Пән бойыншабағдарламасының

(SYLLABUS) титул парағы

НысанПМУ ҰС Н 7.18.4/19

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттаукафедрасы

TSK 3305 Құрылыстық керамика технологиясы

ПӘНІ БОЙЫНША БАҒДАРЛАМАСЫ (SYLLABUS)

Павлодар, 2013 ж.Пән бойынша

бағдарламасын(Syllabus) бекіту

парағы

НысанПМУ ҰС Н 7.18.4/19

БЕКІТЕМІН Сәулет-құрылыс факультетінің

деканы _______ Күдерин

М.Қ. 20__ ж.

«___»________

Құрастырушы: __________ т.ғ.к., доцент Б.Ч. Кудрышова

Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттаукафедрасы

5В073000 «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру» мамандығының студенттеріне арналған

TSK 3305 Құрылыстық керамика технологиясыПӘНІ БОЙЫНША БАҒДАРЛАМАСЫ (Syllabus)

Бағдарлама 20___ ж. «____»__________бекітілген жұмыс оқубағдарламасының негізінде әзірленген.

20___ ж. «___»___________ кафедра отырысында ұсынылған. Хаттама № _____ Кафедра меңгерушісі _____________ В.Т. Станевич«___»_________20___ ж.

Сәулет-құрылыс факультетінің оқу-әдістемелік кеңесіменқұпталған20___ ж. «___»_____________ хаттама №_____.

ОӘК төрайымы _______________ Г.А. Жукенова«___»__________20___ ж.

1. Оқу бағдарламасының төлқұжаты«Құрылыстық керамика технологиясы» пәні

Кәсіптік пәндер үшін міндетті компонент. Кредиттер саны және оқу мерзіміБарлығы – 3 кредитКурс: 3Семестр: 6Барлығы: аудиториялық сабақтар – 60 сағат

Дәрістер – 30 сағатТәжірибелік сабақтар – 30 сағат CӨЖ – 120 сағатCОӨЖ – 30 сағат

Жалпы еңбек сыйымдылық – 180сағатБақылау түрі Емтихан – 6 семестрКурстық жұмыс – 6 семестр

2. Пререквизиттер, постреквизиттер

Пререквизиттер Осы пәнді меңгеру үшін қажетті пәндерді меңгерутізімі жұмыс оқу жоспары бойынша. Берілген пән үшінші жыл үшінстандартқа сәйкес қарастырылған пәндермен қатар оқылады, құрылысматериалдары, байланыстырғыш заттар пәндер бойынша білім қажет.

Постреквизиттер Мамандықтың оқу жоспарымен қарастырылғанбарлық пәндерді оқу кезінде, процесс пен аппараттар, экономика пәндердіоқу кезінде алынған білім, зейін мен дағды білім алуға жауапты қарауғамүмкіндік береді. Теориялық жоспарлауға икемi болсын, тәжiрибелiк зерттеунәтижелерiн жұмыстансын және тиiстi түрде оларды таныстыру және білу.

2 Оқытушы туралы мәлімет және байланысу ақпараттары:Кудрышова Баян Чакеновна «Құрылыс материалдарын өндіру және

стандарттау.» кафедрасының т.ғ.к., доценті.«Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау» кафедрасы

С.Торайғыров атындағы ПМУ Д-302 корпусында орналасқан. тел. 8-(7182)67-36-59.

Сабақтарды өткізу орны мен уақыты – аудиториялық сабақтар, межелікбақылау және емтихандық сессия бекітілген кестеге сәйкес жүргізіледі.

3 Нысан, мақсат пен міндетПән нысаны: «Құрылыстық керамика технологиясы» пәні, «Құрылыс

материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру» мамандығы

бойынша студенттерді оқыту жоспарының кәсіптік пәндер үшін міндеттікомпонент.

Пәннің мақсаты«Құрылыстық керамика технологиясы» пәнін игерудің мақсаты

келесілер болып табылады. Қазіргі кездегі керамикалық бұйымдарды өндірутехнологиясын және қасиеттерін терең білетін, олардың қазіргі замандағыазаматтық, өнеркәсіптік құрылыстағы маңыздылығын, оны әрі қарайдамытып, капитал қорының тиімділігін артыруды білетін мамандардыдайындау.

Пәннің міндеттері- мамандар алдында ақпараттағы материалдарды меңгеру, өздерінің

білімін жоғарлату, жаңа материалдардың тиімділігін әдеттегі материалдардыңтиімділігімен салыстырып, жаңа зауыт, цехтардың технологиясын жобалаудыүйрену;

- оптималды технологияны, сапалы өнімді және шикізаттарды тиімдіпайдалану принциптерін игеру.

4 Білім, іскерлік, дағды мен құзыреттілікке қойылатын талаптар Осы пәнді игеру нәтижесінде студенттер:- негізгі кұрылыс материалдар мен бұйымдары өндірісі саласының

жетекші жағдайы; - өз қолданысын тапқан керамикалық құрылыс материалдарының

өңдірісінде тиімді, энергия және басқа да қорларды қорғайтын технологияларжасаудағы ғылымның және жаңашылдардың ролі туралы түсініктері болуыкерек.

Білу керек:- МемСт талаптарына сәйкес заманауи керамикалық құрылыс

материалдары мен бұйымдарының қасиеттерін және өндіру технологиясын;- бастапқы шикізаттық материалдарын тасымалдау, сақтау және өңдеу

тәсілдерін; - керамикалық материалдар өндірісін техникалық қадағалау әдістері

мен міндеттерін; - даму бағыты зор құрылыс керамикасы технологиясының құрылыс

кешеніндегі әлеуметтік-экономикалық жағдайын.Істей білу керек:- құрылыс керамика бұйымдарының материалдарының қасиеттерін

сандық мәндермен бағалап және оларды анықтаудың әдістемелікпринциптерін, шикізатты зерттеуді;

- дайын өнім сапасын бақылауды қамтамасыз ететін жұмыстарорындауды; қалдықсыз өндіріс және өндіріс қалдықтары мен халықшаруашылығының басқа да өнімдерін кешенді пайдалана отырыпэкологиялық қауіпсіздікті, отын-энергетикалық және баска материалдыққорларды үнемдейтіндей шикізаттық материалдарды тиімді пайдалануды;

- нақты пайдалану жағдайы үшін қарастырылып отырған қолданусаласында, сондай-ақ олардың өндірісінде еңбек сыйымдылығын төмендетужолдарын.

Тәжірибелік дағдылану: - зерттеу қызметтін ұйымдастыру негіздері;- құрылыс керамика бұйымдарының қасиеттерін бағалау әдістемесі;- эксперименталдық мәліметтерді өндеу үшін есептеу техникасын

қолдану.Білікті болу керек:- мамандар алдында ақпараттағы материалдарды меңгеруде;- жаңа материалдардың тиімділігін әдеттегі материалдардың

тиімділігімен салыстыруда;- зерттеудің жаңа әдістерін өздігінен оқытуда, өзінің кәсіби қызметінің

ғылыми және ғылыми-өндірістік профилін өзгертуде.

5. Пәнді оқытудың пәндік жоспары Сабақ түрлері бойынша академиялық сағаттарды бөлу

№р/с

Тақырыптардың атауы

Аудитория-лық

сабақтар

СӨЖ

дәріс тәж. бар-ғы

СОӨЖ

1 2 3 4 5 61 Кіріспе 1 - 1 1

2Құрылыс керамикасын өндіругеарналған шикізат

2 9 2

3 Саз материалдарының қасиеттері 3 - 15 3

4Шикізаттық материалдарды өндеу жәнеқалыптық массаны дайындау

3 6 10 3

5Керамикалық бұйымдарды кептірутехнологиясының негіздері

3 8 10 3

6Қабырғалық керамикалықматериалдарды күйдірудің негіздері

3 8 10 3

7Кірпішті жартылай құрғақ престеутехнологиясы

3 8 10 3

8Керамикалық кірпіштің қор үнемдеутехнологиясы

2 - 15 2

9Тағайындалулары әр түрлі керамикалықбұйымдарды өндіру технологияларыныңерекшеліктері

8 - 20 8

10Керамикалық материалдаркәсіпорындарындағы техникалықбақылауларды ұйымдастыру

2 - 20 2

Барлығы: 180, (4 кредит) 30 30 120 30

6. Дәріс сабақтарының мазмұны1 тақырып – Кіріспе. Жоспар 1 Кіріспе. 2 Нормативтік құжаттама. Керамика деп әр алуан ылғалдықтағы, көпшілігінде минералдық

немесе органикалық қоспалары бар, саздық біркелкі массадан түрлітәсілдермен қалыпталып және жоғары температурада күйдіріліп жасалатынжасанды тас материалдары мен бұйымдарын айтады. Керамика – деп«keramike» грек сөзі («keramos» деген сөзден шыққан) – қыш өнері дегенмағына береді. Сондықтан қазіргі кезде керамика технологиясында материалөндірісі мен берілген саз балшықтың құрамында айырмашылықтар болады.Керамикалық материал – бұл ерте заманнан бері келе жатқан адам қолыменжасалатын жасанды материалдардың бірі. Ең алғашқы керамикалықматериалдардың негізгі түрлері ыдыс- аяқ және әшекей бұйымдар болған. Еңалғаш құрылыстық керамиканың өндіру Қытай, Батыс және Орта Азияелдерінде дамыған. Самарқандағы, Бұхардағы және Орта Азияның басқаелдерінде ғимараттар бір-бірінен керамикалық плиталардың әдемілігі,әсемдігі және күрделі өрнектері бойынша ерекшеленетін.

Керамика біздің ерте заманнан бері қолданып келе жатқан өте көнематериалдардың бірі. Керамикалық өнеркәсіптің соңғы 100 жылдағы дамуыорыс ғалымдарының еңбектеріне байланысты екенінде дау жоқ.

Керамика – кәдімгі күйдірілген кірпіш, керамикалық тастар,черепицалар, қабырға, ғимарат жабыны, едендерге, қасбет, пеш, түтіншығаратын құбыр, канализация құрылғысына және тағы басқа өндірістергеқолданылады.

