25
Namba 1974 Jun 21- 27, 2012 36 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol I go moa long pes 2 YUMI VOT NAU: Taim bilong votim ol nupela lida bilong lukautim yumi long faivpela yia i kam, i kamap pinis. Yumi noken abrus. Em i taim bilong skelim gut tingting, na makim man o meri husat bai gut- pela lida. Poto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long nupela Hela na susa provins bilong en, Sauten Hailans Provins (SHP). Dispela wik Sarere em i taim na de olgeta manmeri long Hela, SHP, PNG na ol arapela kantri tu i bin wetim i stap. Moa long 8, 000 ami na polisman i go antap pinis long Hailans long helpim Ilektoral Komisin (PNGEC) wantaim ol sekyuriti wok long larim kantri i gat fri, fea na seif ileksen 2012. Taim moa long 4, 000 kendidet i resis long winim 111-pela sia insait long Pala- men, ol pipel i redi long votim ol kendidet long poling taim, we em bai stat dispela wik Sarere i go inap 6 Julai. Ol intenesenel poroman bilong PNG olsem Australia, Nu Silan, Saina na Korea i givim pinis bikpela halivim long PNGEC long ronim dis- pela ileksen gut tru. Australia na Nu Silan i givim moa long 250 ami long helpim PNGEC wan- taim ol lojistiks wok. Antap long dispela, ol i givim 11-pela helikopta na 4- pela balus long karim i go kam ol ileksen samting olsem balot bokis, balot pepa, ol wok manmeri bi- long PNGEC, na ol arapela samting. Votim gutpela lida …ol nupela provins go pas Aja Alex Potabe i raitim

Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

  • Upload
    ngokhue

  • View
    246

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Namba 1974 Jun 21- 27, 2012 36 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! K1 tasol

I go moa long pes 2

YUMI VOT NAU: Taimbilong votim ol nupela lidabilong lukautim yumi longfaivpela yia i kam, i kamappinis. Yumi noken abrus.Em i taim bilong skelimgut tingting, na makimman o meri husat bai gut-pela lida. Poto: NickyBernard

POLING bilong Ileksen2012 bai stat dispela wikSarere long nupela Helana susa provins bilong en,Sauten Hailans Provins(SHP).Dispela wik Sarere em i

taim na de olgeta manmerilong Hela, SHP, PNG na olarapela kantri tu i bin wetimi stap.Moa long 8, 000 ami na

polisman i go antap pinis

long Hailans long helpimIlektoral Komisin (PNGEC)wantaim ol sekyuriti woklong larim kantri i gat fri, feana seif ileksen 2012.Taim moa long 4, 000

kendidet i resis long winim111-pela sia insait long Pala-men, ol pipel i redi longvotim ol kendidet long polingtaim, we em bai stat dispelawik Sarere i go inap 6 Julai.Ol intenesenel poroman

bilong PNG olsemAustralia,Nu Silan, Saina na Korea igivim pinis bikpela halivim

long PNGEC long ronim dis-pela ileksen gut tru.Australia na Nu Silan i

givim moa long 250 amilong helpim PNGEC wan-taim ol lojistiks wok.Antap long dispela, ol i

givim 11-pela helikopta na 4-pela balus long karim i gokam ol ileksen samtingolsem balot bokis, balotpepa, ol wok manmeri bi-long PNGEC, na ol arapelasamting.

Votim gutpela lida…ol nupela provins go pasAja Alex Potabe i raitim

Page 2: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

POLIS bai gat nupel a skullong kisim save long mekimgut polis wok bilong ol long bi-hain taim.Polis Komisina Tom Ku-

lunga i mekim dispela toktokbihain long em i kisim ol plenbilong kampaim nupela skul olbai kolim Bomana Center ofExcellence.Bos enjinia bilong Stocks &

Partners, Joseph Hamylton, isoim olgeta plen bilong dispelanupela skul long ol biknem nasinia polis opisa bilong kantrilong Polis Hetkwata longKonedobu las wik Fonde.

Bihain long en, Hamylton igivim dispela plen long Ku-lunga.Dispela nupela skul em i

wanpela namba wan samtingKulunga i bin tingting longkamapim long senisim pasinna kala bilong polis fos bilongkantri.“Royal PNG Konstabulari

(RPNGC) i gat strongpelapasin bilong sevim ol pipel bi-long PNG. Tasol em i ples kliamipela i bin bungim plantisalens taim mipela i tingtinglong strongim pasin bel isi nadaunim korapsen,” Kulunga itok.“Namba wan wok em long

mekim ol manmeri i bilip

strong long wok sekyuriti bi-long polis. Tasol dispela em ihat long kamapim long wan-pela nait tasol,” em i tok.RPNGC i kisim 720 nupela

polismanmeri, na planti bilongol bai kamaut long sevimHailans long dispela ileksentaim.Narapela 240 bai kamaut

long Center ov Excellencelong 2013.Dispela nupela Senta bai

kisim ples bilong BomanaPolis Trening Kolis na baistrongim RPNGC wantaim olnupela stail bilong trening longlarim ol polis i kisim gutpelasave long mekim wok gutolsem ol profesenal manmeri.

P2 Wantok Jun 21 - 27, 2012 nius

Citifon EasiPay TopApBaim EasiPay wantaim Citi-fon bilong yuCitifon nau i givim EasiPayTopAp Sevis wantaim BenkSaut Pasifik (BSP). Long yusimdispela nupela sevis, kisimwanpela Mobail Benking Ap-likesen fom long Telikom BisnisOpis o BSP brens klostu longyu long rejista.Taim yu rejistaim Citifon naBSP akaun bilong yu pinis,bihainim dispela 5-pela isistep long baim easipay bi-long yu.Bihain long yu pinisim step 1,plis bihainim step 2 - 5.

Step 1 – Mita bilong yuTaipim “Top” larim wanpelaspes, taipim “Easi” larim nara-pela spes na taipim “hamas yulaikim”.(Olsem. Top Easi 10)

OStep 1 – Mita bilong narapelaTaipim “Top” larim spes, taipim“Easi” larim narapela spes nataipim “Mita namba” larim nara-pela spes na taipim “hamas yulaikim”(Olsem. Top Easi 98275 10)

Step 2Salim teks mesej i go long16288

Step 3Mobail Benking bekim:Olsem: BSP 955xxx Request-ing K10 TopUp for “Nem bilongyu” EasiPay Meter #. Replywith E123456 if Ok.

Step 4Bekim i go long 16288 wantaimTopAp koud long tok oraitimEasiPay TopAp.

Step 5Mobail Benking Bekim:Olsem: “BSP 123xxx TopUpsuccessful – 654321. YourK10 EasiPay Token is22172512053000969 for 13.6units.

Tingim: Olgeta gutpela Easi-Pay TopAp i gat wanpela risitnamba (Olsem.654321)

Nupela skul bilongPolis bai kamap

Saina i givimmoa long 19,000 klia balot bokis naKorea i givim ol kompyutalong ol kaunting opisal longkaunik ol balot pepa.I bin gat sampela kain tok-

tok insait long Palamen.Sampela memba i binstrong long surukim dispelaileksen i go moa bihain long6-pela mun taim.Tasol Praim Minista Peter

O’Neill i bin strongim sait natokim kantri olsem Ileksen2012 bai kamap long taimstret.Planti ol manmeri i save

olsem dispela ileksen em inamba wan ileksen stretbikos planti gutpela samtingbai kamap long kantri bihainlong dispela yia.Sapos ol nogut lida i go in-

sait long palamen, ol bai gatsans long stilim bikpela manibai kam long winmani gav-man bai kisim long dispelatupela malti-bilian-kina LNGprojek na planti ol maining

projek long kantri.Olsem na pawa bilong

votim gutpela lida i stap longhan bilong wan-wan vota.Wanpela vot bilong yu i gatbikpela pawa.Ilektoral KomisinaAndrew

Trawen i tok sapos pipel ilaikim ol gutpela lida longronim dispela kantri, orait ol imas yusim dispelademokretik rait bilong ol longvotim gut ol gutpela na stre-pela lida husat bai mekimgut wok gavman.Trawen i tok ileksen wok

em i no wok bilong PNGECtasol. Em i wok bilong olgetamanmeri bikos em bilongmakim lida bilong lukautimkantri bilong yumi olgeta.Olsem na pipel i mas wok

bung wantaim ol ami, polis-man, wok manmeri bilongPNGEC, na olgeta manmerihsuat i stap long Ileksentaim long larim PNG i makimol gutpela lida aninit long belisi, fri, fea, na seif ileksen.

Votim gutpela lidai kam long pes 1

Aja Alex Potabe i raitim

POLIS manmeri husat ikisim braiberi na mekim olsamting loa i tambuim longdispela ileksen taim bai pinislong polis fos.Polis i noken salim wok bi-

long ol yet i go long olkendidet o memba hsuat iting ting long givim braiberimani long ol na mekim olpoaul pasin long dispela ilek-sen taim.Sentral Komada Francis

Tokura i askim ol polis man-

meri long mekim wok gut,mekim stretpela pasin nanoken bagarapim nem bi-long polis fos taim ol i kisimbraiberi mani o arapelasamting long helpim olkendidet.Tokura i mekim dispela

toktok taim em i laik salim olNCD/Sentral polis man-ameri, husat i bin wok aninitlong koman bilong en, i goantap lon Hailans longronim sekyuriti wok bilong

Ileksen 2012.“Ol kendidet bai kam

wantaim mani beg longbraibim yupela long larim oli mekim deti wok long longwinim ileksen na kisimpawa. Noken larim ol i baimyupela. Sanap strong na toknogat long kisim dispelakain braiberi long larim gut-pela mani kam insait longpalamen na kamap trupelalid abilong yumi olgeta,”Tokura i tok.

Polisman noken kisim braiberi

NATURE PARK em nupelanem ol givim go long bipoBotanickal gaden long yuni,dispela hap planti manmerina pikinini long Mosbi sitibai save long en.Long wik i go pinis, ol

opim dispela nupela hap,nogat planti senis kamaptasol nau ol sumatin kenlain long sampela samtinlong bus.Planti sumating long ol

bikpela siti save painim hatlong lainim ol samting longbus, olsem ol enimal, oldiwai na ol liklik samtinglong bus.Nature park i helpim

NCDC long lukautim dis-pela hap long mekimkamap gutpela moa, olfamili ken go malolo naraun lukim ol pisin, kasawri,bilak bokis na sampelamoa.Sampela long ol samting

insait long dispela em hapem trutru na sampela olman mekim long bilas dis-pela liklik bus ples insaitlong siti.Dispela hap nau i open i

go long pablik na prais bi-long em K5 long ol bikpelamanmeri na K3 go long olsumatin sapos yu gat ID. Olliklik mangi krismas bilongyu tambolo long 12-pelakrismas, bai yu baim K1.30.Em save op long 8-kilokmoning na pas long 4-kilokavinun.Poto soim Lawrence

Stephens bilong PNG Sa-tanabel Divelopmen Pro-grem(PNGSDP) i traim longholim wanpela bikpela snekinsait long dispela pak,wasman bilong dispelasnek i traim long holim snekna lap wantaim.

Poto na Stori NickyBernard.

Longpela poroman

Page 3: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P3nius

LONG namba wan taim,polis bai yusim polis doklong helpim ol long ronimdispela 2012 Nesenel Ilek-sen, Polis Komisina TomKulunga i tok.Em i tok ol bai yusim ol

dok long helpim ol long olples we i hot na ting olsemsampela hevi bai kamaplong en.“Long namba wan taim,

polis dok bai helpimmipelapolis long mekim wok bi-long sekyuriti. Ol dispeladok bai stap long Hailansna mekim wok wantaim olpolisman,” em i mekim dis-pela tok long MauntenHagen long las wik Fraidetaim ol i lonsim dispelaoporesen bilong ileksen.Namba tu bos bilong dok

long kantri, Sif InspektaElisa Tanele i tok ol ibringim 9-pela dok i goantap long Hailans longmekim wok.Sikspela dok em ol jen-

eral pepes dok, na tupelaem i gat narapela wok.Wanpela long sekim ol

drag o spak brus na ol kainsamting olsem, na nara-pela em long sekim ol gan,katres bilong gan na ol kain

samting olsem.“Mipela i kisim 9-pela

dok i go long Hailans nanau ol i stap long Hagen nabai raun long olgeta hap in-sait long Hailans long taimbilong ileksen. Ol dispeladok bai stap long ol ples wemipela i ting bai kamapimsampela hevi,” em i tokimWantok Niuspepa long MtHagen.Em i tok ol dispela dok

em ol i tren gut na gat savelong kontrolim ol manmerilong pablik ples.Wanpela long ol kain dok

em Maienduo, husat i gat6-pela krismas.Dispela dok em mama

karim em long Brisben,Australia tasol kisim treninglong Bomana Polis Kolesna bai wok long NesenelIleksen long Hailans.Papa bilong dok, Sinia

Konstabel Wass Kandam itok dispela dok bilong em iwanpela gutpela dok, husati save harim tok gut tru.Em i tok em i bin i gat

wanpela dok bipo tu tasolol man i bin kilim em longHela Provins na em i bindai long kisim bagarap.Dispela em namba tu dokem i kisim na lainim em.Em i tok ol dok i stap gut

na kaikai gut na redi longwok.

