VLADA REPUBLIKE CRNE GORE

PRILOG ZA GODIŠNJI IZVJEŠTAJ EVROPSKE KOMISIJE O

NAPRETKU CRNE GORE U PROCESU STABILIZACIJE I PRIDRUŽIVANJA EU

za period 1. oktobar 2006. godine – 30. septembar 2007. godine

Septembar 2007.

2

SADRŽAJ

1. UVOD 3 1.1. Predgovor 3 1.2. Odnosi između Evropske unije i Crne Gore 3

2. POLITIČKI KRITERIJUMI 7 2.1. Demokratija i vladavina prava 7 2.2. Ljudska prava i zaštita manjina 25 2.3. Regionalna pitanja i međunarodne obaveze 32

3. EKONOMSKI KRITERIJUMI 34 ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 3.1 Postojanje funkcionalne tržine ekonomije 34 3.2. Sposobnost suočavanja sa konkurentskim pritiskom i tržišnim snagama u okviru Unije 39

4. EVROPSKI STANDARDI 42 4.1. Unutrašnje tržište 42 4.1.1. Slobodno kretanje robe 42 4.1.2. Kretanje osoba, usluga i pravo osnivanja 44 4.1.3. Slobodno kretanje kapitala 44 4.1.4. Carine i oporezivanje 45 4.1.5. Konkurencija 49 4.1.6. Javne nabavke 51 4.1.7. Intelektualna svojina 51 4.1.8. Socijalna politika 52 4.2. Sektorske politike 58 4.2.1. Industrija i mala i srednja preduzeća 58 4.2.2. Poljoprivreda i ribarstvo 60 4.2.3. Životna sredina 62 4.2.4. Transportna politika 66 4.2.5. Energetika 66 4.2.6.Informaciono društvo i mediji 71 4.2.7. Finansijska kontrola 74 4.2.8. Statistika 75 4.3. Pravda, sloboda i bezbjednost 76 4.3.1. Vize, kontrola granica, azil i migracije 76 4.3.2. Sprječavanje pranja novca 78 4.3.3. Suzbijanje zloupotrebe narkotika i prevencija narkomanije 79 4.3.4. Policija 80 4.3.5. Borba protiv organizovanog kriminala i terorizma 81 4.3.6. Zaštita ličnih podataka 82

3

1. UVOD

1.1. Predgovor

Ovo je drugi Prilog Vlade Republike Crne Gore Izvještaju o napretku Evropske komisije za Crnu Goru od njene nezavisnosti i obuhvata period između dva izvještaja – od 1. oktobra 2006. godine do kraja septembra 2007. godine. Prilogom su obuhvaćeni najvažniji rezultati u zakonodavnoj oblasti, u primjeni nove regulative, usvajanju evropskih propisa i u jačanju administrativnih kapaciteta, i to prema političkim i ekonomskim kriterijima pridruživanja i usvajanju evropskih standarda. Radi lakšeg praćenja i upoređivanja postignutog, struktura Priloga prati strukturu Izvještaja o napretku Crne Gore za period 1. oktobar 2005.godine–30. septembar 2006. godine.

1.2. Odnosi između Evropske unije i Crne Gore U izvještajnom periodu ostvarena je veoma dinamična saradnja sa Evropskom Komisijom u okviru procesa stabilizacije i pridruživanja, što se može vidjeti iz sljedećeg tabelarnog pregleda:

8.11. 2006. Podgorica Četvrta tehnička runda – pregovori o tranzicionim periodima u SSP-u, potvrda protokola i aneksa, administrativni kapaciteti, pristupanje međunarodnim organizacijama i konvencijama

14.11.2006 Brisel Pod-EPD* – Drugi sektorski sastanak o ekonomskim I finansijskim pitanjima

30.11.2006. Podgorica

Drugi EPD sastanak – Godišnji izvještaj, institucionalne i političke promjene nakon proglašenja nezavisnosti; pravda, sloboda i bezbjednost; administrativni kapaciteti

1.12.2006. Podgorica Peta tehnička runda – Završni pregovori o SSP-u, međusobnim koncesijama i protokolima – tehnička finalizacija pregovora

28/30.1.2007 Podgorica Misija DG Ecofin-a (Generalnog direktorata za ekonomska i finansijska pitanja) – procjena prvog Ekonomskog i fiskalnog programa za 2006. godinu

12-14.2.2007 Crna Gora Misija DG Taxud-a (Generalnog direktorata za poreze i carine) – primjena pravila o porijeklu u budućem SSP-u od strane crnogorske Uprave carina

5-9.3.2007 Crna Gora

Misija DG JLS-a (Generalnog direktorata za pravdu, slobodu i bezbjednost) – Procjenjivačka misija nezavisnih eksperata (policija i borba protiv organizovanog kriminala; sudski sistem; granice; ljudska/fundamentalna prava; migracije i azil; borba protiv korupcije, ekonomskog i finansijskog kriminala, uključujući pranje i falsifikovanje novca; tužilaštvo)

14.12.2006 -12.3.2007 Brisel Sastanci odbora za zapadni Balkan o potvrdi prijedloga SSP-a sa Crnom

Gorom od strane država članica (COWEB)15.3.2007 Podgorica Parafiranje SSP-a 23.3.2007 Podgorica Pod-EPD – Drugi sektorski sastanak o unutrašnjem tržištu i konkurenciji

11. 04.2007 Brisel Parafirani Sporazumi o viznim olakšicama i readmisiji, koji su i potpisani 18. septembra 2007. godine

18.4.2007 Brisel Parafiranje Privremenog SSP-a 19.4.2007 Podgorica Pod-EPD – Sektorski sastanak o saobraćaju, energetici i životnoj sredini 11. 05. 2007 Strazbur Crna Gora postala 47-ma punopravna članica Savjeta Evrope. 24.5.2007. Podgorica Plenarni EPD (Ustav; Evropsko partnerstvo; nove državne funkcije; pravda,

sloboda i bezbjednost; izvještaji sa pod-EPD-a, itd.)

11.09.2007 Podgorica

Pod-EPD - Sastanak o oblastima pravde, slobode i bezbjednosti (JLS) Politički kriterijumi (Predlog ustava/reforma pravosuđa, borba proiv korupcije), evropski standardi (vizni režim, kontrola granica, azil i migracije, pranje novca, narkotici, policija, borba protiv organizovanog kriminala i terorizma , zaštita ličnih podataka, ratni zločini, ljudska prava)

*EPD – Unaprijeđeni stalni dijalog (Enhanced Permanent Dialogue)

4

Pregovarački tim Vlade RCG je, bez prekida, intenzivno vodio pregovore o SSP-u sa pregovaračkim timom EK, koje je uspješno tehnički okončao 1.decembra 2006.godine. U izvještajnom periodu održane su Četvrta i Peta tehnička runda pregovora o SSP-u (8. novembra i 1. decembra 2006), kada su tehnički pregovori i uslovno završeni, tj. postignut je dogovor o svim pitanjima o kojima se pregovaralo. U okviru COWEB-a, prezentacija i usaglašavanje SSP-a za Crnu Goru sa predstavnicima država članica, trajala je od 14. decembra 2006. do 12. marta 2007. godine. Vlada RCG, ubrzo poslije svog konstituisanja (10. novembra 2006. godine), usvojila je 30. novembra 2006. godine Akcioni plan za jačanje administrativnih kapaciteta za implementaciju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (http://www.gom.cg.yu/files/1176481368.pdf), koji predstavlja plan aktivnosti Vlade RCG u oblasti jačanja administrativnih kapaciteta u sljedećim oblastima: koordinacija procesa evropskih integracija, oblast unutrašnjeg tržišta i trgovine (trgovina, carine i porezi, sanitarna i fito-sanitarna kontrola, konkurencija, intelektualna svojina, javne nabavke, kvalitet i standardizacija, zaštita potrošača), oblast pravde, slobode i bezbjednosti (zaštita podataka o ličnosti, sprovođenje Akcionog plana za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala), kao i važne sektorske politike za implementaciju SSP-a (audiovizuelna politika, životna sredina, energetika, elektronske komunikacije i saobraćaj). Prvi izvještaj o realizaciji Akcionog plana za jačanje administrativnih kapaciteta za implementaciju SSP, za period od 30. novembra 2006. do 31. maja 2007. godine, Vlada je usvojila 5. jula 2007.godine i dostavila Evropskoj komisiji. Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) parafiran je 15. marta 2007. godine u Podgorici tokom treće zvanične posjete Komesara Oli Rena Crnoj Gori, a Privremeni SSP, koji se odnosi samo na trgovinske odredbe SSP-a, parafiran je 18. aprila 2007. godine u Briselu. Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju dogovoreni su veoma dinamični (najkraći u regionu) rokovi za realizaciju:

a) tranzicioni period od 5 godina koji se odnosi na maksimalni vremenski period za postepeno otvaranje tržišta i uspostavljanje zone slobodne trgovine između Evropske unije i Crne Gore (2008-2012, ukoliko se SSP potpiše u oktobru, Skupština RCG ga ratifikuje u novembru 2007.g. i Interim SSP stupi na snagu 1.1.2008.g.) , kao i

b) implementacioni period od 5 godina koji se odnosi na punu implementaciju odredbi svih članova Sporazuma, nakon pune ratifikacije SSP u svih 27 Parlamenata država članica EU.

Vlada RCG je, 17. maja 2007. godine, donijela Akcioni plan za implementaciju preporuka iz Evropskog partnerstva za Crnu Goru (http://www.gom.cg.yu/files/1180347769.pdf), na bazi dokumenta Evropsko partnerstvo za Crnu Goru koji je Savjet ministara EU usvojio 22. januara 2007. godine. Plan sadrži čitav niz konkretnih mjera i aktivnosti na implementaciji evropskih preporuka, sa nosiocima, finansijskim resursima i rokovima (kratki i srednji rok) za njihovo ostvarivanje. Predviđeno je stalno i pažljivo praćenje sprovođenja Akcionog plana za implementaciju preporuka Evropskog partnerstva kao i Akcionog plana za jačanje administrativnih kapaciteta za implementaciju SSP-a. SEI je obavezan da o rezultatima sprovođenja redovno obavještava Vladu svakih 6 mjeseci. Nacionalni program za integraciju – NPI Vlada je, na sjednici održanoj 21. juna 2007. godine usvojila Informaciju o aktivnostima na izradi Nacionalnog programa za integraciju u Evropsku uniju (NPI) (http://www.gom.cg.yu/files/1182441040.pdf), čiji je sastavni dio Struktura NPI, kao i plan aktivnosti za izradu Programa. Istovremeno, Vlada je donijela i odluku o izradi Nacionalnog programa za integraciju, koji će obuhvatiti period 2008-2012. godine. Ovim dokumentom će se definisati ključne reforme neophodne da bi Crna Gora bila unutrašnje spremna da preuzme obaveze koje proizilaze iz članstva u EU do kraja 2012. godine. NPI će na taj način postati jedan od ključnih dokumenata Vlade u narednom periodu. Nacionalni program će služiti ne samo kao sredstvo koordinacije reformi na putu ka EU i osnova za izradu godišnjih programa rada Vlade, već i kao transparentna i dobro pripremljena informacija o planiranim reformama, namijenjena Evropskoj komisiji i državama članicama EU, s jedne strane, i crnogorskoj javnosti, s druge strane. Nacionalni program za integraciju biće strateški okvir ukupnih demokratskih i ekonomskih reformi u zemlji. Na bazi najbolje prakse zemalja koje su tu fazu integracija uspješno završile, Nacionalni program za integraciju imaće šest osnovnih cjelina koje

5

obuhvataju: političke i ekonomske kriterije pridruživanja, sposobnost zemlje da postepeno preuzima obaveze iz budućeg članstva u EU, procjenu ukupnih administrativnih kapaciteta državne uprave i pravosudnih kapaciteta, plan izrade nacionalne verzije Acquis-a (preuzimanje i prevođenje propisa EU), kao i procjenu finansijskih potreba za realizaciju ovog programa u periodu 2008-2012. godina. Potpisivanjem SSP-a, Crna Gora preuzima i obavezu usklađivanja crnogorskog zakonodavstva sa zakonodavstvom Zajednice, a prije svega postupne i dosljedne primjene uporedivog zakonodavstva. Prema članu 72 SSP-a1, Crna Gora, u dogovoru sa Evropskom komisijom, treba da pripremi posebni program za sprovođenje SSP-a. NPI će omogućiti:

• Bolji pregled konzistentnosti reformi; • Bolji pregled potrebnih budžetskih sredstava, kako bi Vlada, tokom narednih godina, mogla

uključiti te potrebe u budžet; • Bolji pregled administrativnih kapaciteta i oblasti koje bi trebalo jačati prije stvarnog početka

pregovora; • Dobru polaznu osnovu za proces pregovora, naročito u definisanju pregovaračkih pozicija; • I na kraju, ali ne manje važno – biće stvarna potvrda Evropskoj uniji o mogućnostima Crne

Gore i njenoj posvećenosti procesu integracija. Sekretarijat za evropske integracije Crne Gore u međuvremenu je preduzeo aktivnosti na pripremi crnogorske administracije za izradu programa integracija. U periodu 10-14. septembra 2007. godine organizovana je obuka za članove grupa za evropske integracije i državne službenike koji će biti uključeni u izradu Nacionalnog programa za integraciju (NPI). Obuka, koja je obuhvatila preko 200 službenika na različitim upravljačkim nivoima, realizovana je kroz pet jednodnevnih tematskih seminara na kojima su detaljno predstavljeni sadržina, poglavlja i nadležnosti NPI Učesnicima seminara je, uz prezentaciju konkretnih primjera, predstavljena metodologija izrade svih šest poglavlja NPI, procedure, instrumenti i IT podrška, kao i plan aktivnosti sa rokovima:

Plan aktivnosti na izradi Nacionalnog programa za integraciju /NPI

Nadležni organ

Rok*

Kolegijum za evropske integracije – podrška pripremi NPI-a

Kolegijum za EI

14. jun 2007. godine

Komisija za evropske integracije – usvajanje Informacije o NPI-u

Komisija za EI 8. jun 2007. godine

Vlada usvojila Odluku o pripremi NPI-a Vlada jun 2007. godine Konferencija za štampu SEI jun 2007. godine Komisija raspravljala o pripremi NPI-a **, podjela posla

Komisija za EI jun 2007. godine

Priprema seminara za resorna ministarstva SEI jun-septembar 2007. godine

Serija seminara za resorna ministarstva, institucije, tijela

SEI septembar 2007. godine

11. Ugovorne strane potvrđuju važnost usklađivanja postojećeg zakonodavstva u Crnoj Gori sa zakonodavstvom

Zajednice, kao i njegovog efikasnog sprovođenja. Crna Gora će nastojati da osigura postepeno usklađivanje svojih postojećih zakona i budućeg zakonodavstva s pravnim propisima Zajednice (Acquis2). Crna Gora će osigurati adekvatnu implementaciju i sprovođenje postojećeg i budućeg zakonodavstva.

2. Usklađivanje će započeti danom potpisivanja Sporazuma i postepeno će se proširivati na sve elemente Acquis-a Zajednice iz ovog Sporazuma do kraja tranzicionog perioda utvrđenog članom 8 ovog Sporazuma (5 godina).

3. Usklađivanje će, u ranoj fazi, biti fokusirano na osnovne elemente Acquis-a koji se odnose na unutrašnje tržište, uključujući zakonodavstvo u oblasti finansija, pravosuđa, slobode i bezbjednosti, kao i na druge oblasti trgovine. U kasnijoj fazi, Crna Gora će se fokusirati na ostale djelove Acquis-a. Usklađivanje će se sprovoditi na osnovu programa o kojem će se dogovoriti Komisija evropskih zajednica i Crna Gora.

4. Crna Gora će u dogovoru s Komisijom evropskih zajednica definisati modalitete za praćenje sprovođenja usklađivanja zakonodavstva i radnji koje treba preduzimati u vezi s njegovim sprovođenjem.

6

Definisana nadležna ministarstva za svaki dio Acquis-a

Grupe za EI oktobar 2007. godine

Izvršen multilateralni skrining Acquis-a Ministarstva /Grupe

oktobar-novembar 2007. godine

Usklađivanje teksta i tabela za svako pod-poglavlje Grupe za EI početak decembra 2007. godine

Podnošenje nacrta NPI-a Sekretarijaru za evropske integracije na propisanim obrascima

Ministarstva /Grupe

početak decembra 2007. godine

Provjera konzistentnosti i održivosti SEI decembar 2007. godine

Komisija diskutuje o problemima i otvorenim pitanjima Komisija za EI decembar 2007. godine

Prva informacija Vladi o NPI-u SEI januar 2008. godineNacrt NPI-a predstavljen Vladi SEI februar 2008.

godine Konferencija za štampu SEI februar 2008.

godine Javna rasprava o nacrtu NPI-a SEI

koordinacija 30 dana

Posebni sastanak za usvajanje Vlada mart 2008. godine U drugoj polovini septembra, SEI je organizovao dodatnu obuku za izradu NPI, za zaposlene u državnoj upravi, kao i za stručnjake iz određenih oblasti sa Univerziteta i iz nevladinog sektora, koji su angažovani od strane GEI. Od 8. juna 2005, kada je donijeta Skupštinska Deklaracija o pridruživanju EU, do septembra 2007. godine, SEI je Vladi i Skupštini CG dostavio na razmatranje i usvajanje osam kvartalnih Izvještaja o realizaciji aktivnosti i obaveza Crne Gore u vezi s Procesom stabilizacije i pridruživanja (april 2005. – jun 2007.godine). Politički dijalog Prvi politički dijalog između Trojke EU i Crne Gore održan je u Briselu 22. januara 2007. godine. Teme su bile politička situacija u Crnoj Gori nakon referenduma o nezavisnosti i izbora, ustavni proces, zaključenje pregovora o SSP-u, sljedeći koraci, regionalni razvoj, izbori u Srbiji i status Kosova. Ministar inostranih poslova Crne Gore je učestvovao na forumu EU i zemalja zapadnog Balkana održanom u Briselu 12. februara 2007. godine. Teme sastanka su bili odnosi između EU i zemalja zapadnog Balkana, regionalni razvoj, najnovija dešavanja u EU i razvoj zapadnog Balkana. Nakon što je Parlamentarna Skupština Savjeta Evrope na proljećnom zasijedanju usviojila pozitivno mišljenje i predložila Komitetu ministara da Crnu Gore pozove u članstvo, na osnovu ocjene da je Crna Gora sposobna i spremna da ispuni osnovne obaveze koje proističu iz članastva, Crna Gora je 11. maja 2007. godine postala 47-ma punopravna članica Savjeta Evrope. Sporazumi o viznim olakšicama i readmisiji Predstavnici MIP-a i Ministarstva unutrašnjih poslova i javne uprave, vodili su pregovore o Sporazumu o viznim olakšicama i Sporazumu o readmisiji između Crne Gore i EU, koji su parafirani 11. aprila 2007. godine i potpisani 18. septembra 2007. godine. Pregovorima o potpisivanju ova dva sporazuma prethodila je odluka Savjeta EU od 13. novembra 2006., na bazi koje je Evropska komisija započela pregovore o readmisiji i olakšicama u izdavanju viza zemljama zapadnog Balkana. Nakon okončanja pregovora obje delegacije su ocijenile da su pregovori bili efikasni i konstruktivni.

7

Sporazum o readmisiji, odnosno prihvatanju lica bez dozvole boravka, je izraz želje Republike Crne Gore i EU da ojačaju saradnju u cilju efikasnije borbe protiv ilegalnih migracija. Želja je obje ugovorne strane da kroz ovaj sporazum, na osnovama reciprociteta, uspostave brze i efikasne postupke bezbjednog vraćanja lica koja ne ispunjavaju uslove za boravak na teritoriji Crne Core odnosno EU. Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju u odnosu na readmisiju predviđeno je da Crna Gora i EU sklope Sporazum kojim će se urediti posebne obaveze CG i EU u readmisiji i da CG sklopi Sporazum o readmisiji sa državama uključenim u proces stabilizacije i pridruživanja. Potpisivanjem ovog Sporazuma Crna Gora izvrašava jednu obavezu iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, a pregovara se i sa susjednim državama o sporazumima o readmisiji. Ovo nije prvi sporazum o readmisiji odnosno vraćanju i prihvatanju građana CG. CG u ovom trenutku primjenjuje sporazume o readmisiji sa 16 država, od čega su 13 članice EU. Neki od tih sporazuma, kao npr. sa SR Njemačkom i Švajcarskom, primjenjuju se više od deset godina. Dakle Crna Gora je i do sad preuzimala svoje državljane koji nemaju pravo boravka u drugim državama i to će raditi i ubuduće. Međutim, stupanjem na snagu Sporazuma o readmisiji sa EU ne očekuje se značajniji broj lica koja se vraćaju u Crnu Goru nego što je to bilo do sada po zaključenim i primijenjenim sporazumima o readmisji. Treba naglasiti da bez zaključivanja ovog Sporazuma nema ni zaključivanja sporazuma o viznim olakšicama. Kad je u pitanju Sporazum o olakšicama za izdavanje viza, njegov cilj je da se olakša postupak izdavanja viza državljanima RCG za namjeravani boravak u državi članici EU od najduže 90 dana u periodu od 180 dana. Vizne olakšice predviđene ovim sporazumom primjenjivaće se na crnogorske državljane, što znači da je to jednostran ugovor, jer državljani članica EU mogu da ulaze u Crnu Goru bez vize na osnovu odluke Vlade Crne Gore. 2. Politički kriterijumi

2.1. Demokratija i vladavina prava Ustav Zakonom o postupku za donošenje i proglašenje novog Ustava Crne Gore, koji je Ustavotvorna kupština donijela 26. oktobra 2006. godine („Sl.list RCG“ br. 66/06), utvrđen je postupak za donošenje i proglašenje izrade teksta nacrta Ustava, javna rasprava, utvrđivanje predloga Ustava i postupak donošenja i proglašenje Ustava. Ustavotvorna skupština je, 10. novembra 2006. godine, izabrala predstavnike i članove Ustavnog odbora, 17 članova, čiji sastav odgovara stranačkoj zastupljenosti poslanika u Skupštini. Ustavni odbor je sačinio Nacrt ustava opštom saglasnošću i dostavio Skupštini 22. marta 2007. godine. Za pojedina rješenja u tekstu Nacrta Ustava date su i alternative pojedinih poslaničkih klubova na kojima su insistirali pojedini članovi Ustavnog odbora. Ustavotvorna skupština je 28. marta 2007. godine utvrdila Nacrt ustava, koji je upućen na javnu raspravu u trajanju od 60 dana, koja je završena 28. maja 2007. godine. Ukupno je Ustavnom odboru stiglo preko 500 stranica teksta raznih sugestija i mišljenja. Tokom javne rasprave organizovani su brojni okrugli stolovi, uz učešće državnih organa, strukovnih udruženja, nevladinog sektora i drugih. U javnu raspravu bile su uključene i međunarodne organizacije prisutne u Crnoj Gori, kao Savjet Evrope, OEBS, NDI i druge. Venecijanska komisija je dostavila svoje komentare na predloženi nacrt Ustava. Nakon javne rasprave i razmatranja pristiglih mišljenja, Ustavni odbor Ustavotvorne skupštine je 30. jula 2007. godine utvrdio predlog ustava RCG, a Obrazloženje Predloga Ustava i Predloga ustavnog zakona za sprovodjenje Ustava RCG utvrdjeni su na 14. sjednici Ustavnog odbora, 6. avgusta 2007. godine. Predlog ustava RCG sačinjen je uz puno uvažavanje preporuka medjunarodnih institiucija, zasnovan na demokratskim standardima, sadržanim u dokumentima i opredjljenjima Skupštine i Vlade RCG u odnosu na evropsku integraciju i implementaciju evropskih standarda u Crnoj Gori. Ustavni odbor je prihvatio svih sedam preporuka Savjeta Evrope i oni su sastavni dio Predloga Ustava. Prihvaćene su i

8

sugestije OSCE i Venecijanske komisije. Sačinjen je relativno kratak i jasan ustavni tekst, koji sadrži ukupno 156 članova. U toku su razgovori izmedju predstavnika vladajuće koalicije i predstavnika opozicije, koji će biti okončani do početka rada Skupštine. Predlog Ustava je na dnevnom redu sjednice Skupštine Crne Gore sazvane za 1. oktobar 2007.godine, s tim što postoji mogućnost njenog odlaganja ukoliko se o tome postigne dogovor u međustranačkim pregovorima koji su u toku. Procedura donošenja Ustava U skladu sa Zakonom o postupku za donošenje i proglašenje novog Ustava Republike Crne Gore, o predlogu Ustava Skupština odlučuje većinom glasova ukupnog broja poslanika i donosi odluku o raspisivanju referenduma za potvrđivanje Ustava. Referendum se održava u roku od 10 do 20 dana od dana raspisivanja. Ustav je potvrđen na referendumu, ako je za njega glasala većina od ukupno važećih glasova glasača koji su glasali. Zakonom je predviđena i mogućnost neodržavanja referenduma, ako Ustavotvorna Skupština usvoji Predlog Ustava usvoji dvotrećinskom većinom ukupnog broja poslanika. Nakon usvajanja Ustava, dvotrećinskom većinom poslanika u Skupštini, odnosno potvrđivanju na referendumu, Ustavotvorna skupština donosi odluku o proglašenju Ustava većinom glasova ukupnog broja poslanika. Sadržina Ustava Predlog Ustava je koncipiran kao moderni, konstitutivni, osnovni pravni akt države Crne Gore, sa principima i načelima koji izražavaju osnovna ustavnopravna opredjeljenja Crne Gore kao nezavisne i suverene, demokratske, socijalne i ekološke države. Osnovna načela su: vladavina prava, podjela vlasti, poštovanje i zaštita ljudskih prava i sloboda, parlamentarizam, sloboda tržišta i preduzetništva i privrženosti međunarodnom pravnom poretku i primatu međunarodnog prava nad domaćim zakonodavstvom. Prilikom izrade Ustava posebno se vodilo računa o poštovanju evropskih standarda. Savjet Evrope dostavio je Skupštini Predlog minimuma principa koje treba ugraditi u Ustav Crne Gore. Najviši predstavnici poslaničkih grupa u Ustavotvornoj Skupštini su potpisali 8. februara 2007. godine Deklaraciju o prihvatanju minimuma principa koje treba ugraditi u Ustav radi prijema Crne Gore u Savjet Evrope. Uređenje pravosuđa Saglasno principu podjele vlasti sudska vlast se ustanovljava kao samostalna i nezavisna i vrši je sud.Afirmisan je princip kolektivnosti (zbornosti) suđenja kao pravilo, dok je princip inokosnosti izuzetak. Suđenje u Vijeću predstavlja veću garanciju za objektivno i pravično suđenje. Ustanovljen je princip javnosti suđenja, kao i stalnosti sudijske funkcije. Što se tiče načina izbora sudija, Ustavni odbor je prihvatio sugestije Venecijanske komisije i OEBS-a da izbor sudija treba izmjestiti iz parlamenta i predvidio da sudije i predsjednike sudova bira i razrješava Sudski savjet, kao samostalan i nezavisan organ koji obezbjeđuje nezavisnost i samostalnost sudova i sudija. Definisan je i sastav Sudskog savjeta koga čine: predsjednik Vrhovnog suda, četiri sudije koje bira i razrješava konferencija sudija, dva poslanika koje bira i razrješava Skupština iz reda parlamentarne većine i opozicije, dva ugledna pravnika koje bira i razrješava Predsjednik Crne Gore i ministar pravde. Nadležnost Sudskog savjeta je da bira i razrješava sudije, predsjednike sudova i sudije porotnike, utvrđuje prestanak sudske funkcije, utvrđuje broj sudija i sudija porotnika u sudovima, razmatra izvještaje o radu sudova, predstavke i pritužbe na rad sudova i zauzima stavove o njima, odlučuje o imunitetu sudija, predlaže vladi iznos sredstava za rad sudova i vrši druge poslove utvrđene zakonom. Sudski savjet odlučuje većnom glasova većine članova, tj. kvalifikovanom većinom. Državno tužilaštvo je definisano kao jedinstven i samostalan državni organ koji vrši gonjenje učinilaca krivičnih djela i drugih kažnjivih djela koja se gone po službenoj dužnosti. Vrhovnog državnog tužioca i državne tužioce imenuje i razrješava skupština..

9

Skupština Nakon parlamentarnih izbora održanih 10. septembra 2006. godine, Skupština ovog saziva konstituisana je 2. oktobra 2006. i ima 81-og poslanika iz 16 političkih partija, odnosno stranaka. Konstituisano je osam poslaničkih klubova i obrazovano 12 stalnih radnih tijela. U ukupnoj zakonodavnoj aktivnosti Vlada je predlagač najvećeg broja zakona, pa je i uloga Skupštine u postizanju bržeg ekonomskog razvoja značajno uslovljena dinamikom usvajanja i kvalitetom ovih zakona. U periodu od konstituisanja do 3. avgusta 2007. godine, održano je 14 sjednica Skupštine i to 13 u redovnim zasijedanjima i jedno u vanrednom. U ovom periodu, donijeto je 59 zakona i to svi na predlog Vlade. Podaci pokazuju da je od 59 usvojenih bilo: 32 nova zakona, 18 izmjena ili dopuna, 8 ratifikacija ugovora ili sporazuma i jedan zakon o prestanku važenja odgovarajućeg zakona. Skupština je, takođe, donijela dvije odluke, razmotrila dvanaest izvještaja, dva odgovora Ustavnom sudu i tri ostala materijala. Skupština Republike Crne Gore je u ovom periodu donijela više važnih zakona, neophodnih za buduću implementaciju SSP, kao što su: Zakon o carinskoj tarifi, Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti konkurencije, Zakon o vinu, set propisa iz oblasti poljoprivrede neophodnih i za pristupanje STO, zakona iz oblasti finansijskog sistema, itd. Na prijedlog Vlade Crne Gore, za 9. oktobar je zakazana Vanredna sjednica Skupštine Crne Gore, da bi se usvojili zakoni koji prioritetni za evropske integracije, uključujući i Zakon o izmjenama i dopunama zakona o PDV-u i Zakon o Budžetu. (Uz ovaj dokument priložen je spisak svih zakona koje je Skupština Crne Gore donijela od oktobra 2006. godine). Nove oblasti nadležnosti Skupštine su:

- kontrola Agencije za nacionalnu bezbjednost i Uprave policije - instrumenti parlamentarnog saslušanja i istrage - civilna kontrola vojske kroz iste modalitete.

Vrši se kontinuirana obuka i edukacija poslanika i predstavnika skupštinskih službi u oblasti novih nadležnosti Skupštine uz podršku OEBS-a, NDI, SE, DCAF-a, OEBS-a, CDP-a i dr. Okončan je i postupak prijema novih kadrova. Uposleno je 16 službenika i namještenika, po rešenju o stalnom radnom odnosu. U radu Odbora za međunarodne odnose i evropske integracije je angažovano troje saradnika koji su primljeni po ugovoru o djelu. U svom radu Odbor ima stručnu pomoć eksperata iz različitih međunarodnih oganizacija, kroz intenzivan rad sa službenicima i poslanicima Skupštine; stalna je saradnja sa SE, OEBS-om i Evropskim Parlamentom na obuci i usavršavanju službenika i poslanika iz ove oblasti, kao i studijske posjete međunarodnim organizacijama. Kontrola Novim Poslovnikom Skupštine predviđena je značajna novina koja Parlamentu daje kontrolnu funkciju a koja se ogleda kroz tri postupka kontrole: konsultativno saslušanje, kontrolno saslušanje i parlamentarna istraga, kao novih instituta za jačanje zakonodavne vlasti. 1) Konsultativno saslušanje Radi izvršavanja poslova iz svog djelokruga (razmatranje predloga akta, pripremu predloga akta ili proučavanje određenih pitanja) a u cilju pribavljanja potrebnih informacija i stručnih mišljenja, naročito o predlozima rješenja i drugim pitanjima koja su od posebnog interesa za građane i javnost, odbor može, po potrebi ili za određeni period, angažovati naučne i stručne radnike iz pojedinih oblasti (naučni i stručni konsultanti), predstavnike državnih organa i nevladinih organizacija koji nemaju pravo odlučivanja. 2) Kontrolno saslušanje Radi pribavljanja informacija i stručnih mišljenja o pojedinim pitanjima iz svog djelokruga, kao i o pojedinim pitanjima utvrđivanja i sprovođenja politike i zakona ili drugih aktivnosti Vlade i organa

10

državne uprave, koja izazivaju nejasnoće, u cilju razjašnjenja tih pitanja, nadležni odbor može pozvati na sjednicu odgovornog predstavnika Vlade ili drugog organa državne uprave i od njega tražiti da se izjasni o tim pitanjima (kontrolno saslušanje). Odluku o kontrolnom saslušanju donosi odbor većinom glasova ukupnog broja članova. Za vrijeme kontrolnog saslušanja članovi odbora mogu postavljati pitanja pozvanom licu, samo u vezi sa temom saslušanja. Odbor sačinjava i dostavlja Skupštini izvještaj o kontrolnom saslušanju, koji sadrži suštinu izlaganja. 1. Parlamentarna istraga Parlamentarna istraga može se otvoriti radi sagledavanja stanja u određenoj oblasti i razmatranja pitanja od javnog značaja, a koja bi mogla biti osnov Skupštine radi preuzimanja postupaka iz svoje nadležnosti. Predlog za otvaranje parlamentarne istrage i obrazovanje anketnog odbora može podnijeti pojedini odbor ili četvrtina poslanika u Skupštini. Predsjednik anketnog odbora je iz reda opozicionih poslanika. Predsjednik Skupštine obavještava ministra pravde i od njega traži informaciju da li se povodom istih činjenica, odnosno pitanja, vodi sudski postupak. Ako ministar pravde potvrdi da se vodi sudski postupak, predsjednik će odlučivanje o pokretanju parlamentarne istrage odložiti do pravosnažnog okončanja sudskog postupka. U slučaju da sudski postupak započne nakon obrazovanja anketnog odbora, anketni odbor prestaje sa radom do pravosnažnog okončanja sudskog postupka. Poslije završene parlamentarne istrage, anketni odbor podnosi Skupštini izvještaj koji može sadržati i predlog odgovarajućih mjera ili akata iz nadležnosti Skupštine. Anketni odbor prestaje sa radom danom odlučivanja u Skupštini o njegovog izvještaju, odnosno istekom roka za koji je obrazovan. Poslovnikom Skupštine Republike Crne Gore („Službeni list RCG”, br. 51/06 i 66/06) predviđeni su novi instituti za jačanje zakonodavne vlasti koju Parlament ima, a koji se prvenstveno odnose na razmatranje predloga zakona, uz značajnu ulogu Odbora za ustavna pitanja i zakonodavstvo. Ti instituti su: - Razmatranje predloga zakona u odborima (prvo čitanje) Predlog zakona prije razmatranja na sjednici Skupštine, razmatraju nadležni odbori (Odbor za ustavna pitanja i zakonodavstvo i matični odbor). Ako su predlogom zakona obuhvaćena pojedina pitanja koja su u nadležnosti i drugih odbora, predlog zakona u pogledu tih pitanja mogu razmatrati i ti odbori. Ako se predlogom zakona stvaraju obaveze za Budžet Republike, predlog zakona razmatra i Odbor nadležan za budžet. Nakon prvog čitanja predloga zakona, nadležni odbor mora dostaviti izvještaj poslanicima najkasnije 24 sata prije početka pretresa na sjednici Skupštine. U izvještaju nadležni odbor može predložiti Skupštini da usvoji predlog zakona u cjelini, da ga usvoji u izmijenjenom tekstu u odnosu na tekst koji je podnio predlagač ili da predlog zakona ne usvoji, a matični odor razmotriće mišljenja koja su mu dostavili drugi odbori koji su razmatrali predlog zakona. - Razmatranje predloga zakona na sjednici Skupštine (drugo čitanje) Razmatranje predloga zakona na sjednici Skupštine započinje načelnim pretresom o predlogu zakona. Načelni pretres obuhvata raspravu o: ustavnom osnovu, razlozima za donošenje zakona, njegovoj usklađenosti sa evropskim zakonodavstvom i potvrđenim međunarodnim ugovorima, suštini i efektima predloženih rješenja i procjeni potrebnih sredstava iz budžeta za sprovođenje zakona. Ako se predlog zakona u načelu ne prihvati, o tom predlogu zakona neće se voditi pretres u pojedinostima, a ako se usvoji, prije prelaska na pretres u pojedinostima, nadležni odbor dodatno razmatra predlog zakona sa amandmanima i o tome podnosi izvještaj Skupštini. Amandman se podnosi najkasnije sa danom završetka pretresa u načelu, a predlagač zakona I nadležni odbor mogu podnijeti amandmane do početka pretresa u pojedinostima. - Pretres predloga zakona u pojedinostima (treće čitanje) Nakon dodatnog pretresa u odborima i dostavljanja izvještaja o tome, Skupština prelazi na pretres predloga zakona u pojedinostima koji obuhvata: pretres o rješenjima u predlogu zakona, podnijetim a neusaglašenim amandmanima i stavovima i predlozima odbora. Na početku pretresa u pojedinostima izvjestilac nadležnog odbora informiše Skupštinu o rezultatima pretresa na odborima i obrazlaže stav i

11

predlog odbora, a potom u raspravi učestvuju poslanici i predstavnik predlagača. Ako je na predlog zakona podnijet i ostao neusaglašen veći broj amandmana kojima se bitno mijenja sadržina predloga zakona ili je, radi njegovog poboljšanja, nužno izvršiti veći broj izmjena, Skupština može, na predlog nadležnog odbora i uz saglasnost predlagača zakona, odlučiti da predlog zakona razmotri kao nacrt zakona. Predlagač zakona može povući predlog zakona sve do završetka pretresa predloga zakona u pojedinostima. Nadležni odbor dužan je da predloži Skupštini koje amandmane da prihvati, a koje da odbije. Amandman koji je podnio predlagač zakona i amandman koji je predlagač zakona prihvatio postaje sastavni dio predloga zakona i o njemu Skupština posebno ne odlučuje. Vlada Vlada Crne Gore izabrana je 10. novembra 2006. godine, nakon čega je donijeta Uredba o izmjenama i dopunama uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave, Odluka o izmjenama i dopunama pravilnika o radu Vlade (Sl. List RCG, br. 71/06), usvajanje novih pravilnika o organizaciji i sistematizaciji ministarstava i drugih organa državne uprave i definisanje Programa rada Vlade za 2007. godinu, koji obuhvata izradu preko 140 predloga zakona i preko 180 različitih informacija i strateških dokumenata. Vladu, pored predsjednika, čine potpredsjednik za evropske integracije, potpredsjednik za ekonomsku politiku i 14 ministara, od kojih je jedan bez portfelja. Broj ministarstava smanjen je sa 16 na 132. Nova pozicija Potpredsjednika Vlade za evropske internacije obezbjeđuje stalno upravljanje procesom integracija i jačanje značaja procesa evropskih integracija u Vladi. Time je ojačana i pozicija Nacionalnog koordinatora za upravljanje sredstvima IPA-e.

Sekretarijat za evropske integracije Sekretarijat za evropske integracije (SEI) je preuzeo poslove u vezi evropskih integracija umjesto Ministarstva za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske integracije. Uloga Sekretarijata podrazumijeva koordinaciju i nadgledanje procesa pridruženja EU, pravnu pomoć u procesu pridruživanja i pristupanja, koordinaciju međuresorskih priprema za pregovore i koordinaciju procesa pregovora sa EU, koordinaciju pripreme ključnih dokumenata koji se odnose na taj process, praćenje procesa sprovođenja sporazuma sa EU i aktivnosti zajedničkih tijela osnovanih tim sporazumima, saradnju državnih organa sa institucijama i tijelima EU, državama članicama, zemljama kandidatima i potencijalnim kandidatima tokom procesa pridruživanja i pristupanja, davanje mišljenja na usaglašenost propisa sa odgovarajućim propisima EU i međunarodnim ugovorima, saradnju sa tijelima Skupštine Republike Crne Gore, i saradnju i direktnu komunikaciju sa Misijom Republike Crne Gore pri EU i ostalim diplomatskim i konzularnim predstavništvima Republike Crne Gore u oblasti procesa pridruživanja i pristupanja EU (http://www.gom.cg.yu/files/1172680241.pdf). Sekretarijat (http://www.vlada.cg.yu/eng/sei/) izgrađuje svoje koordinacione kapacitete zapošljavanjem novog kadra i intezivnom obukom. Trenutna struktura Sekretarijata je sljedeća3: Sektor za pridruživanje EU (15 službenika) - Odsjek za koordinaciju procesa pridruživanja (12), - Odsjek za prevođenje i razvoj nacionalne verzije Acquis-a (3) Sektor za koordinaciju pomoći (8 službenika) - Odsjek za koordinaciju nacionalnog programa pomoći (4), - Odsjek za programa regionalne i prekogranične saradnje (4) Služba za opšte poslove (12 službenika, uključujući 2 IT stručnjaka i 2 prevodioca) 2 1. Ministarstvo pomorstva, saobraćaja i telekomunikacija, 2. Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, 3. Ministarstvo finansija, 4. Ministarstvo inostranih poslova, 5. Ministarstvo kulture, sporta i medija, 6. Ministarstvo odbrane, 7. Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, 8. Ministarstvo pravde, 9. Ministarstvo prosvjete i nauke, 10. Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave, 11. Ministarstvoza ekonomski razvoj, 12. Ministarstvo zaštitu ljudskih i manjinskih prava, 13. Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja; Pored toga, tu su i: Sekretarijat za evropske integracije, Sekretarijat za zakonodavstvo i Sekretarijat za razvoj. 3 Organigram SEI-a: http://www.gom.cg.yu/files/1170706434.pdf

Formatted: Polish

Field Code Changed

12

IPA Instrument za pretpristupnu podršku - Sekretarijat za evropske integracije, u okviru sektora za koordinaciju pomoći, u svojoj nadležnosti

pokriva koordinaciju upravljanja Instrumentom za pretpristupnu pomoć (IPA) kao i drugom inostranom podrškom vezano za proces evropskih integracija.

- Glavni izazov za SEI jeste uključivanje crnogorskih institucija u pripremi programa IPA 2007.

Resorna ministarstva su za sada dostavila 55 predloga projekata za finansijsku pomoć u iznosu od 71.6 miliona € . Nakon pomenutog, SEI je, u saglasnosti sa Evropskom komisijom i Evropskom agencijom za rekonstrukciju izabrao kvalifikovane predloge projekata za IPA 2007. Kao glavni kriteriji u odabiru predloga projekata bili su zrelost implementacije projekata, kapacitet apsorpcije sredstava kojima raspolažu potencijalni korisnici, dinamika i struktura predloga projekata.

- 17. Maja 2007. godine, Vlada je usvojila informaciju o aktivnostima na pripremi programa koji će biti

finansirani iz IPA 2007. U Crnoj Gori, Ova informacija je predstavljena ambasadorima zemalja članica EU kao i predstavnicima civilnog društva.

