Urbana sociologija

7/26/2019 Urbana sociologija

1/16

URBANA SOCIOLOGIJA

posebna sociologija koja u sredite sog prou!aanja stalja "eno#en grada$ %bog takog odre&enja proble#a postoje brojene kritike i pitanje da li urbana

sociologija uop'e i#a osnoe$ naj(e'a ktitika) Castells * urbana sociologija ne#a

soj pred#et i%u!aanja$ proistje!e i% kritike poj#a urbani%#a kao posebnog na!ina(iota kako ga je s+a'ala !ikaka kola$

isprepletena s drugi# disciplina#a * sociologija sela, de#ogra"ija, socijalnageogra"ija - to dodatno %a#agljuje podru!je prou!aanja urbane sociologije$

najra%ijenija ./-i+ i 0/-i+ godina ./1 stolje'a na Seu!ilitu u C+icagu * po%nata kao2ikaka kola$ URBANA SOCIOLOGIJA * posebna sociologija koja se bai

prou!aanje# na!ina (iota u gradoi#a, trans"or#acija#a takog na!ina (iota podra%noliki# utjecaji#a, te ra%ni# aspekti#a t%1 urbanog (iota$

noa urabna sociologija * nastaje prensteno na kritici 2ikake kole, tei#ple#entiranje# #arksisti!ki+ kategorija na prou!aanje grada$ potaknuta eliki#

pro#jena#a 3/-i+ godina na ire#, globalno# planu$ radikalna geora"ija$ politi!kaekono#ija$ najnoija urbana sociologija * pokuaj okupljanja sure#eni+ teorija i%u!aanja grada

na prijela%u stolje'a$ L1A1 kola * Los Angeles kao paradig#a ra%oja noogpost#odernog grada$

U4J5CAJI NA RA67OJ URBAN5 SOCIOLOGIJ5

intelektualne struje) prosjetiteljsto 8glane karakteristike) e#piri%a#, ra%u#,sekulari%a#, jera u %nanost, progres, unier%ali%a#, indiiduali%a#, tolerancija,sloboda, ljudska priroda9$ ro#anti%a#, "rancuski tradicionali%a# 8eli!anje poijesni+

tradicija, nepojerenje u apstraktni ra%u#, odbacianje ne+u#ani+ oblika proi%ali+ i%ra%oja te+nike i industrije, ideja da se napredak doga&a sa#o ako je poe%an sa"ir#acijo# organskog jedinsta utjeloljenog u narodu9$

drutvene struje) politi!ke reolucije, industrijska reolucija i ra%oj kapitali%#a, rastsocijali%#a, urbani%acija, rast %nanosti$

modernizacija) industrijali%a#, kapitali%a#, urbani%a#, liberalna de#okracija klasi!ne teorijske perspektie :7elike trans"or#acije;) urk+ei#, 4?ennies,

Si##el, @eber$ ra%oj grada pro#atrali kao dio iri+ druteni+ pro#jena, s+a'anje koje 'e se ratiti

tek sa sure#eni# ra%oje#, kada grad ponono dola%i u sredite sociolokog interesa

kao klju!no #jesto i klju!ni akter globali%acijski+ pro#jena$ Nji+oe teorije uelike i%ra(aaju prela%ak od %ajedni!arski+ odnosa pre#a ra%ojudruta koje karakteri%iraju prora!unati, racionalni odnosi i%#e&u "unkcija koje

pojedinci re, a ne i%#e&u osoba1


2/16

I. KLASINE TEORIE !ELIKE TRANS"OR#A$IE%.& #AR' i EN(ELS

naglasak je na ekono#iji i proble#i#a nejednakosti i kon"likta$ )rad je #jesto u koje# se proturje!nosti kapitali%#a dola%e do i%ra(aja$ glane

teko'e gradskog ra%oja poe%ao je s priatni# lasnito# nad %e#ljo# i%e#ljino# rento#$ nastanak grada poe%iao s ra%oje# ciili%acije$

proi%odne snage i proi%odni odnosi * ono to on na%ia materijalna *aza* !ineosnou druta$

eks+loataciji * iskoritaanju jedne grupe ljudi od strane druge$ u sure#eno#kapitali%#u eksploataciju ri klasa kapitalista koja posjeduje sredsta %a proi%odnju$

radnici - staraju bogatsto - rad proi%odi bogatsto - ne posjeduju nita te suprisiljeni prodaati soju radnu snagu %a nadnicu koja nije sra%#jerna rijednostikoju proi%ode$

7iak rijednosti * +ro,it* prisajaju kapitalisti$

otu-enje* situacija u kojoj se pred#eti koje !ojek proi%odi postaljaju nasuprot!ojeku$ u kapitali%#u * otu&enje radnika * od proi%odni+ sredstaa, od rada, oddrugi+ ljudi, od sebe sa#oga$

lana klasna svijest * re%ultat ideolo)ije vladaju/e klase koja je re"leksija#aterijalne ba%e$

En)elsovo djelo Poloaj radnike klase u Engleskoj: industrijski grad poka%uje%akonitosti kapitalisti!ke urbani%acije) koncentracija lasnita u #alo ruku, odgoarakoncentraciji ljudi na #alo podru!je$ stanonito se centrali%ira kao i kapital$

0.& 12RK3EI# anomija* stanje be% nor#i, be% prai+ putoka%a djeloanja, kada se rue stari

autoriteti i u+odani na!ini djeloanja, a noi jo nisu uspostaljeni$ O drutvenoj podjel rada* drutvena solidarnost* kao najbitniji ujet drutenog

(iota i ono to je sadr(ano u si# podru!ji#a i "unkcija#a drutenosti$ ra%likujeoisno o strukturni# obilje(ji#a druta)