Ol dok bilongIleksen

Bustin Anzu, long MtHagen, i raitim

OL DOK I REDI: Maienduo (wantaim glas) na papa bi-long em, Kandam (lephan) i sanap wantaim narapelawanwok bilong tupela long Kimininga Polis Stesin bihainlong patrolim Hagen siti.

Page 4: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

P4 Wantok Jun 21 - 27, 2012 ileksennius

POLIS long Milen BeiProvins (MBP) i tok ol i nopanim bikpela hevi longsefti, sekyuriti, na pasinnogut bilong ol pipel longdispela ileksen taim tasol oli gat hevi long kisim i go ikam ol ileksen samting longol arapela ailan.Provinsal Polis Komanda,

Lincoln Gerari, i tok 200-pela polisman bilong en istap long provins longlukautim ol wok sekyuritilong MBP long dispela ilek-sen.Tasol ol i wetim yet wan-

pela bot long Alotau longkisim ol ileksen o polingsamting i go aut long Kiri-wina, Misima, Russel naSudest Ailan, we poling bai

stat kamap long dispelaSarere, Jun 23.Gerari i tok long Tunde

olsem PNG Difens Fos inaplong salim tupela nevi botlong helpim IlektoralKomisin kisim ol dispelasamting i go aut long ol ara-pela ailan, tasol, ol i no wan-bel long ahrim olsemPNGDF i les long givim dis-pela bot, na ol i paul longmekim wanpela samting.Em i bilip olsem Ilektoral

Komisin bai harim dispelasinagut bilong ol, na panimsampela boyt kwik taimtasol long alrim ol dispelapoling samting i go long oldispela ailan, na larim olpipel long vot long makimgutpela na stretpela lida.

Milen Bei Polispainim solwara hevi

TUPELA Australia ami he-likopta bai helpim longbringim ol ileksen ofisal longtaim bilong poling insait longMadang provins.Ileksen menesa long

Madang, Emily Siamoli, i tokolsem ol dispela helikopta baigo kamap long Madang bipolong ileksen i stap na baimuvim ol lain ileksen ofisalsin go long ol maunten ples wenogat rot bilong kar i go longen.Planti ol rurel ples insait

long Madang provins olsemlong maunten bilong FinistiaRens long Raikos we i stapwantaim boda bilong Morobeprovins, na tu ol mauntenples long Usino-Bundi na tu

long hap bilong Midel Ramu,na hap bilong Madang distrikwe nogat rot na ol pipel i stapinsait tru long bus.Mis Siamoli i bin stap long

Mosbi long kisim ol samtingbilong ileksen na em i binbringim ol long AustraliaDifens Fos balus i go longMadang long las wik. Ol lainsoldia bilong Australia DifensFos i bin helpim long rausimol ileksen bokis i go daunlong ples balusEm i tokaut olsem namba

tu lain 210 balot bokis em ol imuvim i go long Jomba polisstesen long larim stap seiflong hap na bihain ol baimuvim i go long ol distrik longtaim bilong putim vot i kamap.

Mis Siamoli i tok olsem ol iprintim ol ballot pepa longkain kain kala, we i lukim pinkem kala bilong rijenal sia nablu long open sia.Mis Siamoli tokaut olsem

dispela ol planti toktok weileksen pepa bai i no inap redilong taim bilong vot em gia-man toktok tasol.Em i tok ol pepa na ol bal-

lot bokis long mekim ileksenlong Madang i kamap pinisna i redi nau long go long oldistrik long karimaut voting naolgeta samting bai kamaplong taim stret.Mis Siamoli tok ileksen

kempen longMadang i go hetgut na nogat ripot nogut ikamap. Planti ol lain kenidet i

karimaut ol ileksen kempenbilong ol long wan wan eriainsait long ol distrik naMadang taun yet em i staporait tasol na nogat noistumas.Em i tok Ileksen bilong

2012 long Madang provins ilukim Madang Open sit i gatbikpela namba bilongkendidet i resis wantaim 47kendidet. Bihain longMadang em Usino-Bundiwantaim 41 kendidet.Ol arapela distrik long

provins i lukim Bogia Openwantaim 37 kenidet, SumkarOpen wantaim 37 kendidet,Midel-Ramu Open wantaim32 kenidet na Raikos Openwantaim 24 kendidet.

Tupela Australia ami helikoptabai helpim ileksen long Madang

WANPELA kenidet bilongSumkar Open insait longMadang provins i wok longwokabaut long karimautkempen bilong em wantaimstail bilong sevei stret we ilukim em i go insait long ol-geta wan wan ples na ol lik-lik hauslain long Sumgilbarna Karkar ailan long bungwantaim ol pipel na autimtingting bilong em.Em i no ron long kar na

givim toktok na mekim noisolsem ol arapela kenidet,tasol dispela stail em i yusimlong go sindaun wantaim olpipel bilong ples stret naautim tingting bilong em natu harim wari bilong ol pipel imekim em i narakain likliklong ol arapela kendidet long2012 ileksen long Sumkar.Alung Wang, husat em

wanpela foma kiap we i woklongpela taim insait long dis-trik na mekim wok longSumgilbar long Dibring na tulong Karkar ailan em wan-pela strongpela man, husat ilaikim olsem moa gutpela di-velopmen i kamap insaitlong Sumkar distrik.Alung Wang em bilong

Kurum viles we i stap klostulong Gaubin Luteran heltsenta long nambis bilongKarkar ailan.Mista Wang bai bai

bungim bikpela salens i kamlong ol lain olsem siting MP,Ken Fairweather, lain olsemfoma komanda bilong PNGDifens Fos, Meja JeneralJerry Singirok (Ritaia).Siting MP, Ken Fair-

weather, em ripot i kam longMadang i soim olsem em imekim planti ol bikpela wok,we ol arapela MP long bipo ino bin kamapim, na dispelabai mekim em wanpela

kendidet long provins we baihat tru long arapela lain iwinim em gen.I gat 37-pela kendidet ol-

geta i sanap resis longSumkar Open sia.Tasol, dispela voting sis-

tem bilong Limited Preferen-sal Voting (LPV) i ken mekimol manmeri i skelim tingtingbilong ol gut na votim husatkenidet ol i laikim bihaimtingting bilong ol stret.Kempein insait long

Madang taun i no wok longgo hot tumas bikos olkendidet i go long go raunlong ol ples na bung wan-taim ol pipel na givim toktoklong ol. Long taun yet ilukim ol kendidet i putim olposta tasol na wan wan iron long kar na mekim tok-tok.Insait long Madang Open

tu i lukim sampela ol strong-pela lain i sanap resis olsemol foma MP bilong Madangolsem bisnisman, StanleyPil, Jacob Wama na AloisKing Kingsley Golu.Ileksen 2012 long

Madang Open i lukimbikpela namba bilong olkendidet i winim ol arapeladistrik wantaim 47-pelakendidet.Ol arapela kendidet husat

i strong yet long kempeinem foma Madang na NCDpolis komanda, JimNamora, siting MP, BukaMalai, kendidet bilongPipols Nesenel Kongres(PNC), Nixon Duban,William Banjoy, Morris Banna tu Samuel Aloi.Kempen long Madang i

lukim ol wan wan kendidet igo bung na toktok wantaimol pipel long wan wan hauslain na ples bilong bung.

Alung Wanggo insait stretlong ples NUPELA Provins bilong

Hela Provins i redi longlukim namba wan ileksen bi-long ol, bihain long kisim nu-pela provins.Planti wok bisnis i wok

long kamap long dispela nu-pela provins na planti man-meri i laik lukim olsemdispela ileksen em mas rongut na i no olsem pastaim oli stap aninit long lukaut bi-long Sauten Hailans Provin-sel Gavman.Wanpela pablik seven

long Lake Kopiago, wanpeladistrik insait long KorobaLake Kopiago Ilektoret,Luke Sekewa, i tok ol i redilong lukim dispela namba

wan ileksen bilong ol olsemwanpela nupela provins.“Em i gutpela mipela bai

lusim Sauten Hailens nakamapim nupela provins bi-long mipela yet. Mipela i gatsave long kam bilong dis-pela ileksen olsem namipela i redi tasol. Mipela ibin vot long dispel kain sis-tem bilong vot long las ilek-sen na mipela i redi,” em imekim dispela toktok longTunde taim em i lukim olpolis man i go long Kopiagostesin long redim ol yet longileksen.Em i tok ol manmeri bi-

long Lake Kopiago i savelong votim husat ol kendidetol i laik votim long en na dis-pela i no inap kamapimwanpela problem long taim

bilong vot.Tupela i tok dispela ilek-

sen i givim ol klia tingting namekim ol save long sistembilong vot. Ol i gat tripelasans long vot na i no olsempastaim.Taim bilong ileksen bilong

Sauten Hailans na Hela baistat long Sarere 23 bilongdispela mun na i no nara-pela de.Tupela wantaim i tok

bikpela samting em ol ilaikim sampela sevis longIlektoret bilong ol na dispelaem wanpela bikpela samt-ing ol i lukluk long en. Dis-pela em wanpela bikpelasamting we ol i no lukimlong longpela taim.Lake Kopiago em wan-

pela distrik we stap longwe

long ol narapela ples o dis-trik we i gat ol gutpela sevisna insait long las 37 yia, ol ino lukim wanpela gutpelasevis. Wanem samting istap long stesin em hanmak bilong ol kolonial o taimbipo, aninit long lukaut bi-long ol waitman na kiap.Long wankain taim, ol

polis man na meri husait baigo kisim ples long LakeKopiago em nau ol i staplong dispela hap.Long Tunde yet, ol Mobail

Skwat wan bilong McGregorlong Pot Mosbi i bin go aut.10-pela polis man i stappinis, ol bai stap inap polingi pinis.Nau yet, ol manmeri i

wetim kam bilong ol polingsekyuriti na ol opisal.

Kopiago redi lo ileksenBustin Anzu, Polis Midia, i

raitim

PRAIM MINISTA PeterO’Neill i tok sinia loyaKerenga Kua i bagarapimnem bilong ol polisman naPNG Difens Fos ami, husati mekim ol ileksen sekyuritiwok long Hailans taim em itok ol dispela ami na polis ikamapim masial loa (mar-tial law) long kantri.Masial loa i save kamap

taim ol ami i ronim kantri nai nogat wanpela tru tru gav-man i stap, o taim kantri ibagarap na bungim kainkain hevi.Kua i tokim Post Courier

niuspepa las wik olsemPNG i nau stap aninit longmasial loa, wantaim ol amina polis holim sampelakain gan na lukautim ol striti stap.

“I nogat wanpela masialloa i stap long kantri. Aninitlong wanpela kol-aut Kebi-net i mekim, polis, ami, naCIS i nau helpim IlektoralKomisin wantaim ol sekyu-riti wok long larim fri, fea,na seif ileksen i kamap.“Ol pipel i laikim ileksen

long kamap long taim, nainap sekyuriti i stap gutlong mekim ples kamap gutlong larim ileksen i kamaplong taim stret. Ol investaolsm divelopa bilong PNGLNG Projek i wari longsekyuriti bilong projek longdispela ileksen taim.Kua i bin tok O’Neill-

Namah gavman i wok longbrukim loa na yusim ebinetlong kamapim kolaut bilongami nating taim kantri i no

bungim wanpela bikpelabirua o hevi i kamap. Em ibin tok dispela kain pasinem i pasin bilong abyusimpawa nating nating.Kua em i wanpela sinia

loya insait long kantri naem i papa bilong PosmanKua Aisi Lawyers, wanpelabikpela loa pem, husat i bingo pas long Suprim KotSpesol Refrens long paini-maut hsuat i trutru praimminista bilong PNG bihainlong O’Neill i bin kamappraim minista long Ogas 19na Disemba 12 las yia.Kua bai salensim Pala-

men Spika Jefferey Napelong kisim Sinasina-Yongo-mugl sia.O’Neill i makim bipo

menesing dairekta (MD)

bilong Moto Viakol In-surens Ltd (MVIL), DoktaJohn Mua, long salensimNape na Kua long dispelasem sia.Dokta Mua i bin stap MD

bilong MVIL taim K96 mil-ian bilong MVIL i bin gostap long wanpela liklik ‘2dola kampani’ long Nu SautWels, Australia.Taim Deputi Praim Min-

ista Belden Namah i binwanpela taim singaut longfloa bilong palamen longInvestigesen Task FosSweep i holim o arestimDokta Mua nau tasol,O’Neill i makim Dokta Muaolsem kendidet bilong PNCPati long ron longSinasina-Yongomugl opensia.

