VERÇENİK DAĞI YABAN HAYATI GELİŞTİRME …bolge13.ormansu.gov.tr/13bolge/Files/duyurular/erzurum...VERÇENİK DAĞI YABAN HAYATI GELİŞTİRME SAHASI GELİŞME VE YÖNETİM PLANI

VERÇENİK DAĞI YABAN HAYATI GELİŞTİRME SAHASI GELİŞME VE YÖNETİM PLANI

1

İspir Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası GELİŞME ve YÖNETİM PLANI Temmuz–2008 ERZURUM T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Tel : 0 (442) 233 11 44 Fax : 0 (442) 234 97 03 * Bu planın herhangi bir kısmı, tablolar, haritalar ve fotoğraflar kurumdan izin alınmadan yayınlanamaz.


2

T.C.

Çevre ve Orman Bakanlığı

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

İSPİR VERÇENİK DAĞI

Yaban Hayatı Geliştirme Sahası

GELİŞME ve YÖNETİM PLANI

Temmuz–2008 ERZURUM


3

İÇİNDEKİLER Önsöz ........................................................................................................................................ 5

Teşekkür................................................................................................................................... 6

Planı Hazırlayanlar.................................................................................................................. 6

Planlama Sürecine Katkı Sağlayanlar .................................................................................... 6

Kullanılan Kısaltmalar ............................................................................................................ 7

Şekiller Dizini ve Çizelgeler Dizini .......................................................................................... 8

Giriş .......................................................................................................................................... 9

I-KORUNAN ALANIN TANIMLANMASI 1.1 Genel Bilgiler.................................................................................................................... 10

1.1.1 Coğrafi Konumu..................................................................................................... 10

1.1.2 İdari Durum ve Yasal Yetkiler ................................................................................ 10

1.1.3 Yönetim Kaynakları ve Altyapısı ............................................................................ 11

1.1.4 İlgi Grupları (Paydaşlar) ......................................................................................... 11

1.1.5 Arazi Mülkiyeti ve Kullanım Hakları ...................................................................... 12

1.2 Fiziksel Özellikler 1.2.1 Jeoloji ve Jeomorfoloji ........................................................................................... 13

1.2.2 Hidroloji ................................................................................................................. 13

1.2.3 Toprak .................................................................................................................... 14

1.2.4 İklim....................................................................................................................... 14

1.3 Ekolojik Özellikler 1.3.1 Biyocoğrafya ......................................................................................................... 14

1.3.2 Ekosistemler ve Habitatlar ...................................................................................... 14

1.3.3 Flora....................................................................................................................... 15

1.3.4 Fauna...................................................................................................................... 20

1.3.4.1 Hedef Türler 1.3.4.1.1 Yaban Keçisi ........................................................................................ 21

1.3.4.1.2 Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi................................................................. 22

1.4 Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Özellikler 1.4.1 Yerel Halk ve Nüfus................................................................................................ 23

1.4.2 Arazi Kullanımı ve Geçim Kaynakları .................................................................... 24

1.4.3 Alt Yapı, Sağlık ve Eğitim ...................................................................................... 25

1.4.4 Rekreasyon ve Turizm ............................................................................................ 27

1.4.5 Bölgeye Yönelik Projeler (Özel/Kamu)................................................................... 27

II- DEĞERLENDİRME 2.1 Korunan Alanın Sahip Olduğu Değerler......................................................................... 27

2.2 Koruma Hedefleri ........................................................................................................... 28

2.3 Tehdit, Sorun Analizi........................................................................................................ 28


4

III-PLANLAMA 3.1 Yönetim Stratejisi ............................................................................................................. 31

3.2 Alanın Vizyonu ................................................................................................................. 32

3.2 Programlar ve Hedefler .................................................................................................. 32

3.4 Bölgeleme.......................................................................................................................... 35

3.4.1. Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında Genel Prensipler ............................................. 35

3.4.2. YHGS’nda Biyoteknik Tedbirler ............................................................................ 36

3.4.3. Mutlak Koruma Bölgesi (MKB) ............................................................................ 37

3.4.4. Hassas Kullanım Bölgesi (HKB)............................................................................ 38

3.4.5. Sürdürülebilir Kullanım Bölgesi (SKB) ................................................................. 39

3.4.5.1. Yerleşim Alanı Alt Bölgesi ............................................................................ 40

3.5 Uygulama Planı ................................................................................................................ 41

3.6 İzleme Programı ............................................................................................................... 49

3.7 Değerlendirme ve Planın Aktüel Duruma Uyarlanması ................................................ 49

IV. KAYNAKLAR.................................................................................................................. 50

V. EKLER VE HARİTALAR


5

Önsöz

Yaşadığımız gezegende insan, fiziksel çevre ve ekosistemler birbirini etkileyen ve sınırlayan faktörlerdir. İnsanoğlu ihtiyaçları doğrultusunda doğayı kullanırken fiziksel çevre ve ekosistemler sadece reaksiyon gösterebilmektedir. Doğa, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çeşitli kirletici unsurlar nedeniyle giderek doğal dengesini kaybetmektedir. Doğal dengenin bozulması; iklim değişikliklerine, bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına, hava, su ve toprak kirliliği gibi birbiri ile bağlantılı çevre sorunlarına yol açmaktadır.

Dünyamızın kaynakları sınırlıdır, sınırlı olan bu kaynaklar ise ne yazık ki giderek kirlenmekte ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Eğer bu kaynaklar iyi kullanılmaz, planlanmaz ve iyi yönetilmezse insanların ve diğer canlıların geleceği tehlike altında olacaktır. Bu nedenle de, son zamanlarda, çevrenin ve doğal kaynakların yönetimi ve sürdürülebilir kullanımından sıkça söz edilmektedir.

Gerçekten gelişmenin birbirini izleyen büyük ekonomik ve sosyal sorunlar ortaya çıkarmaması için bir dengenin mevcut olması ve ilgili her sektörde arz ve talep arasında bir uyumun sağlanması gerekir. Gelişme ve çevrenin tümüyle bütünleşmiş bir biçimde ele alınması, yalnızca çevreyi korumak için değil, sağlıklı bir gelişme için de gereklidir. Bu nedenle, korunan alan ile diğer doğal ya da yarı-doğal alanlara özgü ekosistem ve onun getirmiş olduğu zengin biyolojik çeşitliliğin korunması ve geliştirilmesine ve alanın sahip olduğu doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı için iyi bir yönetime gerek vardır. Bu tür alanların sadece ekosistemlerinin, biyotoplarının, habitatlarının ve türlerinin değil, insan kaynaklı kullanımlarının da dikkatle yönetilmesi ya da kontrol edilmesi gerekmektedir.

Genel Müdürlüğümüz tarafından Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları için yerinden, katılımcı ve bütüncül bir yaklaşım ile hazırlanmış olan “Yaban Hayatı Gelişme ve Yönetim Planı”nın, bu önemli alanın sorunlarına çözüm getirmesini ve sahip olduğu ekosisteminin doğal döngüsünü daha iyi bir duruma getirmesini temenni ederim.

Prof. Dr. Mustafa Kemal YALINKILIÇ

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü


6

Teşekkür

Bu yönetim planının hazırlanmasında, Çevre ve Orman Bakanı Sayın Prof. Dr. Veysel

EROĞLU’na, Sayın Müsteşar Prof. Dr. Zuhuri SARIKAYA’ya, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Prof. Dr. Mustafa Kemal YALINKILIÇ’a, Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarında planlamanın başlamasına büyük desteği olan ve çalışmanın koordinatörlüğünü yapan Genel Müdür Yrd. Mustafa AKINCIOĞLU’na, Yaban Hayatı Daire Başkanı Yaşar TÜRKLE�’e, planın yapımında her türlü desteği sağlayan ve katkıda bulunan Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürü Muammer TORAMAN’a, Yaban Hayatı �ube Müdürü Cemal AKCAN’a, Orman Mühendisi Cihangir ALTUN’a, İspir Kaymakamlığı’na, Erzurum Orman Bölge Müdürlüğü Amenajman Ofisi çalışanlarından Fatih DEMİRCİ ve Mehmet ÖNAL’a, Çamlıkaya Belediye Başkanı Nihat TÜRKER’e, DSİ VIII. Bölge Müdürlüğü’ne, Atatürk Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Erol ÇAKMAK’a, proje çalışmalarında işbirliği ve yardımlarını esirgemeyen diğer kamu kurum ve kuruluşlarına, alandaki köy muhtarlıklarına ve planlama sürecine katılan tüm sivil toplum kuruluşlarına çalışmalarda özveriyle destek olan gönüllülere teşekkür ederiz.

Planı Hazırlayanlar

Murat YE�İL (Peyzaj Y. Mimarı) Mustafa �ENTÜRK (DKMP �ube Müdürü) Metin DEMİR (Peyzaj Y. Mimarı) Mustafa YILMAZ (Orman Y. Mühendisi-Kayseri DKMP �ube Müdürlüğü) Gökhan YILDIRIMLI (Orman Mühendisi)

Planlama Sürecinde Katkı Sağlayanlar 1. Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürlüğü 2. Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü 3. Atatürk Üniversitesi 4. İspir Kaymakamlığı 5. Çamlıkaya Belediye Başkanı Nihat TÜRKER 6. Erzurum Tarım İl Müdürlüğü 7. İspir Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü 8. Erzurum Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 9. Erzurum DSİ VIII. Bölge Müdürlüğü 10. İspir İlçe Jandarma Komutanlığı 11. Köy Muhtarlıkları 12. Yöredeki İmamlar 13. Yöredeki Öğretmenler


7

KULLANILAN KISALTMALAR 1. DKMPG : DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2. ORKÖY : ORMAN - KÖY İLİŞKİLERİ 3. İÇOM : İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 4. YHGS : YABAN HAYATI GELİŞTİRME SAHASI 5. KTK : KÖY TÜZEL KİŞİLİĞİ 6. DSİ : DEVLET SU İŞLERİ 7. ÇBDK : ÇENGEL BOYNUZLU DAĞ KEÇİSİ 8. YK : YABAN KEÇİSİ 9. STK : SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI 10. MKB : MUTLAK KORUMA BÖLGESİ 11. HKB : HASSAS KORUMA BÖLGESİ 12. SKB : SÜRDÜRÜLEBİLİR KULLANIM BÖLGESİ 13. OGM : ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 14. DKMP : DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR 15. HES : HİDRO ELEKTRİK SANTRALİ


8

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. İspir Verçenik Dağı YHGS’nın coğrafi konumu .......................................................... 10

Şekil 2. Alanda ve yakın çevresinde tespit edilen floraya ait bazı türlerden görüntüler.............. 15

Şekil 3. Yönetim planı uygulama stratejisinin genel görünümü ................................................ 31

Şekil 4. YHGS Bölgeleme haritaları......................................................................................... 35

ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 1. Erzurum DKMP Şube Müdürlüğü’nde görev yapan personel (2008)........................ 11

Çizelge 2. YHGS ilgi grupları .................................................................................................. 11

Çizelge 3. Alanda ve yakın çevresinde tespit edilen floraya ait bazı türler ............................... 16

Çizelge 4. YHGS’nda bulunan ve IUCN listesinde yer alan bazı memeli türleri ....................... 20

Çizelge 5. YHGS’nda bulunan ve IUCN listesinde yer alan bazı kuş türleri.............................. 21

Çizelge 6. ÇBDK popülasyon değişimi .................................................................................... 22

Çizelge 7. ÇBDK erkek popülasyondaki yaş değişimi .............................................................. 22

Çizelge 8. ÇBDK popülasyon değişim grafiği .......................................................................... 23

Çizelge 9. ÇBDK erkek popülasyondaki yaş değişim grafiği .................................................... 23

Çizelge 10. İspir YHGS sınırları içinde yer alan köylerin nüfusları........................................... 23

Çizelge 11. Yöre halkının tarım ve hayvancılık durumu ........................................................... 25

Çizelge 12. Yörenin altyapı ve eğitim durumu.......................................................................... 26


9

Giriş

2003 yılında 3167 sayı kara avcılığı yasasının değiştirilmesi ile yeni 4915 sayılı yasaya göre yaban hayatı geliştirme alanları ilan edilmiştir. YHGS’larında ana amaç hedef türün korunduğu, geliştirildiği, gerektiğinde popülasyona ilave bireylerin takviye edildiği, yaşam ortamını iyileştirici tedbirlerin alındığı ve özel avlanma planları ile avlanmanın yapılabildiği alanlar oluşturmaktır. YHGS’ları 1. derecede korunan statüler olmayıp IUCN kategorisinde IV. Kategori olan “habitat/tür Koruma Alanı”na tekabül etmektedir. Bu alanların gelişme planlarının kanun çıkış tarihinden itibaren 15 yıl içerisinde tamamlanması ön görülmüştür

2000 yılında başlayan ve dört alanda uygulanan Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi projesinin ana amaçlarından birisi, korunan alanlara yönetim ve gelişim planı üretmek ve dört alanda üretilmiş olan örnek çalışmaların seçilen yeni alanlara yaygınlaştırılması hedeflenmiştir Gef-2 projesindeki tecrübeler ve yetişmiş personel dikkate alınarak Erzurum, Antalya, Adana ve Artvin illerinde dört Yaban Hayatı Geliştirme Sahası örnek alan olarak seçilmiş ve üç ay içerisinde planların tamamlanması hedeflenmiştir. Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarının sayısı ve ülkemizdeki yayılış alanları dikkate alınarak ekiplerin sayısının artırılması ve bu örnek çalışmanın yaygınlaştırılmasına ihtiyaç vardır. Planlama çalışmalarında uygulayıcıların planlama ekibinde olması ve tüm ilgi gruplarının planlama sürecine katılımlarının sağlanması yaklaşımı, yapılan planların sürdürülebilir olmasına büyük katkı sağlamıştır. Planlama ekibi beş kişiden oluşturulmuştur. Yapılan ilgi grubu analizindeki ilgi gruplarından birebir görüşmeler ve toplantılarla fikirlerinin plana dahil edilmesine çalışılmıştır.

Planı bulunmayan korunan alanlarda alan içinde yaşayan ve diğer ilgi grupları ile yaşanan sorunlar, yönetim güçlükleri yüksek seviyelerde bulunmaktadır. Yönetim planı ile alanın etkin yönetimi ve belirsizliklerin ortadan kalkması beklenmektedir.


10

I. KORUNAN ALANIN TANIMLANMASI 1.1. Genel Bilgiler 1.1.1. Coğrafi Konumu İspir-Verçenik Dağı YHGS, Erzurum ili İspir ilçesi sınırları içerisinde yer almakta olup, İspir’e

ortalama 30 km, Erzurum’a ise ortalama 170 km mesafede yer almaktadır. Kuzeyde; Tatas Dağı, Kırmantepe, Soğanlı Dağı, Yeşiltepe, K. Kösetepe, ile bu tepeleri birbirine bağlayan hat ile Bala ve K. Köse tepeden Çoruh nehrine inen sırt, batıda; Varşanka tepesinden Yedigöllere inen sırt ile Yıldız tepe ve Aksu deresi, güneyde; Ardıçlı, Ahlatlı ve Geçitağzı köylerini birbirine bağlayan hat, doğuda; Geçitağzı köyü mezrasından Çoruh nehrine inen sırt arasında kalan mevkiide yer almaktadır. YHGS toplam alanı 63.130,00 Ha.dır.

Şekil. 1. İspir Verçenik Dağı Y.H.G.S.’nin Coğrafi Konumu

1.1.2 İdari Durum ve Yasal Yetkiler 1979 yılında Erzurum Orman İşletme Müdürlüğünce “Av Koruma ve Üretme Sahası” olarak etüt

edilen saha, 1980 yılında “İspir Yaban Hayatı Koruma ve Üretme Sahası” olarak tescil edilmiştir. 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununun 2. Maddesine ve Bakanlar Kurulu’nun 07.09.2005 tarih ve

2005/9453 sayılı kararı ile 63.130,00 Hektarlık alan “İspir Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ” olarak ilan edilmiştir.

