Vazduni saobraaj

TERMINALI VAZDUNOG SAOBRAAJAPoetak ere vazdunog

saobraaja Wrigt 1903.

Poetna faza prevoz pote profitabilniji od prevoza putnika. U prvom svjetskom

ratu avion je naao I svoju prvu praktinu primjenu, dok je izmeu dva svjetska

rata avio tehnika doivjela golemi napredak.Prva komercijalna linija uspostavljena

je 1919. godine izmeu Engleske i Francuske, da bi 1920-1930 dolo do ekspanzije

nacionalnog i regionalnog vazdunog saobraaja / Douglas DC-3Poslije II

svjetskog rata, dolazi do pune ekspanzije vazdunog putnikog saobraaja / Boeing

707 prvi komercijalni mlazni avion meunarodni/interkontinentalni

letovi.Godine 1970. puten je u promet Boeing 747 (Jumbojet) kapaciteta 490

putnikih mjesta, brzine letenja1064-1155 km/h, neposredno za njim uvode se u

promet i Airbus letjelice.

Osnovni razvojni trend u avio industriji je poveanje kapaciteta i brzina, uz

smanjenje potronje goriva.

Znaaj vazdunog saobraaja ogleda se u brzom savladavanju velikih rastojanja i

mogunou prilaza tee dostupnim lokacijamna za ostale vidove transporta.

Prednosti ovog vida transoprta rastu sa poveanjem rastojanja. Vazduni

saobraaj je slobodniji u putanjama kretanja kroz prostor.

Trokovi ovog vida soabraaja su veliki:

visoka vrijednsot aparata-

velika potronja goriva-

obueni personal-

zahtjevi obezbjeenja-precizni instrumenti-

relativno mala nosivost

Trokovi transporta velikih tereta su posebno veliki, pa ovaj vid transoprta nema

veliku primjenu u privredi i masovnom prevozu sredstava i roba. Posebno ne

kabastih roba, dok za saobraaj osjetljive i brzo kvarljive robe ima svoju punu

upotrebljivost.Rentabilnost ovog saobraaja se ispoljava kod putnikog

transporta na veim razdaljinama.

VAZDUNE LINIJE

Avio saobraaj ine: 1.avio industrija (proizvodnja, razvoj i odravanje letjelica), i

2.vazduhoplovna mrea (vazduhoplovna pristanita aerodromi i vazduni

putevi/linije, koridori)Voenje vazdunih linija u vazdunom saobraaju obuhvata

tehniko utvrivanje puta i njegovo opremanje neophodnim ureajima za

sigurnost plovidbe.

Saobraajne vazdune linije oznaavaju kretanje vazduhoplova izmeu dva

odreena aerodroma u irini vazduhoplovnog pojasa od 5 km sa

manipulacijama uzdizanja i sputanja.Najvaniji uticaji na voenje linija su :

vidljivost, visina oblaka i vazduna strujanja.

AERODROMI / pozicioniranje i veliina

Sloene prostorne, arh. Urbanistike cjeline, sainjene od raznovrsnih objekata,

infrastrukture, instalacija i opreme u slubi odlaska i dolaska vazduhoplova)

Aerodromi su osnovne take u mrei avio saobraaja i definisani su povrinama za sletanje i uzletanje, uslunim objektima i zgradama za odravanje. Za potrebe lociranja i razvoja aerodroma najvanije je obezbjediti velike slobodne povrine. Veliina zavisi od:

vanosti i programa aerodroma, planiranog poveanja saobraaja i predikcija razvoja tehnologije prevoznih sredstava. (duina, pogonska snaga, vertikalna uzletanja...)

Aerodromi se planiraju sa prognozama saobraaja u narednih par decenija. Pored samog aerodroma postoji potreba za zonom kontrolisanja i regulisanja izvjesnih

smetnji za letenje. Dimenzionisanje aerodroma se planira prema tipinim vrhunskim vrijednsotima optereenja (treina godinjeg reima rada).

Prethodne analize (na nivou Masterplana): -analiza povri za ograniavanje presjeka-analiza meteo uslova lokacije-analiza ekolokih uslova (buka)-analiza urbanistikih uslova lokacije-udaljenost aerodroma od naseljenih mjesta-veliina pripadajueg podruja koje gravitira aerodromu i mogunost irenja -analiza plana ireg podruja (zoniranje)-analiza opstojeih i buduih veza sa aerodromom-analiza graevinskih uslova-geoloka i geomehanika analiza-saobraajno ekonomska analiza

Saobraajno ekonomska analiza definie ulazne parametre za projektovanje

putnikog terminala.

ini je analiza sledeih parametara:-godinji, mjeseni i satni broj opreracija-

odreivanje broja putnika u vrnom asu-odreivanje vrste saobraaja

(meunarodni, domai i kombinovani)-karakter saobraaja (linijski, turistiki,

kombinovani)-struktura flote (broj i vrsta vazduhoplova)-ekvivalentni (kritini)

vazduhoplov

Tipovi terminala prema vrsti avio saobraaja:

Domai saobraaj:

-ulazni hol

-kontrola karata

-predaja prtljaga

-kontrola bezbijednosti

Meunarodni pored navedenih ima i : Pasoku kontrolu, carinu, imigracionu procederu I pojaanu bezbjednost i kontrolu putnika i prtljaga

Kriterijumi pri izboru lokacije:-topografski, geoloki i metereoloki uslovi (bez velikih vertikalnih strujanja vazduha, u nagibu do 2%, minimum ili bez maglei

slabe vidljivosti, ocjedno ili drenirano tlo provjetrenost gornjeg sloja piste, pravac,brzina i uestalost vjetra/sprijeiti nanoenje dima i praine Glavni pravci uzletne staze su u pravcu dominantnog vjetra, vee nadmorske visine oteavaju uzletanje i sletanje zbog razrjeenosti vazduha, meteo uslovi-vazduni pritisak )-okolna struktura naselja-zadovolajvajua raspoloivost osnovnih povrina za P/S staze, rulne staze, zgrada, povrina za servisiranje, skladita za goriva,-predvieni razvoj aerodroma-blizina saobraajnih centara, razvijenost i prognoze razvoja ostalih vidova saobraaja u okviru integrisanog transporta

Prema optem kriterijumu aerodrome se mogu podijeliti na:

1. civilni aerodromi-meunarodni i lokalni namijenjeni su za prihvat i otpremu

lakog odnosno generalnog avio saobraaja/javnipripadajuu dravniaerodromski

sisetm iinejavnuaerodromskumreu,

2. vojni aerodromi,

3. mjeoviti ili kombinovani aerodromi,

4. sportski I sportsko-rekreativni aerodromi

Funkcionalna podruja koja odreuju kapacitet aerodroma: 1 -sistem poletno i sletnih staza P/S kapacitet odreuje mogui broj operacija vazduhoplova u jedinici vremena (obino 1 sat)n2 -prihvatna platforma/ raspoloive povrine za stajanke aviona 3 -prihvatna zgrada / mogui prosjek u jedinici vremena za putnike, prtljag i robu

Pistepovrine za uzletanje i sletanje. Veliina piste je uslovljena: klimatskim i topografskim faktorima, brzinom uzletanja, rasponom krila, uglom uspona tipom aviona.

Orjentacija piste zavisna je od: pravca dominantnog vjetra, veliine, poloaja i nadmorske visine aerodroma.

Zastori piste moraju obezbjediti dovoljnu tvrdou i otpornsot na habanje, ali i dovoljnu elastinsot pri udaru tererta. Popreni nagib piste je cca 1%sa moguim malim i ravnim podunim padom /do 2%.Duina pistezavisi od optereenja aviona, pravca dominantnog vjetra,atmosferskih priilka i broja staza. Prosjeno od cca 600m do 3.500m. irine piste su od 60-90m. Pravac P/Si pravac preovlaujueg vjetra mogu zaklapati ugao do 22.5 stepeni. Boni udar vjetra najvie 20 vorova.

Raspored pisti je posebno vaan za funkcionisanje aerodroma. Uslovlejn je raspoloiovom povrinom, karakteristikama pisti, geoklimatskim faktorima, kapacitetom i planiranim razvojem aerodroma.

Najmanji meusobni razmak pisti je 210 m. Preko 1311m jednovremeno P/S Platforma je povrina koja povezuje P/S i rulne staze sa pristanitem. Obuhvata i povrine za stajanke aviona, trase za rulanje na platformi, saobraajne tokove vozila za prihvat i otpremu. Tjesno je povezana sa pristanitem i sa njim se razvija.Sistem rulanja mora omoguiti najbre naputanje P/S staze nakon slijetanja, kao i naj-krae puteve do pozicije polijetanja.

Putniki terminal Ovi terminali su sastavni sastavni dio prostorno-urbanistike strukture savremenog aerodroma. Strukturu ine:-poletno sletne staze-rulne staze-platforme / stajanke (putnika, parking, tehnika, kargo)-objekti za kontrolu vazdunog saobraaja-objekti za odravanje i uvanje vazduhoplova (hangari)-putniki terminali sa parking prostorima za vozila-kargo (robni) objekti

Opcionalno:-eljezniki terminal-sistem lake eljeznice, metro-hoteli, objekti pslovno, koemrcijalnog sadraja-sisgusrnosna infrastruktura

Na terminalu se odvija susretanje i distribucija kretanja korisnika aerodroma. U

okviru ovog sklopa odvija se niza funkcionalnih opracija koje se odvijaju

sukcesivno ili paralelno.

Osnovne grupe funkcija: 1. izmjena prevoznog sredsta, 2.transfer i kontrola

putnika, 3.putniki servisi svih vrsta, 4.grupisanje i priprema putnika za putovanje avionom.