‘Kua bagarapim nembilong PNGDF’ - O’Neill:

Page 5: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P5ileksennius

BIPO memba bilong Kab-wum, Ginson Saonu, nau iresis long Morobe Rijenal,na em i bilip em i ken pulimbilip bilong ol liklik manmeri.Em i sanap aninit long

Pipels Nesenel Kongres(PNC) pati bilong PraimMinista Peter O’Neill, na itok em i laikim gutpela wok-bung namel long ol manmerilong komyuniti, hauslain, naol setelmen tu.

Mista Saonu i tokim Wan-tok Niuspepa olsem dispelayia, em i sanap resis longsapot bilong ol liklik man-meri, na tu, bikos em i kisimmoa sapot long ol pipel bi-long Kabwum, na long Fin-safen, Tewai Siassi, na olarapela distrik long provins.Saonu, em bipo wanpela

tisa long Makam Veli HaiSkul, Bumayong, na Siassi.Long taim em i bin

memba bilong Kabwum,Saonu i bin kisim bikpelaluksave long wok em i

kamapim wantaim Luteransios, na bin winim luksavebilong pipel, olsem wanpelaman husat i save tru longpen, na hevi bilong ol liklikmanmeri.Nau, ol astingting em i

sanap na bihainim, em friedukesen long praimeri nasekonderi skul, strongimhelt sevis, kamapim gut olinfrastraksa olsem ol rot nabris long ol rurel eria,strongim loa na oda, nastrongim ekonomi bilongprovins.

Saonu resis longsapotim ol liklikmanmeri

Paulus Tali i raitim

SAPOTA: Ol sapota bilong Morobe Rijenal Kendidet, Ginson Saonu, i soim sapot bilong ollong em i holim bilip bilong ol liklik manmeri. Poto: Paulus Tali

WOK Kempen longOtonomes Rijen bilong Bo-genvil (ARB) i wok long go guttasol, ol ripot i kam long Buka,i tok.Ripot i tok i nogat meknais i

kamap, tasol wanpela kainstail o senis we i wok longkamap em, wanpela bai tokimnarapela man long givim votlong dispela kendidet. Pas-taim, ol man i save stap isitasol.Tasol ripot i tok tingting na

save i stap long wanwanmanlong givim vot long husat em ilaikim long en.Ripot i tok long Bogenvil Ri-

jinel sit we 13-pela pipel emwanpela i meri, i resis long en,wanpela strongpela kendidetplanti lain i lukluk long en emJoe Lera.Mista Lera i bin wok long

planti yia olsem Dairekta bi-long Yunivesiti Senta longBuka na bihain, em bin woklong Bogenvil Edministresenolsem Komisina bilong SautBogenvil Rijen. Nau em i wok

wantaim PNG LNG longHides, Sauten Hailans.“Mista Lera i bin mekim

planti gutpela wok long Bo-genvil na em i gat bikpela ek-spiriens na save long olsamting long hap. Planti lain ilukluk long em long BogenvilRijinel sit,” wanpela man longBuka husat i no laik bai nembilong em i kamap long nius-pepa i tok.Pastaim memba long Saut

Bogenvil long planti yia,Michael Laimo, i sanap resislong sia gen.Steven Pirika Kamma i

holim sia long dispela taim bi-hain long em i bin winim sialong bai ileksen. Dispela embihain Kot ov Disputet Ritens ibin kisim komplen i go longkot bihainim komplen weMista Kamma i bin putimagensim Mista Laimo taimLaimo i bin winim em long lik-lik mak tasol. Na tai mol i kau-nim gen ol vot, ol binpainimaut olsem MistaKamma i win.14-pelaman tasol na nogat

meri i ron long resis long siabilong Saut Bogenvil.

Wok kempenlong ARB go gutVeronica Hatutasi i raitim

BIKPELA HALIVIM…Australia na Nu Silan i givim moa halivim long Ilektoral Komisin long karimaut dispela ileksen gut.Dispela 4-pela Blek Hok (Black Hawk) Helikopta bilong Royal Australian Ea Fos (RAAF) i kam aste apinun long Australia na pundaunlong Jackson’s Ples Balus, Mosbi. 7-pela moa helikopta (4-pela Blek Hok na 3-pela UH-1), 4-pela fiks wing balus ( 2-pela C-130 Her-cules, na 2-pela King Air B-350’s ), na wanpela C-17 bai karim ol samting i go i kam long kantri. Moa long 250 Australia na Nu Silanami bai halivim Ilektoral Komisin karim i go kam ol lojistiks long ol 7, 000 poling ples insait long kantri, i no bilong mekim sekyuritiwok. Poto: Captaim William Heck, Australian Army Media Opisa

Page 6: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P7ileksennius

Taravaru askim Bogenvil longskruim stap isi na luksave pasinASKIM i go long ol pipel bi-long Bogenvil long skruimpasin bilong stap isi na nogatmeknais i wok long kamapnau, na tu, pasin bilongrispektim narapela, i go longtaim bilong vot.Ileksen Menesa na Riten-

ing Opisa long OtonomosRijen bilong Bogenvil (ARB),Reitama Taravaru, i tok olsemtaim em i tok amamas long

gutpela stap isi pasin i kamaplong taim bilong kempen longolgeta hap bilong Bogenvil.“Mi laik autim tok amamas

bilong mi long ol pipel bilongBogenvil long gutpela stap isipasin i stap nau na mi askimyupela long lukim olsem dis-pela pasin na pasin bilongrispektim wanpela narapela imas stap,” Mista Taravaru, itok.Mista Taravaru i tok Bo-

genvil i redi tasol long gohetim wok bilong karimaut vot

o ol man i givim vot o nambalong ol kendidet husat ol i tingbai kamap lida na makimmaus bilong ol long hausPalamen long 5-pela yia ikam.Kantri bai statim wok bilong

vot long dispela wiken SarereJun 23 na skruim wok insaitlong tupela wik inap longFraide Julai 6 taim olgeta woki pinis.Bihain long wok kaunim bai

kisim tupela wik, ol bai givimbek long rit (writ) pepa i kam

bek long opis bilong GavanaJenerel long Mosbi longFraide, Julai 27, 2012.Sampela provins olsem 7-

pela long Hailans Rijen naNesenel Kapitel Distrik, ol baikarimaut vot long wanpela detasol long abrusim ol kain tra-bel na hevi.Long Bogenvil, wok bilong

vot bai stat long neks wikMande, Jun 25 we 144,000manmeri inap long vot (eligi-ble voters) bai makim ol lidabilong ol long ol wan wan ilek-

toret bilong ol. Taim bilong votbai kisim namel long 10 na14-pela de.Samting olsem 181 tim i

gat long em 942 opisa husatbai karimaut ol wok bilong votna ol keria i karim ol samtingbilong yusim long vot i sam-bai redi i stap long go long olples we ol bai wok long en.Mista Taravaru i amamas

tu long ol wok bilong redi longileksen na vot i ron gut longPanguna na ol eria we i kamaninit long lukaut bilong ol

Me’ekamui.“Long taim bilong karimaut

ol wok awenes, mipela i bintokim ol olsem sapos ol ilaikim lida i kam long hap bi-long ol, i moabeta long plantimanmeri i vot. Na i moabetaol i larim ples i op na ileksenbai ron long ol ples bilong ol.Ol Me’ekamui i gat olkendidet bilong ol na olsem,ol i stap gut na go insait longol wok bilong ileksen, nalarim ol wok i ron gut,” MistaTaravaru, i tok.

..Bogenvil i redi long votVeronica Hatutasi i raitim

OGENAISESEN i save tok-tok na karimaut ol kempenlong lukautim envaironmenna rait bilong pipel long busna graun i singaut longpipel bilong PNG long tingt-ing na makim ol gutpelalida.Grinpis Fores kempena,

Sam Moko, i singaut long olpipel bilong PNG longgivim

vot i go long ol lida husatbai pait long ol kastomerilen rait na ol naturel risosbilong ol. Na noken givimvot long ol lida husat i stapinsait long Spesel AgrikalsaBisnis Lis (SABL) we igivim ol forena o ausait lainrait long yusim graun long99 yia we sampela politiseni sapotim.

Mista Moko i tok pipel inoken mas votim ol lidahusat i gat narapela kaintingting i no gutpela na ol iwok wantaim ol foren kam-pani husat i laik bagarapimol bus graun na ol sosel sis-tem bilong PNG, na kisimtasol ol profit o winmanilong ol bikpela naturel risosbilong dispela kantri.

Noken givim vot long ollida i stap insait long SABL

WOK long karimaut 2012nesenel ileksen long Bo-genvil bai kostim K2 milian,Ileksen menesa na Riten-ing Opisa bilong ileksenlong Otonomes Rijen bi-long Bogenvil (ARB), Re-itama Taravaru, i tok.Opis bilong em i bin

askim long mak i go antapliklik, tasol Palamen i binkatim manimak i go daunlong 20 pesen. Olsem na oli skelim stret ol mak i golong ol wan wan ilektoret,na mak bilong ol woklainlong lukim olsem wantaimdispela manimak, ol baikamapim ol wok.“Bogenvil i ranim dispela

baset long K2 milian. Pala-men i bin katim mak i godaun long 20 pesen we imekim mipela i katim daunmanimak i go long ol woklong ol wan wan ilektoretna distrik.“Mipela i katim daun mak

bilong ol de na ol timmemba bai go aut na woklong ol wan wan ilektoretna ol distrik.“Mipela i operet long tait

baset stret,” Mista Tar-avaru, i tok.Mista Taravaru i tok ama-

mas long helpim we C130ami balus bilong Australia imekim long karim ol ilek-sen metiriel i go long Bukalong las wik. Na ol i tilimpinis i go aut long 13-peladistrik“Long redi long taim bi-

long vot, las wiken mipela ikisim ol metiriel olsem olbalot bokis, ol steseneri, oltrening metiriel na ol nara-pela samting bai helpimlong karimaut gutpela ilek-sen i go aut long 13-peladistrik. Konsot Siping i binkarim tupela kontena i kamtaim C130 ami balus bilongAustralia i karim planti olnarapela hevi samting i golong ailan.“Long las wik, ol Asisten

Ritening opisa i karimauttrening long ol wan wanilektoret long ol lain baimekim wok long taim bi-long vot.Mista Taravaru i tok em i

amamas olsem insait long5-pela wik we ol wok kem-pen i kamap, nogat mek-nais o hevi i kamap longolgeta hap bilong Bogenvil.Long helpim wantaim

wok bilong karimaut votlong ol liklik atol ailan bi-long Bogenvil, wanpelasata sip i bin lusim Mosbiaste na em bai go kamaplong Buka tumora, Fraide.Na em bai kisim ol woklainna lusim Buka wantaim olsteseneri, ol balot bokis naol narapela samting bilongyusim long taim bilong votlong dispela wiken, Sande.Long wankain taim, long

Bogenvil Rijinel sia we 13-pela pipel em wanpela imeri i resis long en, wan-pela strongpela kendidetplanti lain i lukluk long enem, Joe Lera.Mista Lera i bin wok long

planti yia olsem Dairekta

bilong Yunivesiti Sentalong Buka na bihain, embin wok long Bogenvil Ed-ministresen olsemKomisina bilong Saut Bo-genvil Rijen. Nau em i wokwantaim PNG LNG longHides, Sauten Hailans.“Mista Lera i bin mekim

planti gutpela wok long Bo-genvil na em i gat bikpelaekspiriens na save long olsamting long hap. Plantilain i lukluk long em longBogenvil Rijinel sit,” wan-pela man long Buka husati no laik bai nem bilong emi kamap long niuspepa itok.Pastaim memba long

Saut Bogenvil long plantiyia, Michael Laimo, i sanapresis long sia gen.Steven Pirika Kamma i

holim sia long dispela taimbihain long em i bin winimsia long bihain Kot ov Dis-putet Ritens i bin kisimkomplen i go long kot. Dis-pela i bihainim komplen weMista Kamma i bin putimagensim Mista Laimo, taimLaimo i bin winim em longliklik mak tasol. Na taim ol ikaunim gen ol vot, ol binpainimaut olsem MistaKamma i win.14-pela man tasol na

nogat meri i ron long resislong sia bilong Saut Bo-genvil.Sampela ol narapela

nem i resis long Saut Bo-genvil sia em long PatrickHeromate, Peter Tengka,Joe Parum, Patrick Kailena ol narapela moa.