Korunan Alanın tüm yönetim sorumluluğu, 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanuna göre; Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Erzurum Çevre ve Orman İl Müdürlüğü’ne aittir. Alandaki yönetim çalışmalarının yürütülmesinden İl Çevre ve Orman Müdürlüğü bünyesinde görev yapan Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü sorumludur.

K

VERÇENİK DAĞI YHGS

Erzurum


11

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

Doğa Koruma ve Milli Parklar �ube Müdürlüğü

1.1.3 Yönetim kaynakları ve altyapısı Personel ve ekipman Yaban Hayatı Geliştirme Sahası için mevcut personel, tesis ve ekipman aşağıda verilmiştir.

Çizelge 1. Erzurum DKMP Şube Müdürlüğü’nde görev yapan personel (2008)

Görev Erzurum’da görevli

Alanda görevli

Şube Müdürü 1 --

Mühendis 3 --

Muhafaza memuru 1 --

Şoför 1 --

Toplam 6 --

1.1.4 İlgi Grupları (Paydaşlar) Çizelge 2. YHGS İlgi Grupları İlgi Grubu Faaliyeti ve Faaliyet Alanı

Köy Muhtarlıkları

Ahlatlı, Aksu, Araköy, Ardıçlı, Çatakkaya, Devedağı, Geçitağzı, Göçköy, Karakale, Karakamış, Sırakonak, Şenköy, Taşlıca, Üzümbağı, Yedigöl ve Yıldıztepe Köyleri Muhtarları Yönetimsel anlamda destek sağlar.

Yöre halkı YHGS içinde ikamet eden kişiler Kaymakamlık Yönetimsel anlamda destek sağlar. İlçe Jandarma Komutanlığı Koruma-kontrol faaliyetlerine destek sağlar. Belediyeler Yönetimsel anlamda destek sağlar. İlçe Emniyet Amirliği Koruma-kontrol faaliyetlerine destek sağlar. Atatürk Üniversitesi Araştırma, izleme ve veri temini sağlar. İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü

Eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarına katkı sağlar.

Çevre ve Orman Bakanlığı


12

Tarım İlçe Müdürlüğü Tarım alanlarının sürdürülebilir kullanımı için yöre halkına teknik destek sağlar.

İl Özel idare Müdürlüğü Alana, idari mali destek sağlar, Alt yapı faaliyetleriyle ilgili çalışmalar yapar.

İlçe Kadastro Müdürlüğü Kadastro işlerini yapmak için yetkilidir. İlçe Tapu Müdürlüğü Tapu işlerini yapmak için yetkilidir. İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü

Halkın eğitimi ve becerilerinin geliştirilmesi için yerel yetkilidir.

Orman İşletme Şeflikleri Orman ürünleri için yetkilidir. Müftülük Eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarına katkı sağlar. Yerel Sivil Toplum Kuruluşları (İspir Avcılar Kulübü, Çoruh Doğa Derneği)

Yöre halkının bilinçlendirilmesi ve alanı sahiplenmelerine yönelik çalışmalar yaparlar.

DSİ 8. Bölge Müdürlüğü Sahadaki su kaynakları, elektrik, içme suyu ve sulama amaçlı barajların yapımından sorumludur.

Erzurum İl Özel İdaresi Sahadaki altyapı çalışmalarından sorumludur. Erzurum Kültür ve Turizm Md

Kültürel ve Turizm ile ilgili faaliyetler yapar.

Karayolları Bölge Müdürlüğü

Ulaşım ile ilgili faaliyetler yapar.

1.1.5. Arazi Mülkiyeti ve Kullanım Hakları

Alan içerisindeki arazinin büyük bölümü orman rejiminde olmakla birlikte alan içerisindeki orman kadastrosu ile tapu kadastro çalışmaları henüz tamamlanmamıştır. Bu nedenle arazi mülkiyet tablosu verilememiştir. Ancak alan içerisindeki başlıca arazi mülkiyetleri; Orman, Hazine, Mera ve Özel Mülkiyet olmak üzere 4 ana bölümden oluşmaktadır. Ormanlık alanlarda Erzurum Orman Bölge Müdürlüğü, Erzurum Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı İspir Orman İşletme Şefliği ile Çamlıkaya Orman İşletme Şefliği tarafından 2002 yılında klasik planlama anlayışı ile hazırlanmış olan ve 2021 yılında bitecek olan “Orman Amenajman Planlarına” göre ormancılık faaliyetleri yürütülmektedir. Orman Amenajman Planlarına göre saha içerisinde kalan bölme numaraları şu şekildedir:

Çamlıkaya Şefliği: 2-73, 89-117, 120-163, 170, 174, 178,179, 183-211, 220, 222-244, 273-296, 334-336, 383-498, 501-540, 542-577, 579-616, 619-647.

İspir Şefliği: 4-20, 23, 24, 27, 28, 30-54, 58-75, 79-108, 115-146, 161, 162, 165-185, 198, 201-204, 208-220, 233, 236-239, 245, 250.

Saha içerisinde yer alan Ahlatlı, Aksu, Araköy, Ardıçlı, Çatakkaya, Devedağı, Geçitağzı, Göçköy, Karakale, Karakamış, Sırakonak, Şenköy, Taşlıca, Üzümbağı, Yedigöl ve Yıldıztepe Köylerinin bulunduğu alanlar yöre halkı tarafından yerleşim amaçlı olarak kullanılmaktadır. Arazinin jeolojik yapısı nedeniyle aynı köye bağlı birkaç mahalle birbirlerinden ayrı alanlara konuşlanmıştır.

Saha içerisinde yaşayan yöre halkı orman içi açıklık alanlar ile alan içerisindeki dere ve akarsu kenarlarındaki uygun arazileri tarımsal amaçlı kullanmaktadır.

Yine saha içerisinde yaşayan yöre halkının geçim kaynağının önemli bir bölümünü oluşturan büyükbaş ve küçükbaş hayvanların otlatılması amacı ile orman içi açıklıklar, mera alanları, yaylalar ve kısmen de ormanlık alanlar hayvan otlatma amacı ile kullanılmaktadır.

Saha içerisinde kalan 17 adet yayla (Pirangas yaylası, Müsürük yaylası, Sıkbaş yaylası, Başyurt yaylası, Sıralıkonak yaylası, Dağdibi yaylası, Paşalı yaylası, Kırmaçay yaylası, Hacer yaylası, Derinler yaylası, Güngör yaylası, Mamidağ yaylası, Zorni yaylası, Kuşdili yaylası, Dikenli yaylası, Tivasor yaylası, Salkı yaylası) yöre halkı tarafından Haziran ayı ikinci yarısından Eylül ayı son haftasına kadar


13

olan dilim içerisinde hayvan otlatma amacı ile geçici konaklama alanı olarak kullanılmaktadır. Yaylaların bir bölümü de yine yöre halkı tarafından rekreasyonel amaçlı kullanılmaktadır.

1.2 Fiziksel Özellikler

1.2.1 Jeoloji ve Jeomorfoloji

YHGS’nın kapsadığı alan Kuzey Anadolu orojenik kuşağı içerisinde yer almakta, bu nedenle

tektonik ve sedimantolojik şartlar bakımından orojenik özellikler göstermektedir. YHGS genel olarak Güneybatı-kuzeydoğu yönünde uzanan yüksek dağ sıralarıyla bunların

arasında yer alan Çoruh Vadisi’nden meydana gelmektedir. Yüksekliği 3500 m yi aşan Doğu Karadeniz Dağlarının su bölümü çizgisi YHGS’nın kuzeydeki sınırını oluşturmaktadır. Doğu Karadeniz Dağları’nın bir bölümünü oluşturan ve Rize Dağları olarak da adlandırılan Soğanlı-Kaçkar Dağ silsilesi YHGS’nın kuzeyinde yer almaktadır. Bayburt’un kuzeyinden başlayan Soğanlı Dağlarının Doğu bölümü sahanın Kuzeybatısına kadar sokulmakta genel olarak Güneybatı-Kuzeydoğu yönünde uzanan ve Kuzeydoğuya gidildikçe yüksekliği artan Kaçkar Dağları ile devamlılık göstermektedir.

Soğanlı-Kaçkar Dağları’nın Çoruh Irmağı yatağına göre bağıl yükseltisi, deniz seviyesinden olan yüksekliği gibi güneybatıdan kuzeydoğuya gidildikçe artış göstermektedir. Yükseklik değerlerinin kısa mesafelerde değiştiği Soğanlı-Kaçkar Dağları üzerinde, eğim de yüksek değerler göstermektedir. Soğanlı-Kaçkar Dağları’nın şekillenmesinde etkili olan önemli faktörlerden biri buzullardır. Pleistosen’deki epirojenik hareketlerle yüksekliği oldukça artan bu dağ silsilesi, aynı devirdeki iklim değişmelerine bağlı olarak glasiyal şekillenmeye uğramışlardır. Soğanlı-Kaçkar Dağları üzerinde glasiyal aşındırma şekillerinden sirk ve sirk göllerine, özellikle At Dağı ile Kaçkar Dağı arasında oldukça sık rastlanmaktadır.

Vadilerin başlangıç kısımlarında yer alan sirkler içerisinde daire veya elips şekilli bir veya birden fazla sirk gölü bulunmakta, yer yer bu sirklerin yamaçlardan dökülen enkazla dolması sonucu küçük düzlükler oluşmaktadır. Yedigöller sirk sahasının kuzeyinde, birbirlerinden eşiklerle ayrılmış üç sirk gölü bulunmaktadır. Elips şekilli olan ve yer yer gerilerindeki yamaçlardan dökülen enkazla şekilleri bozulan bu sirk göllerinden uzunluğu yaklaşık 300 m, genişliği ise 150 m olan büyük göl, deniz seviyesinden 2980 m yükseklikte olup, önündeki sürgü üzerinden akan gideğeni, önce kuzeydeki küçük sirk gölünün gideğeni ile birleştikten sonra Yedigöller deresi’ne katılmaktadır.

Glasiyal aşındırma şekillerinden tekne vadiler, YHG Sahasında yaklaşık 1600 m’lerden itibaren başlamakla birlikte, 2000–2200 m’lerden sonra da yer yer bozulmuş olmasına rağmen, yuvarlanmış ve cilalanmış morenler, hörgüç kayalar, moren taraçaları, asılı vadiler, omuz basamakları ve eğim kırıklıkları glasiyal şekillendirmenin izleri olarak ortaya çıkmaktadır (Köse 1991).

1.2.2 Hidroloji YHG Sahasında litolojik özellikler yanında topoğrafik durum, bitki örtüsü, toprak ve iklim gibi

faktörlerin etkisine bağlı olarak yeraltı suyu durumu değişiklik göstermektedir. Öncelikle litolojik ve jeomorfolojik özellikler taban suyu oluşumuna imkan vermediğinden; sadece vadi tabanlarının belirli kesimlerinde küçük birikinti konileri ile alüviyal dolgular içerisindeki dar sahalı taban suyu, akarsu yatakları civarında sınırlı kalmıştır.

Soğanlı-Kaçkar Dağları’nın zirve kesimlerinden kaynaklanan ve granodiyorit arazi üzerinde akış gösteren Aksu, Çamlıkaya ve Sırakonaklar dereleri debi ve uzunlukları en fazla olan akarsular durumundadır. Aksu Deresi’nin uzunluğu yaklaşık 28 km civarında iken Çamlıkaya ve Sırakonaklar dereleri 25 km kadardır (Köse 1991). YHGS içerisinden ayrıca dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri geçmektedir. Çoruh’un debisi Mayıs ayında (569/529 m³/sn.) zirveye çıkar. Yıl boyunca en düşük debisi ise 53.09 m³/sn.’dir. Eğimi %5’tir. Çoruh Nehri'nde başta sazan ve kefal olmak üzere birkaç balık türü bulunur.


14

1.2.3 Toprak Toprak oluşumunda etkili olan ana kaya, iklim, canlılar, topografya ve zaman faktörünün

nispeten geniş saha kaplayan bölge içerisinde kısa mesafelerde değişmesi yine kısa mesafelerde farklı öznitelikteki toprakların gelişmesine neden olmuştur. Araştırma alanındaki toprakların oluşum süreçleri içerisinde eğim şartları hakim faktörü oluşturmaktadır. Nitekim eğim değerlerinin oldukça yüksek olduğu YHG sahasında fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğrayan malzemenin yamaçlar boyunca hızla yüzeysel akışa geçen yağış suları tarafından taşınması sonucu toprak profili gelişmemekte ve oluşum, sürekli başlangıç safhasında kalmaktadır. Ana kayanın özelliklerinin kuvvetli olarak ön plana çıktığı bu litosolik topraklar oldukça geniş alan kaplamakla, hatta eğimin çok fazla olduğu kesimlerde ana kaya çıplak kayalıklar şeklinde yüzeye çıkmaktadır (Anonim 1978).

1.2.4 İklim

İspir meteoroloji istasyonunun 17 yıllık verilerine göre YHGS’daki yıllık ortalama sıcaklık 10°C dir. Sıcaklık ve buharlaşmaya bağlı olarak değişme gösteren havadaki, nispi nem oranı, Çoruh Havzası, boyunca, doğu-batı yönünde farklılık göstermektedir. Sıcaklık değerlerinin en düşük seviyeye ulaştığı Ocak ayında nispi nem oranı %72, Aralık ayında ise %75'e yükselirken, sıcaklık değerlerinin artışıyla nispi nem oranı düşerek Temmuz ayında en düşük değer olan %50’ye ulaşmaktadır.

Soğanlı-Kaçkar Dağları'nın nemli hava kütlelerinin iç kısımlara sokulmasını engellemesi sonucu orta Çoruh Havzası’nda yıllık ortalama yağış miktarı Yusufeli’nde 299 mm. ve İspir'de 440 mm. olarak gerçekleşmektedir.

İspir-Verçenik YHGS 830 – 3700 m rakımları arasında olan bir saha olması nedeniyle alçak rakımlarda daha sıcak bir iklim hüküm sürerken daha yukarı bölgelerde karasal iklim hüküm sürmektedir. 1.3 Ekolojik Özellikler

1.3.1 Biyocoğrafya

Bitki örtüsünün kısa mesafelerde farklı özellikler gösterdiği bölge genel olarak Avrupa-Sibirya

flora bölgesi içersinde yer almaktadır (Atalay 1982). Ancak İran-Turan ve Avrupa-Sibirya flora bölgeleri arasında geçiş bölgesi oluşturan Çoruh Irmağının güneyinde kalan bölgede İran-Turan kökenli türler geniş yayılış imkânı bulmuştur (Tatlı 1981). Doğu Karadeniz Dağlarının kuzeye bakan yamaçlarında etkili olan nemli ılıman iklim şartları kolşik floranın gelişmesini sağlamışken, kuzeyden ve aşağı Çoruh havzasından sokulan nemli hava kütlelerinin etkisinin oldukça azaldığı İspir bölgesinde değişik iklim şartları ile relief, yükselti, bakı ve toprak özellikleri gibi faktörlere bağlı olarak farklı bir bitki örtüsü gelişmiştir.

1.3.2 Ekosistemler ve Habitatlar

YHGS da bölgenin coğrafik ve jeolojik yapısına bağlı olarak farklılık gösteren çeşitli ekosistemler hakimdir.

A) Çalı ve Kuru Orman Formasyonu: Bakı faktörüne bağlı olarak kuzeye bakan yamaçlarda 1000 m., güneye bakan yamaçlarda ise 1200 m. yüksekliğe kadar yayılış gösteren bu formasyon içerisinde bodur meşe ve ardıç türlerine rastlanmaktadır.