Počele su pripreme za odabir predloga projekata koji će se finansirati iz IPA 2008. U saradnji sa resornim Ministarstvima, SEI, EK, i EAR će pripremiti listu kvalifikovanih projekata za IPA 2008, na osnovu kojih će Komisija za evropske integracije odabrati projekte koji će dalje biti razradjeni u detaljne predloge projekata i na kraju biti razmatrani o kvalifikaciji za IPA 2008 finansiranje. U procesu upravljanja projektnim ciklusom, kao i procesa pripreme detaljnih predloga projekata , Sekretarijatu za evropske integracije kao i resornim ministarstvima bila je obezbijedjena adekvatna podrška od strane PARIM CB, Twinning (CARDS 2004 od strane Državne zajednice) , CDP-a, kao i Poljske Vlade i Španske Agencije za medjunarodnu saradnju. Sekretarijat za evropske integracije je takođe imao nekoliko studijskih posjeta u državama regiona i pojedinim državama članica, koje su imale za cilj razmjenu iskustava i što bolje upoznavanje sa procesom koordinacije pomoći i procesom stabilizacije kao i koordinacije između Ministarstava i upravljanja EU fondonvima. Takodje, glavni cilj studijskih posjeta u navedenim državama jeste i upoznavanje sa sistemom baza podataka koje su od velikog značaja za izradu baza podataka u Crnoj Gori a odnose se na IPA i ostale bilateralne donacije. Što se tiče IPA II komponente, koja se odnosi na preko-graničnu saradnju, Crna Gora je aktivno učestvovala u izradi Adriatik programa i bilateralnih programa sa svakom od susjednih država – Srbija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Albania. Crna Gora je takodje učestvovala u dva transnacionalna programa – MED i SEES. Za pripremu dokumentacije u vezi bilateralnih programa, određen je tim za izradu, a članovi tima su odabrani iz Sekretarijat za evropske integracije, Ministarstva turizma i zaštite životne sredine, Direktorata za razvoj malih i srednih preduzeća i zajednice opština. Da bi otpočele pripreme na budućim zajedničkim projektima i razmjeni iskustava na polju preko-granične saradnje, SEI i španska agencija za medjunarodnu saradnju organizovali su dvije regionalne konferencije kojima su prisustvovali crnogorski predstavnici kao i predstavnici dviju susjednih država, lokalna administracija i agencija za razvoj. Utvrdjeno je da je uspostavljanje decentralizovanog implementacionog sistema (DIS) jedan od najvažnijih koraka za budući uspjeh upravljanja EU fondovima. Predstavnici Sekretarijata za evropske integracije i Ministarstva finansija prisustvovali su brojnim seminarima kao i studijskim posjetama na datu temu , dok su dvije posjete od strane SIGMA eksperata omogućile dalji razvoj DIS struktura i elaboracije smjernica za izradu DIS-a. Dalja podrška je bila obezbijedjena kroz TWINNING i CDP projekte. Komunikacija i obuka SEI U okviru sprovođenja Komunikacione strategije o informisanju javnosti o procesu pridruživanja Crne Gore Evropskoj uniji, SEI nastavlja sa revidiranjem Memoranduma o saradnji sa 7 nevladinih

13

organizacija i primjenjuje Akcioni plan. Na osnovu toga, protekle i ove godine su organizovani seminari, okrugli stolovi i obuke zajedno sa NVO, programima tehničke pomoći i donatorima, namijenjeni različitim ciljnim grupama, uključujući i vladine službenike uključene u proces integracija, predstavnike lokalne samouprave, opštu javnost, studente, usmjereni ka boljem informisanju i razmijevanju procesa evropskih integracija. Slična saradnja uspostavljena je sa drugim institucijama – Zajednicom opština, Unijom poslodavaca, Privrednom komorom, kao i medijskom zajednicom, a pojačana je i saradnja sa Univerzitetom Crne Gore. EU Jedinice U svim ministarstvima su formirane EU jedinice koje upravljaju i koordinišu zadatke vezano za evropske integracije u svakom od ministarstava i državnoj upravi uopšte. Nova koordinaciona tijela za proces evropskih integracija – Kolegijum, Komisija i 7 grupa za evropske integracije Vlada je odlučila da osnuje Kolegijum za evropske integracije, kao vrhovno političko tijelo Vlade RCG koje će upravljati procesom pristupanja EU, i baviti se političkim/strateškim pitanjima, kojim predsjedava Predsjednik Vlade. Na prvom sastanku Kolegijuma. koji je održan 14. juna 2007. godine razmatrana je Informacija o aktivnostima na izradi Nacionalnog programa za integraciju i data puna podrška izradi ovog dokumenta. Za primjenu SSP-a, Vlada je već osnovala Komisiju za evropske integracije i 7 grupa za evropske integracije (odluke usvojene 17. maja 2007. godine4). Komisija za evropske integracije je ključno ekspertsko tijelo za horizontalnu koordinaciju procesa pristupanja, koje će se, takođe, baviti i koordinacijom inostrane pomoći za pristupanje Evropskoj uniji. Ključni zadaci Komisije su: - Učešće Crne Gore u zajedničkom Odboru za stabilizaciju i pridruživanje, koji će se formirati na

osnovu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, pri čemu je Predsjedavajući Komisije istovremeno kopredsjedavajući Odbora za stabilizaciju i pridruživanje iz Crne Gore;

- Učešće Vlade RCG u mješovitim pododborima, gdje su sedam predstavnika Vlade kopredsjedavajući pododbora;

- Koordinacija rada resornih ministarstava i ostalih državnih institucija u procesu evropskih integracija; - Koordinacija upravljanja Instrumentom za pretpristupnu pomoć (IPA) i drugom inostranom podrškom

vezano za proces evropskih integracija. Komisijom predsjedava Potpredsjednik Vlade za evropske integracije, zamjenik je Sekretar Sekretarijata za evropske integracije, a članovi su rukovodioci grupa za evropske integracije i predstavnci ostalih ministarstava i sekretarijata. Komisija za evropske integracije je prvi sastanak održala 8. juna, na kojem se raspravljalo o djelokrugu rada i nadležnostima ovog novog organa, kao i o Akcionom planu za izradu Nacionalnog plana za integraciju (NPI). Na drugom sastanku Komisije koji je održan 23.07.2007.godine usvojen je detaljan plan aktivnosti za period od 23. jula 2007. do marta 2008. godine na izradi Nacionalnog programa za integraciju (NPI), i izvršena distribucija nadležnosti po ministarstvima u odnosu na strukturu NPI do 2012. godine. Takođe je prihvaćen dnevni red za seminare u septembru za članove grupa za evropske integracije i zaposlene u organima državne uprave i drugim institucijama, koji će raditi na izradi NPI. Tokom avgusta i septembra održano je više sastanaka Komisije za EI, u punom sastavu ili samo sa rukovodiocima grupa za EI, posvećenih pripremi seminara, a zatim i njihovoj evaluaciji, kao i razradi svake pojedinačne faze na izradi NPI. KEI će se, po potrebi, češće sastajati u toku cijelog procesa izrade NPI.

4 Odluka o osnivanju Komisije za evropske integracije („Službeni list RCG“, br. 31/07, od 1. juna 2007. godine) Odluka o osnivanju grupa za evropske integracije („Službeni list RCG“, br. 31/07, od 1. juna 2007. godine)

14

TEHNIČKA POMOĆ

STRUČNA POMOĆ

Potpredsjednik Vladeza evropske integracije

CG MISIJA U BRISELU

SEIKOMISIJA ZA EVROPSKE

INTEGRACIJE

RUKOVODIOCI GRUPA

GRUPE (PODODBORI)

MINISTARSTVA

ObukaIT

Prevođenje

LOKALNI PARTNERICBCG, fakulteti, poslovna udruženja, sindikati, NVO ...

MIP

V L A D A

Kolegijum zaza evropske integracije

P A R L A M E N T R C GParlamentarni odbor za medj.saradnju i evropske

integracije

SAVJET ZA EVROPSKE

INTEGRACIJE

Međunarodnii

domaćirazvojnipartneri

MREŽA ZA EVROPSKE INTEGRACIJE U CRNOJ GORI

EKSPERTSKA POMOĆ

Grupe za evropske integracije su osnovna koordinaciona tijela zadužena za različite oblasti Acquis-a, koja odgovaraju strukturi pododbora za Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Svaka Grupa je odgovorna za usklađivanje Acquis-a iz nekoliko pregovaračkih poglavlja. Sedam grupa za evropske integracije u skladu su sa strukturom pododbora za stabilizaciju i pridruživanje, a vode ih ministarstva koja pokrivaju najveći dio Acquis-a obuhvaćenog radom pododbora. Grupa za evropske integracije istovremeno čini crnogorski dio mješovitog pododbora za stabilizaciju i pridruživanje. Svih sedam grupa za evropske integracije su konstituisane i prve radne sastanke su održale odmah nakon seminara o NPI, između 17. i 25. septembra. Na tim sastancima dogovoren je način rada i utvrđene sljedeće aktivnosti na izradi NPI, u čemu ključnu ulogu imaju upravo grupe. Grupe će se sastajati po potrebi, a najmanje jednom u 15 dana, tokom izrade NPI, dok će rukovodioci grupa jednom nedjeljno imati sastanak u SEI, radi praćenja toka izrade Programa i rješavanja eventualnih dilema. Po jedan član svake GEI je iz SEI, što doprinosi koordinaciji procesa. Slijedi pregled sedam grupa za evropske integracije, odnosno pododbora za stabilizaciju i pridruživanje, sa definisanim oblastima koje će pokrivati, sastavom i rukovodiocima grupa:

R. br.

PODODBORI ZA STABILIZACIJU I PRIDRUŽIVANJE:

Kopredsjedavajući pododbora je istovremeno i Rukovodilac radne grupe za evropske integracije za navedenu oblast

1.

Pododbor za trgovinu, industriju, carine i poreze Poglavlja Acquis-a: 1 - Slobodno kretanje robe 16 - Oporezivanje

Ministarstvo za ekonomski razvoj – rukovodilac grupe Sastav grupe: - Ministarstvo finansija - Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja - Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu

15

20 - Preduzetnička i industrijska politika 29 - Carinska unija 30 - Spoljni odnosi

- Ministarstvo odbrane - Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede - Ministarstvo saobraćaja pomorstva i telekomunikacija - Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine - Ministarstvo kulture, sporta i medija - Sekretarijat za evropske integracije Napomena:Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

2. Pododbor za poljoprivredu i ribarstvo Poglavlja Acquis-a: 11 - Poljoprivreda i ruralni razvoj 12 - Ispravnost namirnica, veterina i fitosanitarna politika 13 - Ribarstvo

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede – rukovodilac grupe Sastav grupe: - Ministarstvo ekonomskog razvoja - Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja - Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu - Sekretarijat za evropske integracije Napomena:Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

3. Pododbor za unutrašnje tržište i konkurenciju Poglavlja Acquis-a: 3 - Pravo zasnivanja i sloboda pružanja usluga 5 - Javne nabavke 6 - Privredno pravo 7 - Zakon o intelektualnoj svoini 8 - Politika konkurencije 9 - Finansijske usluge 28 – Zdravstvena zaštita i zaštita potrošača

Ministarstvo za ekonomski razvoj – rukovodilac grupe Sastav grupe: - Ministarstvo finansija - Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja - Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave - Ministarstvo inostranih poslova/ Stalna Misija RCG u Briselu - Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede - Ministarstvo saobraćaja pomorstva i telekomunikacija - Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine - Ministarstvo kulture, sporta i medija - Sekretarijat za evropske integracije Napomena:Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

4. Pododbor za ekonomska i finansijska pitanja i statistiku Poglavlja Acquis-a: 4 - Slobodno kretanje kapitala 17 - Ekonomska i monetarna politika 18 - Statistika 32 Finansijska kontrola 33 Finansijska pitanja budžeta

Ministarstvo finansija – predsjedavajući Sastav grupe: - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu, - Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave, - Ministarstvo ekonomskog razvoja, - Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja, - Ministarstvo pravde, - Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, - Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine - Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija, - Ministarstvo kulture, sporta i medija, - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu - Republički sekretarijat za razvoj, - Sekretarijar za evropske integracije Napomena:Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

5. Pododbor za pravdu, slobodu i bezbjednost (uključujući pitanja migracija u skladu sa SSP) 5Poglavlja Acquis-a: 23 – Sudska i fundamentalna prava24 – Pravda, sloboda i bezbjednost 31 – Spoljna, sigurnosna i odbrambena politika 34 – Institucije

Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave – rukovodilac grupe Sastav grupe: - Ministarstvo pravde - Ministarstvo inostranih poslova, - Ministarstvo za zaštitu ljudskih i manjinskih prava - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu - Sekretarijar za evropske integracije Napomena:Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

6. Poodbor za inovacije, tehnički razvoj i socijalnu politiku

Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja – rukovodilac grupe

5 U čl. 123 SSP navodi se osnivanje posebnog pododbora koji bi se bavio pitanjima migracija; predloženo je sa naše strane da to bude u okviru pododbora za pravdu, slobodu i bezbjednost.

16

Poglavlja Acquis-a: 2 – Sloboda kretanja radnika 10 – Informaciono društvo i mediji 19 – Socijalna politika i zapošljavanje 25 – Nauka i istraživanja 26 – Obrazovanje i kultura

Sastav grupe: - Ministarstvo kulture, sporta i medija - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu - Ministarstvo za ekonomski razvoj - Ministarstvo prosvjete i nauke - Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine - Ministarstvo za zaštitu ljudskih i manjinskih prava - Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija, - Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave - Sekretarijar za evropske integracije Napomena:Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

7. Pododbor za saobraćaj, životnu sredinu, energetiku i regionalni razvoj Poglavlja Acquis-a: 14 – Saobraćajna politika 15 – Energetika 22 – Regionalna politika i koordinacija strukturalnih instrumenata 27 – Životna sredina 21 – Trans-evropske mreže

Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine – rukovodilac grupe Sastav grupe: - Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija, - Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave - Ministarstvo ekonomskog razvoja- Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja - Ministarstvo inostranih poslova / Stalna Misija RCG u Briselu - Ministarstvo prosvjete i nauke - Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede - Ministarstvo kulture, sporta i medija - Sekretarijar za evropske integracije Napomena: Predstavnici ostalih institucija će biti uključeni naknadno.

Shodno dogovoru sa Parlamentom, dosadašnji Savjet za evropske integracije biće konstituisan u Parlamentu, uključiće sve političke partije, ali imaće i predstavnike ostalih nosilaca aktivnosti (NGOs, trade unions, university, bussines associations, etc.). Osnivanje Savjeta očekuje se nakon usvajanja Ustava Republike Crne Gore. Reorganizacija državne uprave Uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave ("Službeni list RCG", br.54/04; 78/04; 6/05; 61/05; 6/06; 32/06; 42/06; 56/06; 60/06; 72/06; 6/07; 25/07; 32/07; 35/07 ) uspostavljena je nova struktura državne uprave u okviru 13 ministarstava i izvršeno objedinjavanje vršenja odgovarajućih poslova državne uprave u okviru pojedinih resora. Takođe, donijeti su novi akti o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji ministarstava i drugih organa uprave. Odlukom o izmjenama i dopunama Poslovnika Vlade Crne Gore od 17. novembra 2006. godine utvrđena je obaveza svakog ministarstva da uz nacrt zakona ili drugog akta, kao i uz predloge strateških dokumenata, priloži izvještaj o sprovedenim konsultacijama unutar i između ministarstava, koji obuhvata stavove, prijedloge i mišljenja dobijena tokom konsultacija (član 52a). Poslovnikom Vlade utvrđena je obavezu obrađivača da, uz predlog zakona, drugog propisa ili opšteg akta, dostavi: - mišljenje Sekretarijata za zakonodavstvo o usklađenosti tog predloga akta sa Ustavom i pravnim

sistemom Republike Crne Gore; - mišljenje Sekretarijata za evropske integracije o usklađenosti predloga akta sa odgovarajućim

propisima Evropske unije; - mišljenje Ministarstva pravde za zakone, druge propise i opšte akte, kojima se uređuje postupak

pred sudovima kao i odredbe zakona kojima se uređuju sankcije i poseban upravni i prekršajni postupak;

- mišljenje Ministarstva unutrašnjih poslova i javne uprave za zakone, druge propise i opšte akte, kojima se uređuje postupak pred državnim organima, sistem državnih organa i lokalne samouprave;

- procjenu fiskalnog uticaja koji sprovođenje tog akta ima na budžet Republike, budžet Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja, budžet Republičkog fonda za zdravstvo, budžet Zavoda

17

za zapošljavanje Crne Gore i budžet lokalne samouprave, u skladu sa uputstvom Ministarstva finansija;

- mišljenje Ministarstva inostranih poslova za platforme i polazne osnove za pregovore. U okviru Generalnog sekretarijata Vlade, kao unutrašnja organizaciona jedinica ustanovljen je Sektor za planiranje, koordinaciju i praćenje realizacije politike Vlade , Kancelarije za saradnju sa nevladinim organizacijama osnovana je 2006. godine. U februara 2007. godine, Vlada je donijela godišnji Program rada, zasnovan na strateškim dokumentima za određene sektorske politike, mjerama ekonomske politike za tekuću godinu i Akcionom planu za implementaciju preporuka Evropskog partnerstva. Programom je utvrđena obaveza izrade 143 zakona, od kojih se 31 odnosi na oblast političkog sistema, unutrašnje i spoljne politike, 61 na oblast ekonomske politike i 51 na oblast finansijskog sistema i javne potrošnje. Vlada je, 31. maja 2007. godine usvojila Analizu ostvarivanja reforme državne uprave, konstatujući da je, u skladu sa strateškim opredjeljenjima u ovoj oblasti, izgrađen novi normativno-pravni okvir za promjene u radu i djelovanju organa državne uprave u pravcu stvaranja novog, modernog, efikasnog i profesionalnog aparata, čija je prevashodna funkcija da bude u službi građana i ukupnog razvoja društva. Vlada je usvojila i zaključke kojima je zadužila ministarstva i druge organe uprave da preduzimaju mjere na daljem unapređenju svog rada i funkcionisanja i obezbijede dosljednu primjenu novih upravnih propisa, dajući prioritet jačanju administrativnih kapaciteta, procesu evropskih integracija i realizaciji preuzetih obaveza iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i pratećih dokumenata. Analiza je sačinjena na osnovu Ankete za potrebe monitoringa i evaluacije procesa reforme državne uprave, sprovedene u organima državne uprave i drugim državnim organima. U drugoj polovini 2006. godine, usvojen je i Izvještaj o aktivnostima na stvaranju uslova za implementaciju novih upravnih propisa Crne Gore, koji obezbjeđuje dalje kontinuirano praćenje reformskog procesa državne uprave u Crnoj Gori i primjenu propisa u ovoj oblasti. Izvještaj je pripremljen u saradnji sa ministarstvima i drugim organima uprave. Poseban osvrt dat je jačanju postojećih i osnivanju i razvoju novih institucija. Dat je pregled novoformiranih institucija (Uprave za kadrove, Veterinarske uprave, Direkcije za državne puteve, Uprave za vode, Agencije za duvan, Komisije za žalbe, itd), sa ocjenom državnih organa o opravdanosti i cjelishodnosti njihovog osnivanja. Poslove inspekcijskog nadzora, koji se odnose na primjenu zakona i drugih propisa o upravnom postupku i propisa o državnim službenicima i namještenicima kao i na nadzor iz nadležnosti ministarstva nad primjenom propisa o vođenju biračkih spiskova, vršilo je pet upravnih inspektora, uključujući i glavnog upravnog inspektora. Postupak inspekcijskog nadzora pokretan je po službenoj dužnosti kao i povodom inicijativa podnesenih od strane građana, privrednih društava i drugih subjekata. Podneseno je 248 inicijativa za pokretanje postupka koje se uglavnom odnose na oblast primjene propisa o upravnom postupku (primjena pravila postupka, ažurnost i efikasnost rješavanja upravnih stvari, vođenje propisanih evidencija, kancelarijsko poslovanje i dr.). U svim jedinicama lokalne samouprave, kao stalan zadatak (za potrebe referenduma i izbora), vršeni su inspekcijski nadzori u odnosu na ažurnost i tačnost vođenja biračkih spiskova. Ukupno je izvršeno preko 350 inspekcijskih pregleda putem neposrednog uvida kod državnih organa i organa lokalne uprave. U svim pregledima sačinjavani su zapisnici u kojima je ukazivano na nepravilnosti koje su utvrđene u postupku i određivan je rok za njihovo otklanjanje. U slučajevima kada subjekt nadzora nije otklonio nepravilnosti na koje je ukazano, u određenom roku, inspektori su donosili rješenja za otklanjanje nepravilnosti a kada su za to postojali osnovani razlozi rješenjem su izricali i upravne mjere. U tom smislu, doneseno je 110 rješenja. Pojedinim ministarstvima i organima uprave, u okviru ostvarivanja međusobne saradnje, inspektori su ukazivali na određene pojave od uticaja na ostvarivanje zakonitosti u oblastima za koje su osnovani. Pojedini inspektori ušestvovali su u radu radnih grupa za izradu zakona i drugih propisa u okviru reforme državne uprave a bili su uključeni i u druge sadržajne oblike toga procesa (okrugli stolovi, seminari, obuka i usavršavanje službenika). Inspekcijski nadzorom obezbijeđen je značajan doprinos ažurnijem i efikasnijem

18

ostvarivanju i zaštiti prava i pravnih interesa građana, pravnih lica i drugih stranaka, odnosno uspostavljanju zakonitosti u oblastima nadzora. Takođe treba naglasiti kvalitetniju zaštitu prava državnih službenika i namještenika kroz institut Komisije za žalbe koja djeluje efikasno i ekonomično, a na kvalitetan način su obrađena i druga pitanja iz službeničkih odnosa kao npr. raspoređivanje, napredovanje u službi, disciplinska odgovornost, prestanak radnog odnosa i dr. Ministarstvo inostranih poslova Nakon sticanja nezavisnosti, kao odgovor na jasnu potrebu vođenja spoljne politike na nov i sveobuhvatan način, Ministarstvo inostranih poslova je pretrpjelo značajan proces unutrašnje reorganizacije i daljeg jačanja. Usvojen je novi Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva. Na taj način, stvoreni su neophodni uslovi za za funkcionisanje Ministarstva i diplomatsko-konzularne mreže. Korišćeni su dobra praksa i iskustva drugih država u reorganizovanju, u skladu sa međunarodnim standardima u diplomatiji i spoljnim poslovima, naročito u državama članicama EU i zemljama kandidatima. Nova organizacija podrazumijeva položaj političkog direktora ministarstva, četiri nova odjeljenja, grupu ambasadora, diplomatski protokol, diplomatsku akademiju i diplomatsko konzularna predstavništva. Imajući u vidu značaj evropskih i evro-atlantskih integracija, osnovano je Odjeljenje za EU i NATO, koje obuhvata Direkciju za EU, nadležnu za politički dijalog sa EU i zajedničku spoljnu i bezbjednosnu politiku EU. U Direkciji radi pet diplomata. U skladu sa petogodišnjim planom (2007-2012. godine), predviđeno je da Crna Gora ima 38 diplomatskih predstavništava: 6 stalnih misija pri međunarodnim organizacijama, 30 bilateralnih ambasada i 2 generalna konzulata. Trenutno, MIP ima 68 službenika u zemlji, dok u 15 do sada otvorenih diplomatskih misija radi 38 službenika. Do kraja 2007. godine, broj zaposlenih u zemlji će biti 80, a u ambasadama, misijama i generalnim konzulatima je 86 zaposlenih. U skladu sa razvojnim planom, do 2012. godine, Ministarstvo će imati 313 zaposlenih – 118 u zemlji i 195 u inostranstvu. Osnovana je Stalna misija Crne Gore pri EU, koja će do kraja 2007. godine zapošljavati 8 službenika, dok će 2008. godine broj zaposlenih u Misiji biti povećan na 18. Ministarstvo inostranih poslova takođe priprema Zakon o spoljnim poslovima, za koji se očekuje da će biti usvojen od strane Vlade i proslijeđen Skupštini na usvajanje u oktobru ove godine. Ministarstvo odbrane Odbrana je novi resor u Vladi Crne Gore, koji pokriva novo Ministarstvo. Osnovano je neposredno poslije referenduma i odmah je počelo sa reformom sistema odbrane. Nakon obnavljanja nezavisnosti, Crna Gora je jasno definisala strateške ciljeve, među kojima evro-atlantske integracije predstavljaju prioritet. Crna Gora je 14.decembra 2006.godine potpisala Okvirni dokument sa NATO o učestvovanju u programu Partnerstvo za mir Tokom perioda obuhvaćenog ovim izvještajem, Ministarstvo je bilo posvećeno zaokruživanju procesa reforme odbrane i stvaranju novog koncepta kolektivne sigurnosti, tako ulazeći u zonu mira i stabilnosti. Ukinuta je vojna obaveza, broj vojnika smanjen oko 54% u posljednje dvije godine, tako da sada iznosi manje od 2.500 vojnika. Ministarstvo je preduzelo čitav niz mjera kako bi riješilo problem viška radne snage i izbjeglo socijalne i političke posljedice. Istovremeno sa uspostavljanjem Ministarstva odbrane, donijeta je i odluka o rasformiranju bivše Vojne obavještajne službe i Vojne bezbjednosne službe, sve u skladu sa modernim standardima prihvaćenim u Ministarstvu odbrane. U novoj strukturi Ministarstva,pored Generalštaba kao posebne organizacione jedinice postoje i sektori za politiku odbrane, ljudske i materijalne resurse. . Vlada je, takođe, donijela Odluku o obrazovanju Savjet za Partnerstvo za mir(Službeni list RCG, broj 04/07). Predsjednik Savjeta je predsjednik Vlade.Članovi Savjeta su ministri inostranih poslova, odbrane, . unutrašnjih poslova i javne uprave, pravde i finansija, direktor uprave policije, direktor

19

Uprave carine i direktor Agencije za nacionalnu bezbjednost, načelnik Generalštaba Vojske Crne Gore, Sekretar Sekretarijata za zakonodavstvo i predsjednik Odbora Skupštine za bezbjednost i odbranu. Vlada je osnovala i Komisiju za međuresorsku saradnju za Partnerstvo za mir kojom takođe kopredsjedava Ministarstvo odbrane. Uspostavljena je praksa redovnog direktnog izvještavanja Skupštine. Već je realizovana prva posjeta predstavnika parlamenta Ministarstvu Na sjednici održanoj 21. juna 2007.godine Vlada je prihvatila i Informaciju o aktivnostima i obavezama Republike Crne Gore u programu “Partnerstvo za mir”, uz ocjenu da je potrebno što prije definisati i sprovesti prioritete u tom programu, kako bi se stvorili uslovi da Crna Gora već 2008-2009. godine uđe u finalnu fazu priprema za članstvo u NATO. Zaključeno je da je, u cilju optimalnog korišćenja mehanizama koje omogućava “Partnerstvo za mir”, neophodno obezbijediti efikasnu koordinaciju i saradnju nadležnih institucija u Crnoj Gori, što će pozitivno uticati na razvoj partnerstva sa NATO-m Delegacija Crne Gore po prvi put učestvovala na ministarskom sastanku Evro-atlanskog partnerskog savjeta u štabu NATO-a u Briselu 14. juna 2007. godine. Savjetom je predsjedavao Generalni Sekretar NATO-a Jap de Hop Shefer i predstavnici 46 zemalja država i partnera su prisustvovali sastanku. Ministar Vučinić je u svom obraćanju ocijenio da je NATO značajno doprinio stabilizaciji regiona Jugoistočne Evrope i obavijesti da je Vlada CG neposredno uoči sastanka usvojila Strategiju odbrane. Sporazum između Vlade Republike Slovenije i Vlade RCG o saradnji na području odbrane potpisan je 18. juna 2007. u Ljubljani. Sporazumom se predviđa razvijanje saradnje izmedju dviju država, takodje se bliže precizira način ostvarivanja saradnje, definišu se obaveze strana po osnovu reciprociteta i strane se obavezuju na zaštitu povjerljivih podataka. Ministarstvo je bilo jedan od nosilaca izrade Prezentacionog dokumenta NATO-u za Partnerstvo za mir (http://www.vlada.cg.yu/biblioteka/1177596785.doc), i potpisivanja bezbjednosnog Sporazuma sa NATO-om, koji će olakšati naše buduće aktivnosti i saradnju. Osnovana je crnogorska misija pri NATO-u, kao važan korak u evro-atlantskim integracijama. Sljedeći oblici saradnje na ovom putu u narednom periodu (od oko dvije godine) su PARP (proces planiranja i revizije), koji je dostavljen, IPP (individualni program partnerstva) i IPAP (akcioni plan individualnog partnerstva). Usvojena je Strategija nacionalne bezbjednosti, kao najširi strateški dokument koji uzima u obzir nacionalne interese, bezbjednosne interese i ciljeve Crne Gore (http://www.vlada.cg.yu/biblioteka/1154096856.doc). Vlada je takođe 14. juna 2007. godine usvojila Strategiju odbrane. Skupština Republike Crne Gore donijela je Zakon o odbrani i Zakon o vojsci Crne Gore („Sl list RCG“, br. 47/07 od 07.08.2007) 27. jula 2007. godine, kojim se uspostavlja samostalno obavljanje svih funkcija odbrane i uređuje potpuna komanda i kontrola nad Vojskom Crne Gore. Ovim zakonom se, prvi put nakon 1903. godine, samostalno i na cjelovit način uređuje sistem odbrane u Crnoj Gori. Prioritetni cilj ovog zakona je da uredi profesionalnu vojnu službu u Vojsci Crne Gore, definiše sastav Vojske i zajednički okvir za izradu jedinstvenog sistema planiranja, organizovanja i upravljanja ljudskim resursma i personalom, te da reguliše obaveze i status profesionalnih vojnih lica. Predloženim zakonskim rješenjima se obezbjeđuje da Vojska Crne Gore ima takvu strukturu ljudstva, uz odgovarajuću raspodjelu činova i zastupljenost profesija i stručnjaka, koja će obezbijediti djelotvornost i doprinijeti održivosti sistema odbrane. Zakon o Vojsci Crne Gore operacionalizuje potrebu da Vojska razvija sposobnosti i interoperabilnost svojih pripadnika, kao i neophodnost zajedničkog rada sa vojnim predstavnicima članica NATO i partnerskih zemalja u funkciji ostvarivanja strateških odbrambenih interesa, ciljeva i opredjeljenja Crne Gore. Vlada je 5. jula 2007. usvojila i Informaciju o pregovorima i postignutom Sporazumu izmedju Republike Crne Gore i Republike Srbije o principima i proceduri za primjenu Sporazuma o podregionalnoj kontroli naoružanja. Postizanje ovog Sporazuma Vlada je ocijenila veoma značajnim, ne samo u domenu ostvarivanja spoljno-političkih i bezbjednosnih prioriteta, nego i u cilju unapređenja ukupnih bilateralnih odnosa dvije zemlje.

20

Kada je riječ o finansijskim pitanjima, Crna Gora je za 2007. godinu opredijelila 2,04% BDP-a za sektor odbrane. S obzirom na očekivani rast BDP-a, ovaj iznos bi trebao da omogući sprovođenje reformi i nesmetano funkcionisanje odbrambenog sistema, bez ugrožavanja životnog standarda građana i ekonomskog rasta. Za 2007. godinu, Ministarstvo je opredijelilo dio svog budžeta za aktivnosti u okviru Partnerstva za mir. Takođe je planiralo i sredstva za vojno predstavništvo pri sjedištu NATO-a i misiju pri NATOu, koja je zvanično počela da radi 4. juna 2007. godine. . Uprava za kadrove Uprava za kadrove vrši poslove koji se odnose na postupak javnog oglašavanja za zasnivanje radnog odnosa u državnim organima, stručno usavršavanje i edukaciju državnih službenika i namještenika , obuku i upravljanje kadrovima ,daje mišljenja o unutrašnjoj organizaciji državnih organa. Takođe je nadležna za proceduru zapošljavanja u državnoj upravi i, do juna 2007. godine, raspisala je 320 javnih oglasa, 34 konkursa za više pozicije i 21 interni oglas za zasnivanje radnog odnosa. Tokom 2006. godine, Uprava za kadrove je, u saradnji sa PARIM CB projektom, organizovala 29 obuka za 626 državnih službenika i namještenika koji rade u državnoj upravi. U skladu sa Akcionim planom za implementaciju preporuka evropskog partnerstva sprovodi se Program stručnog usavršavanja državnih službenika i namještenika za 2007. godinu, koji je usvojen u martu 2007. Sredstva su obezbijeđena iz Budžeta Republike. Od početka njegove realizacije, 4 maja do 1. juna 2007 godine, Uprava za kadrove je sprovela obuke za 192 državna službenika odnosno namještenika zaposlenih u organima državne uprave, a u toku je realizacija ostalih obuka predviđenih Programom. Od 1. decembra 2006. godine sprovodi se projekat "Jačanje kapaciteta za upravljanje kadrovima i evropske integracije – PARiM CB". Uz finansijsku podršku OEBS-a, Uprava za kadrove je realizovala i seminare za službenike lokalne samouprave po pitanju praktične primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama i sve opština Crne Gore. Uprava za kadrove je potpisala i Sporazume o saradnji sa: Fakultetom za državne i evropske studije u cilju jačanja kapaciteta za dalje sprovođenje reforme državne uprave i evropske integracije, Ekonomskim fakultetom u Podgorici i Agencijom za državne službenike Republike Makedonije. Intenzivirana je saradnja sa predstavnicima više međunarodnih institucija: Evropska agencija za rekonstrukciju – EAR, Organizacija za Evropsku bezbjednost i saradnju – OEBS, Svjetska banka, Fondacija Institut za otvoreno društvo – kancelarija u Podgorici, Program za razvoj Ujedinjenih nacija – UNDP, Konrad-Adenauer Stiftung, Ambasada Republike Grčke, Ecole Nationale d'Administration – ENA, USAID/CHECCHI Company Consulting Inc.Takođe intezivnu saradnju sa prestižnom francuskom školom za državnu upravu ENA i portugalskim institutom za državnu upravu INA, Upravnom akademijom Republike Slovenije, Službom za upravljanje kadrovima Republike Srbije sa kojima razmjenjujemo praksu i iskustva iz oblasti upravljanja i funkcionisanja državne uprave. Uprava za kadrove je potpisala Protokol o saradnji na stvaranju regionalne škole za državnu upravu (ReSPA) (koju čine predstavnici Srbije, Makedonije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Albanije, Kosova i Crne Gore) u cilju poboljšanja regionalne saradnje na polju državne uprave kao i jačanje administrativnih kapaciteta u zemljama zapadnog Balkana. Urađen je Program Centralne kadrovske evidencije koja ima za cilj da objedini sve podatke u vezi sa svim zaposlenim u organima državne uprave je urađen i faza testiranja je u završnoj fazi. Uprava za kadrove, koja je nadležna za vođenje razvojne politike i uspostavljanje prakse rukovođenja ljudskim resursima u državnoj upravi, ima 18 zaposlenih. Pravosudni sistem Vlada je na sjednici održanoj 21. juna 2007. godine usvojila Strategiju reforme pravosuđa (2007-2012.) i zadužila Ministarstvo pravde da u roku od četiri mjeseca od dana usvajanja pripremi Akcioni plan za implementaciju Strategije. Kao ključni ciljevi dalje reforme pravosuđa u narednom petogodišnjem

21

periodu predviđeni su jačanje nezavisnosti, efikasnosti i dosupnosti pravosuđa i jačanje javnog povjerenja u pravosuđe. Strategijom se navedene, po osnovnim strateškim ciljevima, i aktivnosti koje treba preduzeti za njihovo ostvarivanje. U namjeri da obezbijedi potpuno poštovanje prava zajamčenih Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, Vlada Crne Gore, na sjednici od 12. jula 2007. godine, utvrdila je Predlog zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku. Predloženim zakonskim tekstom propisani su uslovi, način i postupak ostvarivanja sudske zaštite ovog prava, kao i pravično zadovoljenje u slučajevima njegove povrede. Donošenje ovog zakona, pored ostalog, dodatno će doprinijeti jačanju efikasnosti sudova. Usvojeni novi zakoni i podzakonski propisi i i njihova implementacija: - Zakon o odgovornosti pravnih lica za krivična djela (“Službeni List RCG”, br. 02/07, od 11. januara

2007.), stupio na snagu 19. januara 2007. godine. - Zakon o advokaturi (“Službeni List RCG”, br. 79/06, od 26. decembra 2006.), - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o parničnom postupku (“Službeni List RCG”, br. 76/06, od

12. decembra 2006.) - Zakon o zaradama i drugim primanjima nosilaca pravosudnih i ustavnosudskih funkcija ( Sl. List

36/07; 53/07) - Porodični zakon (“Službeni List RCG”, br. 01/07, od 9. januara 2007.) stupio na snagu 17. januara

2007. godine, a primjenjuje se od 1. septembra. - Uredba o zastupniku Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava (“Službeni List RCG”, br.

56/06-1, 79/06-1, od 26. decembra 2006.) - Vlada je, 26. jula 2007. godine, usvojila Predlog uredbe o dopuni Uredbe o zastupanju

Republike Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava. - Pravilnik o unutrašnjem poslovanju državnog tužioca (“Službeni List RCG”, br. 12/07-1, od 27.

februara 2007.) - Pravilnik o obrascu, načinu, postupku i evidenciji izdavanja službene legitimacije državnog tužioca i

zamjenika državnog tužioca (“Službeni List RCG”, br. 63/06-21, od 13. oktobra 2006.), - Pravilnik o primjeni vaspitnih naloga (“Službeni List RCG”, br. 28/07-13, od 23. maja 2007.). Skupština je donijela Zakonom o zaradama i drugim primanjima nosilaca pravosudnih i ustavnosudskih funkcija, objavljen u , koji se primjenjuje se od 1. septembra 2007. godine. omogućeno je 30% povećanja zarada nosilaca pravosudnih i ustavnosudskih funkcija. Zakon o izvršenju krivičnih sankcija daje prostor da se pitanja vezana za izvršenje kazni zatvora detaljnije razrade podzakonskim aktima, što je uslovilo donošenje niza tih akata, a to su: - Uputstvo o upućivanju osuđenih i prekršajno kažnjenih lica na izdržavanje kazne zatvora

(“Službeni List RCG”, br. 68/06-1, od 10. novembra 2006.) - Pravilnik o načinu vršenja službe obezbjeđenja, naoružanju i opremi službenika obezbjeđenja u

Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija (“Službeni List RCG”, br. 68/06-1, od 10. novembra 2006.) - Pravilnik o uniformi, zvanjima i oznakama zvanja službenika obezbjeđenja u Zavodu za izvršenje

krivičnih sankcija (“Službeni List RCG”, br. 68/06-1, od 10. novembra 2006.) - Pravilnik o obrascu službene legitimacije ovlašćenog službenog lica Zavoda za izvršenje krivičnih

sankcija (“Službeni List RCG”, br. 68/06-1, od 10. novembra 2006.) - Uputstvo o sadržaju i načinu vođenja matične knjige i ličnog lista za osuđena, prekršajno kažnjena

i pritvorena lica (“Službeni List RCG”, br. 68/06-1, od 10. novembra 2006.). U vladinoj proceduri je i Predlog zakona o obligacionim odnosima, a završena je radna verzija Predloga zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima i upućena na ekspertizu Savjetu Evrope. Takođe je završena radna verzija Zakona o zaštiti od nasilja u porodici, a Programom rada Vlade predviđeno je utvrđivanje Predloga ovog zakona za treći kvartal. Pripremljena je i radna verzija Zakonika o krivičnom postupku kojim se istraga izmješta iz sudova i daje puna nadležnost tužiocima i policiji da sprovode istragu, uz minimalnu kontrolu suda (pritvor, specijalne istražne radnje itd.) Jedan od ciljeva Vlade Republike Crne Gore je usvajanje novog Zakonika o krivičnom postupku, na osnovu kojeg će istraga biti u nadležnosti tužioca i policije, uz minimalnu kontrolu od strane suda (pritvor, posebni istražni postupci). U pripremi Nacrta novog Zakona o krivičnom postupku, Ministarstvo

22

pravde je do sada sarađivalo sa Visokim sudskim i tužilački savjetom Bosne i Hercegovine, Ministarstvom Pravosuđa Republike Hrvatske, OEBS Misijom u Crnoj Gori i Savjetom Evrope – projekat PACO i TAIEX. Novi Ustav će postaviti odgovarajući okvir za različita rješenja, koja će biti uključena u novom Zakonu o krivičnom postupku. Osnovni ciljevi reforme krivičnog postupka su poboljšanje efikasnosti krivičnog sistema i smanjenje trajanja krivičnog postupka. U praćenju implementacije novih procesnih zakona i novih rješenja tih zakona koja su predviđena u cilju povećanja efikasnosti rada pravosudnih organa i usaglašavanja sa međunarodnim standardima i praksom, na osnovu izvještaja o radu sudova za 2006. godinu u odnosu na ranije godine uočava se povećanje broja završenih predmeta i blago smanjenje zaostataka u radu sudova (12%). Kao priprema za reformu prekršajnog sistema u Crnoj Gori i donošenje novog Zakona o prekršajima urađena je Analiza rada organa nadležnih za vođenje prekršajnih postupaka. U okviru nove organizacije državne uprave, reorganizovano je i Ministarstvo pravde, koje sada ima dva sektora - Sektor za pravosuđe, sa

Odsjekom za strateško razvojne, normativne poslove i poslove međunarodno pravne pomoći, Odsjekom za nadzor, i - Sektor za izvršenje krivičnih sankcija. Ministarstvo ima posebnu jedinicu koja se bavi harmonizacijom zakonodavstva u nadležnosti Ministarstva pravde sa zakonodavstvom EU, kao i koordinacijom aktivnosti Ministarstva na planu usvajanja Acquis-a. Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva pravde predviđeno je da poslove u okviru nadležnosti Ministarstva pravde vrši 39 službenika i namještenika i to: sekretar Ministarstva, 2 pomoćnika ministra, 20 službenika i 15 namještenika. U Ministarstvu pravde, zbog povećanog broja predmeta, povećan je broj izvršilaca na predmetima međunarodne pravne pomoći, tako što su dva izvršioca sistematizovana na predmetima međunarodne pravne pomoći u građanskim stvarima i dva u krivičnim stvarima. Takođe, su službenici bili u prilici da pohađaju seminare i radionice organizovane u okviru Regionalnog projekta CARDS u cilju njihove specijalizacije i dalje edukacije za obavljanje navedenih poslova. U skladu sa Zakonom o edukaciji u pravosudnim organima transformisan je Centar za obuku sudija u Centar za edukaciju nosilaca pravosudne funkcije kao organizaciona jedinica pri Vrhovnom sudu, i stvoreni uslovi za budžetsku održivost sredstava potrebnih za edukaciju u pravosudnim organima. Formirana su posebna tijela za spovođenje edukacije, i to Koordinacioni odbor, programski odbori i ispitna komisija. Koordinacioni odbor je donio godišnji program obuke sudija, državnih tužilaca i u skladu sa tim planom organizovana je prva inicijalna obuka.