1 mehanika solidarnost* koja poe%uje pojedinca i druto neposredno$ karakteri%iraju snana kolektivna svijest* kolektini na!ini #iljenja, djeloanja i osje'anja kojise na#e'u kao prinuda$ kazneno +ravopola!i otre ka%ne nad oni# koji je naruio

poredak pri+a'enog autoriteta$ ona proi%la%i i% sli!nosti) si !lanoi grupe priu!enisu jedni pre#a drugi#a jer su prir(eni ono#e to je ujet postojanja tog kolektinogtipa$ karakteristi!nu %a predindustrijska druta i #ale %ajednice 8klan91

ra%oj podjele rada ra%orio je tu rstu solidarnost .1 organska solidarnost!ija je osnona karakteristika ra%likoanje pojedinaca pre#a

"unkcija#a koje pojedinci re$ uprao to ra%likoanje !ini nji+ou #e&uoisnost$#ogu'a ako saki od pojedinaca i#a soje polje djelatnosti, tj1 ukoliko i#aju sojuosobnost$ %ato je i +ravo restitutivno, tj1 sa#o slu(i u pononoj uspostai naruenog

poretka, a nije orijentirano ka(njaanju pojedinaca$ %akon)podjela rada se mijenja u pravom omjeru s opsegom i gustoom drutva, iako

tijekom drutvenog razvitka neprekidno raste, a razlog tome je to drutva postaju sve

gua i najee obimnija1 odjela rada stara solidarnost * #e&u ljudi#a stara !ita susta praa i du(nosti koji

i+ e%uje jedne s drugi#a na trajan na!in, i osiguraaju suradnju podijeljeni+ "unkcija1

rilagodba "unkcija jedni+ drugi#a #ogu'e je jedino ako ga podr(aa neka grupasoji# autoriteto# * pro"esionalne grupe$ nji+ou #oralnu snagu s#atrao je


3/16

sposobno# da bi #ogla ograni!iti pojedina!ne egoi%#e i njegoati osje'ajsolidarnosti1

4.& T5ENNIES Gemeinschaft i Gesellschaft - da ba%i!na organi%acijska principa ljudskog

udru(ianja ili . suprotstaljena tipa ljudskog socijalnog (iota

%. zajednica - realni i organski (iot ili potpuno jedinsto ljudski+ olja$ stara juor)anska volja$

- prirodna skupina nastala spontano, sti+ijski, dugi# ra%itko#$- preladaaju osje'aji ljubai, solidarnosti, prisnosti, pojerenja, a pojedinci su

stopljeni u jedinsto$- pri#itina, %e#ljoradni!ka, selja!ka, %adru(na, s najii# obliko# narodo#$- 0 naj%na!ajnija tipa %ajedni!arskog udru(ianja su srodsto * te#eljeno na

kri, susjedsto * po #jestu, te prijateljsto * ba%irano na %ajednici du+a$0. drutvo- stara iz*orna volja svjesno6 racionalno6 +lanski6 or)anizirano

- preladaaju ra%u#, ra!un, sebi!nost i udaljaanje ljudi jedni+ od drugi+$- njegoa osnoa je !in ra%#jene, trgoine i ugoor$

- ono je gradsko, ciili%irano, trgoa!ko industrijsko, s najii# obliko#dr(ao#1

- #e+ani!ki agregat i arte"akt$ skup ljudi koji #iroljubio (ie jedni poreddrugi+ ali nisu istinski poe%ani$

prijela% od %e#ljoradni!ko-seoskog na industrijsko-gradsko, odnosno kapitalisti!kodruto

7.& SI##EL druteni (iot * stalna dijalektika, borbu diju suprotstaljeni+ sila) integratine i

de%integratine, +ar#oni!ne i dis+ar#oni!ne$

kultura * sinte%a subjektinog, sa#oobra%uju'eg du+a, i objektinog du+a iliproi%edeni+ #aterijalni+ rijednosti$ sure#eni (iot, pogotoo u gradu, uelike jepore#etio tu dijalektiku1

8odjele rada doodi do i%oliranja i otu&enja starala!kog subjekta od njegoapred#eta proi%odnje$ ,etiki karakter ro*e) kultura se ie raste, ele#enti kulture,objekti i#aju lastitu logiku sog ra%oja, te skre'u s puta ra%oja na koje# bi se#ogli uklopiti u osobni ra%oj ljudski+ dua * tra)edija kulture) ra%oj subjekta ira%oj objekta se ra%dajaju * kultura stari preladaa kulturu ljudi$ tipi!na situacija#odernog !ojeka) osje'aj da ga okru(uje be%broj stari koji ga kao #asa priti'u jeri+ ne #o(e se asi#ilirati, ali niti odbaciti jer pripadaju u s"eru njegoa kulturnogra%oja$

orijeklo #oderne epo+e) u no!anoj priredi$ %bog irenja no!ane cirkulacije siaspekti drutenog (iota, kao i rijednosti, postaju nepou%dani i nestalni$ se dola%i ue%u sa si#, se se odija #nogo br(e$ komodi,ikacija * irenje robnono!ani+odnosa nautrb drugi+ odnosa u %ajednici * kriza kulture modernosti) predod(ba da

je se na prodaju, procjena sega isklju!io po no!anoj rijednosti1 djelo Filozofija novca) "ilo%o"ske i psi+oloke di#en%ije noca u #odernoj kulturi,

pobjeda no!ane ekono#ije nad tradicionalni# druto#, porast objekti"ikacije ikanti"ikacije$ kapitalisti!ki grad * !orite cirkulacije kapitala, roba i ljudi$

esej Velegradovi i duhovni ivot1 apitalisti!ki grad * sen%orni napad na gradskogstanonika kako"onijo# %ukoa i slika 8uklju!uju'i oglase, rekla#e, pro#et, pjeakei i%loge91 : si+oloka osnoa na kojoj se jalja tip elegradski+ indiidualnosti jeintenziviranje iv9ano) ivotakoje proi%la%i i% br%i+ i neprekidni+ i%#jena anjski+i unutarnji+ doj#oa;


