Tanıştığıma memnun oldum!

Tanıştığıma memnun oldum! na turskome jeziku znači Drago mi je što mo se upoznali! To znači da ćete se u ovoj lekciji "upoznati" sa turskim jezikom i njegovim osnovama, kao što je abeceda, dijalozi upoznavanja, pozdravi i prve korisne riječi! Merhaba! Nasılsın? - Bog! Kako si? - pozdravi i dijalog susreta s poznatom nam osobom Adın ne? - Kako se zoveš? - dijalog upoznavanja A, be, ce... - turska abeceda Arkadaşlar - Prijatelji - imenice Sevmek - Voljeti - glagoli Sen ve ben - Ti i ja - osobne zamjenice Senin ve benim - Tvoje i moje - prisvojne zamjenice i nastavci Soyut - Sažetak Slijedeći dijalog je najednostavniji dijalog susreta, a sugovornici su se sreli tijekom dana.

Dijalog: Ali: İyi günler Selin! Selin: İyi günler Ali! Ali: Nasılsın? Selin: Teşekkur ederim. İyiyim. Sen nasılsın? Ali: Sağ ol. Ben de iyiyim. Hoşça kal Selin. Görüşürüz. Selin: Güle güle Selin.

Prijevod: Ali: Dobar dan, Selin! Selin: Dobar dan, Ali! Ali: Kako si? Selin: Hvala. Dobro sam. A kako si ti? Ali: Hvala. I ja sm dobro. Vidimo se. Zbogom. Selin: Zbogom, Selin.

Objašnjenje: U ovome se dijalogu sugovornici koriste pozdravima susreta i razilaska. Osnovi pozdrav susreta jeste Merhaba!, što odgovara hrvatskome Bok!, dok je osnovni pozdrav razilaska Görüşürüz!, što znači Zbogom!. Vidimo da se pozdravi koriste identično u oba jezika. O konstrukciji İyiyim. - Dobro sam. ćemo više na kraju lekcije, a za sada je važno njeno značenje. Konstrukciju Ben de..., što znači I ja sam... koristimo kada želimo izreći osobno slaganje sa stavom sugovornika, a kroz ostala lica ovu konsstukciju ćemo mijenjati kasnije. Pozdravi

Türkçe Hırvatça Merhaba! Bog!/Zdravo! Günaydın./İyi sabahlar. Dobro jutro. İyi günler. Dobar dan. İyi akşamlar. Dobro veče. İyi geceler. Laku noć. Nasılsın?/Nasılsınız? Kako si?/Kako ste? İyiyim. Dobro sam. iyi dobro Teşekkur ederim./Sağ ol. Hvala. Görüşürüz./Görüşmek üzere./Güle güle. Zbogom. Hoşça kal./Hoşça kalın. Vidimo se. Ben de... I ja sam... Adın ne? - Kako se zoveš? Türkçe Hırvatça Adın ne?/Adınız ne? Kako se zoveš?/Kako se zovete? Benim adım... Zovem se... Kaç yaşındasın?/Kaç yaşındasınız? Koliko imaš godina?/Koliko imate

godina? İyi akşamlar. Dobra večer. İyi geceler. Laku noć. Nasılsın?/Nasılsınız? Kako si?/Kako ste? Çok güzel! Odlično!/Super!/Bravo!/Jako lijepo! güzel lijepo çok jako/mnogo/puno Tanıştığıma memnun oldum!/Tanıştığımıza memnun oldum!

Drago mi je što smo se upoznali!

A, be, ce... Dil Jezik

Türkçe Hırvatça harf slovo sayı broj hece slog kelime riječ cümle rečenica konuşma razgovor dil jezik dil bilgisi gramatika isim imenica fiil glagol zamir zamjenica sıfat pridjev Arkadaşlar - Prijatelji İsimler Imenice

Türkçe Hırvatça kalp srce arkadaş prijatelj aşk, sevgili ljubav kitap knjiga bilgi znanje ev kuća, dom insan čovjek mutluluk sreća güzellik ljepota güneş sunce ruh duša U tvorbi množine imenica odmah se susrećemo s primjenom podjelom samoglasnika na tvrde i mekane u gramatici. Dakle, ukoliko je posljednji samoglasnik u riječi tvrdi, dodajemo nastavak -lar, a ako je mekani, onda dodajemo nastavak -ler. Izuzeci su neke riječi stranog porijekla. Primjeri: arkadaş (prijatelj) - arkadaşlar (prijatelji) ev (kuća, dom) - evler (kuće, domovi)

kalp (srce) - kalpler (srca) Sevmek - Voljeti Stalno nešto radimo i trebamo svoja postignuća nekako imenovati. Tomu služe glagoli. Naučimo koristiti glagole turskoga jezika! Fiiler Glagoli

Türkçe Hırvatça sevmek voljeti bilmek znati hissetmek osjećati anlamak razumjeti yapmak praviti, činiti çalışmak raditi yemek jesti içmek piti öğrenmek učiti olmak biti yazmak pisati okumak čitati Kod infinitiva glagola opet možemo primijetiti primjenu podjele samoglasnika na tvrde i mekane. Ukoliko je zadnji samoglasnik u riječi tvrdi, dodajemo nastavak -mak, a ukoliko je mekani, koristimo nastavak -mek. Primjeri: okumak - čitati gülmek - smijati se. Sen ve ben - Ti i ja Mnogo je ljudi koje poznajemo i koji su nam bliski. Oni imaju svoja imena. Ali, koliko je to imena! Zato postoje zamjenice, kako ih stalno ne bismo morali imenovati. S zamjenicama je sve lakše. Osobne zamjenice se u turskome zovu Şahıs zamirleri i ima ih šest, a ne deset kao u hrvatskome jeziku, jer u turskome jeziku ne postoje muški ženski i srednji rod. Također dijele se na tekil şahıs zamirleri - jedninu i çoğul şahıs zamirleri - množinu, u prvom, drugom i trećem licu. Şahıs zamirleri - Osobne zamjenice

Tekil Jednina Çoğul Množina

Ben Ja Biz Mi

Sen Ti Siz Vi

O On/Ona/Ono Onlar Oni/One/Ona

Senin ve benim - Tvoje i moje Svaki čovjek ima nešto što mu je zaista vrijedno i mnogo mu znači. On to posjeduje. Zato naučimo prisvojne zamjenice i nastavke turskog jezika - iyelik zamirleri ve ekleri! İyelik zamirleri - Prisvojne zamjenice

Tekil Jednina Çoğul Množina

Benim Moje Bizim Naše

Senin Tvoje Sizin Vaše

Onun Njegovo/Njeno Onların Njihovo

İyelik ekleri - Prisvojni nastavci

Posljednji samoglasnik u riječi

Lice a,ı e,i o,u ö,ü

Benim -ım -im -um -üm

Senin -ın -in -un -ün

Onun -ı -i -u -ü

Bizim -ımız -imiz -umuz -ümüz

Sizin -ınız -iniz -unuz -ünüz

Onların -ları -leri -ları -leri

Örnekler - Primjeri

Imenica

Lice baş - glava ev - kuća okul - škola köy - selo

Benim başım evim okulum köyüm

Senin başın evin okulun köyün

Onun başı evi okulu köyü

Bizim başımız evimiz okulumuz köyümüz

Sizin başınız eviniz okulunuz köyünüz

Onların başları evleri okulları köyleri

TVORENJE PITANJA - KAKO PITATI NEŠTO NA TURSKOM. Najčešće upitne rječice: ne? šta? ne kadar? koliko? nasil? kako? nerede? gdje? ne zaman? kada? nereli? odakle? neden? zašto? kaç? koliko? niye? zašto? kim? koji? niçin? zašto? hangi? koji? U -iyor i -di rečenicma, upitne riječi se pojavljuju na početku rečenice, ili odmah prije glagola: Ne yaptin? Šta si uradio? Nerede oturuyorsun? Gdje živiš? Ne zaman geldin? Kad si došao? Neden/niye/niçin bize geldin? Zašto si nama došao? Kaç gün Türkiye’de kaldi? Koliko dana ostaje u turskoj? Male su razlike između neden, niye i niçin (skračena verzija ne için, 'za šta'). Niye, however, zvuči pomalo kao optužba, ili kao molba za opravdanje, tako da vam savjetujemo da koristite jednu od druge dvije. Ove rječice obično dolaze na kraju rečenice. Şu armutlar ne kadar? Koliko su ove kruške? O şarkici kim? Ko je taj pjevač? Hava nasil oralarda? Kakvo je tamo vijeme?