U skladu sa Zakonom o posredovanju u toku je formiranje Centra za alternativno rješavanje sporova, čiji su osnivači Ministarstvo pravde, Centralna banka Crne Gore i Udruženje posrednika. Osnovna aktivnost Centra je promovisanje instituta alternativnog načina rješavanja sporova, edukacija posrednika i stvaranje tehničkih uslova za vođenje postupaka posredovanja. Međunarodna saradnja: - Potpisan je Memorandum o razumijevanju sa Misijom OEBS-a u Crnoj Gori, kojim su određene

prioritetne oblasti za koje je Misija OEBS-a spremna da pruži podršku. - Uspostavljena je saradnja sa Njemačkom fondacijom za međunarodnu saradnju (IRZ) koji su

spremni podržati neke od reformskih aktivnosi iz oblasti pravosuđa. - Nastavljena je saradnja sa UNICEF-om, koji pruža prodršku realizaciji Projekta «Primjena

alternativnih mjera i sankcija». - U saradnji sa Njemačkom organizacijom za tehničku saradnju (GTZ)- kancelarija za pravnu

reformu je podržala organizovanje obuke za pripremanje polaganja prvog notarskog ispita u Crnoj Gori.

- Ministarstvo pravde zajedno sa Komisijom evropskih zajednica i PROJEKT AUTOMATION SPA iz Italije sprovodi projekat «Uspostavljanje sudske mreže na Zapadnom Balkanu». Pomenuti projekat traje do kraja 2008. godine i u njegovu implementaciju je uključeno i Ministarstvo pravde Italije.

- Sa predstavnicima Ministarstva pravde Republike Italije dogovoreno je zaključivanje Sporazuma koji dopunjava Evropsku konvenciju o pružanju pravne pomoći u krivičnim stvarima iz 1959.

23

godine. U maju 2007. pripremljen je tekst Sporazuma i očekuje se sastanak delegacija predstavnika ova dva ministarstva radi utvrđivanja konačnog teksta Sporazuma za potpisivanje.

- Vrhovni državni tužilac iz djelokruga svoje nadležnosri zaključio je Sporazume o saradnji sa dražavnim tužiocem Republike Hrvatske i državnim tužiocem Makedonije.

- U toku je prostupak za izbor Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava. Anti-korupcijska politika Nakon što je u avgustu 2006. usvojen Akcioni plan za sprovođenje Programa za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala, Vlada je 15. februara. 2007. donijela Odluku o formiranju Nacionalne komisije za implementaciju Akcionog programa za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala („Sl. list RCG“ br. 15/07), kojom rukovodi potpredsjednik Vlade za evropske integracije, a u čijem sastavu su i ministri u Vladi CG, direktor Uprave policije, Vrhovni državni tužilac, predsjednik Vrhovnog suda, direktor Uprave za antikorupcijsku inicijativu, predsjednici Odbora za politički sistem, pravosuđe i upravu i Odbora za ekonomiju, finansije i buđet Skupštine Republike Crne Gore, kao i predstavnik NVO sektora. U martu je održana konstitutivna sjednica Nacionalne komisije za implementaciju akcionog plana za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, na kojoj su usvojeni Poslovnik o radu i predlog Obrasca za mjesečno izvještavanje, koji popunjavaju 30 institucija (uključujući i NVO) i dostavljaju sekretaru Nacionalne komisije. Takođe, na bazi izvještaja, za period od usvajanja AP do kraja juna 2007. godine (rok: jul 2007.), od strane Nacionalne komisije sačinjen je Prvi izvještaj o realizaciji mjera iz Akcionog plana za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala (http://www.gom.cg.yu/files/1186062653.doc) . Poslove oko pripreme prvog izvještaja koordinirala je potpredsjednik Vlade za evropske integracije, koja je i predsjednik Nacionalne komisije, a stručne poslove i objedinjavanje mjesečnih izvještaja u Nacrt izvještaja obavljao je Stručni im u čijem sastavu su predstavnici Ministarstva pravde, Uprave za antikorupcijsku inicijativu, Uprave policije i Državnog tužilaštva. Na sjednici Vlade, održanoj 12. jula 2007. godine, prihvaćen je, na predlog Nacionalne komisije Prvi izvještaj o realizaciji mjera iz Akcionog plana za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, za period od 1. septembra 2006. do 31. maja 2007. godine. Izražavajući odlučnost u sistemskoj borbi protiv ovih štetnih pojava, Vlada je donijela preko 60 zaključaka značajnih za sprovođenje Programa, zadužujući nadležne resore u Vladi da se maksimalno angažuju u realizaciji zaključaka. Takođe, preporučen je i set mjera sudskim organima, tužilaštvu, kao i privrednim asocijacijama i zajednici opština. Uprava za antikorupcijsku inicijativu U proteklom periodu, aktivnosti Uprave za antikorupcijsku inicijativu (www.antikorup.vlada.cg.yu) bile su usmjerene na realizaciju obaveza utvrđenih Akcionim planom za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i Izvještajem GRECO-a o zajedničkoj I i II evaluaciji Republike Crne Gore. Pregled tih aktivnosti dat je u nastavku. Uprava je, u susret osnivanju Nacionalne komisije nadležne za monitoring sprovođenja Akcionog plana, pripremila Predlog poslovnika o radu, kao i preko svog predstavnika, učestvovala u pripremi Prvog izvještaja o realizaciji Akcionog plana za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala. Uprava za antikorupcijsku inicijativu nastaviće, u narednom periodu, da učestvuje u radu stručnog tijela koje je oformljeno za obradu izvještaja nadležnih organa o sprovođenju mjera iz Akcionog plana. Prijava korupcije Tokom 2006. godine, realizovan je projekat „Jačanje institucionalnih kapaciteta Uprave za antikorupcijsku inicijativu za postupanje u slučajevima prijave krivičnih djela korupcije“. Osnovni cilj projekta bio je uključivanje građana u suzbijanje korupcije. U realizaciji ovog projekta Uprava je, osim sa građanima, direktnu saradnju ostvarila i sa nadležnim organima Republike, prevashodno Upravom policije i Vrhovnim državnim tužiocem. Uprava je o ovoj

24

aktivnosti pripremila izvještaj koji je Vlada Republike Crne Gore, na sjednici od 05. jula 2007. godine, razmotrila i prihvatila. Izvještaj je dostupan na web prezentaciji Uprave: www.antikorup.vlada.cg.yu/vijesti.php?akcija=rubrika&rubrika=67. U cilju nastavka započete kampanje, Uprava je početkom 2007. godine promotivni materijal (sa brojem telefona za prijavu korupcije) dostavila Ministarstvu prosvjete i nauke, Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija, Vrhovnom državnom tužiocu, univerzitetima i fakultetima u Republici, učeničkim i studentskim domovima. Takođe, Uprava se, periodično, obraćala građanima Crne Gore putem oglasa u dnevnoj štampi, pozivajući na aktivno učešće u suzbijanju korupcije. Takođe, u saradnji sa Ministarstvom prosvjete i nauke, tokom maja i juna, održane su četiri edukativne sesije na Univerzitetu “Mediteran”, Univerzitetu Crne Gore, Filozofskom fakultetu i Fakultetu za državne i evropske studije. Tom prilikom, sprovedeno je istraživanje o stavovima studentske populacije kada je u pitanju prepoznavanje korupcije i načini za njeno suzbijanje. Rezultati ovog istraživanja dostupni su na www.antikorup.vlada.cg.yu (u sekciji Istraživanja i izvještaji), uz prevod na engleski jezik. Rezultati ovog istraživanja upućuju i na antikorupcijske mjere koje bi trebalo preduzeti u budućnosti, a koje su prilagođene sektoru visokog obrazovanja. Predavanja, sa ciljem podizanja nivoa svijesti o korupciji i njenom suzbijanju, nastavljaju se i u akademskoj 2007/2008. godini, kao i seminari u organizaciji Uprave za kadrove. Tako je trodnevni seminar pod nazivom „Korupcija u javnoj upravi“ u organizaciji Uprave za kadrove, Ministarstva pravde i Uprave za antikorupcijsku inicijativu, pod pokroviteljstvom OEBS održan u periodu od 11. do 13. septembra 2007. godine. Pored toga, Uprava za antikorupcijsku inicijativu je potpisala Memorandum o saradnji sa Univerzitetom “Mediteran”, o budućim zajedničkim aktivnostima na prevenciji korupcije, što će pomoći u formiranju nove generacije građana, koji će odlučno odbiti da tolerišu korupciju u bilo kom segmentu društva. Antikorupcijskom kampanjom bili su obuhvaćeni učenici i studenti prilikom smještaja u učeničke i studentske domove u Podgorici, Nikšiću, Cetinju, Kotoru, Plužinama i Baru. Istraživanje korupcije Imajući u vidu potrebu da se fenomen korupcije, kao i njeni pojavni oblici i polja u kojima se javlja detaljno prouče, Uprava za antikorupcijsku inicijativu, Pogramom rada Vlade Republike Crne Gore za 2007. godinu, zadužena je da sprovede istraživanje korupcije u oblasti sudstva. Istraživanje će biti sprovedeno u okviru projekta »Capacity Building of local NGOs to Participate in Anti-Corruption Initiative in Montenegro«. Projekat finansira Fond UN-a za demokratiju (UNDEF), a implementiraju Kancelarija UNDP-a u Podgorici i Uprava. Ekspertsku podršku u realizaciji istraživanja pružiće Kancelarija UN-a protiv narkotika i kriminala (UNODC). Analiza rezultata istraživanja obima korupcije i njenih fenomenoloških oblika i karakteristika biće prezentirana javnosti. Sprovođenje istraživanja korupcije u drugim oblastima planira se u saradnji sa kancelarijom UNDP u Podgorici i Vladom Republike Crne Gore. Harmonizacija zakonodavstva sa konvencijama UN Ova obaveza utvrđena je u Evropskom partnerstvu za Republiku Crnu Goru (i u Akcionom planu za njegovu implementaciju), kao i u Akcionom planu za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala. Uprava je u realizaciji ove obaveze zatražila podršku agencija Ujedinjenih nacija – Programa za razvoj (UNDP) i Kancelarije protiv narkotika i kriminala (UNODC). Finansijsku podršku pruža UNDP, u okviru projekta »Capacity Building of local NGOs to Participate in Anti-Corruption Initiative in Montenegro«, a ekspertsku UNODC. U toku su aktivnosti na analizi usklađenosti četiri zakonska teksta sa Konvencijom UN-a: Krivičnog zakonika i Zakonika o krivičnom postupku, Zakona o javnim nabavkama i Zakona o konfliktu interesa. Jačanje kapaciteta Uprave za antikorupcijsku inicijativu Potreba za jačanjem kapaciteta Uprave za antikorupcijsku inicijativu potvrđena je u Akcionom planu za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala. U tom cilju, pripremljen je predlog Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Uprave za antikorupcijsku inicijativu koji je Vlada Republike Crne Gore usvojila jula 2007. godine. Na ovaj način, broj sistematizovanih radnih mjesta je sa šest povećan na deset, a Uprava je pokrenula proceduru zapošljavanja novih službenika. Nadalje, Pravilnikom je izmijenjena dosadašnja unutrašnja organizacija Uprave – formirano je

25

Odjeljenje za propagandno-preventivnu djelatnost – sa ciljem da se kontinuirano sprovode aktivnosti na planu podizanja nivoa javne svijesti i uključivanja građana u suzbijanje korupcije. Uprava je u postupku izmjena i dopuna Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave, kako bi se revidirale nadležnosti Uprave i prilagodile se stanju antikorupcijskih napora Republike. Međunarodni standardi Vlada je 13. septembra utvrdila Predlog Zakona o ratifikaciji Građansko-pravne konvencije Savjeta Evrope o korupciji i utvrdila Predlog zakona o potvrđivanju Dodatnog protokola uz Krivičnopravnu konvenciju o korupciji. Ratifikacija ovog protokola, koji je sastavni dio seta sporazuma prihvaćenih od strane zemalja članica Savjeta Evrope u cilju jačanja međusobne saradnje u borbi protiv korupcije, doprinijeće izgradnji mehanizama za zaštitu sudske vlasti od korupcije. Takođe, direktor Uprave zatražio je podršku Specijalnog izaslanika generalnog sekretara u Crnoj Gori, u cilju promovisanja principa ova dva dokumenta, što bi doprinijelo njihovom efikasnom sprovođenju. Uprava je u obavezi da, do kraja maja 2008. godine, pripremi detaljan izvještaj o ispunjavanju preporuka Grupe zemalja protiv korupcije (GRECO) koje su sadržane u Izvještaju o zajedničkoj I i II evaluaciji Republike Crne Gore. Ove preporuke komplementarne su sa Akcionim planom te će primjena ovog dokumenta doprinijeti ispunjavanju obaveza koje Republika Crna Gora ima na osnovu članstva u Savjetu Evrope. Regionalna saradnja Uprava je koordinirala aktivnosti u cilju potpisivanja Memoranduma o razumijevanju izmedju vlada članica SPAI-a, aprila 2007. u Zagrebu. Navedenim memorandumom afirmisan je koncept regionalne saradnje u okviru procesa restrukturiranja Pakta stabilnosti, odnosno njegovih inicijativa u Regionalni centar za saradnju. Uprava je nastavila da aktivno učestvuje u antikorupcijskim aktivnostima koje se sprovode u regionu jugoistočne Evrope. Republika Crna Gore je, implementirajući Deklaraciju o 10 zajedničkih mjera za suzbijanje korupcije u jugoistočnoj Evropi, realizovala u 2006. i 2007. godini dvije od tri prioritetne mjere: - mjera 1 iz deklaracije – potpisivanje, ratifikacija i početak implementacije UN konvencije protiv

korupcije. - mjera 2 iz deklaracije – poboljšavanje i korigovanje postoječe antikorupcijske strategije u skladu sa

medjunarodnim konvencija, opštim principima i posebnim preporukama od strane EU institucija i grupe država Savjeta evrope protiv korupcije.

U tom smislu, prioriteti za period 2008-2009. godina biće sljedeće mjere: - Mjera 4 iz Deklaracije: obezbijediti uslove za pravedno i konkurentno poslovanje tako što će se

eliminisati privatna korupcija, promovisati korporativne odgovornosti po medjunarodnim standardima, uvodjenje jasnih pravila o prijavljivanju nepravilnosti u radu kompanija od strane zaposlenih u istim, garantujući nezavisnost i brzinu dostavljanja sudskih akata, kao i otpočeti sa praksom kreiranja bijele liste za kompanije koje su dokazale svoj integritet.

- Mjera 8 iz deklaracije: promovisanje i podrška istraživačkom i analitičkom fenomenu korucije uključujući i procjenu oblika, obrazaca, i uzroka pojave korupcije u pojedinim sektorima i institucijama (npr. pravosudni sektor, zakonodavni proces, političke partije i izbori, lokalne vlasti, javne nabavke, energetika, obrazovanje, zdravstvo, infrastruktura, administrativno oporezivanje, carina, registracija preduzeća i izdavanje odobrenja za obavljanje djelatnosti, bankarstvo, osiguranje i penzije),

- Mjera 9 iz deklaracije: kampanje za povećanje stepena svijesti javnosti usmjerene ka specifičnim ili posebnim sektorima i institucijama uključujući primjenu prioritetnih reformi i alternativa praksama korupcije.

2.2. Ljudska prava i zaštita manjina Poštovanje međunarodne legislative o ljudskim pravima

26

Crna Gora je pristupila Okvirnoj konvenciji za zaštitu nacionalnih manjina i Evropskoj povelji o regionalnim i manjinskim jezicima 06. juna 2006. godine. Obaveza države potpisnice je da u roku od godinu dana od stupanja na snagu podnese Generalnom sekretaru Savjeta Evrope prvi državni izještaj o sprovođenju odredaba ovih dokumenata. Ministarstvo je formiralo radne timove za pisanje izvještaja i ovi poslovi su u fazi finalizacije. Građanska i politička prava Zatvorski sistem Tokom 2006/07 Vlada i Ministarstvo pravde posvetili su znatnu pažnju unapređivanju zatvorskog sistema, i to : - Započeta je izgradnja dva nova objekta za smještaj stranih državljana, maloljetnika, ženskih lica i

lica sa kratkim kaznama zatvora; - Završena je izgradnja posebnog objekta za izvršenje disciplinske kazne »Upućivanje u samicu«, i

objekat je stavljen u upotrebu; - Završena je izgradnja jednog novog objekta – paviljona D, i isti je stavljen u upotrebu; - U toku je rekonstrukcija dva postojeća objekta - paviljona B i C; - U toku je i rekonstrukcija Paviljona I u okviru Psihijatrijske bolnice u Kotoru, za čiju dalju

rekonstrukciju će biti obezbijedjena i sredstva u Budžetu za 2008.godinu. U okviru reforme državne uprave, pravosuđa i lokalne samouprave, kao prioritetne, utvrđene su četiri zajedničke tačke: 1) izmjena propisa, 2) edukacija kadrova, 3) podizanje tehnološkog nivoa opremljenosti organa državne uprave i pravosuđa i 4) osnivanje instituta koji bi se u jednom dijelu bavio naučnim istraživanjima, a u drugom dijelu edukacijom kadrova iz ovih oblasti. U skladu sa Zakonom o izmjeni i dopuni ZIKS-a, koji se primjenjuje od 2003, urađeni su i novi podzakonski propisi i to: - Pravilnik o kućnom redu za izvršenje krivičnih sankcija, - Pravilnik o uslovima koje moraju zadovoljavati prostorije u kojima se smještaju i koje koriste

osuđena lica, - Pravilnik o tablicama ishrane osuđenih lica, minimumu kalorične vrijednosti dnevnog obroka i

načinu provjere kvaliteta hrane, - Pravilnik o odjeći i obući osuđenih lica, - Pravilnik o obrascu službene legitimacije ovlašćenog službenog lica zavoda za izvršenje krivičnih

sankcija, - Pravilnik o načinu vršenja obezbjeđenja, naoružanju i opremi pripadnika Sektora obezbjeđenja u

ZIKS-a, - Pravilnik o uniformi, zvanjima i oznakama zvanja pripadnika Sektora obezbjeđenja u ZIKS-a, - Uputstvo o upućivanju na izvršenje kazne zatvora, - Uputstvo o vođenju matične knjige i ličnog lista osuđenih,prekršajno kažnjenih i pritvorenih lica,

Zavod ima šest organizacionih jedinica i Referat za koordinaciju, bezbjednost, tretman i finansije • Kazneno-popravni dom Podgorica • Zatvor Podgorica • Zatvor Bijelo Polje • Specijalna bolnica • Centar za obrazovanje kadrova • Služba za opšte poslove. Pravilnikom je sistematizovano 405 radnih mjesta, a trenutno je uposleno 359 izvršilaca, od čega je 269 (ili 72%) raspoređeno u sektor obezbjeđenja.

Obuka, obrazovanje i stručno usavršavanje službenika Sektora obezbjeđenja vrši se u Centru za obrazovanje, koji se organizuju kroz teoretsku nastavu i praktičnu obuku u organizacionim jedinicama Zavoda.

27

U proteklom periodu održano je više specijalističkih kurseva iz djelokruga identifikacije droga, posledica upotreba droga,kao i načinu rada sa zatvorenicima koji uzimaju droge. Kursevi su organizovani u saradnji Centra za obrazovanje kadrova sa kancelarijom OSCE-a u Podgorici, a realizovali su ih eksperti Škotskog foruma za droge iz Glazgova. Kurseve su pohađali skoro svi službenici Zavoda i praktično su upoznati sa identifikacijom droga, posledicom upotreba droge i načinom rada sa osuđenim licima koji uzimaju opojnu drogu. Osim uspješne saradnje sa međunarodnim organizacijama, Zavod ima veoma uspješnu saradnju i sa pojedinim nevladinim organizacijama kao što je OKC “Juventas”, SOS, “Humanitarac” iz Nikšića, a o svom radu javnost redovno informiše putem sredstava javnog informisanja.

Kontrolu zakonitosti izvršenja kazne zatvora vrši Ministarstvo pravde posredstvom službenika sa posebnim ovlašćenjima. Ovlašćeni službenik Ministarstva pravde kontrolu vrši u skladu sa ZIKS-om i Zakonom o inspekcijskom nadzoru redovno i možemo konstatovati da je ta saradnja za Zavod od velike koristi. Inspekcijski nadzor u okviru upravne oblasti zbog manjeg obima, se vrši povremeno. U okviru Zavoda rješenjem direktora organizovana je interna kontrola čiji zadatak je da vrši kontrolu zakonitog postupanja namještenika i službenika u obavljanju svojih dužnosti kao i kontrolu nošenja i ispravnosti naoružanja i opreme kod pripadnika Sektora obezbjeđenja. Interna kontrola o svome radu vodi urednu evidenciju, a jedanput mjesečno direktoru dostavlja i izvještaj o radu. U okviru saradnje sa Evropskom agencijom za rekonstrukciju prošle godine izgrađen je paviljon »D» površine 1200m2, kapaciteta za smještaj 144 osuđena lica, a u toku su i radovi na rekonstrukciji i adaptaciji paviljona «B» i paviljona «C». U toku 2007. godine izgrađeno je i disciplinsko odjeljenje. Na kompleksu Zavoda grade dva nova objekta za smještaj osuđenih lica i to: u jednom objektu, sa tri zasebne cjeline, kaznu zatvora će izdržavati maloljetna lica, žene i stranaci, a u drugom objektu kaznu zatvora će izdržavati lica osuđena na kaznu zatvora do šest mjeseci.

Ekonomska i građanska prava Civilno društvo U skladu sa dokumentom «Osnovi saradanje Vlade RCG sa nevladinim organizacijama», od maja 2006. godine, Vlada je, u aprilu 2007. osnovala svoj institucionalni mehanizam – Kancelariju za saradnju sa nevladinim organizacijama, kao organizacioni segment Generalnog sekretarijata Vlade, poput Kancelarije zastupnika RCG pred Evropskim sudom za ljudska prava, Kancelarije za održivi razvoj, Kancelarije za rodnu ravnopravnost i Kancelarije za borbu protiv trgovine ljudima i imenovala šefa Kancelarije.

U skladu sa Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Generalnog sekretarijata Vlade , Kancelarija za saradnju sa nevladinim organizacijama obavlja poslove koji se odnose na pripremu planova, programa, projekata i drugih aktivnosti u skladu sa principima i ciljevima utvrđenim u »Osnovama saradnje«, odnosno drugim dokumentima, razvijajući međusobnu saradnju, ne utičući na nezavisnost NVO i unapređujući transparentnost sopstvenog rada i rada NVO a sve radi izgradnje otvorenog i demokratskog društva i uzajamne saradnje u razvoju evropskih integracionih procesa.

Početna aktivnost Kancelarije odnosi se na stvaranje baze podataka o kontakt osobama u državnim organima zaduženim za saradnju sa NVO i njihovo povezivanje, kako bi se stvorila interna infrastruktura republičkih organa za saradanju sa NVO. Međuresorski radni tim za izradu pomenutog strateškog dokumenta, obrazovan je 23. maja 2007. godine, broji 7 članova, od kojih je jedan predstavnik Koalicije NVO »Saradnjom do cilja«, koja okuplja oko 200 NVO. Aktom o osnivanju tima predviđeno je da se predlog strategije pripremi najkasnije za 12 mjeseci, nacrt do kraja godine, te da bude dostavljen svim državnim organima i objavljen na internet stranici Vlade RCG, kako bi bio dostupan najširem krugu zainteresovanih.

28

Vlada je 13. septembra 2007. godine utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o nevladinim organizacijama i uputila ga Skupštini . Zakon treba da unaprijedi pravni okvir za rad nevladinih organizacija. Cilj predloženih izmjena je da omoguće nevladinim oranizacijama da obavljaju samo onu privrednu djelatnost koja je navedena u statutu, kao i da se omogući adekvatniji nadzor nad obavljanjem ove djelatnosti. Takođe, izmjenama se preciziraju uslovi pod kojima strana NVO može djelovati u Crnoj Gori, bez svojstva pravnog lica. U Crnoj Gori je registrovano oko 3.800 nevladinih organizacija. Dosadašanja saradnja državnih organa bila je različitih obliка i intenziteta, zavisno od oblasti i prirode predmeta saradnje, od npr. Memoranduma o saradnji, projekata finansiranh od ministarstava, preko učešća u Vladinim tijelima i timovima i savjetima, do obuke-edukacije državnih službenika. Prava žena Skupština Crne Gore je 24. jula 2007.godine donijela Zakon o rodnoj ravnopravnosti (Sl.list RCG br. 46/07). U Predlogu ustava, u članovima 6,8,18,70,71 i 71 tretirana su pitanja rodne ravnopravnosti, u skladu sa medjunarodnim standardima. Takođe, Vlada je 5. jula 2007. godine razmotrila i prihvatila Informaciju o obavezama Republike Crne Gore po osnovu članstva u Konvenciji o eliminisanju svih oblika diskriminisanja žena. Regionalna konferencija o pripremi prvog Inicijalnog izvještaja Crne Gorre po CEDAW Konvenciji održana je 24/25.septembra 2007.g. u saradnji sa UNIFEM i UNDP. Kancelarija za rodnu ravnopravnost je organizovala održavanje konferencija/okruglih stolova na teme:

• Rodna ravnopravnost kao segment ljudskih prava novog crnogorskog Ustava, • Život bez nasilja • Rodna ravnopravnost i zdravlje • Uloga žena u politici i procesima odlučivanja – pravni okvir.

Kancelarija je štampala publikacije „On je rekla – upotreba rodno senzitivnog jezika” i „Ustav i rodna ravnopravnost”. Kancelarija učestvuje u realizaciji Regionalnog gender projekta koji finansira UNDP kroz partnerstvo sa Kanadskom međunarodnom razvojnom agencijom (CIDA), a ima za cilj jačanje institucionalnih mehanizama za postizanje rodne ravnopravnosti u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Srbiji. U okviru ovog projekta formiran je Odbor projekta za Crnu Goru, u čiji sastav su izabrani predstavnici državnih institucija, NVO-a i Skupštine RCG. Projekat je podrazumijevao česte susrete predstavnica Savjeta za ravnopravnost polova Vlade Srbije, Agencije za ravnopravnost polova BiH i Kancelarije Crne Gore, kako bi se razmjenjivala znanja i iskustva. Aktivnosti na poboljšanju položaja Romkinja u društvu su vidljive kroz izradu Nacionalnog akcionog plana za Romkinje (u saradnji sa GTF) i obezbjeđivanja školarine Romkinji studentkinji Pravnog fakultetu u Podgorici. Nastavljena je saradnja sa nevladinim organizacijama i Kancelarija se kao i svake godine uključila u kampanju 16 dana aktivizma protiv nasilja nad ženama. Šefica Kancelarije drži predavanja polaznicima Škole za demokratiju, Škole za ljudska i manjinska prava, Škole za evopske integracije. Međunarodna saradnja Kancelarija je potpisila Memorandum o saradnji sa Holandskom organizacijom za razvoj u Crnoj Gori (SNV) radi realizacije projekta koji podrazumijeva uspostavljanje sistema monitoringa implementacije Strategije održivog razvoja na osnovu rodno osjetljivih pokazatelja. U saradnji sa Fondom za razvoj žena Ujedinjenih nacija (UNIFEM) realizuje se projekat koji je počeo novembra 2006. i trajeće do kraja 2007. godine. Projekat obuhvata, između ostalog, izradu Rodnog barometra za CG, kao i obuku. Sa Misijom OEBS-a urađen je zajednički projekat stvaranje uslova za osnivanje lokalnih mehanizama za postizanje rodne ravnopravnosti.

29

Prava djece Polazeći od obaveza koje proističu iz Konvencije o pravima djeteta, a koje se odnose na preduzimanje potrebnih zakonodavnih, administrativnih i drugih mjera za ispunjavanje preuzetih obaveza, Vlada je, 14. juna 2007. donijela Odluku o obrazovanju Savjeta za prava djeteta, pomoću kojeg će štititi i promovisati ta prava, omogućiti bolju primjenu međunarodnih konvencija o zaštiti djeteta i ispunjavati obaveze koje proizilaze iz članstva u međunarodnim organizacijama. Zaštita prava djeteta u materijalnom i statusnom vidu obezbijeđena je zakonskim propisima i novčana davanja za realizaciju prava koja se odnose na zaštitu djeteta obezbjeđuju se u budžetu Republike. Prava djeteta su implementirana i realizuju se prije svega shodno Zakonu o socijalnoj i dječjoj zaštiti i Porodičnom zakonu.Takođe, i drugim propisima regulisana su pojedina prava djeteta, i to u oblasti školstva, zdravstva, radnog zakonodavstva, u krivičnoj i krivično procesnoj materiji i dr. U cilju pojašnjenja, dajemo kraći pregled pojedinih zakonskih rješenja i drugih aktivnosti koje se odnose na zaštitu prava djeteta, a prije svega prava koja su u nadležnosti sektora za socijalno staranje i dječju zaštitu: - Porodice sa djecom ukoliko nemaju sredstava za izdržavanje ostvaruju pravo na mjesečnu

nadoknadu, a takođe djeca iz tih porodica ostvaruju pravo na dodatak za djecu. Djeca iz ovih porodica ostvaruju pravo na besplatno zimovanje i ljetovanje, novčanu naknadu na ime školskog pribora, jednokratne pomoći i dr.

- Djeca sa smetnjama u razvoju,zavisno od stepena oboljenja, ostvaruju pravo na dodatak za djecu, njegu i pomoć drugog lica, ličnu invalidninu, plaćanje troškova smještaja u ustanovama socijalne i dječje zaštite i u ustanovama gdje se obavlja obrazovni proces za tu djecu, pravo na troškove prevoza i dr.

- Djeci bez roditeljskog staranja obezbjeđuju se instituti zaštite, kao što su starateljstvo, usvojenje, smještaj u drugu porodicu, smještaj u ustanovu socijalne zaštite. Porodice kod kojih je dijete smješteno ostvaruju pravo na troškove smještaja,kao i naknadu za vršenje tih poslova.Takođe,u okviru Porodičnog zakona djeci se obezbjeđuje pravo na zaštitu u oblasti porodičnih odnosa.

- Prava iz oblasti socijalne i dječje zaštite i porodičnih odnosa ostvaruju se preko nadležnih centara za socijalni rad kojih je organizovanih deset i koji sa svojim službama pokrivaju svih dvadeset jednu opštinu u Crnoj Gori.

- Shodno posebnim propisima, obezbjeđuje se fond sredstava od igara na sreću, koja se putem konkursa dijele humanitarnim NVO organizacijama između ostalih i organizacijama koja se bave pravima djece. Konkretno u ovoj godini opredijeljena su sredstva i NVO koja se bavi problemima djece sa posebnim potrebama u iznosu od 110.000€ u cilju realizacije projekta izgradnje Dnevnog centra za djecu sa posebnim potrebama u Opštini Berane u saradnji sa lokalnom upravom i resornim ministarstvom.

- U okviru budućih strateških dokumenata, Strategije razvoja socijalne i dječje zaštite i Strategije koja se odnosi na zaštitu invalidnih lica, posebno će se obratiti pažnja na unapređenju zaštite djece.

- U cilju zaštite prava djeteta uradjen je Nacionalni plan akcije za djecu do 2010, pod pokroviteljstvom UNICEF-a.

- Otvoren je dnevni boravak za djecu sa posebnim potrebama u Bijelom Polju. U planu je otvaranje još nekoliko dnevnih boravaka. Aktivnosti po ovim pitanjima vode se u saradnji sa lokalnim upravama i NVO.

- U toku je transformacija Zavoda za djecu sa poremećajem u ponašanju “Ljubović”. -Izvršena je edukacija o unapredjenju hraniteljstva i usvajanju djece, što je organizovano od strane SID-e.

- U izradi je projekat UNICEF-a i UNHCR-a “zaštita prava djece od zlostavljanja i zanemarivanja”. Formirano je 7 operativnih multidisciplinarnih timova za zaštitu djece, od ukupno 10 centara za socijalni rad.

Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja i organizacija “Save the children” implementiraju i projekat reforme socijalne zaštite i zaštite djece u Crnoj Gori. Cilj je poboljšanje socijalne zaštite građana, koja će se postići kroz nekoliko faza i u koju će biti uključene sve zainteresovane strane. Prioriteti su da se izradi Strategija socijalne zaštite sa akcionim planu za njenu implementaciju, da se uskladi sistem zaštite sa pravnim tekovinama EU, da se poveća broj socijalnih usluga i broj NVO koje

30

će se baviti ovim pitanjima. Takođe, poseban cilj je pripremanje dokumenta sa podacima o mreži institucija socijalne zaštite i zaštite djece. Socijalno ugrožena i lica sa invaliditetom Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja je pripremilo Nacrt zakona o radnom osposobljavanju i zapošljavanju lica s invaliditetom koji će biti procesuiran nadležnim ministarstvima radi procjene finansijskih sredstava neophodnih za njegovu implementaciju. U saradnji sa savezom slijepih Crne Gore urađen je Nacrt zakona o zaštiti osoba s invaliditetom od diskriminacije. U saradnji sa Udruženjem mladih sa hendikepom urađen je Nacrt zakona o upotrebi pasa vodiča i pasa pomagača. Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja je potpisalo Memorandum o razumijevanju sa Međunarodnom pravoslavnom dobrotvornom organizacijom za realizaciju projekta „Rad na punoj integraciji osoba s invaliditetom u Crnoj Gori“. Opšti cilj ovog projekta je postizanje višeg stepena zaštite osoba s invaliditetom u Republici Crnoj Gori, posebno formirajući Strategiju za potpuno uključenje osoba sa invaliditetom, EU iskustva i poboljšanje NVO u ovom sektoru. Ministarstvo i Centar za razvoj NVO implementiraju projekat za podršku uključenja organizacija civilnog sektora u razvoj novog sistema socijalne zaštite starijih lica u Crnoj Gori. Osnovni cilj je formiranje Strategije za socijalnu zaštitu starijih lica i usklađivanje našeg sistema sa međunarodnim zakonodavstvom, kao i primjenjivanje iskustava, ali što uključuje i NVO u pružanju određenih usluga. U cilju obezbjeđenja primjene principa jednakosti i pružanja jednakih mogućnosti za obrazovanje sve djece Miunistarstvo prosvjete i nauke implementira odredbe Zakona o vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim potrebama. Paralelno sa ovim aktivnostima Ministarstvo prosvjete radi na prilagođavanju infrastrukture, koja omogućava nesmetan pristup i boravak lica sa invaliditetom u školama. Svi novoizgrađeni školski objekti imaju pristupne rampe, školske liftove za osobe u kolicima i sanitarne čvorove prilagođene njihovim potrebama. U postojećim osnovnim i srednjim školama prilazne rampe su izgrađene na 70 % objekata u gradskom području i oko 40 % sanitarnih čvorova za osobe sa invaliditetom, u objektima na gradskom području. Ministarstvo prosvjete i nauke je pripremilo bazu za prikupljanje podataka o djeci sa posebnim potrebama u sladu sa preporukama OECD-a. Prava svojine Crna Gora u skladu sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima sprovodi proces restitucije. Zakon o povraćaju oduzetih imovinskih prava i obeštećenju je u primjeni i zahtjevi bivših vlasnika koji imaju pravo na obeštećenje se rješavaju. Postupci se odvijaju pred nadležnim opštinskim komisijama i ishodi su fizički povraćaj, ako je to moguće ili obeštećenje zbog koga je i formiran Fond za obeštećenje, a na predlog Vlade Skupština je usvojila Zakon o izmjenama i dopunama ovog zakona(Sl.list RCG br. 49/07). Prava nacionalnih manjina, kulturna prava i zaštita nacionalnih manjina Izborom nove Vlade RCG i izmjenom Uredbe o organiziciji i načinu rada državne uprave (Sl.list br. 06/07 od 01. febrauara 2007. godine), umjesto Ministarstva za zaštitu prava pripadnika nacionalnih i etničkih grupa je osnovano je Ministarstvo za zaštitu ljudskih i manjinskih prava. Organizaciona struktura ministarstva, kao i broj sistematizovanih radnih mjesta, ostali su isti, s tim da su postojećem Sektoru za međunacionalne, međuetničke, međukonfesionalne odnose, javni i istitucionalni rad dodata i ljudska prava, a Sektoru za praćenje međunarodno pravnog i pozitivno pravnog zakonodavstva u oblastima nacionalnih, etničkih i konfesionalnih odnosa dodate evropske integracije. Takođe u opisima rada službenika i namještenika u ova dva sektora dodati su poslovi ljudskih prava, odnosno evropskih integracija. Skupština je usvojila tri značajna dokumenta:

31

a) Zakon o rodnoj ravnopravnosti, kojim se bliže uređuje način ostvarivanja Ustavom garantovanog prava na jednaka prava i obaveze svim građanima. b) Izmjene Zakona o manjinskim pravima i slobodama, kojim se želi stvoriti mogućnost formiranja Savjeta manjina kao svojevrsnog vida manjinske samouprave. c) Izmjene Odluke o osnivanju Centra za očuvanje i razvoj kulture manjina, da bi se otklonile pravne smetnje u poslovima oko ove značajne institucije za manjine. U toku je izrada Strategije manjinske politike - formirana je Komisija i urađen projektni zadatak. Završen je posao na izradi Pravila za izbore Savjeta manjina. Ova Pravila i Uputstva preciziraju sastav i broj članova savjeta manjina, način izbora savjeta, način sazivanja i rada elektorske skupštine, način izbora članova savjeta, a daju i jasna uputstva u ovom procesu. Ovim aktima stvorene su pravne pretpostavke za izbor prvih savjeta manjina. Pravila i Uputstva su objavljena u Sl. Listu RCG br. 46/07 i u sredstvima javnog informisanja. Skupština je usvojila Zakon o izmjeni Zakona o manjinskim pravima i slobodama, objavljen u Sl. listu br. 38/07 od 22. juna 2007, a stupio je na snagu 29. juna 2007. godine tako da će biti veoma brzo stvorene pravne pretpostavke za mogućnost konstituisanja ovog tijela. Nastava na albanskom jeziku se odviija u 12 osnovnih i 3 srednje škole. Pored toga, u Podgorici nastavljaju sa radom Učiteljske studije na albanskom jeziku. Strategija za Rome kao sveobuhvatan dokument Vlade RCG je skup mjera i aktivnosti predviđenih za naredni četvorogodišnji period u cilju poboljšanja položaja romske populacije i njene bolje integracije u u crnogorsko društvo. Crna Gora je inače još 2005. godine pristupila regionalnom projektu “Dekada romske inkluzije”, u kojem je aspekat na četiri prioritetne oblasti – na obrazovanju, zapošljavanju, stanovanju i zdravstvenoj zaštiti Roma. Početkom 2007. godine Savjet Evrope započeo je i u Crnoj Gori projekat “Jednaka prava i tretman za Rome u Jugoistočnoj Evropi”, koji je iniciran i u Albaniji, BiH, Srbiji i Makedoniji. Projekat kampanje za podizanje svijesti o Romima prezentiran je početkom marta u Ministarstvu zaštite ljudskih i manjinskih prava. U Zavodu za zapošljavanje Crne Gore u septembru 2007. godine održan je prvi inicijalni sastanak predstavnika Zavoda i UNDP – Kancelarija Podgorica, na kojem je utvrđen plan o realizaciji prijekta »Smanjenje ugroženosti domicilne romske populacije«. Generalni cilj projekta je smanjenje siromaštva Roma u opštinama Bar, Berane i Nikšić, radi njihove održive socijalne inkluzije, boljih prilika za zapošljavanje i razvojnih mogućnosti. Dvije su ključne oblasti u okviru kojih će se implementirati projekti: zapošljavanje i socijalna zaštita. U oblasti zapošljavanja planirane su sljedeće aktivnosti: poboljšanje kapaciteta biroa rada u kojima će se realizovati projekat, unapređenje usluga iz oblasti zapošljavanja (osmišljavanje obuka, registovanje nezaposlenih Roma), programi zapošljavanja Romkinja, kao i podrška razvoju preduzetničkih inicijativa. Ovaj projekat finansira Švedska agencija za međunarodni razvoj (SIDA) i UNDP. Glavni partneri UNDP-a u ovom projektu su Zavod za zapošljavanje Crne Gore (biroi rada u ciljnim opštinama), Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja, tj. Centri za socijalni rad i nevladine organizacije koje se bave problemima romske populacije. U toku školske 2006/2007 godine organizovana je nastava za odrasle Rome, po prilagođenim programima osnovne škole za odrasle u opštinama Podgorica i Nikšić. Nastavu je završilo oko 150 Roma. Ministarstvo prosvjete i nauke je tokom 2006/2007. godine omogućilo izdavanje školskog časopisa „ŠKOLARAC“ na romskom jeziku. Časopis je sadržao i stranice koje su uređivali nastavnici, vaspitači i djeca romske nacionalnosti. U toku 2007. godine, u kojoj su rekonstruisani mnogobrojni školski objekti, izvršena je i dogradnja škole „Božidar Vuković-Podgoričanin, u kojoj su oko 40% učenika Romi. Izgrađene su 4 nove učionice, površine 250 m2 sa ostalim pratećim sadržajima.

32

U cilju pomoći i podsticanja romske djece da u što većem broju redovno pohađaju školu, Ministarstvo prosvjete i nauke je u sklopu akcije dodjele besplatnih udžbenika, u ovu akciju uključilo i djecu romske populacije – izbjeglice i korisnike MOP-a a i organizator je, sa Crvenim krstom Crne Gore, - Akcije „Svi zajedno u školu“. Cilj Akcije je bio da se prikupi što veći broj polovnih, korišćenih udžbenika, odjeće i obuće za potrebe romskih učenika.

2.3. Regionalna pitanja i međunarodne obaveze Crna Gora je postala punopravni član Centralno-evropske inicijative (CEI), 1. avgusta 2006. godine, Regionalne inicijative za azil, migracije i izbjeglice (MARRI), 2. oktobra 2006. godine, Procesa saradnje u Jugoistočnoj Evropi (SEECP), 11. maja 2007. godine, Jadransko –jonske inicijative (JJI), 1 juna 2007. godine, Inicijative za saradnju jugoistočne Evrope (SECI), 15. juna 2007. godine, i dobila status posmatrača u Dunavskoj komisija, 6. novembra 2006. godine. Ministarstvo inostranih poslova je uputilo zahtjev za članstvo u Međunarodnoj komisiji za zaštitu Dunava (ICPDR), 5. juna 2007.godine, kao i zahtjev za sticanje statusa posmatrača u organizaciji Crnomorske - ekonomske saradnje (BSEC), 6. juna 2006.godine. Predstavnici Ministarstva inostranih poslova Crne Gore su aktivno učestvovali na sastancima na političkom i nivou eksperata država članica SEECP, na kojima je razmatran i usmjeravan proces uspostavljanja organizacionih elemenata i buduće strukture novog mehanizma za saradnju u jugoistočnoj Evropi, Savjeta regionalne saradnje (SRS), kao rezultata procesa transformacije Pakta stabilnosti za Jugoistočnu Evropu. Ugovor između Vijeća ministara Bosne i Hercegovine i vlada ostalih država članica Procesa saradnje u Jugoistočnoj Evropi (SEECP) i UNMIK/Kosova, o aranžmanima zemlje domaćina za Sekretarijat Savjeta regionalne saradnje (SRS), potpisali su ministri inostranih poslova SEECP, uključujući i Crne Gore, tokom Neformalnog ministarskog sastanka, 14. septembra 2007.godine u Plovdivu, Bugarska.