Осындай жолмен қазіргі кезде адамдар түсінігінде керамикалықөндіріс және керамикалық материалдар мағыналы, адам қажеттіліктерінқанағаттандыратын әр түрлі «керамикалық» материалдар болып табылады.Қазіргі кезде керамикалық материалдарды практика жүзінде қолданбайды депайтуға болмайды. Себебі көптеген өндірісте, өнеркәсіпте керамикалықматериалдарды көптеп қолданады. Қазіргі кезде керамикалық материалдаркеңінен таралған.

Нормативтік құжаттама: ГОСТ 13996-93; ГОСТ 379-95; ГОСТ 530-2007; ГОСТ 6141-91; ГОСТ 6787-2001; ГОСТ 7025-91; ГОСТ 8462-85.

Қуыс денелі керамикалық кірпіш қоспасы бар немесе қоспасыз оңайбалқитын саздан созымталдық қалыптаумен немесе шала құрғақтайпрестеумен жасалынады. Созымталдықта қалыпталынған қуыс денелікірпіштің саңылау тәрізді немесе дөңгелек қуыстары, ал шала құрғақтайпрестеле қалыпталынған кірпіштердің түрлі пішіндегі денесін тесіп өтетін

немесе өтпейтін қуыстары болады. Бұл кірпіш қысқандағы беріктік шегібойынша мынадай маркаларға бөлінеді: 250; 200; 150; 125; 100 және 75.

Кеуекті қуыс денелі жеңіл кірпіш – жасау тәсілі қуыс денелі кірпіштішығарғандай, керамика масса құрамына жанып кететін заттар (ағаш, көмір,диатомит және т.с.с заттардың ұнтақтары) қосылады. Жеңіл салмақты кірпішкәдімгі кірпішпен салыстырғанда оның тығыздығы және жылу өткізгіштігітөмен болады да қабырғаның қалыңдығын және үй конструкция массасыназайтуға мүмкіндік береді. Бұл кірпіштің мөлшері 250х120х88 мм,тығыздығы 700-1450 кг/м3, қысқандағы беріктігі 3,5-10 МПа, аязға төзімділігіF10.

Қуыс денелі керамикалық тастарды кірпішпен салыстырғандамөлшерлері ірі етіп жасалынады (250-290х120-128х130-288 мм). Олардыңжасалу технологиясы созымталды қалыпталынатын қуыс денелі кірпіштехнологиясынан онша айырмашылығы жоқ. Қуыс денелі керамикалықтастардың тығыздығы 1300-1450кг/м3, су сіңіргіштігі 6%-дан кем емес, аязғатөзімділігі F15. Қысқандағы мықтылығы бойынша олардың төрт маркасыболады: 75, 100, 125, 150.

Керамикалық жиналмалы панельдер мен блоктар.Ірі керамикалық панельдер – зауыттық жағдайда кірпіштен немесе

керамикалық тастардан үш, екі және бірқабатты етіп, мөлшерін бөлмемөлшеріне сәйкес жасайды. Оларды жинақты үй құрылысында сыртқықабырға үшін пайдаланады. Үшқабатты панель қалыңдығы 65 мм-денкірпіштен құралған екі сыртқы қабатынан, ортасындағы қалыңдығы 100 ммжылытқыш материалдар (минералдық плита, көбіктенген шын, фибролитжәне т.б) қабатынан және үш қабат цементтік ерітіндісінен тұрады. Соныменүшқабатты панельдің жалпы қалыңдығы, сыртқы және ішкі қаптаушыларынқосқанда 280мм. Екіқабатты панель ½ кірпіштен қаланған бірқабаттан (120)және қалыңдығы 120 мм жылытқыш қабатынан тұрады. Бірқабатты сыртқықабырғаға арналған панель қуыс денелі керамикалық тастардан, ал ішкіқабырғалық панель – кәдімгі кірпіштен жасалынады.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3].

2 тақырып - Құрылыс керамикасын өндіруге арналған шикізатЖоспар 1 Құрылыс керамикасын өндіруге арналған шикізат. Сазтану

негіздері. 2 Сазды шикізатты топтастыру. Саздың химиялық, түйіршектік

(гранулдық) және минералдық құрамы. Олардың негізгі саздарға бөлінуі.

Керамикалық бұйымдар немесе керамика деп табиғи саз балшықтаннемесе оны минералдық я органикалық қосымшалармен араластырадайындалған қоспалардан илеу, қалыптастыру, кептіру және күйдіру арқылыалатын жасанды тас бұйымдарды атайды.

Саз балшықтар (осыдан кейін балшық немесе саз деп қысқартылааталынады) бірнеше минералдардан және азды-көпті минералдық және

органикалық қоспалардан кұралады. Бұл минералдардың бір тобы суменараластырғанда иленгіш қамыр түзеді, ал басқа (екінші) тобында -кальцитте, дала шпатында мұндай пластикалық қасиет жоқ. Бірінші топтағыминералдарды сазды (балшықты) зат деп атайды, екіншісін - сазды емесминералдар дейді. Балшықты (сазды) зат бөлшектерінің өлшемі 0,005 мм-дентөмен негізінде каолиниттен және онымен туысқан минералдармонтмориллониттен.

Бентониттер деп жоғары пластикалық негізінде монтмориллониттенқұралған, балшықтарды атайды. Олардың 85... 90 проценті өте ұсақ 0,001 мм-ден кем бөлшектерден тұрады.

Қорыта айтқанда балшық материалдарда 0,001 мм бөлшектер көбейгенсайын олардын пластикалығы өседі; пластикалығы ең жоғары балшықтардакөп кездесетін қоспада дала шпаты олардың балку температурасынтөмендетеді; темір тотығы (Fе2О3) оларға қызыл, ал баска, әсіресе көміртегінебай органикалық қоспалар қоңыр т.б. түстер (өңдер) береді; кальцийлікарбонат (СаСО3) "көпірме" ("дутик") атты дефект (ақау), кемістік келтіреді.

"Көпірме" - деп кальцийлі карбонатты күйдірмеде бөлінген кальцийтотығы өлкейгенде көлемінің үлғаюы әсерінен керамикалық бұйымдардыңбетінде пайда болған қуыс сияқты қуысқа ұқсайтын ақауды (кемістікті)атайды жасалған бұйым кептіргенде, күйдіргенде көлемін кішірейтеді,шытынауы (жарылуы) мүмкін. Болашақ бұйымды осындай ақаудан сақтауүшін балшықтың иленгіштігін азайтатын үстемелер пайдаланылады. Оларғашамот, құм, жылу электростанциясының (ЖЭС) күлі, тез суытылып,түйіршектелген шлактар жатады.

Шамот-түйірленген (0,14-2 мм) керамикалық материалдар; ол саздыкүйдіру (бұйым күйдіру температурасына дейін), уату арқылы алынадынемесе кірпіштің қалдықтарынан сынықтарынан дайындалынады. Шамоттынемесе осы тонқа жататын жоғарыда көрсетілген басқа да заттарды қосқандабалшықты кептіру, күйдіру процестері жеңілдейді, сапасы жоғары беттіккірпіш және отқа төзімді бұйымдар алынады.

Керамикалық бұйымдардың су өткізгіштігін, тығыздығын жәнеәсемдігін арттыру үшін олардың бетін глазурь немесе ангоб деп аталатынзаттармен өңдейді (сырлайды).

Глазурь дегеніміз бұйымның бетіне жағылұаннан соң оны күйдіргендежоғары температураның әсерінен балқитын шыны түрге айналатын көпкомпонентті зат; глазурь кабығының қалыңдығы - 0,1 - 0,2 мм. Глазурь түрлі-түсті, мөлдір, кейде күңгірт болады. Глазурьді күңгірттеу үшін оныңқұрамына 6 процент қалайы тотығын қосады.

Ангоб дегеніміз күйдіргенде ақ немесе басқа түс беретін балшықтанжасалған керамика бұйымдарының бетіне жағылатын зат. Күйдіргенде ангоббалқымайды (оның балқу температурасы глазурьден анағұрлым жоғары),сондықтан ангобтандырылған бұйымдардың беті түрлі түсті болғаныменжылтырамайды.

Ұсынылатын әдебиет: [1,2,6].

3 тақырып - Саз материалдарының қасиеттеріЖоспар 1 Саз материалдарының қасиеттері. Сулы қасиеттері: сусыйымдьлық,

ісіну, жібу, тиксотроптық беріктелу. «Саз-су» жүйесінің қүрылысы. Сазмассасындағы ылғал түрлері және олардың қасиеттері. Механикалыққасиеттері: иілімділік, қалыптанушылық, созылымдылык.

2 Сұйық және иілімді саз массасының реологиялық қасиеттері. «Саз-су» жүйесіндегі құрылымдану. Саз массасының физика-механикалыққасиеттері: иілім (пластикалық) беріктігі, деформация және серпімділікмодулі.

3 Кебулік қасиеттері: ауалық ширау, ылғалөткізгіштік, саздың кебугесезімталдығы (сызатка шыдамдылығы). Термиялык қасиеттері: отқатөзімділік, оттық ширау, бірігу.

Иленгіштігі. Керамикалық бұйымдар өндіру үшін иленгіштігі орташа,пластикалық саны 7... 15 аралығындағы саздар пайдаланылады. Иленгіштігіаз балшықтар (Пл 7-ден төмен) қалыптанбайды, ал өте иленгіш саздар (Пл15-тен жоғары) кептіргенде шытынайды.

Қамырдың аққыштық шегі былай сипатталынады. Қалыңдығы 1-1,5 смқамырды фарфор тостағаны түбіне төсейді, шпательмен екіге бөледі; үш ретшіжігеннен кейін камырдың төменгі жағы қосылып, бет жағы қосылмайашық қалуы тиіс.

Қамырдың шратылғыш шегі деп 0,2-0,3% су қосқанда оныңширатылығы жіпке айналу қабілетін, өлшемдерінің және көлемініңкішірейуін атайды. Отырғыштық бұйымның алғашқы өлшемдерінен процентарқылы анықталынады: әдетте бұйым 3-тен 18%-ға дейін шөгеді. Осығансәйкес өлшемі стандартта көрсетілгендей бұйым алу үшін форманың(калыптың) көлемі ұлғайтылады. Бұйымның шөгуі камерада кептіргендеылғал (су) бөлініп, ал күйдіргенде оның балқығыш құрамы басқабалқымайтын бөлшектерді өзіне тартуы әсерінен пайда болады.

