Վարդան ՀԱԿՈԲՅԱՆ

ՑԻԿ֊ԼԻԿ ՊՍԻ֊ԽՈԶ

ԿԱՄ

ԼԱ֊ԲԻ֊ՐԻՆ֊ԹՈՍ ՄԵԿ ԳԱ֊ՎԱ֊ԹՈՒՄ

(Վե֊րամ֊շակ֊ված հատ֊ված֊ներ «հան֊գուց֊յալ» փսի֊խո֊պա֊տի օրագ֊րից)

«Ան֊թույ֊լատ֊րե֊լի հա֊մար֊վեց, որ տու֊նը բաղ֊կա֊ցած լի֊նի մեկ սեն֊յա֊կից և մղոն֊նե֊րի եր֊կա֊րու֊թյուն ու֊նե֊ցող մի֊ջանցք֊նե֊րից»:

Խոր֊խե Լու֊իս Բոր֊խես

ԿՐՈ֊ՆԱ -ՀՈ֊ԳԵ֊ՎՈՐ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

ԿԱՄ

ԿՐԿՆ֊ՎՈՂ ՏԱԳ֊ՆԱՊ ՆԱ֊ՐԵ֊ԿԱ֊ՑՈՒ

ՈՒ֊ՂԵԿ֊ՑՈՒ֊ԹՅԱՄԲ

Թող իմ իսկ գոր֊ծած մեղ֊քե֊րը սուր֊սայր գե֊ղարդ֊ներ դառ֊նան ու խող֊խո֊ղեն ինձ, կամ վե֊րած֊վեն անընդ֊հատ նե֊ղա֊ցող-֊սեղմ֊վող եր֊կա֊թյա օղե֊րի ու ճզ֊մեն գլուխս մինչև ջար֊դե֊լը. թող մեջս տնա֊վոր֊ված ողջ մարդ֊կա֊յին կեղ֊տը ճահ֊ճի պես ինձ իր մեջ առ֊նի` ներ֊քաշ֊ի մինչև խեղ֊դե֊լը. թող իս֊պառ ան֊հե֊տա֊նա բա֊րու֊թյունս` որ հա֊նուն ու֊րիշ֊նե֊րի ինձ նո֊րից ու նո֊րից կյան֊քի է կո֊չում. թող անէ֊ա֊նա խիղճս` իր հետ տա֊նե֊լով այն բո֊լոր վեհ զգա֊ցում֊նե֊րը, որ եր֊բեմն֊-եր֊բեմն օգ֊նում են մեզ ապ֊րել ու ժպ֊տալ... բայց ես այլևս չեմ կա֊րող առանց ՔԵԶ:

Ես հա֊մա֊ձայն եմ ցան֊կա֊ցած տա֊ռա֊պան֊քի, մի֊այն ազա֊տիր ինձ այս կեղծ խա֊չից, որ ՔՈ֊ՆԸ չի. թե֊կուզ ամ֊բողջ մար֊մինս խա֊չե խա֊րա֊զան֊նե֊րով պա֊տեն, թե֊կուզ աչ֊քե֊րիս փո֊խա֊րեն ած֊խի կտոր֊ներ դնեն, լսե֊լիլքս աշ֊խար֊հի հետ հա֊ղոր֊դակց֊վի մի֊այն ամե֊նա֊խոր ան֊դուն֊դից լռին, շոշ֊ա֊փե֊լիքս մի֊այն ցավ զգա տան֊ջա֊գին, հո֊տո֊տե֊լիքս` մի֊այն գար֊շա֊հո֊տու֊թյուն. բայց ես այլևս չեմ կա֊րող առանց ՔԵԶ:

Ես գի֊տեմ` որ ԴՈՒ ԿԱՍ. ԴՈՒ ինձ մոտ եկար նրա՛ կեր֊պա֊րան֊քով, ում առջև բաց էին դռ֊նե֊րը. ես նրան էի նա֊յում ու ՔԵԶ չտե֊սա, իսկ ԴՈՒ չլ֊քե֊ցիր ինձ, ՏԵՐ, մինչև հո֊գիս չճ֊չաց` ՍԱ նա չէ` ՆԱ՛ Է:

ՈՒ հի֊մա, երբ ճա֊նա֊չել եմ Ներ֊կա֊յու֊թյունդ, զգա֊ցել եմ Այն իրա֊կան֊-ա֊նօ֊րի֊նակ եր֊ջան֊կու֊թյու֊նը, որ մի֊այն դու կա֊րող ես շնոր֊հել, ամ֊բող֊ջա֊ցել եմ Էիցդ` մի լքիր ինձ, մի՛ մատ֊նիր մի֊այ֊նու֊թյան ու կո֊րուս֊տի, որով֊հետև` ստի֊պե֊ցիր ճա֊նա֊չել. արար֊քիդ իմաս֊տը, թե֊կուզ և Քո հա֊մար չն֊չին, իսկ ինձ` ամե֊նակ֊լան` մի անէ֊աց֊րու:

Մի֊այն ԴՈՒ կա֊րող ես անի֊մաս֊տու֊թյա֊նը տալ իմաստ, դա֊տար֊կու֊թյու֊նը լց֊նել էու֊թյամբ, գո֊յու֊թյու֊նը պա֊րու֊րել կյանք- ֊գո֊յի֊մաս֊տով, ապա֊գան ու անց֊յա֊լը` ձու֊լել ներ֊կա֊յով, ասուն-֊կեն֊դա֊նուն` դարձ֊նել մարդ ու հո֊վիվ- ֊հո֊վա֊նի լի֊նել նրան:

Մի սպա֊սիր այն պա֊հին, մինչև պատ֊վի֊րան֊նե֊րիդ կա֊տար֊ման հա֊մար դա֊տա֊րան֊նե֊րը հարկ֊վոր չլի֊նեն, մի վա֊խեց֊րու վեր֊ջին դա֊տաս֊տա֊նով, մի սպառ֊նա արար֊ված֊քիդ կոր֊ծան֊մամբ, մի մե֊ղադ֊րիր ՈՐ֊ԴՈՒԴ կո֊րուս֊տի մեջ:

Արի ու ըն֊դու֊նիր ինչ֊պես որ կանք, փո֊խիր մեր որա֊կը ՔՈ ներ֊կա֊յու֊թյամբ:

Մենք այլևս չենք կա֊րո֊ո֊ող առանց ՔԵԶ:

ՄԻ֊ԱՅ֊ՆՈՒ֊ԹՅԱՆ

ԿԱՄ

ԿԱ֊ՅԱ֊ՐԱ֊ՆԱ֊ՅԻՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

Հե֊ռաց֊ման ցա֊վի ու դի֊մա֊վոր֊ման ու֊րա֊խու֊թյան նա֊վա֊մա֊տույ֊ցը կա֊րող էր հրաշ֊ա֊լի բե֊մա֊հար֊թակ լի֊նել երկ֊րա֊յին ճա֊նա֊պարհ֊նե֊րի դրա֊ման խա֊ղա֊լու հա֊մար, բայց մար֊դիկ նա֊խընտ֊րում են այդ ամե֊նին հետևել փոք֊րիկ շեն֊քե֊րի կա֊մե֊րա֊յին բե֊մե֊րում, փակ պա֊տե֊րի մեջ` ապա֊հո֊վագ֊րե֊լով իրենց քա֊մի֊նե֊րից, անձրևից ու արևից: Մար֊դիկ կա֊րող են փա֊փուկ բազ֊կա֊թոռ֊նե֊րին նս֊տած, ժա֊մե֊րով, կար֊դալ ամե֊նա֊տար֊բեր գր֊քեր` բազ֊մա֊թիվ պատ֊մու֊թյուն֊նե֊րի ու մա֊նա֊վանդ սի֊րո մա֊սին, կա֊րող են օրե֊րով հե֊ռուս֊տա֊ցույց նա֊յել` հե֊տույք֊նե֊րը բազ֊կա֊թո֊ռից պո֊կե֊լով մի֊այն ու֊տե֊լիք վերց֊նե֊լու և կե֊րա֊ծից ազատ֊վե֊լու հա֊մար, կա֊րող են ամիս֊նե֊րով աշ֊խար֊հի հետ հա֊ղոր֊դակց֊վել մի֊այն հա֊մա֊կարգ֊չի մի֊ջո֊ցով, կա֊րող են նս֊տել ու ոչինչ չա֊նել` մի֊այն չորս պատ լի֊նի, որը պահ֊պա֊նի իրենց` պա֊տա֊հա֊կա֊նու֊թյուն֊նե֊րից, ճա֊կա֊տագ֊րից, մա֊քուր օդից, աշ֊խար֊հից... Մար֊դիկ կա֊րող են անընդ֊հատ խո֊սել հե֊ռա֊խո֊սով, մի քա֊նի հա֊տո֊րա֊նոց նա֊մակ֊ներ գրել ու տպագ֊րել, հե֊ռագ֊րեր ու ծա֊ղիկ֊ներ ու֊ղար֊կել գե֊ղե֊ցիկ բա֊ցիկ֊նե֊րով` մի֊այն դուրս չգան իրենց պաշտ֊պա֊նա֊պա֊տե֊րից. և ո՞վ էր այն խխուն֊ջը, որն առա֊ջինն ասաց` իմ տունն` իմ ամ֊րոցն է: Ո՞վ էր նա, որն առա֊ջինն աշ֊խար֊հը բա֊ժա֊նեց իր տնից` չորս պատ կանգ֊նեց֊րեց ու դրանց վրա կտուր դրեց, ոչ մի֊այն անձրևից պաշտ֊պան֊վե֊լու, այլև` տի֊ե֊զեր֊քից ու աստ֊ղե֊րից թաքն֊վե֊լու հա֊մար:

Խու֊ա֊փե֊լով բնու֊թյու֊նից` մար֊դիկ սկ֊սե֊ցին ծա֊ղիկ֊ներն իրենց տնե֊րում աճեց֊նել, նաև` մր֊գա֊տու և վայ֊րի ծա֊ռեր. կա֊ռու֊ցե֊ցին փոք֊րիկ լճակ֊ներ` ջր֊վեժ֊նե֊րով ու ձկ֊նիկ֊նե֊րով, գտան իրենց բնա֊կա֊րան֊նե֊րում ար֊հես֊տա֊կան քա֊մի֊ներ, տաք և սա֊ռը եղա֊նակ֊ներ ստեղ֊ծե֊լու մի֊ջոց֊ներ: Սկ֊սե֊ցին կեն֊դա֊նի֊ներ պա֊հել` սկզ֊բում դրան֊ցից օգտ֊վե֊լու, ապա` իրենց մի֊այ֊նու֊թյու֊նը փա֊րա֊տե֊լու հա֊մար` փոք֊րիկ թռ֊չուն֊ներ, ծա֊մածռ֊վող կա֊պիկ֊ներ, փափ֊լիկ շներ-մկ֊ներ-֊կա֊տու֊ներ, սար֊սա֊փե֊լի օձեր, նույ֊նիսկ` մրջ֊յուն֊ներ ու խա֊վա֊րա֊սեր֊ներ` ըստ նա֊խա֊սի֊րու֊թյուն֊նե֊րի: Եթե կա֊րո֊ղա֊նա֊յին, ամեն մեկն իր տու֊նը նո֊յան տա֊պան կդարձ֊ներ ու կկա֊ռու֊ցեր մի֊ան֊գա֊մից` Արա֊րա֊տի գա֊գա֊թին:

Սա֊կայն որ֊քան էլ տներ կա֊ռու֊ցենք ու դրանք ամ֊րոց֊ներ դարձ֊նենք, բո֊լորս էլ մնում ենք ճա֊նա֊պար֊հորդ֊ներ, (թե֊կուզև բա֊նա֊կա֊նո֊րեն-֊հո֊գե֊պես), ու ապ֊րում ենք ճա֊կա֊տա֊գիր-֊ճա֊նա֊պարհ֊նե֊րին, որոնք տա֊նում են մեզ ուր որ իրենք են կա֊մե֊նում, ափե֊ափ են շպր֊տում ան֊տեր մնա֊ցած նա֊վակ֊նե֊րի պես: ԵՎ միևնույն է` հե֊ռաց֊ման ցա֊վի ու վե֊րա֊դար֊ձի ու֊րա֊խու֊թյան նա֊վա֊մա֊տույ֊ցը մի֊ակ իրա֊կան բե֊մա֊հար֊թակն է լք֊ված- ֊մի֊այ֊նակ, մո֊լոր֊յալ֊-ա֊զատ երկ֊րա֊յին մար֊դու կյան֊քի դրա֊ման խա֊ղալ-֊խա֊ղար֊կե֊լու հա֊մար, մի կետ, ուր ֆի֊զի֊կա֊պես խաչ֊վում-ճ֊յու֊ղա֊վոր֊վում են ու֊ղի֊ներն ու ճա֊կա֊տագ֊րե֊րը:

Երբ դուրս գամ գա֊վա֊թիցս` ինձ այն֊տեղ փնտ֊րեք:

ՀՈ֊ԳԵՄ֊ՏԱ֊ՎՈՐ

ԿԱՄ

ԳՆ֊ԴԱ֊ԼՈՒ֊ՍԱ֊ՅԻՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

Պատ֊կե֊րաց֊րեք. երկ֊րա֊չա֊փո֊րեն ճշգ֊րիտ, բա֊ցար֊ձակ մի գունդ: Ներ֊սից` ամ֊բող֊ջա֊կան ու կա֊տար֊յալ հա֊յե֊լի: Դրա ճիշտ կենտ֊րո֊նում պատ֊կե֊րաց֊րեք մի֊այն մի պահ պայ֊թած լույս` դե֊պի բո֊լոր կող֊մե֊րը: Ի՞նչ կկա֊տար֊վի գն֊դում հե֊տո...