Ubrzo nakon izglasavanja nezavisnosti, Crna Gora je postala članica ključnih međunarodnih finansijskih institucija - Međunarodni moneterni fond, Svjetska banka, Evropska banka za obnovu i razvoj. Vlada je utvrdila Predlog zakona o ratifikaciji Konvencije o policijskoj saradnji u Jugoistočnoj Evropi. CEFTA 2006 Crna Gora je prva u regionu donijela Zakon o ratifikaciji Sporazuma o izmjeni i pristupanju centralnoevropskom Sporazumu o slobodnoj trgovini – CEFTA 2006, čime je potvrdila svoju rješenost da kroz regionalno integrisanje unaprijedi svoju spoljnju trgovinu, postane još privlačnija za strane investitore i kroz implementaciju odredaba u oblasti usluga, investicija, javnih nabavki, intelektualne svojine, kao i svih oblasti definisanih Sporazumom – u potpunosti prihvati međunarodna pravila poslovanja. Skupština RCG je usvojila Zakon o ratifikaciji sporazuma o izmjenama i pristupanju centralno-evropskom sporazumu o slobodnoj trgovini CEFTA (objavljen u Službenom listu RCG br.18/07), stupio na snagu 5. aprila 2007. godine. Na sjednici Vlade od 28. juna 2007. razmotrena je i prihvaćena Informacija o sprovođenju sporazuma o slobodnoj trgovini potpisanih u okviru Radne grupe za liberalizaciju i olakšanje trgovine Pakta stabilnosti JIE i transformisanju ovih ugovora u CEFTA 2006. Ministarstvo za ekonomski razvoj, Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, Uprava carina u saradnji sa Privrednom komorom Crne Gore, su organizovali niz seminara posvećen primjeni CEFTA 2006, namijenjenih poslovnim ljudima, stranim investitorima, ekspertima, međunarodnim i nevladinim organizacijama, predstavnicima institucija i tijela koja će pratiti realizaciju Sporazuma, kao i medijima. Cilj seminara je razmjena informacija i mišljenja o tekstu Sporazuma CEFTA 2006, o preduslovima za njegovu primjenu, mogućnostima i očekivanim efektima.

33

Sporazum se primjenjuje od 26. jula 2007. godine u trgovini sa Makedonijom, Moldavijom, UNMIK/Kosovom i Albanijom i od 22. avgusta sa Hrvatskom. Prva sjednica Zajedničkog komiteta potpisnica CEFTA 2006 je zakazana za 28. septembar 2007. godine, do kada se očekuje da će Sporazum ratifikovati i Srbija i Bosna i Hercagovina. Regionalna saradnja u oblasti kulture INTERREG IIIA, Program međugranične saradnje u Jadranskoj regiji: Projekat AR.CO - Umjetnička veza za jadransku mrežu izvođačkih umjetnosti. Ministarstvo kulture, medija i sporta je prihvatilo ulogu partnera u projektu AR.CO, 29. aprila 2004. godine. Projekat je dodijeljen Sektoru za kulturno-umjetičko stvaralaštvo. Projekat je inicirala Regija Puglia u cilju povezivanja, umrežavanja i uspostavljanja aktivnije saradnje među institucijama, udruženjima, nevladinim organizacijama, umjetnicima i menadžerima jadranske regije, prevashodno iz oblasti pozorišne djelatnosti. INTEREG IIIB Jadranska prekogranična saradnja – Upravljanje svjetskom baštinom UNESCO Projekta. Ministarstvo kulture, sporta i medija, Institut za regionalnu zaštitu kulturnih spomenika i Nacionalni institut za zaštitu spomenika su uspostavili mrežu sa regionalnim institucijama i implementirali Projekat, koji uključuje mapu kulturnog turizma, zaštitu spomenika, planove upravljanja za oblasti svjetske baštine. INTEREG IIIB Projekat arheoloških nalazišta (Poboljšanje prostornog integriteta arheoloških nalazišta). Projekat je trajao do kraja 2006. pod pokroviteljstvom Pokrajine Molise i Univerziteta Molise, dok je Regionalni institut za kulturnu zaštitu iz Kotora implementirao projekat u Crnoj Gori. Policijska regionalna saradnja 1. U završnoj fazi je definisanje sporazuma i protokola o saradnji granične policije Crne Gore sa

graničnom policijom Albanije, a u toku je izrada sporazuma o utvrđivanju i obilježavanju državne granice Crne Gore sa Hrvatskoj i sa Bosnom i Hercegovinom.

2. Crna Gora je 22. septembra 2006.godine, postala članica Interpola i otvorena je Kancelarija CNB Interpola u Podgorici,

3. Vlada je 27. septembra utvrdila Predlog zakona o ratifikaciji konvencije o policijskoj saradnji u Jugoistočnoj Evropi.

4. Potpisani su sporazumi o policijskoj saradnji sa Rumunijom, Slovenijom i Belgijom. Regionalna i međunarodna saradnja po pitanju životne sredine Nakon postizanja nezavisnosti, Crna Gora je preuzela novu ulogu u međunarodnoj saradnji po pitanju životne sredine. Republika Crna Gore je na putu da postane članica organizacija i da ratifikuje Multilateralni sporazum o životnoj sredini (MEA). S obzirom na ograničene ljudske resurse, Crna Gora ne posjeduje središnja pitanja za većinu MEA-a i nije objavila odvojene izvještaje za mnoge djelove MEA-a. Crna Gora ima bilateralnu saradnju u oblasti zaštite životne sredine sa više zemalja, a posebno sa zemljama u regionu, dobijajući tehničku i drugu pomoć od zemalja donatora. Crna Gora daje veliki značaj potpisivanju Memoranduma o razumijevanju, iako efikasnost saradnje često zavisi više od raspoloživosti sredstava za zajedničke programme i projekte nego od postojanja formalnog dogovora. Bilateralni Memorandumi o saradnji su potpisani sa Albanijom, Italijom, Poljskom i Makedonijom. Saradnja sa Albanijom je prvenstveno usmjerena na integrisano upravljanje Skadarskim jezerom u okviru prekograničnih projekata: UNDP uz finansiranje GEF/Svjetske Banke i REC/REReP uz finasiranje Švajcarske Agencije za razvoj i saradnju (SDC). Italijansko Ministarstvo životne sredine, kopna i mora je potpisalo Memorandum o saradnji i uključeno je u nekoliko projekata tehničke pomoći. Poseban naglasak je usmjeren na pomoć Crnoj Gori za: implementaciju MEA, posebno za ratifikaciju Kjoto protokola UNF CCC; implementaciju projekta CDM; pripremu prvog nacionalnog saopštenja UNF CCC-u; i projekte u vezi sa urdavljanje kvalitetom

34

vazduha, upravljanje vodama i ekoturizam. Češka i Slovenija su uključene u obezbjeđivanje pomoći Crnoj Gori. Crna Gora učestvuje u Regionalnom programu rekonstrukcije životne sredine (REReP) za Jugoistočnu Evropu i uključena je u broj aktivnosti prekogranične saradnje u okviru tog projekta. Crna Gora učestvuje u Mreži za usklađivanje ekoloških regulative za ulazak u EU (ECENA). Mreža pruža tehničku pomoć i olakšava razmjenu iskustava i informacija među ekspertima iz regiona jugoistočne Evrope (SEE), koji su uključeni u inspekciju životne sredine, obezbijeđujući implementaciju zakona o životnoj sredini. Crna Gora učestvuje u Jadransko-Jonskoj Inicijativi (AII) i njome je predsjedavala od juna 2004. do juna 2005. U okviru ADRICOSM-STAR (Crnogorsko obalno područje i riječni sliv Bojane), započet je projekat u Crnoj Gori. Crna Gora je takođe član Zajedničke ekspertske grupe (sa Albanijom, BiH, Italijom i Slovenijom, pod vođstvom Hrvatske), koja radi na razvoju predloga označavanja Jadranskog mora kao Posebno osjetljivog područja (PSSA), koji treba da bude podnešen Međunarodnoj pomorskoj organizaciji (IMO). 3. Ekonomski kriterijumi

3.1. Postojanje funkcionalne tržine ekonomije Osnovni elementi ekonomske politike Težište razvoja u 2007. godini je, uz održavanje makro-ekonomske stabilnosti, na ekonomskom rastu i razvoju. U skladu s tim, osnovni cilj Ekonomske politike u 2007. godini je nastavljanje dinamičnog privrednog rasta i jačanje konkurentske sposobnosti privrede. Predvidjeno je da će u 2007. godini bruto domaći proizvod dostići nivo od 2.004 miliona € i, uz rast cijena od oko 3,0% i stopu realnog rasta od 6,0%. Projektovani ekonomski rast pretpostavlja implementaciju principa i kriterijuma održivog razvoja i posebnog sistema mjera za uravnoteženiji regionalni razvoj. Primarni razvojni tokovi, koji su usmjereni na postizanje osnovnih ciljeva ekonomske politike, su: - Dalji razvoj privatne preduzetničke inicijative, što podrazumijeva ubrzanje procesa unapređivanja

sistemske infrastrukture za progres u dostizanju većih ekonomskih sloboda, razvoj slobodne konkruencije i otvorenosti sistema;

- Značajniji priliv investicija u nove razvojne projekte, prije svega greenfield investicija. Pritom će se osnovne aktivnosti bazirati na rješenjima iz Strategije podsticanja stranih direktnih investicija u Crnu Goru. U tom okviru, očekuje se snažniji multiplikacioni efekat na aktiviranje domaćih kapaciteta, resursa i stručne kadrovske osnove.

Makroekonomska stabilnost Ciljevi ekonomske politike, sublimirani u nastavljanju dinamičnog privrednog rasta u prvoj polovini 2007. ostvaruju se u uslovima makro-ekonomske stabilnosti i sve izraženije usmjerenosti ka razvojnim projektima. Bruto domaći proizvod u prvom polugodju 2007. godine dostigao je nivo od 922.5 mil.€, što je za 6,9% realno više u odnosu na isti period prošle godine i iznad projekcije za 2007. godinu (6,0%). Pritom je uz značajan rast prihoda od poreza u fiskalnoj sferi ostvaren visok rast u oblasti usluga (turizam, finansijsko posredovanje i transakcije sa nekretninama). U Crnoj Gori u 2006. godini je ostvaren rast BDP-a od oko 8,0% . Prethodna godina je predstavljala prelaz iz faze uspostavljanja stabilnosti u fazu ubrazanog rasta. Najvažniji trendovi koji su obilježili 2006. godinu su: brz rast ekonomske aktivnosti, niska stopa inflacije, budžetski suficit, rekordan priliv stranih direktnih investicija i izuzetno dinamičan razvoj bankarskog tržišta. Jedina realna neravnoteža je visok

35

nivo deficita tekućeg računa platnog bilansa. Rast BDP-a je vođen rastom tražnje, a njegovom rastu su najviše doprinijeli građevinarstvo, turizam, bankarski sistem i strane direktne investicije. Stopa inflacije mjerena indeksom cijena na malo je iznosila svega 2%, u odnosu na planiranih 3%. Cijene na malo u avgustu 2007. godine u odnosu na decembar prošle godine povećane su za 4,2%, a troškovi života za 3,3%, što je nešto iznad predviđene projekcije inflacije za 2007. godinu. Iako je stopa inflacije nešto viša nego prethodne godine, to je prije svega posljedica izmjene metodologije, kojom je u odnosu na prethodnu godinu ponder naftnih derivata povećan za gotovo pet puta. Indeks troškova života je takodje rađen na osnovu promjene pondera nekih prehrambenih proizvoda. Od 2007. godine kao pokazatelj inflacije će se koristiti indeks troškova života, jer su se izmjenom strukture potrošačke korpe stekli svi uslovi za ovu promjenu. Na ovaj način se postiže veći stepen uporedivosti sa harmonizovanim indeksom potrošačkih cijena, koji koristi Evropska monetarna unija kao pokazatelj inflacije. Negativne stope kretanja industrijske proizvodnje bile su uglavnom u granama u kojima dominiraju preduzeća u kojima nije okončan proces privatizacije i prestrukturiranja, koja se suočavaju sa zastarjelom tehnologijom, visokom nelikvidnošću, visokom zaduženošću, viškom radnika, poslovanjem sa gubitkom i dr. Opadanje industrijske proizvodnje u velikoj mjeri bilo povezano sa problemima u nekoliko preduzeća, a prije svega u proizvodnji duvana, hemijskih proizvoda i proizvodnji proizvoda od gume i plastike, kao is a problemima KAP-a. Ostvaren je rast industrijske proizvodnje u preradjivačkom sektoru od 7,6% i broju turističkih noćenja od 35% u prvom polugodju 2007. godine. U 2006. godini ostvaren je izuzetno visok rast ekonomske aktivnosti u građevinarstvu (povećanje za 46.3%) i šumarstvu (proizvodnja šumskih sortimenata je povećana za 15% u 2006.godini), dok su u saobraćaju ostvareni vrlo različiti rezultati u zavisnosti od posmatrane grane. Negativne stope rasta ostvarene su u gradskom saobraćaju, robnom vazdušnom i putničkom željezničkom saobraćaju, a pozitivne stope su ostvarene u svim ostalim vidovima saobraćaja. Obradom završnih računa6 došli smo do podataka da grane koje se najbrže razvijaju, to jest grane koje imaju najbrže uvećanje bilanse sume su: bankarstvo, trgovina na veliko i malo, kao i turizam. Grane koje su najzaduženije, odnosno koje imaju najveći iznos obaveza, su: proizvodnja električne energije, hoteli i restorani i prerađivačka industrija. Realizuje se sektorski razvojni prioritet turizma i poljoprivrede. Što se tiče turizma, važno je istaći da je turizam grana koja se najdinamičnije razvija i već nekoliko godina zaredom ostvaruje dvocifrene stope ekonomskog rasta. Prihodi od turizma povećani su 75,1%. Naročito ohrabruje tendencija porasta stranih turista. U odnosu na prethodnu godinu njihov broj je, za sedam mjeseci, povećan za 181%, i oni sada predstavljaju 85% ukupnog broja turista. I pored ostvarenih izuzetnih rezultata, još uvijek ima dosta prostora za poboljšanje u oblasti turizma. O tome najbolje svjedoči razlika između broja turista koji su posjetili Crnu Goru 2006. godine i 1989. godine. Broj nezaposlenih se znatno smanjio, sa oko 85.000, koliko je iznosio sredinom 2000. godine, na 38.876 na kraju 2006. godine. Prema podacima Zavoda za zapošljavanje krajem avgusta 2007. godine je stopa nezaposlenosti bila 11,8% (31.271 nezaposlenih ili 20,0% manje u odnosu na isti period prošle godine) što predstavlja izuzetan progres u redukciji nezaposlenosti (stopa nezaposlenosti znatno je ispod projekcije za 2007. godinu, utvrđene Agendom ekonomskih reformi za Crnu Goru 2002-2007. godine (19,3%). Republika Crna Gora – Glavni ekonomski tokovi 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Realni rast (% BDP) 3.1 -0,2 1,7 2,4 4,2 4,0 8,0Stopa inflacije - 22.8 17.8 7.9 3.4 1.8 2Stopa nezaposlenosti 32.7 31.5 30.5 25.8 22.6 18.4 14,7

%Opšti drž.bilans (% BDP) - -1.6 -2.1 -3.3 -2.2 -2.17Trgovinski bilans (% BDP) -45.1 -49.4 -35.5 -26.1 -29.2 -30.8 -49.5 6 Podaci se odnose na 2005. godinu.

36

Bilans tekućih transakcija (%BDP)

-14.9 -18.6 -13.0 -7.3 -9.7 -8.6 -31

Spoljni dug (%BDP) 65.7 64.3 73.2 34.4 34.1 31.1 27.6Spoljni dug (u mlrd. eura) 0.671 0.674 0.894 0.472 0.502 0.513 0.504Odnos dug-izvoz (%) - 260.6 191.3 102.2 80.7 - -SDI (%BDP) - 1.0 7.1 3.2 3.5 22.8 25.2SDI – neto u mil. - 10.6 86.9 43.8 51.8 382.8 466.7Izvor: Centralna Banka Crne Gore Izvor: 2000-2005. Monstat (u toku je ponovna revizija podataka za cijeli period) Izvor. 2006. godina ocjena Sekretarijata za razvoj Stope rasta odabranih monetarnih indikatora

Opis/Period 2006./2002 2006/2005.

Ukupni krediti + 577,1% + 124,6% Krediti privredi +499,2 +105,0 Krediti stanovništvu +1.294,2 +198,1

Ukupni depoziti +421,4 +119,6 Depoziti privrede +337,4 +121,0

Depoziti stanovništva +2.145,9 +183,7 Izdvojena obavezna rezerva +385,4 +180,1

Izvor: CBCG U 2006. godini, prvi put nakon dužeg vremenskog perioda, ostvaren je budžetski suficit, kao rezultat visokog obima aktivnosti, povećanog stepena naplate javnih prihoda, ali i određenih internih racionalizacija. Tekući prihodi budžeta za period januar-avgust 2007. godine iznosili su preko 504 miliona eura, u odnosu na planiranih oko 388 miliona za ovaj period, ili 30% više. Suficit i u 8. mjeseci 2007. godine je rezultat kontinuiranog rasta budžetskih prihoda, prije svega poreskih prihoda. Značajnom povećanju poreskih prihoda doprinijeli su pozitivni efekti podsticajnih mjera koje je Vlada Republike Crne Gore donijela u okviru poreskog sistema u periodu 2003-2006. godine - smanjenjem stopa oporezivanja prihoda građana, preduzeća i na dodatu vrijednost, kojima su stvoreni povoljni uslovi za unaprjeđenje privrednog razvoja i smanjenje sive ekonomije. Nakon svestrane analize dosadašnjeg toka budžetske godine 2007, koja pokazuje da se budžetski prihodi ostvaruju u značajno većem iznosu od planiranog, Vlada je 13. septembra 2007. godine utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu Republike Crne Gore za 2007 godinu. Predloženim rebalansom se tekući prihodi budžeta planiraju u iznosu od 731,62 miliona eura, dok se konsolidovani izdaci planiraju u iznosu od 641,59 miliona eura. Iz viška tekućih prihoda nad rashodima finansiraće se otplata dugova, otplata neizmirenih obaveza iz prethodnih godina i kapitalne investicije. Konkurentnost crnogorske privrede je i dalje niska i to je jedan od najvažnijih razloga relativno visokog deficita tekućeg računa platnog bilansa. Ostvareni stepen pokrivenosti uvoza izvozom roba u 2006. godini iznosio je 36,2%, što je 11% manje nego u istom periodu 2005. godine. Trenutno postojeći nivo deficita tekućeg računa platnog bilansa ne predstavlja problem, jer je u potpunosti pokriven prilivom stranih direktnih investicija. Snažna ekspanzija prometa nekretninama, naročito na posebno atraktivnim lokacijama, upućuje na ozbiljne predstojeće planove investitora i očekivanja novih značajnih ulaganja, prije svega u hotelsko-turističke objekte visoke kategorije, marine, golf terene sa pratećim sadržajima i sl. Po tom osnovu očekuje se snažan multiplikacioni efekat. Tekuća investiciona aktivnost je usmjerena na kapitalnu infrastrukturu – putna infrastruktura, vodosnabdijevanje, odlaganje otpada i sl. Imajući u vidu da dotrajalost putne i željezničke infrastrukture

37

predstavlja ozbiljan razvojni limit, potvrđen je Sporazum o saradnji Svjetske banke i Ministarstva pomorstva, saobraćaja i telekomunikacija u procesu izgradnje autoputeva u Crnoj Gori i donijeta Odluka o obrazovanju Savjeta za izgradnju auto-puteva u Crnoj Gori. Povoljna dinamika privrednog rasta u uslovima otvorenosti i liberalizacije sistema sve više daje na značaju mjerama za jačanje konkurentske sposobnosti i izvozne orijentisanosti privrede. U tom smislu, u implementaciji su mjere i aktivnosti iz Strategije podsticanja izvoza, a utvrđen je i posebni Program podsticanja konkurentnosti i izvoza crnogorske privrede. - .- U relaciji prema uporednom periodu prošle godine, najveći porast su ostvarili prihodi od poreza na promet nepokretnosti (286,6%) i poreza na dobit preduzeća (180,6%), dok je najveći uticaj na ukupni porast izvornih prihoda imalo povećanje prihoda od PDV-a koje je iznosilo 31,2%. Strane direktne investicije su dostigle rekordan nivo. Preliminarni podaci o stranim direktnim investicijama za 2006. godinu pokazuju priliv od 644 miliona eura tokom 2006. godine, što u odnosu na prethodnu godinu predstavlja rast od 22%. Vrlo je značajno da je priliv SDI u 2005. godini bio dominantno rezultat privatizacije, a u 2006. godini veliko učešće imaju green-field investicije (koje predstavljaju najkvalitetniji izvor rasta) i investicije povezane sa prethodnim privatizacijama. Neto priliv stranih investicija iznosi 466 miliona eura ili 23,7% BDP, jer je odliv SDI iznosio oko 178 miliona eura. Strani investitori bili su iz čak 77 zemalja. Prema preliminarnim podacima, Crna Gora je po učešću priliva SDI u BDP na prvom mjestu u Evropi u grupi privreda u tranziciji. Nastavlja se trend rasta investicija, tako da neto strane direktne investicije za šest mjeseci 2007. godine iznose 293,3 mil.€.. Nastavljajući reformu sistema javnih finansija, Vlada je utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu. Predloženim izmjenama se vrši integracija postupka zaduživanja u sistemski zakon o budžetu i precizno definiše nadležnost u zaključivanju kreditnih aranžmana i emitovanju hartija od vrijednosti i državnih garancija. Nova zakonska rješenja omogućiće poboljšanje likvidnosti budžeta i van-budžetskih fondova, smanjenje troškova kamata i provizija, kao i poboljšanje sistema izvještavanja i sagledavanja ukupne javne potrošnje. Procijenjeni javni dug Crne Gore, prema podacima Ministarstva finansija, na kraju 2006. godine iznosio je 701,1 miliona eura i njegovo učešće u BDP-u prema preliminarnim podacima, je iznosilo 35,6%. Spoljni javni dug, prema preliminarnim podacima, na kraju 2006. godine iznosio je 504 milion eura. Njegovo učešće u BDP-u je iznosilo oko 25,6%, tako da je Crna Gora svrstana u grupu niskozaduženih zemalja. Iako se nalazimo blizu gornje granice niske zaduženosti, neophodan je i dalje oprez pri budućim zaduživanjima. Ohrabrujuće djeluje činjenica da se Vlada opredijelila za politiku vođenja fiskalnog sidra koje podrazumijeva nisko učešće javnog duga u BDP-u. Skupština RCG je donijela Zakon o ratifikaciji Ugovora o preuzimanju zajmova, kredita, novčanih pomoći i dodatak Ugovoru između Međunarodne banke za obnovu i razvoj i Međunarodne asocijacije za razvoj i Republike Crne Gore i Republike Srbije, objavljen u Službenom listu br. 36, od 15. maja 2007. godine. Razmatrajući Informaciju o otkupu konsolidacionog zajma Međunarodne banke za obnovu i razvoj, Vlada je 28. juna 2007. godine, odlučila da prije isteka planiranog roka otplati dio dugovanja od oko 20 miliona EUR, čime će se smanjiti javni dug za skoro 1% bruto domaćeg proizvoda. Izraženo je uvjerenje da će ovo, pored ostalog, biti još jedan pozitivan signal investitorima koji su zainteresovani za ulaganja u Crnu Goru. Agencija za kreditni rejting Standard & Poor’s od 27. maja 2007. je podigla dugoročni kreditni rejting Republike Crne Gore sa ’BB’ na ’BB+’. U isto vrijeme, potvrđen je kratkoročni ’B’ rejting. Kao što je naznačeno u izvještaju o rejtingu (http://www.gom.cg.zu/files/1175681134.pdf), “unapređenje je zasnovano na izuzetno ojačanom planu rasta Crne Gore, koji je postignut zahvaljujući jakoj investicionoj potrošnji i poboljšanim javnim finansijama. Predviđa se da je rast domaćeg bruto proizvoda u Crnoj Gori

38

premašio 8% u 2006, na račun jake domaće potražnje i porasta građevinskog, bankarskog i turističkog sektora.” Prema ocjeni Standard % Poor’s, završetak pregovora sa EU o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju je početkom ove godine, pružio jak impuls za buduće ekonomske i političke reforme. Osim toga, crnogorska vladajuća koalicija je postala koherentnija nakon izbora u septembru 2006.godine. Slobodno međusobno djelovanje tržišnih snaga Slobodan ulaz na tržište i izlaz sa tržišta Privredno-pravna regulativa u Crnoj Gori je u visokom stepenu usklađena s važećom regulativom u zemljama tržišne privrede, prije svega zemalja Evropske unije. Procedura za registrovanje preduzeća u Crnoj Gori je prilično jednostavna i brza. Za registrovanje društva sa ograničenom odgovornošću dovoljno je četiri dana, sa osnivačkim kapitalom od 1 euro, podnošenjem tri dokumenta – Ugovora o osnivanju, Statuta i popunjenog obrasca, dostupnog na sajtu Centralnog registra Privrednog suda, koji je ovlašćen za privrednu registraciju.

Centralni registar inače vodi elektronsku bazu podataka svih privrednih društava u Crnoj Gori, kao i registre zaloga i finasijskog lizinga, koji su dostupni na sajtu Suda (www.crps.cg.yu).

Strani ulagač može na teritoriji Republike osnivati preduzeće i ulagati u preduzeće, na način i pod uslovima pod kojima domaća lica mogu osnivati preduzeća, odnosno ulagati sredstva u preduzeća, što znači da mu se daje nacionalni tretman tj. da će se na njega primjenjivati propisi kao i za domaćeg ulagača.

Skupština RCG je donijela Zakon o prestanku važenja Zakona o stranim kompanijama koje se osnivaju i posluju u Crnoj Gori (objavljen u Službenom listu RCG 76/06, stupio na snagu 20. decembra 2006. godine). Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o insolventnosti privrednih društava stupio je na snagu 19. januara 2007. godine (objavljen je u Službenom listu br. 2 od 11. januara 2007). Kompletirajući zakonsku infrastrukturu u oblasti osiguranja, Vlada je 28. juna 2007. godine utvrdila Predlog zakona o stečaju i likvidaciji društava za osiguranje. Predloženim zakonskim rješenjima uređuju se uslovi i postupak stečaja, dobrovoljne i sudske likvidacije osiguravajućih društava, kao i prava i obaveze učesnika u ovim postupcima. Finansijski sektor U 2006. godini su okončane sve administrativne procedure vezano za pristupanje Međunarodnom monetarnom fondu i Svjetskoj banci, tako da je Crna Gora 18. januara 2007. godine postala članica ovih institucija. Skupština RCG je donijela Zakon o ratifikaciji okvirnog sporazuma između Republike Crne Gore i Evropske investicione banke, kojim se uređuju aktivnosti EIB-a u Republici Crnoj Gori. Privatizovani bankarski sistem postaje sve značajniji akter privredne aktivnosti s parametrima koji ukazuju na jačanje povjerenja u stabilnost, sigurnost i isplativost plasmana u razvojne projekte na ovom području, kao i vraćeno povjerenje građana u bankarski sistem. Iznos odobrenih kredita je povećan za 124%, depoziti su povećani za 120%, štednja stanovništva za čak 184%, a aktiva banaka je povećana za 105%. Banke imaju visok nivo likvidnosti, te stoga, tokom 2006. godine nije bilo korišćenja ni dijela izdvojene obavezne rezerve, niti kredita za likvidnost. Proces privatizacije bankarskog sistema gotovo da je u potpunosti okončan i država kao direktni vlasnik više ne

39

posjeduje akcije banaka. Ovi podaci pokazuju da je proces reforme bankarskog sistema uspješno sproveden i da su ostvareni pozitivni rezultati. Kamatne stope su u opadanju, ali su i dalje na visokom nivou. Prvi put na kraju prošle godine prosječna ponderisana efektivna aktivna kamatna stopa je bila jednocifrena. Prema preliminarnim podacima ona je bila niža za 2,2% u odnosu na 2005. godinu i na kraju 2006. godine iznosila je 9,94%, a u junu 2007.godine 9,07%. Uporedni podaci pokazuju da su kamatne stope na sličnom nivou kao i u ostalim zemljama ovog regiona. U svakom slučaju, ohrabrujuće djeluje očekivanje banaka da će u 2007. godini biti niže i nominalne i efektivne kamatne stope. U porastu je i novčana masa, a najširi monetarni agregat M21 je povećan za 84,5% u odnosu na kraj prethodne godine, i dostigao je iznos od 1,6 milijardi eura. Centralna banka Crne Gore potpisala je sporazume o razumijevanju u oblasti kontrole banaka sa centralnim bankama Slovenije, Albanije, Srbije, Bosne i Hercegovine, Makedonije i Mađarske, a u toku su pregovori sa bankama Francuske, Rusije i Bjelorusije. Skupština RCG je donijela Zakon o isplati stare devizne štednje građanima položene kod ovlašćenih banaka sa sjedištem van Crne Gore (objavljen u Službenom listu RCG br. 81/06, stupio na snagu 6. januara 2007. godine). Prema odnosu tržišne kapitalizacije (tržišna vrijednost firmi kojima se trguje na berzi) prema GDP-u Crna Gora je lider u odnosu na zemlje u regionu i manje evropske zemlje sa pomenutim odnosom od 106,28%. Funkcionisanje i razvoj tržišta kapitala uticao je na ogroman porast prometa i vrijednosti akcija na berzi. U decembru 2006. godine kapitalizacija je iznosila 1,945 milijardu €, tako da svako ko je stekao akcije tokom transformacije ili u MVP, sada u prosjeku može da dobije 52 puta više novca od njihove prodaje nego na početku procesa. Na sjednici održanoj 5. jula, Vlada je donijela Odluku o planu privatizacije za 2007. godinu, kojom se utvrdjuju osnovni ciljevi ovog procesa, kao i metodi i načini privatizacije, sa utvrdjenim spiskovima društava i procentom akcijskog kapitala za privatizaciju (http://www.vlada.cg.yu/biblioteka.php). Skupština RCG je donijela Zakon o dobrovoljnim penzionim fondovima (’’Službeni List RCG’’, br. 78/06, od 22. decembra 2006. godine), koji je stupio na snagu 30. decembra 2006. godine i primjenjivaće se nakon donošenja propisa iz člana 67 ovog zakona. Takođe, Skupština RCG je donijela i Zakon o osiguranju (’’Službeni List RCG’’, br. 78/06, od 22. decembra 2006. godine), koji je stupio na snagu 30. decembra 2006. godine. Ukupan promet na crnogorskim berzama u 2006. godini iznosio je 377 miliona eura i bio je viši za 90% ili 178,6 miliona eura u odnosu na 2005. godinu. Berzanski indeksi, takođe bilježe značajan rast, tako da je vrijednost indexa MOSTE u decembru 2006. godine iznosila 918,88, što je povećanje od 98,44% u odnosu na isti period prethodne godine. Index NEX 20 je u istom periodu zabilježio vrijednost od 18.050,80 uz povećanje od 84,54% u odnosu na isti period prošle godine, dok je index NEX PIF iznosio 17.763,63 uz povećanje od 119,42%. Prvi kvartal tekuće godine na tržištu kapitala obilježio je visok rast prometa. Ostvaren je ukupan promet od 221,3 miliona eura, što je 6,8 puta veći promet nego u prvom kvartalu prethodne godine, i 3,9 puta veći promet nego u istom kvartalu 2005. godine. Za samo tri mjeseca tekuće godine ostvareno je znatno više od polovine (58,9%) ukupno realizovanog prometa u 2006. godini. Svi indeksi crnogorskih berzi zabilježili su rast u I kvartalu tekuće godine. Indeks Moste je u odnosu na 31. decembar 2006. godine zabilježio apsolutni rast od 1.006,3 indeksnih poena ili 109,5%. Apsolutni rast indeksa NEX20 i NEXPIF iznosio je 22.041,9 i 13.395,3 indeksnih poena respektivno, dok je relativni rast iznosio 122,1% - NEX 20 i 75,4%- NEX PIF.

3.2 Sposobnost suočavanja sa konkurentskim pritiskom i tržišnim snagama u okviru Unije Ljudski i fizički kapital

40

U 2006. godini je nastavljen trend rasta prosječnih neto plata, tako da je u toj godini zabilježen iznos od 282 eura, što je znatno više u odnosu na 2005. godinu, kada je prosječna neto plata iznosila 213 eura. U drugom kvartalu 2007. godine prosječna neto zarada iznosila je 335 eura. Od 1. jula 2007. godine penzije su povećane 11,89 %. Rast penzija od 1. januara i 1. jula 2007. godine iznosi oko 16%. Na osnovicu od oko 17 miliona eura, to je dodatno opterećenje za Fond penzijsko-invalidskog osiguranja na mjesečnom nivou nešto ispod 3 miliona eura, a na godišnjem blizu 35 miliona eura. Za toliko se povećava godišnji budžet penzionera i korisnika drugih prava. Od početka primjene reformskog zakona o penzijsko invalidskom osiguranju, od januara 2004. godine penzije su usklađivane - povećavane osam puta. Za tri i po godine ukupan rast penzija iznosi 38 odsto. Posljednje povećanje od skoro 12% je i najveće, zbog iskazivanja prosječne zarade u Republici. Prosječna zarada predstavlja iznos prosjeka za one koji su radili i primili zarade. Dosadašnja metodologija je uključivala zaposlene koji nijesu primili platu. Usljed prelaska na novu metodologiju rast penzija je dodatno veći nego u slučaju primjene stare metodologije. Prosječna penzija u Crnoj Gori sada iznosi 165,60 eura. Od 1. januara 2007. primjenjuje se izmijenjeni Zakon o porezu na dohodak fizičkih lica, kojim je, umjesto dosadašnjih različitih poreskih stopa, od 17 do 25% zavisno od visine primanja, uvedena jedinstvena (flat) poreska stopa. Poreska stopa je smanjena, tako da se za 2007. primjenjuje 15%, a do 2010.godine treba da se postepeno smanji na 9%, čime će biti izjednačena sa stopom poreza na dobit.

Poreska stopa Godina 15% 2007. 15% 2008. 12% 2009. 9% od 2010.

Uredba o poreskim olakšicama za zapošljavanje nekih kategorija nezaposlenih lica usvojena je u aprilu 2007.godine (bila na snazi i u proteklom periodu ali na određeno vrijeme). Na kraju decembra 2006. godine broj korisnika mobilne telefonije u Crnoj Gori iznosio je 643.681. U odnosu na isti period prošle godine, broj korisnika je veći za 18,5%. Na kraju juna 2007. godine broj korisnika mobilne telefonije u Crnoj Gori iznosio je 751.946,Ukoliko podatak o broju korisnika mobilne telefonije uporedimo sa brojem stanovnika (626.097), u Crnoj Gori stanovnik posjeduje više od jednog priključka, obzirom da je ovaj odnos 1.20. Uticaj države na konkurentnost Državna pomoć Donijet je Zakon o kontoli državne pomoći koji predvidja uspostavljanje Komisije za kontolu državne pomoći čije osnivanje je u toku. U pripremi su takođe izvještaji o dodjeli državne pomoći za 2005. i 2006. godinu, kao i podzakonski akti za kontolu državne pomoći. Od 1995. godine do kraja 2006. godine Fond za razvoj RCG je kreditirao 642 investiciona projekata ukupne predračunske vrijednosti 180,15 miliona € pri čemu je učešće Fonda za razvoj RCG 36.03 miliona €. Realizacijom ovih investicionih programa stvorena je pretpostavka za zapošljavanje 7.452 radnika. Takođe, Fond je u 2006. godini otpočeo sa finansiranjem infrastrukturnih i ekoloških projekata lokalnih samouprava i javnih preduzeća. Na taj način Vlada RCG, posredstvom Fonda pokušava da riješi goruće infrastrukturne i ekološke probleme lokalnih samouprava. Po osnovu ovog konkursa, Fond je u 2006. finansirao infrastrukturne projekte sljedećih opština iz sjeverne regije: Nikšić (1,050,000.00 €),

41

Bijelo Polje (1,004,204.71 €), Rožaje (600,000.00 €), Pljevlja (1,000,000.00 €) i Cetinje (776,000.00 €). Za realizaciju ekoloških projekata javnih preduzeća Fond je u 2006. godini odobrio 730,000 €. Trgovinske integracije sa EU Ukupno ostvarena robna razmjena Republike Crne Gore sa inostranstvom u 2006. godini, iznosila je 2.110,1 mil. € (47,04% više nego u 2005.), pri čemu je ostvaren izvoz u vrijednosti od 627.4 mil. € (36,21% više nego u 2005.) i uvoz od 1.482,6 mil € (52,18% više nego u 2005.) U periodu januar - jun 2007. godine obim robne razmjene sa inostranstvom, prema preliminarnim podacima Monstata, bio je 1.137,67 mil. €. U ovom periodu ostvaren je izvoz u vrijednosti od 274,33 mil. € i uvoz od 863,33 mil €. Rast izvoza na tržište EU-25 povećan je 58.05% u 2006. godini u odnosu na 2005 godinu, dok je za šest mjeseci 20077.godine rast izvoza 2,64% u odnosu na isti period 2006. godine. To ukazuje na unapređenje ukupne ekonomske saradnje sa zemljama EU, kao i rast konkurentnosti naših izvoznih proizvoda u cjelini. Takođe, ohrabruje indikator daljeg porasta izvoza u zemlje Zapadnog Balkana (rast 43.35% u 2006. god u odnosu na 2005. godinu, dok je za prvih šest mjeseci 2007. godine bio 27.89% u odnosu na isti period prošle godine), koji ukazuje na postepeno osvajanje - povratak na tržišta regiona i povećanje konkurentnosti crnogorskih roba. Koncentracija izvoza po grupacijama zemalja - u mil €

2005 2006 INDEX 2006/2005 I-VI 2006. I-VI 2007.

INDEX I-VI

2007/2006

R.br Grupa zemalja

iznos % učešća

iznos % učešća

iznos % učešća

iznos % učešća

Izvoz-ukupno

461 100 627.4 100 107.07 272.4 100 274.3 100 100.71

1 EU 246 53,36 388.8 61,97 158,05 168.4 61,82 172.8 63.00 102.64

2 Srbija i Kosovo

158.2 34,32 172 27,41 108,72 77.1 28,29 71.5 26.06 92.76

3 Zapadni Balkan

34.6 7,50 49.6 7,91 143,35 20 7,34 25.6 9.32 127.89

4 Švajcarska 3.6 0,78 0.43 0,07 (11,94) 0.2 0,09 0.2 0.07 80.67

5 Ostale zemlje

18.6 4.04 16.57 2,64 (89,09) 6.7 2,47 4.3 1.56 63.52

Prosjek učešća zemalja EU u ukupnom crnogorskom uvozu je poslednjih godina oko 43%. U prvoj polovini 2007. god učešće EU u crnogorskom uvozu je na nivou od 46%. Najviše se uvoze proizvodi naftne industrije, energenti i proizvodi automobilske i elektronske industrije. Iz sljedeće tabele se vidi da je poslije tržišta Evropske unije, drugo značajno uvozno tržište SiK sa kojeg je ostvaren uvoz na nivou 27%, zatim iz zemalja Zapadnog Balkana i Švajcarske.

Uvoz ostvaren po grupacijama zemalja Posmatrano po grupacijama zemalja, koncentracija uvoza je sljedeća: U mil.€ 2005 2006 INDEX

2006/2005 I-VI 2006. I-VI 2007. INDEX

I-VI 2007/2006

R.br Grupa zemalja

iznos % učešća

iznos % učešća

iznos % učešća

iznos % učešća

7 U 2007.god. EU čine 27 zemalja

42

Izvoz-ukupno

974,3 100 1,482.7 100.00 152.18 667.8 100 863.3 100 129,29

1 EU 425.6 43,68 640.2 43.18 150.42 307.8 46,09 396.5 45.93 128,83

2 Srbija i Kosovo

292.4 30,01 402.1 27.12 137.52 180.0 26,96 229.5 26.59 127,50

3 Zapadni Balkan

65.5 6,72 120.4 8.12 183.82 68.9 10,32 91.6 10.60 132,90

4 Švajcarska 48.2 4,95 51.4 3.47 106.64 24.5 3,67 20.2 2.34 82,43

5 Ostale zemlje

142.6 14,64 268.6 18.11 188.36 86.6 12,96 125.6 14.54 145,06

4. Evropski standardi

4.1. Unutrašnje tržište

4.1.1. Slobodno kretanje robe Vlada RCG je u septembru 2006. godine osnovala Zavod za metrologiju, kao organ državne uprave ("Službeni list RCG" broj 60/06). Izabran je direktor Zavoda i utvrđen Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji sa 34 izvršioca. Takođe, Vlada RCG je donijela odluke o osnivanju Instituta za standardizaciju Crne Gore i Akreditacionog tijela Crne Gore ("Službeni list RCG", broj 21/07), kao neprofitne organizacije i samostalna pravna lica, i imenovala je vršioce dužnosti direktora navedenih institucija. Zakonom o Budžetu Republike za 2007. godinu kao posebne stavke planirana su sredstva za Zavod za metrologiju i Institut za standardizaciju, dok su sredstva za osnivanje i rad Akreditacionog tijela obezbijeđena iz tekuće budžetske rezerve. - Donijeta je Odluka o osnivanju akreditacionog tijela Crne Gore i Odluka o osnivanju Instituta za standardizaciju Crne Gore čime su stvorene institucionalne pretpostavke za implementaciju standarda u oblasti kvaliteta i jačanja konkurentnosti, što je u cjelini, uz dinamiziranje privrednog rasta, označeno kao osnovni cilj ekonomske politike za 2007.godinu. Vlada je 28. juna 2007. godine donijela Akcioni plan razvoja standardizacije u CG za 2007.godinu . U prvom polugodju nastavlja se dobra dinamika ostvarenih izvornih budžetskih prihoda, u iznosu od 138, 2 mil. € ili 19,85% veći od planiranih i 33,1% u odnosu na ostvarene prihode u istom periodu prošle godine. U strukturi prihoda najveće učešće imaju prihodi od poreza (89, 34%), od čega prihodi od PDV-a čine 48, 71%.- Vlada RCG je na sjednici održanoj 07. juna 2007. godine donijela Strategiju unapređenja infrastrukture kvaliteta u Crnoj Gori, kojom su određeni pravci razvoja standardizacije, metrologije, akreditacije, ocjene usaglašenosti, uvođenja sistema standarda (ISO 14000, ISO 17000, ISO 18000, ISO 20000, ISO 22000, ISO 27000). Ministarstvo za ekonomski razvoj je nadležno za koordinaciju politike kvaliteta gdje će i biti smješten punkt za registraciju tehničkih propisa. Početkom septembra 2007. godine usvojena je i Strategija razvoja metrologije u Crnoj Gori, kojom se definišu ciljevi i uspostavljaju osnove za razvoj te, za privredu i društvo, značajne djelatnosti. Strategija obuhvata smjernice za unapređenje metroloških aktivnosti i uspostavljanje metrološke infrastrukture, koji su od velikog značaja za unapređenje kontrole kvaliteta proizvodnog procesa, poboljšanja karakteristika proizvoda, kao i zaštitu zdravlja, zaštitu okoline i imovine. Na sjednici održanoj 12. jula 2007. Vlada je prihvatila i Predlog za rješavanje statusa metroloških laboratorija ML 30 i ML 36 kojim će se obezbijediti stavljanje u metrološku funkciju najvećeg dijela etalona i mjerila iz navedenih vojnih metroloških laboratorija. U izvještajnom periodu donijeti su sljedeći propisi: - Uredba o određivanju visine novčanih kazni propisanih Zakonom o metrologiji i Zakonom o

tehničkim zahtjevima za proizvode i ocjeni usaglašenosti s tehničkim propisima („Sl. list RCG“, broj 52/06),

43

- Naredba o vrsti i oblicima žigova i drugih znakova koji se upotrebljavaju pri ovjeravanju mjerila („Službeni list RCG“, broj 3/07),

- Naredba o vrsti mjerila za koje je obavezno ovjeravanje, odnosno odobrenje tipa mjerila(„Sl. list RCG“, broj 3/07),

- Pravilnik o legitimaciji inspektora („Službeni list RCG“, broj 2/07), - Pravilnik o uslovima i načinu ovjeravanja mjerila („Službeni list RCG“, broj 2/07), - Pravilnik o načinu na koji se vrši ispitivanje tipa mjerila („Službeni list RCG“, broj 2/07), - Upustvo o vršenju metrološkog nadzora(„Službeni list RCG“, broj 2/07), - Odluka o visini i načinu plaćanja naknade za pokriće troškova odobrenja tipa mjerila, etaloniranja i

ovjeravanja mjerila i uzoraka referentnih materijala („Službeni list RCG“, broj 28/07), - Odluka o visini i načinu plaćanja naknada za pokriće troškova ispitivanja i žigosanja predmeta od

dragocjenih metala („Službeni list RCG“, broj 28/07). Vlada RCG je u julu 2007.godine usvojila Nacrt zakona o standaradizaciji i Nacrt zakona o tehničkim zahtjevima za proizvode i ocjenjivanju usaglašenosti proizvoda s propisanim zahtjevima. Sprovedena je javna rasprava i u toku je priprema predloga zakona za utvrđivanje od strane Vlade RCG. Svjetska trgovinska organizacija Nakon održavanja drugog sastanka Radne grupe za pristupanje Crne Gore Svjetskoj trgovinskoj organizaciji, jula 2006. godine, uslijedile su sljedeće aktivnosti: - Novembra 2006. godine delegacija Crna Gore imala je radni sastanak sa predstavnicima SAD na

temu pristupa tržištu roba i usluga i sastanke sa predstavnicima WIPO i UPOV; - U cilju održavanja treće sjednice Radne grupe za pristupanje Crne Gore Svjetskoj trgovinskoj

organizaciji dostavljeni su Sekretarijatu STO: Odgovori na dodatna pitanja članica STO, Informacija o procedurama vezanih za izdavanje uvoznih dozvola, Kontrolna lista pitanja iz oblasti tehničkih barijera u trgovini i primjene sanitarnih i fitosanitarnih mjera (ACC8), akcioni plan za eliminaciju nepotrebnih tehničkih barijera u trgovini, kao i prva revidirana Ponuda za robe.