4/16

Opadanje nor#i i predrasuda #alog grada poti!e e'u slobodu i ko%#opoliti%a# %aindiiduu, ali urbani ko#ercijalni podra(aji +rane osobu, ego, dok i%gladnjuju du+$oslobo&ena indiidua je tako&er ne#irna, (i!ana$ postoji neukorijenjenost koja je

poe%ana s uklju!eno'u u gradski (iot i tr(ite1 4ip stanonika elegrada sebi staraorgan koji# se titi od iskorijenjenosti kojo# #u prijete strujanja i diskrepacije

njegoe anjske sredine * on reagira na nji+ u bitno#e u% po#o' ra%u#a *racionalnost kao zatita su*jektivno) ivota od nasilnosti vele)rada1

!ladavina razuma i nov9ana +rivredasu poe%ane * !ista pred#etna racionalnost upristupu ljudi#a i stari#a$ noac pita sa#o o ra%#jenskoj rijednosti koja sukalitetu i osobitost nielira na pitanje koliko1


5/16

;.&


6/16

:7elika trans"or#acija; F1 stolje'a - intelektualci 8#ar>6


7/16

2IAA OLA

ra a#eri!ka socioloka kola uelike %ainteresirana %a proble#e koji se #ogupodesti pod %ajedni!ki na%inik urbana sociologija$

Odjel %a sociologiju na Seu!ilitu u C+icagu osnoao je EF.1 godine Albion Small$ 7r+unac je do(ijela u ./-i# i 0/-i# godina#a ./1stolje'a$ C+icago * sjecite putoa$ ula%ni grad 8gatea!9 %a strane i#igrante na a#eri!ko tlo$

glani ter#inal u siste#u gradski+ sredita u eri (elje%nice * u%et kao paradig#a#odernog grada * laboratorij %a istra(ianje ra%li!iti+ "eno#ena$

Glane karakteristike)%. s+a'anje sociolo)ije kao re,ormisti9ke znanosti, odnosno, cilj je bio pri#jena

sociologije u poboljaanju drutenog (iota, posebno uo!eni+ proble#abr%orastu'eg grada C+icaga kao poligona po%itini+ i negatini+ posljedicaindustrijali%acije i urbani%acije,

0. +ose*na metodolo)ijakojo# su nastajale brojne studije koje su trebale o#ogu'iti:lije!ni!ki; karakter sociologije$

4. studije indiidua u gradu, procesa adaptacije ljudi na nji+ou okolinu, #igracijestanonika i% jednog u drugi dio grada, studije (iotni+ poijesti pojedini+

predstanika urbani%irane okoline1111 * mikrosocioloka orijentacija7. =umana ekolo)ija - +u#ani ekologisti pri#ijenili su ideje C+arlesa >arina na

urbanu scenu opradaaju'i prisutnost urbane socijalne nejednakosti kro% usporedbu sborbo# %a pre(iljaanje u eolucijsko# (iotu biljni+ i (iotinjski+ %ajednica$

u%ro!no * posljedi!ne e%e poe%anosti ekoloki+ deter#inanti$

B%.& 8ARK

utjecaji) Si##el$ biologi%a#$ nominalisti9ko +olazite) interakciju je s+a'ao kao osnoni druteni proces$ #otii

ljudskog djeloanja su uijek indiidualni, a druto je odojeno od pojedinaca kojiga !ine$ sociologija slu(i ra%u#jeanju ljudskog ponaanja$ %ainteresirana je %a%na!enje !injenica$

ljudsko djeloanje i#a 7 osnovna o*likakoja o%na!aaju proces koji# pojedinacpostaje !lan druta)

1 kom+eticija nesjesna borba koja se sti+ijski odija i%#e&u si+ (ii+ bi'a, aobilje(ena je nedostatko# kontakta i%#e&u oni+ koji u njoj sudjeluju$

.1 kon,likt) %a ra%liku od ko#peticije, sjesni je tip natjecanja$ sudionici sjesnoorgani%iraju borbu !iji is+od odre&uje #jesto pojedinca i skupina u u drutu$8ark je

poseban interes us#jerio na rasne odnose9101 akomodacija prilago&aanje indiidua restriktino# sijetu drutenog (iota$

predstalja prenoenje i%#jena u staoi#a i ponaanju ljudi, tj1 u kulturi koja seprenosi druteno 8%a ra%liku od prirodnog prilago&aanja - adaptacije9$ re%ultat jesukoba koji uijek %araa prilago&aanje#, a ono uspostaljadrutenu ranote(u,koja se !esto rui, pa se ciklus nastalja$ prilago&aanje odi pri+a'anju pojedinca u

skupinu kojoj se prilagodio


8/16

H1 asimilacija) %na!i pri+a'anje si+ kulturni+ sadr(aja skupine i uklju!enost u nju$ono je nesjesno$ akulturacija je oblik pri+a'anja koji podra%u#ijea prenoenjekulture s jedne skupine na drugu 8ark je osobito prou!aao asi#ilaciju useljenika uA#eriku - meltingpot"1