Nerelisiniz? Odakle si? Da/Ne pitanja Da/Ne pitanja su tako nazvana zato što je odgovor na ta pitanja "Da" ili "Ne". Riječ mi (ili mi, mu,mü) pretvara bilo koju rečenicu u Da/Ne upitnu rečenicu. çalişiyorsun ti radiš oturuyorsunuz ti sjediš çalişiyor musun? da li ti radiš? oturuyor musunuz? da li ti sjediš görüyorum Ja vidim istiyoruz Mi hoćemo görüyor muyum? Da li ja vidim? istiyor muyuz? Da li mi hoćemo? hasta mi? jel on bolestan? güzel mi? jel to prelijepo? bozuk mu? jel to slomljeno? soför mü? jel on vozač? düşünüyor musun? Da li ti misliš? Türkçe ögreniyorlar mi? Da li oni uče turski? anliyor musunuz? Razumiješ li? PITANJA U PROŠLOM VREMENU

In past tense questions, the question marker comes last, so after the personal markers: U pitanjima u prošlom vremenu u turskom jeziku, upitna rječica dolazi na kraju npr: Ja çaliştim mi? Da li sam radio? Ti çaliştin mi? Da li si radio? On/Ona/Ono çalişti mi? Da li je radila? Mi çaliştik mi? Da li smo radili? Vi çaliştiniz mi? Da li ste radili? Oni çaliştilar mi? Da li su radili? Poređenje sa sadašnjim vremenom: Sadašnje vrijeme: sinemaya gidiyor musun? Da li ideš u kino? Prošlo vrijeme: sinemaya gittin mi? Da li si išao u kino? Još neki primjeri: present tense past tense geliyor musunuz? geldiniz mi? Da li dolaziš? Da li si došao? yapiyor muyum? yaptim mi? Da li ja to pravim? Jesam li ja to napravio? çalişiyor musun? çaliştin mi? Da li radiš? Da li si radio? Kaş’ta oturuyor mu? Kaş’ta oturdu mu? Da li on živi u Kašu? Da li je on živio u kašu?

IZRAŽAVANJE VREMENA

Izražavanje gramatičkih vremena obično ide uz neku oznaku za vrijeme koja ga detaljnije opisuje kao npr. sad ili juče... şimdi sad saat sat bugün danas gün dan dün jućer yarin sutra hafta sedmica ay mjesec dakika minuta yil, sene godina erken rano geç kasno sik sik često Da bi rekli "prošle sedmice" ili "sljedeći mjesec" riječi geçen što znaći "zadnji/prošli" i gelecek ili önümüzdeki što znaći "sljedeći/idući" su jako važne. geçen gün drugi dan geçen hafta prošle sedmice gelecek/önümüzdeki hafta sljedeće sedmice haftaya sljedeće sedmice Da bi rekli "sutra ujutro" ili "kasno navečer" morate znati i doba dana: sabah jutro ögleden sonra poslije podne akşam veče gece noć Kada hoćete reći "jutrima", "svake večeri"... onda se koristi nastavak za množinu -lari. Sabahlari erken kalkiyorum. Ja ujutro ustajem vrlo rano.(svakog jutra) dün akşam sinoć bu ögleden sonra večeras. Dani u sedmici: pazartesi (günü) Ponedjeljak sali (günü) Utorak çarşamba (günü) Srijeda perşembe (günü) Četvrtak cuma (günü) Petak cumartesi (günü) Subota pazar (günü) Nedjelja Çarşamba günü buraya geldik. Došli smo ovdje u Srijedu. Sizinle cuma günü buluşuyoruz. Načemo se u srijedu.

Formiranje sadašnjeg i prošlog vremena u turskom jeziku Sadašnje vrijeme - present tense Formiranje sadašnjeg vremena Prvo se uzme glagol i na njega se doda -iyor. Onda se na njega doda lični nastavak. You first take the verb stem and add -iyor to it. Then you add the personal ending. Znači da bi rekao u turskom jeziku "ja dajem knjigu" potrebno je: 1.Nači kako se riječ davati kaže, u riječniku je to vermek, pošto je -mek nastavak za infinitiv njega ćemo odbiti i dobit ćemo samo ver-. 2.Dodati nastavak -iyor , pa dobivamo veriyor. 3. Dodamo lični nastavak koji se kreira po pravilu vokalne harmonije... uglavnom ako ćemo u prvom licu jednine tj. za Ja onda dodamo nastavak -um jer je posljednji samoglasnik u. Tako da dobivamo veriyorum što znači "ja dajem". 4. Sada nađemo kako se kaže u turskom riječ knjiga, knjiga se kaže kitap. Sada možemo kompletirati rečenicu "ja dajem knjigu" ovako: bir kitap veriyorum. Ovo bir se stavlja kada označavamo da je nešto jedan primjerak. Glagol dolazi na kraju jer je u turskom tako red riječi u rečenici - naopako u odnosu na večinu jezika uključujući i naš. Prošlo vrijeme - Past tense Formiranje prošlog vremena Da bi kreirali prošlo vrijeme potrebno je da uradite isto što treba i za sadašnje , samo što umjesto nastavka -iyor stavljate nastavak -di. Znači u ovom slučaju trebamo sastaviti rečenicu "Ja sam dao knjigu" Npr: 1. Pronađete glagol za dati ver- 2.Dodate natsvak -di, onda riječ bude verdi-. 3. Pošto je sad zadnji samoglasnik e , ane o kako je bilo kad smo dodavali -iyor onda je lični nastavak za Ja -im. Pa rečenica/riječ glasi: verdim 4. I na kraju se još samo doda riječ knjiga i relčenica je gotova: bir kitap verdim. Korištenje nastavka za sadašnje vrijeme: -iyor S obzirom da se nastavci u turskom mijenjaju zavisno od lica i vokalne harmonije prikazati ćemo na primjeru nastavak -yor izmjenjan kroz lične zamjenice: -iyorum Ja -iyorsun Ti -iyor On/Ona/Ono -iyoruz Mi -iyorsunuz Vi -iyor ili -iyorlar Oni Zavisno od vokalne harmonije -iyor može biti: -iyor, -iyor, -uyor or -üyor, na primjer: nakon e, i > i npr. bekliyor on čeka, gidiyor ona ide nakon a, i > i npr. bakiyor ona gleda, kiriyor on lomi nakon ü, ö > ü npr. büyüyor ona raste, dönüyor on se vraća nakon u, o > u npr. oturuyor on sjedi, oluyor ono postaje gelmek yapmak büyümek oturmak ‘ići’ ‘raditi’ ‘rasti’ ‘rasti’ ‘sjediti’ Ja geliyorum yapiyorum büyüyorum oturuyorum Ja dolazim/Ja radim/Ja rastem/Ja sjedim Ti geliyorsun yapiyorsun büyüyorsun oturuyorsun

On/Ona/Ono geliyor yapiyor büyüyor oturuyor Mi geliyoruz yapiyoruz büyüyoruz oturuyoruz Vi geliyorsunuz yapiyorsunuz büyüyorsunuz oturuyorsunuz Oni geliyorlar yapiyorlar büyüyorlar oturuyorlar Korištenje nastavka za prošlo vrijeme: -di Forma nastavka se mijenja u odnosu na lične zamjenice i vokalnu harmoniju kao i skoro svi ostali nastavci u turskom jeziku Ja -dim -dim -düm -dum Ti -din -din -dün -dun On/Ona/Ono -di -di -dü -du Mi -dik -dik -dük -duk Vi -diniz -diniz -dünüz -dunuz Oni -di ili -diler -di ili-dilar -dü ili -düler -du ili -dular Sa obzirom na razne glasovne promjene obrađene u drugim lekcijama ,a posebno prelazak d u tovi nastavci mogu imati još oblika: Ja -tim -tim -tüm -tum Ti -tin -tin -tün -tun On/Ona/Ono -ti -ti -tü -tu Mi -tik -tik -tük -tuk Vi -tiniz -tiniz -tünüz -tunuz Oni -ti ili -tiler -ti ili -tilar -tü ili -tüler -tu ili -tular Ove glasovne promjene se nauće usput jer kad se malo razmisli one su prirodne i same se slažu po sluhu. Neki primjeri prošlog vremena: gelmek yapmak büyümek oturmak Ja geldim yaptim büyüdüm oturdum Ja sam išao, Ja sam uradio, Ja sam narastao, Ja sam sjedio/Sjedio sam Ti geldin yaptin büyüdün oturdun On/Ona/Ono geldi yapti büyüdü oturdu Mi geldik yaptik büyüdük oturduk Vi geldiniz yaptiniz büyüdünüz oturdunuz Oni geldi/ geldiler yapti/ yaptilar büyüdü/ büyüdüler oturdu/ oturdular Dün gece televizyonda güzel bir programi seyrettim. Gledao sam dobar program na televiziji sinoć. Bu sabah kaçta kalktin? U koliko si se jutros probudio? Onun için Türkiye’yi seçtik. Zato smo izabrali turski.

GLAGOLI, I PADEŽI KOJI IM ODGOVARAJU NOMINATIV- Kada nekoga zovete,naprimer hej Omere,u turskom jeziku ne dolazi do promene,već ostaje isto ime.. Bilo bi: Hey,Ömer! AKUZATIV: Uvek imaju značenje objekta. KOGA,ŠTA açmak-otvoriti

Otvorio sam vrata. Kapıyı açtım. çağrımak-pozvati(na telefonu) Kızımı çağrıdım. Kız-devojka,kızım-ćerka yemek-jesti(tkđ znači i hrana) Jeo sam(hranu). Yemeği yedim. DATIV- KOME,ČEMU gitmek-ići,otići Idem kući. Eve gidiyorum. söylemek,demek-reći Rekao sam nešto tom čoveku. O adama birşey söyledim. vermek-dati Dao sam nešto tom čoveku. O adama birşey verdim. LOKATIV: U,NA,O,PO KOME,ČEMU? živeti-yaşamak Ja živim u Srbiji. Ben Sırbistan'da yaşıyorum. biti-olmak Nikada nisam bio u Turskoj. Ben Türkiye'de hiç olmadım. Ja sam u školi. Ben okuldayım. OKUL+DA(sufiks za lokativ)+Y(spojni suglasnik)+IM(glagol BITI) Ovde sam. Buradayım. ABLATIV-IZ,OD KOGA,ČEGA? doći-gelmek Došao sam iz škole. Okuldan geldim. almak-dobiti,uzeti,kupiti Dobio sam olovku od tebe. Senden bir kalem aldım. GENITIV-Ima samo prisvojno značenje,ne koristi se kao kod nas,nema deono značenje :) INSTRUMENTAL-S KIM,ČIM? Bio sam sa njom. 1)O ile oldum. 2)Onunla oldum. U Ankaru ću ići vozom. Ankara'ya trenle gideceğim. Stariji čovek oženio se mladom ženom. Yaşlı bir adam genç bir kadınLA evlendi.