- Februara 2007. godine održana je treća sjednica Radne grupe za pristupanje Crne Gore Svjetskoj trgovinskoj organizaciji, plurilateralni pregovori na kojima je raspravljano o izvještaju o subvencijama i domaćoj podršci u oblasti poljoprivrede za period 2003-2005 godine i bilateralni pregovori sa predstavnicima Kanade, SAD, EK. Na sastanku je predloženo da se počne sa izradom Factual report što predstavlja značajan pomak u procesu pristupanja zemlje;

- Maja 2007. godine Crna Gora je Sekretarijatu STO dostavila Odgovore na pitanja o spoljnotrgovinskom režimu SAD i EK, kao i Izvještaj o domaćoj podršci poljoprivredi za 2006. godinu (ACC4) i Izvještaj o subvencijama za 2006. godinu. Takođe, dostavljen je i set zakona od interesa za STO;

- Juna 2007. dostavljene su druga revidirana Ponuda za robe i druga revidirana Ponuda za usluge; - Jula 2007. održan je četvrti sastanak Radne grupe za pristupanje RCG STO, kojom prilikom je

distribuiran revidirani Akcioni plan zakonodavstva. Održani su bilateralni sastanci sa Sjedinjenim Američkim Državama, Evropskom komisijom, Švajcarskom, Kanadom i Japanom.

Planirano je da će do kraja tekuće godine biti usvojeni svi zakoni definisani Akcionim planom zakonodavstva, čime će biti obezbijeđena potpuna usaglašenost sa sporazumima STO. Na tim osnovama zakazivanje naredne sjednice Radne grupe planirane za februar 2008. godine. Do tada će Factual summery biti revidiran, odnosno, po zaključku sa treće sjednice Radne grupe, biće izrađen Nacrt završnog izvještaja o pristupanju Crne Gore STO što predstavlja potvrdu napretka koji je Crne Gore ostvarila u dosadašnjem toku pregovora. Predmet daljeg usaglašavanja su dokumenta vezana za pristup tržištu roba i tržištu usluga. Imajući u vidu do sada uložene napore da se izađe u susret zahtjevima pojedinih članica WTO koje su do sada dostavile svoje zahtjeve, procjena je da je prostor za dalja dodatna mijenjanja relevantnih dokumenta ograničen, posmatrano iz ugla razvojnih proriteta Crne Gore i strateškog cilja pridruživanja EU. Takođe je u toku stavljanje u punu funkciju Stalne misije RCG pri UN u Ženevi, Švajcarska.

Na sjednici Vlade od 28. juna 2007.godine utvrđen je Predlog zakona o izmjenama Zakona o slobodnim zonama, kojim su izvršena određena usklađivanja sa propisima Svjetske trgovinske organizacije i Evropske unije u pogledu tretmana roba i zapošljavanja u slobodnim zonama. Zaštita potrošača

44

Zakon o zaštiti potrošača usvojen je 8. maja 2007. ("Službeni list RCG", br. 26/07). Nacionalni program za zaštitu potrošača i propis o uspostavljnju arbitrarnog odbora za vansudsku zaštitu potrošača su u fazi pripreme. Zakon o zaštiti potrošača predviđa finansijsku podršku širem uključivanju NVO sektora, a predlog pravinika o finasiranju nevladinog sektora je u pripremi.

4.1.2. Kretanje osoba, usluga i pravo osnivanja U periodu između 1. januara-17. septembra 2007, u Crnoj Gori je registrovano 62,218 zaposlenih osoba sa prebivalištem van Crne Gore, što predstavlja 174.3% više nego u istom peridu prošle godine (35,685). Nerezidenti su uglavnom angažovani u oblastima građevinarstva, poljoprivrede, hotelske industrije, turizma, trgovine. Većina ih je sa područja Srbije, Bosne i Hercegovine, BJR Makedonije, Kosova, Republike Srpske, Hrvatske i Rumunije. Sporazum između Republike Crne Gore i Republike Srbije o socijalnom osiguranju potpisan je 17. decembra 2006. godine u Beogradu. Istovremeno je potpisan i Protokol o regulisanju isplate penzija korisnicima sa prebivalištem u Republici Crnoj Gori i Republici Srbiji, do stupanja na snagu Sporazuma, u cilju zaštite 3,404 korisnika prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja Srbije sa prebivalištem u Crnoj Gori. Skupština Republike Crne Gore je donijela Zakon o potvrđivanju Sporazuma između Republike Crne Gore i Republike Srbije o socijalnom osiguranju sa Administrativnim sporazumom za sprovođenje Sporazuma između Republike Crne Gore i Republike Srbije o socijalnom osiguranju ("Službeni list RCG", br. 17/7). Takođe je usaglašen i razmijenjen tekst obrazaca za sprovođenje Sporazuma o socijalnom osiguranju između dvije države. U vezi Sporazuma sa Republikom Srbijom predstoji samo razmjena ratifikacionih instrumenata, kako bi sporazum stupio na snagu (kad ga ratifikuje Skupština Republike Srbije). Isplata sredstava za prava koja su utvrđena Sporazumom vrši se preko RFPIO, za šta su obezbijeđena sredstva u budžetu Republike. Novi Zakon o bankama je u fazi pripreme i sadržaće standarde u sklađene sa Baselskim kriterijumima i zajedničko upravljanje bankarstvom kako bi se približio Basel-u II.

Vlada je, 31. maja 2007.godine, donijela Uredbu o povjeravanju javnih računovodstvenih usluga Institutu sertifikovanih računovođa Crne Gore, kojom se obezbijeđuju uslovi za efektivnije i ekonomičnije obavljanje ovih poslova i prihvatanje međunarodnih standarda u ovoj oblasti.

4.1.3. Slobodno kretanje kapitala

Zakon o državnom premjeru i katastru nepokretnosti usvojen je 15. maja 2007 godine. Zakonom se uređuju državni premjer, katastar nepokretnosti i upisi prava na nepokretnostima, katastar vodova, osnovna državna karta i topografske karte, premjer državne granice i druga pitanja od značaja za državni premjer i katastar. Vlada Republike Crne Gore je zaključila 30. novembra 2006. godine Ugovor između Crne Gore i Japana iz koga proizilaze obaveze za Upravu za nekretnine za aerofotogrametrijska snimanja teritorije Crne Gore iz vazduha radi izrade digitalne topografske karte R 1:25000, čija je realizacija u toku. Vlada je na sjednici od 01.02.2007 godine utvrdila Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Uprave za nekretnine. Po ovom Pravilniku organizacione jedinice Uprave su:

1. Sektor za premjer nepokretnosti, 2. Sektor za plan, analizu i geodetski informacioni sistem, 3. Sektor za održavanje katastra nepokretnosti,

45

4. Služba za opšte, kadrovske, pravne i tehničke poslove, 5. Služba za ekonomsko finansijske poslove, 6. Područne jedinice u 21 opštini.

U Upravi za nekretnine je sistematizovano 346 izvršilaca, od čega 238 službenika po područnim jedinicama, a ostalih 107 raspoređeno je po navedenim sektorima i službama. Obuka za službenike Uprava za nekretnine uključujući i područne jedinice, sprovodi se u saradnji sa Upravom za kadrove, u skladu sa Programom stručnog usavršavanja.

Guverneri Centralne banke Crne Gore, Narodne banke Srbije i Centralne banke Bosne i Hercegovine su u Sarajevu 13. septembra 2007. godine potpisali Sporazum o kliringu međunarodnih plaćanja. Potpisivanjem ovog sporazuma omogućava se lakši i jeftiniji međunarodni promet između zemalja potpisnica. S obzirom na to da ove zemlje imaju najveću spoljnotrgovinsku razmjenu, sporazum o direktnom platnom prometu uticaće na smanjenje troškova platnog prometa komercijalnog bankarstva regiona. Ovaj sistem plaćanja, koji je sličan onome koji se već koristi u Evropskoj uniji (EU), trebalo bi da bude u potpunosti aktivan do kraja godine. Krajnji cilj ovog projekta je da uključi i sve zemlje članice Srednjoevropskog ugovora o slobodnoj trgovini (CEFTA).

4.1.4. Carine i oporezivanje Carine Od ukupno naplaćenih prihoda Budžeta (takse, porezi, naknade, ostali prihodi) u iznosu od 339.827.009,20 €. Uprava carina je u prvih šest mjeseci 2007. godine, po osnovu međunarodne trgovine i transakcija (uvoz-izvoz) naplatila 214.890.669,16€ što čini 63,24% ukupnih tekućih prihoda Budžeta, odnosno 29,58 % više u odnosu na isti period prošle godine. Carina je naplaćena u iznosu od 29.096.944,06€, što je 15% više u odnosu na isti period 2006. godine. U navedenom periodu naplaćena je akciza na uvezenu robu u iznosu 32.498.881,30€, što je 16% više u odnosu na 2006. godinu. Od ukupno ostvarenog PDV-a (172.068.644,26€) Uprava carina je naplatila 88%, što čini 150.749.043,80€, ili 37% više u odnosu na isti period prošle godine. U periodu od 1. 01. do 30. 06. 2007.godine ukupan broj obrađenih Jedinstvenih carinskih isprava (JCI) bio je 122.138, 4 % više nego u istom periodu prethodne godine. Elektronskim putem je podnijeto 99.025 JCI ili 76% od ukupnog broja.

Uprava carina je u prvih šest mjeseci pokrenula ukupno 388 prekršajnih postupaka. Ukupna vrijednost zaplijenjene robe je 785.000 eura, od čega u zaplijenjenu robu ulaze i cigarete, procijenjene vrijednosti 128.800 eura. ili 16.100 boksova.

Stalna kontrolna funkcija carinskih službenika, kako na graničnim prijelazima, tako i u ispostavama dovodi do većeg poštovanja carinskih propisa, što se reflektuje kroz pad carinskih prekršaja.

Uprava carina je proslijedila Državnom tužiocu 4 predmeta radi pokretanja krivičnog postupka. Proslijedjeni su predmeti koji se odnose na sumnju da je počinjeno krivično djelo falsifikat pečata, kojima su ovjeravana Uvjerenja o porijeklu robe, a samim tim falsifikovana pomenuta uvjerenja.

Procjena postojećeg stanja legislative i usklađivanje sa propisima EU: - Od 1. januara 2007.godine primjenjuje se Zakon o izmjenama i dopunama Carinskog zakona; - Od 1. januara 2007.godine primjenjuje se Pravilnik o posebnim mjerama carinskog nadzora i

carinskom postupku za robe koje se koriste za snabdijevanje prevoznih sredstava u međunarodnom saobraćaju;

- 1.februara 2007.godine stupila je na snagu Uredba o vrsti, visini i načinu plaćanja naknade za usluge carinskog organa;

- U martu 2007.godine u UC obrazovana je Radna grupa za izradu Nacrta Zakona o carinskoj službi i u toku je njen rad;

46

- U martu 2007.godine na nivou Uprave carina obrazovana je Radna grupa za izradu Zakona o izmjenama i dopunama Carinskog zakona i ostalih pratećih propisa, radi daljeg usklađivanja sa propisima EU i u toku je njen rad;

- 21. marta 2007.godine Skupština RCG je donijela Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o carinskoj tarifi (HS 2007)(Službeni list RCG broj 17/07, primjenjuje se od 1. maja 2007. godine). Navedeni zakon je usaglašen sa izmjenama i dopunama Međunarodne konvencije o harmonizovanom sistemu roba i šifarskim oznakama (HS 2007), kao i Kombinovanom nomenklaturom Evropske unije. Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o Carinskoj tarifi dato je ovlašćenje Vladi RCG da vrši usklađivanje nomenklature, a to znači tekstualnog dijela koji opisuje proizvod, kao i šifarskih oznaka, a u usklađenu tarifu moći će da prenese stopu koja je utvrđena Zakonom o Carinskoj tarifi. Ovo je ključna razlika u odnosu na prethodna rješenja Zakona, što znači da će Vlada moći da mijenja i dopunjava Carinsku tarifu u skladu sa preuzetim međunarodnim obavezama, ali ne može da promijeni carinske stope. Ovo usklađivanje nomenklature Carinske tarife Vlada će ubuduće vršiti najkasnije u novembru tekuće godine za narednu godinu, a što bi bilo od posebnog značaja za uvoznike koji bi bili blagovremeno informisani o promjenama u nacionalnoj Carinskoj tarifi.

- Donijet je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o spoljnoj trgovini ("Sl.list RCG" broj 37/07), izmjene Uredbe za sprovođenje zakona o spoljnoj trgovini ("Sl.list RCG" broj 44/07) i Odluke o kontrolnoj listi za izvoz i uvoz – ("Sl.list RCG "broj 45/07),

- Potpisan je Sporazum o carinskoj saradnji i uzajamnoj pomoći između Slovenije i Crne Gore potpisan je 19. aprila 2007. godine. Vlada je 5. jula 2007.godine utvrdila Predlog zakona o ratifikaciji pomenutog Sporazuma. Očekuje se potpisivanja sporazuma o carinskoj saradnji i uzajamnoj pomoći sa Moldavijom, Ukrajinom i Bjelorusijom.

- RCG je stupanjem u članstvo Svjetske carinske organizacije postala ugovorna strana Konvencije o osnivanju Savjeta za carinsku saradnju, te je stoga 24. oktobra 2006. preuzela sva prava i obaveze propisane navedenom konvencijom.

Uprava je u maju 2007. godine od Ministarstva finansija zatražila pokretanje procedure za pristupanje Protokolu o izmjenama i dopunama Međunarodne konvencije o uprošćavanju i usklađivanju carinskih postupaka - Revidirana Kjoto konvencija. Reorganizacija Uprave carina Vlada Republike Crne Gore, na sjednici održanoj 17. maja 2007.godine, utvrdila je Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Uprave carina, koji je stupio na snagu 09.06.2007.god. Pravilnikom je utvrđena unutrašnja organizacija i sistematizaciji Uprave carina, u okviru utvrđenih nadležnosti. Ukupan broj službenika je 496 i 46 pripravnika. Poslove iz djelokruga Uprave carina, vrše sljedeće organizacione jedinice: - Sektor za carinske-pravne poslove, spoljnu (eksternu) raviziju, carinsku tarifu, vrijednost, porijeklo

robe, međunarodnu carinsku saradnju i evropske integracije -21 službenik, - Sektor za informatiku i statistiku -11 službenika, - Sektor za naplatu prihoda i ljudske resurse – 17 službenika, - Sektor carinske bezbjednosti - 27 službenika, - Odjeljenje za koordinaciju i odnose sa javnošću – 6 služnenika, - Odjeljenje za unutrašnju kontrolu –3 službenika, - Odjeljenje za internu reviziju - 3 službenika, - Služba za kadrovske poslove - 5 službenika, - Služba za finansijske poslove, javne nabavke i investicije -6 službenika, - Služba za administrativno tehničke i opšte poslove -19 službenika, - Područna jedinica Carinarnica Podgorica-150 službenika, - Područna jedinica Carinarnica Bar-87 službenika, - Područna jedinica Carinarnica Kotor-88 službenika, - Područna jedinica Carinarnica Bijelo polje- 98 službenika, Obuka U toku 2006. godine realizovan je veliki broj raznovrsnih stručnih obuka, seminara, kurseva i drugih vidova stručnog usavršavanja u zemlji i inostranstvu, na kojima je prisustvovalo preko 350 službenika i

47

namješetnika Uprave carina. U organizovanju obuka UC sarađivala je najviše sa Upravom za kadrove, a uz finansijsku podršku Ministarstva finansija, PARIMA CB, CARDS-a, CAFAO regionalnu saradnju i saradnju sa zemljama članicama EU (Njemačka, Holandija, Velika Britanija), kao i SAD, nabrojane obuke su uspješno realizovane. Za carinike obuka je bila fokusirana na primjenu pravila o porijeklu robe, pranju novca, zaštitu intelektualne svojine, osposobljavanja za držanje, nošenje i pravilnu upotrebu vatrenog oružja, kao i vršenja procjene radnog učinka. U periodu od 14. do 16. februara tekuće godine realizovana je Monitoring misija DG TAXUD-a. Cilj Misije bio je provjera kapaciteta Uprave carina za upravljanje i kontrolu pravilne primjene sistema preferencijalnog porijekla u skladu sa Uredbom Savjeta EC br. 2007/2000 o Autonomnim trgovinskim mjerama. U izvještaju DG TAXUD -a od 7. marta 2007.godine dat je pozitivan nalaz o trenutnoj sposobnosti Uprave carina za praćenje preferencijalnog tretmana, kao i o unaprijeđenju znanja poslovne zajednice o pravilima porijekla. Takođe su date preporuke za dalje aktivnosti Uprave, imajući u vidu predstojeću primjenu SSP-a i CEFTE. U skladu sa preporukama iz Evropskog partnerstva Uprava carina je imala sljedeće aktivnosti: - Kontinuirano sprovođenje Akcionog plana za razvoj integriteta carinske službe, čiji cilj je

sprovođenje procedura i standarda koji pospješuju i promovišu integritet car. službe zasnovan na Aruša deklaraciji Svjetske carinske organizacije o zaštiti integriteta carinske službe/ usvojen 7.10.2004.g./, a ujedno i smanjuju rizik od korupcije.

- Primjena Poslovne strategije, kao osnove modernog načina upravljanja u javnim organizacijama, po metodologiji koju primjenjuju vodeće carinske službe EU.

- Projekat unaprijeđenja carinskog informacionog sistema koji će se realizovati kroz ugradnju novih aplikativnih programskih rješenja, a predviđa izradu Centralnog sistema elektronskog evidentiranja potraživanaja i obaveza Uprave carina,

- Projekat Softwerski modul za praćenje plaćanja naplate carinskog duga i Praćenje stanja bankarskih garancija. Projekat je realizovan.

- Projekat Elektronske razmjene deklaracija. Unaprijeđenje modula za elektronsku razmjenu podataka.

- -Projekat za uvođenje sistema Analize rizika testiran i pušten u produkciju 23.03.2007.god., - Projekat SEMS-"South East European Messaging System" razmjena podataka između susjednih

zemalja. Postignut dogovor ca car. službom UNMIK. Brzo se očekuje početak razmjene podataka Održan je prvi sastanak vezan za početak rada sistema SEMS ADRIATIK pomoću kojeg bi se razmijenjivale informacije u pomorskom saobraćaju između zemalja koje izlaze na Jadransko more.

- Projekat "Strateška analiza car. područja CG" /CAFAO/ -Završen je projekat, - Medijska promocija kampanje Otvorena linija koja je započela u 2006 g. /CAFAO, Ambasada

Velike Britanije/ - - Završena je rekonstrukcija i modernizacija graničnih prelaza GP Vraćenovići, Ilino Brdo, Savine

Vode, Šćepan polje, - - Nakon što je Crna Gora postala samostalna članica SCO, Uprava carina podnijela Pismo

namjere za pristup Okvirnim standardima zbog realizacije WCO Columbus programa za izgradnju kapaciteta u carinskim službama,

- Odjeljenje za unutrašnju kontrolu je kao koordinator zaduženo za mjesečno sačinjavanje i dostavljanje izvještaja o implementaciji zadataka iz Akcionog plana za sprovođenje Programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala u kojima je ova Uprava prepoznata kao nadležan organ.

- U cilju nastavljanja aktivnosti na razvoju i implementaciji Programa borbe protiv korupcije i razvoja integriteta Uprava /Odjeljenje za unutrašnju kontrolu/ je uključena u radni program CAFAO-a za 2007. godinu. S tim u vezi, u planu je izrada Pravilnika o radu Odjeljenja za unutrašnju kontrolu, Priručnika za građane u cilju spriječavanja korupcije u carinskoj službi i za specijalističku obuku službenika Odjeljenja za unutrašnju kontrolu. Očekuje se da će CAFAO obezbjediti stručnog savjetnika iz ove oblasti u septembru 2007.godine, te da će se nakon toga pristupiti realizaciji aktivnosti predviđenih ovim pod-projektom.

Porezi

48

Poreski prihodi za 8 mjeseci 2007. godine iznosili su preko 446 miliona eura, što je 28.1% više od planiranih 348 miliona. U apsolutnom iznosu, najviše je naplaćeno PDV – preko 250 miliona eura (28.4% više od planiranog). Najveći porast, skoro dvostruko više od plana za period januar-avgust, zabilježen je kod poreza na dobit pravnih lica – naplaćeno je preko 30 miliona eura, što je izvršenje od 291.7%. Usvojeni su sljedeći propisi: - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica ("Službeni list RCG", br

78/2006) stupio je na snagu 1. januara 2007. godine - Zakon o poreskim savjetnicima ("Službeni list RCG", broj 26/07); stupio na snagu 23. maja 2007.

godine. - Potpisan je Sporazum sa Svjetskom bankom i Ministarstvom finansija CG o sprovođenju projekta

“Objedinjena registracija i naplata”. - Sporazum o međusobnoj saradnji Poreske uprave i Uprave policije, potpisan je martu 2007godine.

Cilj ovog sporazuma je unapređenje saradnje i obezbjeđivanje optimalnih uslova za razmjenu informacija u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala.

- Na osnovu “Sporazuma o saradnji i uzajamnoj pomoći” potpisanog između Poreske uprave CG i Poreskih uprava Makedonije, Srbije, Bosne i Hercegovine i Republike Srpske, pružena je tehnička pomoć Makedoniji, Srbiji i Bosni i Hercegovini.

- Formiran je tim za sprovođenje aktivnosti na projektu - “ Objedinjena registracija i naplata”. - Preduzete su aktivnosti na izradi IPA projekta.Projekat ima za cilj unapređenje sledećih oblasti iz

djelokruga Poreske uprave: - Uspostavljanje sistema za međunarodnu razmjenu informacija o PDV-u; - Prilagođavanje ovlašćenja Poreske uprave i podizanje efikasnosti u borbi protiv krupnih poreskih

prevara; - Unapređenje razmjene podataka između Poreske uprave, Uprave carina, Trezora i Budžeta; - Formirani su timovi za sprovođenje aktivnosti iz Akcionog plana za implementaciju preporuka

Evropskog partnerstva. - Dana 01.02.2007.godine potpisan je“Sporazum o međusobnoj saradnji” sa Vrhovnim državnim

tužiocem u borbi protiv krivičnih djela sa elementima korupcije i organizovanog kriminala. Vlada je, 26. jula 2007. godine, utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na promet nepokretnosti, kojim je pređviđeno povećanje poreske stope sa sadašnjih 2, na 3 odsto, što je bila i preporuka MMF-a. Uskoro će biti pripremljene izmjene i dopune zakona o finasiranju lokalne samouprave, kojim će se promijeniti struktura podjele ovog prihoda na način što će od dijela koji je išao budžetu RCG 20 % biti usmjereno ka Egalizacionom fondu, tako da će prije svega one opštine sa manjim fiskalnim kapacitetima imati koristi od činjenice da se trgovina nekretninama obavlja u cijeloj Republici, ali u većoj srazmjeri na primorju, odnosno u centralnom dijelu države, tako da će ta proporcija biti 30:70, s tim što će od ovih 70 %, 20 % ići Egalizacionom fondu, a 50 % opštini na čijoj teritoriji se obavlja trgovina nekretninama. Utvrđen je i Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dodatu vrijednost koji tretira tri važna pitanja: - Kontekst turističkih usluga treba dopuniti i nautičkim turizmom, tako da će ovim zakonom usluge

koje se pružaju u marinama biti oporezovane po nižoj stopi od 7%, imajući u vidu da je to jedna od rastućih poslovnih aktivnosti u Mediteranu.

- Po nižoj stopi od 7% će ovim predlogom biti oporezovana i računarska oprema čime se doprinosi razvoju informatičkog društva. Takođe, stopa od 7% uvodi se i za brašno, meso i žive životinje. Ovo rješenje je predloženo u cilju smanjenja posljedica suše nastale u 2007. godini. U ograničenom periodu, do 31. maja 2008. godine, samo za hljeb primjenjivaće se stopa PDV-a od 0%. Ove stope treba da važe do ulaska Crne Gore u Evropsku uniju, odnosno ukoliko se sa Evropskom Komisijom bude dogovorio produžetak s obzirom da su grupe proizvoda koje se oporezuju po nižoj stopi utvrđene odgovarajućim direktivama sa odgovarajućim izuzecima u pojedinim zemljama koji bi mogli da se u međuvremenu primjenjuju i u Crnoj Gori.

- Sljedeća važna promjena je što su stvoreni zakonski uslovi da se od naredne godine uvedu fiskalni terminali, dakle GPS veza između maloprodajnih objekata koji će na taj način biti direktno vezani sa područnim jedinicama Poreske Uprave što će smanjiti poresku evaziju. Odredba koja se dodaje.sadašnji trend rasta stranih direktnih investicija podrazumijeva i mnogo veće iznose za

49

povraćaj. Poreski obveznici koji imaju pravo na povraćaj PDV-a imaju istovremeno obaveze na carini zato što uvoze značajnu opremu koju investiraju i time i obaveze po osnovu plaćanja PDV-a na granici. Ovim zakonom se stvara osnov da se taj povraćaj brže odvija na način što bi se povezivale ove dvije vrste obaveza poreskog obaveznika na carini i obaveze Poreske uprave prema njima kada je u pitanju povraćaj PDV-a.

. U Poreskoj upravi Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji formirana su četiri nova sektora za sprovođenje naplate, sektor za pružanje usluga poreskim obveznicima i registraciju, sektor za prijem i obradu poreskih prijava, sektor za računovodstvo prihoda i informacioni sistem, i sektor za praćenje sprovođenja poreskih prijava. Suštinska promjena učinjena je u smislu teritorijalno-funkcionalne organizacije područnih jedinica PU, i to na način što su formirane osam područnih jedinica PU na nivou Republike, što je doprinijelo efikasnijoj implementaciji propisa, inspekcijskog nadzora i upravnog postupka. Novim Pravilnikom o unutrašnjoj sistematizaciji, u Poreskoj upravi zaposleno je 638 službenika i namještenika.

4.1.5. Konkurencija

Zakon o zaštiti konkurencije primjenjuje se od januara 2006. godine (»Sl. List RCG« 69/05) Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti konkurencije, Skupština je donijela 06. maja 2007. godine čime je stvoren pravni okvir za osnivanje i rad operativno nezavisnog tijela za zaštitu konkurencije (Uprave za zaštitu konkurencije, čije osnivanje je u toku) kako bi se obezbijedili evropski principi, što je riješenje koje je, usaglašeno sa ekspertima i zvaničnicima EU u fazi pregovora o stabilizaciji i pridruživanju.

Tokom 2006. i 2007. donijeta su i prateća podzakonska akta: - Uredba o bližim uslovima za izuzeća sporazuma po vrstama i određivanje vrsta sporazuma koji

mogu biti izuzeti od zakona ("Službeni list RCG" 10/07). - Pravilnik o sadržini prijave sporazuma i načinu vođenja evidencije ("Službeni list RCG" 36/06) - Pravilnik o sadržaju zahtjeva za pojedinačna izuzeća ("Službeni list RCG" 36/06) - Pravilnik o obliku i sadržini prijave za registraciju odobrenih koncentracija i obrascu registra i

načinu vođenja ("Službeni list RCG" 36/06) - - Pravilnik o obliku i sadržini zahtjeva za pokretanje postupka ("Službeni list RCG" 36/06), - - Uputstvo o kriterijumima za utvrđivanje relevantnog tržišta (»Službeni list RCG« 77/05), - Uputstvo o obliku i sadržini zahtjeva za izdavanje odobrenja za sprovođenje koncentracije

(»Službeni list RCG« 77/05). Formiran je Odsjek za zaštitu konkurencije u Sektoru za unutrašnju trgovinu i konkurenciju, u okviru Ministarstva za ekonomski razvoj. Na ovim poslovima radi 5 službenika, uz pomoćnika ministra za navedeni sektor. Zaposleni su prisustvovali brojnim seminarima na temu zaštite konkurencije, organizovano je i jedno studijsko putovanje u Sloveniju. Primjena Zakona je podrazumijevala sljedeće slučajeve: Kontrola koncentracija Donešeno je 11 rješenja kojim je odobrena koncentracije učesnika na tržištu: 1) »Messer Tehnogas« AD Beograd – kupovina akcija emitenta “ProGas” AD Podgorica- ("Službeni list RCG" 24/06), 2) »UNIQUA International Beteiligungs-Verwaltungs GmbH«, sticanje kontrole nad privrednim društvom A.D. ZA OSIGURANJE IMOVINE I LICA »ZEPTER OSIGURANJE« PODGORICA -("Službeni list RCG" 53/06), 3) »FCC CONSTRUCCION S.A.« - sticanje kontrole nad privrednim društvom- »Alpine d.o.o Podgorica« - ("Službeni list RCG" 58/06),

50

4) »Telenor Communication II AS« i »ARINC Incorporated« - koncentracija nastaje zajedničkim osnivanjem i zajedničkim kontrolisanjem novog učesnika na tržištu, privrednog društva »AeroMobile Limited«- ("Službeni list RCG" 64/06), 5) »En+Group Limited«, »Sual Partners Limited« i »Glencore International AG« - koncentracija nastaje zaključivanjem Okvirni ugovor i ugovor o ulaganju kojim se regulišu njihovi međusobni odnosi u vezi sa postupkom pripajanja preduzeća »Sual Partners Limited« i »Glencore International AG« preduzeću »En+Group Limited«- ("Službeni list RCG" 02/07), 6) »OTP Bank Nyrt« - sticanje kontrole nad akcionarskim društvom »Crnogorska Komercijalna Banka«- ("Službeni list RCG" 64/06), 7) D.D. »Zavarovalnice Triglav« - sticanje kontrole na dijelom A.D. »Lovćen osiguranja«- ("Službeni list RCG" 23/07), 8) D.O.O »Knjaz« - sticanje kontrole nad 94,13% akcija A.D. »Trgopres« - ("Službeni list RCG" 29/07), 9) »KBC Securities« – posredno sticanje 65% udjela »Senzal« Podgorica- ("Službeni list RCG" 44/07), 10) »Rasperia Trading Limited« – sticanje 30% akcijskog kapitala u »Strabag« SE i uspostavljanje zajedničke kontrole sa R-H grupom, Uniqa grupom i HPH grupom nad »Strabag« SE - ("Službeni list RCG" 47/07), 11) »Veleron Holding B.V.« - sticanje kontrole nad »Magna International INC« - ("Službeni list RCG" 53/07). U proceduri su procjene sljedećih zahtjeva za odobrenje koncentracija: 1) »Mesopromet« - sticanje većinskog dijela akcija 69,03% »Prehrane« - datum poslednje dopune zahtjeva – 02.08.2007 2) »Bayerische Landsbank« - posredno sticanje kontrole nad »Hypo Alpe Adria Bank« a.d.Podgorica, »Hypo Alpe Adria Leasing« d.o.o.Podgorica, »Hypo Alpe Adria Broker Dealer« a.d.Podgorica, »Hypo House« d.o.o.Podgorica i »Hypo Alpe Adria Development« d.o.o.Podgorica - datum poslednje dopune zahtjeva – 19.09.2007 Napominjemo da je Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti konkurencije ("Službeni list RCG" 37/07) stvoren pravni okvir za osnivanje i rad operativno nezavisnog tijela za zaštitu konkurencije - Uprave za zaštitu konkurencije, kako bi se obezbijedili evropski principi, što je riješenje koje je, usaglašeno sa ekspertima i zvaničnicima EU u fazi pregovora o stabilizaciji i pridruživanju.Ovim Izmjenama je definisana podjela nadležnosti Ministarstva za ekonomski razvoj i Uprave za zaštitu konkurencije. Ministarstvo u sprovođenju ovog zakona: 1) predlaže politiku zaštite i razvoja konkurencije; 2) prati sprovođenje politike zaštite i razvoja konkurencije; 3) donosi propise za sprovođenje ovog zakona; 4) utvrđuje metode istraživanja konkurencije; 5) vrši i druge poslove u skladu sa zakonom. Organ Uprave nadležan za zaštitu konkurencije vrši sledeće poslove: 1) prati konkurenciju na tržištu uopšte i tržištima pojedinih privrednih sektora; 2) odobrava izuzeća od zabrane pojedinih sporazuma i odobrava koncentracije učesnika, pod propisanim uslovima i rješava u drugim pitanjima za koje je po ovom zakonu nadležna; 3) rješava u postupku utvrđivanja povreda konkurencije propisanih ovim zakonom; 4) preduzima mjere prema učesnicima i udruženjima učesnika za učinjene povrede konkurencije ili radi njihovog sprječavanja, prestanka već nastale povrede i otklanjanja štetnih posljedica po učesnike i potrošače; 5) analizira stanje na tržištu sa stanovišta slobodne i efikasne konkurencije i o utvrđenom stanju podnosi izvještaj Ministarstvu; 6) priprema stručne osnove za izradu podzakonskih akata, primjene evropskih i drugih međunarodnih standarda i instrumenata iz oblasti zaštite konkurencije; 7) uspostavlja međunarodnu saradnju sa ovlašćenim organima drugih zemalja i međunarodnim organizacijama; 8) objavljuje statističke podatake iz oblasti zaštite konkurencije; 9) obavlja i druge poslove u skladu sa zakonom.

51

U cilju formiranja operativno nezavisnog tijela za zaštitu konkurencije - Uprave za zaštitu konkurencije u proceduri je i donošenje Uredbe o izmjenama i dopunama Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave. Zabranjeni sporazumi Riješen je slučaj kartela Udruženja taksista koji su sklopili dogovor o zajedničkom utvrđivanju cijena, a što je suprotno ovom zakonu. Nakon razgovora sa ovim ministarstvom, svako udruženje će ubuduće zasebno formirati cijene. . Ministarstvu za ekonomski razvoj dostavljen je dopis prevozničke kuće d.o.o. »Božur« Podgorica, u kojem je navedeno da autobuska stanica Berane i prevoznička kuća »Simon Voyages«, zloupotrebljavaju svoj položaj. Ovaj slučaj je još uvjek u proceduri, i očekuje se izvještaj saobraćajnog inspektora nakon kojeg ministarstvo može utvrditi da li je došlo do zloupotrebe dominantnog položaja i preduzeti mjere propisane Zakonom o zaštiti konkurencije. Takođe su preduzete aktivnosti radi istraživanja postojanja usklađene prakse brokerskih kuća, kroz pribavljanje podataka putem interneta i usmenim kontaktima.

4.1.6. Javne nabavke Donijet je Zakon o javnim nabavkama(Sl. List 46/06), koji je usaglašen sa pravom EU, predviđen je budžet Državnoj komisiji, koji u ovoj fazi zadovoljava njene potrebe, obezbijeđen je prostor za rad i mogućnost za zapošljavanje većeg broja službenika. Osnovana je Direkcija za javne nabavke i izabran je direktor. Vlada je 19. jula 2007. utvrdila Predlog pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji ove Direkcije. Pravilnikom je predviđeno da, u Direkciji za javne nabavke, u stalnom radnom odnosu bude 15 službenika i namještenika, u okviru dva sektora: Sektora za javne nabavke i Sektora za opšte i poslove i finansije. U toku su oglasi popunjavanje radnih mjesta. Takođe, u toku je javni konkurs za izbor sekretara Državne komisije, koga u skladu sa članom 92. Zakona o javnim nabavkama, na predlog predsjednika Državne komisije, imenuje Vlada Republike Crne Gore. Nakon imenovanja sekretara Državne komisije, Vladi će biti dostavljen Predlog Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Državne komisije, na usvajanje. U oblasti javnih nabavki fokus je bio na jačanju administrativnih kapaciteta, prvenstveno kroz CARDS 2006 projekta „Jačanje kapaciteta Komisije za javne nabavke“, koji implementira Evropska agencija za rekonstrukciju, i to kroz 3 segmenta ovog projekta: - organizovanje kurseva obuke za službenike za javne nabavke, ponuđače i predstavnike medija,

koji su organizovani u Podgorici, Bijelom Polju, Nikšiću i Budve. - organizovanje 2 studijske posjete relevantnim institucijama u Rimu, Briselu i Luksemburgu. - Izrada Priručnika o postupku zaštite prava u postupcima javnih nabavki, koji će imati višestruku

korist svim subjektima koji participiraju u sistemu javnih nabavki i to: Komisiji za kontrolu postupka javnih nabavki, Direkciji za javne nabavke, službenicima za javne nabavke i ponuđačima.

Kroz projekat IPA 2007, za koji je ova Državna komisija konkurisala, biće dodatno obezbijeđeno jačanje administrativnih kapaciteta, kroz studijekse posjete, specijalizovane kurseve obuke, izradu priručnika, stručnih publikacija i dr. Što se tiče Protokola o razvoju, on je u pripremnoj fazi imajući u vid da je Direkcija za javne nabavke reformirana institucija i tek od početka septembra 2007. godine je počela sa radom.

4.1.7. Intelektualna svojina

52

Poslovi uprave u oblasti intelektualne svojine su, po važećoj Uredbi o organizaciji i načinu rada državne uprave, u ingerenciji dva ministarstva: Ministarstvo kulture, sporta i medija za autorsko i srodna prava, a Ministarstvo ekonomskog razvoja za oblast industrijske svojine. U skladu sa novom uredbom (“Službeni list RCG” br 25/07), formiran je Zavod za intelektualnu svojinu, utvrđen djelokrug poslova i određeno Ministarstvo za ekonomski razvoj da vrši nadzor nad zakonitošću i cjelishodnošću rada Zavoda. Zavod za intelektualnu svojinu RCG je u fazi stavljanja u funkciju. Poslovni prostor je obezbijeđen i kompletno uređen. Vlada RCG je 28. juna imenovala vršioca dužnosti direktora Zavoda.Pripremljen je Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Zavoda, koji će biti stavljen u Vladinu proceduru razmatranja i usvajanja. Iz tekuće budžetske rezerve obezbijeđena su početna sredstva za osnivanje i rad Zavoda u 2007. godini Od 4.decembra 2006. godine Republika Crna Gora je članica Svjetske organizacije za intelektualnu svojinu (WIPO) i od tada Crna Gora primjenjuje sve konvencije i protokole iz oblasti intelektualne svojine čiji je potpisnik bila državna zajednica Srbija i Crna Gora. Usvojena je i Uredba o obezbjeđivanju primjene prava iz oblasti intelektualne svojine za već registrovane oblike intelektualne svojine u bivšem Zavodu za intelektualnu svojinu Srbije i Crne Gore, 20. septembra 2007. godine, kojom će se riješiti status i prijava priznatih prava intelektualne svojine do početka rada Zavoda, odnosno, kod međunarodnih prijava, do dana članstva u WIPO. Ministarstvo kulture, sporta i medija je od septembra 2006. godine značajno intenziviralo saradnju između svih nadležnih subjekata organa državne uprave u cilju uvida u implementaciju propisa, mjera koje se preduzimaju kao predloga za jačanje zaštite intelektualne svojine (saradnja sa Ministarstvom za ekonomski razvoj, Ministarstvom inostranih poslova, Sekretarijatom za evropske integracije, Ministarstvom pravde kao i NGO) . U dosadašnjem periodu obezbijeđeno je više seminara i studijskih putovanja zaposlenih u Ministarstvu za ekonomski razvoj u oblasti zaštite intelektualne svojine (najvećim dijelom za tržišne inspektore), kao i za službenike Uprave carina. Vlada RCG usvojila je Uredbu o obezbjedjivanju primjene prava intelektualne svojine, kao bi se do kraja regulisao status prava registrovanih kod Zavoda za intelektualnu svojinu Srbije, kao i uslovi za potpisivanje Bilateralnog sporazuma na nivou resornih ministarstava u ovoj oblasti, kojim će se obezbjediti razmjena baza podataka (registara) koja su zajedničko vlasništvo. Time će stvoriti preduslovi da Crnogorski zavod počne u potpunosti da oavlja djelatnost u ovoj oblasti.

4.1.8. Socijalna politika Decembra 2006.godine, Vlada Crne Gore je revidirala Odluku o osnivanju Ekonomsko-socijalnog savjeta, koja je na snazi od 2001.godine. Konstitutivna sjednica Ekonomsko-socijalnog savjeta, kao tripartitnog, stručnog i savjetodavnog tijela, sa zadatkom da prati, ohrabri i analizira socijalne i ekonomske aktivnosti u Crnoj Gori, održana je 16. aprila. 2007. Okrugli sto o značaju ovog tijela za razvoj socijalnog dijaloga u Crnoj Gori, održan je u Februaru 2007 u saradnji sa Međunarodnom organizacijom rada. Organizatori okruglog stola su bili: Savez samostalnih sindikata, Unija poslodavaca Crne Gore, dok su učesnici bili predstavnici Vlade, resornog Ministarstva zdravlja, rada i socijalnog staranja, Međunarodne organizacije poslodavaca, Međunarodne konfederacije sindikata, Međunarodne organizacije rada, Evropskog ekonomskog i socijalnog savjeta i Irske komisije za radne odnose. Vlada je 5. jula 2007. utvrdila Predlog zakona o ekonomsko-socijalnom savjetu. Polazeći od principa ravnopravnosti socijalnih partnera ovim zakonom će se urediti da učešće u radu Ekonomsko-socijalnog savjeta, kao najvažnije institucije socijalnog dijaloga, obavezuje predstavnike sindikata, poslodavaca i Vlade da na odgovoran i konstruktivan način oblikuju ekonomsko-socijalnu politiku, što će pozitivno uticati na oblast rada, preduzetništva, konkurentnosti i razvoja nacionalne ekonomije.

