Universiteti i Mitrovicës ” Isa Boletini Ligjerata dhe ...besarth.weebly.com/uploads/4/0/2/0/4020224/1._hyrje_ne... · Ligjerata dhe ushtrime nga lënda: MIKROEKONOMIA Dr. Qazim

Prepared by:

Fernando Quijano and Yvonn Quijano

C

H

A

P

T

E

R

1

Universiteti i Mitrovics Isa Boletini

Ligjerata dhe ushtrime nga

lnda:

MIKROEKONOMIA

Dr. Qazim TMAVA

Msc. Besart HAJRIZI

Prepared by:

Fernando Quijano and Yvonn Quijano

C

H

A

P

T

E

R

1

Hyrje:

ka sht Ekonomiksi?

2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e OSullivan/Sheffrin

Etimologjia dhe prkufizimi i fjals

Fjala ekonomi konsiderohet se rrjedh nga greqishtja oikonomija, e prbr nga dy shprehje:oikos (shtpi, pron) dhe nomos (rregull, rend, ligj).

Samuelson: Ekonomia sht shkenc shoqrore q merret me mnyrn e perdorimit t burimeve materiale, pr t plotsuar nevojat e njerzve.

Ekonomia ndahet n dy fusha t mdha: Mikroekonomia dhe Makroekonomia.

3


Mikroekonomia

Mikroekonomia sht shkenca mbi zgjedhjet q bjn agjentt ( konsumatort, firmat, dhe qeveria) dhe mnyrn se si zgjedhjet e tyre ndikojn n tregun e nj produkti, apo shrbimi t caktuar.

4


Mikroekonomia

Analiza mikroekonomike mund t prdoret pr t:

1. Kuptuar se si funksionojn tregjet dhe t parashikuar ndryshimet.

2. Marr vendime personale dhe menaxheriale.

3. Vlersuar meritat e politikave publike.

5

Mikroekonomia prqndrohet n analizat e njsive individuale ekonomike.


Makroekonomia

Analiza makroekonomike mund t prdoret pr t:

Kuptuar se si funksionon ekonomia kombtare.

Kuptuar debatet kryesore mbi politikn ekonomike.

Marr vendime ekonomike n baz t informatave.

6

Makroekonomia sht shkenca mbi

ekonomin kombtare si trsi.


ka sht Ekonomiksi ?

Ekonomiksi studion zgjedhjet mes alternativave, t bra nga njerzit t cilt ballafaqohen me rrallsin, prkatsisht pamjaftushmrin.

7

Rrallsia sht nj situat n t ciln

burimet jan t kufizuara por q mund t

prdoren n mnyra t ndryshme;

kshtu q nj mall apo shrbim duhet t

sakrifikohet pr nj tjetr.


Zgjedhjet e Shoqris

Vendimet e prodhuesve, konsumatorve dhe qeveris, prcaktojn se si nj sistem ekonomik u prgjigjet tre pyetjeve themelore:

1. Cfar produkte prodhojm ne?

2. Si i prodhojm kto produkte?

3. Kush i konsumon kto produkte?

8


Faktort e prodhimit

1. Burimet natyrore:

Gjra t krijuara nga veprat e natyrs sikurse toka, uji, mineralet, rezervat e karburanteve dhe gazit, burimet q rigjenerohen dhe q nuk rigjenerohen.

9

Faktort e prodhimit jan burimet q

prdoren pr t prodhuar mallra dhe

shrbime:


Faktort e prodhimit

2. Puna:

Aftsit njerzore, fizike dhe mendore, q prdoren nga puntort n prodhimin e mallrave dhe shrbimeve.

10



shrbime :


Faktort e prodhimit

3. Kapitali fizik:

T gjitha makinat, ndrtesat, pajisjet, rrugt dhe objektet tjera t bra nga qeniet njerzore pr t prodhuar mallra dhe shrbime.

11



shrbime :


Faktort e prodhimit

4. Kapitali njerzor:

Njohurit dhe aftsit e fituara nga nj puntor nprmjet edukimit dhe eksperiencs.

12



shrbime :


Faktort e prodhimit

5. Ndrmarrsia (aftsit siprmarrse)

Aftsia pr t koordinuar prodhimin dhe shitjen e mallrave dhe shrbimeve. Ndrmarrsit rrezikojn dhe shpenzojn koh dhe para n nj biznes, pa ndonj fitim t garantuar.