RIJEČI I REČENICE ZA SNALAŽENJE NA JAVNIM MJESTIMA --Odjeća haljina- elbise čarape- çorap suknja- etek prsten - halka cipele- ayakkabı majica- tişört pantalone-pantalon košulja- gömlek ogrlica-kolye naušnice- küpe policija-polis hitna pomoć-ambulans Do you speak English? İngilizce biliyormusunuz? --Mjesta Gdje je …? … nerede? … restoran? Restoran nerede? … hotel? Otel nerede? … soba za odmor? Tuvalet nerede? … banka? Banka nerede? --Restoran, Hotel Da li je hljeb svjež? ekmek taze mi? Nema hljeba Ekmek yok I would like… … istiyorum. … voda Su istiyorum … ćaj Çay istiyorum … kafa Kahve istiyorum (pogledati gornju tabelu za ostalo) --Jelo Kahvaltı Ručak Öğle yemeği Verčera Akşam yemeği Račun Hesap Kompliment na jelo Elinize sağlık Prijatno/Dobar tek Afiyet olsun

JEZICI, GRAMATIKA: GLAGOLI, SADAŠNJE VREME - ŞIMDIKI ZAMAN Šta? Ne? Kako? Nasıl? Koliko? Ne kadar? Ko? Kim? Kada? Ne zaman? Koliko je sati? Saat kaç? Zašto? Niçin [or]neden? Koji? Hangisi? Šta je ovo? Bu ne? Koliko(kolicina, težina)? Kaç/kaç tane? Koliko(novaca)? Kaç/kaç para? Šta to znaći? Ne demek?

Daj mi ... ... bana verin Ja želim/hoću ... ... istiyorum ...ovo ...bu(nu) ...ono ...su(nu) ...drugo nesta ...o(nu) Ručak Öğle yemeği Verčera Akşam yemeği Račun Hesap Kompliment na jelo Elinize sağlık Prijatno/Dobar tek Afiyet olsun ülke - država başkent - glavni grad millet - narod,nacija dil - jezik Hangi dil konuşuyorsun? Koji jezik govoriš? konuşmak - govoriti, pričati, razgovarati Države - jezici Engleska İngiltere İngilizce Turska Türkiye Türkçe Španija İspanya İspanyolca Srbija Sırbistan Sırpça Nemačka Almanya Almanca Egipat Mısır Arapça Italija İtalya İtalyanca Rusija Rusya Rusça Nastavci ca ce ça çe se dodaju u skladu sa vokalnom harmonijom. a ı o u e i ö ü - poslednji samoglasnik u reči na koju dodajemo nastavak ca ce ça çe F P Ş Ç K H S T, posle ovih suglasnika dodaju se nastavci ça çe. Ova slova ćete lakše zapamtiti koristeći rečenicu: Fe paşa çok hasta. Fe paša je mnogo bolestan. (sigurno ne postoji ime Fe, ali, rečenica pomaže da se zapamte ovi suglasnici) Fe PaŞa ÇoK HaSTa GRAMATIKA Fiiller - glagoli fiil – glagol U turskom jeziku glagoli se završavaju sa mak i mek. Deo ispred mak i mek je koren glagola. Na koren se dodaju različiti sufiksi. a ı o u e i ö ü - poslednji samoglasnik u korenu glagola

mak mek yaşamak - živeti sevmek - voleti okumak - čitati öğrenmek - učiti yazmak - pisati istemek - želeti çalışmak - raditi bilmek - znati

ŞIMDIKI ZAMAN - SADAŠNJE VREME

şimdi - sada Şimdiki zaman se gradi tako što se na koren glagola dodaju određeni sufiksi na koje se zalepe lični sufiksi. Sufiksi za şimdiki zaman su: yor, ıyor, iyor, uyor, üyor. Razlikujemo dva slučaja: kada se koren glagola završava suglasnikom i kada se koren glagola završava samoglasnikom. 1. Koren glagola se završava suglasnikom glagol + ıyor iyor uyor üyor + lični sufiksi Vokalna harmonija - pravilo aı ei ou öü ıyor iyor uyor üyor aı ei ou öü - poslednji samoglasnik u glagolu na koji dodajemo sufikse. Lični sufiksi su uvek iz treće kolone (o u) jer je poslednji vokal o u nastavku yor. sevmek - voleti sev - iyor -um Ben seviyorum Ja volim Sen seviyorsun Ti volis O seviyor On,ona,ono voli Biz seviyoruz Mi volimo Siz seviyorsunuz Vi volite Onlar seviyorlar Oni vole Seni seviyorum. Volim te. gelmek -doći Ben geliyorum Ja dolazim koşmak - trčati Ben koşuyorum Ja trčim 2. Koren glagola se završava samoglasnikom glagol + yor + lični sufiksi

yürümek - hodati Ben yürüyorum Ja hodam Sen yürüyorsun Ti hodaš O yürüyor On hoda Biz yürüyoruz Mi hodamo Siz yürüyorsunuz Vi hodate Onlar yürüyorlar Oni hodaju 2* Kada se koren završava samoglasnicima a, e oni se izbace iz korena i ispred yor se ubaci samoglasnik u skladu sa vokalnom harmonijom. Slova a,e ne mogu biti ispred y. başlamak - početi Ben başlıyorum Ja počinjem Sen başlıyorsun Ti počinješ Ne može da se kaže: Ben başlayorum. Negacija ispred yor se dodaju mı mi mu mü aı ei ou öü mı mi mu mü Ben gelmiyorum Ja ne dolazim Sen koşmuyorsun Ti ne trčiš O sevmiyor On ne voli Upitni oblik glagol + yor ... mu + lični sufiksi Uvek je mu zbog o u yor. bilmek - znati Sen biliyor musun? Da li ti znaš? O biliyor mu? Da li on zna? Türkçe biliyor musun? Da li znaš turski? Evet, biliyorum. Da, znam. Hayır, bilmiyorum. Ne, ne znam. Ako pitanje ne počinje sa da li već sa šta ...

Ne yapıyorsun? Šta radiš? Kitap okuyorum. Čitam knjigu. Kada u rečenici postoje dva glagola, prvi je u infinitivu a drugi u određenom obliku (vreme, lice) Ben öğrenmek istiyorum. Ja učiti želim.

GENIŞ ZAMAN-SADAŠNJE VREME (ako znate engleski razlika između geniş i şimdiki zamana će vam biti lako razumljiva, pogledajte kraj lekcije) geniş - širok ovo sadašnje vreme se koristi za radnje koje se ponavljaju: svakog dana - her gün, svake nedelje - her hafta, svakog jutra, meseca, godine... Ide uz reči: uvek - her zaman često - sık sık ponekad - bazen nikad - asla uglavnom - genellikle Her gün süt içerim. Svakog dana pijem mleko. içmek - piti Genellikle işe otobüsle giderim ama bazen yürürüm. Uglavnom idem autobusom na posao ali ponekad hodam (idem peške). yürümek - hodati Geniş zaman može da se koristi i za događaje koji će se desiti u budućnosti ( i u srpskom imamo tu varijantu). Na kraju razgovora, kada se pozdravljaju Turci kažu: Görüşürüz. Vidimo se. görüşmek - videti se, sastati, se, naći se I mi se nekada tako pozdravljamo, ne kažemo videćemo se, već kažemo, vidimo se. Evo još jednog primera gde se sadašnje vreme koristi za nešto što će se desiti u budućnosti: Sınav yarın 10'da başlar. Ispit počinje sutra u 10. U ovom sadašnjem vremenu postoje četiri grupe glagola:

1) Jednosložni glagoli čiji se koren završava samoglasnikom. glagol + r + lični sufiksi okumak - čitati oku -r-um Ben okurum Ja čitam (I read) Sen okursun Ti čitaš O okur On čita Biz okuruz Mi čitamo Siz okursunuz Vi čitate Onlar okurlar Oni,one čitaju 2) Jednosložni glagoli čiji se koren završava suglasnikom. glagol + ar, er + lični sufiksi ar er a ı o u e i ö ü bakmak - gledati bak-ar-ım Ben bakarım Ja gledam Sen bakarsın Ti gledaš O bakar On gleda Biz bakarız Mi gledamo Siz bakarsınız Vi gledate Onlar bakarlar Oni gledaju koşmak - trčati Biz her sabah koşarız. Mi trčimo svako jutro. yapmak - raditi (eng: to do) Ne yaparsın? Ne yapıyorsun? (şim.zam) Šta radiš? Šta sada radiš? Şoför ne yapar? Şoför araba sürer. Šta radi vozač? Vozač vozi kola. sürmek- voziti Za očekivati je da će glagol görmek - videti imati ovakav oblik: Ben görerim Ali, nije tako! Idemo na treću grupu glagola :) 3) Jednosložni glagoli čiji se koren završava slovima l, r, n. glagol + ır ir ur ür + lični sufiksi ır ir ur ür a ı e i o u ö ü