Пісуі деп – күйдіргенде саздың тығыздығы өсіп (жоғарыдакөрсетілгендей құрамындағы кейбір оңай балқитын бөлшектері балқыпбалқымаған бөлшектерді өзіне ығыстыру әсерінен), тас тәрізді денегеайналуын атайды.

1-сурет. Күйдіру температурасына байланысты керамикалықбұйымдардың сужұтқыштығының өзгеруі: А,Б,С – бұйымдардың су

жұтқыштық интервалы

1-суретте көрсетілгендей температура жоғарылаған сайын (С нүктесінедейін) керамикалық бұйымның пісу дәрежесі өседі, ал сусіңіргіштігі азаяды.tс-дан жоғары температурада бұйымның пісуі емес күйуі балқуы байқалады.А мен С нүктелері аралығындағы температура бұйымның пісуі интервалы(аралығы) деп аталынады. Бұл интервал tс-tа-ға тең, мұндағы tа – пісудіңбасталуына, ал tс оның аяқталуына сәйкес температуралар.

Ұсынылатын әдебиет: [1-6].

4 тақырып - Шикізаттық материалдарды өндеу және қалыптықмассаны дайындау

Жоспар 1 Шикізаттық материалдарды өңдеу. Керамикалық қоспаларды (масса)

өңдеу және қалыптау технологиясының негіздері.2 Қабырғалық материалдар үшін керамикалық қоспалардың

қолайлы ылғалдылығы және қалыптанушылығы.3 Әр түрлі құрылымдық-механикалық типтегі саздардан керамикалық

шихталарды дайындау мысалдары. Иілімді әдіспен ақаусыз шикі-кірпішқалыптауды қамтамасыз ететін керамикалық шихталардың колайлыкұрамын таңдау және анықтау тәртібі.

Керамикалық бұйымдарды өндіру мынадай негізгі процестердентұрады: балшықты карьерден қазып алу, массаны дайындау, оны бұйымформасына келтіріп қалыптау, кептіру және күйдіру.

Балшықты массаны дайындау. Карьерден алынған балшықтыңиленгіштігін арттыру үшін түрлі дайындау процестерінен өткізіледі. Мысалы,алынған балшықты бір жыл ашық ауада ұстайды. Осы уақытта ауа райыныңқұбылыстарына тап болған балшық өздігінен уатылып, элементтікбөлшектеріне бөлінетіндіктен, оның иленгіштігі өседі. Осы мақсатпенбалшықты оның құрамында кездесетін қоспа – тас (құм) түйіршіктерденмеханикалық немесе гидравликалық әдістермен ажырату да қолданылады.Бұл үшін балшық тасты бөліп шығаратын тасты айыратын біліктерденөткізіледі немесе сумен араластырылып суспензия (лай) дайындалады да,електен өткізіледі (0,5 мм-ден жоғары түйіршіктер електе қалады). Ол 18-22немесе 8-10 % ылғалдылыққа дейін (бұйым өндіру үшін балшықты қалыптауәдістеріне байланысты) кептіріледі (кептіргіште бүркіп тозаңдату арқылы).

Қатты түйіршіктерден винтті біліктер арқылы ажыраған балшықмайдаланылады, егер өндірісте бұйым илемді әдіспен қалыптанылса, 18-22 %дейін ылғалданылып, қалақты балшық иленгіштен өткізіледі (2-сурет).Балшықты ылғалдау үшін су орнына бу қолданылса таспалық пресстіңөнімділігі асады. Оған кететін электр қуаты 10-15 % кемиді, өйткені бумассаға терең тарап, суға айналады. Осының салдарынан балшық біркелкі,

түгел ылғалданады. Буды қолданғанда масса 50оС-қа дейін қызып,бұйымдарды кептіру уақыты қысқартылады.

Жартылай құрғақ қалыптау әдісі бойынша ылғалдылығы 8-10 %балшық пресс-ұнтақ түрінде престе үлкен (15-40 МПа) қысымыментығыздалып қапталады. Пресс-ұнтақ шликерлік немесе кептіру-ұнтақтауәдістерімен дайындалады. Кептіру-ұнтақтау әдісі мына процестерді қамтиды:балшықты дезинтеграторлы біліктерде майдалау, майдаланған балшықтыкептіргіш барабандарда кептіріп, кептірілген балшықты себеттідезинтеграторда ұнтақтау, бумен 8-10 % дейін дымқылдайды.

Жартылай құрғақ тәсілмен қалыптандырылатын бұйымдар үшінұнтақтау алдында қажет етпейтін, аз дымқылданған табиғи балшықтыпайдаланған жөн. Бұл әдістің иілімдік әдіспен салыстырғанда тиімділігі –өндірісте энергияның аз шығындалуы. Мысалы, илемділік тәсілменөндірілген дымқылдығы 18-22 % 1000 кірпішті кептіру үшін 100 кг шарттыотын шығындалады.

Құю (шликер) арқылы қалыптау. Бұл әдістің ерекшелігін үйдің сыртқыбетін өңдегіш глазурьленген тақталарды өндіру процестерін қарастыруданбайқауға болады. Бұл тақталар құю әдісімен автоматтандырылған конвейердеқұрамы үш түрлі шликерлерден өндіріледі. Конвейермен бірге жылжып кележатқан керамикалық тұғырыққа (табанға), құйғыш аппараттар арқылыалдымен бөлуші, содан соң тақта, одан әрі глазурь қабаттарының шликерлеріқұйылады. Бөлуші қабат – шликері одан оңай бөлінуін қамтамасыз етеді.Конвейерде келе жатып бұл үш қабатты керамикалық масса тез кебеді де,алдымен тазалағыш, онан соң кескіш құбырғылардан өтеді. Кескіш құрылғыайналмалы дискілермен массаны өлшемі стандартқа сәйкес тақталарға қиыптұрады. Тұғырықтар құйылған масса технологиялық тізбекте 22-30 минішінде өтеді, сонан кейін тақталармен бірге жылытқыш қондырғыларғаауысады. Толық өндіріс циклі (күйдіру процестерімен бірге) 2 сағ уақыталады.

Ұсынылатын әдебиет: [2-6].

5 тақырып - Қабырғалық керамикалық материалдарды кептірудіңнегіздері

Жоспар 1 Керамикалық шикі-кірпішті кептіру теориясының негізгі

ережелері. Қалыпталатын массалардың кебулік қасиеттерін бағалаудыңбелгілері және әдістері.

2 Керамикалық бұйымдарды кептіру технологиясының негіздері. Керамикалық материалдарды кептіргенде жүретін процесстер туралы

мағлұматтар. 3 Шикі-кірпішті кептіру процессіндегі ширау деформацияларының

(майысу және сызаттар) пайда болу механизмі.

Қалыпталған бұйымдарды кептіру. Бұйымдарды күйдіргенде біркелкішөгуі (отыруы) және шытынамауы үшін оларды күйдірер алдында

ылғалдылығы 5 %-дан аспайтындай етіп кептіру (900С-ға) қажет. Бұлтуннельді немесе камералы кептіргіштерде өтеді.

Туннельді кептіргіште (ұзындығы 50 м дейін) вагонеткаларға тиелгенбұйымдар берілген жылдамдықпен үздіксіз жылжып отырады. Вагонетканыңжылжу бағытына қарама-қарсы ыстық (120-1500С) ауа немесе пештеншығатын газ беріледі. Туннельді кептіргіште бұйымды кептіру ұзақтылығы –16-36 сағат.

Ұсынылатын әдебиет: [1-4].

6 тақырып - Қабырғалық керамикалық материалдарды күйдірудіңнегіздері

Жоспар 1 Қабырғалық керамикалық материалдарды күйдірудің негіздері.

Күйдіру кезінде саздарда жүретін фазалық және химиялық өзгерістерменбайланысты процесстер.

2 Пештегі газ ортасының керамикалық бүйымдардың сапасына әсеретуі. Құрамында отындық қоспалар бар керамикалық бұйымдарды күйдіру.Термиялық өңдеудің қолайлы тәртібі.

Бұйымдарды күйдіру. Күйдіру – керамикалық бұйымдарды өндірудіңсоңғы процесі. Күйдіру әсерінен олардың құрылымы мен басқа датехникалық қасиеттері құралады. Кірпіш пен басқа да кеуекті бұйымдардыкүйдіру процесі әдетте 950-10000С-та аяқталады. Температура одан әрікөтерілсе, балқыған силикаттардың – сұйық ерітіндінің пайда болуы меноның көбеюін тез жылдамдатады. Бұл ерітінді балшықтың бөлшектерінбайланыстырып қана қоймай, керамикалық материалдарды (бұйымдарды)тығыздайды (су сіңіргіштігі 5 %-дан төмен). Сұйық ерітінді көбейсе – олартық күйдірілгеннің белгісі, бұйым қалпынан айырылады, оның бет жағытүгел балқиды. Ал күйдірілуі жетпесе, ол пісу процесінің толық бітпегенініңбелгісі. Бұл жағдайда кірпіштің түрі қызыл емес ал қызыл болып, беріктігі,суға, аязға төзімділігі төмендейді.

Керамикалық бұйымдарды күйдіру үшін туннельді немесе сақиналыпештер қолданылады. Туннельді пештердің жұмысы автоматтандырылған:іші отқа төзімді футеровкалармен өңделген. Пештің ұзындығы – 100 м-гедейін көлденең қимасы – 3м х 5м; ішінде бұйымдар тиелген вагонеткалартұтас поезд құрап ақырын жылжып, жылыту (кептіру), күйдіру және суытуаймақтарынан өтеді. Жылыту аймағына бұйымдар тиелген жаңа вагонеткаберілген кезде, басқа вагонетка күйдірілген бұйымдарымен суыту аймағынаншығады.

Қорыта айтқанда, пеште күйдіру – керамикалық бұйымдардың бірігуінеқажетті процесс. Бұйымдар эвтетикалық сұйық ерітіндінің бөлшектердібайланыстыру, қатты фазада жүретін реакциялар (қатты ерітінділер) жәнежаңадан пайда болған түрлердің кристалдану әсерінен бірігеді.