4i# poj#oi#a de"inirao je i =umanu ekolo)iju1

a1 Usaja 1arCinove +ojmove#re(e (iota 8eb o" li"e9 * si (ii organi%#i poe%ani%ajedno u gole#o# siste#u #e&upoe%anosti i #e&u%aisnosti, te borbe %a

pre(iljaanje * jedan od osnoni+ procesa o koje# oise i rste i nji+oa #e&usobna%aisnost na odre&eno# stanitu$ ona je sredsto regulacije broja organi%a#a, kontrolenji+oe distribucije i odr(aanja prirodne ranote(e$

b1 Jedinice populacije uklju!ene su u proces ko#petitine kooperacije * nji+oi odnosii#aju karakter prirodne ekono#ije$ tako stanite i oni koji ga nastanjuju tore%ajednicu)

- populacija je teritorijalno organi%irana- ie-#anje potpuno ukorijenjena na tlu koje %au%i#a$- jedinke (ie u osnosu #e&u%aisnosti koji je si#bioti!ki, prije nego socijetalni1

- saka %ajednica i#a karakter organske jedinice 8nisu tek neorgani%iranenakupine9$ i#a de"iniranu strukturu i poijest * ona je organi%a# * posjeduje#e+ani%a# ko#peticije %a reguliranje broja i odraanje ranote(e$

c1 +rirodna ravnotea) %ajednica#a operira ko#peticija da bi se ponono uspostailako#unalna ranote(a$ tako saka kri%a br%u pro#jenu tijeko# inten%iiranako#peticijara%rjeaa se u periodu stabilnog ekilibrija i noe podjele radako#peticija uspostalja ujete u koji#a je preladana kooperacijo#1

d1 . ekoloka principa * dominacija i sukcesija * operiraju %a uspostaljanje iodr(aanje ko#unalnog reda$ "unkcije su i oise o ko#peticiji1

e1 +rirodna ili ,unkcionalna +odru9ja metro+olitanske zajednice * 8npr1 slu#,

centralni trgoa!ki sektor, bankarski centar1119 soje postojanje duguju "aktorudo#inacije i indirektno ko#peticiji. 8odru9je dominacije u bilo kojoj %ajedniciobi!no je podru!je naje'e rijednosti %e#lje1 Obi!no su u gradu . take po%icije *centralni trgoa!ki centar i centralno bankarsko podru!je1 Od te to!ke rijednost%e#lje opada pre#a peri"eriji urbane %ajednice rijednost %e#lje odre&uje lokacijusocijalni+ institucija i posloni+ podu%e'a$ princip do#inacije, operiraju'i unutargranica na#etnuti+ tereno# i drugi# obilje(ji#a lokacije, te(i odre&ianju generalnogekolokog obrasca grada i "unkcionalni+ odnosa sakog ra%li!itog podru!ja grada sasi# drugi#a1

"1 Sukcesija) %ajednica prola%i kro% serije ie-#anje jasno de"inirani+ stadija$ ne sa#oko#unalno stanite, e' je i %ajednica sa#a * siste# odnosa i%#e&u rsta * uklju!ena

u ure&ene procese pro#jene i ra%oja$ u tijeku tog ra%oja, %ajednica prola%i kro%serije ie-#anje jasno de"inirani+ stadijana sako# stadiju posti(e se #anje-iestabilan ekilibrij, dok je ekilibrij postignut na ranije# stadiju potkopan$ energije

pret+odno dr(ane u ranote(i osloba&aju se, ko#peticija se inten%iira i pro#ijena senastalja dok se ne postigne noi ekilibrij

3umana ekolo)ija, ipak, ra%likuje se od ekologije na nekoliko na!ina)9 !ojek nije toliko oisan o so# "i%i!ko# okoliu$ taj odnos je posredoan kro%

interenciju drugi+ ljudi$ ra%#jena dobara i usluga sudjeloala je u njegoo#osloba&anju od oisnosti o njegoo# lokalno# stanitu$

.9 sredsti#a inencije i te+nologije, !ojek je poe'ao soju sposobnost reagiranja na i

staranja sog sijeta$09 !ojek je i%digao na ba%i bioti!ke %ajednice institucionalnu strukturu ukorijenjenu uobi!aju i tradiciji$ ona se opire pro#jeni$


9/16

ljudsko druto je organi%irano na dije ra%ine)- sim*ioti9ko drutvo* ba%irano na ko#peticiji- kulturno drutvo* ba%irano na ko#unikaciji i konsen%usu

#e&upoe%anost ljudski+ bi'a je jo ra%li!itija i ko#pliciranija) ljudsko drutoi%ra(aa ne sa#o ekoloki, e' i ekono#ski, politi!ki i #oralni poredak * organi%irani

su u rstu pira#ide) ekoloki poredak je ba%a, a #oralni poredak je na r+u1 1rutvo je or)anizacija kontrole - osnona "unkcija druta je da ograni!aa

ko#peticiju, a poja!aa kooperaciju) na najni(e# niou ono je naj#anje sputaaju'e,a na kulturno# niou sloboda indiidue da se natje!e je ograni!ena konencija#a,ra%u#ijeanje# i %akono#1