Çalı formasyonu içerisinde Akdeniz kökenli olan Paliarus spina-christi (Karaçalı), yayılış alanı en geniş olan türü oluşturmaktadır. Çamlıkaya güneyinde, Çoruh vadisinin yaklaşık 1200 m. yüksekliğe kadar olan kesiminde yaygın olarak görülen çalı formundaki türler şunlardır: Berberis vulgaris (Hanım Tuzluğu), Berberis crataegus (Diken Üzümü), Cotinus coggygria (Boyacı Sumağı), Jasminum fruticans (Sarı Çiçekli Yasemin), Rhamnus cathanicis (Adi Cehri), Prunus spinosa (Çatal Eriği. güvem), Rosa


15

canina (Kuşburnu), Cotoneaster nummularia (Tavşan Elması) Crataegus orientalis (Geyik Dikeni), Ostrya carpinifolia (Gürgen Yapraklı Kayacık) Cornus mas (Kızılcık) Lonicera caucasica (Kafkas Hanımeli) ve Sorbus umbellata (Üvez).

Bu formasyon içerisinde Juniperus oxycedrus (Katran ardıcı) ve Quercus petreae (Sapsız meşe) gibi bodur ağaç türleri de yer almakta, yaklaşık 1000–1800 m. yükseklikler arasında hakim duruma geçecek kuru orman formasyonu oluşturmaktadır. Ancak bu formasyon içerisinde de çalı toplulukları bulunmakta, antropojen tahriplerin olduğu kesimlerde ise yine hakim formasyon durumuna geçmektedir.

B) Çalı Sarıçam Orman Formasyonu: Bölgenin kuzeydoğu bölümünde oldukça geniş yer

kaplayan sarıçam (Pinus sylvestris) ormanları yaklaşık 1300–2400 m yükseklikler arasında yayılış göstermektedir. Batıya doğru yayılış alanı daralan ve tamamen ortadan kalkan sarıçam (Pinus sylvestris) ormanları İspirin güneyinde ve batısındaki kesimlerde, özellikle Çoruh vadisinin kuzeye bakan yamaçlarında dar sahalı küçük koruluklar şeklinde korunabilmişlerdir.

Genel olarak güneybatı-kuzeydoğu yönünde uzanan Çoruh vadisinin kuzeyinde yer alan Soğanlı-Kaçkar Dağının üzerinden aşan nemli, hava kütlelerinin özellikle İspirin kuzeydoğusunda kalan kesiminde bıraktığı, yağışlara bağlı olarak geniş sarıçam ormanları gelişme imkanı bulmuştur.

C) Antropojen Step Formasyonu: Özellikle yağışların azaldığı İspir'in batısında kalan Çoruh

vadisinde asli formasyon oluşturan kuru ve nemli-yarı nemli ormanların tahrip edilmesi ile İran-Turan kökenli türlerin hakim olduğu antropojen stepler, sekonder formasyon olarak ortaya çıkmıştır. Eğimin fazla olduğu bu bölümde şiddetli toprak erozyonu etkili olmaktadır. Toprak-bitki-su dengesinin bozulduğu ve yer yer ana kayanın yüzeye çıktığı kalker formasyonu ile gözenekliliği daha fazla fişilerden oluşan sahalarda, yağışların azalmasının yanı sıra düşen yağışın zemine sızması ile kuraklık daha da etkili olmakta, doğal orman örtüsü kendini yenileyememektedir. Bu formasyon yerine gelişen ve kurakçıl türlerden oluşan sekonder antropojen step formasyonu, yaklaşık 1200 m. ile 2500 m ler arasında yayılış göstermektedir.

1.3.3 Flora

Çoruh Vadisi Türkiye'nin en görkemli doğa hazinelerinden biridir. En alçak ve en yüksek nokta arasındaki farkın 3000 m'leri bulduğu irtifa farklarının sonucu olarak bölge vadilerinde görülen zengin biyolojik çeşitlilik ile eşsizdir. İspir ve Yusufeli arasında bitki örtüsü, fundalıklardan nemli karışık yaprak döken ağaç ormanlarına, pirinç tarlalarından alpin çayırlara, büyük bir çeşitlilik gösterir. Bu aynı zamanda, çok küçük bir alan içinde görülen iklim farklılıklarının da sonucudur. Kısacası, Çoruh Havzası'nın çok sayıdaki vadisi içinde ender bitki türleri bulunur. Bu bölgede, aralarında ender orkide, süsen (iris) ve sardunya türleri dahil, 100'den fazla endemik türün olduğu tahmin edilmektedir (Anonim 2008 ). Şekil 2. Alanda ve yakın çevresinde tespit edilen floraya ait bazı türlerden görüntüler


16

Çizelge 3. Alanda ve yakın çevresinde tespit edilen floraya ait bazı türler (Güner 2008). (Tabloda endemik türler kırmızı renkte yazılmıştır).

Familya Bitki Adı Genel Yayılışı Aceraceae Acer divergens var. divergens Endemik, Tip

lokalitesi Alismataceae Alisma plantago-aquatica Geniş yayılışlı Anacardiaceae Cotinus coggyria Geniş yayılışlı Anacardiaceae Rhus coriaria Geniş yayılışlı Apiaceae Scandix iberica Geniş yayılışlı Apiaceae Zosima absinthifolia Geniş yayılışlı Apocynaceae Vinca herbacea Geniş yayılışlı Apocynaceae Vincetoxicum fuscatum subsp.

fuscatum Geniş yayılışlı

Asteraceae Achillea coarctata Kökeni bilinmiyor, geniş yayılışlı

Asteraceae Anthemis tinctoria subsp. pallida

Geniş yayılışlı

Asteraceae Centaurea carduiformis subsp. orientalis

Tip lokalitesi Ermenistan, Kuzey Doğu Anadolu, İran

Asteraceae Centaurea pulcherrima subsp. freynii

Kuzey Doğu Anadolu

Asteraceae Centaurea rhizantha Doğu Anadolu Asteraceae Centaurea simplicicaulis Kuzey Doğu Anadolu Asteraceae Cirsium echinus Geniş yayılışlı Asteraceae Helichrysum plicatum subsp.

plicatum Geniş yayılışlı

Asteraceae Inula helenium (yaprak) - Asteraceae Senecio vernalis Geniş yayılışlı Asteraceae Tanacetum parthenium Geniş yayılışlı Asteraceae Tussilago farfara Monotipik, Geniş

yayılışlı Boraginaceae Anchusa azurea var. azurea Geniş yayılışlı Boraginaceae Anchusa leptophylla Geniş yayılışlı


17

Boraginaceae Cerinthe glabra Kuzey Doğu Anadolu Boraginaceae Echium vulgare Kuzey Anadolu Boraginaceae Onosma tenuiflorum Geniş yayılışlı Boraginaceae Paracaryum cristatum subsp.

cristatum Endemik, Tip lokalitesi Kuzey Doğu Anadolu

Boraginaceae Solenanthus circinnatus Doğu Anadolu Brassicaceae Aethionema arabicum Geniş yayılışlı Brassicaceae Aethionema sp. - Brassicaceae Alyssum artvinense Endemik, Tip

lokalitesi Brassicaceae Sobolewskia clavata Geniş yayılışlı Campanulaceae Asyneuma virgatum subsp.

virgatum Geniş yayılışlı

Campanulaceae Campanula betulifolia Endemik, Kuzey Doğu Anadolu

Campanulaceae Campanula choruhensis Endemik, Tip lokalitesi

Campanulaceae Campanula macrochlamys Kuzey Doğu Anadolu Campanulaceae Campanula saxonorum Endemik, Kuzey

Anadolu Campanulaceae Campanula troegerae Endemik, Tip

lokalitesi Capparaceae Capparis spinosa subsp.

spinosa Geniş yayılışlı

Caryophyllaceae Cerastium armeniacum Endemik, Tip lokalitesi Kuzey Doğu Anadolu

Caryophyllaceae Dianthus carmelitarum Endemik, Kuzey Anadolu

Caryophyllaceae Minuartia micrantha Tip lokalitesi, Kuzey Doğu Anadolu

Caryophyllaceae Saponaria prostrata subsp. calvertii

Kuzey Doğu Anadolu

Caryophyllaceae Silene alba subsp. divaricata Kuzey Doğu Anadolu Caryophyllaceae Silene marschallii Geniş yayılışlı Caryophyllaceae Silene vulgaris subsp.

commutata Geniş yayılışlı

Cistaceae Helianthemum nummularium subsp. tomentosum


Convolvulaceae Convolvulus arvensis Geniş yayılışlı Convolvulaceae Convolvulus cantabrica Geniş yayılışlı Convolvulaceae Convolvulus

pseudoscammonia Endemik, Kuzey Doğu Anadolu

Cornaceae Cornus sanguinea subsp. australis

Kuzey Doğu Anadolu

Corylaceae Corylus avellana var. pontica Kuzey Doğu Anadolu Corylaceae Ostrya carpinifolia Geniş yayılışlı Crassulaceae Sedum hispanicum var.

hispanicum Geniş yayılışlı


18

Crassulaceae Sedum pallidum var. pallidum Geniş yayılışlı Cucurbitaceae Bryonia aspera Geniş yayılışlı Cupressaceae Juniperus excelsa Geniş yayılışlı Cupressaceae Juniperus oxycedrus subsp.

oxycedrus Geniş yayılışlı

Ephedraceae Ephedra major Geniş yayılışlı Fabaceae Anthyllis vulneraria subsp.

boissieri Kuzey Anadolu

Fabaceae Astragalus galegiformis Kuzey Doğu Anadolu Fabaceae Coronilla orientalis var.

orientalis Geniş yayılışlı

Fabaceae Coronilla varia subsp. varia Geniş yayılışlı Fabaceae Genista aucheri Endemik, Kuzey Doğu

Anadolu Fabaceae Genista sessilifolia İç Anadolu Fabaceae Genista tinctoria Kuzey Anadolu Fabaceae Lathyrus rotundifolius subsp.

miniatus Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu

Fabaceae Melilotus officinalis Geniş yayılışlı Fabaceae Sophora alopecuriodes var.

alopecuroides Geniş yayılışlı

Fabaceae Trifolium ambiguum Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu

Fabaceae Trifolium arvense var. arvense Geniş yayılışlı Fabaceae Trifolium pratense var.

pratense Kuzey Doğu Anadolu

Fabaceae Vicia cracca subsp. tenuifolia Kuzey Doğu Anadolu Fagaceae Quercus macranthera ssp.

syspirensis Endemik, Tip lokalitesi

Fagaceae Quercus petraea subsp. iberica İç Anadolu ve Doğu Anadolu

Geraniaceae Pelargonium endlicherianum (yaprak)


Hypericaceae Hypericum orientale Geniş yayılışlı Hypericaceae Hypericum perforatum Geniş yayılışlı Iridaceae Iris taochia Endemik, Kuzey Doğu

Anadolu Juglandaceae Juglans regia Geniş yayılışlı Lamiaceae Ajuga chamaepitys subsp. chia Kuzey Doğu Anadolu Lamiaceae Ballota nigra subsp. nigra Kuzey Anadolu Lamiaceae Ballota rotundifolia Kuzey Doğu Anadolu Lamiaceae Nepeta italica Geniş yayılışlı Lamiaceae Salvia aethiopis Geniş yayılışlı Lamiaceae Salvia rosifolia Endemik, Kuzey Doğu

Anadolu Lamiaceae Salvia sclarea Geniş yayılışlı Lamiaceae Salvia verticillata subsp.

verticillata Kuzey Doğu Anadolu

Lamiaceae Scutellaria orientalis subsp. orientalis

Kuzey Doğu Anadolu


19

Lamiaceae Stachys (sarı korollalı ?) - Lamiaceae Stachys annua subsp. annua Kuzey Doğu Anadolu Lamiaceae Stachys iberica subsp. iberica

var. iberica Kuzey Doğu Anadolu

Lamiaceae Stachys macrantha (yaprak) Kuzey Doğu Anadolu Lamiaceae Teucrium orientale var.

orientale Geniş yayılışlı

Lamiaceae Teucrium polium Geniş yayılışlı Lamiaceae Thymus praecox subsp.

grossheimii var. grossheimii Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu

Lamiaceae Thymus sp. - Lamiaceae Wiedemannia multifida Kuzey Doğu Anadolu Liliaceae Colchicum szovitsii Geniş yayılışlı Liliaceae Gagea glacialis Doğu Anadolu Liliaceae Muscari tenuiflorum Geniş yayılışlı Liliaceae Ornithogalum narbonense Geniş yayılışlı Liliaceae Ornithogalum sp. - Liliaceae Scilla siberica subsp. armena Kuzey Doğu Anadolu

ve İç Anadolu Liliaceae Tulipa julia Doğu Anadolu Malvaceae Alcea calvertii Endemik, Kuzey Doğu

Anadolu Moraceae Ficus carica Geniş yayılışlı Morinaceae Morina persica Geniş yayılışlı Orchidaceae Cephalanthera rubra Geniş yayılışlı Orchidaceae Dactylorhiza flavescens Geniş yayılışlı Orchidaceae Dactylorhiza osmanica Geniş yayılışlı Orchidaceae Dactylorhiza umbrosa Kuzey Doğu Anadolu

ve Doğu Anadolu Orchidaceae Dactylorhiza urvilleana Kuzey Doğu Anadolu

ve Doğu Anadolu Orchidaceae Orchis coriophora Geniş yayılışlı Orobanchaceae Orobanche rechingeri (= O.

caucasica) Geniş yayılışlı

Plumbaginaceae Acantholimon sp. - Polygonaceae Rumex acetocella Geniş yayılışlı Pteridophyta Asplenium septentrionale Geniş yayılışlı Pteridophyta Asplenium trichomanes Geniş yayılışlı Pteridophyta Ceterach officinarum Geniş yayılışlı Pteridophyta Cheilanthes marantae Geniş yayılışlı Ranunculaceae Anemone albana Geniş yayılışlı Ranunculaceae Clematis sp. - Ranunculaceae Ranunculus arvensis Geniş yayılışlı Ranunculaceae Ranunculus caucasicus subsp.

subleiocarpus Kuzey Doğu Anadolu

Resedaceae Reseda lutea Geniş yayılışlı Rhamnaceae Rhamnus pallasii Kuzey Doğu Anadolu Rosaceae Armeniaca vulgaris Kültür Rosaceae Crataegus ? orientalis var.

orientalis Geniş yayılışlı


20

Rosaceae Geum urbanum Geniş yayılışlı Rosaceae Mespilus germanica Geniş yayılışlı Rosaceae Potentilla recta Geniş yayılışlı Rosaceae Pyrus elaeagnifolia subsp.

kotschyana Kuzey Anadolu

Rosaceae Rosa canina Geniş yayılışlı Rosaceae Sanguisorba minor subsp.

lasiocarpa Kuzey Doğu Anadolu

Rosaceae Sorbus aucuparia Kuzey ve Kuzey Doğu Anadolu

Rutaceae Haplophyllum armenum Endemik, Kuzey Anadolu

Salicaceae Populus tremula Geniş yayılışlı Salicaceae Salix alba Geniş yayılışlı Scrophulariaceae Linaria genistifolia subsp.

artvinense Endemik, Kuzey Doğu Anadolu

Scrophulariaceae Pedicularis comosa var. sipthorpi


Scrophulariaceae Rhinanthus angustifolius subsp. grandiflorus

Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu

Scrophulariaceae Scrophularia kotschyana Kuzey Anadolu Scrophulariaceae Veronica oltensis Endemik, Kuzey Doğu

Anadolu Scrophulariaceae Veronica pectinata Solanaceae Hyoscyamus niger Geniş yayılışlı Tamaricaceae Myricaria germanica Geniş yayılışlı Tamaricaceae Tamarix smyrnensis Geniş yayılışlı Ulmaceae Celtis glabrata Geniş yayılışlı Valeranaceae Centranthus longiflorus subsp.

longiflorus Geniş yayılışlı

Vitaceae Vitis sylvestris Geniş Yayılışlı

1.3.4 Fauna Memeliler

İspir Verçenik YHG Sahası yaban hayatı bakımından oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Ayrıca alan, içerdiği Boz Ayı (Ursus arctos), Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi (Rupicapra rupicapra), Dağ Keçisi (Capra aegagrus), Kurt (Canis lupus), Yaban Keçisi (Wild Cat), Vasak (Lynx lynx) popülasyonları ile önemli memeli alanı niteliğindedir. Verçenik YHGS’ında Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi (Rupicapra rupicapra) ve Yaban Keçisi (Capra aegagrus) korunan türlerdir.