Ovo ne važi za sve glagole čiji se koren završava slovima l, r, n. Ima ukupno 13 ovakvih glagola: almak - kupovati bilmek - znati bulmak - naći gelmek - doći kalmak - ostati olmak - biti ölmek - umreti durmak - stati görmek - videti varmak - stići (negde) vermek - dati vurmak - kucati, lupati, pucati sanmak-misliti almak- kupovati al-ır -ım Ben alırım Ja kupujem Sen alırsın Ti kupuješ O alır On kupuje Biz alırız Mi kupujemo Siz alırsınız Vi kupujete Onlar alırlar Oni kupuju görmek - videti, gledati gör-ür-üm Ben görürüm Ja vidim Sen görürsün Ti vidiš O görür On vidi Biz görürüz Mi vidimo Siz görürsünüz Vi vidite Onlar görürler Oni vide Sık sık rüya görürüm. Često sanjam. rüya görmek - sanjati (videti san) sık sık - često 4) Višesložni glagoli Ako se koren glagola završava samoglasnikom: r + lični sufiksi Ako se koren glagola završava suglasnikom: ır ir ur ür + lični sufiksi yaşamak - živeti yaşa-r-ım Ben yaşarım Ja živim Sen yaşarsın Ti živis O yaşar On živi Biz yaşarız Mi živimo

Siz yaşarsınız Vi živite Onlar yaşarlar Oni žive Nerede yaşarsın? Belgrat'ta yaşarım. Gde živiš? Živim u Beogradu. horlamak - hrkati horla-r-ım Ben horlarım Ja hrčem çalışmak - raditi (eng: to work) çalış-ır-ım Ben çalışırım Ja radim Sen çalışırsın Ti radiš O çalışır On radi Biz çalışırız Mi radimo Siz çalışırsınız Vi radite Onlar çalışırlar Oni rade göndermek - slati, poslati gönder-ir-im Ben gönderirim Ja šaljem Negacija glagol + ma, maz, me, mez + lični sufiksi (kolone aı ei) Ben nema sufiks im već je sufiks samo slovo m. Ben, Biz - ma, me Sen, O, Siz, Onlar - maz, mez ma maz me mez a ı o u e i ö ü gitmek-ići git-me-m Ben gitmem Ja ne idem (I don't go) Sen gitmezsin Ti ne ideš O gitmez On ne ide Biz gitmeyiz Mi ne idemo Siz gitmezsiniz Vi ne idete Onlar gitmezler Oni ne idu O bira içmez. On ne pije pivo. içmek - piti Primećujete da vam je ova negacija nekako poznata...to je zato što liči na negaciju od moći. Razlika je samo u jednom slovu i na osnovu toga postoji razlika u rečenicama. Primer: Ben ingilizce konuşamam - Ja ne mogu da pričam engleski (abilir ebilir) Ben ingilizce konuşmam - Ja ne pričam engleski (geniş zaman)

Upitni oblik glagol + r, ar, er, ır, ir, ur, ür ..... mı mi mu mü + lični sufiksi okumak - čitati oku-r mu-y-um Ben okur muyum? Da li ja čitam? Sen okur musun? Da li ti čitaš? O okur mu? Da li on čita? Biz okur muyuz? Da li mi čitamo? Siz okur musunuz? Da li vi čitate? Onlar okurlar mı? Da li oni čitaju Onlar, lični sufiks ide uz glagol. Još jednom da napomenem, nema potrebe da se govori ben, sen,o, biz, siz onlar, zato što je iz sufiksa jasno o kojem licu se govori. I u srpskom ne mora da se kaže ja, ti... Gazete okur musun? Evet, her gün okurum. Sen? Hayır, gazete okumam. Da li čitaš novine? Da, svakog dana čitam. Ti? Ne, ne čitam novine. Gramatički bi bilo ispravnije reći gazete'yi... ali, u govoru nekada nema sufiksa za padež. ( u ovom slučaju akuzativ -koga,šta). Turci nekada koriste şidiki zaman i kada bi po gramatici trebalo koristiti geniş zaman, pa tako uz reči her gün, her hafta... može da stoji glagol u şimdiki zamanu. Gore napisan dijalog može da se odvija i korišćenjem şimdiki zamana. Gazete okuyor musun?

GEÇMIŞ ZAMAN - DI - PROŠLO VREME I prošlo vreme se gradi dodavanjem nastavaka na koren glagola. Nastavci za prošlo vreme su dı di du dü. glagol + dı di du dü + lični nastavci Lični nastavci za prošlo vreme nisu isti kao lični nastavci iz prve lekcije: Ben - m Sen -n O - / Biz - k Siz - nız niz nuz nüz Onlar - lar ler Vokalna harmonija aı ei ou öü - poslednji samoglasnik u glagolu dı di du dü aıou eiou lar ler Kada su poslednja slova u korenu glagola: f p ş ç k h s t nastavci su tı ti tu tü. anlamak - razumeti anla-dı-m Ben anladım Razumeo sam Sen anladın Razumeo si O anladı Razumeo je Biz anladık Razumeli smo Siz anladınız Razumeli ste Onlar anladılar Razumeli su sevmek - voleti Ben sevdim Voleo sam Sen sevdin Voleo si O sevdi Voleo je Biz sevdik Voleli smo Siz sevdiniz Voleli ste Onlar sevdiler Voleli su gelmek -doći Ben geldim Došao sam Sen geldin Došao si O geldi Došao je Biz geldik Došli smo Siz geldiniz Došli ste Onlar geldiler Došli su

koşmak - trčati Ben koştum Trčao sam Sen koştun Trčao si O koştu Trčao je Biz koştuk Trčali smo Siz koştunuz Trčali ste Onlar koştular Trčali su çalışmak - raditi Ben çalıştım Radio sam Sen çalıştın O çalıştı Biz çalıştık Siz çalıştınız Onlar çalıştınlar Negacija glagol + ma me + dı di + nastavci m n / k nız niz lar ler Nastavci za negaciju su ma me. Po vokalnoj harmoniji iza ma me slede nastavci za prošlo vreme dı di. Znači, u negaciji nemamo nastavke du dü, zato u drugom licu možine (siz-vi) nema nastavaka nuz i nüz. Vokalna harmonija a ı ou e i ö ü - poslednji samoglasnik u glagolu ma me Primeri: anlamak

Ben anlamadım Nisam razumeo

Sen anlamadın Nisi razumeo

O anlamadı Nije razumeo

Biz anlamadık Nismo razumeli

Siz anlamadınız Niste razumeli

Onlar anlamadılar Nisu razumeli

sevmek

Sevmedim Nisam voleo

Sevmedin Nisi voleo

Sevmedi Nije voleo

Sevmedik Nismo voleli

Sevmediniz Niste voleli

Sevmediler Nisu voleli

napomena: nema potrebe da se koriste ben,sen,o,biz,siz,onlar zato što se po nastavku vidi o kojem licu se radi, sevdim, sevmedim, zbog slova m na kraju jasno je da je u pitanju prvo lice jednine. Isto je i u srpskom, ne moramo da kažemo ja nisam voleo, dovoljno je reći nisam voleo. Upitni oblik

Gradi se veoma jednostavno. Posle pozitivnog oblika dodaju se reči mı mi mu mü (da li)

Ben anladım mı? Da li sam razumeo?

Ben sevdim mi? Da li sam voleo?

Ben koştum mu? Da li sam trčao?

Ben gördüm mü? Da li sam video?

görmek - videti Tabela ličnih sufiksa za prošlo vreme olmak - biti zengin - bogat Zengin oldum - Bio sam bogat Može i ovako da se kaže: Ben zengindim Nije potrebno govoriti ben,sen...jer se po sufiksu vidi o kojem licu se radi.

Zengin değildim. Nisam bio bogat.

Zengin miydim? Da li sam bio bogat?

Evdeydik. Bili smo u kući

Evde değildik. Nismo bili u kući

Evde miydik? Da li smo bili u kući?

genç - mlad, mlada

Gençtım. Bio sam mlad, bila sam mlada

Genç değildim. Nisam bio mlad

Genç miydim? Da li sam bio mlad?

FPŞÇKHST posle ovih slova, slovo d prelazi u t pa su lični sufiksi: tım tim tum tüm itd... Rečenica koja može da vam pomogne da zapamtite ova slova: fe paša je mnogo bolestan FePaŞaÇoKHaSTa.