Ljudska zajednica sastoji se od 7 elementa ili ,aktora)9 populacije.9 arte"akata 8te+noloka kultura909 obi!aja i jeroanja 8ne#aterijalna kultura9H9 prirodni+ resursaInterakcija ta H "aktora odr(aa bioti!ku ranote(u i socijalni ekilibrij ta#o gdje ikada postoje +rirodna +odru9ja* podru!ja koja se #ogu identi"icirati preko soji+ stanonika -

pojedine skupine obilje(aaju i+ na speci"i!an na!in$ grad * sastaljen od ra%li!iti+podru!ja koja #ogu biti de"inirana "i%i!ki, arti"icijelno, #oralno * prirodna podru!ja,re%ultat su pre#jetanja i sortiranja, odnosno segregacije * a ta #oralna distanca #e&u

podru!ji#a !ini grad #o%aiko# sjetoa koji se dodiruju, ali se #e&usobno ne#ijeaju1

moralna +odru9ja* ele#ent prou!aanja grada kro% kulturni poredak koji se satojiod #nota #oralni+ podru!ja$ ona nastaju proceso# socijalne segregacije i

prostorno# koncentrecijo# odgoaraju'i+ tipoa li!nosti koje nala%e ra%log da (ie

%ajedno u okiru odre&enog teritorija1 I% toga proi%la%i da indiidue sa#e te(esegregiranju$

B0.& :2R(ESS

teorija koncentri9ni= zona 8concentric zone theor!9) ona predi&a da 'e gradoiu%eti oblik koncentri!ni+ krugoa koji se prote(u pre#a an od %one deteriori%acijekoja okru(uje gradski centar, nastaljaju'i se pre#a bolji# re%idencijalni# %ona#a

pre#a gradsko# rubu Rast grada -:rast gradoa; odija se kro% proces ina%ije-sukcesije$ pojaa eliki+

urbani+ agregata ili konur*acija* "or#iraju se kao si#ultana ekspan%ija nekolikosusjedni+ gradoa koji su rasli jedan pre#a drugo#a dok nisu srasli u jednokontinuirano urbano podru!je 8proces je po%nat i pod poj#o#


10/16

H9 re%idencijalna suburbana %ona * %grade stanoa isoke klse ili eksklu%ina podru!jaobiteljski+ ku'a$

9 #jeoita anjska %ona * %ona ko#utiranja - podru!je suburbije ili stelitni+ gradoana otprilike 0/-/ #inuta o(nje udaljenosti od centra$

procesi ina%ijaMsukcesija - a %ona poka%uje tendenciju irenja odnosno invazije na

slijede'u anjsku %onu * taj aspekt ekspan%ije na%ia se sukcesija procesi ekspan%ije urbanog rasta uklju!uju i antagonisti!ke, ali i ko#ple#entarne

procese koncentracije idecentralizacije socijalna organi%acija i de%organi%acija kao procesi #etaboli%#a - si gradoi

poka%uju deijacije sastaa pr#a spolu i dobi od prosje!ne populacija$ U procesuekspan%ije grada dola%i do procesa distribucije koji sortira i raspore&uje indiidue igrupe po %ani#anju i #jestu stanoanja$ di"erencijaciju grada u prirodne ekono#ije

1 CB> * unutar njega i u pokrajnji# ulica#a nala%i#o +obo !ojeka, lutalicu.1 u %oni deterioracije *slu#oi i :loe %e#lje; s nji+oi# podru!ji#a siro#ata,,

degradacije i bolesti i podsjetoi#a kri#inala i poroka$ i#igrantske kolonije$ %onaregeneracije * npr1 u#jetni!ki+ kolonija1

01 %ona prte(no naseljena radnici#a u tornica#a i trgoina#a, ali jeti#1 4o jepodru!je .1 i#igrantskog naseljaanj, naj!e'e .1 generacije$

#obilnost kao puls %ajednice * kretanje koje je %na!ajno %a rasta pretpostaljaodgoor na neki noi sti#ulusMpoticaj ili situaciju$ gdje je #obilnost naje'a, i gdje sekao posljedica sla#a pri#arna kontrola, kao to je u %oni deteriri%acije, ra%ijaju s

podru!ja de#orali%acije, poroka, pro#iskuiteta1 u sakoj %ajednici djeluju ra%li!ite sile)- ekoloke* koje odre&uju proces ko#peticije i segregacije i distribuciju stanonika

pre#a #jestu stanoanja i %ani#anja$- kulturne* koje se i%ra(aaju u (ioti#a soji+ stanonika u okiri#a odgoaraju'i+

prostora, a ukoliko dola%i do inten%ini+ pro#jena pojaljuje se de%organi%acija$- +oliti9ke sile * koje proode "or#alnu kontrolu janog #nijenja i %akonitosti u

odre&eni# podru!ji#a grada1 grad - organi%iran kao skupina pojedina!ni+ re%idencijalni+ podru!ja i susjedstaa od

koji+ sako tendira biti predo#inantno naseljeno jedno# rasno# ili #igrantsko#skupino#, ekono#sko# ili socijalno# klaso# * rezidencijalna se)re)acija$

B4.& DOR:A2(3

grad nije arti"icijelna kreacija ljudi, e' prirodni "eno#en s prirodno# poije'u$ grad i#a prirodnu organi%aciju$ si a#eri!ki gradoi poka%uju odre&ene tipi!ne procese

soga rasta$ pro se segregiraju u iroke %one kako se radijalno ire od centra - gruba anato#ija grada,

i nijedan grad se ne pokoraa u potpunosti toj s+e#i * "i%i!ke barijere) struktura gradai%gra&uje se oko okira (elje%ni!ki+ linija, ulica, autoputoa, industrijske in"rastrukture itopogra"ski+ oblika 8rijeke, je%era, planine119$

slagalicu #anji+ jedinica ili +rirodni= +odru9ja- neplanirani, prirodni produkt gradskograsta$ te(e i to#e da postanu distinktiana kulturna podru!ja$

tr(ite %e#ljite# prosijaa i sortira urbanu populaciju u #ale enklae koje nude sredsta%a kulturalnu segregaciju populacije * u borbi %a po%iciju, populacija postaje segregirana u

prirodni# podru!ji#a grada$


11/16

prirodna podru!ja jednostano skupljaju odre&ene indiidue grada koje su %a njegapredodre&ene