Najznaajnije aktivnosti koje se odvijaju u realizaciji prethodnog:-prijem korisnika i putnika-prihvat vazduhoplova-prijava putnika i prtljaga-informacije i rezervacije-

bezbjedonosne, zdravstvene i carinske kontorle-imigracione procedure-distribucija

i briga o prtljagu (sortiranje, provjera i transfer) -transfer putnika-bordinag kontrola

i ukrcaj putnika u vazduhoplova

Pratee aktivnosti na putnikom terminalu (mogu i uz objekat terminala): iznajmljivanje automobila-turistike informacije-bankovne operacije-retail (iznajmljivanje lokala)-hemisjke istione-medicinski centar / ambulanta-poslovne usluge i komercijala-religiozne potrebe (manje kapele, damije..)-VIP sektor-bioskop itd

Po strukturi namjene, putniki terminali su otvoreni za prihvati distribuciju korisnika u oba smjera. Iz tog razloga osnova njihove organizacije lei u pravilnoj organizaciji kretanja putnika i prtljaga. Zbog toga postoji nekoliko vanih kriterijuma u njihovoj organizaciji:-laka orijentacija za putnike-najkrae mogue pjeake distance-najmanja mogua izmjena u vertikalnom kretanju-izbjegavanje direktnog ukrtanja pjeakih tokova u objektu-strogo odvajanje tokova putnika i prtljaga, kao i putnika u odlaski i dolasku.

Usled brojnih funkcija i velikog broja ljudi u okviru razvijenih aerodromskih

sistema, oni postaju razvijeni u smislu naseljske urbane strukture u kojoj terminali

putnikog saobraaja predstavljaju javni dio naselja, sa najveom koncentracijom korisnika.

Londonski aerodrom Heatrow godinje distribuira preko 55 000 000 putnika, sa projektijom rasta do 80 000 000 (2015)

Krajem 20-og vijeka, putniki terminali su bili centri trgovakih aktivnosti, a sada postaje stjecite poslovnih aktivnosti. Obavljanje opslova putem interneta, a tokom vremena provedenog u razliitim fazama putovanja (ovo vrijeme, zajednosa brojem putnika raste). Prostori za poslovnu komunikaciju, sastanci, kongresni

centri, informacioni sistemi, itd.

Osnovne projektne okolnosti terminala vazdunog saobraaja: KRETANJEosnovna i zajednika funkcija svih aktivnosti na aerodromu. FLEKSIBILNOSTizmjene i irenje aerodroma i putnikih terminala je vana i stalna projektantska okolnost

LAND SIDE / AIR SIDE Dvije osnovne zone aeordroma

AIR Side vazduhoplovna strana aerodromske zgrade / pristajanje, manipulacija,

odlasci, dolasci-poletno sletne staze-rulne staze i stajanke-vazduhoplovne

platforme-prijem putnika u dolasku

LAND Side gradska/kopnena strana aerodroma / kopneni vid transporta (drumski, eljezniki, metro...)-pristupni putevi-stacionarni saobraaj (parkinzi, garae)-pristupni plato, ulazni holU sreditu ove dvije zone se nalazi zgrada putnikog terminal

Podjela nadlenosti: AVIOKOMPANIJA:-prijava karata i prtljaga-kontrola ulaska u avion

DRAVNE SLUBE:-zdravstvena kontrola-imigraciona kontrola-carinska kontrola-kontrola bezbjednosti

Prostorno funkcionalni odnos izmeu objekta putnikog terminala, poletno sletne staze i vazduhoplova definie 4 sistema terminala: 1. otvoreni otpremni sistemposredan kontakt vazduhoplova i objektaveza specijalizovanim busommanji kapaciteti aerodromalako manevrisanje letjelicenii konfor putnikaponekad u sluajevima vrnih optereenja / nezauzimaju mostove 2. linearni sistemdirektna veza objekta i vazduhoplovakontakt putnika preko

aeromostova topla vezalinearni razvoj objekta u oba pravcakapaciteti preko 1.000 000 putnika godinjeseparacija putnika na air side strani preko pregrada i prepreka ili dvoetanom organizacijomoperativne funkcije terminala su centralizovane u centralnom objekturacionalne putanje putnikadue putanje putnika u tranzitu 3. finger molski sistem (most)veza objekta i vazduhoplova preko jedno ili dvoetanog hodnika obostrano parkiranje vazduhoplovarazvijeni oblik linearnog sistemakod poveane frenkvencije tranzitnog saobraaja jer putnici u tranzituimaju kratke distance prelaska.

4. satelitski sistemveza vazduhoplova i terminala preko satelita objekta za prijem putnikaveza se ostvaruje podzemnim koridorom ili vozilima -mobilnim molovima aerodromske funkcije centralizovane u glavnom objektu Jednoetani terminali: manji kapaciteti, protok obezbjediti odvojenim linijama za dolazne i odlazne, u jednoj ravni

Vieetani terminali:vea fleksibilnost protoka putnika i prtljaga, vei broj putnika u godinjem prometuKriterijumi odabira koncepta:-obima broja putnika-odnos broja putnikau tranzitu i broja ciljnih putnika (onih koji su stigli na cilj, ne

idu dalje)-odnos izmeu duine pjeakih distanci i kapaciteta aerodroma-broj i veliina vazduhoplova koji koriste terminal Dvoetani : gornji nivo je namjenjen putnicima u odlasku. Vrata za ulazak u avion su prosjeno 4 -6 metara iznad parking platforme letjelice.

Stansted