Ұсынылатын әдебиет: [1,2, 4-6].

7 тақырып - Кірпішті жартылай құрғақ престеу технологиясыЖоспар 1 Керамикалық кірпішті жартылай құрғақ пресстеу технологиясының

дамуы.2 Керамикалық пресс-ұнтақтың құрамын, оның құрамы мен

ылғалдығына байланысты пресстеу қысымының компрессивтік қисығынпайдаланып үйлестіру.

Беттік қыш кірлішті жартылай қүрғақ тәсілімен қалыптарда

шикізаттық материалдар алдын-ала жанышқыларда майдаланған соңкептіргіш барабанда ылғалдылығы 6-8%-ға жеткізілгенше кептіріледі, оданкейін үлтақтагашта (дезинтеграторда) қайталап майдаланады, еленеді,ылғалдылыгы 8-12%-ға дейін жеткізіледі және біркелкі масса алынганшаараластырылады. Саз ұнтагын сумен немесе бумен ылғалдандырады, одансоң екі білікті сазараластырғышында немесе булы суландырғышта үдемелітүрде араластырады.

Нәтижесінде ылгалдылыгы біркелкі қалыптау массасы алынады. Дайынмассаны енімділігі - сағатына 10000-15000 шартты дана кірпіш өндіретінгидравликалық немесе механикалық пресстерде қалыптайды. Арнайывагоншаларға тиелген беттік қыш кірпіш күйдіру пешіне беріледі.

Күйдіру - қыш бүлымдарын өндіру технологиясының ең маңызды жәнесоңгы кезеңі. Қыш бұйымдардың маңызды физикалық-механикалыққасиеттері 900-1100°С аралыгындагы температурада күйдірілуі нәтижесіндеқалыптасады. Нақтылап айтқанда күйдіру нәтижесінде бұйымдар тас тәріздікүйіне көшіп беріктік, суға және аязға төзімділік көрсеткіштерін жетерліктейжогарылатып, керекті қүрылыстық-қолданыстық қасиеттеріне ие болады.

Қыш бұйымдардың күйдірілмеген калпымен салыстырғандақүрылыстық қасиетін күрт өзгеруі күйдіру кезіндегі саздық массада жүретінфизикалық-химиялык процесстермен түсіндіріледі. Мысалы, органикалыққосындылардың жанып кетуі, саздық минералдардың дегидратациялануы,кремнезёмнің полиморфтық езгеруі, карбонаггардың ыдырауы, қаттыфазалардың синтезі, балқыманың пайда болуы жэне nice келе тығыздалыпқыш денеге айналуы толып жатқан тізбектес физикалық-химиялықпроцесстердің жүруімен байланысты екеніне күмән жоқ.

Күйдіру пешіне алдын-ала кептірілген бүйымдар 8-12%-дықылғалдылыгамен келіп түсетіндіктен 110"С-қа дейін баяу (50-80°С/сағ)қыздырғанда байланыссыз бос су толық бөлініп ажырайды. Температура2000С-тан жогары көтерілгенде, органикалық қоспалары жанып кетеді, 400-700°С дейін қыздырғанда массадагы саздық минералмен жэне басқақосындылармен химиялық байланыстагы суы ажырай жоғалады да,минералдық масса созымталдығын мүлде жогалтады.

Осы процесспен қатар, саздық минералдардың толык ыдырауынанбастап олардың кристаллдық торларының толық ыдырауына дейінгіпроцесстер жүреді, АІ2О3 жэне S1O2 тотықтарының аморфты араласпасыпайда болады. Мүның алдында температура 475°С шамасында шихтада

болатын р-кварц көлемін үлкейте өзінің а-модификациясына кешеді.Сондыктан бұйымдарда олардың беріктігін төмендететін ішкі кернеу туады.Бүл кезенде температураның көтерілу жылдамдыгы 300-450°С/сағаралыганда болуы мүмкін. Температураны 800°С-тан 1000°С дейінкөтергенде қатты фазалар арасында жүретін реакциялар нэтижесінде жаңакристаллдық силикаттардың, мысалы, силлиманиттің A2O3SiO2 жэнет.е.с. синтездердің қүрылуы мүмкін. Бұдан былайгы жоғаргы температурада(1200-1300°С) силлиманит муллитке 3Al203-2Si02 айналады. Бұл кезеңсаздық минералдардың кристаллдық торларының бұзылуымен және қышдененің (черепок) едәуір өзгеруімен байланысты екенін ескере отырып,қыздыру жылдамдыгьш 100-200°С/саг дейін төмендетеді. Осы кезенде қаттыфазалық синтездермен қабат қыш массасының жеңіл балқығышқосындылары және минералдары біраз сұйық фаза (балқыма) құрады. Жэнеде температура жоғары болған сайын сұйык фаза келемі кебейе түсіп,керамиканың тас тэрізді дене болып қалыптасуына ықпалын тигізеді. Яғнипайда болган сұйық фаза массадагы түйіршіктердің эрқайсысын каптап бір-біріне тартады жэне кеуектерін толтырады да, материалдың тығыздығынасыруға ықпалын тигізеді.

Сұйық балқымада жаңа қосындылар күрылу процесі тоқтаусыз жүредіде, одан кейінгі олардың кристаллдануы күйдірілетін материалдыңтұтастануын қамтамасыз етеді. Бул женінен осындай қосындылардың бірімуллит ең маңьгзды кристаллдық онім болып саналады. Олар суытылунәтижесінде тас сияқты тығыз қыш денеге айналады. Осы процессті балқытапісіру (жентектелу) деп атауга болады (орысша «спекание» дейді). Сонымен,балқыта пісірудің нэтижесінде күйдірілген материал тыгыздалып, оның ашықкеуектігі азаяды. Сондықтан қүрылыстық қыш бұйымдардың балқытылапісіру дәрежесін олардың су сіңіргіштігімен тексереді.

Күйдірілген бүйымның су сіңіргіштігі 5% болғандағы температураныбалқи пісудің басталуы ретінде қабылдайды. Отқа төзімділік температурасымен балқи nice бастагандағы температура арасындағы айырмашылығынсаздың балқыта пісірілу аралығы деп атайды.

Балқыта пісірілу аралығы кендеу болса, согұрлым бұйымның күйдіргенкездегі деформациялық қауіптігі аз болады. Оңай балқытылатын саздардыңбалқыта пісірілу аралығы жақын (10-20 0 C) болып келеді. Олардан жасалғанбұйымдарды эдетте 900-1000°С температурада күйдіреді, ал отқа төзімдіжэне қиын балқитын саздардікі алшақ (100-250°С) болады да, оларданжасалғаи бұйымдар температурасы 1150-1400°С аралығында күйдіріледі.Неғүрлым саздың балқыта пісірілу аралығы алшақ болса, соғүрлым күйдірупроцесін реттеу мүмкіншілігі жоғары.

Жартылай қүргақ қалыптау технологиясы арқылы толық денелі беттікқыш кірпішпен қатар қуысты, тесікті кірпіштер және тастар калыптаугаболады. Қалыпталынған бұйымдар бірден күйдіру пішініне, одан эрі дайынөнім қоймасына жөнелтіледі.

Сапалы беттік қыш кірпішке қойылатын негізгі талаптар: тығыздығы1600-1900 кг/м3, аязга төзімділігі жоғары - 50 циклдан кем емес, беріктігі - 25

МПа жэне одан жогары, су сіңіргіштігі томен - 6%-дан төмен,жылуөткізгіштігі 0,5-0,7 Вт/(м-°С).

Ұсынылатын әдебиет: [1-6].

8 тақырып - Керамикалық кірпіштің қор үнемдеу технологиясыЖоспар 1 Керамикалық қабырғалық материалдар үшін шикізат ретінде жылу

электр бекеттерінің (ЖЭБ) күлдерін пайдалану жағдайы және болашағы.2 ЖЭБ күлдерінің керамикалық кұрамында отын бар шикізат ретінде

топтастыру.ЖЭБ күлдерінін физика-механикалық және жылутехникалыккасиеттері. ЖЭБ күлдерінің түйіршектік және минералдық кұрамы.

3 Күлкерамика қоспасының құрамы. «Күлкерам» қабырғалықматериалдар технологиясының негіздері.

Болашақ бұйымды осындай ақаудан сақтау үшін балшықтыңиленгіштігін азайтатын үстемелер пайдаланылады. Оларға шамот, құм, жылуэлектростанциясынын (ЖЭС) кұлі, тез суытылып, түйіршектелген шлактаржатады.

Шамот-түйірленген (0,14-2 мм) керамикалык материалдар; ол саздыкұйдіру (бұйым күйдіру температурасына дейін), уату арқылы алады немесекірпіштің қалдықтары сынықтарынан) дайындалынады. Шамотты немесеосы жататын жоғарыда көрсетілген басқа да заттарды қосқанда балшықтыкептіру, күйдіру процесстері жеңілдейді, сапасы жоғары беттік кірпіш жәнеотқа төзімді бұйымдар алынады.

Жартылай құрғақ қалыптау әдісі бойынша ылғалдылығы 8-10 %балшық пресс-ұнтақ түрінде прессте үлкен (15-40 МПа) қысымыментығыздалып қапталады. Пресс-ұнтақ шликерлік немесе кептіру-ұнтақтауәдістерімен дайындалады. Кептіру-ұнтақтау әдісі мына процестерді қамтиды:балшықты дезинтеграторлы біліктерде майдалау, майдаланған балшықтыкептіргіш барабандарда кептіріп, кептірілген балшықты себеттідезинтеграторда ұнтақтау, бумен 8-10 % дейін дымқылдайды.

Жартылай құрғақ тәсілмен қалыптандырылатын бұйымдар үшінұнтақтау алдында қажет етпейтін, аз дымқылданған табиғи балшықтыпайдаланған жөн. Бұл әдістің илемділік әдіспен салыстырғанда тиімділігі –өндірісте энергияның аз шығындалуы.