53

Na istoj sjednici, utvrđen je Predlog zakona o mirnom rješavanju radnih sporova, kojim se prvi put u Crnoj Gori uvodi vansudsko rješavanje tih sporova. Koncept i sadržina ovog zakona usmjereni su na odredjivanje osnovnih načela postupka mirnog rješavanja kolektivnih i individualnih radnih sporova, kao i na utvrdjivanje prava i obaveza miritelja i arbitara. Zakon je u cjelosti uskladjen sa propisima EU, kao i konvencijama i preporukama Medjunarodne organizacije rada. U cilju uspostavljanja jedinstvenog sistema finansiranja obaveznog socijalnog osiguranja, Vlada je 26. jula 2007. godine utvrdila Predlog zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje kojim su objednjena sva tri oblika doprinosa i predloženo njihovo dalje smanjenje, što će, sa već sprovedenim smanjenjem stope poreza na dohodak fizičkih lica, rezultirati značajnim smanjenjem ukupnog fiskalnog opterećenja zarada zaposlenih, a Crnu Goru učiniti još atraktivnijom za razvoj biznisa i strane investicije. Ovim zakonom stvaraju se uslovi da se od naredne godine pa do 2010 godine postepeno smanje stope doprinosa, tako da će 2010 godine za 1 euro neto zarade biti obračunovano oko 51-52 centa svih poreza i doprinosa, što će Crnu Goru svrstati među najkonkurentnije zemlje ne samo u regionu, nego i šire. Zakon predviđa objedinjavanje sva tri oblika doprinosa (za PIO, zdravstveno osiguranje i osiguranje od nezaposlenosti) i ujednačavanje osnovnih rješenja u pogledu obveznika, osnovica i rokova za plaćanje doprinosa. Predloženo je smanjenje stopa doprinosa koje bi iznosile: za penzijsko i invalidsko osiguranje 20% (na teret poslodavca 8% i na teret zaposlenog 12%), za zdravstveno osiguranje 9% (na teret poslodavca 5% i na teret zaposlenog 4%), dok je stopa doprinosa za osiguranje od nezaposlenosti ostala nepromijenjena (na teret poslodavca 0,5% i na teret zaposlenog 0,5%). U odnosu na važeće stope doprinosa predlaže se smanjenje stopa doprinosa za PIO sa 21,6% na 20%, odnosno za 7,4% u dijelu koji plaća poslodavac, dok je stopa doprinosa za zdravstveno osiguranje smanjena sa 13,5% na 9%, odnosno za 33%. Veoma važna promjena jeste da će za obveznike paušalnog oporezivanja (taksiste, pijačne prodavce, i sve kategorije koje ostvaruju ispod 18,000 eura godišnjeg prometa) stopa doprinosa biti obračunavana na osnovicu koja je 60% od prosječne zarade. Tako će njihova poreska mjesečna opterećenja biti na nivou oko 70 eura, što je daleko povoljnije nego sada. Skupština RCG je donijela Zakon o potvrđivanju sporazuma između Republike Crne Gore i Republike Srbije o socijalnom osiguranju sa administrativnim sporazumom za sprovođenje Sporazuma između Republike Crne Gore i Republike Srbije o socijalnom osiguranju (objavljen u Službenom listu RCG br. 17/07), stupio na snagu danom objavljivanja. U cilju smanjenja stope ekonomski ugroženog stanovništva i osiguranja socijalne stabilnosti, Vlada je 19. jula 2007. donijela Strategiju za suzbijanje siromaštva i socijalne isključenosti. Ovaj dokument predstavlja integralni dio ukupne strategije razvoja i reformi Crne Gore, a obuhvata aktivnosti koje je potrebno realizovati u periodu od 2007. do 2011. godine u oblasti zdravstva, obrazovanja, socijalne zaštite i zapošljavanja. U cilju institucionalnog zaokruženja sistema zdravstva, donešeni su zakoni, podzakonska i druga akta, koji su definisali okvir za razvoj zdravstvenog sistema usmjerenog prema savremenim trendovima evropskog zdravstva: - Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini - Plan implementacije reformi u farmaceutskom sektoru - Pravilnik o specijalizacijama - Pravilnik o načinu i postupku dodjeljivanja specijalizacija - Pravilnik o graničnim vrijednostima buke - Pravilnik o bližim uslovima za izdavanje dozvola za stavljenje lijeka u promet - Pravilnik o visini naknade i plaćanju troškova u postupku izdavanja dozvola za stavljanje lijeka u

promet - Pravilnik o visini naknade i plaćanju troškova u postupku uzdavanja dozvola, sertifikata i odobrenja

za proizvodnju i promet lijekova i - Program obaveznih imunizacija koji se donosi svake godine. - Uredba o maksimalnim cijenama lijekova i medicinskih sredstava - Uredba o snabdijevanju lijekovima i medicinskim sredstvima

54

- Pravilnik o visini naknade i načinu plaćanja troškova u postupku izdavanja dozvola, sertifikata i odobrenja za proizvodnju i promet lijekova

- Pravilnik o kriterijumima za zaključivanje ugovora o pružanju zdravstvenih usluga i načinu plaćanja zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite.

- Pravilnik o bližim uslovima za rad apoteka. Zapošljavanje Zavod za zapošljavanje Crne Gore, u 2006. godini je proširio svoju organizacionu strukturu sa dva nova segmenta, prvi je Centar za ljudske resurse kao poslovna jedinica u okviru Centralne službe, a drugi je Centar za informisanje i profesionalno savjetovanje u okviru Biroa rada Pogorica. Službenici ZZZ imali su brojne obuke, u Crnoj Gori i u više zemalja EU (Francuska, Mađarska, Njemačka, Slovenija, Bugarska), a teme su bile zapošljavanje teže zaposlivih lica, unaprjeđenje zapošljavanja putem stručnog obrazovanja, upravljanje projektima EU i dr.

Vezano za pravnu regulativu na kojoj se zasniva rad Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, usvojena je Uredba o poreskim olakšicama za zapošljavanje nekih kategorija nezaposlenih lica. Uredba je usvojena u aprilu 2007. Većina sistemskih zakona je u proceduri izrade i njihovo finaliziranje se očekuje do kraja ove godine.

U cilju realizacije prioriteta iz Evropskog partnerstva, u toku je realizacija projekta CARDS – Reforma tržišta rada i razvoj radne snage. Od rezultata i uočenih trendova iz prethodnog perioda, posebno se ističu: - Trend pada nezaposlenosti, stopa nezaposlenosti na dan 20. 08. 2007. iznosila je 11,88% a na

isti dan prethodne godine, stopa nezaposlenosti je bila 15,06 %. - Povećanje obima mjera Aktivne politike zapošljavanja; - Povećanje tražnje za radnom snagom na tržištu rada. Podaci o stanju i realizovanim aktivnostima za period 01. 01. 2007. - 20. 08. 2007.: - stopa nezaposlenosti na dan 20. 08. 2007. je 11,88 % - u navedenom periodu je zaposleno 25.235 lica a od toga je 8.968 sezonskih radnika - u navedenom periodu je zaposleno 1.225 pripravnika - u navedenom periodu je zaposleno 54.001 nerezidenata - u navedenom periodu je realizovano 89 programa za poznatog poslodavca, obučeno 392 lica - u navedenom periodu je realizovano 271 program za tržište rada, obučeno 2.063 lica - u navedenom periodu je realizovano 60 javnih radova, u njima je učestvovalo 899 lica - u navedenom periodu je realizovano 237 projekata samozapošljavanja, u sklopu toga je otvoreno

366 novih radnih mjesta, vrijednost tih projekata je 1.111.889 eura. Vlada je usvojila Strategiju zaposljavanja do 2010. godine i Nacionalni akcioni plan 2007-2008. godina (ova dokumenta su po prvi put urađena u Crnoj Gori). Zavod za zapošljavanje je obezbijedio i mogućnost traženja posla preko interneta i SMS poruka i nastavio programe kao sto su: Njega starih lica, Neka bude čisto (javni radovi), zapošljavanje pripravnika, programi obuka za poznatog poslodavca i za tržište rada, kao i projekat samozapošljavanja gdje se dodjeljuju krediti osobama koje zele započeti sopstveni biznis. Zaposleni iz Ministarstva zdravlja, rada i socijalnog staranja zajedno sa sužbenicima Zavoda sa zapošljavanje su prošli obuku za pisanje i upravljanje projektima EU u Sloveniji 15-22. april 2007. i u Podgorici 21-25. maj 2007. godine. Takođe, Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja je pripremilo Nacrt zakona o radnom osposobljavanju i zapošljavanju lica s invaliditetom koji će ubrzo biti dostavljen Vladi na usvajanje.

55

Obrazovanje U oblasti obrazovanja donijeti su: - Zakon o izmjenama i dopunama Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju, - Zakon o izmjenama Zakona o predškolskom vaspitanju i obrazovanju, - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o osnovnom obrazovanju i vaspitanju, - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o gimnaziji, - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o stručnom obrazovanju i - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o obrazovanju odraslih. Naime, četvorogodišnja praksa u primjeni zakona o obrazovanju pokazala je, da određena rješenja u zakonima nijesu adekvatna i ne odgovaraju pojedinim potrebama obrazovnih institucija, što je uslovilo njihove izmjene. Zakoni su objavljeni u Službenom listu RCG, broj 49/07 od 10. avgusta 2007. godine. U cilju prilagođavanja stručnog obrazovanja zahtjevima tržišta rada Savjet za stručno obrazovanje (koji čine predstavnici socijalnih partnera) radi na usvajanju standarda zanimanja, novih obrazovnih programa i programa obuke, usklađenih sa promjenama na tržištu rada. Ministarstvo prosvjete i nauke je intenziviralo aktivnosti na uređenju sistema obrazovanja odraslih, tj. na licenciranju organizatora obrazovanja odraslih, a Centar za stručno obrazovanje procedure na akreditaciji njihovih programa, koju vrši Savjet za obrazovanje odraslih. Centar za stručno obrazovanje je sa saradnicima, na zahtjev Zavoda za zapošljavanje, pripremio deset programa obrazovanja za osposobljavanje nezaposlenih lica za jednostavna zanimanja iz oblasti građevinarstva. Ovi programi su veoma značajni jer na tržištu rada ima veliki broj lica bez kvalifikacije, a prikladni su za osposobljavanje tj. dolazak do prvog zanimanja i licima iz marginalnih grupa. Nakon stručnog osposobljavanja ova lica se lakše uključuju u svijet rada, a na taj način bolje integrišu u društvenu zajednicu. Početkom 2007. godine, pod pokroviteljstvom Evropske unije, posredstvom Evropske agencije za rekonstrukciju i Vlade Crne Gore počela je implementacija Projekta »Druga šansa – opismenjavanjem i stručnim osposobljavanjem do socijalne integracije«. Glavni partner u realizaciji projekta su IIZDCVV iz Njemačke, Fondacija za stipendiranje Roma, Zavod za zapošljavanje i Centar za stručno obrazovanje. Planirano je da 75 odraslih Romkinja i Roma iz Podgorice i Nikšića završe program elementarnog funkcionalnog opismenjavanja i stručnog osposobljavanja, kako bi stekli kvalifikaciju priznatu na tržištu rada. Ovaj Projekat uključuje i polaganje vozačkog ispita, kurs informatičkog opismenjavanja i program za sticanje preduzetničkih znanja i vještina. U realizaciji Projekta uspostavljene su veze između obrazovanja, tržišta rada i potreba romske populacije, pa je izuzetno važno da se Projekat uspješno realizuje, kako bi služio kao dobar primjer u borbi protiv siromaštva i marginalizacije. Počev od školske 2007/08. godine u srednjim školama u Crnoj Gori koje realizuju programe stručnog obrazovanja biće implementirani inovirani obrazovni programi za 48 zanimanja. U okviru procesa reforme obrazovanja nova rješenja će počev od 2007/08. godine biti primijenjena u 119 osnovnih škola (od ukupno 161). Sve srednje škole koje realizuju gimnazijske programe, uključujući i škole u kojima se nastava izvodi na albanskom jeziku, će od ove školske godine primijeniti reformska rješenja u I i II razredu. Za osnovne škole i gimnazije koje implementiraju nove obrazovne programe po principu postupnosti (osnovna škola I, II, III, IV, VI, VII i VIII razred devetogodišnje škole i I i II razred gimnazije) obezbijeđeni su novi udžbenici, obučeni nastavnici i direktori škola, obezbijeđena nastavna sredstva i poboljšana školska infrastruktura. U toku 2006. godine Ministarstvo prosvjete i nauke je formiralo Komisiju za izradu dokumenta »Strategija uspostavljanja nacionalnog okvira kvalifikacija u Crnoj Gori«, koja je pripremila nacrt dokumenta usaglašen sa preporukama Nacrta dokumenta Evropski okvir kvalifikacija.

56

Reforma visokog obrazovanja Na prvu godinu studija za školsku 2007/2008. godinu je do sada upisano 4.210 novih studenata, tako da u ovom trenutku ukupan broj studenata na Univerzitetu Crne Gore iznosi 19.446. U toku je treći upisni rok za studente osnovnih studija, kao i rokovi za upis studenata na magistarske i doktorske studije, pa ovi podaci nijesu konačni. Na privatnim Institucijama visokog obrazovanja studira oko 2.500 studenata. U septembru 2006. osnovan je Univerzitet Mediteran (kao prvi privatni univerzitet u Crnoj Gori koji uključuje 6 fakulteta) i 2007.godine Univerzitet Donja Gorica. U Crnoj Gori postoji još i 5 samostalnih privatnih fakulteta. Najnoviji rezultati, vezani za akademsku 2006/07 godinu, pokazuju da je prolazna ocjena između ciklusa još uvijek niska, oko 29%. Neophodno je, u predstojećem periodu, napraviti detaljne analize, identifikovati slabosti u implementaciji Bolonjskog procesa. Zakon o visokom obrazovanju iz 2003.godine predviđa da se mora izdavati Diploma suplement (DS), po ugledu na zvanični evropki model; od akademske 2006/07, DS je obavezna za programe svih nivoa, izdaje se uz diplomu i ne plaća se. Sadržaj DS je dat dvojezično, na engleskom i crnogorskom jeziku. QA proces (proces obezbijeđibvanja kvaliteta) je relativno nov u Crnoj Gori. Trenutno ne postoji dovoljno stručnjaka u ovoj oblasti. Nacionalni savjet za visoko obrazovanje je usvojio standarde i smjernice za akreditaciju studijskih programa i institucija visokog obrazovanja, u skladu sa QA standardima i smjernicama Evropske zone visokog obarzovanja (15.02.2007.). Februara 2007.godine, Ministarstvo prosvjete i nauke je zvanično započelo implementaciju aktivnosti koje podrazumijevaju usvajanje novog zakona vezano za priznavanje diploma. Predlog Zakona o priznavanju i vrednovanju obrazovnih isprava je u proceduri za usvajanje, i pripremljen nacrt Pravilnika za formu, dokumentaciju, troškove i evideciju obrazovanja. Očekujemo da Skupština usvoji novi zakon do novembra 2007. Zakon će obezbijediti transparentan sistem priznavanja i vrednovanja obrazovnih isprava, u skladu sa principima Lisabonske konvencije o priznavanju (LRC). Novi zakon uključuje sve principe LRC (ratifikovane od strane SCG u martu 2004; nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore LRC je na snazi od juna 2006). ENIC/NARIC Montenegro je sada u potpunosti operativan. Nacionalni kvalifikacioni okvir (NQF) za visoko obrazovanje u Crnoj Gori koji definiše šesti, sedmi i osmi referentni nivo- znanja, vještine i kompetencije u širem kontekstu (ličnom i stručnom) je proritetan zadatak. Evropski kvalifikacioni okvir je osnovna referentna tačka NQF-a. EK je 2006 godine odobrila Tempus projekat "Priprema NQF za visoko obrazovanje u Crnoj Gori". Crnogorski partneri su Njemačka rektorska konferencija i Univerzitet Latvije. Iskustva Njemačke i Latvije su poučna u procesu kreiranja NQF-a i osiguravanja kvaliteta, vrednovanja neformalnog učenja, obezbijeđuju pristup doživotnom učenju i olakšavaju priznavanje i proces zapošljavanja. Paralelno sa TEMPUS projektom, Ministarstvo prosvjete i nauke je osnovalo radnu grupu za pripremu NQF-a. Ovu radnu grupu čine predstavnici svih relevantnih institucija uključujući Ministarstvo prosvjete i nauke, Ministarstvo rada i socijalnog staranja, univerziteta, Zavoda za zapošljavanje, Zavoda za školstvo itd. Ova radna grupa je, u decembru 2006.godine, izradila nacrt NQF-a i on je sada predmet javne rasprave. TEMPUS i CEEPUS kancelarije, osnovane u Ministarstvu, uspješno nastavljaju svoj rad, a broj dolazećih i odlazećih studenata i profesora, koji koriste mogućnosti šema mobilnosti i stipendije za nastavak školovanja u inostranstvu, je u porastu. Naučno – istraživačka djelatnost Vlada je osnovala Savjet za naučno-istaživačku djelatnost (septembar 2006.godine) koji je zadužen za pripremu Strategije za naučno-istraživačku djelatnost. Strategija treba da odredi prioritete nauke i tehnologije (S&T) i definiše porast godišnjeg budžeta, kao procenat BDP oprijedijeljenog za S&T, kao i da prati implementaciju Strategije.

57

Strategija predviđa razvoj politika i aktivnosti za jačanje nacionalnog istraživačkog potencijala, ljudskih i materijalnih resursa potrebnih na našem putu evropskih integracija. Takođe predviđa obezbijeđivanje najveće moguće podrške iz EU fondova (kao što je IPA) za realizaciju tih aktivnosti ali će takođe unaprijediti sredstva nacionalnih javnih i privatnih fondova. Komisija za strategiju je osnovana i počela je sa radom u martu 2007. Programi podrške istraživanju Ministarstva prosvjete i nauke u 2007 budžetskoj godini su: - Nacionalni naučno-istraživački projekti (osnovna istraživanja, primijenjena istraživanja i

tehnologija, razvojni projekti); - Program za mlade istraživače; - Program razvoja ljudskih resursa (podrška za stipendije za MSc i PhD i učešće na međunarodnim

konferencijama); - Međunarodni program saradnje (obezbjeđuje grantove za bilateralne projekte i podržava projekte

koji su dio multilateralnih projekata); - Programi mobilnosti za studente i istraživače.

Akcioni plan za S&T na zapadnom Balkanu (2003) i SEE-ERA.NET projekat kao jedan od njegovih rezultata, su imali značajan uticaj na podizanje svijesti o potrebi rekonstrukcije S&T sistema u Crnoj Gori. U decembru 2006.godine, zajednički poziv na tender (pilot zajednički poziv- PJC) koji je uključivao istraživačke oblasti 14 SEE-ERA.NET zemalja (EU MSC i WBC), pokrenut je u okviru ovog projekta. 321 projekat je bio pozitivno ocijenjen, uključujući 50 crnogorskih istraživačkih timova. 5/6. juna 2007.godine, u Briselu je održan sastanak o finalnom izboru prijedloga. Finalnom odlukom je utvrđena rang-lista od 32 projekta koja su odobrena za finansiranje. Crnogorski timovi će učestvovati u 6 projekata i u toku je procedura potpisivanja ugovora o finansiranju. Zahvaljujući uspješnoj saradnji u okviru ovog projekta, Ministarstvo je pozvano da učestvuje, kao partner, u FP7 INCO-NET projektu za region zapadnog Balkana, kojom se daje podrška implementaciji Vodeće platforme. Vodeća istraživačka platforma za zapadni Balkan je pokrenuta za vrijeme austrijskog predsjedavanja 2006.godine i bila je zamišljena kao forum koji bi stimulisao, pratio i podržavao politiku razvoja u zemljama zapadnog Balkana, kao i S&T saradnju u cijeloj Evropi. Ovaj INCO-NET prijedlog je podnijet u aprilu 2007., odobren je i sada predstoji faza potpisivanja ugovora. Bilateralna S&T saradnja je značajno ojačana. U zadnje dvije godine, Crna Gora je odobrila 47 bilateralnih projekata sa drugim zemljama ukljčujući i zemlje iz regiona. Nakon proglašenja nezavisnosti Republike Crne Gore u junu 2006.godine, Ministarstvo prosvjete i nauke je pokrenulo i stavilo u diplomatsku proceduru (preko Ministrstva inostranih poslova Crne Gore) nacrte S&T bilateralnih sporazuma sa sljedećim zemljama: Albanijom, Belgijom, Bosnom i Hercegovinom, Bugarskom, Hrvatskom, Francuskom, Njemačkom, Grčkom, Mađarskom, Makedonijom, Italijom, Luksemburgom, Holandijom, Poljskom, Rumunijom, Ruskim fondom za osnovna istraživanja, Srbijom, Slovenijom, Švajcarskom i Turskom, što čini ukupno 20 zemalja. U decembru 2006.godine, Crna Gora je izrazila namjeru da postane član FP7, nakon zvaničnog odobrenja Generalnog sekretarijata za istraživanje i nakon ponude šeme kompenzacija. Procedura pridruživanja FP7 je u toku. Potpuno pridruživanje se očekuje u 1. januara 2008. Osnovana je mreža Nacionalnih kontakt jedinica sa nacionalnim koordinatorom. Prema podacima kojima raspolaže Ministarstvo prosvjete i nauke, 21 istraživački tim je uključeno u razne ponude za prvi objavljeni poziv u raznim tematskim oblastima FP7. Još uvijek nijesu poznati rezultati poziva za sve oblasti. ERA-WESTBALKAN+ je tekući FP6 projekat koji obuhvata aktivnosti na jačanju znanja i NCP mreže u regionu i takođe, kroz svoje sastanke i konferencije, pruža mogućnost za povezivanje istraživača.

Od februara 2007.godine, Crna Gora je takođe postala punopravni član programa NATO SPS (Nauka za mir i sigurnost) i ima svog predstavnika iz Ministarstva u SPS odboru. Određeni su i prioriteti saradnje. Seizmološki zavod Crne Gore je ovom odboru već predložio regionalni projekat "Harmonizacija mapa seizmičke opasnosti zapadnog Balkana". Crna Gora je glavni partner u

58

prijedlogu. Naši predstavnici, su na prvom sastanku, dali punu podršku ovom prijedlogu s obzirom da ovaj projekat može imati veliki uticaj za cijeli region. Projekat je odobren za finansiranje.

4.2. Sektorske politike

4.2.1. Industrija i mala i srednja preduzeća

OECD Investment compact, Evropska komisija (DG Enterprise and Industry), Evropska banka za obnovu i razvoj, European Trainig Foundation su u 2006. godini razvili index politika malih i srednjih preduzeća na osnovu kojeg se ocjenjuju mjere sprovedene na implementaciji Povelje za mala preduzeća.

Prema izvještaju iz 2007. godine (Izvor: Enterprise policy development in Western Balkans –Report on the implementation of European Charter for Small enterprises in Western Balkans, 2007) Crna Gora je, od 10 poglavlja koja Povelja obuhvata, za 6 ocijenjena iznad prosjeka, dok je kvantifikacijom po definisanim kriterijumima ukupno rangirana na drugo mjesto, iza Hrvatske.

Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća je tokom 2006. godine pripremila Strategiju razvoja malih i srednjih preduzeća koja je u proceduri usvajanja od strane Vlade RCG.

Vlada Crne Gore i privatni sektor (biznis asocijacije) sarađuju u stvaranju poslovnog okvira koji će podsticati konkurentnost i rast izvoza. U oblasti ekonomije, predstavnici Privredne komore, MBA i Unije poslodavaca članovi su radnih grupa za izradu zakona iz te oblasti, kao i partneri u obuci i seminarima. Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća, takođe u saradnji sa partnerima, pruža niz specifičnih usluga, prilagođenih potrebama malih i srednjih preduzeća koja žele da povećaju konkurentnost I izvozne kapacitete. Istovremeno, Direkcija nastoji da poboljša zakonodavni okvir koji će podsticajno djelovati na razvoj preduzetništva. Finansijska podrška Direkcije za razvoj MSP u periodu od 2002. do novembra 2006. godine odvijala se kroz tri razvojna projekta – jačanja konkuretne sposobnosti lokalnih preduzeća, Mladi u biznisu i Stimulisanje preduzetništva. Broj malih i srednjih preduzeća je u stalnom porastu, zajedno sa trendom rasta registrovanih privrednih društava u Crnoj Gori: Tabela: Broj registrovanih društava, uključujući i preduzetnike u Crnoj Gori

Broj registrovanih privrednih društava,

uključujući i preduzetnike u Crnoj

Gori

RReeggiissttrroovvaannii uu CCRRPPSS OODD jjuunnaa 22000022

UUkkuuppnnoo

rreeggiissttrroovvaannii uu

ddeecceemmbbrruu 22000033

UUkkuuppnnoo

rreeggiissttrroovvaannii uu

ddeecceemmbbrruu 22000044

UUkkuuppnnoo

rreeggiissttrroovvaannii uu

ddeecceemmbbrruu 22000055

UUkkuuppnnoo

rreeggiissttrroovvaannii uu

ddeecceemmbbrruu 22000066

UUkkuuppnnoo rreeggiissttrroovvaannii uu IIII kkvvaarrttaalluu

22000077

UUKKUUPPNNOO 13.009 19.393 23.113 26.574 31.129 34.429 Akcionarska društva 303 318 335 346 336600 336677 Društva sa ograničenom odgovornošću 6166

7896 9415

11203 1144221177 1166339966 Dijelovi stranih društva 76 171 221 270 332211 335544 Investicioni fondovi 6 66 88 Komanditno društvo 60 62 63 64 6644 6644 NVO 97 149 202 229 227766 229922 Ortačko društvo 453 488 504 505 550088 550099 Druge vrste društva 4 5 6 88 1100

Preduzetnik 5.234 9.590 11.606 13.133 14.519 15.558 Institucija/ Ustanova 542 631 670 716 774499 776688

Zadruge 78 84 92 96 110011 110033

59

Izvor: CRPS /Central Register of the Commercial Court, Avgust 2007 (www.crps.cg.yu ) Povećan je i broj zaposlenih u malim i srednjim preduzećima: Tabela: Broj zaposlenih u MSP (preduzetnici i MSP) u periodu 2002 – 2006/21.03.2007

Year Total Broj zaposlenih u MSP (preduzetnici i MSP)

Učešće zaposlenih u MSP (preduzetnici i MSP) u ukupnom broju zaposlenih, %

2002 113.827 30.861 27,11 2003 111.968 48.174 43,02 2004 143.479 52.600 36,66 2005 145.479 52.485 36,08 2006 155.566* 54.476** 35,02

Izvor: Monstat **Izvor: Fond zdravstva - 21.03.2007 U okviru projekta „Ohrabrivanja preduzetništva“, koji je sprovođen od februara do decembra 2006. godine, Direkcija je, u saradnji sa poslovnim bankama, odobrila ukupno 92 projekta, u iznosu od preko 3 miliona eura. Nakon pozitivnih rezultata projekta preduzetničkih klubova u osnovnim školama, Direkcija je tokom 2007. godine koordinisao izradu Strategije učenja preduzetništva tokom čitavog života (Life long learning), u saradnji sa Ministarstvom prosvjete i nauke, Zavodom za zapošljavanje, Ekonomskim fakultetom, Unijom poslodavaca i Centrom za razvoj NVO. Direkcija, u okviru programa “Podsticanje konkurentnosti i izvoza” tokom 2007. godine obezbijedio je kreditne linije sa ciljem jačanja konkurentnosti malih i srednjih preduzeća kroz poboljšanje kvaliteta proizvoda i usluga i širenje asortimana. Visina kredita je do 100.000 eura, na rok otplate od 6 godina, uz grejs period od 12 do 18 mjsesci, i godišnju kamatnu stopu od 3.5%. Kako bi se što uspješnije realizovali zadaci predviđeni Strategijom podsticanja izvoza u dijelu za čiju je implementaciju zadužena Direkcija, urađen je dokument „Podsticanje konkurentnosti i izvoza - strateški i operativni plan“ u okviru koga su predložene mjere i aktivnosti u cilju promocije i podsticanja izvoza crnogorskih preduzeća. Aktivnosti su bazirane na stručnoj pomoći u izradi programa poboljšanja kvaliteta izvoznog proizvoda kroz podršku u implementaciji EU standarda, programa podsticanja konkurentnosti, pomoći pri izradi marketing planova i programa edukacije za izvozna preduzeća.

Tabela: Udio MSP u ukupnom izvozu za period 2002 -2005 Godina 1

Vrij. izvoza (000) 2 Vrij. Izvoza MSP (000)

2/1 %

2002. 251.4000 * 18.300 (USD) 7,31 2003. 199.400* 22.900 (USD) 11,53 2004. 452.140** 111.700 ( €) 24,72 2005. 434.400** 99.600 (€) 22,23

Izvor: Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća Izvor podataka: Centralna banka Crne Gore SITC – Standardna međunarodna trgovinska klasifikacija * podaci ne uključuju transakcije sa Srbijom i Kosovom **podaci iz carinskih deklaracija Direkcija je uključena i u Projekat Embrace II (http://www.rra.cz/rra/files/newsletter.pdf - Embracing Socioeconomic Development in Disadvantageous Areas through Information & knowledge Society), čiji je cilj smanjivanje regionalnog dispariteta kroz olakšavanje pristupa informacionom društvu za mala i srednja preduzeća u manje razvijenim područjima. Krajnji korisnici projekta su preduzeća u ruralnim i/ili nedovoljno razvijenim urbanim sredinama. Na projektu radi 11 partnera iz 9 zemalja, i to: iz Grčke, Italije, Češke, Slovačke, Slovenije, Bugarske, Albanije, Crne Gore i Srbije.

60

U okviru institucionalne podrške u završnoj fazi su formiranje 2 biznis inkubatora u Crnoj Gori, u Podgorici i Baru. Partneri Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća u ovom projektu su za Podgoricu: Univerzitet i opština Podgorica, uz podršku Evropske Agencije za rekonstrukciju i Evropske banke za obnovu i razvoj. U Baru, partneri Direkcije su opština Bar i ATA - holandska fondacija za razvoj privatnog sektora i regionalne saradnje. Započete su aktivnosti koje imaju za cilj razvoj klastera među firmama i razvoj mreža, povećanje saradnje malih i srednjih preduzeća da bi se poboljšale njihove sposobnosti za ulazak na evropsko tržište i da bi proširili svoje aktivnosti u regionu. Aktivnosti su usmjerene na formiranje klastera u oblasti poljoprivrede – mesne industrije (proizvodnja pršute). U okviru projekta “Podsticanje preduzetništva“ koji je realizovan od februara do 31.12. 2006. godine Direkcija je u saradnji sa komercijalnim bankama odobrila ukupno 92 projekta čija je vrijednost 3.056.900€. Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća, u okviru programa „Podsticanje konkurentnosti i izvoza“, u aprilu tekuće godine raspisala je dvije kreditne linije, jednu namijenjenu podsticanju konkurentnosti, kroz poboljšanje kvaliteta proizvoda i usluga i proširenje asortimana i drugu kreditnu liniju za podsticanje izvoza, čiji je cilj stimulacija plasmana proizvoda i usluga crnogorskih preduzeća na inostranom tržištu.

Pored toga, objavljen je Javni poziv „Grant šeme za refundaciju troškova“, namijenjen postojećim i potencijalnim izvoznicima za finansiranje izvoznih marketing aktivnosti.

Za ove aktivnosti planirano je 4.000.000 EUR, od čega su 50% sredstva Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća, a 50 % sredstva poslovnih banaka.

Na osnovu dobijenih pozitivnih rezultata pilot projekta „Preduzetnički klubovi u osnovnim školama“ koji je realizovala Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća, preduzetništvo je uvedeno u osnovne škole kao izborni predmet.

Tokom 2007. godine biće završen rad na Strategiji doživotnog učenja o preduzetništvu, koji koordinira Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća, a u čijoj izradi učestvuju Ministartsvo prosvjete i nauke, Zavod za zapošljavanje, Ekonomski fakultet, Unija poslodavaca i Centar za razvoj NVO.

4.2.2. Poljoprivreda i ribarstvo

Nova strategija pod nazivom ''Crnogorska poljoprivreda i EU – Strategija proizvodnje hrane i razvoja ruralnih područja'', koja je usvojena sredinom 2006. godine, predstavljala je osnovu za reforme koje su se u proteklih godinu dana sprovodile.

U oblasti agrarne politike usklađuju se mjere - programi podrške razvoju poljoprivrede sa novim reformama CAP-a, posebno Politika ruralnog razvoja, koja čini najveći dio izdvajanja iz budžeta za podršku poljoprivredi.

U oblasti zakonodavnih reformi usvojeni su sljedeći zakoni: - Zakon o bezbjednosti hrane, - Zakon o identifikaciji i registraciji domaćih životinja, - Zakon o zaštiti biljnih sorti, - Zakon o sredstvima za ishranu bilja, - Zakon o reproduktivnom materijalu šumskog drveća, - Zakon o slatkovodnom ribarstvu, - Zakon o vinu, - Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o veterinarstvu.

61

- Vlada je 26. jula 2007.godine utvrdila Nacrt zakona o zaštiti dobrobiti životinja, a u pripremi su Zakon o sredstvima za zaštitu bilja (pesticidima), Zakona o poljoprivredi i ruralnom razvoju, koji je, takođe, proistekao iz nove strategije, kao i Zakon o morskom ribarstvu

. Paralelno je rađeno i na donošenju podzakonske regulative iz domena navedenih zakona.

U skladu sa Akcionim planom za implementaciju preporuka Evropskog partnerstva, kao i uslovima za pristupanje STO, usvojen je Predlog zakona o bezbjednosti hrane, kojim se ova veoma važna oblast u potpunosti usklađuje sa međunarodnim standardima, tj. standardima WTO i legislativom EU. Primarna odgovornost za bezbjednost hrane, kako je predviđeno Nacrtom, prenosi se na subjekte koji posluju sa hranom i njihovu obavezu uvođenja adekvatnih internih sistema kontrole i primjeni standarda. Novim zakonom uređuju se osnove i načela za obezbjeđenje zaštite života i zdravlja ljudi, zaštite interesa potrošača, kao i zahtjevi u oblasti proizvodnje i prometa bezbjedne hrane i hrane za životinje.

Što se tiče propisa vezanih za geografske oznake i oznake porijekla, geografskom oznakom porijekla zaštićeni su:

• vina: Crnogorski Vranac, Crnogorski Krstač, Crnogorski Cabernet, Crnogorski Merlot, Crnogorski Chardonnay, Crnogorski Krstač. Zaštićen je žig za Vranac Pro Corde i Crnogorsku vinovu rakiju

• suhomesnati proizvodi: njeguški proizvodi.

U oblasti institucionalnih reformi, početkom ove godine urađen je koncept reformi institucija, što je takođe bilo predviđeno novom strategijom. Taj dokument će biti platforma za buduće reforme institucija u poljoprivredi, uključujući i reformu samog Ministarstva.

Nastavljeno je sa projektom jačanja institucija i kroz obuku inspekcijskih službi, zaposlenih u Ministarstvu, kao i predstavnika institucija koje realizuju brojne programe razvoja poljoprivrede. Obuka i kadrovsko jačanje odvija se kroz TAIEX i druge programe podrške Evropske komisije, kao i bilateralnu saradnju sa članicama EU.

Nastavljeno je opremanje inspekcijskih službi i laboratorija, uz podršku međunarodnih projekata i sredstava budžeta za poljoprivredu.

Projekat identifikacije i registracije goveda, kojeg finansira EU preko EAR, ulazi u završnu fazu, tj. implementaciju terenskog dijela, čiji je završetak predviđen do kraja 2007. Identifikacija i registracija životinja predstavljaće osnovu za jačanje i dalju izgradnju sistema sljedljivosti hrane (traceability system).

Tokom 17 mjeseci implementacije projekta, od aprila 2006. godine do septembra 2007, postignut je znatan progres na strategiji identifikacije i registracije, uključujući oblast zakonodavstva, obezbjeđenje sredstava u Budžetu za 2007. godinu za rad sistema za identifikaciju i registraciju, tendere za nabavku opreme, postavljanje sistema i baze podataka, kao i probni rad i implementaciju. Uz podršku eksperata, urađena je procjena zakonodavstva iz ove oblasti, kao i regulatornog i institucionalnog okvira, sa ciljem da se definišu uslovi za uspostavljanje sistema identifikacije i registracije goveda, kao i da se urade nacrti strategije projekta i plan rada. Zakon o identifikaciji i registraciji goveda Skupština Crne Gore usvojila je 9. avgusta 2007 (Sl. List RCG, br. 48/2007).

Sektor poljoprivrede bio je jedan od najvažnijih u integracionim procesima koji su se uporedo odvijali prošle godine:

Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) – dogovoreno je postepeno otvaranje crnogorskog tržišta za poljoprivredne proizvode iz EU u roku od 5 godina, osim osjetljivih proizvoda (lista 3) za koje je dogovorena liberalizacija u petogodišnjem periodu do nivoa 50% sadašnje carinske zaštite; dogovorene su preferencijalne kvote za izvoz crnogorskih proizvoda u EU, i to vina 16.000 hl, a mlade junetine (baby beef) od 800 t.

Završeni su pregovori u okviru nove CEFTA-e, gdje je poljoprivreda imala veoma važno mjesto; Crna Gora ima potpuno liberalnu trgovinu poljoprivrednim proizvodima sa BiH, Makedonijom, Srbijom i UNMIK Kosovom, a sa Albanijom i Hrvatskom dogovorene su dodatne koncesije koje znače korak dalje u međusobnoj liberalizaciji.

62

Nastavljeni su pregovori u okviru procesa pridruživanja Crne Gore Svjetskoj trgovinskoj organizaciji.

Pokrenuta je procedura učlanjivanja u najvažnije međunarodne organizacije: tokom jeseni ove godine očekuje se prijem u FAO i njegove potkomitete; u julu će biti obavljen prijem u Međunarodnu organizaciju za zaštitu zdravlja životinja - OIE, Crna Gora je postala članica Međunarodne organizacije za vino, - OIV, a očekuje se i skori prijem u Međunarodnu organizaciju za maslinarstvo –IOOC kao i u Organizaciju za zaštitu biljnih sorti UPOV.

Pored tekućih CARDS projekata iz oblasti poljoprivrede, za IPA 2007 podršku, kandidovan je projekat obilježavanja sitnih preživara (ovaca i koza).

Ribarstvo

Krajem 2006. godine Vlada je usvojila dokument ‘’Strategija razvoja ribarstva Crne Gore i jačanje kapaciteta za implementaciju Zajedničke politike ribarstva EU’’, koji je pripremljen u okviru realizacije CARDS Projekta ‘’Jačanje sektora ribarstva u Crnoj Gori’’, koji je preko EAR finansiran sredstvima EU. Novom strategijom definisani su osnovni prioriteti razvoja i održivog korišćenja morskog i slatkovodnog ribarstva.

U okviru drugog dijela projekta, koji se odnosio na jačanje laboratorijskih kapaciteta i ribarske inspekcije, nabavljena je oprema za obavljanje hemijskih, mikrobioloških analiza ribe i ribljih proizvoda, kao i oprema za poboljšanje monitoringa resursa u ribarstvu. Korisnici te opreme su: Specijalistička veterinarska laboratorija, Institut za javno zdravlje, Centar za ekotoksikološka ispitivanja i Institut za biologiju mora.

Početkom 2007. otpočela je realizacija projekta ‘’Tehnička podrška sektoru ribarstva u Crnoj Gori’’, koji znači nastavak prethodnog projekta, a fokusiran je na 5 oblasti:

- usklađivanja zakonodavstva iz oblasti ribarstva, veterine i bezbjednosti hrane Crne Gore sa Acqui-em EU,

- unapređivanje kvaliteta ribe i ribljih proizvoda do stanadarda koji su usklađeni sa zahtjevima EU, - podizanje nivoa osposobljenosti Ministarstva u planiranju, izradi i realizaciji aktivnosti i projekata

implementacije Acquisa, - podrška privatnom sektoru u ribarstvu, - razvoj i primjena administrativnih procedura.

4.2.3. Životna sredina Posljednjih godina je u Crnoj Gori postignut veliki napredak u izradi i usvajanju zakona o životnoj sredini. Gotovo svo primarno i najveći dio sekundarnog zakonodavstva je pripremljen , djelimično uz podršku projekata koji su finansirani od strane Evropske Komisije u cilju harmonizacije sa relevantnim EU direktivama. U martu 2007. godine Skupština RCG je ratifikovala Kjoto Protokol, čime su se stvorili uslovi da Crna Gora može pristupiti realizaciji projekata u okviru CDM mehanizama. U septembru 2007. godine je potpisano 18 ugovora između Ministarstva turizma i zaštite životne sredine, Ministarstva za ekonomski razvoj i italijanskog Ministarstva za zaštitu životne sredine, kopna i mora i crnogorskih opština, preduzeća i institucija o izradi studija izvodljivosti za realizaciju projekata u okviru CDM mehanizma. Razvoj zakonodavstva iz oblasti životne sredine Zakonodavstvo iz oblasti životne sredine kojima se prenosi Acquis usvojen od strane Skupštine i Vlade: - Uredba o projektima koji podliježu izradi Elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu (”Službeni

list RCG”, br. 20/07)

63

- Zakon o ratifikaciji Kjoto protokola ( ”Službeni list RCG”, br. 17/07 od 27. marta 2007.) stupio na snagu 4. aprila 2007 godine.

- Zakon o ratifikaciji Konvencije o dezertifikaciji ( ”Službeni list RCG”, br. 17/07 od 27. marta 2007.), stupio na snagu 4. aprila 2007. godine.

- Zakon o kvalitetu vazduha (Sl. List RCG br. 48/07 od 09.08.2007 godine). - Zakon o upravljanju vodama. - U sklopu procesa harmonizacije nacinalnog zakonodavstva sa propisima Evropske unije i

međunarodnim konvencijama, Vlada Crne Gore je 19. jula 2007. godine utvrdila je Predlog zakona o hemikalijama. Donošenjem ovog zakona uspostavlja se pouzdan mehanizam kontrole upotrebe toksičnih hemikalija prisutnih u životnoj sredini, što će smanjiti mogućnost njihovog negativnog uticaja na zdravlje ljudi i stanje ekosistema.