…K2 milian long ranim 2012 ileksenVeronica Hatutasi i raitim

REDI: Ol mama, pikinini na ol man I putim naispela bilas na redi long putim kamaptumbuna singsing na danis long Otonomes Bogenvil de we ol I selebretim namba 7anivesari long gavman bilong ABG. Selebresen I bin kamap long Bisini Netbol graunlong Boroko, NCD. Poto: Akinori Ito, Edukesen EQUITV

Wok kempenlong ARB go gut

Page 7: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

WANPELA eks tisa merina pablik sevan i wan-pela long ol 136 merikendidet i ron long 2012nesenel ileksen longhelpim pipel bilong em.Amoa Ruth Lausie, bi-

long Galp provins, isanap olsem wanpela in-dipenden kendidet longresis long Kikori Open sitwe nau memba, MarkMaipakai, i holim i stap.Em bin tisa long 14 yia

insait long ol Seven DeEtventis skul na long1994, em bin go insaitlong pablik sevis na pinislong peirol long 2010.Bikpela samting we

Mis Lausie i laikkamapim aninit longpolisi bilong en em longkomyunikesen we emlaik kisim sola pawa najenereta i go long ol plesna pipel i ken sasim olmobail telepon bilong ol,haus we em bai givim olsenso long katim timbana pipel i ken bildim olgutpela haus na ol tenkwara we pipel i ken gatgutpela wara bilong dringna kuk long em.“Nau sistem long ples i

no gutpela bikos ol iplanim pipel i dai longnamel bilong ples we olwara wel i stap. Dispelaem wanpela samting milaik senisim. I gat nit longkamapim gut ol samtinglong dispela eria. Nayumi laikim ol lain i savelong ol besik nit bilongpipel na i redi long mekimsamting long en. i no ollain i giaman na pasim aii stap.” Mis Lausie i tok.

Em i namba wan taimbilong Mis Lausie longsanap resis long ileksenna ol meri Ihu yet istrongim em long sanapna ron long resis wantaim70 pipel we 6-pela em olmeri.Mis Lausie i tok Ihu

Distrik i no lukim gutpeladivelopmen na tu, i nokisim wanpela gutpelasamting taim PNG LNGpaiplain i go olsem longKikori, bikpela samtingem i lukluk long mekimsapos em i win em longskelim gut dispela K10milian Distrik Sevis Im-pruvmen Progrem (DSIP)fan grenmani longkamapim ol wok na divel-opmen long ol wan wandistrik.Bikos em i wanpela

lotu meri, em i lukluk longhelpim bilong Bikmanlong karimaut ol wokhusat i save olsem em imekim dispela long pipelbilong em, Na i no longkisim biknem o kamapris.Mis Lausie i tok lida i

mas gat stretpela pasin(honest), hatwok na paslong wok long givimsevis long pipel em olsamtin g we manmeri iwok wantaim God i masgat.Em i tok yumi olgeta i

sin manmeri, tasol saposyumi wok wantaim Bik-man, yumi ken mekim olsamting stret.Kempen het tok bilong

en em, Wantaim God,yumi ken kamapimsenis.”

meriniusP8 Wantok Jun 21 - 27, 2012

Save i Ken Helpim

Flawa ToktokOL FLAWA i save mekim manmeri i amamas wan-

taim gutpela na naispela lukluk na naispela smel bilongol. Sapos yumi sindaun na tingim, man i save nidimflawa long olgeta hap we i gat ol bung bilong selebret,amamas, lotu, sori taim bilong man i dai na moa.Sampela long ol flawa i gat ol naispela smel em, gar-

denia i save gat ol waitpela dabel flawa bai mekim plesi smel switpela. Yu ken katim na planim gardenia flawa.Narapela flawa i gat naispela smel em long Laven-

der. Sampela bilong ol em ol i save yusim long wokimpefum long en. Em isi long groim dispela flawana ol baikamap gut long ples i gat san.Flawa bilong lavender isave stap longpela taim. Yu ken draim ol flawa na putiminsait long haus long givim naispela smel long rum.Murraya Paniculata o Orange Jessamine em i narapelagutpela plent we i save groa olsem 2 mita i go antapna em i save katim ol planti grinpela lip. Tasol taim emi karim ol waitpela flawa, em no save isi. Em save karimplanti flawa na smel bilong em i naispela stret, olsemsmel bilong Jasmine flawa. Em i gutpela long gat dis-pela flawa long flawa gaden bikos em bai givim gutpelagutpela smel. Em save groa gut long wom (o i no hot nakol tasol i stap long namel) klaimet na em save laikimplanti wara na ol pipia olsem kaikai long kamap gut.

Lavender Flawa Orange Jessamine Flawa

Lida mas gatstretpela pasin namekim gut wok

AMAMASIM ABG DE: Planti tausen man-meri na ol pikinini bilong Bogenvil i savestap skul na wok long Mosbi na sampelaol poroman bilong ol i bin gat gutpela destret long las wiken Sarere taim ol bin se-lebretim namba 7 yia bilong Otonomes Bo-genvil Gavman (ABG) De. Sofbal Bisini Fili bin pulap kapsait na long amamasim de,i bin gat ol progrem we ol wan wan grup ibin putim kamap ol tumbuna singsing nadanis, resis long Mista na Mis Bogenvil naol laip ben. ABG Presiden, John Momis naKonsula Jenerel bilong PNG long Brisben,Paul Nerau, i bin tupela long ol bikman istap na selebret wantaim ol Bogenvilkomyuniti long Mosbi we i stap namel long6 na 7,000 mak.

RRaauunn LLuukkiimm ooll MMeerrii nnaa PPiikkiinniinnii::

Page 8: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

merinius Jun 21 - 27, 2012 Wantok P9

TAIM bilong kempen i stat pinis na yumi gat moalong 3,000 kendidet i sanap resis long go insait longHaus Palamen. i gat planti kendidet i sanap i kamlong ol wan wan bekgraun na ol kain kain as tingt-ing bilong ol long sanap na kamap politisen. Kwal-iti bilong ol lida yumi gat long Palamen bai kam beklong yumi ol vota na husat yumi votim long ol wik ikam.

Long dispela kempein taim, yumi mas lukaut gutlong ol mauswara lain husat i laik kisim vot na ol baiwokim ol maus wara promis nating na bihain, ol baino inapim. Wanpela long ol dispela promis i nosave karim kaikai em ol kendidet i sanap long ilek-sen i wokim long ol kempein toktok bilong ol em,kisim wara saplai i go long ol setelmen.Yumi olgetai save olsem ol setelmen lain i sindaun long graunbilong stet na ol kastomeri papagraun na dispela ino stret. Em i brukim loa. Na bai yu kisim warasaplai i go long ol lain i brukim loa long stap longstet na kastomeri graun olsem wanem? Ol dispelapipel long ol setelmen i save baim wara bil olsem olnarapela manmeri i stap long taun? Yumi mas luk-save olsem ol setelmen i sindaun long graun bilongnarapela lain na ol i no hap bilong plen bilong taun.Na ol kendidet i mas skelim gut ol toktok pastaim oli mekim kain promis bilong kisim wara saplai o rot igo long ol setelmen long taim bilong ileksen.

Wanpela bikpela samting we nupela gavman imas luksave long en na wokim samting longedresim em loan a oda long kantri i wok long gonogut. Ol bikpela taun olsem Nesenel kapitel Dis-trik, Lae, Hagen na Goroka i pulap long ol stil laini save pulim ol bilum na bek long ol manmeri namoa yet, ol meri. Dispela i mekim na i stopim olmeri long mekim ol wok gut na helpim divelopmenbilong kantri long sait bilong wok mani. Longwankain taim, raskol pasin i save kamap bikpelana moa yet, taim ol polis i bungim hevi longtrenspot bilong raun mekim wok bilong ol long dau-nim ol loa na oda hevi.

Hevi long loa na oda i save bagarapim groa nadivelopmen bilong kantri, moa yet long sait bilongikonomi n a ol wok bisnis. Olsem na moa lukluk imas go long long ol eria we i kamapim ol loan aoda hevi. E ol eria olsem planti pipel i wok longlusim ples na kam stap long taun na populesenlong taun i groa bikpela hariap na i kamapim sotlong ol haus bilong stap long en, planti lain i nogatwok i stap nating, pasin turangu i wok long gobikpela, planti liklik manki i wokim stil na bikhetpasin na hevi long sait bilogn helt, populesen igroa hariap tru na prais bilong ol kaikai samting igo antap tru. Ol dispela sosel na eben hevi i bi-hainim groa bilong ikonomi na ol i no stap tasollong dispela tupela eria, nogat. Tasol long olbikpela plen bilong stopim ol bikpela birua longkamap.

Stretim loa na oda hevi na stap na sindaun gut ikamap em samting ol foren investa, ol lokol bisnishaus na turisim indastri i laikim i mas stap na nu-pela gavman bai ka map bihain long ileksen i masgivim praioriti o bikpela lukluk long en. Ol samtingi kamap taim loan a oda i nogut em korapsen, olloa i no gutpela, nogat gutpela gavanens nabikpela samting moa em politiks long kantri i masron gut. Na kantri bilong yumi i mas ron gut.Kamapim gut sefti na sekyuriti i kamapim gutpelaenvaironmen o ples we ol bisnis i ron gut, turisimindastri i groa na kwaliti long laip bilong pipel baigo gut.

Lukaut longol promis

nating bilongileksen taim

Yut, Meri naFamiliwantaim

LorraineSiraba

LAIKIM BUBU: Ol bubu ibikpela samting insait longfamili. Dispela tupela kasen longAua Ailan i soim bikpela laik longbubu meri bilong ol na ol i holimpas sanap wantaim em i stap.Poto: Sandra Amuru

Page 9: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

P10 Wantok Jun 21 - 27, 2012 heltedukesen

EQUITV givim gutpelahelpim long edukesenYUSIM Televisen longkisim ol edukesen pro-grem i go long ol sumatinna moa yet, long ol rurelskul , i wok helpim gut olsumatin na ol tisa longskruim save na tu, moasumatin i wok long stapna skul.Long wankain taim tu,

gavman bilong PNG i massapotim EQUITV progremwe Edukesen Dipatmen iwok patna wantaim gav-man bilong Japan aninitlong Japan IntanesenelKoporesen Koporesen(JICA) long kamapim gutkwaliti bilong edukesenlong PNG na tu, moapikinini i go long skul nakisim save.Ol dispela samting i

kamap long ples kliainsait long namba wanJoin Kodineting KomitiMiting bilong EQUITVPhase 2 o namba tu hapwe ol bikman longEdukesen Dipatmen,JICA na Nesenel Pleningna ImplimentesenDipatmen i bin sindaunlong en long Mosbi longlas wik Fraide.Bihainim miting o bung

bilong ol, ol bin tok oraitimol ripot na Phase 2 onamba tu hap bilongEQUITV Projek longPNG bai go het nau.