Çizelge 4. Verçenik Dağı Yaban Hayatı Gelişme Sahasında bulunan ve IUCN listesinde yer alan bazı memeli türleri

Aile Latince Adı Türkçe Adı IUCN Ursidae Ursus arctos Boz Ayı LR/lc Canidae Canis lupus Kurt LC Felinae Lynx lynx Vaşak NT


21

Kuşlar Çoruh Vadisi, süzülen yırtıcı kus göçü açısından önemli bir konumdadır. Bunun yanı sıra Sakallı Akbaba (Gypaetus barbatus), Kızıl Akbaba (Gyps fulvus), Kara Akbaba (Aegypiusmonachus), Dağ Horozu (Tetrao mlokosiewiczi) ve Ur Keklik (Tetraogallus caspius) popülasyonları ile Önemli Kuş Alanı statüsü kazanır. Çizelge 5. Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında bulunan ve IUCN listesinde yer alan bazı kuş türleri

Aile Latince Adı Türkçe Adı IUCN Accipitridae Gypaetus barbatus Sakallı Akbaba EW Aegypiinae Gyps fulvus Kızıl Akbaba EW Accipitridae Aegypius monachus Kara Akbaba EW Tetraonidae Tetrao mlokosiewiczi Dağ Horozu EW Phasianidae Tetraogallus caspius Ur Keklik EW

Balıklar Alanda yer alan bazı göl ve akarsularda yaşayan yerel alabalık türü kırmızı benekli alabalığın

(Salmo trutta macrostigma) yoğun yasadışı avcılık ve kirlenmeden dolayı popülasyonu son yıllarda azalmıştır.

Böcekler Alandaki böcekler ile ilgili kapsamlı araştırma yapılmadığı için yeterli bilgi bulunmamaktadır.

Alanın çok sayıda endemik ve önemli böcek türlerini barındırdığı tahmin edilmektedir.

1.3.4.1. HEDEF TÜRLER

1.3.4.1.1. YABAN KEÇİSİ (Capra aegagrus): Deniz seviyesinden 3000 m. yüksekliğe

kadar sarp kayalık, ulaşılması zor dağınık çalı ve ağaçların olduğu alanlarda yaşar. Yaprak, taze sürgün, dal meyve ile beslenirler. Yaklaşık 18 yıl ömürleri vardır. Boyları 130-180, omuz yükseklikleri 80-100 cm, ağırlıkları ise yaklaşık olgun fertlerde 50-80 kg dır. Yazın renkleri kırmızı, kahverengi kışın ise soluk sarımsı gridir. Erkeklerde omuz başından ön ayaklara sırta ve enseye uzanan siyah bir şerit (kolon) bulunmaktadır. Dişilerde bulunmayan bu kolon çiftleşme döneminde koyulaşır. Erkeklerdeki boynuz uzunluğu 150 cm e kadar ulaşabilmektedir. Dişilerde bulunan boynuz uzunluğu 25–30 cm dir. Yaş tayinleri boynuz üzerindeki kıvrımların yoğunlaştığı kısımların sayımı ile bulunmaktadır.

Gündüz sabah erken saatlerde ve akşamüstleri beslenen gündüzcül türdür. Ayın dolunay olduğu günlerde de hareketli olduğu tespit edilmiştir. Hareketli olmadıkları zamanlarda kayaların gölge yerlerinde, inlerde, mağaralarda, sık ağaçların arasında bulunurlar. Sürüler halinde dolaşırlar ve duvar gibi sarp kayalarda ayak tırnaklarının yapısı sayesinde çok rahat hareket ederler. Ürkütüldükleri zaman çok hızlı sıçramalarla kaçabilirler. Kasım ve Aralık aylarında çiftleşirler, yaklaşık beş ay gebelik sürecinden sonra Mayıs ayında doğum yaparlar. Kızışma döneminde çiftleşecek olgunluktaki erkekler arasında dövüşler olur. Bu dönemde boynuz diplerindeki bezelerden çıkan koku yüzünden çok keskin kokarlar, geçtikleri ve gezdikleri bölgelerde hissedilir. Tekeler bu dönemde derin ve boğuk seslerle meler ve ıslığı andıran bir pıskırma sesi çıkarırlar. Çiftleşme döneminden doğum dönemine kadar erkek ve dişiler bir arada dolaşırlar, sürü başlığını yaşlı bir keçi yapar. Yaşlı ve güçlü tekeler 2–3 lü gruplar halinde dolaşırlar. Yaz aylarında dişiler, yavrular ve 3 yaşına kadar olan erkekler çiftleşme dönemine kadar sürüler oluştururlar. Büyük ve yaşlı erkekler çiftleşme döneminde ve mart ayı civarında açan arap sümbülünü yemek için çıktıkları zamanda yakından gözlenebilir. Ülkemizde Datça yarımadasından


22

Doğu Karadeniz dağları dahil tüm bölgedeki sarp kayalık dağlarda bulunmaktadır (Çanakçıoğlu, Mol 1996).

1.3.4.1.2. ÇENGEL BOYNUZLU DAĞ KEÇİSİ (Rupicapra rupicapra)

Boyu 90–120 cm, kuyruğu 6–10 cm, Cidago yüksekliği 70–85 cm, ağırlığı 35–50 kg’dır. Yüzünün altından aşağı kısmı daha açık soluk renktedir. Boynuzları, alından dik olarak çıkar. 15–20 cm dik devam ettikten sonra geriye doğru kıvrılır, kıvrımın boyu 7–8 cm kadardır. Erkek ve dişide boynuz vardır. Vücutları yazın daha açık kahverengi iken kışın siyahımtırak koyu kahverengidir. Ekim ve Kasım ayları kızışma mevsimidir. Bu aylardan sonra erkek ve dişiler birlikte sürü halinde gezerler. Dişiler 21 haftalık bir gebeliği takiben 1 veya 2 yavru doğurur. Genç keçiler 3 yaşına gelince çiftleşebilirler. Keçilerin duyma organları iyi gelişmiştir. Çok sarp yerlerde rahatça dolaşabilirler Sabah erken saatte otlamaya başlar, öğleyin dinlenir, sonra tekrar

ikindi vaktinde otlamalarına devam ederler. Ay ışığı olduğunda geceleri de otlayabilirler. Esasta gündüzcü hayvanlarıdır. 12–18 yıl kadar yaşarlar.

Yaz aylarında orman sınırının üzerindeki çıplak kayalık yerlerle, derin, otlu ve ağaçlı vadilerde, kışın ise orman içinde sarp vadilerde yaşarlar. Genellikle gündüzcü bir hayvandır, mayıs ayında yavrularlar, genellikle tek bazen ikiz yavru yaparlar, duyu organları çok gelişmiştir, ot, yaprak, sürgün ve yosunlarla beslenirler. Bu türün asıl yoğunlaşmaları kuzeydoğu ve doğu Anadolu da yer almaktadır, ancak bu türle ilgili popülasyon yoğunluğu azdır (Çanakçıoğlu, Mol 1996).

İspir Verçenik Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında 2005, 2006 ve 2007 yıllarında envanter

çalışmaları yapılmış olup aşağıdaki tabloda 2005–2007 yılları envanter sonuçlarına göre popülasyon ile erkek popülasyonunda ki değişim durumları gösterilmiştir.

Çizelge 6. ÇBDK Popülasyon Değişimi

İSPİR VERÇENİK YHGS

ÇENGEL BOYNUZLU DAĞ KEÇİSİ POPULASYON DEĞİ�İM DURUMU

YILLAR ERKEK Dİ�İ YAVRU TOPLAM 2005 29 78 50 157 2007 12 59 20 91

Çizelge 7. ÇBDK Erkek Popülasyondaki Yaş Değişimi

İSPİR VERÇENİK YHGS ÇENGEL BOYNUZLU DAĞ KEÇİSİNİN

ERKEK POPULASYONUNDAKİ YA� DEĞİ�İM DURUMU

3. Yaş 4. Yaş 5. Yaş 6. Yaş 7. Yaş 7. Yaş Üzeri

2005 1 18 8 2 0 0 2007 1 4 3 2 1 1


23

Çizelge 8. ÇBDK Popülasyon Değişim Grafiği Çizelge 9. ÇBDK Erkek Popülasyondaki

Yaş Değişim Grafiği 1.4 Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Özellikler

1.4.1 Yerel halk ve Nüfus Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının içindeki nüfus ve yerleşim alanlarının dağılımı arazinin

topoğrafik yapısına göre değişiklik göstermektedir.

Çizelge 10. İspir Y.H.G.S. Sınırları İçinde Yer Alan Köylerin Nüfusları (Anonim 2008a) Bucak Köy Toplam Erkek Kadın

Ahlatlı 122 54 68 Aksu 404 201 203 Araköy 37 22 15 Ardıçlı 174 79 95 Çatakkaya 58 28 30 Devedağı 117 59 58 Geçitağzı 63 25 38 Göçköy 80 40 40 Karakale 166 82 84 Karakamış 214 103 111 Sırakonak 340 176 164 Şenköy 19 11 8 Taşlıca 14 4 10 Üzümbağı 332 166 166 Yedigöl 316 149 167

Çamlıkaya

Yıldıztepe 62 32 30

1.4.2 Arazi Kullanımı ve Geçim Kaynakları

Alandaki arazi kullanımı devlet kurumları ve yöre halkı odaklı olmak üzere iki ayrı grubu ayrılmaktadır. Devlet tarafından arazi kullanımı; 1- Yaban Hayatı Geliştirme Sahasındaki hedef türlerin popülasyonlarının korunması ve geliştirilmesi amacı ile koruma altına alınmış araziler, 2- Orman


24

Amenajman Planları çerçevesinde ormancılık faaliyetlerinin yürütüldüğü araziler olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Saha içerisinde yaşayan yöre halkı ve alana gelen ziyaretçiler tarafından gerçekleştirilen arazi kullanım biçimleri ise; 1) Yerleşim Amaçlı Arazi Kullanımı: Yöre halkı tarafından iskan ve hayvanlara yönelik yapılmış barınakların yer aldığı köy yerleşim alanları içerisinde yer alan arazileri kapsamaktadır. 2) Tarımsal Amaçlı Arazi Kullanımı: Özel mülkiyete konu olan arazilerin yanında orman içi açıklıklarda, dere ve akarsu kenarlarındaki hazine arazilerinde yöre halkı tarafından tarımsal aktiviteler için kullanılan arazileri kapsamaktadır. 3) Hayvan Otlatma Amaçlı Arazi Kullanımı: Tescilli veya tescilsiz mera, orman içi açıklıklar ve ormanlık alanlarda yöre halkı tarafından hayvan otlatma amacı ile kullanılan genel olarak devlet mülkiyetindeki arazileri kapsamaktadır. 4) Yaylacılık Amaçlı Arazi Kullanımı: Yöre halkı tarafından Haziran – Eylül aylarını kapsayan dönemlerde geçici veya sabit yapıların yer aldığı mülkiyetin genel olarak devlete ait olduğu geçici dönem konaklama veya rekreasyonel amaçlı konaklama amacı ile kullanılan arazileri kapsamaktadır.

5) Turizm Amaçlı Arazi Kullanımı: Daha çok alana gelen ziyaretçilerin doğa ve macera turizm aktiviteleri kapsamında günü birlik veya konaklamalı olarak kullandıkları arazileri kapsamaktadır.

Yöre halkının temel geçim kaynakları 4 ana başlık altında toplanmaktadır. Bunlar; hayvancılık, arıcılık, tarım ve ormancılık.

YHGS içerisindeki toplam 16 farklı yerleşim alanında yaşayan yöre halkının en önemli geçim kaynağını et ve süt ürünü amaçlı hayvancılık oluşturmaktadır. Yöre halkının 5520 adet büyükbaş hayvana, 2020 adet de küçükbaş hayvana sahip olduğu belirlenmiştir. Yöre halkının bir diğer önemli geçim kaynağını arıcılık oluşturmaktadır. YHGS içerisindeki 16 yerleşim alanının tamamında sayıları değişmekle birlikte toplam 1919 arı kovanı bulunmaktadır (Anonim 1997). YHGS’nın tamamında kadastro çalışmaları tamamlanmamış olmakla birlikte yöre halkından elde edilen verilere göre dere ve ırmak kenarlarındaki uygun alanlar ile birlikte orman içi açıklıklarda tarımsal faaliyetler gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır. Resmi veri olmamakla birlikte yöre halkı tarafından toplam 4607 Hektarlık alanda tarımsal faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Yöre halkı tarafından bölgenin iklim koşullarına uygun meyve, sebze, ceviz, üzüm, pirinç, fasulye, üzüm vb. ürünler yetiştirilmektedir. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin bir bölümü yöre halkı tarafından kendi temel gıda ihtiyaçları için kullanılmaktadır.

Yöre halkının bir bölümünün de geçim kaynağını Çamlıkaya ve İspir Orman İşletme Şeflikleri tarafından gerek YHGS sınırları içerisinde gerek YHGS sınırları dışında yürütülen ormancılık (üretim, bakım, ağaçlandırma) faaliyetleri oluşturmaktadır.


25

Çizelge 11. Yöre Halkının Tarım ve Hayvancılık Durumu

1.4.3 Alt Yapı, Sağlık ve Eğitim YHGS içerisindeki yerleşim alanlarının alt yapı ve eğitim durumuna ait detay bilgiler aşağıda

tablo 8’de verilmiştir. Bu yerleşim alanlarındaki sağlık durumunun alt yapısına bakacak olursak Devedağı Köyünde 1 adet Sağlık Ocağı, Aksu, Karakamış, Sırakonak ve Üzümbağı Köylerinde 1 er adet Sağlık Evi bulunmaktadır. Gerek sağlık ocağında gerekse sağlık evinde doktor bulunmamakta sadece 1 adet ebe bulunmaktadır.

Tarım

Tarım Arazisi (Ha)

Traktör Sayısı

Kooperatif (adet)

Sellektör Boğa

Barınağı (adet)

Büyük Baş

Hayvan Sayısı

Küçük baş

Hayvan Sayısı

Arı Kovanı Sayısı

Başlıca Tarımsal

Ürün

K Ö Y L E R

Aksu köyü 23,7 YOK YOK 1141 150 200 Hayvancılık

Ahlatlı Köyü 85,7 1 YOK YOK 293 0 150 Hayvancılık

Araköy 22,3 3 YOK YOK 158 0 80 Hayvancılık

Ardıçlı köyü 152,2 4 YOK YOK 300 150 60 Fasulye

Çatakkaya köyü 13,9 YOK YOK 194 60 50 Hayvancılık

Devedağı Köyü 103,7 YOK YOK 260 0 125 Hayvancılık

Geçitağzı Köyü 64,2 YOK YOK 210 0 46 Hayvancılık

Göç Köyü 50,8 1 YOK YOK 123 0 80 Ceviz

Karakamış K 131,2 7 YOK YOK 313 60 110 Pirinç

Karakale Köyü 97,1 YOK YOK 349 0 120 Pirinç

Sırakonak K 85,8 YOK YOK 1220 1280 500 Ceviz

�enköy 26,8 0 YOK YOK 60 0 23 Mey.sebze

Taşlıca Köyü 8 0 YOK YOK 8 0 25 Hayvancılık

Üzümbağı Köyü 127,7 0 YOK YOK 237 200 80 Üzüm

Yedigöl köyü 25 0 YOK YOK 407 0 230 Hayvancılık

Yıldıztepe Köyü 24,9 0 YOK YOK 247 120 40 Hayvancılık T O P L A M

26

Çizelge 12. Yörenin Altyapı ve Eğitim Durumu (Anonim 2008b)

Genel Altyapı Eğitim

Son Nüfus Sayımın Göre Nüfus Sayısı

Yıl İçinde

Tahmini

Nüfusu

Hane Sayıs

ı

İlçe Merkezi

n Uzaklığı

Köy Konağı Durum

u

İçme Suyu

Durumu

İçme Suyu �eb.