13



shrbime :


Kufiri i mundsive t prodhimit (KMP)

Nj shoqri nuk mund ti prodhoj t gjitha mallrat q ajo do t dshironte.

Pse?

Sepse ajo nuk ka burime t mjaftueshme, apo faktore t prodhimit, pr t prodhuar ushqime t mjaftueshme, veshmbathje, paisje t ndryshme, PC, aeroplane etj.

Andaj, n cdo shoqri ekziston kufiri mundsive

te prodhimit(KMP). 14


Lakorja e kufirit t mundsive t prodhimit (KMP)

Lakorja KMP tregon kombinimet e mundshme t mallrave dhe shrbimeve q mund t prodhoj nj vend gjat nj periudhe t dhn kohe, duke prdorur t gjitha burimet n dispozicion.

Shembull:

Farm goods=mallrat bujqesore (ushqimore)

Factory goods=mallrat industriale ( veshmbathje)

15



Kur ekonomia sht n pikn i, burimet nuk jan t shfrytzuara trsisht dhe/ose ato nuk jan t prdorura me efikasitet.

16



Pika g sht e dshirueshme, sepse sjell m shum nga t dy t mirat, mirpo sht e paarritshme duke marr parasysh sasin e burimeve q kemi n dispozicion.

17



Pika d sht nj nga kombinimet e mundshme t mallrave t prodhuara kur burimet jan t shfrytzuara trsisht dhe me efikasitet.

18


Rrallsia dhe lakorja e mundsive t prodhimit

Pr t rritur sasin e mallrave ushqimore pr 10 ton, ne duhet t sakrifikojm 100 ton t mallrave pr veshmbathje.

19



Lakorja KMP sht konkave ndaj origjins, sepse burimet nuk jan t adaptueshme n mnyr t prkryer ndaj prodhimit t dy t mallrave.

Pr sa ne rrisim prodhimin e nj malli, ne sakrifikojm n mnyr progresive m shum nga malli tjetr.

20


Zhvendosja e lakores s kufirit t mundsive t prodhimit

Pr t rritur prodhimin e nj malli pa zvoglimin e prodhimit t mallit tjetr, lakorja KMP duhet t zhvendoset djathtas.

21



Lakorja KMP mund t zhvendoset djathtas, si rezultat i:

1. Rritjes s burimeve t ekonomis,

2. Risive teknologjike, q rrisin rezultatet e arritura nga burimet n dispozicion.

22



Nga pika d, nj shtes e 200 ton t mallrave pr veshmbathje ose 20 ton t mallrave bujqsore jan tani t mundshme (ose ndonj kombinim mes tyre).

23


Tregu dhe dora e padukshme

Tregu sht nj marrveshje q lejon blersit dhe shitsit pr t kmbyer gjra: nj blers kmben parat pr nj produkt; nj shits kmben nj produkt pr parat.

Adam Smith (Pasuria e kombeve, 1776) ka prdorur metaforn e dors s padukshme, se si njerzit duke vepruar pr interesin e tyre vetiak mund t promovojn interesin e shoqris si nj trsi.

24


Mnyra ekonomike e t menduarit

Ekonomiksi Pozitivist mirret me forcat q ndikojn n aktivitetin ekonomik, dhe parashikojn pasojat e veprimeve alternative. Ky i prgjigjet pyetjeve t tilla si: cfar ishte, csht apo cdo t ndodh?

Ekonomiksi normativist prgjigjet n pyetjen: Cfar do t duhej t ndodhte? Shumica e ekonomistve i shmangen pyetjeve normative.

25



Ekonomistt prdorin supozimet thjeshtzuese pr t eliminuar detalet irrelevante dhe pr tu fokusuar n at q me t vrtet ka rndsi. Supozimet jan nj ndihm pr procesin analitik.

26



Supozimet thjeshtzuese nuk jan domosdoshmrisht realiste.

Ne prdorim harta, pr shembull, pr t shkuar nga pika A n B, duke ditur q harta nuk sht nj prshkrim i sakt i rrugs q kemi prpara, por vetm nj pasqyrim i thjeshtsuar i realitetit.