Құю (шликер) арқылы қалыптау. Бұл әдістің ерекшелігін үйдің сыртқыбетін өңдегіш глазурьленген тақталарды өндіру процестерін қарастыруданбайқауға болады. Бұл тақталар құю әдісімен автоматтандырылған конвейердеқұрамы үш түрлі шликерлерден өндіріледі. Конвейермен бірге жылжып кележатқан керамикалық тұғырыққа (табанға), құйғыш аппараттар арқылыалдымен бөлуші, содан соң тақта, одан әрі глазурь қабаттарының шликерлеріқұйылады. Бөлуші қабат – шликері одан оңай бөлінуін қамтамасыз етеді.Конвейерде келе жатып бұл үш қабатты керамикалық масса тез кебеді де,алдымен тазалағыш, онан соң кескіш құбырғылардан өтеді. Кескіш құрылғыайналмалы дискілермен массаны өлшемі стандартқа сәйкес тақталарға қиып

тұрады. Тұғырықтар құйылған масса технологиялық тізбекте 22-30 минішінде өтеді, сонан кейін тақталармен бірге жылытқыш қондырғыларғаауысады. Толық өндіріс циклі (күйдіру процестерімен бірге) 2 сағ уақыталады.

Қалыпталған бұйымдарды кептіру. Бұйымдарды күйдіргенде біркелкішөгуі (отыруы) және шытынамауы үшін оларды күйдірер алдындаылғалдылығы 5 %-дан аспайтындай етіп кептіру (900С-та) қажет. Бұлтуннельді немесе камералы кептіргіштерде өтеді.

Туннельді кептіргіште (ұзындығы 50 м дейін) вагонеткаларға тиелгенбұйымдар берілген жылдамдықпен үздіксіз жылжып отырады. Вагонетканыңжылжу бағытына қарама-қарсы ыстық (120-1500С) ауа немесе пештеншығатын газ беріледі. Туннельді кептіргіште бұйымды кептіру ұзақтылығы –16-36 сағат.

Бұйымдарды күйдіру. Күйдіру – керамикалық бұйымдарды өндірудіңсоңғы процесі. Күйдіру әсерінен олардың құрылымы мен басқа датехникалық қасиеттері құралады. Кірпіш пен басқа да кеуекті бұйымдардыкүйдіру процесі әдетте 950-10000С-та аяқталады. Температура одан әрікөтерілсе, балқыған силикаттардың – сұйық ерітіндінің пайда болуы меноның көбеюін тез жылдамдатады. Бұл ерітінді балшықтың бөлшектерінбайланыстырып қана қоймай, керамикалық материалдарды (бұйымдарды)тығыздайды (су сіңіргіштігі 5 %-дан төмен). Сұйық ерітінді көбейсе – олартық күйдірілгеннің белгісі, бұйым қалпынан айырылады, оның бет жағытүгел балқиды. Ал күйдірілуі жетпесе, ол пісу процесінің толық бітпегенініңбелгісі. Бұл жағдайда кірпіштің түрі қызыл емес ал қызыл болып, беріктігі,суға, аязға төзімділігі төмендейді.

Керамикалық бұйымдарды күйдіру үшін туннельді немесе сақиналыпештер қолданылады. Туннельді пештердің жұмысы автоматтандырылған:іші отқа төзімді футеровкалармен өңделген. Пештің ұзындығы – 100 м-гедейін көлденең қимасы – 3м × 5м; ішінде бұйымдар тиелген вагонеткалартұтас поезд құрап ақырын жылжып, жылыту (кептіру), күйдіру және суытуаймақтарынан өтеді. Жылыту аймағына бұйымдар тиелген жаңа вагонеткаберілген кезде, басқа вагонетка күйдірілген бұйымдарымен суыту аймағынаншығады.

Қорыта айтқанда, пеште күйдіру – керамикалық бұйымдардың бірігуінеқажетті процесс. Бұйымдар эвтетикалық сұйық ерітіндінің бөлшектердібайланыстыру, қатты фазада жүретін реакциялар (қатты ерітінділер) жәнежаңадан пайда болған түрлердің кристалдану әсерінен бірігеді.

Ұсынылатын әдебиет: [1-5].

9 тақырып - Тағайындалулары әр түрлі керамикалық бұйымдардыөндіру технологияларының ерекшеліктері

Жоспар 1 Тағайындалулары әртүрлі керамикалық бұйымдарды өндіру

технологияларының ерекшеліктері. 2 Қабырғалық материалдар. Арнайы кірпіштер мен тастар.

3 Жабынға арналған бұйымдар. Шатырлық материалдар.

Қабырғалық және тыстаулық (өңдеулік) керамикалық бұйымдар.Қабырғалық керамикалық бұйымдар. Бұлардың маңызы зор, өйткені оларқұрылыста қолданылатын барлық қабырғалық бұйымдардың тең жартысы.Көп тараған түрлеріне мыналар жатады: кәдімгі күйдірілген кірпіш, тиімдіқабырғалық бұйымдар (қуысты кірпіш), қуысты керамикалық тастар, т.б.),кірпіштен немесе керамикалық тастардан құралған ірі панельдер.

Кірпіш (кәдімгі) тығыз (қуыссыз) формасы тікбұрыштыпараллелепипед, өлшемі 250 х 120 х 65 мм, оңай балқығыш балшықтардан(қосымша заттарсыз немесе солармен) істелінеді. Тығыздығы 1600-1900кг/м3, жылуөткізгіштігі – 0,7-0,8 Вт/(м0С); беріктігіне сәйкес (Rсығ.) 7маркамен сипатталынады: М75, М100, М125, М150, М200, М250, М300. Сусіңіргіштігімен сипатталынатын кеуектілік мөлшері маркасы М150-денжоғары кірпіш үшін 6 %-дан кем емес, ал басқа маркалы кірпіш үшін 8 %-данкем болмауы қажет. Кеуектілігі азайса, кірпіштің жылуөткізгіштігі артып,құрылыс ерітіндісімен байланысы әлсірейді. Кірпіштің аязға төзімділігі 15циклден кем болмауы қажет. Әдетте, бұл қасиеттің маркалары – F25, F35,F50. Кірпіш көбінесе қабырға қалауда, панельдер жасауда, пеш пен мұржақалауға қолданылады.

Тиімді қабырғалық керамикалық бұйымдар. Кәдімгі керамикалықкірпіштің жылуөткізгіштігі жоғары, осының салдарынан сыртқы қабырғақалың – 2 немесе 2,5 кірпіш, яғни 52 немесе 64 см болып қаланады. Бірақ,мұндай жуан қабырғаның жоғарыдан түскен күшке кедергісі (беріктігі) өтекөп, пайдаланылмай қалады, салмағы да ауыр (1м2 қабырғаның салмағы –800-1000 кг). Сондықтан оның орнына беріктігі жоғары емес, бірақжылуөткізгішті төмен бұйымдарды пайдаланған жөн. Бұл жағдайда қабырғақалыңдығы жұқарады. Осындай бұйымдарға қуыс кірпіш, қуыс керамикалықтастар және диатомит пен трепелден өндірілген кірпіш пен тастар жатады.

Қуысты кірпіштер. Қуысты керамикалық тастар (3.5-сурет). Кәдімгіқуыссыз, тығыз керамикалық кірпіштің өлшемдері – 250×120×65 және250×120×88 мм, яғни соңғы кірпіш – қалыңырақ, оны модульді кірпіш дейді.Қуысты кірпіштердің өлшемдері кәдімгі кірпіштердікіндей, бірақ олардыңіші қуысталынған. Қуысты тастардың өлшемі, кірпіштердікінен үлкенірек.Кірпіш пен тас қуыстарының формасы дөңгелек немесе тік бұрышты,өлшемдері де, кірпіштегі сандары да әртүрлі.

Қуыс бұйымдардың төсеу бетіне тік немесе жазық бағыттаорналастырылады. Олар бір шеті бітеу, немесе шеттері ашық болыпжасалады. Кірпіштердің қуыстылығы – 42 %, ал тастардікі – 50 % дейін.

Диатомит пен трепелден жасалған кірпіш пен тастар – қабырғалы-керамикалық бұйымдардың тиімділігін арттырады. Өйткені олардыңкеуектілігі кәдімгі (қуыссыз) жағдайдың өзінде жоғары, су сіңіргіштігі 8 %-дан кем емес, оған қоса олар да қуысталынуы мүмкін. Олар тығыздықтарынабайланысты 3 класқа бөлінеді: А, Б және В: сәйкесінше 0,7…1 т/м3; 1…1,3

т/м3 және 1,3 т/м3-дан жоғары – аязға төзімділігі бойынша маркалары F15 кемемес.

Тиімді қабырғалы-керамикалық бұйымдардың қуыс түрлерін өндіруүшін қалыптағы престің мүштігіне қажетті нұсқалы өзек-болатты қапсырмашегемен бекітеді.

Кірпіштен немесе керамикалық тастардан құралған ірі панельдер.Мұндай панельдер сыртқы қабырға ретінде пайдаланылады. Олардың

биіктігі мен ені үй бөлмесінің биіктігі мен еніне тең (мысалы, 3,2×2,7×0,28м). Олар бір, екі және үш қабатты болып өндіріледі.

Үш қабатты панельдің қалыңдығы 28 см (ішкі, сыртқы беттерініңөңдеулік материалдармен тысталғанын қосқанда,соның ішінде сыртқы екіқабатының әрқайсысы 6,5 см, яғни кірпіштің қалыңдығына тең. Ортасыныңқалыңдығы 6,5 см жылуөткізбейтін материал (мысалы минералдық мақтаданістіленген тақта. Екі қабатты панельдің бір қабаты – кірпіштен (бұл қабаттыңқалыңдығы 12 см, яғни кірпіштің көлденеңіне тең), ал екіншісі (оның дақалыңдығы 12 см) – жылуөткізбейтін материалдан тұрады.

Бір қабатты панель, қуысты кірпіштен немесе қуысты тастан құралады.Оның қалыңдығы (өңдеулік, яғни тыстаулық материалдың шамасына (2,5 см+ 2,5 см) тең, ал (қалдықтарын есептемегенде) бұйымдардың ұзындығын (25сантиметрге) тең. Ірі панельдің сыртқы беті әдетте керамикалық кілем тәріздіалуан түсті өрнектелеген тақталармен тысталады.

Тыстаулық (өңдеулік) керамикалық бұйымдар. Бұлар сыртқы қасбетжәне ішкі тыстамалы бұйымдар деп бөлінеді.