Köy Çeşm

Say.

Su Depos

u (adet)

Kanalz

Umumi

WC (adet)

Tasv.

Yol (km)

Stabil

Yol (km)

Telefon

Santrali

Kapasit

(adet)

İlköğretim

Derslik Sayısı

Kız Öğrenc

i Sayısı

Erkek Öğrenci Sayısı

Taşımalı Sistemd

e Taşınan Öğrenci Sayısı

Öğretmen

Sayısı

Lojman Sayısı

K Ö Y L E R

Aksu köyü 750 1600 300 25 km YOK VAR VAR 10 VAR VAR 3 7 358 5 22 26 YOK 3 3

Ahlatlı Köyü 170 200 40 40 km VAR VAR VAR 10 VAR VAR 2 40 2 8 6 YOK 1 1

Araköy 45 55 10 40 km YOK VAR VAR 5 YOK VAR 1 40 YOK

Ardıçlı köyü 400 500 110 30 km YOK VAR VAR 8 VAR VAR 1 30 8 7 YOK 1 2 Çatakkaya köyü 105 105 30 35 km YOK VAR VAR 3 VAR VAR 1 25 YOK Devedağı Köyü 151 230 45 35 km VAR VAR VAR 6 VAR VAR 1 35 208 2 4 9 YOK 1 2 Geçitağzı Köyü 160 140 40 52 km YOK YOK YOK 5 YOK YOK YOK 50 YOK

Göç Köyü 200 250 35 25 km YOK YOK YOK 4 YOK YOK 1 6 YOK

Karakarmış K 425 425 74 46 km YOK VAR VAR YOK VAR VAR 1 1 248 3 14 12 YOK 2 2

Karakale Köyü 260 280 60 45 km YOK YOK YOK 3 VAR VAR YOK 7 2 3 9 YOK 1 1

Sırakonaklar K 465 68 63 km YOK YOK YOK 2 YOK YOK YOK 22 128 3 17 16 YOK 2 2

�enköy 37 11 15 40 km YOK VAR VAR 2 VAR YOK YOK 1 YOK

Taşlıca Köyü 26 26 10 27 km VAR YOK YOK YOK YOK YOK YOK 2 YOK Üzümbağı Köyü 610 850 127 58 km VAR VAR VAR 7 VAR VAR 8 9 3 8 10 YOK 1 2

Yedigöl köyü 425 410 90 37 km YOK VAR VAR 2 VAR VAR 1 19 2 8 7 YOK 1 1 Yıldıztepe Köyü 150 150 40 40 km YOK VAR VAR 2 YOK YOK 1 5 YOK

T O P L A M 16.501 19.210 3.826 69 21 264 35 942 22 92 102 13 87


27

1.4.4 Rekreasyon ve Turizm

Doğa yürüyüşleri, rafting, balıkçılık, bisiklet turları, kamping, günü birlik kamplar, yaylacılık, av turizmi, krater göllerinde günübirlik piknikler, dağcılık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde yapılabilmekte olan çeşitli rekreatif ve turizm aktivitelerinden bazılarıdır. Yapılan bu aktivitelerin büyük bölümü YHGS’nın kuzeyden komşu olan Rize Kaçkar Dağları Milli Parkından organize edilmektedir. Bu nedenle bu alan içerisinde gerçekleştirilen turizm aktivitelerinin YHGS içerisinde yaşayan yöre halkının sosyo-ekonomik yapısına bir katkısı bulunmamaktadır. Alanda DKMPG Müdürlüğü tarafından av turizmi faaliyetleri de yürütülmektedir. Her yıl tespit edilen kota ile yerli ve yabancı avcılara sahada yaban keçisi ve çengel boynuzlu dağ keçisi avı yaptırılmaktadır.

1.4.5 Bölgeye Yönelik Projeler (Özel/Kamu) Alan içerisinde Çoruh Nehri, Aksu Irmağı ve Hunut Çayı üzerinde enerji amaçlı baraj

yapılması planlanmaktadır. Ayrıca sahada madencilik faaliyetleri yapmak üzere çeşitli projeleri olan özel yatırımcılar vardır.

II- DEĞERLENDİRME 2.1 Korunan Alanın Sahip Olduğu Değerler

Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının koruma ve yönetim gerektiren değerleri aşağıda sıralanmıştır;

1. Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi: Alanın ilan edilmesindeki ana hedef türlerden birisini

oluşturan ve sahanın kuzey bölümündeki yüksek rakımlı kayalık alanlarda yaşayan sayısı oldukça az olan Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve bu türün üreme, barınma ve beslenme alanları ile birlikte alanın korunan değerlerinden birisidir.

2. Yaban Keçisi: Alanın güney bölümünde yer alan Çoruh Nehrinin ikiye ayırdığı Çoruh

Vadisinin sağ ve sol taraflarındaki dik yamaçlarda yaşayan ve alanın ilan edilmesindeki hedef türlerden bir diğerini oluşturan bu türün üreme, barınma ve beslenme alanları ile birlikte Yaban Keçisi alanın korunan değerlerinden bir diğeridir.

3. Kırmızı Benekli Doğal Alabalık: Nesli tehlike altında olan, YHGS’nın kuzeyindeki buzul

gölleri ile yine alanın kuzeyindeki buzul gölleri ve Kaçkar Dağlarından beslenen Aksu, Çatalkaya ve Sırakonak Derelerinin yüksek rakımlı bölümünü kapsayan alanlarda yaşayan Kırmızı Benekli Doğal Alabalık türü, alanın koruma değerlerinden biridir.

4. Buzul Gölleri: YHGS’nın kuzey bölümünde ve Çengel Boynuzlu Dağ Keçisinin habitatı

içerisinde yer alan, alanın hidrolojik işleyişi içerisinde önemli olan ve aynı zamanda Kırmızı Benekli Doğal Alabalığın yaşam alanlarını oluşturan irili ufaklı göllerden oluşan Yedigöller ve diğer göllerden ibaret buzul gölleri alanın korunması gereken değerlerindedir. Ayrıca söz konusu buzul gölleri dağ ve macera turizm açısından potansiyel değerleri oluşturması nedeni ile de alanın koruma değerleri arasında yer almaktadır.


28

5. Çoruh Vadisi: YHGS’nın güneyinden geçen ve her iki yamacında Yaban Keçisinin yaşam habitatını barındıran, farklı yükseltiye sahip olması nedeniyle biyolojik çeşitlilik açısından önemli bir koridor oluşturan Çoruh Vadisi alandaki korunması gereken değerlerden birisini oluşturmaktadır. Çoruh Vadisi aynı zamanda önemli bir doğa ve macera turizm potansiyeli nedeni ile de alanın korunması gereken değerlerindendir.

2.2 Koruma Hedefleri Hedef-1: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içinde yer alan su kaynaklarının (göller, dereler, akarsular) alanın hedef türlerinin (Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi, Yaban Keçisi) yaşam habitatları ile birlikte Kırmızı Benekli Doğal Alabalık türünün yaşam habitatlarını koruyacak biçimde yönetilmesini sağlamak. Hedef-2: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisindeki ormanlık alanların, alanın hedef türlerinin (ÇBDK, YK) yaşam habitatlarının devamlılığını sağlayacak biçimde korunmasını ve işletilmesini sağlamak. Hedef-3: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içinde belirlenen alanlarda sürdürülebilir otlatmayı tesis etmek ve devamlılığını sağlamak. Hedef-4: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içindeki tarım alanlarında yaban hayatının devamlılığını sağlayabilecek ve ekolojik ortam ile uyumlu sürdürülebilir tarımsal faaliyetin tesis edilmesini sağlamak. Hedef-5: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisindeki hayvan otlatma ve rekreasyonel amaçlı yaylacılık faaliyetinin planlı bir şekilde gelişmesini sağlamak. Hedef-6: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde arıcılık faaliyetinin sürdürülebilir bir şekilde devamlılığını sağlamak. Hedef-7: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde koruma kontrol faaliyetlerinin etkinliğini sağlamak. Hedef-8: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde yerleşim alanlarının ve alt yapının planlı ve kontrollü gelişimini sağlamak. Hedef-9: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde turizm ve rekreasyon aktivitelerinin planlı gelişimini sağlamak. Hedef-10: Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının yerinden, yerelde ve etrafındaki alanlarla koordinasyon içerisinde etkin yönetişimini sağlamak.

2.3 Tehdit, Sorun Analizi 2.3.1. Su Kaynaklarının Kullanımındaki Farklılıklar: YHGS içerisindeki yer alan su kaynakları (göller, dereler, nehir) şu anki mevcut sistem içerisinde bir bölümü yöre halkı tarafından yürütülen tarımsal faaliyetlerde sulama için kullanılmaktadır. Su kaynaklarının bir bölümünün tarımsal sulama amaçlı kullanılması gerek alanda yaşayan yaban hayatı için gerek ekolojik ortamın


29

devamlılığı açısından bir sorun yaratmamaktadır. Ancak bu alan içerisindeki özellikle dereler ve Çoruh Nehrindeki su kaynaklarının üzerinde enerji üretimi amacı ile yapılması öngörülen barajların ve HES’lerin yaban hayatının ve ekolojik ortamın devamlılığı için bazı sorunlar yaratması kaçınılmaz gözükmektedir. Çoruh Nehri üzerine yapılacak barajla birlikte İspir–Yusufeli arasındaki ulaşımı sağlayan ana yolun bir bölümü sular altında kalacağı için yeni yolun açılması sırasında Çoruh Nehrinin sağ ve sol tarafındaki sarp arazilerde yaşayan Yaban Keçisinin yaşam habitatlarının bölünmesi veya tahrip olması söz konusu olabilecektir. Yine Çengel Boynuzlu Dağ Keçisinin yaşam habitatı içerisinde doğan dereler üzerinde yapılması düşünülen HES’ler ve altyapısının bu türün yaşam habitatına zarar verme olasılığı söz konusudur. Dereler üzerine yapılacak HES’lerin Kırmızı Benekli Doğal Alabalığın yaşama alanını oluşturan dere ekosistemini olumsuz yönde etkileme olasılığı mevcuttur. Alandaki su kaynaklarının envanteri yapılarak ekolojik etkilerinin ortaya konulması, doğa koruma öncelikli su tahsisi ve su kullanımında sürdürülebilirliği sağlamak için yasal önlemlerin alınması önem arz etmektedir. 2.3.2. Ormancılık Faaliyetleri: Klasik planlama anlayışı ile hazırlanmış olan ve 2021 yılına kadar geçerliliği bulunan Orman Amenajman Planları çerçevesinde yürütülecek ormancılık faaliyetlerinin özellikle Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ile Yaban Keçisinin yaşam habitatlarını olumsuz yönde etkileme olasılığına sahiptir. Fonksiyonel orman amenajman planlarının yaban hayatı geliştirme sahası planı kararlarına uygun hale getirilmesi için gerekli revizenin yapılması, alandaki diğer yetkili kurum ve kuruluşların uygulamalarında entegrasyon sağlanması gerekmektedir.

2.3.3. Plansız Otlatma: Yöre halkının sahip olduğu küçükbaş ve büyükbaş hayvanlar plansız bir şekilde yasak olmasına rağmen ormanlık alanlarda, meralarda ve orman içi açıklıklarda otlatılmaktadır. Özellikle yaz döneminde yüksek rakımlı yaylalarda gerçekleştirilen otlatma faaliyeti Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ile Yaban Keçisinin beslenme alanlarını da kapsaması nedeniyle YHGS’nın iki hedef türünün beslenme alanlarının daralmasına yol açmakta, bunun sonucu olarak da her iki türün popülasyonunda istenilen hedeflere ulaşılamamaktadır. Saha ve bitişik alanlarda çok yönlü otlatma planının yapılması, alanda diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlanması gerekmektedir.

2.3.4. Tarımsal Faaliyetler: Tarımsal faaliyetlerin gerçekleştirildiği alanların genel olarak dere ve nehir kenarında toplanması nedeniyle YHGS için doğrudan bir tehdit unsuru oluşturmamaktadır. Ancak kadastro çalışmalarının tamamlanmamış olması nedeniyle özellikle orman içi açıklıklarda yürütülmeye çalışılan tarımsal aktiviteler YHGS için bir tehdit unsuru oluşturmaktadır. YHGS’nın hedef türlerini oluşturan Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ile Yaban Keçisinin beslenme alanları içerisinde kalan tarım alanlarında kullanılan kimyasal ilaç ve gübreler bu türlerin popülasyonunun gelişimini olumsuz yönde etkileme riskine küçük ölçekte de olsa sahiptir.

2.3.5. Yaylacılık: Yöre halkı tarafından hayvan otlatma ve rekreasyonel amaçlı olarak gerçekleştirilen yaylacılık faaliyetlerinin plansız bir şekilde yürütülmesi YHGS’nın hedef türlerini oluşturan Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ile Yaban Keçisinin yaşam habitatını olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Hayvan otlatma amacı ile gerçekleştirilen yaylacılık faaliyetinin kademe kademe yüksek rakımlı yaylalara doğru götürülmesi zaman zaman hedef türlerin beslenme ve barınma alanlarının bulunduğu habitata doğru kaymasına neden olabilmektedir. Bundan dolayı da YHGS’nın hedef türleri olumsuz etkilenebilmektedir. Yöre halkı tarafından gerçekleştirilen yaylacılık faaliyetinden bir diğeri ise rekreasyonel amaçlı olarak gerçekleştirilen yaylacılık faaliyetidir. Bu amaçla gerçekleştirilen yaylacılık faaliyeti hayvan


30

otlatma amacı ile gerçekleştirilen yaylacılık faaliyetine göre YHGS için daha büyük risk taşımaktadır. Rekreasyonel amaçlı faaliyetle birlikte YHGS’nın hedef türlerinin yaşam habitatlarının içerisinde veya yakınında ekolojik ortam ile uyumlu olmayan ve giderek artan bir yapılaşma sorunu ortaya çıkmaktadır. YHGS içindeki yaylaları kullanan köylerin hangi yaylayı hangi zaman aralığında kullandığı tespit edilerek belli izinler dahilinde kullanımlarını sağlamak, doğayı tahrip edici ve hedef türleri baskı altına alıcı faaliyetleri yasaklayan gerekli tedbirlerin alınması önemlidir. 2.3.6. Arıcılık: Yöre halkı tarafından YHGS içerisinde suni ve kara kovan arıcılık olmak üzere iki türde yürütülen arıcılık faaliyetinin YHGS’nın hedef türlerinin yaşam habitatlarının bulunduğu alana konuşlandırılması zaman zaman bu türler için sorunlar yaratabilmektedir. Arıcılık potansiyelinin araştırılarak planlamanın yapılması önem arz etmektedir.

2.3.7. Avcılık: YHGS’ndaki hedef türlerin popülasyonun gelişimi için en büyük tehdit yöre halkı veya dışarıdan gelen kaçak avcıların yürüttüğü avcılık faaliyetidir. Bu nedenle de alanın her iki hedef türü içinde popülasyon istenen düzeyin çok altındadır. Avlanma planını ve koruma sistemini geliştirmek için ilgili kurumlarla koordineli çalışmak önemlidir.

2.3.8. Yerleşim ve Alt yapı Faaliyetleri: YHGS içerisindeki 16 yerleşim alanı, sahanın hedef türlerinin yaşam habitatlarının dışında bulunmaktadır. Bu nedenle yerleşim alanları YHGS’nın hedef türlerinin popülasyonunun gelişimi için sorun yaratmamaktadır. Ancak yerleşim alanlarının altyapı durumunun (yol, kanalizasyon) geliştirilmesi amacı ile gelebilecek önerilerin YHGS’nın hedef türlerinin yaşam habitatlarını etkileme olasılığı bulunmaktadır. 2.3.9. Plansız Turizm: YHGS’nın kuzeyinde bulunan Çengel Boynuzlu Dağ Keçisinin yaşam habitatının Kaçkar Dağları Milli Parkı ile sınır oluşturması nedeniyle özellikle Kaçkardağı Milli Parkı odaklı olarak organize edilen turizm organizasyonları bu türün yaşam habitatı içerisinde gerçekleştirilmesi bu türün yaşam habitatını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu bölümde gerçekleştirilen turizm aktivitelerin yaratmış olduğu katma değerin YHGS içerisindeki yerleşim alanlarına yansıması gerçekleşmemektedir. YHGS’nın bir diğer hedef türünü oluşturan Yaban Keçisinin yaşam habitatının ortasından geçen Çoruh Nehrinin bulunduğu vadi Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından önemli turizm bölgesi olarak ilan edilmiş durumda olması gelecekte bu türün yaşam habitatının olumsuz etkilenme riskini de beraberinde getirme olasılığı mevcuttur.