EQUITV i wanpelateknikel projek we JICA ibin wok bung wantaimPNG Edukesen Dipatmenna kirapim long PNG longyia 2002. As tingting emlong helpim EdukesenDipatmen long kamapimgut kwaliti bilong eduke-sen na moa yet, long saitbilong ol tisa long skulimol pikinini na ol skul pikini-ni i kisim lainim long besikedukesen aninit long dis-tens lening.Aninit long dispela

nambawan hap o Phase1, Bogenvil na Is Sepik ibin kamap olsem ol pailotprojek provins we ol itraim projek long yusimtelevisen long brotkastimol lesen i go long sampelaskul na i wok gut tru.Tupela projek we

Phase 1 EQUITV i binkasmapim na strongimem long Disten Edukeseni yusimol Liav Rekot

Brotkasting na EnhansingKwaliti long Tising aninitlong ol TV Progrem olsemteknikel sapot projek.Ripot long Fraide bung i

autim olsem “yusim ol TVprogrem insait long klas-rum i kamapim gut kwalititising long ol tisa na lain-im long ol sumatin.”“Bihainim ol gutpela

samting i kamap,Dipatmen bilong

Edukesen i bin kamapimEQUITV progrem longskruim ol EQUITV pro-grem ektiviti i bin kamaplong 2009.“Dispela (EQUITV) pro-

grem em i wanpelabikpela samting i helpimlong inapim gol bilongYunivesel BesikEdukesen (UBE),” ripot itok.EQUITV projek nau i

stap long 5-pela provinswe ol i kolim ol long“Risos Provins” na emlong Bogenvil, Is Sepik,Nesenel Kapitel Distrik,Sentrel. Ol taget provinslong ol wan wan rijen we ikisim helpim long projekem Is na Wes Nu Briten,Nu Ailan na Manus longNiugini Ailan, Morobe,Madang na Sandaun longMomase, projek longNCD na Sentrel i sapotimSauten rijen na dispelalong Westen Hailans isapotim Hailans rijen.Namba tu hap o Phase

2 we i stat nau n a bai gohet inap long 2015 baiyusim moa long K10 mil-ian.Siaman bilong Stiaring

Komiti bilong EQUITV,Dokta Eliakim Apelis, i tokprojek (EQUITV) em wan-pela projek tasol i kamapimgutpela samting long olprovins long sait bilongkomyuniti patnasip, kon-

trolim loa na oda nakamapim gut ol akademikrisal bilong ol sumatin.Deputi Siaman, Walipe

Wingi i bin sapotim toktokbilong Dokta Apelis naskruim tok i go moa na tokrot long lukim olsem projekbai go het yet em longkisim ektiviti i go long ol tisakolis we ol tisa i ken kisimtrening long karimaut wokbilong EQUITV progrem.Na em i sutim tok ama-

mas long JICA bai helpimol tisa kolis long dispelaeria.Taim bung i amamas

long projek, sampelasamting hevi we ol i laikimbai ol atoriti i mas edresimem, nogat kauntapat okontribusen fanding i kamlong Edukesen Dipatmen,Midia senta na ol wokingkomiti i gat planti woklaintumas.Bung i bin tok ol lain

dipatmen na ol gavmanejensi i mas sapotimEQUITV progrem bikosdispela projek i bilongPNG na pipel bilong em.Supa o bikpela gol o as

tingting bilong Phase 2EQUITV em long lukimolsem kwaliti tising insaitlong klasrum i kamapmoa gut long ol praimeriskul long PNG. Ovarol golem lol skul long kantri iyusim ol EQUITV pro-grem.

…Namba tu hap bai go hetVeronica Hatutasi i raitim

SELEBRESEN I KAM GUT WANTAIM RAIT ROUS PIK: Ol bikman long Edukesen Dipatmen na JICA i pinisimbung na ol i laik selebretim tok orait bilong go hetim namba tu hap bilong EQUITV projek. Poto: Akinori Ito-EQUI-TV Projek lida

KILAKILA Helt Senta insait longNesenel Kapitel Distrik bai opyet na skruimm wok long sevimpipel na tok tenkyu i go longNCD Gavana, Powes Parkop,husat i givim helpim long K50,00manimak.Foskwea Sios i ranim KilaKila

klinik moa long las 15 yias nauna sevim planti pipel long siti natu, sampela i kam olsem longGalp provins.Klinik i laik pas long wanem, i

nogat mani long karimaut ol wokoperesen.NCD Helt Sevis medikel opisa,

Louisa Kidu husat i lukautim olhelt sevis long Mosbi Saut, i tokamamas long Gavana Parkoplong helpim em i givim we bailukim klinik i skruim wok inaplong pinis bilong dispela yia.Dokta Kidu i tok Foskwea Sios

i save menesim Kaugere na

KilaKila klinik tasol bikos mani isot, sios i laik pasim KilaKilaklinik. Nau bai nogat bikos longK50,000 helpim bilong GavanaParkop.Long makim Foskwea Sios,

Sinia Pasto Rodney Tomuriesa ibin tok tenkyu long GavanaParkop long givim donesen baihelpim planti pipel long siti na oldispela i save kam olgeta longGalp provins tu.Em i tok KilaKila na Kaugere

Klinik i no bin kisim helpim manii kam long gavman bihain longFoskwea Sios i opim ol bek inaplong dispela yia taim NCD HeltSevis i stat long baim ol woklainbilong ol.Em i tok dispela em i namba tu

hap helpim we Gavana Parkop igivim na em i amamas na givimluksave long gutpela helpimbilong em.

Parkop givim helpimlong KilaKila klinik

HELPIM BAI KLINIK STAP OP: NCD Gavana, Powes Parkop wan-taim ol wok manmeri bilong KilaKila klinik bihain em i givim K50,000sek mani helpim long ol. Poto: NCD MIdia

SIA PROGREM: OIC bilong Ileg helt senta, Ivan Warambukiawantaim tim bilong en long Basamuk long taim bilong SpeselImunaisesen Ektiviti o SIA progrem patrol. Poto: James Kila

Toksori long yusim rong poto wantaim Basamik SIA storilong las wik. 1. OIC bilong Ileg helt senta, IvanWarambukia wantaim tim bilong en long Basamuk longtaim bilong SIA patrol. Poto: James Kila

Page 10: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P11siosnius

WOK Pasto em i bikpela wok tru.Ol manmeri i save mekim kainkain wokbilong dispela graun. Tasol man i mekimwok Pasto na wok evanjelis i save olsemGod i bin singautim em long mekim dis-pela wok.Jisas i tokim ol dispela, “mi mekim yu-pela bilong stap ol lain bilong mi. Na migivim wok bilong yupela bai yupela i kengo na karim kaikai, na bai kaikai bilong yu-pela i ken i stap gut” Jon 15: 16Brata na susa, wok Pasto i gat 4-pelabikpela hap bilong em.Dispela 4-pela hap i olsem; yu mashelpim ol manmeri na pikinini i bilip longJisas, skulim ol manmeri long tok bilongGod na givim stia long wok bilong sios naGavman. Narapela samting tu em yu massoim pasin bilong Jisas long ol manmer.Pasto em i wanpela wokman bilongGod, tasol em i no ken ting em wanpelatasol em i wokman bilong God, na ol ara-pela kristen i samting nating. Nogat!Yumi olgeta manmeri na pikinini wan-taim i stap wokman na wokmeri bilongGod. God i givim kain kain presen long olkristen manmeri bai ol i ken mekim sam-pela wok bilong God.God i givim presen long pasto na mekimem wanpela lida insait long Sios bai em iken helpim ol arapela kristen long mekimwok bilong God.Pasto em i wanpela lida bilong ol man-meri. Em i no inap mekim olgeta wok bi-long Sios, tasol em i givim stia bai olgetawok bilong Sios i ken kamap gutpela.Pasto, yu em God makim pinis longkamap lida na yu painim wanem samting?

Pasto no kengo long ileksen

SINGAUT i go long olgetasios na Kristen manmerilong sanap wantaim na preistrong long dispela 2012nesenel ileksen i ken rongut.PNG Kaunsel bilong Sios

(PNGCC) i makim maus bi-long ol sios long kantri iwokim dispela singaut.Siaman bilong PNGCC,

Pater Danny Guka, i tokPNG i gat bikpela blesingwantaim ol planti gutpelasamting long bus, graun nasolwara na yumi mas pre,putim han na tingting wan-taim long God i ken givimyumi gutpela tingting longmakim ol gutpela lida.Pater Guka i tok tru,

planti samting i laik bagara-pim na tanim tingting bilongyumi long go agensim velyubilong kalsa bilong yumi,Gospel bilong Jisas emSevia na masta bilongyumi.Em i tok olsem ol Kristen,

yumi mas lukim ol samting ikamap long sait bilong poli-tiks long laspela 10-pelamun long ai bilong bilip.“Yumi mas lukim dispela

olsem salens bai kamapimgroa na senis long gutpelabilong kantri. Em i rot weGod bilong yumi i tokimyumi olsem wantaim em, ol-geta samting i ken kamap.Em i no lusim yumi, tasolem i laikim yumi long laikim

em moa yet na tu, laikim olnarapela.“Olsem nesen, yumi mas

wokim sakrifais, tok sorilong ol samting i no stretyumi wokim, pogivim olnarapela i wokim rong longyumi o yumi wokim ronglong ol na tanim i go longGod na hiling i ken kamap.Na PNG i ken lukim nupelastat,” Pater Guka i tok.Em i tok preai tasol bai

rausim olgeta samtingolsem pretpasin, jeles, miwan yet tingting na apimyumi yet.“Yumi mas sanap wan-

taim wantaim bilip God yetbai stiaim ol kendidet, olpolis na ami, ol Ilektorel

Komisin na ol narapelastekholda long gutpela ilek-sen bai fri na nogat trabel.“God tasol i save tanim

tudak i kamap lait, nogut ikamap gutpela, dai i kamaplaip, ol i stap long hevi longlukim gutpela taim na pretpasin long gutpela bel we iabrusim olgeta narapelasamting.“Yumi pre na tanim i go

long Bikpela long dispelataim planti salens i staplong kantri bilong yumi.Bikos pasin bilong brukbruk i no bilong God. Yumimas stap olsem wanpelapipel wantaim wanpela bilipna wanpela bihain taim,”Pater Guka i tok.

Ol Kristen kisim salenslong pre strong

PAPUA Nuigini i lukim plantihevi i kamap long laspelawanpela ten mun na ol hetna eksekyutiv memba bilongPapua Niugini Kaunsel ovSios (PNGCC) i tok dispelaem i gutpela lainim.Siaman bilong Het na Ek-

sekyutiv Memba bilongPNGCC, Pater Denny Guka,

i tok dispela hevi na ol samt-ing we i kamap long 10-pelamun PNG i lukim i gat tupelagavman em ol Kristen man-meri mas lukim na ting saveolsem wei mipela bilip longGod, long wei we ol Kristenmanmeri mas lukluk wan-taim ai bilong bilip.“Mipela mas lukluk long

dispela laspela 10-pela munolsem taim bilong salens weem i taim we i ken kamapim

wok kamap long gutpela bi-long kantri bilong yumi.“Em i wei bilong God long

skruim tok olsem long Emtasol, olgeta samting i kenkamap. God i no lusimmipela bihain. Em i laikimyumi long laikim Em wan-taim olgeta tingting bilongmipela na long laikim wan-pela narapela.Dispela bai givim wei long

tanim bel na pogiv, na long

kamapim nupela stat longkantri bilong mipela,” PaterGuka i tok.Pater Guka i salensim ol-

geta manmeri long kantrilong sanap yunait wantaimstrongpela bilip long Godlong helpim long givim stialong olgeta kendidet, ami napolis, na Ilektorel Komisenna arapela stek holda longkarim aut sef, fri and gutpelaileksen.

Sanap yunaitet-Sios KaunselKiki Kavana i raitim

SE IGNESIUS Stediumlong Lae i no long taim i gopinis, i bin lukim ol LuteranSios yut i wokim wanpelaspesel sios selebresen bi-long ol.Ol Luteran yut bilong Lae

siti i bin holim wanpelaspesel tenksgiving lotulong Jun 3, 2012 long SeIgnesius Stedium.Dispela bung i kamap

long strongim wok ministribilong seket long olgeta

progrem bilong Lae SitiSeket.Ol yangpela bilong

Luteran Sios insait longLae siti i bin kisim singautlong kamap.Bung i lukim Sen Pauls

Peris, Ridima yut naKalvari yut tasol i kamap.Tasol ol narapela Kristen

manmeri long Lae Siti i binkam bung na witnesim dis-pela de bilong ol yangpelabilong siti.Hetman bilong ol saplen,

Reveren Timothy Luke, i

bin autim Tok bilong Godna kirapim ol yut long lukimwanpela mak tasol. Emlong lukluk long Jisas napas wantaim em long biliptasol. Insait long plantisenis i wok long kamap in-sait long Lae siti na kantri,Pasto Luke i kirapim olyangplea long sanap wan-taim dispela bilip na lukimsenis insait long laip bilongol.Em i tok, long ai bilong

God yumi no inap long hait.“God i save lukluk long

yumi olgeta taim na tu, emi save klinim na lusim sinna ol asua yumi wokim in-sait long laip bilong yumi,”Reveren Luke i tok.Long pasin bilong givim

ofa i go long God, ReverenLuke i tok dispela em i makyumi soim olsem yumigivim laip bilong yumi i golong God insait long pasinbilong givim.