Қасбеттік тыстамалы бұйымдар. Олар қабырға панельдерінің, цокольблоктарының қасбеті жағын, лоджияларды өңдеу үшін және үйдіңқабырғасын паннолау (әшекейлеп сурет салу) үшін пайдаланылады. Қасбеттіөңдеу үшін көбінесе глазурьландырылған бұйымдар қолданылады.

Глазурьлеу бұйымның су өткізбейтін және ұзақ сақталуын жақсартады.Мұндай бұйымдар: Қазақстанда Қарағандыда және Ақмолада өндіріледі.Қасбеттік бұйымдар: беттік кірпіш және керамикалық тастар, ірі тақталаржәне кілемдік керамика болып үш топқа бөлінеді.

Кірпіштен ірі панель өндіру үшін алдымен оның және ондағы терезеойығының периметрлеріне дәнекерлеу арқылы біріктірілген қаңқалыарматура қондырылады. Монтаждық ілгектер орнатылып, содан кейінкірпіштер маркасы 75-тен кем емес, қоюлық (құйылу дәрежесі) стандарттықконустың 9-11 сантиметрге батуымен сипатталынатын цемент негізіндедайындалған құрылыс ерітінділерімен қаланады. Онан соң панельдің сыртқыжәне ішкі беттері өңделеді. Ең соңында панель 10-14 сағат буландырыладыда, құрылыс орындарына жеткізіледі.

Мұндай панельдерді монтаждау, қабырғаны кірпіштен қалағаннан гөрі,40 % аз уақыт алады. Сондықтан қабырғаны ашық ауада, суықта кірпіштенқалағаннан гөрі, ірі панельдерді цехта өндіру тиімді.

Беттік тыстамалы кірпіш (250×120×65) және керамикалық тастар(250×120×138) қолданылатын балшықтардың түріне байланысты оңайбалқитын (күйдіргенде түсі қызыл) және баяу балқитын (күйдіргенде ақ түсін

өзгертпейтін) балшықтардың қоспадағы (керамикалық массадағы)қатынасына қарай: ақ сары және қоңыр түсті болып өндіріледі. Қасбеттіккірпіштердің өзіндік құнын арзандату үшін олар екі қабатты болыпжасалады: бірінші (қалың) қабатқа жергілікті қызыл балшықтар, ал екінші(жұқа – қалыңдығы 3-5 мм ғана) қабатқа көбінесе басқа жақтан әкелінетін ақбалшық пайдаланылады.

Түрлі-түсті беттік кірпіш өндіру үшін оның бет жағы 80 % ақ балшық,15-20 % шыны сынығы және 5-7 % минералдық бояулар қоспасыменангобаландырылады. Ангобтау үшін шликер сұйық күйінде шикі кірпіштіңбетіне жағылады да, күйдіру арқылы бекітіледі. Ал қасбеттің архитектуралық(сәулеттік) мәнерлігін арттыру үшін кірпіштер глазурленеді.

Ірі тақталар өлшемдері (250×140×10 мм) кірпіштен немесе бетоннаністелінген дайын қабырғаны өңдеу үшін пайдаланылады. Қазіргі кезде ондайтақталар толық автоматтандырылған үздіксіз престеу (қалыптау), кептіру,глазурлеу және күйдіру процестерін орындау арқылы өндіріледі.

Кілемдік керамика деп аталатын уақ тақта өлшемдері 20×20×2мм және48×48×4 мм етіліп жасалынады. Бұл тақталар өте берік қағазға бет жағыменсуға ерігіш желіммен кілем тәрізді өрнектеп жапсырылады да, теріс жағыменқұрылыс (цемент, құм және судан тұратын қоспа) ерітіндісі арқылы сыртқықабырғаға бекітіледі. Ерітінді қатайып тақталарды қабырғаменбайланыстырғаннан соң қағазды сумен жібітіп жуып тастайды. Уақ тақталарда зауыттарда глазурлендіріліп өндіріледі.

Ішкі өңдеулік бұйымдар. Бұлар қабырғалық және едендік болып екітүрге бөлінеді. Ішкі қабырғалық тыстаулық тақталар көбінесе ылғалдылығыжоғары жайларды (монша, ванна, дәретхана, жуынатын бөлме, кір жуатынорын, зертханалар, т.б.) өңдеу үшін қолданылады.

Ішкі қабырғалық тыстаулық тақталар көбінесе кәдімгі оңай балқитынбалшықтарға 20 % бор қосып жасалынады. Бұлар бет жағына глазурьжабылғаннан соң тағы бір рет күйдіріледі. Бұлардың фаянс тақталары депаталатын түрі отқа төзімді балшықтарға кварцті құм және дала шпатықосылған қоспалардан өндіріледі. Бұл тақталар бірақ рет күйдіріледі, өйткеніолардың бетіне глазурь күйдіру алдында жағылады. Ішкі қабырғалықтақталарды престеу және құю әдістерімен қалыптайды. Престеу әдісібойынша массаны әбден араластырғаннан кейін болаттан жасалынған пресс-қалыпқа салып қысымды бір шаршы сантиметрге 140-160 кг дейін жеткізеді.Қалыпталған тақталардың бетіне глазурь массасын жағып, одан кейін пештекүйдіреді. Тақталардың глазурь жақпайтын астыңғы жағын бұдырлы етіпжасайды. Сондықтан олар цементті құрылыс ерітінділері арқылы қабырғаменберік байланысып тұрады. Құю әдісімен қалыптанған тақталардыңөлшемдері кішірек, пішіндері шаршы түрінде (50×50 мм) және тік бұрышты(25×100 мм, т.б.), ал қалыңдығы 2-3 мм.

Едендік тақталар шаршы, тік және үш бұрышты, алты және сегізқырлы, қалыңдығы 10-13 мм, ал қырларының өлшемдері 50-150 мм болыпөндіріледі. Тақталардың астыңғы беті бұдырлы етіліп жасалынады. Алмонша, кір жуатын орын, т.б. ылғалды жерде қолданылатын тақталардың екі

жағы да бұдырлы болады. Бұл тақталар баяу балқитын және отқа төзімдібалшықтардан, оларды үш әдістің қайсысымен болсын қалыптау, онан соңкептіру және толық күйдіру арқылы өндіріледі. Әр кілем өлшемі 389×598 мм,ал жеке тақталар арасындағы жіктердің қалыңдығы 2 мм.

Керамикалық еден тақталары су өткізбейді, шаң шығармайды, оңайжуылады, сұйық заттарды бойына тартпайды (сіңірмейді), қышқылдарғажәне сілтілерге төзімді, үйкелістен тез тоза қоймайды.

Ұсынылатын әдебиет: [1-6].

10 тақырып - Керамикалық материалдар кәсіпорындарындағытехникалық бақылауларды ұйымдастыру

Жоспар 1 Керамикалық материалдар кәсіпорындарындағы техникалық

бакылауды ұйымдастыру. Техникалық бақылаудың негізгі міндеттері менәдістері.

2 Техникалық бақылау бөлімінің кұрылымы және фунциялары.Техникалық бақылаудың түрлері және объектілері.

Әртүрлі керамикалык материал мен бұйымдар техникалық бакылауданөту керек. Мысалы, плиталар және кілемдерді дайындау стандартталаптарына сәйкес болуы керек. Сонымен қатар технологиялықрегламенттерге, кәсіпорындарының өнімді дайындау талаптарына сай болуыкерек. Қазіргі заводтарда кез келген өнімді оның ішінде плитаны, барлықтехнологиялық талаптар мен ережелерді қатаң сақтаған жағдайда жәнеөндірістік циклде барлық механизмдер мен құрылғылардың жұмысыбелгіленген оптимальды жұмыс режимдері орындалғанда ғана алуға болады.Мұнда үлкен мәнге өндірісті бақылау үйі, оның процесі барысында:

- алған материалдың сапасы және олардың қасиеттерінің нормаларжәне техникалық талаптарға сай болуы анықталады;

- материалдардың жартылайфабрикаттардың барлық өндіріс кезеңіндегіқасиеттер шығарылады және олардың талап етілген сападағы өнімді алудықамтамасыз ететін көрсеткіштермен сәйкестігі анықталынады;

- жақсы техника - экономикалық көрсеткіштер де материалдардыңсапалы өңделуін қамтамасыз ететін құрылғылардың, механизмдердіңқондырғылардың берілген оптимальды жұмысы бақыланады;

Плиталрдың жоғары қабаттарына жарықтар болмауы керек.Стандарттар орыс тілінде жазылатын аттарының бас әріптерімен

белгіленген: ГОСТ (государственный общесоюзный стандарт) – ол құрылысматериалдарын өндіретін кәсіпорындармен, олардың ведомстволығынабайланыссыз, міндетті түрде орындалатын бүкілодақтық мемлекеттік құжат,шарттар. ОСТ (отраслевой стандарт) – ол салалық (ведомствалық), РСТ –республикалық, ал СТП – (стандарт предприятия) – кәсіпорындықстандарттар. ҚНжЕ (құрылыс нормалары және ережелері) дегеніміз –құрылысты жобалау, оны құру және құру үшін қолданылатын материалдарды

тиімді пайдалану туралы, барлық мекемелер міндетті түрде қолданылатын,бүкілодақтық нормативтік документтердің жиынтығы.

Құрылыс материалдары саласында ең көп тараған стандарттардың бірі– ТУ (технические условия) – техникалық шарттар. Бұларда құрылысматериалдарын таңбалау, бұып-түю, тасу, сақтау туралы шарттар қойыладыжәне олардың үлгілерінің немесе өздерінің сапасын сынау әдістерікелтіріледі.

Техникалық талап (шарт) қойылған ережелері бар бұл стандарттарқұрылыс материалдарының сапа көрсеткіштерін нормалайды (мөлшерлейді).Стандарттарда бірінші цифрлар олардың нөмірін, 2-ші цифрлар бекітілгенжылын көрсетеді; олар 5-10 жылда ғылым мен техника жетістіктерінебайланысты, қайта қаралып, бекітіліп отырады. Стандарт шарттарынбұлжытпай тиянақты, жауапты орындау керек.