GEÇMIŞ ZAMAN - MIŞ - PROŠLO VREME Ovo je poslednje vreme od pet glavnih vremena koja postoje u turskom jeziku. Ovaj oblik prošlog vremena lako ćete prepoznati u govoru jer ima specifičan nastavak miş. E sad, kada se koristi ovo "pripovedačko" vreme... Koristi se kada se priča o nečemu što nismo videli ili čuli lično pa prenosimo šta smo čuli od drugih, ili šta smo pročitali u novinama, videli na televiziji. Koristi se i kada pričamo o nečemu ali nismo sasvim sigurni da li je tako bilo. Znači, pretpostavlja se da je nešto bilo, da je neko nešto rekao, uradio...ali, može da postoji dilema, sumnja... glagol + mış miş muş müş + lični sufiksi

gitmek - ići, otići

Ben gitmişim Otišao sam, valjda, verovatno

Sen gitmişsin Otišao si, valjda, verovatno

O gitmiş Otišao je, otišla je, valjda, verovatno

Biz gitmişiz

Siz gitmişsiniz

Onlar gitmişler

U prvom licu ovo deluje malo apsurdno jer valjda znamo šta smo radili, uradili, ali, ovaj oblik se koristi u slučaju kad nismo sasvim sigurni da smo to nešto uradili. Kada nas neko podseti da smo to nešto uradili, onda to kažemo u običnom prošlom vremenu. To bi bilo nešto u ovom stilu: Da li si u ponedeljak otišao kod Marka posle škole? Otišao sam. (gitmişim, nisi sasvim siguran, prisećaš se) Marko mi je rekao da si bio kod njega. Aha, otišao sam. (gittim, setio si se da si bio kod Marka) Nadam se da će vam sledeći primeri pomoći da shvatite ovo miš vreme. Kazim: Merhaba. Nasilsin? Sedef: Iyiyim, sen? Kazim: Ben de iyiyim sağol. Sedef: Ali neden gelmedi? Kazim: Onu aradım, annesiyle konuştum. Okula gitmiş. Sedef: Ama bugün cumartesi?! Kazim: Çarşamba gunü okulda yangın çıktı ve ders yoktu. Sedef: Vay, inanamıyorum! Yangın neden çıktı? Kazim: Yangın elektrik kontağından çıkmış. Beş dakika sonra... Sedef: Bugün hava çok soğuk. Kazim: Ali'nin ablası hastaymış. Sedef: Nerden biliyorsun? Kazim: Nurcan teyze dedi. yangın - požar çıkmak - izaći yangın çıkmak - izbijanje požara

vay - oh! (eng: wow!) inanmak - verovati inanmıyorum - ne verujem inanamıyorum - ne mogu da verujem hastaymış - bolesna je (rečeno je u prošlom vremenu a odnosi se na sadašnje) Nurcan teyze - Ali'nin annesi demek - reći Kazim je pričao sa Alijevom majkom, to je činjenica, on je pričao i zato je to izrečeno u običnom prošlom vremenu koje ima sufikse - dı di du dü - konuştum podsećanje, lekcija 5 kada su poslednja slova u korenu glagola f p ş ç k h s t, nastavci su tı ti tu tü. Verovatnoća je velika da je Ali otišao u školu, ali, ko zna, možda i nije...možda je njegova majka slagala, možda je Ali slagao majku... zato nije rečeno gitti već gitmiş. U Alijevoj školi je u sredu izbio požar, to je činjenica, yangın çıktı. Kažu da je požar izbio zbog električnih instalacija, da li baš zato? Zato je yangın çıkmış. Evo još jednog primera sa glagolom çıkmak: Kerem evden çıktı mı? Da li je Kerem izašao iz kuće? Evet, çıktı. Izašao je. (lično si video da je izašao iz kuće) Evet çıkmış. Izašao je. (nisi video momenat kada je Kerem izašao ali pretpostavljaš da je izašao jer ga nema u kući). Zeynep Ali’den ayrılmış. Zejnep je raskinula sa Alijem (razišla se od Alija). ayrılmak - razići se, razdvojiti se, rastati se, Priča se da su se razišli, ali, da li je stvarno tako ili je ogovaranje u pitanju... Negacija glagol + ma me + mış miş + lični sufiksi

okumak - čitati

Ben okumamışım Nisam čitao

Sen okumamışsın Nisi čitao

O okumamış Nije čitao

Upitni oblik glagol + mış miş muş müş .... mı mi mu mü + lični sufiksi

okumak

Ben okumuş muyum? Da li sam čitao?

Sen okumuş musun? Da li si čitao?

O okumuş mu? Da li je čitao?

hatırlamak - sećati se O hatırlamamış - Ne seća se (ne može se garantovati da se ne seća, možda se i seća)

unutmak - zaboraviti

unut-muş-um

Ben unutmuşum - Zaboravio sam, verovatno eng: I must have forgotten

Sen unutmuşsun - Zaboravio si

O unutmuş - Zaboravio je, zaboravila je, verovatno

Beni unutmuş - Zaboravila me je

On tako misli, tako je čuo, ali to možda nije tačno.

GELECEK ZAMAN - BUDUĆE VREME Buduće vreme se gradi tako što se na koren glagola dodaju nastavci acak, ecek i na njih se zalepe lični sufiksi. glagol + acak, ecek + lični sufiksi (lični sufiksi, lekcija turski 1) Vokalna harmonija a ı o u e i ö ü acak ecek Kada se koren glagola završava suglasnikom k - ğ kada lični sufiks počinje samoglasnikom, slovo k u acak ecek se pretvara u ğ.

kapatmak - zatvoriti

kapat - acağ - ım

Ben kapatacağım Ja ću zatvoriti

Sen kapatacaksın Ti ćeš zatvoriti

O kapatacak On će zatvoriti

Biz kapatacağız Mi ćemo zatvoriti

Siz kapatacaksınız Vi ćete zatvoriti

Onlar kapatacaklar Oni će zatvoriti

gelmek - doći

gel - eceğ - im

Ben geleceğim Doći ću

Sen geleceksin Doći ćeš

O gelecek Doći će

Biz geleceğiz Doći ćemo

Siz geleceksiniz Doći ćete

Onlar gelecekler Doći će

t - d

u glagolu gitmek, ako je iza t samoglasnik, t prelazi u d.

gitmek - ići, otići

gid - eceğ - im

Ben gideceğim Otići ću

Sen gideceksin Otići ćeš

O gidecek Otići će

Biz gideceğiz Otići ćemo

Siz gideceksiniz Otići ćete

Onlar gidecekler Otići će

U govornom jeziku kaže se: Ben gidicem Biz gidicez Kada se koren glagola završava samoglasnikom Dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga pa se ubacuje slovo y između.

aramak - tražiti

ara-y-acağ-ım

Ben arayacağım Ja ću tražiti

Sen arayacaksın Ti ćeš tražiti

O arayacak On će tražiti

Biz arayacağız Mi ćemo tražiti

Siz arayacaksınız Vi ćete tražiti

Onlar arayacaklar Oni će tražiti

söylemek - pričati söyle-y-eceğ-im Ben söyleyeceğim Ja ću pričati Negacija glagol + ma me + acak, ecek + lični sufiksi a ı o u e i ö ü ma me Pošto su sufiksi za negaciju ma me, uvek se ispred acak, ecek ubacuje slovo y.

gelmek

gel-me-y-eceğ-im

Ben gelmeyeceğim Ja neću doći

Sen gelmeyeceksin Ti nećeš doći

O gelmeyecek On neće doći

Biz gelmeyeceğiz Mi nećemo doći

Siz gelmeyeceksiniz Vi nećete doći

Onlar gelmeyecekler Oni neće doći

unutmak - zaboraviti

unut-ma-y-acağ-ım

Ben unutmayacağım Ja neću zaboraviti

Sen unutmayacaksın Ti nećeš zaboraviti

O unutmayacak On neće zaboraviti

Biz unutmayacağız Mi nećemo zaboraviti

Siz unutmayacaksınız Vi nećete zaboraviti

Onlar unutmayacaklar Oni neće zaboraviti

Seni unutmayacağım - Neću te zaboraviti

Upitni oblik glagol + acak, ecek ...... mı mi + lični sufiksi

gelmek

Ben gelecek miyim? Da li ću doći?

Sen gelecek misin? Da li ćeš doći?

O gelecek mi? Da li će doći?

Biz gelecek miyiz? Da li ćemo doći?

Siz gelecek misiniz? Da li ćete doći?

Onlar gelecekler mi? Da li će doći?

zengin - bogat

olmak - biti

Zengin olacağım. Biću bogat.

ol - acağ - ım

Zengin olmayacağım. Neću biti bogat.

ol-ma-y-acağ-ım

Zengin olacak mıyım? Da li ću biti bogat?

ABİLİR - EBİLİR Moći eng: can, be able, be capable, to know how Kada nešto možemo, znamo da radimo, uradimo, napravimo... glagol + abilir, ebilir + lični sufiksi (kolona ei) abilir ebilir a ı o u e i ö ü - poslednji samoglasnik u reči na koju dodajemo abilir, ebilir Lični sufiksi su iz ei kolone zato što se reči abilir i ebilir završavaju slovom i.

konuşmak - pričati

konuş-abilir-im

Ben konuşabilirim Ja mogu da pričam

Sen konuşabilirsin Ti možeš da pričaš

O konuşabilir On može da priča

Biz konuşabiliriz Mi možemo da pričamo

Siz konuşabilirsiniz Vi možete da pričate

Onlar konuşabilirler Oni, one mogu da pričaju

İngilizce konuşabilirim. Ja mogu da pričam engleski. (I can speak english)

gitmek - ići (kada je iza slova t neki samoglasnik, t prelazi u d )

gid-ebilir-im

Ben gidebilirim Ja mogu da idem

Sen gidebilirsin Ti možeš da ideš

O gidebilir On može da ide

Biz gidebiliriz Mi možemo da idemo

Siz gidebilirsiniz Vi možete da idete

Onlar gidebilirler Oni, one mogu da idu

Negacija glagol + ama, amaz, eme, emez + lični sufiksi (kolone aı ei) U negaciji nema reči abilir, ebilir. Ben nema sufiks im već je sufiks samo slovo m. Ben, Biz - ama, eme Sen, O, Siz, Onlar - amaz, emez ama, amaz eme, emez a ı o u e i ö ü

konuşmak

konuş-ama-m

Ben konuşamam Ja ne mogu da pričam

Sen konuşamazsın Ti ne možeš da pričaš

O konuşamaz On ne može da priča

Biz konuşamayız Mi ne možemo da pričamo

Siz konuşamazsınız Vi ne možete da pričate

Onlar konuşamazlar Oni, one ne mogu da pričaju

Hayvanlar konuşamazlar. Životinje ne mogu da pričaju.