Long dispela taim, olyut bilong Siassi insait longLae siti wantaim St. PaulsPeris yut i kamap wantaim

singsing na danis. IOl yut i bin pim flek bi-

long yut na laitim kendellong soim olsem yut bilongLuteran i no ken sliptumas.Yabem Distrik Yut

Kodineta, Araba Saia, i bintok amamas long ol yang-pela bilong Lae Siti Seket isoim bikpela laik longkamap long progrem bilongol.Wanpela hevi tasol ol bin

bungim em, trenspot longkisim ol yut i go na i kam

long stedium, tasol MistaSaia’ i bin tokim ol yut longnoken wari, tasol save longwanpela narapela na tu, oli bun bilong sios long bi-hain taim. Na wanem pro-grem bilong ol yut i kamap,ol i mas givim bel nakamap.Em bin tokim ol yut long

senis i go long narapelalevel na kisim Krais Jisasolsem Sevia long laip bi-long ol. Na ol bai lukimsenis.

Ol Luteran yut wokim tenksgiving lotuPaulus Tali i raitim

MEKIM SAVE: Ol yut bilong Siassi i mekim save long sele-bretim tenksgiving de bilong ol. Poto: Paulus Tali

NAISPELA BILUM BILAS: Ol yangpela meri Kote bilongBenom Peris i soim stail bilong ol. Poto: Paulus Tali

Page 11: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P13ileksennius

POLIS na ami i redi longmekim wok bilong ileksen,Polis Komisina i tok.Komisina Tom Kulunga i

tok ol wantaim soldia i redilong provaidim sikuriti longtaim bilong ileksen long dis-pela yia. Maski ol i kisim kainkain tok tok, ol i redi longhelpim Ilektoral Komisenbilong Papua Niugini wan-taim wok bilong ol.“Mipela i redi long dispela

ileksen. Dispela em wanpelabikpela ileksen bilong mipelana mipela wantaim ami nasapot bilong KoreksenelSevis (CS) long kamapimgutpela ileksen.“Planti kain kain tok tok

wok long kamap long dis-pela ileksen tasol mipela iredi long ronim dispela ilek-sen long sait bilong sekyuri-ti,” em i mekim dispela toktoklong Maunten Hagen longlas wik Fraide long taim ol ilonsim oporesen bilong ol.Em i tok lukaut long ol

kendidet long noken bagara-pim dispela ileksen wantaimpasin korapsen na braibim olmanmeri long vot bilong ol orkros wantaim narapelakendidet na pait.Em i mekim wankain tok

tok long ol wok lain bilongem tu long noken kisimbraiberi na helpim olkendidet o ol sapota bilongol.“Planti polisman i kisim

taim pinis wantaim lo pinis

taim ol i laik helpim olkendidet long Hailans pinis.Ol dispela lain bai kisimtaim wantaim ol yet na kottu.“Mipela mas sapotim wok

bilong mipela long kamapimgutpela sikuriti oporesen,”em i tok.Poling bilong nupela Hela

na Sauten Hailans bai statlong neks wik Sarere (Jun23) long wan de poling naolgeta samting bilong wokwantaim sekyuriti i redi.Long wankain taim, ol

polisman husat i helpim olkendidet na ol narapela lainlong bagarapim nem bilongpolis i kisim taim. Ol bai noinap go fri na ol bai kamaplong kot bilong kantri nabilong ol yet tu.

Polis na ami redi long wokBustin Anzu i raitim

REDI LONGWOK: Pereid Komanda, Superintenden Simon Niggi, i sanap harim toktok bilongboss bilong em taim ol soldia na woda i sanap long pereid long baksait. Poto: Bustin Anzu

BITAPAKA LLG long KokopoDistrik ol i save kolim ‘BackPage’, bikos nogat gavmansevis i go long ol.Maski, Gavana bilong Is

Nu Briten, Leo Dion i kamlong Bitapaka LLG, ol man-meri bilong em i stap turanguyet.Wanpela Mama long

Ralubang ples long BitapakaLLG i no laik autim nembilong em long WantokNiuspepa i tok, “bihain long37 krismas long mipela ikisim Independens, mipela i

no lukim gavman sevis i kamlong mipela”.Em i tok helt sevis, rot na

bris, skul, na wok binis inogat long hap bilong ol, naol Mama i kisim taim nogut.Moa yet, em i tok planti

mama save dai taim ol i laikkarim pikinini, i nogat klinpelawara long kukim kaikai nawasim ol samting, na i savekamapim sik long ol.“Mipela ol mama i save

wok hat long painim kaikaibilong famili long lukautimsindaun bilong famili; moayet mipela i no inap mekimbikos nogat gavman sevis ikam long mipela.

Em i tok maski mipela igivim 75% long kakao, koprabilong mipela i go long apimikonomi o wok bisnis longENB, nogat luksave longmipela long helpim gutpelasindaun bilong mipela longkomyuniti bilong mipela.Emi singaut long ol

kendidet long ol promis ol imekim long taim bilong kem-pen long kisim sevis i go longol.

Wantok Niuspepa i raun igo long dispela hap, na ilukim i tru nogat gavmansevis i go long ol manmeribilong Bitapaka i stap turan-gu yet.

‘Back Page’ mama autim wariMichael Novingu i raitim

WANPELA rijenal kendidetlong Morobe i tokaut olsemwanpela rot long lukim olbikpela senis na divelop-men i kamap long Morobeprovins em long kamapimwanpela atoriti bilong gopas long olgeta bikpelasevis na divelopmen longolgeta 10-pela distrik na ollokol level gavman (LLG).Morobe rijenal kendidet

Robin Yalambing, wanpelabikpela saveman bilongwok enjinia i tokaut olsemplanti distrik long Morobeprovins i nogat gutpela rotna ples balus na manibilong kamapim wok i nosave inap long karimaut oldispela wok. Tasol longkamapim wanpela opisolsem atoriti we ol savemanbilong wok mas go pas longen long mekim plen na dis-ain bilong ol rot, bris, plesbalus, wof na arapela moamas wok long en.Dispela opis tu bai go pas

long painim mani na skelimgo long karimaut ol wokinsait long ol wanwan distrikna LLG insait long provins,Mista Yalambing i tok.Olsem na opis bilong

Morobe Gavana mas gopas long kamapim dispelaatoriti opis na MorobeEdministresen bai wokklostu wantaim long kisim olsaveman bilong wok kamwok.Ol tenpela Morobe

memba mas putim mani nawok plen bilong ol tu kaminsait long dispela opis baiol wokman olsem enjinia,disaina, plena, polisi plenana arapela bai stretim olge-ta plen na putim mani gostret long ol wok insait longol distrik bihainim laik bilongol 10-pela memba ya.Mista Yalambing i tok dis-

pela atorit em wankainolsem bipo olpela Primiabilong Morobe UtulaSamana bin kamapim wan-taim Fisikal DivelopmenAtoriti, Anga Divelopmen

Atoriti na arapela atoriti longprovins.Ol dispela atoriti bilong

mekim wok tasol bikosnogat inap saveman bilongkarimaut wok na tu nogatinap sapot long sait bilongmani long mekim wok.Mista Yalambing i tok dis-

pela atoriti sapos yumi kenlukim Morobe DivelopmenAtoriti bai go pas long olge-ta wok na em bai gat pawatu long painim mani long olovasis dona na tu insaitlong PNG na Gavman. Olpepa wok bilong em baistret na klia long rot em baibihainim long kisim mani naputim mani go long kari-maut wok.Em tok ol 10-pela memba

ken givim ol projek plenbilong ol kam long dispelaopis bai wokman ken go autna mekim wok aninit longdivelopmen plen bilongprovins we MorobeProvinsel Gavman i gat longen.Mista Yalambing i tok

Morobe provins i gat plantirisos o ol samting bilongmekim mani na bisnis i staptasol yumi no save mekimgut plen na skelim saveman wokman. Olsem nawok save hat long yumi namani save sot na wok i nosave kamap.Robin Yalambing em

wanpela enjinia i bin wokimol rot na bris insait longMorobe provins, Sentrelprovins na tu long Australiana i gat save long ol bikpelawok divelopmen insait longprovins. Em i wanpelastrongpela Kristen man na igat bikpela laik tru longkamapim senis na divelop-men long ol ples insait longMorobe provins.Mista Yalambing i bin

traim dispela sit long 2002na kamap namba 4 na nauem traim gen long 2012.Em i wanpela yangpela lidana em bilong ples GoldenPain long Bulolo.

BIHAINIM toktok long eksenbilong deputi praim minista na lidabilong PNG pati, Belden Namah,long ares bilong sif jastis, MistaNamah i tok eksen bilong em ibihainim gutpela bilong ol pipel.Em tok sapos em i no mekim,

nogat man bai mekim.Em i tok tu olsem konstitusen i

no senis long bipo na nau i no hatlong senisim.Dispela ol toktok Mista Namah

bin mekim taim em go naendosim kendidet bilong PNGpati long Kundiawa long wik i gopinis.Em tok judesari em trutru kom-

premais, nogat jas long ol ovasiskantri ken harim kot bilong emjyet. Em tok dispela kain pasin i nokamap wanpela taim, em kamapmoa long wanpela.“Mi mekim dispela long stopim

korapsen long narapela hanbilong gavman, na dispela emjudiseri.” Mista Namah tok.

Kendidet gatnaispela plen bilongMorobe provins

‘Mi mekimlong gutpelabilong olpipel’ - Namah

POLIS long Hagen i holimna sasim wanpela kendidethusat bai ron long HagenOpen ilektoret bikos em ibin holim gan i nogatlaisens.Las wik Trinde, ol polis-

man i holim SimonSanangke, na sasim emaninit long seksen 27(1)(b)bilong Firearms Act longem i holim gan i nogatlaisens long en, na sasimem gen aninit long 65A(a)bilong Firearms Act longem i bin holim wanpela pis-tol sot gan.Simon Sanangke, 42,

bilong Ogelbeng viles,Hagen, Westen HailansProvins em i pastaim CEObilong Nesenel GamingKontrol Bot (NGCB).Em i kamaut long K3, 000

beil na inap long sanap longHagen Distrik Kot las wikFonde.Ol polis long Hagen, wan-

taim halivim bilong ol PolisMobail Skwat na PNGDifenS Fos Ami, husat i bingo stap antap long halivimIlektoral Komisin long kari-maut ol sekyuriti wok bilongdispela ileksen, i bin sekimhaus bilong Sanangke long

las wik Tunde moning.Taim ol i skim haus bilong

en, ol i painim wanpelastrongpela gan, SLR wan-taim megejin i nogat katres,wanpela 29-raun pistol i gatlaisens long en, na 50-sotgan raun.Polis bai mekim ol wok

bilong ol long olgeta hapbilong kantri. Ol bai mekimmoa sekim na wok paini-maut long ol nogut ples longolgeta hap long kantri longmekim ples kamap gut longlarim fri, fea na seif Ileksen2012.Tasol ol ripot i tok

Sanangke i no wanbel longpolis na ami sekim hausbilong en tasol. Em i tok emi no wanpela stilman oraskol long ol polis na amibai sekim haus bilong entasol.Em i singautim ol polis-

man long Hagen long askimPolis Komisina TomKulunga na Join OperesensKomanda, Lt-Col EzekiaWenzel long mekim wan-pela wok panimaut i goinsait long painim as tru olpolis na ami i sekim hausbilong en namba tu taimgen.

Polis holim nasasim Sanangke

Page 12: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

P16 Wantok Jun 21 - 27, 2012 abcpasifik

SSttrroonnggppeellaa gguurriiaalloonngg AAuussttrraalliiaabbiihhaaiinn lloonngg 3300 yyiiaaWANPELA guria longstrong bilong 5.3 i binkamap 121 kilomita saut-islong Melbon siti bilongAustralia, na sakim olbikpela bildings, tasol inogat ripot long bikpelabagarap.Saismolojis bilongGeosicience Australia,Dokta Mark Leonard i tokrekot bilong ol i soim dispelai bin wanpela strongpelaguria long kamap longAustralia bihain long 1982.Em i bin kamap 9.9 kilomitaaninit long graun pastaimlong nain kilok long nait longMelbon taim long longTunde.Namel bilong dispela guria ibin stap 10 kilomita longsaut-wes bilong wanpelarural taun bilong Moe, tasolol pipel long olgeta hapbilong Viktoria Stet i binpilim, namel long ol,Melbon, kapitel bilong stet.Join Australian sunami won-ing senta i tok i nogat birualong wanpela taidel wev, nai no bin gat ripot long olbikpela bagarap.Ol pipel i bin ripot longbikpela nois wantaim olripot tu long ol kreks longwol na floa long ol hausbilong ol.Lacklan Quick gilong StetImejensi Sevis, i tok ol i binkisim samting olsem 40ripot long halivim.Em i tok planti long ol askimbilong halivim i bin kam longol dispela i stap klostu longeria guria i bin stat long en.Profesa Micke Sandifordbilong Skul ov Et Saienseslong Yunivesiti bilongMelbon, i tok dispela em isamting i no save kamapoltaim.