2.3.10. Yönetişim Yetersizliği: YHGS, alanın yönetiminden sorumlu olan İl Çevre ve Orman Müdürlüğünün bulunduğu Erzurum İl merkezine 170 Km uzaklıktadır. YHGS’nın en yakınında bulunan İspir İlçesinde İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün her hangi bir birimi bulunmamaktadır. Yine İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün YHGS içerisinde görev yaban Muhafaza Memuru veya koruma amaçlı görev yapan saha bekçisi bulunmamaktadır. Bu durum YHGS’nın yönetiminde Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün yetersiz kalmasına yol açmakta bu da YHGS içerisinde hedef türlerin popülasyonlarının gelişiminde istenilen sonucu ulaşılmasını engellemektedir. YHGS’ndaki hedef türlerde istenilen popülasyon artışının sağlanamamasındaki bir başka etken ise, alanın kuzeyinde bulunan Çengel Boynuzlu Dağ Keçisinin YHGS ile birlikte alanın kuzeyinde Rize ve Bayburt bölümünde devam eden dağ silsilelerini de yaşam habitatı olarak kullanılmasına rağmen o alanlardan sorumlu İl Müdürlükleri ile koordinasyon içerisinde çalışılamaması popülasyonun gelişiminde istenilen sonucun alınmasını engellemektedir. Aynı durum, alanın diğer hedef türünü oluşturan ve YHGS’nın güneyinde bulunan Yaban Keçisi içinde geçerlidir. Yaban Keçisi Çoruh


31

Vadisi boyunca Artvin Yusufeli tarafını da kullanmaktadır. Yusufeli bölgesindeki alanında YHGS olmasına rağmen Artvin ve Erzurum İl Müdürlükleri arasında koordinasyon sağlanamadığı için bu türün popülasyonunun gelişiminde de istenilen sonuca ulaşılamamaktadır.

III- PLANLAMA

3. 1 Yönetim Stratejisi I. Kısımda sunulan bilgilere ve II. Kısımdaki değerlerin, sorunların ve tehditlerin

değerlendirilmesine dayalı olarak planın bu kısmında, Verçenik Dağı YHGS’nın yönetimi için üzerinde anlaşılan ana yaklaşımlar özetlenmektedir. Şekil 3, yönetim planının stratejik ve uygulama bileşenlerinin nasıl yapılandırıldığını göstermektedir.

Şekil 3. Yönetim Planı Uygulama Stratejisinin Genel Görünümü

Vizyon

Program 1 Hedef, Temel Mantık, Politika

Program 2 Hedef, Temel Mantık, Politika

Program 3, vb. Hedef, Temel Mantık, Politika

Alt Program 1.2

Amaç

Alt Program 1.3, vb.

Amaç

Teknik Ekler Raporlar, ayrıntılı teknik planlar ve açıklamalar

Bütçe ve Kaynak Planı Yönetim planını uygulamak için

YILLIK İŞ PLANLARI

Alt Program 1.1 Amaç

Faaliyet 1.1.1 Öncelik, başarı göstergesi ve zaman tablosu





32

3.2 Alanın Vizyonu Bütüncül ve katılımcı bir yaklaşım içerisinde koruma kullanma dengesi gözetilerek

geliştirilen stratejik ve fiziki kararlar ile alanın gösterge türleri olan yaban keçisi ile çengel boynuzlu dağ keçisinin popülasyonunun gelişiminin ve devamlılığının sağlanabilmesi için gerekli olan alan içerisindeki habitatların ve ekolojik ortamların devamlılığını sağlamak, kırmızı benekli doğal alabalığın popülasyonunun gelişimi için buzul gölleri ve akarsu ekosistemlerinin devamlılığını sağlamak ve bölgenin sosyo-ekonomik yapısı üzerinde önemli derecede etkiye sahip doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlayarak İspir Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası sınırları içerisinde planlı gelişimi sağlamaktır.

3.3 Programlar, Hedefler

Vizyonu gerçekleştirebilmek, alandaki değerlerin devamlılığını sağlamak ve tehditleri ortadan kaldırmak için aşağıdaki Programlar, Hedefler, Alt-Programlar ve Stratejik Amaçlar tanımlanmıştır.

Program 1: Çengel boynuzlu dağ keçisi ile yaban keçisinin korunması ve biyolojik zenginliğin tespiti Hedef: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içinde bulunan çengel boynuzlu dağ keçisi ile yaban keçisinin korunmasını sağlayarak popülasyonunu artırmak. Politika ve Temel Mantık: Çengel boynuzlu dağ keçisi ile yaban keçisinin, beslenme, barınma ve üreme alanlarında yoğun insan baskısından ve kaçak avlanmalardan dolayı popülasyonunda azalma olmuştur. Koruma faaliyetlerinin artırılması, avcıların eğitilmesi ile hedef türlerin popülasyonlarının artmasını sağlamak ve alanın biyolojik zenginliğinin ortaya konması. Alt programlar: 1.1. Avcıların eğitilmesi Stratejik amaç: Korunan alan sınırları içerisinde ve yakın civarında bulunan avcıları eğitmek. 1.2. Koruma ekiplerini daha aktif hale getirmek Stratejik amaç: Koruma ekiplerinin sayısını artırarak ve araç yönünden destekleyerek daha aktif hale gelmelerini sağlayarak, kolluk kuvvetleri ile birlikte bir koruma programı uygulamak. 1.3. Saha korumasının Köy Tüzel Kişiliklerine verilmesini sağlamak Stratejik amaç: Katılımcı yaklaşım ilkesi doğrultusunda, sahada yaşayan köylülerin alana sahip çıkmasını sağlayarak, KTK’leri kanalıyla aktif korumayı yaptırmak. 1.4. Alanda flora ve fauna ile ilgili (özellikle çbdk ve yk) araştırmalarının desteklenmesi. Stratejik amaç: YHGS’nın Biyolojik zenginliklerinin ortaya çıkarılması. 1.5. YHGS içerisinde, orman içi açıklıklardan uygun görülen yerlere, yaban hayvanlarının beslenmesi için yörede yetişen meyveli bitkilerin dikilmesiyle habitat rehabilitasyonunun sağlanması Stratejik amaç: Yaban hayvanlarının beslenme alanlarını bitki çeşitliliği açısından zenginleştirerek, popülasyonun artışına katkı sağlamak.


33

Program 2: Otlak alanlarının yönetimi ve otlatma Hedef: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içinde ve çevresinde belirlenen alanlarda sürdürülebilir otlatma yapılmasını sağlamak. Politika ve Temel Mantık: Alanda yapılan otlatmanın, habitat üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır. Saha içerisinde otlatmayı durdurmak yörede yaşayan insanlar için uygun bir politika olmadığından genel politika, otlatmanın planlanması olacaktır. Alt programlar: 2.1. Planlı otlatma Stratejik amaç: Alan sınırları içindeki otlatma faaliyetleri açıkça tanımlanarak, çevresel ve ekolojik olarak sürdürülebilir hale gelecek şekilde düzenlemek. Program 3. Turizm ve Rekreasyon Hedef: Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nın mevcut değerlerini ve potansiyelini yansıtan ve bunlara yönelik talebe cevap verebilecek dengeli ve sürdürülebilir turizm-rekreasyon fırsatları yaratmak Alt programlar: 3.1 YHGS nı ziyaret edenler için rekreasyon fırsatları ve altyapı sağlanması Stratejik Amaç: Turizmi çeşitlendirecek, gelir getirecek, yerel ekonomiyi destekleyecek ve yerel örf ve adetlerin devamlılığını sağlayacak kültürel ve doğal rekreasyon fırsatları geliştirmek. 3.2 Ziyaretçi yönetimi Stratejik Amaç: Tüm turistleri ve rekreasyon amaçlı kullanıcıları bilgilendirmek ve güvenli, çevresel ve sosyal açılardan sorumlu bir ziyaret gerçekleştirerek keyif almalarını sağlamak ve bu amaca yönelik olarak ekoturizm alt planı yapmak Program 4: Eğitim ve bilinçlendirme Hedef: Tüm ilgi gruplarının Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını, doğal değerleri ve karşı karşıya olduğu tehditler ile birlikte ele alarak, alanın korunmasına ve yönetimine ne şekilde katkıda bulunabileceklerine yönelik bir bilincin oluşturulmasını sağlamak. Politika ve Temel Mantık: Tüm ilgi gruplarının ekosistem, ekoloji, çevre bilinci, biyolojik çeşitlilik konularında eğitilmeleri sağlanarak alanın daha iyi korunması hedeflenmektedir. Alt programlar: 4.1. Okullar ve öğrenciler Stratejik Amaç: Bir eğitim programı geliştirmek ve bu programı, alandaki ve civarındaki okullarda uygulamak.


34

4.2. Yöre halkının, yerel idarecilerin ve liderlerin bilincinin artırılması Stratejik Amaç: Tüm yöre halkının, idarecilerin ve yerel liderlerin korunan alan hakkında açık ve temel bir anlayışa sahip olmalarını sağlamak. 4.3. Sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı hakkında bilinçlendirme Stratejik Amaç: Doğal kaynakların sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda ve çevreye uyumlu şekilde faydalanılması için, alandaki paydaşların bilinç düzeylerini ve teknik kapasitelerini artırmak. Program 5: İzleme

Hedef: Alanın ekosisteminin ve hedef tür olan yaban keçisinin popülasyonunun izlenmesini sağlayacak mekanizmalar kurulmasını sağlamak Politika ve Temel Mantık: Hedef türün yaşadığı ekosistemin durumu ile hedef türün popülasyonunun izlenmesi, bu hususlarda yapılan çalışmaların değerlendirilmesinden sonra anında ve etkin uygulanabilir kararlar alınmasını sağlamaktır. Alt programlar: 5.1 ÇBDK ve YK popülasyonunu izlemek Stratejik amaç: Hedef türlerin popülasyonunun izlenmesi, yapılan çalışmaların değerlendirilmesinden sonra anında ve etkin uygulanabilir kararlar alınmasını sağlamak. 5.2 Korunan alanın içindeki önemli ekosistemleri ve su kaynaklarını izlemek Stratejik amaç: Yönetim ve karar alma süreçlerine yardımcı olmak için korunan alanın fiziksel durumu, biyolojik çeşitliliği ve ekosistemlerine ilişkin değerleriyle ilgili verileri toplamak, yayınlamak ve dağıtmak.


35

3.4 Bölgeleme Şekil 4. YHGS Bölgeleme Haritası

YHGS’larında ana amaç hedef türün korunduğu, geliştirildiği, gerektiğinde populasyona

ilave bireylerin takviye edildiği, yaşam ortamını iyileştirici tedbirlerin alındığı ve özel avlanma planları ile avlanmanın yapılabilmesidir. YHGS’nda Mutlak Koruma Bölgesi ülkemizin kırmızı listesinde bulunan flora ve fauna türleri ile alandaki hedef türlerin alanda yaşamını devam ettirebilmeleri için insan müdahalesi görmeden mutlak korunması gerekli çekirdek alanı ifade etmektedir.

Alanın ilan edilme sebebi olan hedef fauna türlerinin üreyip çoğalmaları ve belli bir miktara ulaştığında belirlenecek kotalarla avlanmaları yapılacağı düşünülerek sadece üremenin olduğu, türlerin yuvalandığı alanlar (yavrularının ilk döneminde kullandıkları kayalık, inler, mağaralar vs.) Mutlak Koruma Bölgesi olarak ayrılacaktır. Bu alanların dışında hedef türlerin beslenmelerini ve barınmalarını yaptıkları, habitat rehabilitasyonunun ve planlı avcılık faaliyetinin yapılacağı alanlar ise Hassas Kullanım Bölgesi olarak tasnif edilmiştir. Hassas Kullanım Bölgesinin dışındaki alan içerisindeki diğer tüm alanlar Sürdürülebilir Kullanım Bölgesi olarak ayrılmıştır.

3.4.1. Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında Genel Prensipler 1. YHGS içerisindeki yaban hayatı kaynak değerlerinin tüm imtiyaz ve kullanım hakkı Genel

Müdürlüğe aittir. Genel Müdürlüğün izni olmadan YHGS kaynak değerlerini içeren her türlü reklam, film, belgesel vb. unsurlar ticari amaçlı yapılamaz.

2. YHGS içerisinde diğer kurum ve kuruluşlarca yürütülecek her türlü yatırım faaliyeti için Genel Müdürlüğün uygun görüşünün alınması zorunludur.


36

3. YHGS gelişim planında öngörülmemiş her türlü plansız kara avcılığı faaliyetleri ve her türlü balık avcılığı yasaktır.

4. Derelere ve göllere, biyolojik çeşitlilik ve gen kaynağının korunması açısından derede bulunmayan yabancı tür balığın salınması kesinlikle yasaktır.

5. YHGS’da yangınlara ilgili birimlerce doğal yapının korunmasına yönelik müdahale edilir, yangın sonrasında yanan sahanın doğal haline bırakılıp bırakılmayacağına Genel Müdürlükçe karar verilir.

6. Orman teşkilatınca yapılacak ormancılık faaliyetleri fonksiyonel amenajman planları çerçevesinde yapılır. Fonksiyonel planlamanın yapılmadığı alanlarda İl Müdürlüğünün görüşleri dikkate alınarak müdahalede bulunulur.

7. YHGS içerisinde belirtilen yerlerde, dönemlerde ve miktarlarda İÇOM kontrolünde toplamasına izin verilen bitkiler bir plan dahilinde yörede yaşayanlar arasından Müdürlükçe izin verilmiş kişilerce toplanır. Toplama usul ve esasları Müdürlükçe belirlenir, toplayıcılar bu konuda eğitilir. Toplanan ürünlerin pazarlanması Müdürlüğün denetiminde yapılır.

8. Yerel halkında katılımıyla YHGS öncelikle SKB içerisinde ve sınırlı sayıda da HKB içerisinde Müdürlükçe doğaya uygun arılık yerleri planlanır ve tesis edilir. Arılık yerleri yaban hayvanlarının olası zararlarına karşı gerekli önlemleri alacak şekilde toplu bir şekilde tertip edilir. Planlanan arılık yerlerinden hariç YHGS içerisinde arılık yeri yapılamaz. Arılık yerlerinden hariç Müdürlükten izin almak ve ağaçlara zarar vermemek koşuluyla HKB ve SKB içerisinde kara kovan kurulabilir. Müdürlükçe izin verilenlerin dışında arı ilacı kullanılamaz. Yaban hayvanı zararlarından korunmak için tedbirleri almak arı sahiplerine aittir. Yaban hayvanlarını arı kovanlarından uzaklaştırmak için Müdürlükçe izin verilen yöntemler kullanılabilir.

9. Yöre halkının kalkınmasını desteklemeye yönelik olarak üretilen ürünlerin patent ve lisans almasına destek olunur, ürünlerin pazarlanmasına ilişkin strateji belirlenir ve pazar konusunda yöre halkına yol gösterilir.

10. Kamu tarafından yaban hayatı geliştirme sahası içerisinde kalan yerleşim alanlarına götürülecek hizmetlerde (yol, su, elektrik, telefon vb.) ticari olmayan sadece o hizmetin götürülmesi sırasında kullanılacak malzeme alımı vb. çalışmalara Mutlak Koruma Bölgesi dışında İl Müdürlüğünce uygun görülen yer ve şartlarda izin verilebilir. İzin verilen faaliyetlerde yaban hayatı ve ekosistemin olumsuz etkilenmemesi için faaliyet sahibi tarafından İl Müdürlüğünce belirlenen gerekli tedbirlerin alınması zorunludur.