studijaZlatna obala i slum !ociolo"ka studija ika"kog predjela #ear #orth !idepodru!je 6latne obale * tip osobe penja- drutene igre da bi %adr(ao postignutu

po%iciju u stalno# procesu natjecanja$ ona je nu(an #e+ani%a# reprodukcije ieg

sloja$ okuplja osobe koje e(e sa#o pripadnost odre&eno# sloju ne #o(e gooriti opostojanju %ajednice$ 8pr1 uspjenog stanonika je u#jetnik u sa#orekla#iranju -%adr(aanju sog i#ena u druteni# rubrika#a9$

podru!je i%naj#ljeni+ soba * %aposlene ljude koji (ele stanoati je"tino, a bli%uposla$ podru!je isoke #obilnosti, anoni#nosti, indiidualnosti$ ne dola%i do"or#iranja nikake %ajednice * ne postoji ni %ajedni!ki interesi, niti kontrola, a!itaa populacija se i%#ijeni saki+ H #jeseca1%ona nebodera * :boe#ski kart; - osobe koje su pobjegle od konencionalnosti ikoje (ie alternatino1Rialto ili polusijet * lutalica * +obo * osoba koja se ne #o(e s#iriti, neprekidnotra(i neto noo, uglano# rije#e proodi na ulici, naj!e'e bae'i se sitno#

prodajo#$ i#igranati1podru!je slu#a * segregirano podru!je grada siro#anog stanonita) sa#o+rane#ajke, isoki natalitet, ali i #oratlitet, bande, kri#inal, radikali, boe#i,neprilago&eni tipoi11$ de%organi%iranost i de%integriranost$


12/16

- ko#peticija i "or#alna kontrola$- koncept s=izoidne ur*ane oso*nostikoja se ba%ira na seg#entalni# uloga#a$- seg#entarni karakter i utilitarni naglasak #e&uljudski+ odnosa$

0. )usto/a- "i%i!ki kontakti su bliski ali socijalni kontakti su udaljeni$

- naglasak stalja na i%ualno- borba %a prostor- #jesto i priroda posla, do+odak, rasne i etni!ke karakteristike, soijalni status, obi!aji,

naike, ukusi, predrasude nala%e se #e&u %na!ajni# "aktori#a pre#a koji#a je urbanapopulacija odabrana i distribuirana u ra%li!ita podru!ja

- ra%li!iti dijeloi grada %a+tijeaju specijali%aciju "unkcija- grad - :#o%aik socijalni+ sijetoa gdje je prela%ak i% jednog u drugi nagao;

4. =etero)enost- naglaena #obilnost indiidua * nestalnost i nesigurnost kao nor#e$- so"istikacija i ko%#opoliti%a#$

- e"ekt ujedna!aanja * proces depersonali%acije$ #ogu'nosti podjelerada i #asone produkcije #ogu'a je sa#o sa standardi%acijo# procesa i proi%oda$no!ana ekono#ija pristaje u% taka siste# proi%odnje$ no!ani lanac koji i#plicira#ogu'nost kupoine usluga i roba i%#jestio je osobne odnose kao ba%u asocjacija *indiidualnost se #ora %a#ijeniti kategoriija#a$ institucije #oraju slu(iti prosje!nojosobi * nji+oe usluge #oraju se prilagoditi #asoni# %a+tjei#a1

2r*anizmu kao na9inu ivota#o(e se pristupiti i% 0 ra%li!ite #e&usobno isprepleteneperspektie)

a1 kao ,izi9koj strukturikoja obu+a'a populacijsku ba%u, te+nologiju i ekoloki poredak *ekoloka perspektia

b1 kao sistemu socijalne or)anizacijekoja uklju!uje speci"i!nu socijalnu strukturu, serije

socijalni+ institucija i tipi!ni obra%ac socijalni+ odnosa$ naj!e'e se obilje(ja urbanogna!ina (iota socioloki opisuju kao sastaljeni od)

- %a#jene pri#arni+ sekundarni# e%a#a- slabljenje e%a srodsta- opadanje socijalnog %na!aja obitelji- nestajanje susjedstaa- potkopaanje tradicionalne ba%e socijalne solidarnosti

c1 kao setu stavova i ideja i konstelaciji oso*nostiuklju!eni+ u tipi!ne oblike kolektinogponaanja i podrgnuti+ karakteristi!ni# #e+ani%#i#a socijalne kontrole1

(ETO* speci"i!ua socioprostornu +istorijska %ajednica u 5uropi i A#erici$ poijesno je

o%na!aao prostor grada u koji#a su idoi bili prisiljeni (ijeti, ali u sure#eni#gradoi#a odnosi se na prostor i%olacije u gradu u koje# (ie ra%li!ite socijalne grupe$ re#a @irt+u, geto je produ(eni oblik ljudske i%olacije, ali i oblik ako#odacije ra%li!iti+

populacioni+ grupa, koji# se posti(e subordinacija noopridoli+ grupa u% postepenuadaptaciju, jer i# se o#ogu'aa da istore#eno slijede tradicionalne oblike ponaanja1


13/16

KRITIKA I RAD!O OSNO!NI3 TE#A IKAKE KOLE

I. 2r*anizam kao na9in ivota Bur*anizam i zajednica&

%. (ans F kom+ozicijska ili neekoloka teorija 8FE19- pori!e da urbani%a# poe'aa socijalne i osobne pore#e'aje$ ra%like u ruralno# i

urbano# pobaanju pripisuje ko#po%iciji ra%li!iti+ populacija$- kritika @irt+a) grad suprotstalja selja!ko# drutu 8"olk societK9 * uspore&uje tipoe

naseljaanja predindustrijskog i industrijskog druta$ njegoa teorija ne ra%likuje na!in(iota u gradu od drugi+ na!ina (iota u #oderno# drutu$ pretjerani naglasak je nacentru grada * ne #o(e se pri#ijeniti na !itao urbano podru!je * %ane#aruje suburbani(iot$