AAsskkiimm lloonngg hhoolliimmbbiikkppeellaa mmiittiinnggbbiilloonngg ooll wwaarriilloonngg PPaassiiffiikk yyuuttkkrraaiimm WANPELA yut woka bilongAustralia i laikim ol i holimwanpela bikpela miting

bilong ol pipel i makimAustralia, Nu Silan naPasifik Ailan kantri longtakolim hevi bilong yutkraim.Dispela i bihainim ol atek igo long ol teksi draiva longwesten sabebs longMelbon.Dispela birua i kamap longwanpela gen em ol i tokbilong Pasifik Ailan kantri nai bin kamap pastaim longsankamap long Mandemoning.Ol i arestim pinis sevenpelaman na wanpela meri kris-mas bilong ol namel long 14na 18.Melbon yut woka, LesTwentymen i bin tokimRadio Australia Pacific Beatprogrem olsem kraim namellong ol yangpela bilongPasifik Ailan kantri i woklong go antap na i nidimbikpela intanesenel wokbilong stopim.Em i tok ol i bin gat plantitrabel long ol relwe sistemwe ol geng i save kamapimpinis long 10 na 15 yia. Mista Twentyman i tok dis-pela i kamap long wnem

dispela ol yangpela pipel ino moa stap gut na sindaunwantaim komyuniti.Ol i lusim skul taim ol iyangpela yet, na planti longol i no save pinisim praimeriskul i go long sekenderiskul, na sampela long olwok nau i stap i bilong ten otwenty yia i go pinis, moayet long ol wok bilong mit-woks i no moa stap.

PPNNGG IIlleekkttoorraallKKoommiissiinnaa ii ttookk oolliilleekksseenn wwookk iirreeddiiOL vota bilong PapuaNiugini i gat foapela de moapastaim long ol i makim olvot bilong ol long jeneralileksen.I gat 435 kendidet i resislong winim wanpela long111 sia bilong PNG NesenelPalamen, namel long ol135, em ol meri.PNG Ilektoral Komisina,Andrew Trawen, na ol wok-manmeri bilong Komisen ibin stat long mekim ol wokredi bilong dispela ileksen

long stat bilong yia i gopinis.Pius Bonjui nap kisim MistaTrawen long opis bilong emlong Pot Mosbi, na askimsapos olgeta wok redi i gogut pinis, na em i redi bilongvot i stat long Sarere 23bilong dispela mun Jun.

PPNNGG SSAABBLL rriippoottkklloossttuu bbaaii kkaammaauuttPAPUA Niugini gavmanklostu nau bai kisim wan-pela ripot bilong ol wokpainimaut i go insait long oSpesol Agrikalsa na BisnisLis o S.A.B.LDispela enkwairi bai tokautlong sampela senis em gav-man i mas mekim long wedispela kain wok bai woklong bihain taim.Gavman bilong PeterO’Neill i bin kirapim dispelawok painimaut oa enkwairibihainim planti wari na kroslong komyuniti long dispelawok em aninit long en, olforen kampani i save lisim olgraun inap klostu long 100yia bilong mekim ol

agrikalsa wok bilong ol.Siaman bilong Komisen ovInkwairi, na bipo SifMajistret, John Numapo, itok em bai mobeta gavmanbai bihainim ol toktok em oli putim long dispela ripot.

FFaaiirrffaaxx ii mmeekkiimmooll AAuussttrraalliiaa ppoollii--ttiisseenn ii wwaarriiOL politisen nau i wok longwari tru long ol wanem kainhevi em ol bikpela senislong Fairfax nius kampanibai kamapim bihainim olplen em dispela kampani itokaut long en.ABC politikal niusmeriLouise Yaxley i ripot olsemminista bilong komyunike-sen, Stephen Conroy, i toklukaut olsem tingting bilongkamapim long rausim 1900wokman bai bagarapimwok bilong demokrasi.Mista Conroy i tok wokbilong raitim nius, em pleswe ol niuslain o jenalis isave wok long en, em i plestu we ol i save skulim nahalivim ol narapela nius-manmeri.

Ol pik i swimBRUKIM WARA: Wanpelaman Filipino wantaim ol pikbilong em i swim brukimhaiwara i kamap bihainimbikpela ren tru i pundaunwantaim wes-monsun nabikpela taim nogut ol i kolimGuchol. Bikpela ren ikamapim haiwara long plan-ti rot long Manila, biktaunbilong kantri Filipins longTunde dispela wik.

Page 13: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

KOMENTRI

NAU, yumi harim olgeta tok promis, kaikai olgeta frikaikai, na dring olgeta fri dring pinis, na bai yumi vot nau.Na bai yumi vot olsem wanem.I tru olsem ol lain bilong yumi antap long ol longwe ples

long Hailans rijen bai no inap long lukim wanpela balotpepa.Na i tru, olsem bai gat kesmani i ron i go kam namel

long ol hauslain, na ol wanwan manmeri.Tasol bai yumi vot bihainim ol dispela samting?Bai yumi vot bihainim man husat i wok long tok promis

long yusim hanpaus bilong em long pinisim olgeta waribilong yumi?Na olsem wanem long lida i save wetim ol bikpela bung

long go long benk na rausim 200 o 300 tausen kina longkes, pasim long raba ben na go givim long han bilong olarapela lain?Em ol gutpela lida?Planti ol dispela samting i mas stap long tingting bilong

yumi.Tasol yumi noken paul.Yumi noken aipas.Yumi no nupela long ol stil pasin bilong ol lain i lida bipo.

Bai yumi givim sans long ol i kam bek na stilim moa mani,na kamapim moa hevi bilong yumi?Sapos yumi makim man i save toktok long mani olgeta

taim, nogut em bai aigris long mani bilong kantri i go, nastil pasin i kamap.I gat planti kain kain man na meri i tromoi toktok na

pairap pairap long pulim tingting bilong yumi.Olgeta wanwan i tok bel bilong ol i stap long halivim

PNG.Tasol yumi save olsem i no olgeta i gat dispela wanpela

kain tingting, na wankain bel bilong mekim wok na givimsevis.Planti long ol i tingim tu bikpela luksave, nem na mani

i kam wantaim wok memba.Yumi noken abrus.Sapos toktok bilong wanpela kendidet i bin sutim tru bel

bilong yu, na sapos em i soim yu long pasin na toktok bi-long em, olsem em i wanpela gutpela man o meri i gatstrongpela tingting na pasin lida, ating em i lida bilong yu.Rait bilong yumi long vot, em i bikpela samting tru.Yumi noken tromoi nating.Kliarim tingting, na sindaunim gut bel pastaim long yu

go kamap long poling but.Na noken lus tingting long askim Bikman long stiaim yu

long gutpela rot na bilip.Em bai stap oltaim long halivim yu.Yumi vot nau.

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P17komentri

Published atAble Building Complex,

Sec 58 Lot 02,Waigani Drive.

Makim gutpela manmeribilong go pas long yumi

Vot gut, noken kilim skinTaim bilong Papua Niuginilong votim lida bilong ol baistat long dispela wik Sarere23 Jun insait long planti hapbilong kantri. Na dispela emwanpela taim ol pipel bilongPapua Niugini save makimol lida bilong ol inap nara-pela 5-pela yia gen.Planti bikpela kempen i

raun pinis long olgeta konabilong provins na yumi harimpinis mauswara na kempenbilong ol kendidet na ol patilida long wanem samting ollaik mekim taim ol kamaplida na memba bilong pala-men.Tasol long makim vot long

balot pepa em laik bilongwanwan nau. Long bel natingting bilong em longmakim husat lida em samt-ing bilong yu wanwan bikospasin bilong yu long skelimsamting ino wankain longtingting na pasin bilong nara-pela man o meri. Wanemkain naispela tokok yu harimlong kempen bilong husatkendidet em i no wankainlong ia na skelim bilongnarapela manmeri. Olsemna taim bilong makim vot emlaik bilong wanwan stret.

Tingim, nogat wanpelaman bai pretim yu long votimem na tu nogat man baisave long husat em yu votimbikos strongpela sekyuritigad bai stap na yu kenmakim vot bilong yu long laiktasol.Lo bilong kantri i tok long

yumi mas votim lida bilongyumi isi tasol na nogat wan-pela samting bai stopim napretim yumi. Ol tok vot bi-long mi mas klia na fea nami no inap prêt long husat.Yumi bin harim planti kem-

pen ol pati lida bin mekimraunraun long olgeta hapkona biong Papua Niuginilong sanapim ol kendidet bi-long ol.Yumi lukim ol bikpela pati

we ol i gat mani long baimbalus na helikopta long raunmekim kempen olsem PipelsNesenel Kongres (PNC)aninit long Praim MinistaPeter O’Neill, PNG Pati

aninit long Deputi PraimMinista Belden Namah, Ne-senel Alaiens (NA) pati aninitlong Gren Sief Sir MichaelSomare, Pipels ProgressPati (PPP) aninit long SirJulius Chan na arapela patimoa. Yumi harim na lukim olpati lida olsem Don Polye,Peter Yama, William Duma,Paias Wingti, PowesParkop, Garry Juffa na ara-pela tu bin kamaut na mekimol kempen toktok long sapo-tim ol kendidet bilong ol tu.Em taim bilong nesenel

ileksen na yumi harim piniskainkain toktok na promis naol stail bilong kempen longgrisim vot bin kamap pinis.Yumi no nupela long ileksenbikos yumi bin lukim pinis olpasin na stail bilong ileksenlong bipo na yumi klia gutlong ol wanem kain samtingsave kamap.Sampela kempen bin

kamapim pait na dai pinislong sampela hap bilongHailans provins na dispelaem no nupela samting. Kaintrabel olsem save kamapbipo.Tasol ol pipel mas save

olsem sapotim kendidet long

winim eleksen em narapelasamting na kendidet longwin na bringim sevis na di-velopmen long yumi emnarapela samting. Nogutyumi kilim skin na kisimbagarap nating na kendidet iwin na go lus tingting longyumi olgeta. Pen na bagarapyumi kisim long ileksen taimbai lus nating.Tingim yumi laik makim

gutpela lida bilong go longpalamen na mekim gutpeladisisen bilong bringim sevisna divelopmen long yumi.Yumi laikim gutpela rot, bris,skul, haus sik, ples balus, olsans bilong mekim bisnismas kamap gut na wokagrikalsa na kamap gut naplanti arapela samting moayumi laikim.Yumi no salim lida go bi-

long mekim bisnis bilong emyet, nogat. Lida go longtingim hevi na bagarap yumistap long en na painimhelpim na kisim kam.Olsem na makim lida long

raitpela pasin na noken kilimskin long pait na birua na baiyu go kalabus stap namemba bai kaikai gut naamamas raun stap.