3.4.2. YHGS’nda Biyoteknik Tedbirler

1. YHGS içerinde bulunan hedef türün ve predatörlerinin envanteri İÇOM tarafından her yıl

yapılması zorunludur. 2. Bozulmuş veya tahrip olmuş ekosistemlerin iyileştirilmesi için İl Müdürlükleri gerekli tedbirleri

alır, iyileştirmeleri sağlar. 3. YHGS içerisinde orman içi açıklıklardan uygun görülen yerlere yaban hayvanlarının istifadesi

için habitat rehabilitasyonu amacıyla yörede yetişen meyveli bitkiler dikilir, dikilmesi teşvik edilir. Alana yabancı bitki türlerinin ekimi ve dikimi yasaktır.

4. Geleneksel tarımsal faaliyetler kontrollü bir şekilde sürdürülür. Organik ve ekolojik tarımsal faaliyetler teşvik edilir. Tarımsal zararlardan korunmak için İÇOM koordinasyonunda biyolojik mücadele yöntemleri araştırılır.

5. Yaban hayatı geliştirme sahalarında su kullanım koşulları ve yaban hayatı konusunda eğitim veren 3 farklı üniversitenin; kurulacak tesisin bu yaban hayatı geliştirme sahasında yaşayan hedef türün bu alanda devamlılığını tehlikeye düşürmeyeceğini belirtir olumlu raporu


37

sonucunda Sulak Alanlar Mevzuatı çerçevesinde yürütülür. MKB içerisine hiçbir yapı ve tesis kurulamaz. Hassas Kullanım Bölgesi ve Sürdürülebilir Kullanım Bölgesi içerisinde yapılacak yapı ve tesisler ile ilgili olarak Genel Müdürlüğün belirleyeceği koşullarda Bakanlıkça izin verilebilir. Genel Müdürlük çalışma alanı, çalışma mevsimi, çalışma şekli, kaybolan habitatın ikamesi, habitat rehabilitasyonu, hedef türlerin izlenmesi ve beslenmesi gibi konularda yatırımcı kişi ya da kuruluşlara ek şartlar getirilebilir. Benzer yapı ve tesislerin tümü bu kapsamda değerlendirilecektir.

6. YHGS içerisindeki derelerde ve göllerde tespit edilen doğal balık türlerinin artırılması ve azalan derelere ve göllere salınması maksadıyla MKB hariç diğer bölgelerinde doğal balık üretim istasyonu tesis edilir. Anaç balıklar, salınacak derelerden toplanılır ve ayrı havuzlarda doğal yemlerle yetiştirilir. Ticari amaçlı istasyonlar Genel Müdürlüğün iznine bağlıdır.

7. YHGS içerisinde yaban hayvanlarının beslendiği ve barındığı ortamlar yeterli gelmediği takdirde gerektiğinde İl Müdürlüğünce belirlenen uygun yerlere yemlikler, suluklar ve barınma yerleri yapılır.

8. Yaban hayatı geliştirme sahaları içerisine hiçbir suretle sahipsiz hayvan, ev ve süs hayvanı bırakılamaz. Bırakılması durumunda Kara Avcılığı Kanunu Kapsamında yayımlanan “Av ve Yaban Hayvanlarının ve Yaşam Alanlarının Korunması, Zararlılarıyla Mücadele Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” kapsamında mücadele edilir.

Gelişme planında yer almayan konular için aşağıdaki kanun ve yönetmelikler geçerli olacaktır: Kara Avcılığı Kanunu (No.4915) ve Yönetmelikleri Çevre Kanunu (No. 2872) ve Yönetmelikleri, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (No. 2863) ve Kanunun Yönetmeliği, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği (Resmi Gazete No. 25818, 17.05.2005), İmar Kanunu (No 3194) ve Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde İmar Planında Bulunmayan Alanlarda Uygulanacak İmar Yönetmeliği, Turizm Teşvik Kanunu (No. 2634) ve Bu Kanunun Turizm Yatırım ve İşletmeleri Nitelikleri, Mera Kanunu (No. 4342) ve Yönetmeliği, Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu (No. 5403), Tarım Kanunu (No. 5488), İl Özel İdaresi Kanunu (No. 5302), Maden Kanunu (No. 5177) ve Yönetmeliği, Köy Kanunu (No. 442). 3.4.3. MUTLAK KORUMA BÖLGESİ (MKB)

Mutlak Koruma Bölgesi olarak tanımlanan bölge veya bölgeler YHGS alanının hedef türünün yoğunlukla bulunduğu, doğal flora ve faunanın sürdürülebilirliğinin sağlanması için daha sıkı korunması zorunluluk teşkil eden, içerisinde özel veya tüzel mülkiyete konu arazi bulunmayan ekosistem bütünlüğü arz eden kaynak alanlarını kapsamaktadır.

Bu bölgede genel yaklaşım bölgeyi doğal durumunda bırakmak ve doğal süreçlerin kesintisiz işlemesini sağlamaktır. YHGS'nda ayrılan Mutlak Koruma Alanı Ülkemizin kırmızı listesinde bulunan flora ve fauna türleri ile alandaki hedef türün alanda yaşamını devam ettirebilmesi için insan müdahalesi görmeden mutlak korunması gerekli çekirdek alanı ifade etmektedir.


38

Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının hedef türlerinin alanda yaşamlarını devam ettirebilmesi için üreme ve barınma alanlarını kapsayan habitatların insan müdahalesi görmeden mutlak korunması gereken alanlar olup içerisinde özel mülkiyetin konu olmadığı sadece koruma kontrol ve bilimsel amaçlı faaliyetlere izin verilen alanlardır. Bu bölgenin alanı 5.885,70 hektar olup Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının % 9,32’sini kapsar. Bu bölge iki alt birimden oluşur: 1a) Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Mutlak Koruma Alanı; alanın kuzeyinde yer alan 4.253,10 hektarlık alanı kapsamaktadır. 1b) Yaban Keçisi Mutlak Koruma Alanı; alanın güneyinde ve alanın içerisinden geçen Çoruh vadisinin sağ ve sol tarafındaki dik yamaçlardaki 1.632,60 hektarlık alanı kapsamaktadır.

Mutlak Koruma Bölgesinde;

1 - Hiçbir şekilde, ormancılık faaliyetleri, arıcılık faaliyetleri, yol ve patika yapımı, alt yapı- üst yapı, bina ve tesis yapımı, maden arama ve işletimi, alandan malzeme alımı, su alımı, su yatağının değiştirilmesi gibi doğal yapıya ve alanda yaşayan flora ve faunaya tesir edebilecek insan müdahalelerine izin verilmez.

2 - Mutlak Koruma Bölgesinde İl Çevre ve Orman Müdürlüğünün kontrolünde; YHGS Gelişme Planında tarif edilmiş esaslar dâhilinde tahribata neden olmayan bilimsel

amaçlarla araştırma ve izleme faaliyetlerine izin verilebilir. 3 - Alanda koruma-kontrol ve bilimsel çalışmalara yardımcı olması için sınırlı sayıda doğaya

uygun ahşap veya taş kulübeler yapılabilir 3.4.4. HASSAS KULLANIM BÖLGESİ (HKB) Hedef türlerin alanda yaşamlarını devam ettirilebilmesi için belirlenmiş olan mutlak koruma bölgelerindeki üreme ve barınma alanlarının insan kaynaklı müdahalelerden doğrudan etkilenmemesi amacı ile üreme, barınma ve beslenme alanları arasındaki bağlantının sağlanarak türlerin korunduğu, geliştirildiği ve yaşam ortamlarına iyileştirici tedbirlerin alındığı, içerisinde özel mülkiyetin bulunmadığı, koruma-kontrol ve bilimsel çalışmaların yanında düşük yoğunluklu insani kullanımlara izin verilen alanlardır. Bu bölgenin alanı 14.857,70 hektar olup Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının % 23,54’ünü kapsar.

YHGS Gelişme Planında sınırları belirlenen ve haritası yapılan bu bölgenin ana amacı; habitat ve ekosistem bağlantısını sağlama, Mutlak Koruma Alanı olarak belirlenen bölgelerin sıkı korunmasına katkı sağlamanın yanında, YHGS ilan ve gelişim amaçlarına uygun olarak belirlenen hedef türün korunduğu, geliştirildiği, yaşam ortamını iyileştirici tedbirlerin alındığı ve özel avlanma planları ile avlanmanın yapılabildiği alanları meydana getirmektir.

Tespit edilen bozulmuş veya tahrip olmuş ekosistem aslına uygun şekilde bilimsel bir çalışma sonucunda onarılacaktır. Bu alanlar doğal özellikleri nedeniyle bilimsel, eğitim, tanıtım, rekreasyon, eko-turizm ve av turizmi faaliyetleri için planlanan alanlardır.

Hassas Kullanma Bölgesinde; 1- Bu bölge içerisinde köyler, yerleşim yerleri, yaylalar, YHGS Gelişim Planında öngörülen

av köşkleri, bungalovlar, günübirlik kullanım alanları sınırlı olarak yer alabilir. 2- HKB içerisinde 5177 sayılı kanunla değişik 3213 sayılı Maden kanunun 2. maddesinde

tanımlanan I., II. ve III. sınıf madenlerin arama ve işletilmesi yapılamaz. 3- Alana herhangi bir yerden moloz, cüruf, çöp gibi atıklar atılamaz ve dökülemez. Arazinin

doğal topoğrafik yapısını değiştirecek hiçbir kazı-dolgu yapılamaz.


39

4- YHGS'nın amacını ortadan kaldırmayacak ise bu alanda bulunan 5177 sayılı Kanunla değişik 3213 sayılı Maden Kanunun 2. maddesinde tanımlanan IV. ve V. grup madenlere madenin kıymetine binaen maden işletme izni yaban hayatı konusunda doktora yapmış bir öğretim üyesinin söz konusu faaliyetin hedef türün alandaki varlığını tehdit etmeyeceğini belirtir raporuna istinaden işletme şartları Bakanlıkça belirlenmek üzere Bakanlar Kurulu Kararıyla verilebilir.

5- Hassas Kullanım Bölgesi içerisinde, envanteri yapılmış, sürdürülebilir kullanıma uygun olarak belirlenen alanlarda ve sayılarda hayvanların;

a) Alanda yaşayan av hayvanlarının Genel Müdürlükçe onaylanan Avlanma Planı çerçevesinde, belirlenen kota sayısı kadar ve belirlenen bedellerle avcılığı,

b) Suda yaşayanların Genel Müdürlüğün uygun görüşü ve izniyle belirlenen usul ve esaslar dairesinde sportif olarak avcılığı, yaptırılabilir.

6- Bu alanlarda su ürünleri işletmeciliği ile dere ve göllerde yapılacak her türlü istihsal çalışmaları Genel Müdürlüğün iznine bağlıdır. Su ürünleri işletmeciliğinde alanın gelişim amaçlarına uygun bir şekilde işlettirilmesi esastır. Bu konuda çalışma şartları Genel Müdürlükçe belirlenir.

Bu alanların genetik kirliliğe meydan vermemek için derelere yöreden izinle toplanılıp üretilen balık çiftlikleri haricinde yeni balık çiftlikleri kurulamaz. Mevcut balık çiftlikleri derelerin kirlenmesi ve biyolojik çeşitliliğin korunması ile ilgili idare tarafından istenilen ek tedbirleri almakla yükümlüdürler.

7- HKB içerisinde avcılık faaliyetinin gerçekleştirilmesini temin için uygun olan yerlere doğaya uygun av köşkleri, gözlek yerleri ve bek yerleri yapılabilir.

Av organizasyonu Kara Avcılığı Kanunu ve buna ilişkin yönetmelikler çerçevesinde yapılır. 8- HKB da ziraat ve tarım faaliyetleri İl Çevre ve Orman Müdürlüğünün kontrolünde

ekosisteme ve yaban hayatına zarar vermeyecek usullerle yapılmalıdır. Kullanılacak tarım ilaçları yaban hayatına zarar vermeyecek türden olmalı ve organik tarım özendirilmelidir.

9- Kamu Hizmetleri Yatırımları HKB içerisinden teknik zorunluluk olması halinde kamu hizmetleri yatırımlarına Genel

Müdürlükçe belirlenen şartlar çerçevesinde izin verilebilir. 10- Mera Alanları, Subalpin/Alpin Alanlar, Otlatma HKB içerisinde ilgili kurumlardan otlatma planlarının yapılması için tavsiyede bulunulur.

Planda yaban hayatı ile ilgili hükümlerin yer alması gerekliliği İlgili kuruma bildirilir. Yapılan otlatma planlarında Genel Müdürlüğün görüşlerine yer verilir.

Nesli tehlikede endemik bitkilerin bulunduğu alanlar otlatma kapsamı dışında tutulur. HKB'nde köylere ve yaylalara tahsis edilecek mera alanlarında taşıma kapasitesinin

hesaplanması zorunludur. Taşıma kapasitesinin hesabında milletlerarası kabul görmüş kriterler yaban hayatı geliştirme sahası amaçlarıyla birlikte esas alınır. 3.4.5. SÜRDÜRÜLEBİLİR KULLANIM BÖLGESİ (SKB)

Yaban Hayatı Geliştirme Sahası için belirlenmiş olan hedef türlerin korunması ve gelişimi için ayrılmış olan mutlak koruma ve hassas kullanım bölgesi üzerinde baskı unsuru yaratmayacak biçimde, Yaban Hayatı Geliştirme Sahası sınırları içerisinde yöre halkının ve ziyaretçilerin alanın koruma statüsü ve değerleri ile uyumlu temel, gündelik ve rekreasyonel ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile geleneksel doğal kaynak kullanım biçimlerine (ormancılık, tarım, su kaynaklarının kullanımı, hayvancılık ve otlatma, yerleşim, yaylacılık, alan yönetimi ve rekreasyonel faaliyetleri) izin verilen alanlardır. Bu bölgenin alanı 42.386,60 hektar olup Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının % 67,14’ünü kapsar.


40

Sürdürülebilir Kullanım Bölgesinde;

1.Altyapı Uygulamaları ve Ulaşım Bütün altyapı tesisleri İl Müdürlüğünden görüş alınarak yapılabilir. SKB içerisinde 5177 sayılı kanunla değişik 3213 sayılı Maden kanunun 2. maddesinde

tanımlanan I. sınıf madenlerin arama ve işletilmesi yapılamaz; diğer madenlerin arama ve işletme izni yaban hayatı konusunda doktora yapmış bir öğretim üyesinin söz konusu faaliyetin hedef türün alandaki varlığını tehdit etmeyeceğini belirtir raporuna istinaden işletme şartları Bakanlıkça belirlenmek üzere Bakanlar Kurulu Kararıyla mümkündür. Bu bölgede 2., 3., 4. ve 5. sınıf madenlerin arama ve işletme izinleri işletim projesinde madenin alandan nakli dahil (mevcut yollar hariç) her türlü ulaşımı Hassas Kullanım Bölgesi içerisinden geçmeyecek şekilde planlanacaktır. Bu bölgede moloz, cüruf, çöp gibi atıklar atılamaz ve dökülemez. YHGS ilanından önce verilmiş izinler, izin süresi sonuna kadar geçerli olup uzatılamaz. (Uzatılma aşamasında bu izinler yeni müracaatlar gibi değerlendirilir.)

Eko-turizm ve av turizmi kapsamında SKB içerisinde yapılacak tüm yapı ve tesisler ile tur güzergahları İl Müdürlüğünün teklifi Genel Müdürlüğün onayı ile belirlenir.