Әртүрлі керамикалык материал мен бүйымдар техникалық қасиеттерістандартқа сайкес болу керек.

Керамикалық бұйымдардың қасиеттері. Су сіңіргіштігі – керамикалықбұйымдардың кеуектігін сипаттайды. Кеуекті керамикалық бұйымдардың сусіңіргіштіктері ылғал массасы бойынша 6-20%, ал көлемі бойынша 12-40%.Сондай-ақ тығыз керамикалық бұйымдардікі массасы бойынша 2-10%аралығында.

Жылу өткізгіштігі – керамикалық бұйымдардың кеуектігі менқуыстығына байланысты. Нағыз тығыз керамикалық бұйымның жылуөткізгіштігі – 1,6 Вт/(м2°С). Кеуектігі мен қуыстығы ұлғайған сайын,керамикалық бұйымдардың тығыздығы мен жылу өткізгіштігі төмендейді.

Мықтылығы (беріктігі) – керамикалық бұйымның фазалық құрамына,кеуектілігіне және жарықсыздығына байланысты. Қабырғалық бұйымдардыңмықтылығы бойынша маркасы олардың қысқандағы мықтылық шектерінсипаттайды, бірақ конструкциялық бұйымдардың маркасын анықтардақысқандағы мықтылық шегін де ескереді.

Аязға тұрақтылығы – керамикалық бұйымдардың сумен қаныққанкүйінде көрінетін бұзылу белгісінсіз ауыспалы мұздау және еру циклдерәсерінің нақтылы рет қайталану санына шыдамдылығымен сипатталады.Ауыспалы мұздату және еру циклдерінің саны бойынша керамикалықбұйымдардың структураларына байланысты мынандай маркалары болады:15, 25, 35, 50, 75, 100.

Термиялық төзімділігі – керамикалық бұйымдардың, әсіресе қаптаушыплиткалардың немесе санитарлық бұйымдардың температураның күртөзгеруіне бұзылу нашарынсыз шыдай беруінде. Қабырғаны іштей қаптауғаарналған глазурланған керамикалық плиткалар 125°С температурасына дейінқыздырғанда және температурасы 18-20°С суға батырып, суытқанда ешбіржарықсыз, шетінеусіз, сынықсыз төзімдік білдіруі керек.

Химиялық төзімділігі – керамикалық бұйымдардың агрессивті ортадатұрақтылығы. Бұл қасиеті бойынша қышқылға төзімді және сілтіге төзімдібұйымдар деп бөлінеді. Керамикалық бұйымдардың химиялық тұрақтылығыбелгілі мөлшердегі майдаланған бұйымның 1 сағ. бойы күкірт қышқылында

немесе 20% тұз қышқылы ерітіндісінде қайнатқаннан кейінгі массаның, оныңқайнатқанға дейінгі массасына қатынасымен сипатталынады.

Үйкелістігі – үйкеліс кұші әсерімен материал өзінің көлемін жәнемассасын азайту қабілетімен сипатталады.

Тау жыныстарының құрылыс қасиеттері жыныс құрайтынминералдардың химиялық құрамымен және олардың негізгі физика-механикалық қасиеттерімен анықталады. Оқу зертханасы жағдайында жынысқұрайтын минералдың түрін балға, болат ине, лупа, металл өлшеу сызғышын,тұз қышқылының 10% ерітіндісін және басқа да минерал-эталондаржиынтығын қолданып анықтауға болады.

Техникалық бақылаудың түрі. «Пульсар – 1.0» құрылғысы дыбыспенбеттік және тура әсер ету кезіндегі қатты материалдардағы ультрадыбыстолқындар жылдамдығы мен уақытын өлшеу үшін арналған.

Бұл құрылғы берілген сипаттамалар мен ультрадыбыстықтолқынадардың таралу жылдамдығы арасындағы алдын ала анықталғанбайланысы негізінде жұмыстайды. Мәселен, ол құрылғы көмгімен абразивтіматериалдардың беріктігін, тығыздығын және серпімділік модулін анықтауғаболады.

Құрылғы базалық күйлерімен шығарылады және материалдардыңшектелген диапазоны үшін қолданылады. Паспортты сипаттамларға ие болуүшін қолданушының өзінен градуирлеуді талап етеді.

Датчик құрылғысы (титандық ұштар) құрғақ жалғасумен жұмыстаудықамтамасыз етеді.

Пайдаланудың жұмыс шарттары: температуралар диапазоны – минус10оС-тан плюс 40оС-қа дейін, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 80%дейін, атмосферлік қысым 86-106 кПа.

«Пульсар – 1.0» құрылғысы МЕМСТ 13997-84 бойынша үшіншітәртіпті бұйымдарды әзірлеудің кәдімгі тәртібіне сәйкес.

Ұсынылатын әдебиет: [1-6].

7 Практикалық сабақтардың мазмұны – 30 сағатПрактикалық сабақ 1-64 Тақырып – Шикізаттық материалдарды өндеу және қалыптық

массаны дайындау.Жоспар1 Шикізатты өңдейтін және қалыптағыш жабдықтар жұмысының

технологиялық талдау.2 Қалыптауға дайындау процесінде саздардың бірқалыпты өнделмеуін

бағалау. 3 Шикізатты өңдейтін және керамикалық коспаларды қалыптау

цехтарындағы жабдықтар жұмысын технологиялық талдау мысалдары.Тапсырмалар:1 Шикізатты тандау, қасиеттерін анықтау. 2 Өнім номенклатурасы және өндірістік бағдарлама3 Құрылыс алаңын таңдау дәйектемесі

Практикалық сабақ 7-142 Тақырып – Керамикалық шихтаны қолайлы қалыптау

ылғалдығын және пресстік кысымды анықтау.Жоспар1 Шикізаттық материалдарды өңдеу және қалыптық массаны дайындау.2 Керамикалық бұйымдарды престеу технологиясының дамуы.Тапсырмалар:1 Бастапқы шикізат материалдардың сипаттамасы2 Отын түрі және жылутасымалдағыш параметрлеріПрактикалық сабақ 15-223 Тақырып – Шикі-кірпішті кептірудің қолайлы тәртібін анықтау

жолдары.Жоспар1 Керамикалық шикі-кірпішті кептіру теориясының негізгі ережелері.2 Шикі-кірпішті кептіру процесіндегі ширау деформацияларының

(майысу және сызаттар) пайда болу механизмі.Тапсырмалар:1 Технологиялық бөлім. Өндірістің технологиялық схемасын таңдау 2 Кәсіпорынның жұмыс тәртібіПрактикалық сабақ 23- 304 Тақырып – Күйдіру пештерінің есептік параметрлері. Күйдіру

кезіңдегі технологиялық отын шығынын азайту. Жоспар1 Күйдіру пештерінің толық жылулық балансы.2 Отын шығынын есептеу.Тапсырмалар:1 Технологиялық бөлім. Негізгі технологиялық кезеңдер бойынша

өнімділікті есептеу2 Материалдық баланс3 Жабдықты таңдау

8 Өздік жұмысының тапсырмаларыТақырып 1 – Құрылыс керамикасын өндіруге арналған шикізат1) Келесі сұрақтарды дайындау:- саздың химиялық, түйіршектік (гранулдық) және минералдық құрамы. - олардың негізгі саздарға бөлінуі.2) Реферат жазуТақырып 2 – Саз материалдарының қасиеттері1) Келесі сұрақтарды дайындау:- саз массасындағы ылғал түрлері және олардың қасиеттері. - механикалық қасиеттері: иілімділік, қалыптанушылық,

созылымдылық.2) Қысқаша реферат жазуТақырып 3 – Шикізаттық материалдарды өндеу және қалыптық

массаны дайындау

1) Келесі сұрақтарды дайындау:- керамикалык қоспаларға арналған шихтаны дайындау теориясы және

практикасы. - қабырғалық материалдар үшін керамикалық қоспалардың қолайлы

ылғалдылығы және қалыптанушылығы.2) Реферат жазу Тақырып 4 – Керамикалық бұйымдарды кептіру технологиясының

негіздері1) Келесі сұрақтарды дайындау:- керамикалық материалдарды кептіргенде жүретін процестер туралы

мағлұматтар. - шикі-кірпішті кептіру процессіндегі ширау деформацияларының

(майысу және сызаттар) пайда болу механизмі.2) Реферат жазу Тақырып 5 – Қабырғалық керамикалық материалдарды

күйдірудің негіздері1) Келесі сұрақтарды дайындау:- құрамында отындық қоспалар бар керамикалық бұйымдарды күйдіру. - термиялық өңдеудің қолайлы тәртібі.2) Реферат жазу Тақырып 6 – Кірпішті жартылай құрғақ престеу технологиясы1) Келесі сұрақтарды дайындау:- керамикалық пресс-ұнтақтың құрамын, оның құрамы мен

ылғалдығына байланысты престеу қысымының компрессивтік қисығынпайдаланып үйлестіру.

2) Реферат жазу Тақырып 7 – Керамикалық кірпіштің қор үнемдеу технологиясы1) Келесі сұрақтарды дайындау:- күлкерамика қоспасының құрамы. - «Күлкерам» қабырғалық материалдар технологиясының негіздері.2) Реферат жазу Тақырып 8 – Тағайындалулары әр түрлі керамикалық

бұйымдарды өндіру технологияларының ерекшеліктері1) Келесі сұрақтарды дайындау:- санитарлық құрылыс бұйымдары. - химиялық төзімді керамикалык бұйымдар.2) Реферат жазу Тақырып 9 – Керамикалық материалдар кәсіпорындарындағы

техникалық бақылауларды ұйымдастыру1) Келесі сұрақтарды дайындау:- техникалық бақылау бөлімінің кұрылымы және фунциялары. - техникалық бақылаудың түрлері және объектілері.2) Реферат жазу

9 Курстық жоба (жұмыс) және т.б. тақырыптары.

Курстық жұмысты орындаудың мақсаты - теориялық сабақтарда алғанбілімді тәжірибеде қолдану және игеру болады.

Курстық жұмыстың көлемі 15-20 бет машинкамен басылған мәтіндікжәне графикалық (1 парақ А1, А2 форматы) бөлімдерден тұрады. Мәтіндікжәне графикалық бөлімдердің мазмұнын МИ ПГУ 4.01.3-09 стандартыныңталаптарына сәйкес орындау қажет.