Sljedeće primarno i sekundarno zakonodavstvo iz oblasti životne sredine su pripremljeni ili su u fazi pripreme i biće usvojeni do kraja 2007. godine u skladu sa Vladinim Planom rada za 2007. godinu: Primarno zakonodavstvo:

1. Izmjene i dopune Zakona o zaštiti od jonizujućeg zračenja i radijacionoj bezbjednosti, 2. Zakon o osnivanju Fonda za zaštitu životne sredine, 3. Izmjene i dopune Zakona o životnoj sredini, koji uključuje odredbe o osnivanju Agencije za

zaštitu životne sredine, 4. Zakon o genetski modifikovanim organizmima, 5. Zakon o zaštiti prirode, 6. Zakon o ratifikaciji Konvencije iz Barselone, 7. Zakon o ratifikaciji Bernske konvencije, 8. Izmjene i dopune Zakona o nacionalnim parkovima, 9. Zakon o proglašenju Prokletija za nacionalni park.

Sekundarno zakonodavstvo - Uredba o sadržaju aplikacije nosioca projekta, o sadržini i obimu procjene uticaja na životnu

sredinu, kao i o sadržini, obrascu i metodu vođenja javnog registra; - Uredba o postrojenjima i djelatnostima za koje se izdaje inegrisana dozvola, o sadržini programa

mjera prilagođavanja rada postojećeg postrojenja ili djelatnosti, o kriterijumima za određivanje najboljih dostupnih tehnika, za primjenu srandarda kvaliteta životne sredine i za određivanje graničnih vrijednosti emisija u integrisanoj dozvoli;

- Pravilnik o sadržini i načinu vođenja registra integrisanih dozvola; - Pravilnik o deponijama; - Pravilnik o vrstama i metodama ispitivanja otpada; - Uputstvo o izradi planova za upravljanje otpadom. Razvoj okvira politike životne sredine Strateški dokumenti usvojeni od strane Vlade: - Nacionalna strategija održivog razvoja; - Akcioni plan za integraciju održivog razvoja obrazovnog sistema za period 2007-2009; - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu 2007(SEA), Strategija izgradnje kapaciteta za Crnu

Goru (2007-2010) - Procjena potencijala obnovljivih izvora energije (vjetar, solarna energija, biomasa). Ostali važni strateški dokumenti koji se odnose na životnu sredinu koji su u fazi razrade: - Nacionalni prostorni plan do 2009. (u javnoj raspravi); - Nacionalna aproksimativna strategija za životnu sredinu, sa procjenama troškova (u pripremi, biće

završena do 2007.); - Nacionalni plan za upravljanje otpadom; - Strategija energetskog razvoja; - Strategija upravljanja integralnim obalnim područjem; - Drugi pregled stanja životne sredine za Crnu Goru; - Nacionalna šumarska politika Crne Gore;

64

- Akcioni plan za procjenu kapaciteta zemlje o ispunjavanju uslova za implementaciju globalnih konvencija iz oblasti životne sredine (NCSA);

- Ravoj sveukupne strategije za zaštitu životne sredine (ili Nacionalni akcioni plan za životnu sredinu (NEAP));

- Nacionalni plan za prevenciju, spremnost i reagovanje u slučajevima zagađenja mora od strane plovila – Nacionalni plan za nepredviđene mogućnosti;

- Nacionalni plan za implementaciju Stokholmske konvencije o dugotrajnim organskim supstancama;

- Strategija za zaštitu očuvanje biodiverziteta kao i njen akcioni plan; - Prva nacionalna Komunikacija o klimatskim promjenama. Ovim dokumentima učinjeni su napori da se pitanja životne sredine bolje uklope u sektorske razvojne politike. U okviru tekućih aktivnosti, Vlada je, na sjednici održanoj 28. juna 2007. razmotrila i prihvatila Informaciju o stanju životne sredine Republike Crne Gore za 2006. godinu. Konstatujući da je, gledano u cjelini, kvalitet životne sredine u Crnoj Gori zadovoljavajući, tako da omogućava njen sveobuhvatan i dinamičan održivi razvoj, Vlada je zadužila nadležne organe da pripreme predlog operativnih mjera koje se moraju realizovati radi postepenog smanjenja uzroka koji imaju negativan uticaj na kvalitet vazduha, zemljišta i voda. Implementacija Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu koji bi stupio na snagu 2008. godine, donijeće dalji progres. Odgovarajuća implementacija ovih strateških dokumenata uz široku saradnju i komunikaciju među sektorima predstavlja još jedan izazov. Takodje je važno napomenuti da je Crna Gora sukcesijom 23.10.2006.god. preuzula Bazelsku konvenciju. Vlada je 13. septembra 2007. godine prihvatila i Nacionalni program za eliminaciju iz upotrebe supstanci koje oštećuju ozonski omotač, čime se Crna Gora priključuje globalnim naporima za očuvanje životne sredine. Na sjednici održanoj 26. jula 2007. godine, Vlada je utvrdila Nacrt strategije integralnog upravljanja obalnim p`odručjem. Ovaj dokument je urađen u saradnji sa njemačkom vladom odnosno njemačkom organizacijom za tehničku saradnju (GTZ-) koja traje već duži period. Pokrenuti projekat ima za cilj ispunjavanje obaveza koje proističu iz međunarodnih ugovora i konvencija, naročito Barselonske konvencije i pratećih protokola. Integralno upravljanje obalnim područjem je proces kojim se utvrđuje kako kompatibilnost i usklađenost planova i zvaničnih odluka od značaja za upravljanje, tako i praksa i primjene donijetih dokumenata i utvrđivanje politike na ovom prostoru usmjerene na poboljšanje saradnje i koordinaciju mehanizama upravljanja na lokalnom i republičkom nivou i između njih. Nacionalnom strategijom pruža se podrška nacionalnim i lokalnim vlastima da postignu održivo upravljanje obalnim područjem Crne Gore. Zasnovana je na međunarodnim preporukama i principima mediteranske strategije održivog razvoja i relevantnim dokumentima Evropske komisije, kao i na smjernicama i priroritetnim zadacima iz nacionalne stategije održivog razvoja. Obzirom na integralno upravljanje obalnim područjem, koji predstavlja jednu od prioritetnih oblasti iz nacionalne strategije održivog razvoja, nacionalnom strategijom za integralno upravljanje obalim područjem Crne Gore, detaljno se razrađuje akcioni plan za implementaciju zadataka i mjera u oblasti održivog razvoja obalnog podruičja Crne Gore. Posebno se obrađuju sljedeći elementi koji su relevanti za upravljanje i razvoj: 1) Prostorno definisanje obalnog područja Crne Gore u kojem će se implementirati ova strategija; 2) Definisanje prioritetnih mjera i aktivnosti; 3) Podrška uvođenju principa u sve relevantne sektorske politike; 4) Programi i projekti koji imaju uticaj na obalno područje; 5) Smanjenje preklapanja institucionalnih nadležnosti i odgovornosti i harmonizacije sektorskih zakona; 6) Doprinos koordiniranju postojećih programa, planova i strategija koji su od značaja za obalno područje; 7) Pomoć Crnoj Gori, koja se integriše u šire mediteranske (Barselonska konvencija i evropske politike) i razvojne okvire; 8) Praćenje uticaja inicijativa ove strategije u pogledu balansiranja socio-ekonomskog razvoja i zaštite životne sredine; 9) Raspoloživost ljudskih i finansijskih resursa koji će se angažovati na implementaciji srednjoročnih i dugoročnih projekata iz ove strategije; 10) Uvođenje, razvoj i implementacija novih metodologija i instrumenata; 11) Pružanje podrške primorskim opštinama u primjeni ovih metodologija i instrumenata i pripremi njihovih lokalnih planova; 12) Prenošenje dobre prakse na nacionalnom i lokalnom nivou i 13) Obezbijeđenje uslova za finansiranje iz domaćih i inostranih izvora.

65

Izvršena je komparativna analiza rješenja radne verzije ovog nacrta sa svim dokumentima koji su do sad doneseni. Kako je strategija jako važan dokument, Ministarstvo za ekonomski razvoj će organizovati javnu raspravu koja će omogućiti davanje komentara na predloženu strategiju i obezbijediti efikasniju i jasniju realizaciju strategije u narednom periodu. Institucionalni kapaciteti i uređenje Ministarstvo za zaštitu životne sredine i uređenje prostora je, do novembra 2006. godine, imalo glavnu odgovornost za pitanja životne sredine. Njegove glavne zadatke obavljao je Sektor za zaštitu životne sredine koji je bio jedan od pet funkcionalnih sektora Ministarstva. Osnovna obaveza Ministarstva za zaštitu životne sredine i uređenje prostora je bila da razvije nacionalne strategije, politike, zakone i standarde za zaštitu životne sredine. Novostvoreno Ministarstvo turizma i životne sredine postalo je odgovorno za pitanja životne sredine. Bivši Sektor za zaštitu životne sredine kao i Sektor za komunalnu infrastrukturu i stambenu politiku su restruktuirani u četiri odsijeka odgovorna za: vazduh i radijaciju; kontrolu industriskog zagađenja, otpadne vode i upravljanje otpadnim vodama; zaštitu prirode, EIA, SEA i IPPC; i strateške intagracije i strateške procese u životnoj sredini. Jedinica unutar Ministarstva turizma i životne sredine bavi se evropskim integracijama. Četiri pravnika iz bivšeg Sektora za zaštitu životne sredine kao i bivši Inspektorat za životnu sredinu sa četiri inspektora su bili uključeni u sektor za zakonodavstvo i inspekcijsku kontrolu unutar Ministarstva turizma i životne sredine. Sastavljen od 15 zaposlenih iz prethodne strukture, Sektor za životnu sredinu će u punom kapacitetu imati 25 članova osoblja (sada ima 13 članova). Sektor za zaštitu životne sredine dijeli pojedine nadležnosti sa nekoliko drugih ministarstava:

• Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja u pitanjima toksičnih materija, pijaće vode i zaštite od radijacije i buke u medicini;

• Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u pitanjima poljoprivrednog zemljišta, šumarstva i zaštite i upotrebe voda, kao i genetski modifikovanih organizama;

• Ministarstvo unutrašnjih poslova i državne uprave u procjenama rizika i kontroli vezanoj za civilnu zaštitu;

• Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija u pitanjima redukcije zagađenja koja potiču od motornih vozila, prevenciji, spremnosti za reagovanje u slučajevima neplaniranog zagađenja u zaštiti od zagađenja mora i marina;

• Ministarstvo kulture, sporta i medija u pitanjima prirodnih rariteta i zaštiti prirodnih bogatstava; • Ministarstvo za ekonomski razvoj u proizvodnji novih tehnologija, u pitanjima kvaliteta goriva i

priobalne zone. Osnivanje Agencije za zaštitu životne sredine i Jedinice za implementaciju projekata Ključni ciljevi tekućeg projekta ’Podrška Ministarstvu životne sredine’ su da se podrži crnogorsko Ministarstvo turizma i životne sredine da zaokruži osnivanje Agencije za zaštitu životne sredine – EPA, kao i Jedinice za implementaciju projekata (PIU), i da se pomogne rad ovih organizacija. Glavni cilj osnivanja Agencije za zaštitu životne sredine (EPA) je da odvoji politiku životne sredine i zakonodavni zadaci. Ovi zakonodavni zadaci će ostati unutar Ministarstva turizma i životne sredine. EPA će ispuniti dužnosti Crne Gore u monitoringu životne sredine, izdavanju dozvola, inspekciji i primjeni, izvještavanju EU (po zahtjevima raznih Direktiva), Evropske agencije za životnu sredinu (kao dio EIONET-a) i druge inicijative, kao i komunikacija (npr. podizanje svijesti, razmjena informacija, umrežavanje). Svrha Jedinice za implementaciju projekata jeste da obezbijedi strukturu koja bi privlačila donacije za državnu strukturu za zaštitu životne sredine. Ovo bi pomoglo opštine i Vladu da ulažu u poboljšanje javne infrastrukture kao što su sistemi slivnika i fabrike za preradu vode. Trenutno, pojedine aktivnosti iz ove oblasti su u toku, ali se radi na daljem razvoju, koordinaciju i unapredjenju upravljanja.

66

4.2.4. Transportna politika

4.2.4. Transportna politika Nakon konstituisanja nove Vlade RCG, došlo je do izmjene u organizacionoj strukturi Ministarstava, tako što je uključen sektor telekomunikacija. Shodno tome, nekadašnje Ministarstvo pomorstva i saobraćaja sada funkcioniše kao Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija. Organizaciona struktura Ministarstva je utvrđena Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta. U skladu sa tim, organizacione jedinice u Ministarstvu su:

• Sektor pomorskog i željezničkog saobraćaja i evropskih integracija; • Sektor za drumski i vazdušni saobraćaj i puteve; • Sektor telekomunikacija i radio-spektra i pošta; • Odjeljenje normativno-pravnih poslova; • Odjeljenje inspekcijskog nadzora i sigurnosti; • Služba opštih poslova i • Služba finansijsko-knjigovodstvenih poslova.

Broj zaposlenih definisanih Sistematizacijom je 86, dok je trenutno popunjeno 76 radnih mjesta. Takodje, osnovana je Direkcija za saobraćaj koja pokriva oblasti drumskog, željezničkog saobraćaja u pitanjima upravljanja, razvoja, gradnje, rekonstrukcije, održavanja i zaštite infrastrukture, inspekcijskog nadzora i implementacije investicionih projekata. Kada je u pitanju obuka, posebno službenika koji su zaduženi za EU pitanja u Ministarstvu, isti učestvuju u radionicama i seminarima odjeljenja TAIEX, seminarima koji se odnose na upravljanje i koordinaciju predpristupnim fondom Evropske Unije (IPA), u okviru Twinning-a, polaznici su Škole Evropskih integracija kao i postdiplomci na smjeru za pitanja Evropskih integracija. Takođe su učesnici niza seminara, koje organizuje Uprava za kadrove. U narednom periodu će se, s obziom na sve složenije zahtijeve koje donosi proces pridruživanja, intezivirati aktivnosti u pogledu usvajanja potrebnih znanja i vještina iz ove oblasti, a naročito u okviru Sektora za evropske integracije koji koordinira poslove vezane za proces EU integracija, na nivou Ministarstva. Ministarstvo je u dijelu zakonodavne djelatnosti iniciralo veliki broj aktivnosti a u skladu sa tim, donijeti su reformski zakoni i uredbe o njihovoj primjeni: - Zakon o putevima, - Zakon o željeznici i - Zakon o prevozu u drumskom saobraćaju. - Zakona o jahtama.

Set zakona na kojima se trenutno radi je u završnoj fazi: - Zakon o lukama kojim uređuje pravni status i podjelu luka, upravljanje, naknade, koncesije, red i

inspekcijski nadzor u lukama Republike Crne Gore kao i druga pitanja od značaja za luke; i u skladu sa tim donijeće se Strategija restrukturiranja Luke Bar;

- Zakon o moru uređuje morski i podmorski prostor Republike Crne Gore, i to: unutrašnje morske vode, teritorijalno more, isključivu ekonomska zona, epikontinentalni pojas, zabranu uplovljenja, zaustavljanje i progon broda i usklađen je sa odredbama Konvencije Ujedinjenih Nacija o pravu mora iz 1982. godine;

- Zakon o bezbjednosti i sigurnosti plovidbe uređuju uslove koje moraju da ispunjavaju plovni putevi u teritorijalnom moru i unutrašnjim morskim vodama, luke, brodovi, čamci i jahte, ploveća postrojenja i plutajući objekti, posada broda i drugi učesnici i objekti u plovidbi, plovidba i pilotaža, traganje i spašavanje na moru, sudar brodova i zajedničke havarije;

- Zakon o zaštiti mora od zagađenja sa brodova odnosi se na kontrolu i nadzor, preventivne mjere, kao i korektivne mjere u slučajevima zagadjivanja sa brodova i usklađen je sa odredbama Međunarodne konvencije o sprečavanju zagađivanja životne sredine s brodova – MARPOL, Konvencije o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sredozemlja i Međunarodne konvencije

67

o civilnoj odgovornosti za štetu izazvanu zagađenjem naftom (International Convention on Civil Liability for Bunker Oil Pollution Damage – Bunkers Convenction). Nakon donošenja Zakona pripremiće se Nacionalni Plan intervencije za zaštitu mora od zagađenja sa plovila;

- Zakon o sigurnosti i bezbijednosti u željezničkom saobraćaju uređuje uslove i način za bezbjedno, uredno i nesmetano odvijanje željezničkog saobraćaja i funkcionisanje željezničkog sistema na teritoriji Republike Crne Gore;

- Zakon o hidrografskoj djelatnosti definiše obavezu postojanja hidrografske djelatnosti kroz koju država ispunjava medjunarodne obaveze iz SOLAS Konvencije i poslove meteorološkog praćenja i izvještavanja. Uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave hidrografska djelatnost je data u nadležnost Ministarstva odbrane koje će biti predlagač ovog zakona.

U sklopu kontinuiranog praćenja implementacije novih zakonskih rješenja, Vlada je usvojila i Informaciju o primjeni Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju. Konstatovano je da su u uređenju ove oblasti postignuti nesporni rezultati, a naročito na planu eliminisanja nelojalne konkurencije, podizanja ove privredne grane na viši nivo licenciranjem prevoznika i autobuskih stanica, kao i podizanja nivoa kvaliteta usluga u drumskom saobraćaju.

Crna Gora je, 16. oktobra 2006. godine, postala članica Međunarodne pomorske organizacije – IMO, deponovanjem instrumenta o pristupanju osnovnoj Konvenciji IMO iz 1948. godine. Notom i predajom instrumenata sukcesije od 22. februara 2007. godine Vlada Crne Gore je prihvatila konvencije i protokole IMO-a, kao i prava i obaveze koje po tom osnovu proizilaze. Shodno tome, Crna Gora će naročitu pažnju posvetiti jačanju pravnog i administrativnog okvira s ciljem podizanja nivoa sigurnosti i bezbjednosti, zaštiti mora od zagađenja i ekološkoj zaštiti u lukama, marinama i brodogradilištu.

Republika Crna Gora je od 03. juna 2006. godine efektivno postala članica Međunarodne konvencije o standardima za obuku izdavanju uvjerenja i vršenju brodske straže pomoraca (STCW Convention) i od tog datuma na tkz. „Bijeloj listi“ Međunarodne pomorske organizacije. Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija Republike Crne Gore i Ministarstvo transporta Republike Italije potpisali su 31. jula 2007. godine Sporazum o međusobnom priznavanju nacionalnih sertifikata pomorcima izdatih shodno Međunarodnoj Konvenciji STCW´95 (Međunarodna konvencija o standardima za obuku, izdavanje uvjerenja i vršenju brodske straže pomoraca). Tekst potpisanog Sporazuma je izrađen u skladu sa STCW Konvencijom i Evropskom direktivom br. 2003/103/EC.

U oblasti razvoja transportne mreže, Crna Gora aktivno participira u razvoju Osnovne regionalne saobraćajne mreže kao i Transportne observatorije jugoistočne Evrope (SEETO), naročito potvrđujući dva petogodišnja akciona plana 2006-2010 i 2007-011. Implementacija Memoranduma o razumijevanju o razvoju osnovne regionalne transportne mreže u jugoistočnoj Evropi (MoU), definisana je članovima 4, 5, i 6 Protokola IV o kopnenom saobraćaju, Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju EU. S obzirom da je Sporazum nedavno parafiran, postignut je veći stepen značajnosti za Crnu Goru kada je u pitanju SEETO. Posebni napori Ministarstva biće usmjereni na aktivnosti i procedure za modifikaciju osnovne regionalne transportne mreže u jugoistočnoj Evropi (Core Network), kako bi se Jadransko-Jonski autoput i Bar-Beograd autoput uključili u osnovnu regionalnu transportnu mrežu, s obzirom na regionalni značaj ovih projekata za Crnu Goru. U skladu sa Zakonom o željeznici, u toku je proces restrukturiranja podjelom na dva društva DOO Infrastruktura i DOO Prevoz, pri čemu su na nivou AD zadržane određene centralizovane funkcije (finansije, računovodstvo, kontrola bezbjednosti i dr.) Na taj način se ostvaruju pretpostavke da se kvalitativno poboljša stanje na infrastrukturi i nivo usluga u prevozu, kroz iznalaženje privatnog partnerstva na bazi zajedničkog ulaganja. Usvojena i Strategija restrukturiranja Željeznice Crne Gore AD, sa predloženim tzv.dezintegracionom modelom, u kojem je upravljanje infrastrukturom u potpunosti razdvojeno od prevoza putnika i tereta. Predstavljeni model restrukturiranja je izabran na osnovu specifičnosti i veličine Željeznice Crne Gore i sagledavanja iskustava željeznica Evropske Unije i regiona Jugoistočne Evrope. S obzirom da željeznička infrastruktura u Crnoj Gori, generalno gledano, nije na zadovoljavajućem nivou, Ministarstvo i Željeznica Crne Gore pripremili su investicioni program koji definiše oblasti za nova ulaganja, a realizovaće će se u okviru kreditnih aranžmana EIB i EBRD banaka. Vlada je 19. jula

68

2007. razmotrila i prihvatila Informaciju o uslovima finansiranja Projekta hitne rehabilitacije željezničke infrastrukture sa Predlogom platforme za pregovore. Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija je u okviru SEECP (Proces saradnje u jugoistočnoj Evropi) potpisalo Sporazum o uspostavljanju željezničke mreže visoke performanse u jugoistočnoj Evropi, a Vlada RCG je u aprilu o.g. utvrdila prijedlog Zakona o ratifikaciji Sporazuma.

U oblasti vazdušnog saobraćaja, potpisivanjem Sporazuma o uspostavljanju evropskog zajedničkog vazdušnog prostora (ECAA), Crna Gora preduzima aktivnosti u cilju postepene integracije u unutrašnje tržište EU u oblasti vazdušnog saobraćaja. Osnovana je Uprava za civilno vazduhoplovstvo, kao organ koji je zadužen za sprovođenje saobraćajne politike i primjenu EU standarda u ovoj oblasti. Osnovana je radna grupa koja će raditi na finalizaciji Zakona o civilnom vazduhoplovstvu. Biće ratifikovana Montrealska konvencija, što predstavlja jednu od obaveza u prvom tranzicionoj fazi odgovarajućeg acquis-a, uključujući i ispunjenje uslova za pristup tržištu, bezbjednost, sigurnost, politike aerodroma, socijalna i pitanja životne sredine kao i kontrole vazdušnog saobraćaja u skladu sa kratkoročnim prioritetima iz Evropskog partnerstva. Vlada je 3. septembra 2007. godine utvrdila Predlog zakona o ratifikaciji Multilateralnog sporazuma između Evropske zajednice i njenih država – članica o uspostavljanju zajedničkog evropskog vazduhoplovnog područja, koji utvrđuje obavezu harmonizacije propisa sa regulativom Evropske unije u toj oblasti. Cilj Zakona je sadržan u institucionalnom približavanju i poboljšanju sistema upravljanja vazdušnim saobraćajem, uspostavljanju i primjeni jedinstvenih standarda bezbjednosti, sprovođenju zajedničke politike u upravljanju aerodromima i primjeni evropskih standarda u zaštiti korisnika usluga i prevoznika u vazdušnom saobraćaju od monopolskog položaja na tržištu. U toku je izrada Zakona o elektronskim komunikacijama, u koji su ugrađene nove direktive EU. U skladu sa Strategijom razvoja sektora elektronskih komunikacija, realizovaće se projekti u oblasti širokopojasnog pristupa kablovske televizije, Interneta i 3G mobilne telefonije. Crna Gora u dijelu regionalne saradnje učestvuje u mnogim regionalnim inicijativama od značaja. Kao nezavisna država, Crna Gora je primljena u članstvo Evropske konferencije ministara transporta (ECMT/CEMT) u novembru 2006. Evropska konferencija ministara transporta će 2008. godine prerasti u Međunarodni transportni forum, čiji je cilj usmjeravanje međunarodne pažnje na osnovnu ulogu koju transport ima u ekonomiji i društvu. S obzirom na opredjeljenje Vlade RCG da krene u aktivnosti izgradnje autoputeva, Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija je u ovoj godini inteziviralo aktivnosti na realizaciji pomenutog projekta. U toku je izrada studija izvodljivosti za Jadransko-Jonski autoput i autoput Bar-Beograd. Na sjednici Vlade održanoj 21. juna 2007. razmatrana je i prihvaćena Informacija o pristupanju Crne Gore međunarodnim organizacijama za sve vidove saobraćaja i implementaciji potpisanih i ratifikovanih međunarodnih konvencija i bilateralnih sporazuma u ovoj oblasti. Svjetska Banka, Evropska Investiciona Banka i Evropska Agencija za Rekonstrukciju, iskazale su spremnost da budu uključene u pomenute aktivnosti, kroz učešće u procedurama i kroz eventualnu finansijsku podršku, odnosno obezbjeđenje donatorskih sredstava za izradu projektne dokumentacije. Ministarstvo će se od samog početka realizacije koncesionih aranžmana, pridržavati međunarodnih standarda i preporuka finansijskih institucija. U toku je izrada Zakona o elektronskim komunikacijama, u koji će biti ugrađene nove direktive EU (rok IV kvartal 2007). U skladu sa Strategijom razvoja sektora elektronskih komunikacija, realizovaće se projekti u oblasti širokopojasnog pristupa kablovske televizije, Interneta i 3G mobilne telefonije. Ministarstvo saobraćaja, pomorstva i telekomunikacija je 2007.godine dobilo Sertifikat sistema upravljanja kvalitetom ISO 9001:2000.

69

4.2.5. Energetika Sporazum o formiranju Energetske Zajednice Jugoistočne Evrope je ratifikovan od strane Skupštine Republike Crne Gore je u oktobru 2006. godine. Crna Gora je u periodu od 1. januara do 30. juna predsjedavala Energetskom zajednicom Jugoistočne Evrope.

Obaveze preuzete u okviru Sporazuma o formiranju Energetske zajednice se implementiraju u skladu sa definisanim rasporedom. Crna Gora aktivno učestvuje u radu institucija Energetske zajednice, kao što su Ministarski savjet, Stalna grupa na visokom nivou, Regionalni regulatorni odbor, Forum za električnu energiju itd.

Pripremljen je i usvojen Akcioni plan za električnu energiju, u novembru 2006. godine i Akcioni plana za obnovljive izvore energije u junu 2007. godine.

Akcioni plan za gas nije rađen jer Crna Gora nema razvijeno tržište gasa, a kao potpisnica Sporazuma o formiranju Energetske zajednice JIE Crna Gora se obavezala da će implementirati primarnu regulativu vezanu za Direktivu 2003/55/EZ o opštim pravilima unutrašnjeg tržišta prirodnog gasa. Vlada je, na sjednici održanoj 21. juna 2007. godine, usvojila Nacrt strategije razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine, s programom javne rasprave. Ocijenjeno je da ponuđeni dokument predstavlja dobru osnovu za efikasnije planiranje resursa, čijom bi valorizacijom Crna Gora smanjila uvoznu zavisnost i u budućnosti mogla da postane izvoznik električne energije. Realizacija strategije obezbjeđuje ekonomski i društveni progres, koji će rezultirati smanjenjem uvoza energije, otvaranjem novih industrijskih kapaciteta, rastom zaposlenosti i konkurentnosti crnogorske privrede, dok će uvođenje inovacija i podsticanje raznovrsnosti u korišćenju različitih vrsta energije, otvoriti put za čistiju životnu sredinu. Kao dio aktivnosti iz pomenutog Akcionog plana, formirana je Radna grupa koja će raditi na izradi programa za poboljšanje legislative i regulative u oblasti energetske efikasnosti u zgradarstvu u skladu sa EU direktivama. U skladu sa Zakonom o energetici, a radi omogućavanja konkurencije i povećanja efikasnosti poslovanja, izvršeno je funkcionalno razdvajanje Elektroprivrede Crne Gore. Tako EPCG sada predstavlja vertikalno integrisani funkcionalno razdvojeni elektroenergetski subjekat, koji se sastoji od četiri funkcionalne cjeline: Proizvodnja, Prenos, Distribucija i Snabdijevanje. Od septembra 2006. godine, u saradnji sa Evropskom agencijom za rekonstrukciju, intenzivirane su aktivnosti na pravnom razdvajanju Elektroprivrede. Regulatorna agencija za energetiku je donijela Pravilnik o tarifama za električnu energiju i Pravila o načinu utvrđivanja cijene uglja za proizvodnju električne energije.

Odbor Agencije je krajem decembra mjeseca 2006.godine donio Odluku o utvrđivanju cijene uglja za proizvodnju električne energije.

Odbor Regulatorne agencije za energetiku je juna mjeseca 2007. godine donio Odluku o odobravanju regulatorno dozvoljenog prihoda Elektroprivredi Crne Gore na osnovu koje je uradjena primjena novih tarifa.

Pripreme za dizajn tržišta su u završnoj fazi, na osnovu čega će EPCG dostaviti predlog Tržišnih pravila na usvajanje. Na sjednici Vlade, 26. jula 2007. godine, usvojen je Program subvencioniranja socijalno najugroženijih grupa građana, s ciljem zadovoljavanja minimalnih potreba u električnoj i toplotnoj energiji. Usvojena je Strategija razvoja malih hidroelektrana u CG. U novembru 2006. godine je usvojena Uredba o načinu i uslovima dodjele koncesija za istraživanje vodotoka i tehno-ekonomsko korišćenje vodnog energetskog potencijala za proizvodnju električne energije u malim hidroelektranama, a u aprilu 2007. godine je usvojen Pravilnik o tehničkim uslovima za priključenje malih elektrana na elektrodistributivnu mrežu.

70

Uvažavajući potrebu za punom valorizacijom hidropotencijala Bilećkog jezera, u dijelu koji pripada Crnoj Gori, Vlada je, na sjednici održanoj 14. juna 2007. godine, donijela odluku da se do kraja juna mjeseca ove godine raspiše tender za izradu idejnog rješenja za izgradnju hidroenergetskog objekta koji bi značajno ublažio deficit električne energije u Crnoj Gori, s obzirom da se oko 40% ukupnog potencijala tog jezera nalazi na teritoriji naše Republike. U cilju stvaranja uslova za korišćenje obnovljivih izvora energije u Crnoj Gori i usklađivanja sa regulativom EU u ovoj oblasti, izrađena je studija „Procjena potencijala obnovljivih izvora energije u Republici Crnoj Gori“, koja sadrži procjenu energetskog potencijala vjetra, sunčevog zračenja i biomase. Ova Studija je usvojena od strane Vlade RCG u aprilu 2007. godine. Elektroprivreda Crne Gore je, početkom marta mjeseca 2007. godine usvojila Pravila za alokaciju raspoloživih prenosnih kapaciteta na interkonektivnim vezama. Skupština RCG je donijela Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o geološkim istraživanjima (objavljen u Službenom listu RCG br. 26/07), stupio na snagu 23. maja 2007. godine. Sporazum o Energetskoj zajednici potpisan je 2005.godine, a stupio na snagu 1. jula 2006 godine. U prvom polugodju 2007.godine Crna Gora je bila predsjedavajuća Energetske Zajednice. U Budvi i Bečićima održala su se dva značajna sastanka najvećeg nivoa upravljanja i vođenja energetske zajednice, sastanak stalne grupe na visokom nivou i ministarski sastanak. Na sastancima je pored visokih predstavnika Evropske komisije i Njemačke kao trenutno predsjedavajuće EU, prisustvovalo sedam ugovornih strana Sporazuma o energetskoj zajednici i predstavnici 15 zemalja EU kao učesnici Sporazuma o Energetskoj Zajednici. Glavni zaključci ova dva sastanka se mogu sumirati u sljedećem: Ministarski savjet je usvojio prvi Godišnji izvještaj Sekretarijata Evropske zajednice o realizaciji Sporazuma. Prema izvještaju u tom vremenskom periodu postignuti su značajni rezultati, prije svega na pravno regulativnom području energetskih reformi, reorganizacije energetskog sektora i uvođenja novih procedura u prekograničnom trgovanju električnom energijom dok je potrebno još puno nastiojanja na području tarifnih reformi a posebno kod bržeg uvođenja tržišne električne energije. Usvojen je i izvještaj o aktivnostima Energetske zajednice u prvoj godini realizacije, koji će biti poslati Evropskom parlamentu i nacionalnim parlamentima država potpisnica Sporazuma. Aktivnosti na području gasa će se pospješiti tkz. plinskim forumom, tijelo koje će imati svoje posebno sjedište. Ministarsko vijeće je podržalo preporuku Visoke Grupe da je potrebno energetskoj efikasnosti dati zamah u regiji. Ustanoviće se specijalne radne grupe sa ciljem pripreme detaljnog plana realizacije ciljeva na tom području za zemlje Sporazuma. Ovo je veliki izazov za Crnu Goru koja želi da tu zauzme posebnu poziciju. Implementacija Sporazuma i energetskih formi ima i svoju socijalnu komponentu. Već duže vrijeme se priprema poseban sporazum o socijalnoj problematici, a vezano za energetsku zajednicu. Sporazum bi predstavljao političku volju svih potpisnika da će se socijalna pitanja nastala iz realizacije Sporazuma rešavati harmonizovano i u skladu sa praksom u Evropskoj zajednici. Predviđa se osnivanje socijalnog foruma, kao tijela unutar energetske zajednice koje će imati savjetničku ulogu. U rad foruma će biti pozvane sve organizacije koje su kompetetne za rješavanje pojedinih kategorija socijalnih pitanja. Zemlje energetske zajednice nemaju podjednak pristup rješavanju socijalnih pitanja. Usvojen je predlog Evropske komisije da se planirano potpisivanje Sporazuma predvidi za kraj godine i da se u međuvremenu harmonizuju pozicije pojedinih potpisnika Sporazuma. Pored samog sastanka i plenarnog dijela održan je i niz bilateralnih sastanaka koji su omogućili razmijenu informacija, predloga, usaglašavanje određene planova i aktivnosti u narednom periodu koji treba da stvori uslove za ubrzan ekonomski razvoj koji će se bazirati na većem korišćenju energetskih potencijala .

71

4.2.6.Informaciono društvo i mediji Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Sekretarijata za razvoj sistematizovano je Odjeljenje za praćenje sprovođenja propisa i evropske integracije, kao organizaciona jedinica Sekretarijata u okviru koje se vrše poslovi vezani za proces stabilizacije i pridruživanja EU. U tom odjeljenju sistematizovana su tri službenička mjesta, od kojih jedno trenutno nije popunjeno. Sprovodi se kontinuirana obuka svih zaposlenih, prvenstveno kroz učešće na seminarima koje organizuje Sekretarijat za evropske integracije i Uprava za kadrove. U završnoj fazi izrade je Predlog zakona o elektronskom dokumentu, čijim donošenjem će se zaokružiti pravni okvir za unapređenje elektronskog poslovanja, odnosno za uspješno stvaranje, djelovanje i razvoj informacionog društva. Doneseni zakoni su usklađeni sa relevantnim direktivama EU. Strategijom razvoja informacionog društva - put u društvo znanja, koju je Vlada usvojila 2004. godine, predviđeno je da za ujednačen i konzistentan razvoj, odnosno za planiranje i ocjenu dostignutih rezultata razvoja, treba definisati jedinstvene metodologije, standarde i normative. U tom smislu, Sekretarijat je obezbijedio izradu predloga: Metodologije projektovanja eGovernment sistema, Metodologije za upravljanje eGovernment projektima i Metodologije za mjerenje uspješnosti razvoja informacionog društva u Crnoj Gori, koje je Vlada usvojila 28.12.2006. godine. Metodologijom projektovanja eGovernment sistema utvrđen je okvir za izradu arhitekture projekata iz oblasti eGovernment-a. Ta metodologija preporučuje koje metodologije i postupke treba primijeniti za razvoja e-usluga i koje metodologije i postupke treba upotrebljavati kod razvoja centralnog eGovernmenta. Metodologijom za mjerenje uspješnosti razvoja informacionog društva u Crnoj Gori uređen je postupak mjerenja indikatora razvoja informacionog društva, usaglašen sa preporučenim metodama i listom indikatora Evropske unije. Istovremeno, tom metodologijom preporučuju se i pikazuju područja informacionog društva u Crnoj Gori, prema kojima će se pratiti razvoj i određivati indikatori za mjerenje uspješnosti razvoja. Metodologijom za upravljanje eGovernment projektima opisani su postupci i znanja, koje treba primjenjivati prilikom planiranja, vođenja i realizacije projekata. Ti postupci, za planere i projektante eGovernment sistema, predstavljaju okvir za izradu detaljnog plana realizacije za sve faze životnog ciklusa projekta. Uz to, ovom metodologijom su prikazani i modeli dokumenata (templejti) koje treba koristiti u svim fazama upravljanja projektima. Ministarstvo prosvjete i nauke je u toku 2007. godine otpočelo sa kompjuterizacijom 80 škola u Crnoj Gori. Na ovaj način obezbijeđeno je da 94% učenika pohađa nastavu u školama u kojima postoji savremena računarska učionica, a prosječan odnos broja učenika u odnosu na broj računara u Crnoj Gori je sa 142:1 u 2002. godini sveden na odnos 15:1. Za sve računare koji se koriste u školama je obezbijeđen licencirani »Microsoft« softver i antivirusni program. U srednjim školama su kao obavezni izborni predmeti uvedeni predmeti iz oblasti informatike, a u toku je izrada »Startegije razvoja didaktičkog softvera u Crnoj Gori«. U završnoj fazi su aktivnosti na uspostavljanju Centralnog registra stanovništva. Reorganizacija Ministarstva kulture, sporta i medija Uredbom o izmjenama i dopunama Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave (Sl.list RCG“ br 72/04) utvrđeni su poslovi uprave koje vrši Ministarstvo kulture, sporta i medija. Navedenom Uredbom Ministarstvo je preuzelo poslove Uprave za sport i omladinu i proširilo u tom djelu djelokrug svojih poslova kao i promijenilo naziv tako što je umjesto ranijeg Ministarstva kulture i medija sadašnji naziv : Ministarstvo kulture, sporta i medija. Broj zaposlenih u Ministarstvu je 40. Poslovi u okviru Ministarstva vrše se u okviru šest unutrašnjih organizacionih jedinica i to:

72

• Sektor za kulturno-umjetničlo stvaralaštvo, • Sektor za kulturnu i prirodnu baštinu, • Sektor za sport i omladinu, • Sektor za medije, • Sektor za evropske integracije i međunarodnu saradnju, • Službu za opšte i finansijske poslove.

Obuka službenika vrši se prema programu obuke Uprave za kadrove i SEI.

Usvojeni propisi iz djelokruga Ministarstva od septembra 2006 su: - Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o kinematografiji („Sl.list RCG „broj 73/06 ) - Zakon o optičkim diskovima ( „Sl.list RCG „ broj.2/07), stupio na snagu 19. januara 2007 a

primjenjivaće se od 19.jula 2007.godine. - Zakon o državnim i drugim praznicima(„Sl.list RCG broj.27/07) - Zakon o sprječavanju nasilja i nedoličnog ponašanja na sportskim priredbama (objavljen u

Službenom listu RCG br. 27/07), stupio na snagu 23. maja 2007. godine. Crna Gora je potpisnica Okvirne konvencije o vrijednosti kulturnog nasljeđa za društvo, koju je usvojio Savjet ministara Savjeta Evrop 2005. godine (poptisana u Beogradu, 21. septembra 2007. godine, u okviru centralne proslave Dana evropske baštine). Potoisivanje i potvrđivanje ove Konvencije od ključnog je značaja za uspostavljanje cjelovitog sistema zaštite i upravljanja kulturnim nasljeđem Crne Gore. Poklanjajući posebnu pažnju razvoju sporta, kao i njegovom značaju za promociju zdravog života i prezentaciju nacionalnih potencijala u cjelini, Vlada je 19. jula 2007. utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o sportu. Pored ostalog, predloženim izmjenama definisan je status vrhunskog sportiste i način finansiranja vrhunskog sporta, čime je stvoren pravni osnov za adekvatno stimulisanje sportista i sportskih radnika na ostvarivanje vrhunskih sportskih rezultata na prestižnim međunarodnim takmičenjima. Implementacija propisa iz oblasti medija Vlada je u junu 2007. usvojila Izvještaj o stanju izdavačke djelatnosti u Crnoj Gori i zadužila Ministarstvo kulture, sporta i medija da intenzivira aktivnosti na razvoju i unapređenju izdavaštva, te da radi na pripremi nove legislative, kako bi ta oblast dobila mjesto koje joj pripada. Naglašeno je da treba podsticati one aktivnosti, koje doprinose afirmaciji temeljnih vrijednosti crnogorske kulture i umjetnosti na domaćem i međunarodnom planu. U cilju stvaranja punih uslova za implementaciju Zakona o slobodnom pristupu informacijama (“Sl.list RCG „ broj 68/05) Ministarstvo kulture, sporta i medija je preduzelo niz aktivnosti: - U saradnji sa Upravom za kadrove i OSCE radilo na izradi programa obuke za lica u organima

vlasti koji su zaduženi da rješavaju po podnijetim zahtjevima za slobodan pristup informacijama, a takođe i u realizaciji programa obuke i praktične primjene (održano više seminara kako na lokalnom tako i na republičkom nivou).

- Ministarstvo kulture, sporta i medija je zajedno sa Vijećem za prekršaje RCG 03. maja u Kolašinu za predsjednike osnovnih sudova za prekršaje održalo seminar u cilju kvalitetnije implementacije Zakona, posebno u dijelu prekršajne odgovornosti,

- Nastavljen rad na izradi Priručnika za praktičnu primjenu Zakona o slobodnom pristupu informacijama i izradi nactra Zakona o nedozvoljenoj medijskoj koncentraciji u oblasti stampanih medija.

- Sektor medija Ministarstva je preduzeo aktivnosti u saradnji sa Ministarstvom inostranih poslova vezano za ratifikaciju Konvencije o prekograničnoj televiziji i procedure koja se treba ispoštovati.

U septembru 2007. godine donijeta je Odluka o obrazovanju Nacionalne komisije za saradnju sa UNESKO-om. Osnivanje komisije, kao obaveza propisana Statutom ove organizacije, čiji je Crna Gora punopravni član, omogućuje uspostavljanje direktne veze između UNESKO-a i institucija države članice i njenog civilnog sektora.

73

14. juna 2007. godine Vlada je utvrdila Predlog memoranduma o saglasnosti između Ministarstva kulture Republike Hrvatske i Ministarstva kulture, sporta i medija Republike Crne Gore o saradnji u oblasti kulture. Vlada je prihvatila tekst Sporazuma o saradnji u oblasti kulture između Vlade Republike Crne Gore i Vlade Republike Srbije, kojim se strane ugovornice obavezuju da će, na osnovu ravnopravnosti i uzajamnosti, poštujući obostrane interese, svestrano doprinositi ostvarivanju i unapređivanju saradnje u svim oblastima kulture i umjetnosti i, u tom cilju, podsticati neposredne kontakte između državnih organa, institucija kulture i drugih organizacija i pojedinaca u ovoj oblasti. Ratifikacija međunarodnih instrumenata:

- Agencija za radio-difuziju je dala saglasnost za pokretanje inicijative za ratifikaciju Konvencije Savjeta Evrope o prekograničnoj televiziji

- Agencija za radio-difuziju je predložila Ministarstvu za kulturu, sport i medije da inicira ratifikaciju UNESCO-ve Konvencije o zaštiti i unapređenju raznolikosti izražavanja u kulturi.