2. Ziraat Bu alanda yapılan tarımsal faaliyetlerin doğaya uygun ve yaban hayatına zarar vermeyecek

metotlarla yapılması için yöre halkını bilinçlendirici tedbirler alınır. 3. Avcılık Kontrollü Kulanım Bölgesi içerisinde envanteri yapılmış, sürdürülebilir kullanıma uygun

olarak belirlenen alanlarda ve sayılarda; a) Karada yaşayanlarının Genel Müdürlükçe onaylanan Avlanma Planı çerçevesinde,

Genel Müdürlükçe belirlenen kota sayısı kadar ve belirlenen bedellerle avcılığı, b) İlgili kurumları bilgilendirerek suda yaşayanlarının Bakanlıkça belirlenen usul ve

esaslar dairesinde sportif olarak avcılığı, yaptırılabilir, işletilir veya işlettirilir. c) SKB içerisinde avcılık faaliyetinin gerçekleştirilmesini temin için uygun olan yerlere

gözlek yerleri, av konakları ve bek yerleri yapılabilir veya yaptırılabilir. d) Av organizasyonu Kara Avcılığı Kanunu ve buna ilişkin yönetmelikler çerçevesinde yapılır.

4. Ormancılık Doğa Koruma ve Milli Parlar Genel Müdürlüğü ile Orman Genel Müdürlüğü arasında 01/07/2007 tarihinde yapılan protokol kapsamında doğa koruma fonksiyonunu amaçlayan fonksiyonel amenajman planları çerçevesinde ormancılık faaliyetleri yapılabilir.

3.4.5.1. Yerleşim Alanı Alt Bölgesi

Yönetmeliğin 11. maddesi 2. fıkrası gereği yerleşim alanları planlama dışında bırakılmıştır. Bu bölgenin sınırları kabaca geçirilmiş olup İl Özel İdaresi tarafından tapulu özel mülkiyetlerde köy yerleşim alanlarının tespitinin yapılmasından sonra sınırlar netleşecektir.


41

3.5. Uygulama Planı

PROGRAM 1: Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ile Yaban Keçisinin Korunması ve Biyolojik Zenginliğin Tespiti

Hedef: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içinde bulunan ÇBDK ve Yaban Keçisinin korunmasını sağlayarak popülasyonunu artırmak, katılımcı ve sürdürülebilir korumanın sağlanması.

Alt programlar 1.1. Avcıların eğitilmesi Stratejik amaç: Korunan alan sınırları içerisinde ve yakın civarında bulunan avcıları eğitmek

Başarı göstergesi Ö

ncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013

Uygulama için ana sorumluluk

1.1.1 Avcı eğitim kursları düzenlemek

Eğitilmiş avcılar

1 �� İl Çevre ve Orman Müdürlüğü,

İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü

1.2.Koruma ekiplerini daha aktif hale getirmek Stratejik amaç: Koruma ekiplerinin sayısını artırarak ve araç yönünden destekleyerek daha aktif hale gelmelerini sağlamak

Başarı göstergesi

Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


1.2.1 Av koruma ekiplerinin güçlendirilmesi, araç ve ekipman yönünden desteklenmesi

Suç sayısında azalmalar

1 �� İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

1.3. Saha korumasının Köy Tüzel Kişiliklerine verilmesini sağlamak Stratejik amaç: Katılımcı yaklaşım ilkesi doğrultusunda, sahada yaşayan köylülerin alana sahip


42

çıkmasını sağlayarak, KTK’leri kanalıyla aktif korumayı yaptırmak 1.4. Alanda flora ve fauna ile ilgili (özellikle hedef türler) araştırmaların desteklenmesi Stratejik amaç: YHGS’nın biyolojik zenginliklerinin ortaya çıkarılması


Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


1.4.1 Flora ve fauna ile ilgili mastır, doktora ve araştırmaların desteklenmesi.

Araştırma sonuçlarını ortaya koyan yayınlar

2 �� İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Üniversite

1.5. YHGS içerisinde, orman içi açıklıklardan uygun görülen yerlere, yaban hayvanlarının beslenmesi için yörede yetişen meyveli bitkilerin dikilmesiyle habitat rehabilitasyonunun sağlanması Stratejik amaç: Yaban hayvanlarının beslenme alanlarını bitki çeşitliliği açısından zenginleştirerek, popülasyonun artışına katkı sağlamak


Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


1.5.1 Yaban hayatına katkıda bulunan yabani ve yerli türlerin tespiti.

Rapor hazırlanması

2 �� İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Orman İşletme Müdürlüğü, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Md., Üniversite


43

1.5.2 Yaban hayatının artmasına katkıda bulunan tespit edilmiş türlerin ormancılık faaliyetlerinde korunması ve sayılarının arttırılması çalışması.

Tespiti yapılan türlerin artması

2 ��

Alt programlar 2.1. Planlı otlatma Stratejik amaç: Alan sınırları içindeki otlatma faaliyetlerini açıkça tanımlanmış, çevresel ve ekolojik olarak sürdürülebilir hale gelecek şekilde düzenlemek


Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


2.1.1 Otlatma planı yapılması

Otlatma planının hazırlanması

1 �� Tarım Teşkilatı, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü (ORKÖY), Orman İşletme Müdürlükleri

Program 2. Turizm ve Rekreasyon

Hedef: Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının mevcut değerlerini ve potansiyelini yansıtan ve bunlara yönelik talebe cevap verebilecek dengeli ve sürdürülebilir turizm-rekreasyon fırsatları yaratmak


44

Alt programlar 2.1 Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını ziyaret edenler için rekreasyon fırsatları ve altyapı sağlanması Stratejik Amaç: Turizmi çeşitlendirecek, yerel ekonomiyi destekleyecek ve yerel örf ve adetleri devamlı kılacak kültürel ve doğal rekreasyon fırsatları geliştirmek.


Öncelik

Y1

2009

Y2

2010

Y3

2011

Y4

2012

Y5

2013

Uygulamada ana sorumluluk

Kilit Ortaklar

2.1.1 Verçenik Dağı YHGS içinde planlanmış alanda da bir ziyaretçi merkezi tasarlanacak ve inşaa edilecek

İnşaatın tamamlanması

2 ��

İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

2.1.2 Verçenik Dağı YHGS nın tüm giriş noktalarına konulmak üzere bir harita tasarlanacak

Levhaların hazırlanması

1 ��


2.1.3 Sürdürülebilir Kullanım Bölgesi ile Hassas Kullanım Bölgesi’nde işaret levhalarının da olduğu yürüyüş yolu ağı tasarlanacak ve işaretlenecek

Yürüyüş yolu ağının tamamlanması ve işaretlenmesi

2 ��


2.1.4 Tüm kayıtlı arkeolojik anıtlar ve alanlar için temel işaret levhaları hazırlanarak yerleştirilecek

Levhaların yerleştirilmesi

2 ��


Kültür ve Turizm Bakanlığı

2.1.5 Yaban hayatı gözetleme için uygun noktalar (örn. ÇBDK veya Yaban keçisinin barındığı kayalıklar) tespit edilecek ve

Gözetleme noktalarının oluşturulması

2 ��



45

gözetleme noktaları oluşturulacak. Alt programlar 2.2 Ziyaretçi yönetimi Stratejik Amaç: Tüm turistleri ve rekreasyon amaçlı kullanıcıları bilgilendirmek çevresel ve sosyal açılardan güvenli bir ziyaret gerçekleştirerek keyif almalarını sağlamak ve bu amaca yönelik olarak ekoturizm alt planı yapmak


Öncelik

Y1

2009

Y2

2010

Y3

2011

Y4

2012

Y5

2013

Uygulamada ana sorumluluk

Kilit Ortaklar

2.2.1 Alandaki turizm faaliyetlerinin doğa koruma odaklı ve kontrollü yapılmasını düzenleyecek ekoturizm planını yapmak

Ekoturizm planının yapılması

1 ��

2.2.2 Alana gelecek tüm ziyaretçiler için bir kural listesi hazırlanıp yayımlanacak ve ziyaretçilerin bu kurallara uyması sağlanacak

Kurallar üzerinde anlaşılması ve kurallar yayımlanması

1 ��

İl Çevre ve Orman Müdürlüğü,

Tur operatörleri, Yöre halkı

2.2.3 Grup sayılarının sınırları belirlenerek tüm yürüyüş yolları ve faaliyetlerde bölgeleme düzenlemelerine uyulması sağlanacak. Her yıl sınırlar gözden geçirilerek gerekirse düzeltilecek

Ziyaretçi izleme

2 ��


2.2.4 Ekoturizm Alt Planı’nda belirtilen yürüyüş yollarından

Alandaki kirliliğin azalması

2 ��

İl Çevre ve Orman Müdürlüğü,


46

faydalanacak ziyaretçiler ve tur grupları için bir “getirdiğini götür” politikası benimsenecek ve böylece getirilen ambalaj ve çöplerin dışarı çıkarılması sağlanacak

Tüm turizm işletmecileri

PROGRAM 3: Eğitim ve bilinçlendirme Hedef: Tüm ilgi gruplarının Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını, doğal değerleri ve karşı karşıya

olduğu tehditler ile birlikte ele alarak, alanın korunmasına ve yönetimine ne şekilde katkıda bulunabileceklerine yönelik bir bilincin oluşturulmasını sağlamak

Alt programlar 3.1. Okullar ve öğrenciler Stratejik Amaç: Bir eğitim programı geliştirmek ve bu programı, alandaki ve civarındaki okullarda uygulamak.


Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


3.1.1 İlgili köy okullarında eğitimler düzenlemek

Bilinçlenmiş öğrenciler, eğitim tutanakları


İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü

3.2. Yöre halkı, yerel idareciler ve liderlerin bilincinin artırılması Stratejik Amaç: Tüm yöre halkının, idarecilerin ve yerel liderlerin korunan alanın sürdürülebilir kullanımı konusunda açık ve ortak bir anlayışa sahip olmalarını sağlamak.


Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


3.2.1 Alan içerisinde Toplantıların 1 �� İl Çevre ve


47

ve civarındaki yerleşim yerlerinde yaşayan yöre halkı, yerel idareciler ve liderlerin doğa koruma ve ekosistem yönetimi ilişkin eğitim ve bilinçlendirme toplantıları yapılması

düzenlenmesi ve davranış değişiklerin izlenmesi

Orman Müdürlüğü,

İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Orman İşletme Müdürlükleri, Yerel STK’lar

3.3. Sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı hakkında bilinçlendirme Stratejik Amaç: Doğal kaynakların sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda, doğa koruma odaklı faydalanmayı sağlamak ve alandaki paydaşların bilinç düzeylerini ve teknik kapasitelerini artırmak.


Öncelik

Y1

2009

Y2

2010

Y3

2011

Y4

2012

Y5

2013


3.3.1 Orman ekosistemi, kaçak avlanma ve yangınların zararları konusunda bilinçlendirme faaliyetleri düzenlenecek

Suç oranında azalmalar, olay kayıtları ve geri bildirim


İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Orman İşletme Müdürlükleri, Yerel STK’lar


48

PORGRAM 4: İzleme

Hedef: Alanın ekosisteminin ve hedef türlerin (ÇBDK ve Yaban Keçisi) popülasyonlarının izlenmesini sağlayacak mekanizmalar kurulmasını sağlamak

Alt-programlar 4.1 ÇBDK ve Yaban keçisi popülasyonlarını izlemek Stratejik amaç: Hedef türlerin popülasyonlarının izlenmesi, yapılan çalışmaların değerlendirilmesinden sonra anında ve etkin uygulanabilir kararlar alınmasını sağlamak.


Öncelik

Y1

2009

Y2

2010

Y3

2011

Y4

2012

Y5

2013


4.1.1 ÇBDK ve YK envanterlerinin her yıl için yaptırılması

Envanter tutanakları

1 �� İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

4.2 Korunan alanın içindeki önemli ekosistemleri ve su kaynaklarını izlemek Stratejik amaç: Yönetim ve karar alma süreçlerine yardımcı olmak için korunan alanın fiziksel durumu, biyolojik çeşitliliği ve ekosistemlerine ilişkin değerleriyle ilgili verileri toplamak, yayınlamak ve dağıtmak.


Öncelik

Y1 2009

Y2 2010

Y3 2011

Y4 2012

Y5 2013


4.2.1 Doğal buzul göllerinin izlenmesi

İzleme kayıtları ve paylaşımı

1 �� İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Orman İşletme Müdürlüğü Üniversite


49

3.6. İzleme Programı Planlama alanı için belirlenen koruma hedeflerine ulaşmak, yapılacak olan faaliyetlerin ve alanla ilgili her türlü değişimi izleyebilmek ve sorunlara zamanında müdahale edebilmek, uygulama planı revizyonunu gerçekleştirebilmek için aşağıdaki izleme programı hazırlanmıştır. Programda belirtilen çalışmaların zamanında ve kurallara uygun yapılması ve uzman bir kişi tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

İzlenecek obje İzleme

Yöntemi

İzleme zamanı

İhtiyaç duyulan malzeme

Sorumluluk Başarı Göstergesi

Çengel boynuzlu dağ keçisi (Rupicapra rupicapra)

(Direkt Gözlem ) Envanter tabloları kullanılacak

Yılda bir defa sayım yapılacaktır (Ekim-Kasım)

Dürbün teleskop, gps, çadır vb.

İl Çevre Orman Müdürlüğü

Sayım yapılması

Yaban keçisi (Capra aegagrus)

(Direkt Gözlem) Envanter tabloları kullanılacak

Yılda bir defa sayım yapılacaktır (Kasım-Aralık)

Dürbün teleskop, gps, çadır vb.

İl Çevre Orman Müdürlüğü.

Sayım yapılması

3.7. Değerlendirme ve Planın Aktüel Duruma Uyarlanması Planının tamamının gözden geçirilmesi, değerlendirilmesi ve revizesi Erzurum İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılacaktır.


50

IV. KAYNAKLAR Anonim, 1978. Erzurum İli Toprak Kaynağı Envanter Raporu. Köy İşleri ve Kooperatifler

Başkanlığı, Yayın No: 211, Toprak Su Genel Müdürlüğü Raporlar Serisi:78 Ankara. Anonim, 1997. Erzurum İli Arazi Varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Bakanlığı Yayınları,

100, Ankara. Anonim, 2008. http://www.coruhdogadernegi.org/Tr/pages/150.html Anonim, 2008a. http://www.tuik.gov.tr/jsp/duyuru/upload/adnks_Harita_TR/HaritaTR.html Anonim, 2008b. İspir Kaymakamlığı Verileri, İspir, Erzurum. Anonim, 2008c. Tarım İl Müdürlüğü Proje ve İstatistik Şube Müdürlüğü Verileri, Erzurum. Atalay, İ., 1982. Türkiye Jeomorfolojisine Giriş. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yayın

No:9 İzmir. Çanakçıoğlu, H., Mol, T., 1996. Yaban Hayvanları Bilgisi, İstanbul. Güner, A., Öztekin, M., Tezcan, F., 2008. İspir-Yusufeli UNDP Turizm Projesi Rapor, Erzurum. Tatlı, A., 1981. Gavur Dağları-Çoruh Nehri ile Serçeme Vadisi Vejetasyonunun Bitki Ekolojisi ve

Bitki Sosyolojisi Yönünden Araştırması, Doçentlik Tezi, Erzurum.


51

V. EKLER VE HARİTALAR 1. Toplantı Fotoğrafları 2. Katılımcı Listeleri ve Tutanağı 3. Sahadan Görünümler 4. Haritalar

� Pafta Anahtarı � Bölgeleme Haritaları � Yükseklik Haritası

V.I. Bilgilendirme Toplantısı Fotoğrafları


52

V.II. Bilgilendirme Toplantısı Tutanağı ve Katılım Listeleri


53

V.III. Sahadan Görünümler


54

HARİTALAR I. Pafta anahtarı


55

II. Bölgeleme Haritaları


56


57

III. Yükseklik Haritası (Anonim 2008c).

Documents

VERÇENİK DAĞI YABAN HAYATI GELİŞTİRME …bolge13.ormansu.gov.tr/13bolge/Files/duyurular/erzurum...VERÇENİK DAĞI YABAN HAYATI GELİŞTİRME SAHASI GELİŞME VE YÖNETİM PLANI