Գու֊ցե դա մեր հո֊գի՞ն է` պար֊փակ֊ված մեր մարմ֊նում:

Գու֊ցե ըն֊դա֊մե֊նը դա՞ է, թե֊կուզ և... Աստ֊վա֊ծա֊յին լույ֊սի մի հա֊տիկ, որ անցք է փնտ֊րում դե֊պի իր սկզբ֊նաղբ֊յու֊րը վե֊րա֊դառ֊նա֊լու հա֊մար:

Այն, ինչ իս֊կա֊պես խան֊գա֊րում է ինձ` միս֊-ար֊յունս է: Այն ինչ խան֊գա֊րում է ինձ ամ֊բող֊ջաց֊նել գո֊յու֊թյանս այս վի֊ճա֊կը` վզիս վրա է, իսկ ներ֊սում մի բա֊ցար֊ձակ գունդ...որի պա֊րու֊նա֊կու֊թյու֊նը ան֊հա֊սա֊նե֊լի է գի֊տակ֊ցու֊թյանս: Մի֊այն բա֊նա֊կա֊նու֊թյունն է ամե֊նա֊տես:

Ես մի հնչ֊յուն եմ, որից կախ֊վել է մար֊մինս ու թույլ չի տա֊լիս տա֊րած֊վել Տի֊ե֊զեր֊քով մեկ:

Նա֊խակ֊յանքս` կյան֊քի չի վե֊րած֊վում:

ԻՆՔ֊ՆՈՒ֊ԹՅԱՆ ԿՈ֊ՐՈՒՍ֊ՏԻ

ԿԱՄ

ՔԱ֊ՂԱ֊ՔԱ֊ՅԻՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

Աս֊ֆալ֊տա֊պատ փո֊ղոց֊նե֊րի ու մայ֊թե֊րի ճեղ֊քե֊րից դուրս սո֊ղոս֊կած խո֊տերն ու ծա֊ռե֊րը չեն աղո֊թում Աստ֊ծուն` քա֊ղաք֊նե֊րի կոր֊ծա֊նումն աղեր֊սե֊լով, չեն անի֊ծում իրենց չար բախ֊տը և չեն տա֊ռա֊պում ան֊տա֊ռա֊յին ազա֊տու֊թյան կա֊րո֊տախ֊տով: Կա֊տու֊ներն ու շնե֊րը բա֊վա֊րար֊վում են աղ֊բի մնա֊ցուկ֊նե֊րով ու չեն էլ հիշ֊ում թարմ, նոր սպան֊ված կեն֊դա֊նու մսի ար֊նա֊մո֊լուցք հմայ֊քը: Թռ֊չուն֊նե֊րը գի֊տեն, որ միշտ էլ հա֊ցի փշ֊րանք֊ներ կգտ֊նեն ու ձմեռ֊վա

պաշ֊ար կու֊տա֊կե֊լու հա֊մար մեծ բներ չեն կա֊ռու֊ցում: Ամեն տե֊սա֊կի մի֊ջատ֊նե֊րը բազ֊մա֊նում են ֆան֊տաս֊տիկ արա֊գու֊թյամբ: Անձրևնե֊րը չեն թա֊փան֊ցում հո֊ղի խոր շեր֊տե֊րը: Քա֊մի֊նե֊րը մո֊լոր֊վում են բարձ֊րա֊հարկ թա֊ղա֊մա֊սե֊րում:

Մար֊դիկ հաս֊կա֊ցել֊-եզ֊րա֊հան֊գել են, որ կա֊տա֊րե֊լա֊գործ֊ված մրջ֊նա֊նո֊ցը լա֊վա֊գույն բնա֊կա֊վայրն է եր֊կիր- ֊մո֊լո֊րա֊կի պայ֊ման֊նե֊րում:

P.S. Գի֊տա֊կան փաստ է այն, որ մրջ֊յուն֊նե֊րը գլ֊խու֊ղեղ չու֊նեն:

ՏԱ֊ՐԱ֊ԾԱ֊ԺԱ֊ՄԱ֊ՆԱ֊ԿԱ֊ՅԻՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ,

ԱՆ֊ՑՈՒՄ՝` ՇԻ֊ԶՈՖ֊ՐԵ֊ՆԻ֊Ա

Ժա֊մա֊նա֊կի ու տա֊րա֊ծու֊թյան խն֊դիր֊նե֊րը մի֊այն գիտ֊նա֊կան֊նե֊րի֊նը չեն, բո֊լո֊րինս են, ամե֊նու֊րեք են, մեր մտ֊քե֊րում ու զգաց֊մունք֊նե֊րում են, ճա֊կա֊տագ֊րում ու հան֊գա֊մանք֊նե֊րում են: Մեր կյան֊քի բազ֊մա֊թիվ խն֊դիր֊ներ հենց ժա֊մա֊նա֊կի ու տա֊րա֊ծու֊թյան խն֊դիր֊ներ են, կամ դրան֊ցից են ածանց֊ված. մեր զգաց֊մունք֊նե֊րը, գու֊ցե, տա֊րա֊ծա֊ժա֊մա֊նա֊կա֊յին ան֊կում֊ներ ու թռիչք֊ներ են, մեր մտ֊քերն ու գա֊ղա֊փար֊նե֊րը` տա֊րա֊ծա֊ժա֊մա֊նա֊կա֊յին կու֊տա֊կում֊ներ:

Շի֊զոֆ֊րե֊նի֊ա, տա֊րա֊ծա֊ժա֊մա֊նա֊կա֊յին շի֊զոֆ֊րե֊նի֊ա:

Հա֊ճե֊լի֊ի սահ֊մա֊նը նեղ է. գեր֊հա֊ճե֊լին մեզ դուրս է հա֊նում չորս չա֊փում֊նե֊րի սահ֊ման֊նե֊րից: Որա֊կա֊կան շի֊զոֆ֊րե֊նի֊ա:

Սե֊րը չոր֊սով` որ֊տեղ չկան զույ֊գեր` հին֊գե֊րոր֊դի երևակա֊յու֊թյան տա֊րա֊ծա֊ժա֊մա֊նա֊կա֊յին մի հատ֊վա֊ծում:

Ոչ Աստ֊ված, ոչ մարդ, ոչ սա֊տա֊նա. պար֊զա֊պես` շի֊զոֆ֊րե֊նի֊ա:

Մտ֊քի տե֊սա֊նե֊լի֊ա֊ցում, ապա` նյու֊թա֊կա֊նա֊ցում... տա֊րա֊ծու֊թյան ու ժա֊մա֊նա֊կի ան֊կում֊նե֊րում. կամ` շի֊զոֆ֊րե֊նի֊ա:

Մեզ հա֊վեր֊ժա֊կան շր֊ջապ֊տույ֊տի տա֊րա֊ծա֊ժա֊մա֊նա֊կա֊յին մի հատ֊վա֊ծի չն֊չին մաս֊նի֊կը դարձ֊րած զգա֊յա֊կան գո֊յու֊թյու֊նը սպա֊ռել է իր հնա֊րա֊վո֊րու֊թյուն֊նե֊րը:

Իսկ ան֊շար֊ժում֊-ան֊ժա֊մա֊նակ, անզ֊գա- ֊ան֊տա֊րածք իրա֊կա֊նու֊թյուն մեր մուտ֊քը` ու֊նի մի ամե֊նա֊կալ ախ֊տո֊րոշ֊ում` Շի֊զոֆ֊րե֊նի֊ա:

ՈՍ֊ԿԵՆ֊ՅՈՒԹ ՌԵ֊ՄԻ֊ՍԻ֊Ա

«Եր֊կու գեր֊խիտ նեյտ֊րո֊նա֊յին աստ֊ղե֊րի բախ֊ման դեպ֊քում տի֊ե֊զեր֊քում առա֊ջա֊նում է ոս֊կու թա֊փա֊ռող ամպ: Մի֊լի֊ո֊նա֊վոր տա֊րի֊նե֊րի ըն֊թաց֊քում ոս֊կե կոն֊դեն֊սա֊տի ամ֊պե֊րը խտա֊նում են` վե֊րած֊վե֊լով մո֊լո֊րակ֊նե֊րի»:

Ոս֊կե֊կուռ դուռ, որ֊տե֊ղից ներս` ոս֊կե հա֊տակ, ոս֊կե֊զոծ պա֊տեր ու պա֊տու֊հան֊ներ, ոս֊կե֊հուռ առաս֊տաղ ու ջա֊հեր` ոս֊կե֊փայլ լույս, ոս֊կե֊ձույլ աթոռ֊ներ ու սե֊ղան, վրան` ոս֊կե֊կերտ սպասք. և ամեն ինչ փայ֊լում է ներ֊քին ոս֊կե֊լույ֊սով: Ոս֊կեշ֊ող գա֊վա֊թը լի է թանձր-֊բո֊սոր ար֊յու֊նով, (եթե երազ է` ար֊յունն այն սուտ է դարձ֊նում): Ձեռքս վերց֊նում է գա֊վա֊թը. չէ, չեմ ու֊զում խմել, դի֊մադ֊րում եմ, բայց այն շր֊թունք֊նե֊րիս է մո֊տե֊նում: Նող֊կում եմ ար֊յու֊նից, չեմ ու֊զում խը... այս֊քան հա֊մեղ մի֊այն Տի֊րոջ ար֊յու֊նը կա֊րող էր լի֊նել:

Կտոր-կ֊տոր վերց֊նում եմ ոս֊կեշ֊ող սպասքն ու հար֊վա֊ծում ոս֊կե֊զոծ պա֊տե֊րին. հաս֊նե֊լով դրանց` ափ֊սե֊ներն ու բա֊ժակ֊նե֊րը մխրճ֊վում֊-ան֊հայ֊տա֊նում են: Սե֊ղա֊նը դա֊տարկ֊վեց, մնաց մի֊այն ար֊յան գա֊վա֊թը, տա֊կը մի քիչ, մի կում ար֊յուն. չէ չեմ խմի... Խմե֊ցի մինչև վեր֊ջին գլոր֊վող կա֊թի֊լը:

Փոր֊ձում եմ փա֊կել աչ֊քերս, բայց կո֊պեր չու֊նեմ, փոր֊ձում եմ ինչ֊-ինչ ձայ֊ներ լսել, բայց ականջ֊ներս խուլ են դր֊սի հան֊դեպ, ու մի֊այն ներ֊սիցս, աս֊տի֊ճա֊նա֊բար որոշ֊ա֊կի֊ա֊ցող-֊բարձ֊րա֊ձայ֊նող հնչ֊յուն֊ներ են լս֊վում... ԻԱՕ... ՕՄ... ԱՈՒՄ... ԱՄԻՆ... ոս֊կե֊հունչ աղոթք...

Պա֊տե֊րին դուռ եմ որո֊նում ու չեմ գտ֊նում, հա֊յացքս ուղ֊ղում եմ ոս֊կե֊լույս պա֊տու֊հան֊նե֊րին, իսկ դրանք ձուլ֊վում են պա֊տե֊րին. հե֊տո էլ հան֊դարտ անէ֊ա֊նում֊-ան֊հայ֊տա֊նում են սե֊ղա֊նը, աթոռ֊նե֊րը, ջա֊հը: ԵՎ վեր֊ջա֊պես հայտն֊վում եմ մի ոս֊կե տու֊փում, որի անկ֊յուն֊նե֊րը աս֊տի֊ճա֊նա֊բար կլո֊րա֊նում են` ար֊ձա֊գան֊քե֊լով ներ֊սիցս բխող աղոթ֊քի ամեն հնչ֊յու֊նին... ԻԱՕ... ՕՄ... ԱՈՒՄ... ԱՄԻՆ...

Տու֊փը դառ֊նում է ձվաձև` սուր մա֊սով դե֊պի վեր, իսկ ես, հան֊դարտ պոկ֊վե֊լով հա֊տա֊կից` հայտն֊վում եմ ճիշտ կենտ֊րո֊նում, ձեռ֊քերս վեր պար֊զած... ԻԱՕ... ՕՄ... ԱՈՒՄ... ԱՄԻՆ... Մար֊մինս սեղմ֊վում` դառ֊նում է մի կա֊թիլ օդում կախ֊ված լույս, ու ամ֊բող֊ջո֊վին վա֊յե֊լում եմ անկշ֊ռե֊լի֊ու֊թյան հա֊ճույ֊քը... ԻԱՕ... ՕՄ... ԱՈՒՄ... ԱՄԻՆ... Ոս֊կեձ֊վի ողորկ պա֊տե֊րը, աղոթ֊քիս ամեն մի հն֊չույ֊թից մի ճաք են ստա֊նում, մինչև մանր ու մեծ փոշ֊ե֊հա֊տիկ֊նե֊րի վե֊րած֊վե֊լը, որոնք, լար֊ման ծայ֊րա֊գույն կե֊տին հաս֊նե֊լով` ցր֊վում են տի֊ե֊զեր֊քով մեկ` դառ֊նում են ոս֊կե֊կայծ աստ֊ղեր. ու ես էլ նրան֊ցից մեկն եմ, նախ֊կի֊նում անըն֊կա֊լե֊լի, իսկ այժմ երա֊նե֊լի ան֊սահ֊մա֊նու֊թյան` մի մաս֊նի֊կը, աղո֊թող մաս֊նի֊կը... ԻԱՕ... ՕՄ... ԱՈՒՄ... ԱՄԻՆ...

ԵՎ հրաշ֊ա֊լի արթ֊նա֊ցում, չգի֊տեմ, երա֊զից, թե` իրա֊կա֊նու֊թյու֊նից...

ԿԱ֊ՄԱԶՐ֊ԿՈՒ֊ԹՅԱՆ

ԿԱՄ

ՓՍԻ֊ԽՈԶ֊-ԱՐ֊ԳԵ֊ԼԱ֊ԿՈՒՄ

Ավե֊լորդ ոչ մի շար֊ժում մի՛ արա, ավե֊լորդ ոչ մի բառ մի՛ ար֊տա֊սա֊նիր, ոչ մի ավե֊լորդ մտ֊քով մի՛ ծան֊րա֊բեռ֊նիր ու֊ղեղդ, ավե֊լորդ ոչ մի զգա֊ցում մի՛ թող, որ մո֊տե֊նա հո֊գուդ:

Մենք ան֊կա֊տար ենք, ու ան֊կա֊րող` մեր արարք֊նե֊րին, զգաց֊մունք֊նե֊րին, ցան֊կու֊թյուն֊նե֊րին, հույ֊զե֊րին, մտ֊քե֊րին իշ֊խե֊լու հա֊մար. մենք նման ենք ամ֊բո֊խի մեջ գլոր֊վող մի հս֊կա ապա֊ռա֊ժի, որն ան֊սան֊ձե֊լի է, թեև ամ֊բոխն էլ, ապա֊ռաժն էլ մենք ենք:

Մեր արարք֊նե֊րը, տա֊րի֊ներ անց, անե֊լա֊նե֊լի որո֊գայթ, կամ անան֊ցա֊նե֊լի խո֊չըն֊դոտ են դառ֊նում. մեր զգաց֊մունք֊նե֊րը ժայ֊ռեր են փլու֊զում և մեզ թող֊նում են դրանց տակ. մեր ցան֊կու֊թյուն֊նե֊րը մեզ տաշ֊ե֊ղի պես տե֊ղից տեղ նե֊տող փո֊թո֊րիկ֊ներ են դառ֊նում. մեր հույ֊զե֊րը աղաթ֊թու֊ներ են` որ քայ֊քա֊յում֊-ոչն֊չաց֊նում են մեր մար֊մին֊նե֊րը. մեր մտ֊քե֊րը մե֊խեր են, որ գա֊մում են մեզ խա֊չա֊փայ֊տին ու վեր֊ջի֊վեր֊ջո` վե֊րած֊վում են բո֊ղո֊քի` առ մեզ մի֊այ֊նակ թո֊ղա֊ծը: («Էլի՜, Է՛֊լի, լա֊մա սա֊բաք֊թա֊նի»):