- su*ur*anizam kao +aradi)ma razvijanja susjedstava 8neighborliness9 kro% ka%i-pri#arne odnose * %a#jena %a e%e srodsta i %ajednice) interakcija je inti#nija odsocijalni+ kontakata, ali %ati'enija od pri#arni+$ najsure#enija er%iju ka%i-pri#arnogna!ina (iota * predgra&a nastala nakon rata 8/-i+9$

- tipologiju glani+ tipoa stanonika centra grada)a1 ko%#opoliti

b1 nejen!ani ili be% djecec1 etni!ki :seljani; 8etnic illagers9d1 depriirani Muskra'enie1 %arobljeni 8trapped9

- ti tipoi si #ogu (ijeti u gusto# i +eterogeno# okoliu ali i#aju tako ra%li!ite na!ine(iota da je teko idjeti kako gusto'a i +eterogenost #ogu proi%esti %ajedni!ki utjecaj$tek %adnja . tipa pate od prola%nosti i sta#bene nestabilnosti koja sli!i ujeti#aCirtijansko) ur*anizma, ali ostale grupe ne pate od nestabilnosti ili propadanja%ajednica$

- istra(ianje u Leittonu$- predgra&e sa#o stara neke pro#jene na!ina (iota$ pretjerane su ra%like koje se

naglaaaju i%#e&u na!ina (iota u gradu i predgra&u) predgra&a su jerojatnijespaaonice, udaljenija od posla, noija, #odernija i odre&ena su %a prijeo% auto#obilo#,i%gra&ena %a jednu obitelj, populacija i# je +o#ogenija, #la&a, udana, e'eg do+otka ijerojatnije srednje klase$ koncepti urbano i suburbano nisu niti #e&usobno isklju!ii, niti posebno a(ni %a

ra%u#ijeanje na!ina (iota ekoloki koncepti - broj, gusto'a, +eterogenost * objanjaaju ljudsku prilagodbu na

okoli, ali nisu dooljni %a objanjenje socijalni+ "eno#ena1 I%bori i %a+tjei nisuslu!ajni) oni su "unkcija uloga koje ljudi i#aju u socijalno# siste#u$ %a i%borsusjedsta i socijalnog (iota a(niji su klasa, etnicitet i kultura1


14/16

0. "is=er F su+kulturna teorija 8F319

- naj%na!ajnijo# posljedico# eli!ine %ajednice s#atra pro"iliranje ra%li!iti+ supkultura$- inti#ni socijalni krugoi opstoje u urbano# okoliu - ljudi (ie u %na!ajni# socijalni#

sjetoi#a !iji pripadnici djele distinktina obilje(ja i te(e #e&usobnoj interakciji, te#ani"estiraju relatino odre&en set jeroanja i ponaanja$ te grupe su pod direktni#utjecaje# urbani%#a, posebno pod utjecaje# kriti!ne #ase$

- urbani%a# stara socijalne sjetoe$ . na!ina) #igranti donose sa sobo# elikura%li!itost kulturni+ %ale&a - doprinose staranju ra%li!itog seta socijalni+ sjetoa$eli!ina proi%odi strukturalnu di"erencijaciju$

- urbani%a# i inten%iira supkulture) kriti!na #asa * populacijska eli!ina dooljno elikada dopusti da ono to bi ina!e bilo sa#o #ala grupa indiidua postane italna, aktinasupkultura$ supkultura se osna(uju kro% kontakte, ra%likoanje i stra+ i%#e&u ra%li!iti+$

- socijalna di"erencijacija je kreatian proces) rasto# #etropolisa tradicionalne %ajednice%a#ijenjene su supkulturni# %ajednica#a$

II. "orma i ,unkcije )rada F =umana ekolo)ija

u#ana ekolologija :prou!aanje prostorni+ i re#enski+ odnosa ljudski+ bi'apod utjecaje# selektini+, distributini+ i ako#odatini+ sila okolice$ naglasakje na ekoloki# ele#enti#a 8-a i kako one %au%i#aju noe %one) u po!etku se skupi stanoi gradeto dalje od industrije i robni+ ku'a, a to bli(e posloni# uredi#a i

banka#a$ opadanje rijednosti i poticaj %a odla%ak nastupa ako i+ okru(esta#bene %grade ni(e cijene$ tada te(e nastanjianju pre#a proplanci#a i

u#oiti# predjeli#a !etrti iroki+ ulica$


15/16

0. 3arris i2llman F +olicentri9na teorija ili teorija +olinukleusa 8FH19 gradoi ne#aju sa#o centar e' #nogo #inicentara$ re%ultat je u%napredoanijeg stadija urbani%acije$ najpri#jenjiija kod gradoa koji su soji# rasto# apsorbirali druge

gradoe, a da se nije pro#ijenio #odel upotrebe tla$

neke od glani+ ideja teorije su)a1 sli!ne aktinosti se lociraju u isti# podru!ji#a i kreiraju #inigradoe unutar

elikog grada$b1 stanoanje odre&enog tipa i rijednosti se distribuira du( ko#unikacijski+

koridora$c1 ie tlo %na!i i skuplje, tj1 bolje stanoanje$d1 postoji grani!ni e"ekt na kalitetu stanoanja$e1 odre&ene aktinosti te(e lociranju ta#o gdje su naje"ektinije, nejpo(eljnije,

