1998
8. Nguyễn Thị Dung, “Thế giới kí ảo trong mộng, một phương thức phản ánh đặc
biệt về thế giới kỉ ảo của người xưa”, Văn hoá dân gian, (6), tr.33 - 40, H. 2003
9. Đặng Anh Đào, 2006, “Vai trò của cái ảo trong truyện và tiểu thuyết Việt Nam”,
Nghiên cứu văn học (8), tr. 18, 19.
10. Hà Minh Đức (chủ biên), Lí luận văn học, Nxb Giáo dục, H. 1997
11. Emily Bronte, Đồi Gió Hú, Dương Tường dịch, NxbVăn Học, H. 2005
12. Huyền Giang (tổng thuật), “Carl Gustav Jung và “cái vô thức”, TCVH, (7),
tr.48 - 52, H. 1995
13. Nguyễn Hào Hải, “Lại bàn về huyền thoại”, Báo văn nghệ, (16), tr.3, 1995
14. Đỗ Đức Hiểu, Thi pháp hiện đại, Nxb Hội Nhà văn, H. 2000
15. Nguyễn Thị Sông Hương, Cảnh vật trong “Người xa lạ” của Albert Camus,
Luận văn thạc sĩ Khoa học Ngữ văn, Trường Đại học KHXH và Nhân văn, H.
2000
16. Vũ Ngọc Khánh, “Truyện thần linh ma quái và vấn đề giáo dục con người”,
TCVH, (10), tr.21 - 26, H. 2001
17. Trần Đăng Khoa, Chân dung và đối thoại, Nxb Thanh niên, H. 1999
18. Lê Nguyên Long, Cái Fantastic trong truyện ngắn Edgar Allen Poe, Luận văn
thạc sĩ Khoa học ngữ văn, Đại học Sư phạm, H. 2004
19. Nguyễn Trường Lịch, Con mắt tiếp nhận văn chương, Nxb Văn học, H. 2002
20. Nguyễn Trường Lịch, “Huyền thoại và sức sống của huyền thoại trong văn
chương xưa và nay”, TCVH, (5), tr.33 - 43, 1997
21. Phương Lựu, “Tản mạn về văn nghệ với tình dục”, TCVH, (3), tr.7 - 11, 1996
22. Hoàng Tố Mai, Nghệ thuật của Edgar Allen Poe khảo sát từ Triết lý về soạn
tác, Luận văn Thạc sĩ ngữ văn, Đại học Sư phạm, H. 2006
23. Guy de Maupassant, Chuyện kể ban ngày ban đêm, Cẩm Hà dịch, Nxb Văn
học, H. 2004
24. Nguyễn Tri Nguyên, “Huyền thoại cổ xưa mà mới mẻ”, Báo văn nghệ, (19),
tr.3, 1995
25. Nghìn lẻ một đêm, Cô Lệ Hoa dịch, Nxb Thanh Hoá, 2001
26. Edgar Allen Poe, Tập truyện kinh dị, Nguyễn Văn Qua dịch, Nxb Văn hoá
Thông tin, H. 2003
27. René Wellek - Austin Waren, “Huyền thoại là gí”, TCVH, (7), tr.15 - 16, 1995
28. Lê Ngọc Tân, “Huyền thoại trong tiểu thuyết của E. Zola”, Văn học nước ngoài
(2), tr.209 - 214, 2001
29. Bùi Thị Thiên Thai, Truyện kỉ ảo hiện đại - dư ba của truyện truyền kì truyền
thống, Luận văn thạc sĩ khoa học Ngữ văn, Trường Đại học Khoa học Xã hội và
Nhân văn, H. 2001
30. Bùi Việt Thắng, Bàn về tiểu thuyết, Nxb Văn hoá thông tin, H. 2000
31. Nguyễn Thành Thống, Lịch sử văn học Anh trích yếu, Nxb Trẻ, Tp. HCM.
1997
32. Đỗ Lai Thuý (giới thiệu), “Phương pháp phê bính huyền thoại học”, Văn học
nước ngoài, (2), 184 - 185, 2001
33. Nguyễn Kiều Trang, Cái thực và cái ảo trong “Bọn làm bạc giả” của André
Gide, Luận văn thạc sĩ khoa học ngữ văn, Đại học Sư phạm, H. 2005
34. Hoàng Trinh, “Franzơ Kafka và vấn đề “Huyền thoại” trong văn học, TCVH,
(4), tr.90 - 109, 1980
35. Tzevan Todorov, Dẫn luận về văn chương kì ảo, Lê Hồng Sâm và Đặng Anh
Đào dịch, Nxb Đại học Sư Phạm, H. 2008
36. Bùi Thanh Truyền, Yếu tố kì ảo trong văn xuôi đương đại Việt Nam, Luận án
Tiến sĩ ngữ văn, Viện Văn học, H. 2006
37. Văn học phương tây, Nhiều tác giả, Nxb Giáo dục, H. 1999
38. Jean - Yvestadié, “Gilbert Durand và phương pháp phê bính huyền thoại học,
Văn học nước ngoài, (2), tr.204 - 209, 2001
39. J. Grimm, “Huyền thoại Đức”, Văn học nước ngoài, (2), tr.185 - 203, 2001
TÀI LIỆU TIẾNG ANH
Nhiều tác giả
40. American Heritage Dictionary CD
41. Analysis of Major characters, Website: www.SparkNotes.com/literature
42. Criticism about the Brontes, Website: www.falculty.plattsburgh.edu
43. Emily Bronte, Wuthering Heights, Nxb Wordsworth, Anh, 1992
44. Emily Jane Bronte: The Complete Poems, Nxb Penguin
Books, 1992
45. George P. Landow, “And the World Became Strange: Realms of Literary
Fantasy”, Nxb The Georgia Review, 1979, tập 33, tr. 28 - tr. 40, www.norton.com
46. Later critical response to Wuthering Heights, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
47. Overview of Emily Bronte, Website: www.academic.brooklyn.cuny.edu
48. Oxford Advanced Genie Dictionary CD
49. Point of view in Wuthering Heights, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
50. Psychological interpretations of Wuthering Heights, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
51. Publication of Wuthering Heights and its contemporary reception, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
52. Relligion, Metaphysics, nd Mysticism, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
53. Romantic love in Wuthering Heights, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
54. The English Gothic novel: A brief overview, Nhiều tác giả, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
55. The Inspirations of Wuthering Heights, Website: http://wuthering-heights.co.uk
56. The importance of ghosts in Wuthering Heights, www.directessays.com
57. The romantic novel, romanticism, and Wuthering Heights, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
58. The spirit of Wuthering Heights, Website: www.gutenberg.org
59. Themes in Wuthering Heights, Nhiều tác giả, Website: www.norton.com
60. Wuthering Heights as Socio-Economic novel, Website:
www.academic.brooklyn.cuny.edu
61. What critics said about Wuthering Heights, Website:
http://wuthering-heights.co.uk