gitmek - ići

gid-eme-m

Ben gidemem Ja ne mogu da idem

Sen gidemezsin Ti ne možeš da ideš

O gidemez On ne može da ide

Biz gidemeyiz Mi ne možemo da idemo

Siz gidemezsiniz Vi ne možete da idete

Onlar gidemezler Oni,one ne mogu da idu

Kada se koren glagola završava samoglasnikom, onda se slovo y ubacuje ispred ama, amaz, eme,emez (poznat razlog, dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga).

yalan söylemek - lagati

söyle-y-eme-m

Ben yalan söyleyemem Ja ne mogu da lažem

Sen yalan söyleyemezsin Ti ne možeš da lažeš

O yalan söyleyemez On ne može da laže

Biz yalan söyleyemeyiz Mi ne možemo da lažemo

Siz yalan söyleyemezsiniz Vi ne možete da lažete

Onlar yalan söyleyemezler Oni, one ne mogu da lažu

Upitni oblik glagol + abilir, ebilir + mi + lični sufiksi ( ei kolona) mı mi mu mü - da li Sada se u upitnom obliku koristi samo mi jer je poslednji samoglasnik u abilir i ebilir slovo i.

gitmek

Ben gidebilir miyim? Da li mogu da idem?

Sen gidebilir misin? Da li možeš da ideš?

O gidebilir mi? Da li može da ide?

Biz gidebilir miyiz? Da li možemo da idemo?

Siz gidebilirmisiniz? Da li možete da idete?

Onlar gidebilirler mi? Da li mogu da idu?

Satranç oynayabilir misin?

Umeš li da igraš šah? (Can you play chess?)

oynamak - igrati

uçmak - leteti

kuş - ptica

Kuşlar uçabilirler.

Ptice mogu da lete.

Kartal uçabilir.

Orao može da leti.

Her kuş uçabilir mi?

Da li svaka ptica može da leti?

Hayır.

Ne.

Hangi kuşlar uçamazlar?

Koje ptice ne mogu da lete?

Deve kuşu uçamaz.

Noj ne može da leti.

deve kuşu - noj lat: Struthio camelus, eng: ostrich Penguenler uçamazlar. Pingvini ne mogu da lete. Kivi uçmak istedi Kivi je želeo da leti

3. Dativ Označava kretanje ka nečemu. engl: to, towards Kome? Ka čemu? (Gde) Kime? Nereye? a ı o u e i ö ü - poslednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks a ya na e ye ne gitmek - ići Yarın İstanbul'a gidiyorum. Sutra idem u Istanbul. Türkiye'ye gidiyorum. Idem u Tursku. Türkiye - Turska, zavrašava se samoglasnikom zato se koristi sufiks ye. Eve gidiyorum. Idem kući. Evime gidiyorum. (im prisvojni sufiks, e kretanje ka...) Idem mojoj kući. Marko nereye gidiyor? Gde ide Marko? *Ne može da se kaže gitiyorum. gitmek, u sadašnjem vremenu (şimdiki zaman) kada je iza t neki samoglasnik t prelazi u d. To nije uvek slučaj, npr kapatmak – zatvoriti Ben kapatiyorum – ja zatvaram. Nastavci na ne se dodaju iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine).

araba - auto, kola

arabama ka mom autu

arabana ka tvom autu

arabasına ka njegovom autu

arabamıza ka našem autu

arabanıza ka vašem autu

arabalarına ka njihovom autu

4. Akuzativ Koga? Šta? aı ei ou öü ı i u ü görmek - videti

Evi gördüm. Videla sam kuću. (neku određenu kuću, ne bilo koju) I saw the house. Bir ev gördüm. I saw a house. Videla sam kuću. (neku, bilo koju) Kediyi gördüm. Videla sam mačku. (određenu, ne bilo koju mačku) kedi-mačka kedi-y-i ubacuje se y jer dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga. Bir kedi gördüm. Videla sam (jednu) mačku. (bilo koju) Kada sufiks za padež dodajemo iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine) pre sufiksa za padež ubacuje se slovo n. Evlerini gördüm. Video sam njihovu kuću. ev-leri-n-i 5.Lokativ Padež za lokaciju, gde se neko, nešto nalazi.. Gde? Gde je? eng: where, where is Nere? Nerede? a ı o u e i ö ü da ta nda de te nde Kitap masada. Knjiga je na stolu. kitap - knjiga masa - sto Anne nerede? Anne evde. Gde je majka? Majka je u kući. Hasan okulda değil. Hasan nije u školi. okul - škola Nastavci ta te kada se reč završava slovima f p ş ç k s t. (Fe PaŞa ÇoK HaSTa) Belgrat'ta yaşıyorum. Živim u Beogradu. yaşamak - živeti

Sınıfta oturuyorum. Sedim u učionici. sınıf - učionica Nastavci nda nde, ako postoje dve imenice onda se drugoj imenici dodaje nastavak. Dil kursunda. Na kursu jezika. Çocuk parkında. U dečjem parku. Ben neredeyim? Gde sam ja? Sen neredesin? Gde si ti? O nerede? Gde je on? Biz neredeyiz? Gde smo mi? Siz neredesiniz? Gde ste vi? Onlar neredeler? Gde su oni? Ben okuldayim. Ja sam u školi. 6. Vokativ Dozivanje, pozivanje, uzvik, obraćanje nekome. Ne postoji u turskom. Kada se nekome obraćamo, kada nekoga zovemo, kažemo: Milan gel - Milane dođi Hasan gel - Hasane dođi Abla gel - Sestro dođi 7. Instrumental S kim? S čim? eng: with, by, and a ı o u e i ö ü la yla le yle Hasan Ayşe'yle konuşuyor. Hasan razgovara sa Ajše. Ayşe, završava se samoglasnikom pa se ubacuje y ispred sufiksa. Arabalarıyla gidiyoruz. Idemo sa njihovim kolima. araba-ları-yla ile- sa Hasan ile Ayşe tv seyrediyor. Hasan gleda tv sa Ajše. 8. Ablativ Od koga? Odakle? Od kada, iz, kroz eng: where from, by, since, through Kimden? Nereden? (u govornom jeziku nereden =nerden)

a ı o u e i ö ü dan tan ndan den ten nden evden - iz kuće evimden - iz moje kuće Nastavci ndan nden se dodaju iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine). evlerinden - iz njihove kuće ev-leri-nden dan, den, tan, ten + beri = od (since) Sabahtan beri yağmur yağıyor. Od jutros pada kiša. Još nekoliko primera: Hasan Türkiye'den geliyor. Hasan dolazi iz Turske. gelmek-doći Ayşe tatılden döndü. Ajše se vratila sa odmora. tatıl - odmor dönmek - vratiti se Tren tünelden geçiyor. Voz prolazi kroz tunel. Lične zamenice se menjaju po padežima. *instrumental: može da se kaže na oba napisana načina. ben - ja benim - moj bana - meni beni - mene bende - kod mene benimle - sa mnom benden - od mene Beni seviyor musun? Da li me voliš? Gel benimle. Pođi sa mnom. E sad, zašto je ovo ovako, ne znam, ali sufiksi za ablativ se koriste i u ovim rečenicama:

Senden nefret ediyorum. Mrzim te. Ne može da se kaže: Seni nefret ediyorum. Benden neden nefret ediyorsun? Zašto me mrziš? Senden nefret etmiyorum. Ne mrzim te. Pazartesi'den nefret ediyorum. Mrzim ponedeljak. Dodavanje sufiksa u skladu sa vokalnom harmonijom. Koja rečenica je tačna? 1. Sutra idem u Bodrum. a) Yarın Bodrum'ta gidiyorum. b) Yarın Bodrum'e gidiyorum. c) Yarın Bodrum'ya gidiyorum. d) Yarın Bodrum'a gidiyorum. 2. On živi u Ankari. a) O Ankara'ya yaşıyor. b) O Ankara'da yaşıyor. c) O Ankara'dan yaşıyor. d) O Ankara'de yaşıyor. 3. Dolazim iz Izmira. a) İzmir'de geliyorum. b) İzmir'dan geliyorum. c) İzmir'e geliyorum. d) İzmir'den geliyorum. İsmin halleri Da ste učenik u Turskoj, padeže bi učili po nazivima na donjoj slici.

Turske imenice Imenice u turskom jeziku imaju kategorije broja i padeža, ali nemaju roda. Sistematizaciom je turski jezik sveden na šest padeža: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, lokativ i ablativ. Množina imenica se tvori dodavanjem nastavka –ler/-lar nominativu jednine.

Turski pridjevi Pridjevi u turskom jeziku su nepromjenjiva vrsta riječi, pa nemaju kategorije roda, broja ni padeža. Uglavnom stoje ispred pripasdne imenice u rečenici. Kompariraju se pomoću riječi daha (još) za komarativ i riječi en (naj-) za superlativ. Primjer komparacije pridjeva u turskom jeziku: güzel adam (u prijevodu: lijep čovjek), daha güzel adam (ljepši čovjek), en güzel adam (najljepši čovjek).