27



Shumica e analizave ekonomike bazohen n dy supozime:

Supozojm q njerzit veprojn sipas interesit t tyre personal, duke mos i konsideruar ndikimet e veprimeve t tyre n njerzit tjer.

Supozojm q njerzit marrin vendime n baz t informatave.

28


Hulumton mardhnien mes dy variablave

Ceteris paribus nga latinishtja do t thot t gjitha tjerat t pandryshueshme. Pr t studiuar marrdhnien mes dy variablave, ne supozojm q variablat tjera nuk ndryshojn. 29

Supozimi ceteris paribus prdoret pr t hulumtuar marrdhnien mes dy variablave.

Nj variabl sht nj mats i cili mund t merr vlera t ndryshme.


Shtojca: Prdorimi i grafikve dhe formulave

Grafiku sht nj paraqitje vizuele e marrdhnies n mes t dy variablave.

Marrdhnia pozitive ekziston kur variablat ndryshojn n drejtim t njjt. Nj rritje (rnie) n vlern e njrs variabl rrit (zvoglon) vlern e variabls tjetr.

Marrdhnia negative ekziston kur kur variablat ndryshojn n drejtim t kundrt. Nj rritje (rnie) n vlern e njrs variabl zvoglon (rrit) vlern e variabls tjetr. 30


Shtojca: Marrdhnia mes orve t puns dhe t hyrave

Supozojm q nj student merr t hyra javore n vler prej 20 euro nga prindrit e tij dhe 4 euro n or nga puna e tij.

Raporti mes orve t puns dhe t hyrave javore t studentit mund t prshkruhen prmes formuls:

w = 20 + (4 x ort e puns)

31


Shtojca: Raporti n mes t orve t puns dhe t hyrave

Shprehja w = 20 + (4 x ort e puns) mund t ilustrohet si n vijim:

32

Ort e puns n jav

T hyrat n jav

0 E 20

10 60

22 108

30 140


Shotjca: Raporti n mes t orve t puns dhe t hyrave

Llogaritja e pjerrsis:

33

Pjerrsia n mes piks b dhe c llogaritet si vijon:


Pjerrsisa= diferenca vertikale/diferenca horizontale =48/12=4

Pjerrsia= diferenca vertikale mes pikave/diferenca horizontale mes pikave


Shtojca: Lvizja prgjat lakores kundrejt zhvendosjes se lakores

Ndryshimi n njrn prej variablave i paraqitur n grafik shkakton lvizjen prgjat lakores.

Ndrushimi n ort e puns shkakton lvizjen nga pika b n pik c prgjat lakores. 34



Shtojca: Lvizja prgjat lakores kundrejt zhvendosjes se lakores

Ndryshimi n njrn prej variablave q nuk sht e paraqitur n grafik (e supozuar si fikse) zhvendosn tr lakoren.

Rritja n t ardhura shkakton zhvendosjen e tr lakores lart.

35



Shtojca: Raporti negativ

36

Supozoni nj konsumator me nj buxhet mujor prej 150

eurosh, i cili blen CD dhe kaseta.

Pr cdo 5 CD t blera sasia e kasetave t blera zvoglohet pr 10.

CD te

e blera

Kasetat

e blera

0 30

5 20

10 10

15 0

Pjerrsia = diferenca vertikale/diferenca horizontale = -10/5=-2.


Shotjca: Raporti jolinear

37

Ekziston nj raport pozitiv jolinear mes kohs s msimit dhe nots s provimit.

Lakorja paraqet nj kthim zvoglues t kohs s msimit. Me rritjen e kohs s msimit nota e provimit rritet me nj shkall zvogluese.


Shotjca: Raporti jolinear

38

Ekziston nj raport jolinear pozitiv mes sasis s drithrave t prodhuara dhe shpenzimeve t prgjithshme t prodhimit.

Me rritjen e sasis, shpnzimet e prgjithshme rriten me nj shkall rritse.

Documents

Universiteti i Mitrovicës ” Isa Boletini Ligjerata dhe ...besarth.weebly.com/uploads/4/0/2/0/4020224/1._hyrje_ne... · Ligjerata dhe ushtrime nga lënda: MIKROEKONOMIA Dr. Qazim