"inancijski najisplatiije$ Saka od ti+ teorija #o(e osijetliti strukturu pojedini+ gradoa, ali u e'ini slu!ajea

potrebno je ko#binirati dije ili se teorije, jer jedna sa#a %a sebe nije sposobna datigeneralnu s+e#u1

4. "ireG F esej)!entimenti i simbolizam kao ekolo"ke varijable 8FH19 sociokulturnu kritiku +u#ane ekologije)

- la(ni duali%a# i%#e&u socioloki+ i bioti!ki+ podru!ja urbanog (iota$- +u#ani# ekologisti#a je %a#jerao to su kulturne "aktore obu+atili

tr(ini# sila#a u deter#iniranju procesa gradskog %e#ljita$ po%ornost us#jeraa na postojanje odre&eni+ prostora i o%na!itelja u centralno#

Bostonu 8Boston Co##ons, rodoska groblja, poijesna susjedsta 8Beacon ill9,

etni!ka sela 8Italian Nort+ 5nd9$ snaga ti+ #jesta ba%irala se na senti#entalno# isi#boli!ko# %na!aju koji su ta #jesta predstaljala kao "okus kolektini+ osje'aja ikulture %a gra&ane$

ra%#atra procese koji su postali uobi!ajeni u e'ini a#eri!ki+ gradoa) stalnopoe'anje broja obitelji ie klase u suburbani# gradoi#a i tr(ino opadanjepodru!aja isoke klase u sreditu grada$ Beacon ill * koji je jedini distrikt usreditu grada koji uspjea odr(ati soj prila!ni karakter i koji je %adr(ao prili!nu

proporciju Bostonski+ stari+ obitelji1- obnoa - restauracijo# stari+ ku'a koji#a je ostaljan nji+o kolonijalni

anjski i%gled * %austaljeno iseljaanje$ sna(ni senti#enti bostonski+obitelji isoke klase1

- prodiranja bi%nisa i ra%oja +otelski+ stanoa * stanonici su seorgani%irali u Asocijaciju Beacon illa

Boston Co##on i stara groblja - Boston je u potpunosti rastao oko BostonCo##on-a * danas nala%i HE jutara %e#lje direktno u srcu poslonog distrikta$ %agra&ane on je seto #jesto, si#bol kolektini+ osje'aja koji su oja!ani brojni#%akonski# garancija#a s ekoloki# posljedica#a na ra%oj grada) pro#et kro%centar grada je ote(an$ na putu je ekspan%ije bi%nisa$Sociokulturalisti naglaaaju rijednosti kulture nad tr(ino# pro"itabilno'u u"or#i i "unkciji gradoa$ DireKea studija predstaljala je pred%nak interesa

poijesne pre%eracije u a#eri!ki# gradoi#a, i bila je prete!a :kulturnog

preokreta; u urbanoj sociologiji poe%anoj s urbano# reitali%acijo# FE/-i+godina$


16/16

ekoloka teorija ute#eljena na konceptu natjecanja %a rijetko tlo i#a eliki+#anjkaosti) preensteno u objanjenju per%istencije parkoa, +istorijski+ cjelina inepro"itni+ organi%acija na centralni# po%icija#a1

#anjkaa je i kao objanjenje u situacija#a kada su politi!ke odluke i#ale klju!nuulogu * npr1 ra%ne jerske i obra%ono-kulturne institucije !esto su na polo(aji#a koje

bi bile od elike koristi %a poslona podu%e'a$

III. Osnovni konce+ti ikake kole i im+likacije

urbani%a# je pri+atila a#eri!ka inteligencija koja nije bila sklona teorija#akoje pri#arno# s#atraju politi!ku i ekono#sku #o'$ a#eri!ki liberalniteoreti!ari kao urbano su kategori%irali ono to je re%ultat specijalni+ "unkcija istruktura i to re%ultira i% posebnog iskusta, gusto'e, +eterogenitetaspecijali%iranog grada$

)rad je s+a'en kao relatino sa#ostalan entitet s lastiti# %akonitosti#ara%oja, posebno# "or#o# i "unkcionalno# di"erencijacijo#, te posebni#tipo# osobe i na!ino# (iota$

+rou9avanje +ose*ni= ti+ova oso*a koje nastaju iz +rocesa +rila)o-avanjaiz)ra-enom +rostoru) OBO * !ojek lutalica koji se nikako ne #o(es#iriti, prostitutke, lopoi, stanonici slu#oa, pripadnici bandi111

prou!aali +ro*leme u )rada proble#i grada * proble#i gradoa nisu eksklu%ino urbane

prirode, nego su ponajprije op'e drutene narai, ali su u

gradoi#a posebno uo!ljii$ proble#i u gradu jaljaju se sa#o u gradoi#a i ujetoani su

posebnosti#a gradskog (iota i ukupnog "unkcioniranjagradske sredine$

socijalni proble#i koji su se uo!aali u eliko# gradu, prou!aali su se kaoposebni slu!ajei, kao aproksi#acija ili deijacija od tipi!nog$ pojae su seprestale prou!aati u nji+ooj totalnosti$

si iri u%roci pojaa ostaljani su po strani, a posebni drutveni +ro*leminisu se +ovezivali s uzro9nim lancima +ojava koje su dovele do nji=ova+ojavljivanja$

ekoloki determinizamkriti%iran je najie i%)a19 kulturalisti!kog praca koji je naglaaao odre&ene rijednosti i si#boli!keele#ente,

b19 druga struja in%istirala na speci"i!nosti#a +istorijskog prostora uode'i u anali%uklasnu podjelu, kon"likte i strategije

1

Documents

Urbana sociologija