Zamjenice

Glavne su lične zamjenice u turskomu: ben (ja), so (ti), o (on + ona + ono), pa u množini biz (mi), siz (vi), onlarin (oni-one-ona). Lokativ ličnih zamjenica se rabi da bi se izrazio vlasnički odnos tj. kao posvojne zamjenice, npr.: Bende iki gazete var. / İki gazetem var. (Ja imam dvoje novine). Bizde boya kalemi var. / Boya kalemimiz var (Mi imamo bojice). Turski jezik ima i posebnu ličnu zamjenicu kendi (samo), koja se rabi u kombinaciji s drugim ličnim zamjenicama i poštuje njihove padežne nastavke, npr. ben kendim (samo ja), sen kendin (samo ti). Pokazne zamjenice su: bu, şu i o, a dekliniraju se po uzoru na lične zamjenice, ako stoje pred imenicom imaju ulogu pridjeva. Upitne zamjenice su: kim? ili hangisi?, (tko ?), ne? ili hangileri? (što ?), nasıl? (koji ?), kaç?, (koliko ?), nere? neresi? (gdje ?). Upitne se zamjenice dekliniraju također po uzoru na lične zamjenice.

Turski prilozi Turski jezik razlikuje priloge mjesta, vremena, načina, količine, mjere, ter potvrđivanja i poricanja. Prilozi mjesta su: bura (ovdje), şura (tu), ora (tamo), aşağı (dolje), yukarı (gore), yakın (blizu), uzak (daleko), sağda (desno), solda (lijevo), dışarı (vani), geri (straga), ileri (naprijed) i sl. Prilozi vremena: şimdi (sada), geç (nakon), sonra (zatim), bazan (nekoć), erken (rano), ozaman (sada), dün (jučer), bugün (danas), yarın (sutra), eskiden (kadgod), ara sıra (često), itd. Prilozi načina: güzel (lijepo), fena (ružno), iyi (dobro), ezberden (napamet), yavaşça (polako), başbaşa (izravno) i sl. Mjerni prilozi količine: az (malo), biraz (pomalo), çok (puno), oldukça (dosta), fazla (više), hayli (dosta), iki misli (dvokratno) i sl. Prilozi potvrde i poricanja: evet (da), ok (ne), hay hay (upravo tako), muhakkak (sigurno), gene (ponovno), sahi (stvarno) i sl.

Postpozicije Postpozicije u turskomu imaju sličnu ulogu iza riječi, kao slavenski prijedlozi kod nas. S padežima su povezane na idući način : s nominativom se koristi postpozicije: için(za), kadar(kao). s genitivom se uglavnom rabe postpozicije kad se opisuju prostorni odnosi: önünde (pred), altında (pod), içinde (u), dışında (u), yanında (blizu), etrafında (oko), karşısında (protiv), ortasında (usred), sağında (desno), solunda (lijevo), üstünde (na), arkasında (iza), arasında (medju). s dativom se koriste postpozicije: karşı (protiv), doğru (usmjeren protiv), kadar (k), göre (prama), dair (zbog), rağmen (preko). s ablativom se rabe postpozicije: sonra (po), evvel (prije nego), beri (vremensko od), öte (blizu), dolayı (za), itibaren (vremensko od) i başka (osim). lokativu ogovara postpozicija –ile/-la/-le, koja može stajati samostalno ili biti pripojena do riječi, npr.: benimle (sa mnom). Glagoli Većinom glagoli, glavni izuzetak je glagol biti, su pravilni glagoli, konjugiraju se po istim pravilima, sa uvažavanjem glasovne harmonije. Glagolsku osnovu, čijim modificiranjem nastaju ostali glagolski oblici, predstavlja oblik imperativ drugog lica jednine. Infinitiv se tvori dodavanjem nastavaka -mek tj. -mak pri glasovnoj harmonizaciji. Infinitiv može poprimiti sve nastavke kao imenica, tj. ifinitiv se deklinira. Aorist se u turskom jeziku izražava u više oblika, u zavisnosti da li je postojanost neke radnje sporna ili nije. Glagol piti u aoristu, ukoliko radnja nije osporena sa "možda", "izgleda" i sl. ima sljedeći oblik: 1. lice jednine içerim 2. lice jednine içersin 3. lice jednine içer 1. lice množine içeriz

2. lice množine içersiniz 3. lice množine içerler Ukoliko je radnja osporena, na gore navedene oblike se dodaje nastavak -şim. Prezent, kojim se u turskom izražava radnja koja se dešava trenutno ili u bliskoj budućnosti također se javlja u nekoliko oblika. Glagol piti u prezentu, ukoliko radnja nije osporena sa "možda", "izgleda" i sl. ima sljedeći oblik: 1. lice jednine içiyorum 2. lice jednine içiyorsun 3. lice jednine içiyor 1. lice množine içiyoruz 2. lice množine içiyorsunuz 3. lice množine içiçiyorlar Ukoliko je radnja osporena ili neizvjesna, prezent glagola piti izgleda ovako: 1. lice jednine içiyormuşum 2. lice jednine içiyormuşsun 3. lice jednine içiyormuş 1. lice množine içiyormuşuz 2. lice množine içiyormuşsunuz 3. lice množine içiçyormuşlar Pluskvamperfekt je glagolski oblik koji također našao mjesto u turskom jeziku, ukoliko radnja nije osporena ili upitna pluskvamperfekt glagola piti izgleda ovako: 1. lice jednine içmiştim 2. lice jednine içmiştin 3. lice jednine içmişti 1. lice množine içmiştik 2. lice množine içmiştiniz 3. lice množine içmiştiler Ukoliko radnja jeste upitna tj. osporena sa možda, mislim i sl. tada pluskvamperfekt glagola piti izgleda ovako: 1. lice jednine içmişmişim 2. lice jednine içmişmişsin 3. lice jednine içmişmiş 1. lice množine içmişmişiz 2. lice množine içmişmişsiniz 3. lice množine içmişmişler Preterit, u turskom jeziku opisuje radnju koja se već desila u ovom trenutku, glagol piti u turskom jeziku ima oblik: 1. lice jednine içtim 2. lice jednine içtin 3. lice jednine içti 1. lice množine içtik 2. lice množine içtiniz 3. lice množine içtiler Svojom funkcijom preteritu, je i sličan glagolski oblik imperfekt. Imperfekt glagola piti, ukoliko radnja nije osporena, niti upitna ima sljedeći oblik: 1. lice jednine içiyordum 2. lice jednine içiyordun 3. lice jednine içiyordu 1. lice množine içiyorduk 2. lice množine içiyordunuz 3. lice množine içiyordular

Futur u prošlosti, je glagolski oblik u turskom jeziku. Futur u prošlosti od nekog glagola, preciznije bi se mogao prevesti na engleski jezik nego na bosanski jezik, npr. futur u prošlosti glagola piti za prvo lice jednine u turskom je içmiş olacağım, u prijevodu na engleski jezik: I will have drank. Ukoliko radnja nije osporena ili upitna, futur u prošlosti glagola piti izgleda ovako: 1. lice jednine içmiş olacağım 2. lice jednine içmiş olacaksın 3. lice jednine içmiş olacak 1. lice množine içmiş olacağız 2. lice množine içmiş olacaksınız 3. lice množine içmiş olacaklar Futur kondicionalni je glagolski oblik u turskom jeziku, za glagol piti ima sljedeći oblik: 1. lice jednine içeceksem 2. lice jednine içeceksen 3. lice jednine içecekse 1. lice množine içeceksek 2. lice množine içecekseniz 3. lice množine içecekseler Turski jezik obiluje glagolskim načinima, pored imperativa, kondicionala aoristnog, prezentskog, futuritivnog i perfektivnog, turski jezik još posjeduje glagolski način opativ aoristni, perfektivni, prezentni i futuritivni. Necesitativ je glagolski način specifičan za turski i armenski jezik. Necesitativom se najčešće izražavaju inzistiranje, molbe, želje, naredbe i sl. Imperativ u turskom jeziku se tvori na sljedeći način (pažnja na harmonizaciju glasova kod drugih primjera) - primjer glagol piti: 1. lice jednine içeyim (približan prijevod: neka pijem) 2. lice jednine iç (ujedno i glagolska osnova) 3. lice jednine içsin 1. lice množine içelim 2. lice množine için(iz) 3. lice množine içsinler Tvorba novih riječi Turski jezik obimno koristi aglutinaciju za formiranje novih riječi od imenica i glagola, tj. njihovih korijena. Primjer riječi izvedene od imenskog korjena:

Turski Komponente Bosanski Vrsta riječi

göz göz oko Imenica

gözlük göz + -lük naočale imenica

gözlükçü göz + -lük + -çü optičar Imenica

gözlükçülük göz + -lük + -çü + -lük optičarska firma Imenica

gözlem göz + -lem posmatranje Imenica

gözlemci göz + -lem + -ci posmatrač Imenica

gözle göz + -le posmatrati Glagol

gözlemek göz + -le + -mek posmatrati Glagol

Primjer tvorbe riječi na glagolskoj osnovi:

Turski Komponente Bosanski Vrsta riječi

yat- yat- leći Glagol

yatmak yat-mak lijegati Glagol

yatık yat- + -(ı)k ležeći Pridjev

yatak yat- + -ak krevet, mjesto za spavanje Imenica

yatay yat- + -ay horizontalan Pridjev

yatkın yat- + -gın porast Adjective

yatır- yat- + -(ı)r- odložiti Glagol

yatırmak yat- + -(ı)r-mak odlagati Glagol

yatırım yat- + -(ı)r- + -(ı)m ulaganje Imenica

yatırımcı yat- + -(ı)r- + -(ı)m + -cı ulagač Imenica

Nove riječi mogu nastati također spajanjem više postojećih riječi:

Turski Bosanski Constituent words Doslovno značenje

pazartesi ponedjeljak pazar ("nedelja") i ertesi ("poslije") poslije nedjelje

bilgisayar računar bilgi ("informacija") i say- ("računati, brojati") brojač informacija

gökdelen neboder gök ("nebo") i del- ("bosti") nebo bosti

başparmak palac baş ("primarni") i parmak ("prst") primarni prst

önyargı predrasuda ön ("prije") i yargı ("suđenje") prije suđenja

Imenice Imenice, u turskom jeziku, imaju kategoriju broja i padeža, ali ne i roda. Sistematizacijom turski jezik je sveden na šest padeža i to nominativ, genitiv, akuzativ, dativ, lokativ i ablativ. Množina imenica se tvori dodavanjem nastavka –ler/-la nominativu jednine.