Մեզ տե֊սա֊նե֊լի աշ֊խար֊հում մեր հա֊յացք֊նե֊րը կենտ֊րո֊նա֊նում են հիմ֊նա֊կա֊նում դի֊ակ֊նե֊րի վրա` փայ֊տի, ծա֊ղիկ֊նե֊րի, կեն֊դա֊նի֊նե֊րի, հո֊ղի դի֊ակ֊նե֊րի, որոնք, մեր իսկ թեթև ձեռ֊քե֊րի շնոր֊հիվ, մեր շր֊ջա֊պա֊տում ավե֊լի քան շատ են: Մեզ լսե֊լի աշ֊խար֊հը հա֊զա֊րա֊ձայն է, բայց մենք մի֊այն մի չն֊չին մասն ենք ըն֊կա֊լում, գի֊տակ֊ցում ու ար֊ժա֊նաց֊նում պա֊տաս֊խա֊նի: Մեր շոշ֊ա֊փուկ֊նե֊րը ա՛յդ պա֊հին անհ֊րա֊ժեշ֊տից զատ ոչինչ չեն ճա֊նա֊չում, չեն զգում կեն֊դա֊նի նյու֊թը, չեն զգում կյան֊քը` մեր հա֊սու֊նաց֊ման տա֊րի֊քից հե֊տո` մի֊այն տաքն ու սա֊ռը, չորն ու փա֊փու֊կը և էլի մի քա֊նի երկ֊րոր֊դա֊կան ման֊րա֊մաս֊ներ են տար֊բե֊րում:

Մեր կյան֊քի ճա֊նա֊պար֊հը ան֊դուն֊դի վրա ձգ֊ված մի բա֊րակ թե֊լով է անց֊նում. բա֊վա֊կան է գի֊տակ֊ցենք դա և այլևս ան֊կու֊մից փր֊կու֊թյուն չու֊նենք... եթե Աստ֊ված մեզ չպահ֊պա֊նի... և հա֊մե֊նայն֊դեպս... կամ հենց այդ պատ֊ճա֊ռով...

Ավե֊լորդ ոչ մի շար֊ժում մի՛ արա, ոչ մի ավե֊լորդ բառ մի՛ ար֊տա֊սա֊նի, մի՛ ըն֊կա֊լիր ու մտո֊րիր ոչ մի ավե֊լորդ միտք. և ոչ մի զգաց֊մունք, (դրա ավե֊լորդ կամ պի֊տա֊նի լի֊նե֊լը քո որոշ֊ե֊լի֊քը չէ), մի՛ թող որ մո֊տե֊նա հո֊գուդ:

Վախդ սար֊սա֊փի վե֊րա֊ծիր, որ֊պես֊զի վա֊յե֊լե՜ս նրա ու֊ղեկ֊ցու֊թյու֊նը:

ՄԱՆ֊ԿԱՍ֊ՊԱ֊ՆՈՒ֊ԹՅԱՆ

ԿԱՄ

ՀՈ֊ԳԵ֊ՊԱՐ֊ՍԱ֊ՏԻ֊ԿԱ֊ՅԻՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

«Ո՞վ գի֊տե, թե մարդ֊կանց որ֊դի֊նե֊րի հո֊գին վերև է գնում, և անա֊սու֊նի ոգին ցած է գնում` ներքևը»:

Ժո֊ղո֊վող. գլուխ Գ

Ճնճ֊ղու֊կը ծա֊ռից` ծառ, ճյու֊ղից` ճյուղ էր թռ֊չում մանր մի֊ջատ֊նե֊րով փո֊րը լց֊նե֊լու հա֊մար, իսկ պար֊սա֊տի֊կով տղան կար֊ծում էր, թե իրե֊նից է փախ֊չում: Վեր֊ջա֊պես, իրեն հմուտ որ֊սորդ

պատ֊կե֊րաց֊նե֊լով` ար֊ձա֊կեց քա֊րը: Այն դի֊պավ ճյու֊ղին, ճնճ֊ղու֊կի ոտ֊քե֊րի տակ` մի֊այն թեթև ան֊հանգս֊տու֊թյուն պատ֊ճա֊ռե֊լով նրան: Սա֊կայն թռչ֊նա֊կը, հիշ֊ե֊լով Ժո֊ղո֊վո֊ղին, մի պահ մո֊ռո֊ցավ, իր ինչ լի֊նելն ու սկ֊սեց նա֊յել տղա֊յի աչ֊քե֊րին` թռչ֊նի հա֊յաց֊քով այն֊պի֊սի բա֊ներ տես֊նե֊լով, որ ոչ տղան, ոչ էլ մենք չենք կա֊րող պատ֊կե֊րաց֊նել: Վեր բարձ֊րա֊նա֊լով ասուն֊-ա֊նա֊սու֊նի, ան֊շարժ- ֊շար֊ժու֊նի սահ֊ման֊նե֊րից, նրան թվաց, թե ին֊քը քար է, ծա֊ռը` հս֊կա մի պար֊սա֊տիկ: ՈՒ սլա֊ցավ դե֊պի տղա֊յի ճա֊կա֊տը:

Հար֊վա֊ծից հե֊տո առա֊ջին վայրկ֊յան֊նե֊րին եր֊կուսն էլ քա֊րա֊ցած ըն֊կած էին: Հե֊տո` ճնճ֊ղու֊կը բա֊ցեց աչ֊քե֊րը, թպր֊տաց, ու, երբ զգաց, որ վի֊զը չի ջարդ֊վել` թափ տվեց թևերն ու թռավ ծա֊ռից- ֊ծառ` մի֊ջատ֊ներ որո֊նե֊լու:

Տղա֊յի քա֊րա֊ցած ձեռ֊քից ոչ մի կերպ չկա֊րո֊ղա֊ցա պո֊կել պար֊սա֊տի֊կը. դի֊ա֊հեր֊ձա֊րա֊նում, մի֊այն մատ֊նե֊րը ջար֊դե֊լուց հե֊տո` դեն նե֊տե֊ցին դրանց սերտաճած անիծ֊յալ զեն֊քը:

ՍԵ֊ՌԱ֊ԵՐԵՎԱԿԱ֊ՅԱ֊ԿԱՆ

ԿԱՄ

ՄՈՒԼ֊ՏԻՊ֊ԼԻ֊ԿԱ֊ՑԻ֊ՈՆ ՊՍԻ֊ԽՈԶ

(23.50. մուլ֊տիպ֊լի֊կա֊ցի֊ոն կի֊նոն֊կար մե֊ծա֊հա֊սակ֊նե֊րի հա֊մար)

Սի֊րա֊մար֊գի փե֊տուր֊նե֊րի արան֊քում մի֊ջա֊հա֊սակ ու խե֊լոք հա֊յաց֊քով, ճա֊ղատ ու մո֊րու֊քա֊վոր մի մարդ էր ապ֊րում: Ժա֊մա֊նակ առ ժա֊մա֊նակ դուրս էր գա֊լիս փե֊տուր֊նե֊րի արան֊քից ու ցու֊ցադ֊րում էր իր լավ կող֊մե֊րը: Հե֊տո արա֊գո֊րեն ներս էր մտ֊նում, փա֊կում դու֊ռը, բա֊ցում էր պա֊տու֊հա֊նը, հապշ֊տապ նս֊տում էր բազ֊կա֊թո֊ռին ու թեր֊թը ձեռ֊քին` քա֊րա֊նում:

Ագ֊ռա֊վի փե֊տուր֊նե֊րի արան֊քում էլ մի կին էր ապ֊րում: Սևահեր ու սպի֊տա֊կա֊մաշկ, գե֊ղա֊կազմ էր ու խորհր֊դա֊վոր հա֊յաց֊քով: Եր֊բեմն֊-եր֊բեմն դուրս էր գա֊լիս ագ֊ռա֊վի թևի տա֊կից ու ֆլա֊մին֊գո էր պա֊րում նրա մեջ֊քին: Հե֊տո էլի ներս էր մտ֊նում իր տնակն ու դու֊ռը պինդ փա֊կե֊լուց հե֊տո` ամ֊բող֊ջո֊վին մեր֊կա֊նում: Նա սի֊րում էր մերկ քայ֊լել սեն֊յա֊կի մի անկ֊յու֊նից մյու֊սը:

Մի ամա֊ռա֊յին գիշ֊եր սի֊րա֊մար֊գը քնել էր ագ֊ռա֊վի կող֊քին: Տղա֊մարդն ու կի֊նը հասց֊րին ծա֊նո֊թա֊նալ, սի֊րա֊հար֊վել ու ամուս֊նա֊նալ:

Աստ֊ղե֊րի լույ֊սի ներ֊քո կի֊սա֊խե֊լա֊գար սե֊ռա֊կան հա֊րա֊բե֊րու֊թյու֊նից հե֊տո, մի֊այն մեկ ան֊լու֊ծե֊լի խն֊դիր մնաց. նրան֊ցից ոչ մե֊կը չցան֊կա֊ցավ ապ֊րել մյու֊սի տա֊նը: Նույ֊նիսկ ամուս֊նա֊կամ առա֊ջին գիշ֊ե֊րը հա֊մա֊ձայն չէ֊ին քնել ու֊րիշ տե֊ղում:

Լույ֊սը բաց֊վե֊լուն պես սի֊րա֊մար֊գը թռավ հա֊րավ, իսկ ագ֊ռա֊վը` հյու֊սիս:

Մուլ֊տիպ֊լի֊կա֊ցի֊ոն ֆիլ֊մի վեր֊ջը:

ԶԳԱ֊ՅԱ֊ԿՈՒ֊ՐԱՑ֊ՄԱՆ

ԿԱՄ

ՍԻ֊ՐԱ֊ԿՈ֊ՐՈՒՅՍ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

Ես քեզ այդ֊պես էլ չկա֊րո֊ղա֊ցա մո֊ռա֊նալ: Չկան կա֊նայք, որոնց կա֊րե֊լի չլի֊նի մո֊ռա֊նալ: Մար֊դիկ գտել են մո֊ռաց֊ման ամե֊նա֊ան֊հա֊վա֊նա֊կան մի֊ջոց֊նե֊րը, նույ֊նիսկ մեր հիշ֊ո֊ղու֊թյան մե֊խա֊նիզմն է գոր֊ծում` այդ պա֊հին ան֊պի֊տան ամեն ին֊չը մո֊ռա֊նա֊լու եղա֊նա֊կով: Մար֊դու կյանքն առանց մո֊ռաց֊ման անհ֊նար է, բայց և այս֊պես, ես չկա֊րո֊ղա֊ցա մո֊ռա֊նալ քեզ: Ոչ մի աշ֊խար֊հիկ Լե֊թե չօգ֊նեց ինձ:

Ես պն֊դում֊-ա֊սում եմ` քեզ անհ֊նար է մո֊ռա֊նալ, շատ լավ իմա֊նա֊լով, որ անհ֊նար ոչինչ չկա: Ես ասում եմ` քո նմա֊նը չկա աշ֊խար֊հում, բայց և գի֊տեմ, որ մեր մո֊լո֊րա֊կը կրկ֊նու֊թյուն֊նե֊րի մո֊լո֊րակ է: Ասում եմ` սի֊րում եմ քեզ, թեև գի֊տեմ, որ սերն իմ մեջ է: Ասում եմ` առանց քեզ կյանքն ինձ պետք չէ, ու միևնույն է գի֊տեմ, որ եթե դու առ֊հա֊սա֊րակ գո֊յու֊թյուն էլ չու֊նե֊նա֊յիր, միևնույն է` կառ֊չե֊լու էի կյան֊քից: Ես ամեն ինչ էլ հրաշ֊ա֊լի գի֊տեմ, բայց դա բնավ չի օգ֊նում ինձ:

ՈՒ նո֊րից դու: Հայտն֊վում ես ինչ֊պես սառ֊ցե անա֊պա֊տում երևացող ծխա֊ցող ծխ֊նե֊լույ֊զով տնակ, ու մի֊այն ձեռքս դռա֊նը պար֊զե֊լուց եմ հաս֊կա֊նում, թե` տե֊սիլք է: ՈՒ նո֊րից դու: Ան֊թա֊փանց մշուշ֊ում երևացող ճրա֊գի թույլ լույս, որի ետևից անընդ֊հատ գնում ու չես հաս֊նում. բայց միևնույն է` գո֊նե ինչ֊-որ ուղ֊ղու֊թյամբ ես գնում, իբր` մո֊լոր֊ված չես... ՈՒ նո֊րից դու...

Նո֊րից մի֊ա֊կը: Անկրկ֊նե֊լին: Ան֊փո֊խա֊րի֊նե֊լին: Ան֊մո֊ռա֊նա֊լին: Թող նե֊րի աշ֊խար֊հը` Ամե֊նա֊սի֊րե֊լին:

Թող նե֊րեն ինձ ձեռ֊քերս, որ քո փո֊խա֊րեն ու֊րիշ֊ին են գր֊կել, գր֊կում են ու կգր֊կեն: Թող նե֊րեն ինձ շր֊թունք֊ներս, որ քո փո֊խա֊րեն համ֊բու֊րել են` ում որ ստի֊պել եմ: Թող նե֊րեն ինձ աչ֊քերս, որ այլևս չեն կա֊րող նա֊յել քեզ: ՈՒ նո֊րից դու. թող նե֊րի ինձ Աստ֊ված` ամե֊նա֊նե֊րողդ: Դու` մեկ ան֊գամ տր֊ված ու հա֊վեր֊ժո֊րեն կորց֊վածդ. ամեն օր հիշ֊եց֊նում ես ինձ, որ մենք բո֊լորս եր֊ջան֊կու֊թյան մու֊րա֊ցիկ֊ներ ենք: ՈՒ ինչ֊քան էլ մշուշ֊ա֊պատ երևաս մտ֊քիս աչ֊քե֊րին` ուր֊վա֊կա֊նը ես եմ, իսկ դու, թող նե֊րի ինձ Տե֊րը, նրա֊նից էլ իրա֊կան ես:

Տա֊րի֊ներ առաջ եմ թա֊ղել քեզ թե մարմ֊նիվ, թե հո֊գիվ, բայց դա էլ ինձ չի օգ֊նում:

ՀԱ֊ՄԱ֊ԿԵՐՊ֊ՄԱՆ

ԿԱՄ

ՕԲ֊ԼՈ֊ՄՈՎ֊ՅԱՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

Քեզ հետ լավ է իմ սի֊րե֊լի գորշ մկ֊նիկ:

Եր֊կար դե֊գե֊րում֊նե֊րից, ալե֊կո֊ծու֊թյուն֊նե֊րից ու փո֊թո֊րիկ֊նե֊րից մա֊զա֊պուրծ իմ մնա֊ցորդ֊նե֊րը հա֊սել են քեզ, գտել են մի տա֊քուկ անկ֊յուն, որ ցան֊կա֊լի է ամեն տղա֊մար֊դու: Քեզ հետ լավ է սի֊րե֊լի մկ֊նիկ. ես քեզ հա֊վա֊տում եմ, իմ հո֊գին խա֊ղաղ է ու դու ինձ հա֊մար միշտ տաք ապուր ու֊նես, երբ սա֊ռած ու հոգ֊նած, փո֊ղոց֊նե֊րում մտ֊քե֊րիս հետ թա֊փա֊ռե֊լուց հե֊տո, վե֊րա֊դառ֊նում եմ: Դու խա֊ղա֊ղեց֊նում ես հո֊գիս, երբ հուշ֊երս, Աստ֊ված գի֊տի, թե որ֊տե֊ղից, նո֊րից ուժ են հա֊վա֊քում ու փոր֊ձում են հոշ֊ո֊տել ինձ: Դու կա֊րո֊ղա֊նում ես գրա֊վել ուշ֊ադ֊րու֊թյունս այն֊պի֊սի բա֊նե֊րով, որոնք ինձ եր֊բեք չեն հե֊տաքրք֊րել ու շե֊ղում ես մտ֊քերս` մար֊մինս ան֊դունդ տա֊նող ճա֊նա֊պար֊հից: ՈՒ դու այդ֊պես ես անում, որ֊պես֊զի ես կյան֊քովս էլ պար֊տա֊կան լի֊նեմ քեզ:

Քեզ հետ լավ է սի֊րե֊լի մկ֊նիկ, բայց, նե֊րիր ինձ, առանց քեզ ավե֊լի լավ է: Առանց քեզ ես մի փոշ֊ե֊հա֊տիկ եմ` մեծ փո֊թո֊րի֊կի հզոր շն֊չում ու թաքն֊վե֊լու ոչ մի տեղ չու֊նեմ: Առանց քեզ ես գե֊րի եմ ճա֊կա֊տագ֊րի զն֊դա֊նին ու կյան֊քի օրենք֊նե֊րի զոհն եմ: Բայց առանց քեզ, ես` գո֊նե Փոշ֊ե֊հա֊տիկ եմ, Գե֊րի կամ Զոհ: Իսկ քեզ հետ, պար֊զա֊պես, տհա֊ճո֊րեն լավ է սի֊րե֊լի մկ֊նիկ, գոր֊շատ֊հաճ լավ:

ՓՍԻ֊ԽՈ֊ՊԱ֊ՏԻԿ-֊ՀԻՍ֊ՏԵ֊ՐԻԿ ԻՆՔ֊ՆԱՆ֊ԿԱՐ

ԿԱՄ

ՀԱ֊ՅԵ֊ԼԱ֊ԾԻՆ ՓՍԻ֊ԽՈԶ

Չհա֊վա֊տալ-չ֊հա֊մա֊կերպ֊վե֊լով ան֊հա֊ջո֊ղակ լի֊նե֊լուդ փաս֊տին ու երա֊զանք֊նե֊րիդ ան֊վե֊րա֊դարձ կո֊րուս֊տին, զգալ-֊հաս֊կա֊նա֊լով, որ լավն ու վատդ չգի֊տես. իս֊կա֊կան ըն֊կեր֊ներ որո֊նե֊լիս` նույ֊նիսկ բա֊րե֊կամ֊նե֊րիդ կորց֊նե֊լով, ան֊վեր֊ջա֊նա֊լի տե֊ղապ֊տույտ֊նե֊րումդ մո֊լոր֊ված` կարևորը շար֊ժումն ես հա֊մա֊րում` իբր` առաջ: Առաջ` ան֊վեր֊ջա֊նա֊լի մի֊ջանցք֊նե֊րով:

Ավե֊լորդ կե֊րա֊կուր ու֊տե֊լուց բթա֊ցած, քիչ քայ֊լե֊լուց լխ֊կած ու տա֊ռա֊պե֊լով մի֊ան֊գա֊մից մի քա֊նի ատամ֊նե֊րի անա֊սե֊լի ցա֊վից, գր֊պան֊ներդ դա֊տարկ ու պարտ֊քերդ ան֊վե֊րա֊դարձ: Կորց֊րած` Աստ֊ծուն, չճա֊նա֊չած` սա֊տա֊նա֊յին: Մի֊ջանցք֊նե֊րով մեկ աջ, մեկ ձախ` մի֊այն առաջ` ան֊սեր֊-ա֊նա֊տե֊լու֊թյուն, ֆի֊զի֊կա֊կան պա֊հանջդ կր֊քի, կիրքդ սի֊րո հետ շփո֊թած, անթ֊րաշ ու չլո֊ղա֊ցած, բե֊րա֊նում տհաճ համ, գլ֊խում` մի֊այն կի֊սատ-պ֊ռատ գա֊ղա֊փար֊ներ` իրա֊գոր֊ծե֊լու ան֊կա֊րո֊ղու֊թյուն: Ամեն քայ֊լիդ հետ երևացող-կրկն֊վող` ծայ֊րա֊գույն հու֊սալ֊քու֊թյուն, ան֊սահ֊ման հու֊սա֊խա֊բու֊թյուն, վք֊նած ստա֊մոքս, թութք ու ոչ մի վեհ գա֊ղա֊փար` դրա֊նից այն֊կողմ մի֊այն ոչինչն է` ստո֊րա֊գույն ոչին֊չը. և նույ֊նիսկ բա֊վա֊րար ար֊ժա֊նա֊պատ֊վու֊թյուն չու֊նես` կյան֊քիդ ըն֊թաց֊քը դա֊դա֊րեց֊նե֊լու հա֊մար:

Չկա ոչ մի ու֊ղե֊ցույց ճրագ, չկա մե֊կը, որ օգ֊նի քեզ, ու եթե հան֊կարծ գտն֊վի էլ` կհ֊րա֊ժար֊վես օգ֊նու֊թյու֊նից, քա֊նի որ խոր֊քումդ ան֊սահ֊ման գո֊ռոզ ես, ան֊նե֊րե֊լի գո֊ռոզ, ու այդ մա֊հա֊ցու մեղ֊քից ազատ֊վե֊լու փո֊խա֊րեն` թա֊քուն հպար֊տա֊նում ես կոր֊ծա֊նա֊րար արա֊տովդ: Եր֊բեմն, երբ ստիպ֊ված ես գի֊տակ֊ցել֊-ըն֊դու֊նել պար֊տու֊թյունդ` մե֊ղա֊վոր֊ներ ես որո֊նում-գտ֊նում: Վս֊տահ ես, որ բո֊լո֊րը մի֊այն խան֊գա֊րում են քեզ` մեր֊ձա֊վոր֊ներդ չեն մտա֊ծում քո