Politika u oblasti audiovizuelnog sektora

- Imajući u vidu trendove i preuzete obaveze po pitanju digitalizacije u oblasti radio-difuzije, kao i potrebu usvajanja strategije razvoja radio-difuzije za period 2008-2011, Agencija za radio-difuziju je inicirala formiranje DVB (Digital Video Broadcasting) Foruma za izradu strategije digitalizacije radio-difuzije. On bi bio savjetodavnog karaktera i uključio predstavnike vladinog, nevladinog i privrednog sektora. Naime, uvažavajući sveobuhvatnost uticaja i kompleksnost izbora rješenja u ovom procesu za razvoj medija, društva, privrede a posebno tržišta elektronskih komunikacija, Forum treba da omogući neophodnu razmjenu stavova, iskustava i znanja i diskusiju o potencijalnim rješenjima. Cilj je da se kroz rasprave, diskusije i usvajanje zaključaka i preporuka po pitanju procesa prelaska emitovanja radio-difuznih signala sa analognih na digitalne sisteme definiše strategija prelaska na digitalne sisteme emitovanja radio-difuznih signala.

- Agencija za radio-difuziju, kao nezavisno tijelo, bez problema je obezbjeđivala neophodne resurse i finansijska sredstva. Nakon detaljne analize postignutih rezultata i kadrovskih potreba u narednom periodu uzvršena je unutrašnja reorganizacija i usvojena trajna sistematizacija radnih mjesta u Agenciji. Na taj način, u Agenciji su predviđena 22 radna mjesta i ona su trenutno sva popunjena sa kvalifikovanim, profesionalnim i obučenim kadrovima.

- Usvojen je Pravilniku o kablovskim i bežičnim sistemima za distribuciju radio i televizijskih programa do krajnjih korisnika ("Sl.list RCG", br. 67/06).

- Realizovan je međunarodni javni konkurs za dodjelu prava na izgradnju i korišćenje kablovskih i bežičnih sistema za distribuciju radio i televizijskih programa do krajnjih korisnika za teritoriju jedne ili više jedinica lokalne samouprave u Republici Crnoj Gori. Izdate su dozvole pravnim licima koja su na osnovu javnog konkursa stekla pravo da grade ove sisteme i koja su podnijela kompletnu tehničku dokumetnaciju.

- U februaru 2007. godine, raspisan je treći javni konkurs za dodjelu prava na prenos i emitovanje radio-difuznih signala tj. dodjelu analognih frekvencija za radio i TV stanice. Interesovanje je bilo iznad očekivanja i izdate su dozvole po osnovu ovog javnog konkursa.

- Po osnovu dva ranija javna konkursa, Agencija za radio-difuziju je početkom marta 2007. godine izdala višegodišnje dozvole za radio i TV stanice koje potvrđuju da su njihovi imaoci ispunili sve programske i tehničke uslove propisane zakonom i podzakonskim aktima Agencije. Na ovaj način sa uspjehom je završena faza usklađivanja rada emitera u Crnoj Gori u oblasti: (1) tehničkih standarda; (2) zaštite autorskog i srodnih prava.

- Do kraja maja 2007. godine, Agencija za radio-difuziju sprovodi intenzivan program tehničkih pregleda u cilju provjere ispunjenosti tehničkih standarda (elektromagnetna kompatibilnost, zaštitne zone i koridori, dozvoljene snage zračenja u gradovima, tehničke norme za emitovanje radijskog/televizijskog programa) kako kod komercijalnih emitera koji nemaju izdate višegodišnje dozvole tako i kod javnih radio-difuznih servisa.

74

Transformacija ''Radio i Televizije Crne Gore'' u javni servis Nastavljena je unutrašnja reorganizacija preduzeća i smanjivanje broja stalno zaposlenih. Na dan 31. januara 2007. godine broj stalno zapolenih je sveden na 793 što predstavlja značajno smanjenje u odnosu na 1200 sa početka 2004. godine. Rukovodstvo ovog preduzeća nastavlja aktivnost koje su usmjerene na smanjivanje broja zaposlenih do procijenjenog optimuma, a to je oko 650 zaposlenih.

Intenzivirana je debata povodom pitanja nezavisnosti i funkcionalnosti Savjeta RTVCG. U organizaciji nevladinog sektora, i uz podršku Savjeta Evrope, organizovan je skup na ovu temu. Zaključeno je da se amandmanskim izmjenama Zakona o RTVCG mogu precizirati pojedina rješenja u postupku imenovanja članova Savjeta, ali i da postojeći okvir daje dovoljnu osnovu za rad Savjeta na efikasan i transparentan način.

Zbog najave da ''Crnogorski Telekom- T-Com'' a.d. neće pružati uslugu prikupljanja radio-difuzne pretplate, intenzivirane su aktivnosti na sagledavanju alternativnog rješenja u okviru postojećeg Zakona o radio-difuziji odnosno rješenja koja bi zahtijevala izmjene ovog i nekih drugih zakona. Agencija za radio-difuziju je formirala radnu grupu sa mandatom da pripremi analizu i pruži preporuke za blagovremenu pripremu i što jednostavniji prelazak na novi mehanizam sakupljanja radio-difuzne pretplate. Imajući u vidu da je u toku 2006. godine prihod od radio-difuzne pretplate činio 62% ukupnih prihoda RTVCG to će promjene u obimu i stabilnosti naplate ovih prihoda u značajnoj mjeri uticati na održivost preduzeća i započetu transformaciju.

4.2.7. Finansijska kontrola Donošenjem Zakona o državnoj revizorskoj instituciji (objavljen u Službenom listu RCG br. 28/04; 27/06; 78/06) osnovana je Državna revizorska institucija. Zakonom o Budžetu Republike Crne Gore za 2007. godinu implementirani su sljedeći projekti: - Uveden je kapitalni Budžet Republike Crne Gore kao sastavni dio godišnjeg zakona o budžetu i prvi

put prikazan odvojeno od tekućeg budžeta; - Programski budžet je proširen i implementiran kod 17 korisnika budžeta; - U cilju kontrole fiskalnog rizika u 2006. godini formirane su jedinice za monitoring javnih preduzeća

i opština. Takođe, donesen je novi Pravilnik o načinu izvještavanja o planiranim i ostvarenim prihodima i rashodima budžeta opština i budžetskom zaduženju opština, koji je stupio na snagu 01.01.2007. godine;

Vlada je, 21. juna 2007. godine prihvatila Informaciju o dostignutom nivou implementacije programskog budžeta u CG, s Predlogom smjernica za nastavak implementacije programskog budžeta kod svih potošačkih jedinica, koju je dostavilo Ministarstvo finansija. Vlada je, 26. jula 2007. godine, utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu. Budžetski suficit, koji je dostigao 117 miliona eura, govori o Crnoj Gori kao o vrlo atraktivnom području i ogromnom novcu koji ulazi u nju kroz investicije u hotelska preduzeća, finansijski sektor i druge oblasti ekonomskog života. Prihodi su bili 26 odsto veći od plana, koji je bio iznad prošlogodišnjeg ostvarenja. Vlada je, 26. jula 2007. godine, usvojila Izvještaj o reviziji Završnog računa budžeta RCG za 2006. godinu. Skupština RCG je usvojila Zakon o Završnom računu Budžeta za 2005. godinu (objavljen u Službenom listu RCG br. 73/06) stupio na snagu 7. decembra 2006. godine. Srednjoročni okvir javne potrošnje za tri naredne godine po ekonomskoj klasifikaciji prikazan je u obrazloženju budžeta za 2007. godinu. U istom dijelu uključeni su po prvi put Fond za razvoj i Fond za obeštećenje. Republika Crna Gora je 18. januara 2007. godine postala članica Međunarodnog monetarnog fonda (IMF) i grupacije Svjetska banka (WB). Bord guvernera Evropske banke za obnovu i razvoj je dana 25. oktobra 2006. godine potvrdio odluku da je Republika Crna Gora ispunila uslove za članstvo u

75

navedenoj banci, nakon čega je Crna Gora postala članica Banke, retroaktivno od 3. juna 2006. godine. Evropska banka za obnovu i razvoj, najveći finansijski investitor u jugoistočnoj Evropi, otvorila je 13. juna 2007 kancelariju u Podgorici. Otvaranje te kancelarije će pomoći Vladi da nastavi primjenu programa refromi i popravi poslovne prilike u zemlji, pružanjem tehničke podrške i kroz investicije. Pored navedene zakonodavne aktivnosti zaključen je i niz sporazuma između Ministarstva finansija i međunarodnih finansijskih institucija, kojima su predviđene finansijske aktivnosti na teritoriji Republike Crne Gore u narednom četvorogodišnjem periodu. Od strane Vlade Republike Crne Gore prihvaćena je, u maju 2007. godine, Strategija saradnje sa Svjetskom bankom, kojom se predviđaju investicije u narednom četvorogodišnjem periodu na području Republike, kao i Protokol sa sastanka sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj, u maju 2007. godine, odnosno Memorandum o razumijevanju sa KFW - om, u aprilu 2007. godine. Takođe, zaključen je Okvirni sporazum sa Evropskom investicionom bankom, kojim se uređuje način i uslovi poslovanja navedene banke na teritoriji Republike Crne Gore. Ministarstvo finansija je u novembru 2006. godine dostavilo Evropskoj komisiji Ekonomski i fiskalni program za Crnu Goru 2006. - 2008. i od maja 2007. godine počelo aktivnosti na izradi ovog programa za 2007. godinu. Vlada je 19. jula 2007. prihvatila Informaciju o ekonomskom i fiskalnom programu za Crnu Goru od 2007.-2010. godine. Početkom decembra 2006. godine potpisan je Sporazum o smanjenju i reprogramu duga između Vlade Republike Italije i Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Crne Gore. Osim sporazuma sa Italijom, 5. aprila 2007. godine potpisan je Sporazum između Vlade Republike Crne Gore i Oesterreichische Kontrollbank AG Vienna, agenta Republike Austrije, koji je stupio na snagu 10. maja 2007. godine. U narednom periodu očekuje se potpisivanje sporazuma sa Njemačkom, okvirni rok je 30. jun 2007. godine i sa Republikom Francuskom. U cilju unapređenja javne interne finansijske kontrole do kraja 2007. godine uradiće se dokument Strategija razvoja interne finansijske kontrole u javnom sektoru, kojom će se utvrditi ključni elementi o sadašnjem stanju, razvojnoj strategiji za uspostavljanje sveobuhvatne i efektivne interne finansijske kontrole u javnom sektoru RCG, u skladu sa standardima interne kontrole za javni sektor, međunarodnim internim revizorskim standardima i najboljom praksom EU, kao i sa preporukama EK i akcionim planom za njegovu implementaciju. Stručnu pomoć na izradi nacrta ovog dokumenta Ministarstvu finansija će pružiti SIGMA eksperti. Vlada je na sjednici održanoj 19. jula 2007. utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o igrama na sreću. Predložena zakonska rješenja obezbijediće potpunu i stalnu kontrolu priređivača igara na sreću i efikasno obavljanje poslova nadležnih organa državne uprave u ovoj oblasti. Vlada je, na sjednici održanoj 26. jula 2007. godine, usvojila Predlog za prodaju i davanje u zakup državne imovine.

4.2.8. Statistika U Monstatu je nastavljen proces reformi i usaglašavanje metodologija i standarda sa međunarodnim standardima i praksom zemalja članica EU. Veoma značajan korak urađen je u pravcu objavljivanja bruto domaćeg proizvoda po SNA-93 i ESA-95, po proizvodnoj i rashodnoj metodi u tekućim cijenama za 2004. i 2005. i nastavljen rad na obračunu BDP za 2007. Napominjemo, da smo podatke o BDP za 2004. objavili u septembru 2006.godine za 2005. u aprilu 2007.godine, a očekujemo da ćemo preliminarne podatke za 2006.godinu obraditi do kraja 2007.godine, čime će se uhvatiti «korak» za redovno objavljivanje podataka o BDP kao što to rade i zemlje EU. Inače rok za objavljivanje rezultata BDP je 11 mjeseci po isteku godine za koju se objavljuju.

76

U oblasti cijena intenzivno se radi na prelasku na indeks potrošačkih cijena tzv. CPI, koji kao mjera inflacije treba da zamijeni sadašnji index cijena na malo. Ovim će se prihvatiti evropski standardi u mjerenju i praćenju inflatornih kretanja. Takođe je nastavljeno učešće u regionalnom Projektu obračuna i upoređivanja kupovne moći (PPP) sa zemljama u regionu, ali sa članicama EU. U oblasti poljoprivrede, u saradnji sa projektom SIDA – uvedene su značajne promjene. Prije svega uvođenje novog praćenja biljne proizvodnje, usklađivanje sa standardima EU u oblasti stočarstva i priprema, naravno prijemom novog stručnog kadra, na izradi ekonomskih računa u poljoprivredi, a u saradnji sa Ministarstvom poljoprivrede i projekta IPA pripreme za Popis poljoprivrede. Vrlo značajno je i uvođenje statističkog Biznis registra, koji služi kao okvir za uzorak za sva statistička istraživanja, a obezbjeđuje i baze iz kojih se mogu izvući ažurni adresni podaci za statistička istraživanja. Njegova primjena je otpočela početkom 2007.godine. Započet je rad na usklađivanju istraživanja sa EU standardima u oblasti strukturalne biznis statistike i kratkoročne statistike. Urađene su radne verzije uptinika kao Pilot istraživanja sprovode se ove godine da bi u narednoj godini ušla u redovna statistička istraživanja. U oblasti statistike spoljne trgovine potpisan je Sporazum o saradnji sa Upravnom Carina Crne Gore gdje su definisane obaveze institucija o načinu dostavljanja i objavljivanja podataka. U Monstatu se vrše pripreme za uvođenje Nomenklature HS-2007, a preko regionalnog projekta CARDS priprema se nova verzija EUROTRACE, koji je evropski sandard, a olakšaće dostavljanje podataka spoljne trgovine Crne Gore EUROSTAT-u i međunarodnim institucijama. Nastavljeno je sprovođenje Ankete o potrošnji domaćinstava (HBS), koja je usklađena sa EU standardima, iz koje se dobijaju neki indikatori za obračun linije siromaštva, a od juna 2007. uvedeni su i novi moduli, koji će služiti za kvalitetniji obračun linije siromaštva u Crnoj Gori. Anketa o radnoj snazi (ARS) je takođe usklađena sa EU standardima, koje se za sada sprovodi 1 put godišnje, a od iduće godine, planiramo da je sprovodimo dva puta godišnje (polugodišnje) ili čak i kvartalno, što je i preporuka EUROSTAT-a. U oblasti životne sredine intezivno se radi na uvođenju novih pokazatelja i pripremaju se Pilot istraživanja iz oblasti voda, vazduha, otpada. Urađen je i Master plan razvoja Zavoda za period 2006 – 2008., gdje su navedeni prioriteti i obaveze Zavoda, a u pripremi je Nova organizacija i sistematizacija Zavoda, shodno Master planu i obavezama koje Zavod ima u procesu integracija u evropski statistički sistem (metodologije, klasifikacije, standardi) i obavezama Crne Gore kao samostalne države. Zavod čine: - Sektor makroekonomskih bilansa i poslovnih statistika sa dva odsjeka; - Sektor stanovništva i socijalnih statistika sa dva odsjeka; - Dva odjeljenja: za automtsku obradu podataka i za prikupljanje podataka i - Služba za zajedničke poslove. U okviru Projekta pomoći Monstatu, skoro svi od ukupno oko 120 zaposlenih prošli su kroz razne obuke i kurs engleskog jezika, GDP, cijene, statistički biznis registar, poljoprivredne statistike, uzorak i metodologije istraživanja, Anketa o potrošnji domaćinstava, strukturalne i kratkoročne statistike, kursevi za CAOP raznih nivoa i td.

4.3. Pravda, sloboda i bezbjednost

4.3.1. Vize, kontrola granica, azil i migracije Vlada Republike Crne Gore je 22.juna potpisala ugovor o izradi novih indentifikacionih dokumenata uključujući i biometričke pasoše. Ovi dokumenti su u punom skladu sa evropskim standardima

77

(hologramska slika lica, otisci prstiju, i, ako je to moguće elektronski potpis) i predvidjeno je da krajem marta 2008.godine ovi dokumenti budu u punoj upotrebi. Svi tipovi pasoša koji su do sada izdati i dalje su u upotrebi (obični, službeni i diplomatski). Kriteriji i broj izdatih službenih i diplomatskih pasoša ustanovljeni su u skladu sa uredbom Savjeta ministara Srbije i Crne Gore donijetom 2003. godine. Ova uredba je i dalje na snazi. 1) Donijeti su:

- Zakon o azilu ("Službeni list RCG", br.45/06), - Odluka o obrazovanju Komisije za obavljanje poslova razgraničenja i utvrđivanja državne

granice i priprema za zaključivanje međunarodnih sporazuma o državnoj granici ("Službenilist RCG", broj 7/07). Ovom odlukom obezbjeđuje se implementacija Zakona o nadzoru državne granice.

1) Pripremljeni su nacrti propisa o:

- uslovima i standardima koje moraju da ispunjavaju granični prelazi, - području graničnih prelaza, - označavanju graničnih prelaza.

Vlada je u decembru 2006. donijela Akcioni plan za sprovođenje Strategije integrisanog upravljanja granicom. Obrazovane su međuresorska komisija sa zadatkom da, zajedno sa nadležnim tijelima susjednih država, izvrši razgraničenje, obilježavanje granične linicije, utvrdi režim prekograničnog saobraćaja i predloži sporazume o državnoj granici i međuresorska radna grupa za sprovođenje Strategije za integrisano upravljanje granice i Akcioni plan za njeno sprovođenje. Vlada je utvrdila Predlog zakona o ratifikaciji konvencije o policijskoj saradnji u Jugoistočnoj Evropi. U završnoj su fazi sporazumi o utvrdjivanju i obilježavanju granice sa Albanijom, Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom.

Bezbjednost dokumenata Međuresorske radne grupe pripremile su: - Predlog zakona o ličnoj karti; - Nacrt zakona o putnim ispravama crnogorskih državljana; - Nacrt odluke o obrascima putnih isprava crnogorskih državljana; - . Na sjednici održanoj 28. juna 2007. godine, Vlada je utvrdila Predlog zakona o ličnoj karti.Donošenjem ovog zakona se stvaraju normativne pretpostavke za izgradnju sistema izdavanja ličnih karata u skladu sa međunarodnim standardima. Primjena ovog Zakona obezbijediće veću ekonomičnost i efikasnost pri izdavanju isprava, lakšu kontrolu i smanjenu mogućnost zloupotrebe lične karte, efikasnije ostvarivanje prava i sloboda, kao i bolju zaštitu ličnih podataka. Takođe, Vlada je dala saglasnost na Ugovor o nabavci, isporuci i instaliranju sistema za prikupljanje podataka, personalizaciju identifikacionih dokumenata i skladištenje podataka u jedinstvenu bazu podataka. Vlada CG je sa kompanijom Hermes SoftLab iz Ljubljane zaključila Ugovor o realizaciji projekta »Centralni registar stanovništva«. Realizacija projekta podrazumijeva: (1) isporuku cjelokupnog hardvera, licence za potreban sistemski softver i usluge instalacije te opreme kod naručioca, (2) programsko rješenje sa izvornim i izvršnim kodom, projektnu dokumentaciju, uputstvo za administriranje sistema, uputstvo za rad korisnika, (3) obuku radnog tima Naručioca da može uspješno administrirati projektno rješenje i održavati ga u post garantnom periodu (prvi nivo održavanja), kao i obuku za korišćenje ponuđenog ambijentalnog softvera. Za realizaciju projekta, odnosno uspostavljanje Centralnog registra stanovništva, pored Zakona o centralnom registru stanovništva (Službeni list RCG ,broj 49/07), neophodno je donijeti i: Zakon o registrima prebivališta i boravišta, Zakon o crnogorskom državljanstvu, Zakon o matičnim registrima i Zakon o strancima. S obzirom na to i neophodnost kompatibilnosti koncepta i konkretnih zakonskih

78

rješenja, dinamika izrade Predloga zakona o centralnom registru stanovništva bila je uslovljena dinamikom izrade ostalih navedenih zakona. Predlozi: Zakona o registrima prebivališta i boravišta, Zakona o crnogorskom državljanstvu i Zakona o strancima dostavljeni su Skupštini RCG u prvom polugodištu 2006. godine i biće doneseni nakon što Ustavotvorna skupština donese novi Ustav RCG. Zbrinjavanje izbjeglica Zavod za zbrinjavanje izbjeglica je nastao reformom Komesarijata za raseljena lica Vlade Crne Gore (Uredba o izmjenama i dopunama uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave Sl. list br. 72/06), i njegov je pravni sljedbenik. Ovaj organ se najdirektnije bavi problematikom raseljenih lica, i pored dosadašnjih poslova, u skladu sa novim nadležnostima koje su date po Zakonu o azilu bavi se i poslovima koji se odnose na zbrinjavanje lica koja traže azil, kojima je priznat status izbjeglice, odobrena dodatna ili privremena zaštita. Zbrinjavanje obuhvata pomoć u ostvarivanju prava na smještaj, obrazovanje, pravnu pomoć, zdravstvenu zaštitu, socijalnu zaštitu slobodu vjeroispovesti, pristup humanitarnim i nevladinim organizacijama, humanitarnu pomoć, spajanje porodice, uključivanje u društvo i drugih prava propisanih Zakonom o azilu. Takođe, aktivnosti su usmjerene i na pružanje pomoći povratnicima po ugovorima o readmisiji. Na sjednici održanoj 5. jula 2007. godine, Vlada je uvrdila Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Zavoda za zbrinjavanje izbjeglica. Razmatrajući Informaciju o aktivnostima na realizaciji Nacionalne strategije za trajno rješavanje pitanja izbjeglica i interno raseljenih lica u Crnoj Gori, Vlada je, 19. jula 2007. zadužila nadležne organe da inteziviraju bilateralnu saradnju sa zemljama porijekla u cilju stvaranja povoljnih uslova za repatrijaciju i povratak ovih lica. Započeta je izgradnja Centra za azil u Spužu koji će omogućiti stvaranje cjelokupnog sistema azila i smještaj za lica koja će tražiti azil na teritoriji Crne Gore.

4.3.2. Sprječavanje pranja novca Predlog zakona o sprečavanju pranja novca i finanasiranja terorizma utvrđen je 26. jula 2007. Razlog za donošenje novog zakona je opredjeljenje da se izvrši njegovo potpuno usklađivanje sa Trećom Direktivom EU, čime se postiže i puna usklađenost sa svim važećim međunarodnim preporukama. Osnovne novine u Zakonu će biti: pojačano praćenje politički eksponiranih lica, utvrđivanje stvarnih vlasnika pravnih lica, mogućnost davanja naloga obvezniku za kontinuirano praćenje pojedinih računa u određenom vremenskom periodu, zabrana poslovanja sa tkz. shell bankama, mogućnost obustavljanja transakcije na rok od 72 sata i po zahtjevu FIU iz inostranstva.

Uprava za sprječavanje pranja novca, kao FIU Crne Gore, koja je počela sa radom 2004. godine, funkcioniše kao samostalna FIU administrativnog tipa , primjenjujući međunarodne standarde i praksu. U cilju postizanja pune koordinacije sa drugim nadležnim državnim organima, potpisala je pojedinačne sporazume o saradnji sa ključnim organima i organizacijama u državi. Uprava je potpisala sporazume sa FIU iz regiona, kojima se uobičajena međunarodna saradnja koja se ostvaruje preko Egmont grupe, podiže na veći nivo kad su u pitanju zemlje iz regiona. U Upravi za sprječavanje pranja novca je sistematizovano 19 radnih mjesta, od kojih je trenutno popunjeno 13, uz još 4 pripravnika i 4 zaposlena po ugovoru o radu. Organizacionu strukturu Uprave čine tri odjeljenja (za analitiku, za sumnjive transakcije, za međunarodnu i unutrašnju saradnju), i Služba za opšte poslove i finansije. Ovaj organ u potpunosti primjenjuje međunarodne standarde i praksu u svom radu. Tokom perioda od zadnjeg izvještaja bitno je unaprijeđena informatička podloga za prijem i obradu podataka, u prvom redu kroz doradu softvera. U cilju poboljšanja sistema otkrivanja sumnjivih transakcija, u martu 2007.godine je izvršena dopuna Liste indikatora sumnjivih transakcija, sa novim indikatorima za različite kategorije obveznika. Sa Listom su, kao obavezujućim dokumentom, upoznati zakonski obveznici. Dosadašnja praksa u radu Uprave je inicirala potrebu za proširenjem ovlašćenja ovog organa na planu nadzora, što je dovelo do ugradnje u radnu verziju Zakona, odredbe o inspekcijskom nadzoru obveznika iz oblasti prometa nekretnina, direktno od strane Uprave. Ta novina, kao i ostala nova rješenja u Zakonu, će stvoriti potrebu organizacionih promjena u Upravi, u prvom redu kroz formiranje

79

specijalizovanog odjeljenja za nadzor, kao i za vođenje prekršajnog postupka zbog neizvršavanja obaveza po Zakonu o sprječavanju pranja novca i finansiranju terorizma. Predstavnici Uprave redovno učestvuju u radu Egmont grupe i njenih radnih tijela, a kao članovi crnogorske delegacije kontinuirano prisustvuju sjednicama MoneyVal-a, Komiteta SE za sprječavanje pranja novca. Pošto je Crna Gora primljena u članstvo SE, naša delegacija sada ima status ravnopravnog člana u tom Komitetu. Rezultate rada Uprave u operativnom smislu u proteklom periodu ilustruju sljedeći statistički podaci: - Uprava je u 2006. godini primila od obveznika i unijela u bazu podatke o 170.000 transakcija, a za

prva četiri mjeseca tekuće godine podatke o 109.000 transakcija, pri čemu je u 2006. godini prijavljeno 186 , a za četiri mjeseca tekuće godine 57 sumnjivih transakcija;

- U 2006.godini je otvoreno i obrađivano 286 predmeta, zbog sumnje u moguće pranje novca, dok je po tom osnovu za prva četiri mjeseca tekuće godine otvoreno 99 predmeta;

- Poslije kompletne obrade nadležnim organima (Policiji i Tužilaštvu) je proslijeđeno u 2006. godini 29 predmeta, uz još 8 predmeta koji se odnose na moguće izvršenje drugih krivičnih djela. Taj broj za prva četiri mjeseca tekuće godine iznosi 18 predmeta , uz još 4 predmeta vezanih za druga krivična djela;

- U 2006.godini privremeno su blokirane 73 transakcije , u ukupnom iznosu od 22,8 miliona eura, dok je u proteklom periodu 2007. godine privremeno blokirano 16 transakcija u ukupnom iznosu 11.8 miliona eura;

- U sklopu međunarodne razmjene podataka Uprava je u 2006. godini uputila 44 zahtjeva prema FIU iz inostranstva, dok je u proteklom periodu 2007. godine uputila 15 zahtjeva. Od FIU iz inostranstva su u 2006. godini primljena 24 zahtjeva za dostavljanje podataka, dok je za prva četiri mjeseca tekuće godine primljeno 11 zahtjeva.

Predstavnici Uprave su redovno učestvovali u radu međunarodnih konferencija i seminara iz ove oblasti i ostvaruju redovne konsultacije sa ovlašćenim licima zakonskih obveznika, u cilju pružanja pomoći i davanja instrukcija.

4.3.3. Suzbijanje zloupotrebe narkotika i prevencija narkomanije Na osnovu Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave («Službeni list RCG», br. 6/2007), formirana je međuresorska radna grupa čiji je zadatak izrada Nacionalne strategije za suzbijanje zloupotrebe narkotika i prevenciju narkomanije. Zadatak radne grupe je takođe i da predloži akcioni plan za implementaciju ove Strategije. Strategijom bi treba da budu definisani efikasni mehanizmi za ograničavanje i suzbijanje zloupotrebe droga i narkomanije. Centar za borbu protiv droga i krijumčarenja, odnosno Grupa za borbu protiv droga i krijumčarenja, osnovana je na osnovu Pravilnika za internu organizaciju i sistematizaciju MUP-a iz 2002. godine. To je organizaciona jedinica unutar Odsjeka kriminalističke policije i trenutno zapošljava četiri službenika. Ova organizaciona jedinica bavi se otkrivanjem organizovanih krivičnih djela povezanih sa narkoticima, učestvuje u internacionalnoj saradnji u cilju presijecanja lanca krijumčarenja narkotika, kao i drugim aktivnostima koje su povezane sa zloupotrebom narkotika na međunarodnom nivou. Takođe učestvuje u značajnim krivičnim istragama pokrenutim od strane distriktnih jedinica za borbu protiv droge, analitičkim praćenjima i pripremama periodičkih informacija i izvještaja, kao i u obuci službenika kriminalističke policije i drugih unutar Uprave Policije i Uprave Carina. Novim aktom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Uprave policije povećava se broj službenika koji su angažovani na ovom polju, a samim tim i obim radnih aktivnosti naročito u vezi sa sprječavanjem narkomanije i istragama organizovanih kriminalnih grupa koje se bave ilegalnim aktivnostima. Prema podacima iz Godišnjeg izvještaja za 2006. godinu, podnešeno je 267 krivičnih prijava protiv 351 osoba za 422 krivična djela; bilo je 354 slučaja povezanih sa drogom. U periodu od januara do juna tekuće godine realizovane su mnoge aktivnosti koje se tiču prevencije narkomanije u Crnoj Gori od strane Kancelarije za prevenciju narkomanije. Održana su brojna

80

predavanja, kvizovi, posjete inostranih eksperata kao i mnoge prateće manifestacije sve u cilju prevencije narkomanije u Crnoj Gori. U junu 2007. godine Veledrogerija “Terziko kom” donirala je minilabaratoriju za detekciju narkotika iz materijala nepoznatog sastava Kancelariji za prevenciju narkomanije Podgorica. U okviru aktivnosti Vladine Komisije za prevenciju narkomanije dio sredstava od igara na sreću je bio usmjeren na realizaciju aktivnosti u školama koje su bile namijenjene problemu prevencije narkomanije. Ovim sredstvima realizovani su projekti u ukupno 23 škole u Crnoj Gori. Vlada je 3. septembra prihvatila Predlog sporazuma o saradnji sa Vijećem ministara Bosne i Hercegovine u borbi protiv terorizma, organizovanog kriminala, nelegalne trgovine narkoticima i ilegalnih migracija.

4.3.4. Policija Zakonodavni okvir koji se odnosi na policiju proteklih 12 mjeseci upotpunjen je sljedećim propisima: 1. Zakon o sprečavanju nasilja i nedoličnog ponašanja na sportskim priredbama; 2. Uredba o zvanjima policijskih službenika («Službeni list RCG», broj 77/06); 3. Uredba o uniformi, oznakama zvanja, naoružanja i opremi policijskih službenika («Službeni list

RCG», br. 25/07); 4. Pravilnik o uslovima koje moraju ispunjavati prostorije za zadržavanje lica lišenih slobode

(«Službeni list RCG», broj 57/06); 5. Pravilnik o uslovima i načinu pružanja pomoći državnih organa, organima lokalne samouprave i

pravnim licima u postupku izvršenja njihovih odluka («Službeni list RCG», broj 57/06); 6. Pravilnik o utvrđivanju dostojnosti lica za obavljanje poslova u policiji («Službeni list RCG», broj

60/06); 7. Pravilnik o uslovima i načinu izbora policijskog službenika koji se upućuje na rad u inostranstvo (u

fazi objavljivanja u Službenom listu); 8. Pravilnik o utvrđivanju disciplinske odgovornosti (u fazi objavljivanja u SLužbenom listu). 9. Pravilnik o postupku uklanjanja vozila, troškovima i zahtijevima koje su poslovne organizacije i

predizetnici koji uklanjaju vozila dužni ispuniti («Službeni list RCG», broj 33/07).

Realizovani su nastavni sadržaji obuke granične policije, policije opšte nadležnosti i kriminalističke policije.

Formiran je Operativni tim za suzbijanje ilegalne trgovine cigaretama, čijim radom rukovodi ministar finansija. Članovi Operativnog tima su rukovodioci: Uprave carina, Uprave policije, Poreske uprave, Agencije za duvan, Republičke tržišne inspekcije i Komunalne policije Podgorice. Svaki od navedenih organa dužan je da preduzima pojačane mjere i aktivnosti iz okvira svoje nadležnosti u kontinuitetu, sve dok se tržište cigareta ne dovede u red. Od nadležnih organa, takođe, se traži da ostvare punu međusobnu saradnju i sinhronizuju djelovanje. Da bi sadržaj mjera bio sveobuhvatan i integrisan na svim nivoima, u ovu akciju biće uključene i sve lokalne samouprave.

Izvještaj o radu Operativnog tima za suzbijanje nelegalne trgovine cigaretama za prvu polovinu 2007 godine, pokazuje izuzetno pozitivne efekte rada operativnog tima i iznad očekivanja implementaciju akcionog plana. Finansijski efekat takve jedne akcije za šest mesjeci u odnosu na prošlu godinu je takav da se može govoriti o uvećanju od četiri puta, dakle, nešto ispod milion eura, tj. 965 000 eura su bili prihodi od akciza na uvoz cigareta prošle godine, a prihodi od akciza za prvu polovinu ove godine su skoro 4 milona eura. Ukupni prihodi, kad se uključe i PDV i carine, za prvih šest mjeseci su 5,7 miliona eura. Takođe, registrovani legalni promet bio je 524,5 tona cigareta, u poređenju sa prošlogodišnjih 274,5 tona, pri čemu je kod uvoznih cigareta iznosutrostručen. Ovi efekti pokazuju da bi do kraja godine ukupan prihod (akcize, carine, PDV) mogao premašiti budžetskih 15 miliona eura. Ako uporedimo sa procjenom potrošnje, to bi značilo da bi siva ekonomija bila ispod 15%, možda čak i niže, s obzirom da nisu do kraja izvedene ove procjene, jer dolaze iz raznih izvora. Ministarstvo finansija i dalje sprovodi kontinuiranu aktivnost da u nekim opštinama, gdje ulična prodaja i dalje

81

postoji, utiče na gradonačelnike da kroz njihove službe (jer je to primarna nadležnost komunalnih policija) utiču da se smanji sivo tržište.

4.3.5. Borba protiv organizovanog kriminala i terorizma Trgovina ljudima

U duhu implementacije reformi u okviru procesa stabilizacije i pridruživanja koje vode ispunjavanju Kopenhaških kriterijuma, koji podrazumijevaju zadovoljenje političkih uslova kao što je stabilnost demokratskih institucija i vladavina prava, Kancelarija nacionalnog koordinatora za borbu protiv trgovine ljudima (u okviru Generalnog sekretarijata Vlade Crne Gore) je u periodu od septembra 2006. godine do danas nastavila sa sprovođenjem aktivnosti koje su navedene i u Akcionom planu za implementaciju preporuka evropskog partnerstva, a odnose se na realizaciju usvojene Nacionalne strategije za borbu protiv trgovine ljudima, koja predstavlja dobru osnovu Nacionalnom koordinatoru za efikasno praćenje primjene i sprovođenja akcionih planova resornih ministarstava u oblasti borbe protiv trgovine ljudima.

Kancelarija nacionalnog koordinatora, koja pored Nacionalnog koordinatora, broji i dva viša savjetnika i tehničkog sekretara, u proteklom izvještajnom periodu je koordinirala sastancima Projektnog odbora i Radne grupe za implementaciju Strategije Vlade RCG za borbu protiv trgovine ljudima. Nacionalni koordinator i zaposleni u Kancelariji prisustvovali su i učestvovali u radu međunarodnih konferencija, seminara, radionica i bili u prilici da pred međunarodnim organizacijama prezentiraju efekte koji se postižu na polju borbe protiv trgovine ljudima u Crnoj Gori.

Ostvaren progres u oblastima koje su apostrofirane u prošlogodišnjem izvještaju, navedenim u tačci 3 Deklaracije o pridruživanju Evropskoj uniji, posebno u otklanjanju izvjesnih zakonskih nedostataka u cilju borbe protiv trgovine ljudima kao oblika organizovanog kriminala. U prilog tome govori i činjenica da je izvršena kodifikacija seta pozitivno pravnih propisa koji tretiraju problem trgovine ljudima i koji su usklađeni sa evropskim standardima. Shodno tome, s obzirom da polazišne osnove zakonodavne reforme podrazumijevaju uvažavanje novih oblika kriminaliteta, bitno je napomenuti da su izmjenama i dopunama Krivičnog zakonika stvoreni uslovi za kažnjavanje izvršilaca krivičnog djela krijumčarenja ljudi, čime se precizno razgraničava djelo krijumčarenja ljudi od krivičnog djela trgovine ljudima. Istovremeno, Nacrt akcionog plana za borbu protiv trgovine djecom usklađen je sa smjernicama Pakta Stabilnosti za izradu akcionih planova i vođen UNICEF-ovim smjericama o pravima djeteta. Zakon o strancima, koji je dat na usvajanje Skupštini, uređuje pitanje legalizacije boravka stranaca koji su žrtve trgovine ljudima na teritoriji Crne Gore.

U dijelu regionalne saradnje, značajno je istaći da je Međunarodni centar za razvoj migracione politike pokrenuo projekat "Program podrške razvoja transnacionalnih referalnih mehanizama za trafikovane osobe na prostoru Jugoistočne Evrope". Projekat se u Crnoj Gori implementira u bliskoj koordinaciji sa Kancelarijom nacionalnog koordinatora za borbu protiv trgovine ljudima. Jedan od glavnih očekivanih rezultata ovog programa je funkcionalni, institucionalizovani, transnacionalni mehanizam upućivanja žrtava, odobren od strane zemalja učesnica, uključujući Standardne operativne procedure u obliku priručnika. Aktivnosti koje su predviđene da budu implementirane u roku od 24 mjeseca, (počev od 30. juna 2006. godine do 29. juna 2008. godine), imaju sledeću strukturu: početna faza i faza procjene, faza nacionalne implementacije, faza regionalne implementacije i završna faza. U 2006. godini, u okviru početne faze, osnovan je programski tim i savjetodavni odbor, održan je prvi regionalni seminar rukovodeće grupe i obavljene su misije sa ciljem prikupljanja činjenica. U cilju adekvatne implementacije projekta i izrade mehanizama neophodnih za sveobuhvatnu transnacionalnu podršku žrtava i institucionalizovanu saradnju na transnacionalnim slučajevima među zemljama jugoistočne Evrope, predviđen je set aktivnosti kao nastavak realizacije projekta u toku 2007. godine. Jedna od predviđenih aktivnosti je formiranje Nacionalnog tima za implementaciju TRM programa. U okviru faze I, održan je i regionalni seminar u Sofiji, na kom je prezentiran nacrt smjernica transnacionalih referalnih mehanizama. Program obuhvata sledeće zemlje: Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Hrvatska, Makedonija, Moldavija, Crna Gora, Rumunija, Srbija i teritorija pod administrativnom kontrolom Ujedinjenih Nacija – Kosovo.

82

Međunarodni centar za razvoj migracione politike je takođe započeo sprovođenje projekta koji podrazumijeva pravljenje dvije baze podataka, jednu koja se odnosi na žrtve trgovine ljudima i drugu koja bi tretirala izvršioce tog krivičnog djela. Softver za prikupljanje podataka će biti instaliran u Kancelariji nacionalnog koordinatora za borbu protiv trgovine ljudima, kao već postojeće baze za koordinaciju između relevantnih institucija.

OEBS Misija u Crnoj Gori, Kancelarija nacionalnog koordinatora za borbu protiv trgovine ljudima i Ministarstvo turizma, 2005. godine započeli su sa implementacijom projekta koji ima za cilj da uveća i obezbijedi posvećenost kompanija koje djeluju u turističkoj djelatnosti Crne Gore, da se pridruže naporima u borbi protiv trgovine djecom odnosno zloupotrebe djece, usvajanjem i primjenom dobrovoljnog i samoregulatornog '' Kodeksa ponašanja za zaštitu djece od seksualne eksploatacije u putovanjima i turizmu“. U pitanju je projekat koji se implementira u Albaniji i Crnoj Gori. Projekat u smislu prevencije teži da podigne nivo svjesti javnosti, a posebno turista i putnika kroz Crnu Goru, radi sprečavanja seksualne eksploatacije djece u turizmu, kroz obavezivanje turističkih operatera u smislu poštovanja Kodeksa. I faza Projekta je završena septembra 2006. godine, a do tada je organizovano 5 okruglih stolova, jednodnevni trening i ceremonija potpisivanja Kodeksa Ponašanja. Ugovor je potpisalo 58 hotela, 28 turističkih agencija i 5 transportnih preduzeća. Faza II se sastoji od serije okruglih stolova i ona je otpočela krajem predhodne godine, a podrazumijeva davanje instrukcija osoblju, relevantnim turističkim kompanijama i kompanijama uslužnih djelatnosti kako da prepoznaju žrtvu trafikinga i kako da adekvatno reaguju. Svaki hotel, turistička agencija imenovali su po jednu ili dvije osobe, koje će u svojim kompanijama nastaviti da informišu osoblje na temu borbe protiv seksualne eksploatacije djece u turizmu, odnosno da se brinu o sprovođenju i poštovanju principa Kodeksa u svom hotelu ili agenciji. Sveukupno, projekat doprinosi osnaživanju građanskog društva, osnaživanju društvene privrženosti privatnog sektora i povećanju saradnje Vlade sa ostalim partnerima. Kodeks ponašanja sadrži sljedeće principe: - Usvojiti zajedničke etičke principe u borbi protiv komercijalizovanja seksualne eksploatacije djece; - Obučiti osoblje u zemljama porijekla i turističkih destinacija; - Unijeti klauzule u ugovore sa snabdjevačima, koje sadrže uobičajena odricanja od seksualne

eksploatacije djece; - Pružati informacije putnicima kroz kataloge, brošure, filmove tokom leta, putničke karte, web

stranice itd; - Pružati informacije lokalnim „ključnim osobama“ u mjestima destinacija i - godišnje izvještavanje.

Treća regionalna Konferencija za nevladine organizacije i vladine institucije u regiji, koje se bave suzbijanjem trgovine ljudima, održana je u organizaciji CARE International - North West Balkans, na Brionima, Hrvatska, u periodu od 17-20. maja 2007. godine. Konferencija je okupila predstavnike vladninih institucija i NVO-a iz Hrvatske, Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Slovenije, Kosova i Makedonije. Cilj konferencije bio je da se iznađu načini unaprijeđenja odnosa i saradnje nevladinog i vladinog sektora usmjerenih na suzbijanje trgovanja ljudima u regiji.

4.3.6. Zaštita ličnih podataka U skladu sa čl. 81 Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, kojim Crna Gora prihvata obavezu da do stupanja na snagu Sprazuma uskladi svoje zakonodavstvo u oblasti zaštite ličnih podataka s pravom Zajednice, i s drugim evropskim i međunarodnim zakonodavstvom o privatnosti, Vlada je 13. septembra 2007. godine utvrdila Nacrt zakona o zaštiti podataka o ličnosti.Istovremeno je usvojen i

83

Program javne rasprave o ovom zakonskom tekstu, koja će trajati 15 dana, odnosno do 3.oktobra 2007.godine Takođe, utvrđen je Predlog zakona o zaštiti povjerljivih podataka i upućen Skupštini Crne Gore na razmatranje. U proceduri je usvajanje Nacrta zakona o klasifikaciji tajnih podataka koji će biti usvojen do kraja 2007. godine.