Курстық жобалау студенттердің дәрістік және практикалық сабақгардаалынған теориялық білімдерін тереңдетіп бекіту үшін орындалады. Курстықжобалауда ғылыми-зерттеу мекемелерінің озық жана технологияларынпайдалана отырып, құрылыстық материаддар өндірісінде орындалатынтехникалық прогресс шараларьн және материалдық, энергия сыйымдылығынтөмендету, экология талаптарын ескеру негізінде керамикалық материалдарзауыттары немесе цехтары жобаланады.

Түсініктеме жазба: Кіріспе бөлім; бұйым түрлерінің номенклатурасы,технологиялық процестердің, сапаны бақылау бойынша шаралардыңсипаттамалары; есептеуге қажет бастапқы және қосымша мәліметтерді таңдау;материалдық балансты құрастыру; қондырғылардың енімділігі мен қажетгісанын анықтау; техника-экономикалық көрсеткіштерді анықтау; еңбекті қорғаужәне қауіпсіздік техникасы.

Графикалық бөлім: Технологиялық тізбек және тіліктер жобасы сызылғанА1 форматы 1 бет.

10. СӨЖ бойынша кеңес беру графигі (СӨЖ 25% СОӨЖ-данқұрастырылады)

СӨЖ орындалу мерзімі сабақ кестесіне сәйкес өзгеруі мүмкін.Жаңа оқу семестр бойынша СОӨЖ кестесіне (оқу сабақтардың

кестесы) сәйкес.

№ Сабақтын түрлері дүйсенбі сейсенбі сәрсенбі бейсенбі жұма сенбі1 Дәріс бойынша

сұрақтарға кеңес беру

2 Тәжірибе сабақтарбойынша сұрақтарғакеңес беру

3 МӨЖ бойыншасұрақтарға кеңесберу

11. Оқушылардың білімінің тексеріс кестесіПрактика және дәріс сабағына қатысуы (семинарлық, зертханалық,

жеке, студиялық сабақтар) 0-100 балмен бағаланады. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру графигі (оқусабақтарының кестесі бойынша)

12. Студенттердің оқу жетістіктерін бағалау жүйесі Семестрдің ортасында және соңында 100 балдық шкаламен пәннің

оқылған модулі бойынша ағымдағы үлгерімнің (АҮ) бағасы анықталады.Ағымдағы үлгерімнің бағасы келесі балдардың жиынтығынан тұрады: сабақтарға дайындық, топта белсенді жұмыс жасау, бақылау шараларғақатысу;

өздік және зертханалық жұмыстарды уақытында, сапалы орындау және қорғау;

курстық жұмыстың/жобаның бөлімдерін уақытында, сапалы орындау;сабаққа қатысу және басқа.

Межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкала бойыншаанықталады.

АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойыншастуденттің рейтингі (Р1 и Р2) анықталады:

Р1(2) = АҮ1(2)*0,7 + МБ1(2)*0,3. Семестрде пән бойынша студенттің жіберу рейтингінің бағасы тең: ЖР= (Р1+Р2)/2 Әр пән бойынша (пәннің қорытынды бақылау түрі мемлекеттік

емтихан болса да) студенттердің оқу жетістіктері қорытынды бағамен (Қ)анықталады. Қорытынды баға ЖР және ҚБ (емтихан, дифференциалды сынақнемесе курстық жұмыс (жоба)) салмақтық үлестер негізінде есептеледі(СҮжр және СҮқб):

Қ = ЖР*СҮжр + ҚБ*СҮқб Жіберу рейтингтің және қорытынды бақылаудың салмақтық үлестері

0,6 және 0,4 сәйкес тең болады. Пән бойынша жіберу рейтингі де, емтихан бағасы да оң бағаланған

жағдайда ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себеппен қорытындыбақылауға келмеген жағдайда, «қанағаттанарлықсыз» деген бағаға теңеріледі.Пәннен емтихан және аралық аттестаттау нәтижелері студенттерге сол күніайтылады, егер емтихан жазбаша түрде түстен кейін жүргізілсе, онда келесікүні айтылады.

Оқу жетістіктері, яғни білім, оқушылардың «Құрылысматериалдарының сапасын бақылау» пәні бойынша дағдылары балды-рейтингті жүйесі бойынша бағаланады:

Балменесептегендегіқорытынды баға(Қ)

Балдың цифрлықбаламасы (Ц)

Әріптік жүйедегібаға (Ә)

Дәстүрлі жүйедегібаға (Д)

95-100 4,0 A Өте жақсы

90-94 3,67 A-

85-89 3,33 B+

80-84 3,0 B Жақсы

75-79 2,67 B-

70-74 2,33 C+

65-69 2,0 C Қанағаттанарлық

60-64 1,67 C-

55-59 1,33 D+

50-54 1,0 D

0-49 0 F Қанағаттанарлықсыз

13. Оқытушының талаптары, саясаты мен тәртібі

«Құрылыстық керамика технологиясы» пәнін оқу кезінде мынаережелерді ұстануды сұраймын:

1 Сабаққа кешікпеу.2 Себепсіз сабақты босатпау, ауырып қалған жағдайда анықтама әкелу.3 Магистранттың міндетіне сабақтың барлық түріне қатысу кіреді.4 Оқу үрдісінің күнтізбелік кесте бойынша барлық бақылау түрлерін

тапсыру.5 Босатқан тәжірибелік сабақтарды оқытушының айтқан уақытында

өтеу. 6 Кафедраның аудиториялық қорына шығын келтірмеу.7 Жоғарғы оқу орнының талаптарын бұлжытпай орындау.8 Курстастарыңа және оқытушыға сабырлық, ашықтық және игілікпен

қарау.9 Сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілулі болуы тиіс.

10 Оқытушы сабақ түсіндіріп жатқанда дауыстап сөйлеуге болмайды.Екінші ескертуден кейін магистрант аудиториядан шығарылады. Сабақбарысында сабақтан тыс тақырыптар рұқсат етілмейді.

Тапсырманы маңызды себеппен кешігіп тапсырса, айыптық санкцияларболмайды.

Егер сіз белгілі бір маңызды себептермен бақылау шаралардыбосатсаңыз, сізге оны оқытушының айтқан уақытында (МБ мен ҚБ деканныңрұқсатымен ) қайта тапсыруға мүмкіндік беріледі. Тапсырмаған жағдайда сіз«0» балл аласыз.

Жұмысты уақытында тапсыру керек. Барлық тапсырмалар ең кешдегенде емтихан сессия басталуға 3 күн қалғанға дейін тапсырылу қажет.

Барлық тапсырмалар мен ЕГЖ-ді тапсырмаған студенттер, емтиханғажіберілмейді.

Өткен сабақтағы материалды қайталау мен өңдеу әрбір сабақта болуыміндетті. Магистранттың материалды қаншалықты түсінгені тестілеу менжазбаша түрде тексеріледі. Тестілеу алдын-ала ескертусіз жүргізілуі мүмкін.

Сіздердің міндеттеріңіз сабаққа дайындалып келу. Бар әдебиеттіқолданыңыз және оны кітапханадан алыңыз.

Басқаның жұмысын көшіру мен әдебиет материалдарды өңдеусізқолдануға тыйым салынады.

Дәріс конспектілерін жүргізу міндетті. Дәріс бойыншаконспект 8-ші және 15-ші апталарда тексеріледі.

14 Әдебиеттер тізімі

Негізгі1) Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс материалдары мен

бұйымдары. Тараз: Сенім, - 2007. І том. – 576 бет., ІІ том. – 472 бет.2) Сайбулатов С.С. Полусухое прессование керамического кирпича на

основе суглинка. Алматы, КазГАСА, 2000.3) Станевич В.Т. Строительная керамика: учебное пособие /

В.Т.Станевич. – Павлодар: Кереку, 2008. – 96 с.4) Жақыпбеков Ш.Қ., Ибраимбаева Г.Б. Әрлеу материалдарының

технологиясы. Оқу құралы. – Алматы: ҚазБСҚА, 2012. – 188 б. 5) Роговой М. И. Технология искусственных пористых заполнителей и

керамики: Учебник / М. И. Роговой / Репринтовое воспроизведение изделия1974г. – М.: Эколит, 2011. – 320 с.

6) Микульский В.Г. и др. Строительные материалы (материаловелениеи технология), -М., ИАСВ, 2004.

Қосымша1) Канаев В.К. Новая технология строительной керамики. – М.:

Стройиздат, 1990. – 264 с.2) Сайбулатов С.Ж., Кулебаев А.А., Сайбулатов С.С., Лян А.Н.,

Тайжанов С.С. Использование золошлаковых отходов ТЭС в производствекерамических материалов: Учебное пособие. Алматы КазГАСА, 2000.-215 с.

3) Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Кудерин М.К., Де И.М.Керамогранит на основе Казахстанского сырья, НИЦ Павлодарскогогосударст-го. унив-та им.С.Торайгырова, 2007 г.

4) Кулибаев А.А. Құрылыстағы әрлеу материалдары: Оқу құралы. –Алматы: Триумф «Т», 2007. – 448 б.

5) Нехорошев А.В., Цителаури Г.И. и др.. Ресурсосберегающиетехнологии керамики, силикатов и бетонов. - М.: Стройиздат, 1991 г.

6) Дворкин Л.И., Пашков И.А. Строительные материалы из отходовпромышленности. – Киев: Выща школа, 1989.

7) Книгина Г.И., Вершина Э.Н. Лабораторные работы по технологиистроительной керамики и легких пористых заполнителей. – М.: Высшаяшкола, 1977.

8) Материаловедение в строительстве. Под. ред. Рыбьева И.А. – М.:Издательский центр «Академия», 2006.

9) Наназшвили И.Х. Строительные материалы, изделия и конституции.Справочник. – М.: Высшая школа, 2004.

10) Михайлова И., Васильев., Миронов. Современные стройтельныематериалы и товары. М.; Изд-во Эксмо, 2005 г.

11) Сайбулатов С.Ж., Сулейменов С.Т., Ралко А.В. Золокерамическиестеновые материалы. - Алма-Ата: Наука, 1982. 292 с.