Padež Deklinacije imenice adam (čovjek)

Deklinacija imenice oda (soba)

Nominativ adam oda

Genitiv adamın odanın

Akuzativ adamı odayı

Dativ adama odaya

Lokativ adamda odada

Ablativ adamdan odadan

Pridjevi Pridjevi u turskom jeziku su nepromjenjiva vrsta riječi, nemaju kategoriju roda, broja a ni padeža. Uglavnom stoje ispred imenice u rečenici. Kompariraju se pomoću riječi daha (još) za komarativ i riječi en(naj-) za superlativ. Primjer komparacije pridjeva u turskom jeziku: güzel adam, u prijevodu lijep čovjek daha güzel adam, u prijevodu ljepši čovjek en güzel adam, u prijevodu najljepši čovjek Zamjenice

Deklinacija ličnih zamjenica je prikazana u tabeli:

jednina

Nominativ ben (ja) so (ti) o (on, ono,ona)

Genitiv benim senim onun

Dativ bana sana ona

Akuzativ beni seni onu

Lokativ bende sende onda

Ablativ benden senden ondan

Množina

Nominativ biz siz onlarin

Genitiv bizim sizim onlarin

Dativ bize size onlara

Akuzativ bizi sizi onları

Lokativ bizde sizde onlarda

Ablativ bizden sizden onlardan

Lokativ ličnih zamjenica se koristi da bi se izrazio vlasnički odnos. Npr.: Bende iki gazete var. / İki gazetem var. - u prijevodu (Ja) imam dvoje novine. Bizde boya kalemi var. / Boya kalemimiz var - u prijevodu (Mi) imamo bojice. IZRAŽAVANJE MJESTA NA KOJEM SE NEŠTO NALAZI te/de znaći u, na, po, pri, kod te/de važi kada je zadnji samoglasnik : A,I,O,U ta, da važi kada je zadnji samoglasnik : E,İ,Ö,Ü Ako se rječ završava na F, S, T, K, Ç, Ş,H,P onda se dodaje TE/TA a, ako su druga slova onda je DA/DE npr. Evimiz Visoko'da - Moja kuća je u Visokom. (apostrof znak se stavlja kad su u pitanju imena) Arkadaşım sınıfta - Moj prijatelj se nalazi u razredu PRISVOJNE ZAMENICE Ovde su sufiksi iz 2. vokalne harmonije,dakle U,I,İ,Ü,osim za 3. lice množine. Moj - (Benim) i IMENICA+UM/ÜM/IM/İM. Naš- (Bizim) i iMENiCA+UMUZ/ÜMÜZ/IMIZ/İMİZ Tvoj- (Senin) i IMENICA+UN/ÜN/IN/İN Vaš- (Sizin) i iMENiCA+UNUZ/ÜNÜZ/INIZ/İNİZ Njegov,njen,njegova,njena,itd..(Onun) i IMENICA+U/Ü/I/İ Njihov,njihova.(Onların) i iMENiCA+LARI/LERİ (ev - kuća; evim - moja kuća; kadin - žena; kadinim - moja žena) Kada dodajemo sufikse na 3. lice jednine.,a ta reč se završava već vokalom,kod prisvojnih zamenica između sufiksa i reči ide spojni suglasnik S. npr: BROD-Gemi, njegov brod- (onun) gemisi. Kada dodajemo na ostala lica između ide spojni suglasnik Y. Ima još nekih izuzetaka,evo 2 važna pravila za sufiksovanje:

Prvo: Ako su oba slova ( poslednje slovo u reči, i prvo slovo sufiksa) iz grupe İ,I,U,Ü,onda oba moraju biti isto slovo,pa nije bitno koji od njih će biti eliminisan. Drugo:-Ali,ako je jedan iz grupe İ,I,U,Ü , a drugi A,E,O,Ö,onda se uglavnom eliminišu slova iz grupe İ,I,U,Ü. Nažalost i ovde ima manjih izuzetaka. Prema tome,reč ARABA(Auto) ide ovako: MOJ AUTO- Benim arabam. Sljedeći nastavci služe da se izrazi "ja sam" - (y)im, (y)ım, (y)üm i (y)um npr.: iyi - dobar; iyiyim - ja sam dobro; kötü - loše;kötüyüm - ja sam loše yaşlı - star;yaşlıyım - ja sam star;mutlu -sretan;mutluyum - ja sam sretan;Türk - Turčin;Türküm - ja sam Turčin;doktor - doktor;doktorum - ja sam doktor benim bilgisayarım kalemim topumum süt mlijeko senim bilgisayarın kalemin topumun sütüm moje mlijeko onun bilgisayarı kalemi topumu sütün tvoje mlijeko bizim bilgisayarımız kalemimiz topumumuz sütü njeno mlijeko sizin bilgisayarınız kaleminiz topumunuz sütümüz naše mlijeko onlarin bilgisayarı kalemi topu sütünüz vaše mlijeko Kada je sa onlarin onda vazi zadnji red, a ako nema onlarin onda se doda lari/leri na riječ. Prisvojni dodaci ukoliko je zadnji samoglasnik: babam annem m m baban annen n n babası annesi su sü babamız annemiz muz müz babanız anneniz nuz nüz Benim adım Julia.- Zovem se Julija. Memnun oldum. - Drago mi je. Bende. - I meni. Kaç yaşindasin? - koliko imaš godina? Ben yirmi beş yaşindayim. Imam 25 godina. Nerelisin? - Odakle si? Ben Ispanya'liyim. - Ja sam iz Španije. Taniștigima memnun oldum! Drago mi je što smo se sreli. lütfen - molim. Lütfen bana yardim edin. - Molim vas pomozite mi. Teşekkürler - Hvala Teşekkür ederim - Hvala Sağol - Hvala Rica ederim -molim(odg.zahvala) Bir şey değil - nema na čemu Hediye için teşekkürler. - Hvala na poklonu Rica ederim! You are welcome! Affedersin - Izvinite/Oprostite. Affedersiniz, bana yardimci olabilir misiniz? - Izvinite, možete li mi pomoći? …… nasil söylersin? Kako se kaže..? Anlamiyorum. - Ne razumijem.

Lütfen tekrarlayabilir misiniz? Možete li ponoviti molim vas? VOĆE - SEBZE I POVRČE - MEYVE Voće - SEBZE Povrće - MEYVE ananas - ananas banana - muz jagoda - çilek gljiva - mantar jabuka - elma kukuruz - mısır kruška - armut krompir - patates kupus - lahana limun - limon luk - soğan mrkva - havuç naranđa - portakal paradajz - domates tikva - sukabağı AILE - PORODICA Nine / büyük anne / anne anne - nana Dede / büyük baba - dedo Anne - Majka Baba - Babo Ağabeyi /abi - stariji brat Abla - starija sestra kız kardeşi - mlađa sestra erkek kardeşi - mlađi brat torun - unuk Hala - Tetka Amca - Amiđa Dayi - dajđa Teyze - tetka (sa mamine strane) AYLAR-MJESECI RENKLER - BOJE Beyaz - Bijela Sarı - Žuta Turuncu - Naranđasta Kırmızı - Crvena Mavi - plava Yeşil - Zelena Kahverengi - Smeđa Gri - Siva Siyah - Crna Mor - Ljubičasta Pembe- Roza SIFATLAR - PRIDJEVI zor(teško(npr. matematika))-kolar(lahko)

ağır(teško) - hafif(lahko) genç(mlad)- yaşli(star) çirkin(ružno) - güzelce(lijepo) güzelce(veliko)- küçük(malo) pahali(skupo)-ucuz(jeftino) yeni(novo)-eski(staro) uzak(daleko)-yakin(blizu) zengin(bogat)-fakir(siromašan) temiz(čisto)-kirli(prljavo) uzun(visok)-kisa(nizak) Godina - Yil Koji - hangi Koji je danas dan - hangi gün / hangi günlerden noć - gece RASPOLOŽENJA Mutlu - sretan iyi - dobro Yorgun - umoran kızgın -ljut Hasta - Bolestan Heyecanli - uzbuđen üzgün/üzücü- tužan