մա֊սին, չեն հաս֊կա֊նում ու ցան֊կա֊նում քո լա֊վը, խլում են ժա֊մա֊նակդ, խան֊գա֊րում են կենտ֊րո֊նա֊նալ, ար֊գե֊լում են մտա֊ծել, փոր֊ձում են քեզ` հար֊մա֊րեց֊նել իրենց, վե֊րա֊կեր֊տել` դարձ֊նել տնա֊յին փա֊լաս, տանջ֊ված մաշ֊իկ. չեն թող֊նում, որ քնես, չեն արթ֊նաց֊նում` երբ անհ֊րա֊ժեշտ է, փչաց֊նում են հե֊ռա֊խո֊սը, չեն ար֊դու֊կում մի֊ակ թարմ վեր֊նաշ֊ա֊պիկդ, տրո֊րում են հնա֊մաշ-֊փայ֊լեց֊րած կոշ֊իկ֊ներդ, փնթփն֊թում են ամեն ինք֊նու֊րույն քայ֊լիդ վրա, նավ֊սում են, կռ֊ռում են... առանց բա֊ցա֊ռու֊թյուն֊նե֊րի, բո֊լո֊րը, մի֊այն խան֊գա֊րում են. բայց և չես կա֊րո֊ղա֊նում հե֊ռա֊նալ նրան֊ցից, քա֊նի որ սար֊սա֊փում ես մի֊այ֊նու֊թյու֊նից, ոռ֊նում ես խե֊լա֊գա֊րի պես` նու֊յի֊նիսկ, երբ ըն֊դա֊մե֊նը մի քա֊նի րո֊պե ես մե֊նակ մնում:

...ԵՎ ամե֊նա֊սար֊սա֊փե֊լին... չես կա֊րո֊ղա֊նում գտ֊նել այս ամե֊նի պատ֊ճա֊ռը, կույր է հո֊գիդ, իսկ հան֊գած միտքդ չի կա֊րո֊ղա֊նում նույ֊նիսկ մեկ քայլ առաջ հաշ֊վար֊կել:

Քո սե֊փա֊կան, գու֊ցե ակա֊մա կա֊ռու֊ցածդ լա֊բի֊րին֊թո֊սը` գո֊յու֊թյանդ ու կյան֊քիդ գե֊րեզ֊մանն է դար֊ձել: Մո֊ռա֊ցել ես, թե ին֊չու մտար այն֊տեղ, ի՞նչ էիր որո֊նում` ին֊չու ես ու֊ժերդ անարդ֊յունք վատ֊նած ար֊գե֊լակ֊վել այս վեր֊ջին փա֊կու֊ղում, ուր չորս պատ ես շա֊րել ու ոչ մի ճեղք` որ֊պես դուռ, և չկա ու֊րիշ֊ը` բա֊ցի վեր տա֊նող ու֊ղուց, որը մի֊այն հո֊գու հա֊մար է:

ԱՆ֊ՎԵ֊ՐԱ֊ԴԱՐՁ ՌԵ֊ՄԻ֊ՍԻ֊Ա

Նուրբ մատ֊ներ, նուրբ շր֊թունք֊ներ, նուրբ մար֊մին, նուրբ հո֊գի:

Մեր խն֊դիր֊նե֊րը տա֊րա֊ծու֊թյան ու ժա֊մա֊նա֊կի խն֊դիր֊ներ են, բայց դրանց իրա֊կան չա֊փա֊նիշ֊ներն ու լու֊ծում֊նե֊րը մե֊զա֊նում են, մեր շր֊թունք֊նե֊րում ու աչ֊քե֊րում, մեր ականջ֊նե֊րում, մատ֊նաթմ֊բուկ֊նե֊րին ու դրանց զգա֊ցո֊ղու֊թյուն֊նե֊րում: Մենք ճնշ֊ված ենք մինչև սաղմ֊նաբ֊ջիջ ու մեզ ճի֊վաղ ենք զգում- ֊հա֊մա֊րում, թե` հս֊կա ու եր֊ջա֊նիկ ենք տի֊ե֊զեր֊քի չափ, մենք գե֊ղե֊ցիկ ենք այդ օրը, թե` այ֊լան֊դակ, միևնույն է... այդ ամե֊նը մի֊այն մե՛ր զգա֊ցո֊ղու֊թյուն֊ներն են, մե՛ր որոշ֊ում֊նե֊րի հետևանք֊ներն են. տա֊րա֊ծու֊թյունն ու ժա֊մա֊նակն էլ այն֊պի֊սին են, ինչ֊պի֊սին մե՛նք ենք դրանց կեր֊տում- ֊պատ֊կե֊րաց֊նում: Ռե֊մի֊սի֊ա. զգա֊յա֊կան ռե֊մի֊սի֊ա:

Նուրբ մատ֊ներ, նուրբ շր֊թունք֊ներ, նուրբ հո֊գի` ան֊վե֊րա֊դարձ կո֊րած, ան֊դառ֊նա֊լի, ան֊հույս, անի֊րա֊կան, անէ֊ալ, ան֊գո` ժա֊մա֊նա֊կի ու տա֊րա֊ծու֊թյան տե֊սանկ֊յու֊նից. ուս֊տի և պար֊զա֊պես հիշ֊ո֊ղու֊թյուն, հա֊ճե֊լի ու չթե֊լադր֊ված, գե֊ղե֊ցիկ ու սի֊րե֊լի հիշ֊ո֊ղու֊թյուն: Հիշ֊ո֊ղու֊թյան ռե֊մի֊սի֊ա:

...ԵՎ Աստ֊ված, և Մարդ, և սա֊տա֊նա... Ան֊բա֊ժա֊նե֊լի- ֊ան֊քակ֊տե֊լի, անգ֊ծա֊գիր֊-ան֊պա֊րա֊գիծ, ամե֊նու֊րեք ու ամեն ին֊չում` որ֊պես մեկ-֊մի֊աս֊նա֊կան հար֊մո֊նի֊ա հն֊չող: Մի֊այն զգաց֊ված` չլս֊ված, ական֊ջի կող֊քով բաց թո֊ղած մի բառ, մի ժպիտ հեռ֊վից, թեթև կր֊քեր ու չպար֊տադ֊րող ձգ֊տում֊ներ, թեթև վե֊րա֊բեր֊մունք կյան֊քին: Ռե֊մի֊սի֊ա, զվարթ թեթևու֊թյան ռե֊մի֊սի֊ա:

Բջիջ֊ներս վա֊յե֊լում են գո֊յու֊թյունս, ամ֊բող֊ջու֊թյունս ու մի֊աս֊նու֊թյունս: Հողն ու տի֊ե֊զեր֊քը շն֊չում են ինչ֊պես ես, շատ ավե֊լի հան֊գիստ ու հզոր, բայց իմ պես, նույն` ի՛մ հա֊ճա֊խա֊կա֊նու֊թյամբ ու տա֊տա֊նում֊նե֊րով: Հա֊վեր֊ժու֊թյան ռե֊մի֊սի֊ա:

Ամե֊նու֊րեք նույն մե֊ղե֊դին է` (չկրկն֊վող֊-ան֊վեր֊ջա֊նա֊լի, կեն֊սա֊ի֊մաստ- ֊հո֊գե֊հաճ, ընդ֊հան֊րա֊կան֊-ա֊մե֊նա֊սեր). թեթև-թեթև պտույտ֊նե֊րով, մեր քա֊ղաք֊նե֊րի- ֊ա֊նա֊պատ֊նե֊րի-֊օվ֊կի֊ա֊նոս֊նե֊րի- ֊հո֊գե֊աշ֊խար֊հի-֊մատ֊նա֊հետ֊քե֊րի գա֊վաթ- ֊լա֊բի֊րին֊թո֊սից մարմ֊նով հան֊դերձ ինձ վեր տա֊նող, թևերս վե֊րա֊դարձ֊նող Աստ֊վա֊ծա֊յին մե֊ղե֊դի:

Ռե֊մի֊սի֊ա. անե֊տըն֊թաց ու վերջ֊նա֊կան, Աստ֊վա֊ծա֊յին ռե֊մի֊սի֊ա.

1992-1998