Jada 012

Page 14: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

P20 Wantok Jun 21 - 27, 2012 laipstail

Ol Rasia enjinia askim longPNG ‘taiga na laion’

James Kila i raitim

PLANTI lain long ol arapelakantri long wol i no savelong Papua Niugini.Dispela em trupela tok.Las wik mi bungim tupela

seila bilong kantri Rasialong Basamuk long Raikos,Madang provins, na tupelai askim sapos bus bilongyumi i gat taiga o laion istap long en. Mi tokim ol,nogat.Ol i tok, ol i ting olsem

yumi tumbuna bilong olAfrika na yumi gat elefant,jiraf na tu ol enimol olsemhipopotamus na zebra raunlong bus bilong yumi, tasolmi tok nogat.Mi tokim ol PNG em stap

long Pasifik, na ating papaGod i no putim ol kain eni-mol long graun bilong yumi.Tupela man ya i wok

olsem enjinia bilong wan-pela bikpela sip bilongkantri Norway nem bilongem ‘MV Sira’ na dispelabikpela sip i bin go sua longbris bilong Ramu NiCo longBasamuk na bringim olbikpela kago long hap.Mi wantaim tripela ara-

pela wanwok, Tony Gaiyu,Leffy na Allan Wahwah i gopainim kol drink long wan-pela tred stua long liklikples Bobidik, na wokabaut ikamaut long simen rot longBasamuk taim mipela lukimtupela waitman ya i wok-abaut long rot i go namekim save long toktokwantaim sampela ol mamahusat i salim buai dakaarere long rot.Ol mama ya tu i amamas

na mekim save longmauswara wantaim dispelanupela bagaros bilongRasia.Wanpela long ol dispela

waitman wantu tasol iputim han i go insait longpoket bilong em na rausimwanpela pepa mani we 1Ameriken Dola (US$1) nalaik baim buai, tasol turan-gu ol mama ya i paol na tokol i no save kisim kain maniolsem.Tasol waitman ya i strong

na i laik traim kaikai buaiyet na toktok strong yetstap na mipela i kamkamap. Bihain mipela i tokklia long ol mama ya nanarapela wanwok i baimbuai na daka na givim longwaitman ya.Waitman na wantaim

poroman bilong em i ama-mas na i tok olsem nembilong tupela em RuslanSergev na narapela emSergev Alexsander. Tupelabilong kantri Rasia natupela i wok olsem enjiniabilong dispela bikpela ova-sis sip we i stap long brislong Basamuk.Tok Inglis bilong dispela

tupela bagaros ya inarakain liklik, na turanguol mama husat i salim buailong maket i paol liklik.Taim mipela i go kamap,mipela i toksave gut long olmama ya olsem tupelabagaros ya i laik baim buaina laik yusim mani bilongAmerika bikos ol nogatKina mani bilong PNG.Yangpela man Ruslan i

no wet, em i kisim sampelakoins, Allan i givim em nabaim buai na daka namekimsave long kaikaiwantaim kambang. Taimbuai i go ret stret longmaus, em i tanim na tokimmipela olgeta olsem“Samting ya i no kik, mifilim orait yet”Bihain tupela i tokim

mipela olsem nau tasol ol ikamdaun long bot nabikpela tingting bilong ollong go painim sampela biana dring. Ol i tok ol i gattupela aua tasol, na ol ilaikim dring bia stret. Tasol,wanpela asua em turangutupela nogat PNG Kinalong yusim long baimwanem samting ol i nekdrai tru long en.Mipela paitim toktok i go

kam, na arapela wan wok,Allan i rausim K30 na igivim ol bihain long ol igivim em 20 AmerikenDola.Tupela bagaros bilong

Rasia i amamas long stori igo na tok ol i nidim sam-pela moa mani bikos ol ilaik dring planti bia liklik.Bihain Leffy i helpim ol nakisim ol i go soim ol plesklostu long Basamuk.Tasol pastaim long ol i

wokabaut i go klostu longol dispela ples, narapelalapun Rasia i pret na iaskim sapos bus bilongyumi i gat laion o taiga istap insait long en.Leffy tok nogat laion o

taiga olsem long Afrika,tasol i gat snek tasol i stap.Tupela poroman bilongRasia i amamas tasol natok em orait ol bai go fastwan o ‘Yangoru drop tasol’long bia na bihain ol i gobek gen long bot.Yes, em tru tumas, ating

moa ovasis lain bilong ara-pela kantri bai go longBasamuk na moabeta,wanpela benk sevis i masstap long dispela ples.Bihain long Ramu NiCo i

kirapim rifaineri longBasamuk, planti kain kainsenis i kamap insait longsotpela taim nau. Longpastaim ol pipel bilong dis-pela ol ples long Basamuk ino bin lukim planti nupelakain samting, tasol naumoa nupela teknoloji nasenis na tu planti lain longovasis bai go krungutimdispela ples.

Bagaros mangi Rasia kaikai buai, tasol i no filim kik

Bikpela sip bilong kantri Norway i sua long Basamuk bris long Raikos, Madang provins. Poto: James Kila

Ol mama bilongBasamuk i soim olmangi Rasia stailbilong kaikai bua

Page 15: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Raun wantaim Kanage olgeta wikNupela pes KanageWanpela taim Kanage igo raun

long ailan Karkar long MadangProvins. Kanage go stap longKarkar Kulili maket na tripelayangpela meri Karkar ol i gokolostu tru long Kanage na tok,“Papa yu nupela pes ya!” yu kamwe? Kanage tok; mi kam long Lae.Ol tripela meri tok, kam na yumiigo long hauslain bilong mipela.Namel long rot, ol askim Kanage natok; Papa yu save long koapim kulauo nogat? Kanage tokim ol, Papa bi-long mi ino lainim mi long dispela.Ol tripela meri tok, Papa mipela

tok long kokonas kulau na yu kisimnarapela tingting ah? Mi man bi-long aburusim ol trabol, ol merit okyu strongpela man ya! Ol lap indai..Kanage tok, yupela tok stret longgo antap long kokonas kulau bai misave, ol arapela tokpisin mi no wan-bel na mi ino inap. Ol tripela merilap bikmaus tumas na tok, “ Papa yurait man stret ya!”

Kombe PinaiWabag, Enga Provins

Rais i no kuk yet…KANAGE i stap wantaim meri bi-

long em longpela taim nau. Wanpelaapinun, meri bilong Kanage i redimpot kaikai na putim long paia. Merihariap i go waswas bikos em ples ihot. Em tokim Kanage long was longpot kaikai long paia. Em i gowaswas na em lus tingting longkisim sop. Em i go bek long hauslong kisim sop. Em i go antap longkisim sop na lek bilong em i wel naturangu hariap holim sait longhaus. Tasol taul i lus. Kanage lukimolsem na em i opim ai na tok,“Aiyo…., rais i no kuk yet na Ox &Palm op pinis…”.

Soulist RaiiotzsMadang

Kros long beltaitWANPELA moning, papa Kanage go

wok long gaden. Em wok i go na hang-ere kisim em. Em kam bek long haus

na meri bilong em skelim kaikai bilongem. Kanage kaikai pinis na em tokimmeri na pikinini meri bilong em, “yu tu-pela i go na karim ol paiawut mi brukimpinis na i stap long gaden”. Pikininimeri bilong em les. Papa Kanage bel-hat na em tokim em, “Yu les longwanem! Bai yu stap tasol olsem! Bihainyu marit, man bilong yu bai mekimsavelong yu long dispela kain pasin”. Mamaharim Kanage hatim pikinini meri naem tokim Kanage, “Inap ya! Maski longkros”. Papa Kanage tanim em tokimmama, “Mi gat rait long kros na skulimem long wok. Yu noken tokim mi longpasim maus. Yu tupela les long mi kros,orait, yu tupela i go na painim rot longkaikai na kisim mani!”

P PosouManus

Ol skwat!Salim ol gutpela Kanagetok pilai i kam long:Kanage Tok PilaiP.O. Box 1982,Boroko, NCDPort Moresby.

Email: [email protected]

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P21penprenkanagelaiplain

NEM: Ludwick MondukKRISMAS: 25 (man)ADRES: C/- Clerance Kombukun, PO Box 302,Kimbe, West New Britain ProvinsSAVE LAIKIM: Rit, mekim pani, wok, pilai,harim musik, lukim TV na mekim poroman.

NEM: Monita RaioKRISMAS: 22 (meri)ADRES: Lae Ever Green, PO Box 167, Lae Mo-robe ProvinsSAVE LAIKIM: Go Lotu, RitimBaibel, pilaigita, singsing, mekim poroman, pilai ol bol gem,wok long gaden, ,wasim ol klos na raitim pas.

NEM: Womie Ben- EforeKRISMAS: 26 (man)ADRES: C/- Christ For The Nations, PO Box1332, Lae, Morobe Provins PNGSAVE LAIKIM: Lainim tok ples, senisim pre-sen, harim musik, gaden na painim wanpelaporomeri long stap wantaim oltaim.

NEM: Aweqwii de PapsKRISMAS: 24ADRES: K- Toro Hire Cars, PO Box 111, Vanimo,Sandaun ProvinsSAVE LAIKIM: Go Lotu, ritim ol buk o niuspepana mekim pren.

NEM: Gitfty OclooKRISMAS: 34 (meri)ADRES: PO Box 35, Agona Nyakrom, Ghana –Phn: 0023354787139SAVE LAIKIM: Raitim pas, painim wanpela manlong maritim na stap wantaim oltaim.

NEM: Shirley HoriKRISMAS: 18 (meri)ADRES: Marinumbo Primary School, PO Box352,Wewak, East Sepik ProvinsSAVE LAIKIM: Harimm, danis, kuk, wasim klos,pilai spots, Go Lotu, mekim pani na go swimming

NEM: Sharon TatapaiKRISMAS: 15 (meri)ADRES: Yaraka Memorial School, PO Box 532,Kavieng, New Ireland ProvinsSAVE LAIKIM: Go Lotu, lukluk CD na pilaispots.

NEM: Nasain KalvinKRISMAS: 14 (meri)ADRES: Yaraka Memorial School, PO Box 532,Kavieng, New Ireland ProvinsSAVE LAIKIM: Pilai Spots, Go Lotu, Lukim CDna rit planti

NEM: Karl PewaKRISMAS: 30 (man)ADRES: Semoroks Gospel Club, PO Box 3368,Lae, Morobe Provins.SAVE LAIKIM: Stap wantaim Jisas, Pilaimgospel musik na laikim kristen Luteran meri oarapela sios meri husat igat strongpela tingtinglong pilaim musik bilong God.

NEM: Darren KalvinKRISMAS: 15 (man)ADRES: Yaraka Memorial School, PO Box 532,Kavieng, New Ireland ProvinsSAVE LAIKIM: Lukim CD, Pilai Spots na Ridimbuk

Dia LaiplainMI wanpela hai skul sumatin na mi

gat hevi wantaim gelpren bilong mi.Tasol em gat tupela narapela boipren.Wanpela em marit man na narapelaem wanpela yangpela man. Wanpelasamting em, mipela i kam long wan-pela komyuniti.Taim mi bin go long ples long skul

malolo bilong mi las krismas, mi binbungim em. Taim mi askim em longslip wantaim mi, em bin tok em i lukimsikmun bilong em long dispela taim.Olsem na mipela i no wokim samt-

ing. Tasol long wik bihain, mitupela islip wantaim tripela taim.Nau em i tok em i gat bel long mi. Mi

paul long wanem, mi bin slip wantaimem tripela taim tasol bihain long em ilukim sikmun bilong em. Em laik baimi papa long pikinini em i karim.

Laiplain, plis helpim mi.Paul boipren

Dia Pren,Yu wanpela hai skul sumatin husat i

bin go malolo na painim meri husat igat narapela tupela boipren, tasol yubin slip wantaim emNau yu paul bikos em i wok long tok

yu papa bilong pikinini em i gat longbel. Yu no trastim em bikos em gatnarapela tupela boipren. Na yu paul tubikos yu bin slip wantaim em bihaintasol long piriet bilong em we yu tingem i seif.Pren, long laip, i gat taim bilong

amamas, tasol i gat kikbek bilong em.Yumi olgeta i save bungim hevi longlaip. Planti em yumi yet i wokim nasampela em yumi bihainim ol nara-pela, tasol gen, bai yumi stretim olhevi olsem wanem em narapela samt-ing.Mipela laik askim yu sapos ol papa-

mama bilong em na bilong yu tu,I saveolsem em i gat bel. Yu serim wari bi-long yu wantaim narapela man o meripinis? i gutpela sapos yu kisim helpim,moa save na tingting long wari na heviyu gat long en.Yu no trastim gelpren bilong yu na

tu, yu no tok sapos meri ya em i wan-

pela sumatin o nogat. Pastaim yumitoktok moa long hevi na wari bilongyu, Laiplain i laik mekim klia sampelasamting wantaim yu.Taim man na meri i slip wantaim,

dispela i konfemim trupela laik ol i gatlong wanpela narapela, bihain ol imarit. Tripela kain marit we loa i luk-save long ol em, Kastomeri o kastommarit we ol i baim meri long en, marilong sivil rejisteri na marit long hauslotu.Taim man na meri i slip wantaim, ol

save olsem bai pikinini i kamap na emmas gat papamama long lukautim emlong sait bilong soim givim em laikpasin, klos, haus bilong stap, kaikai,skul na skul fi na ol narapela moa. Ol-geta dispela ol samting i save nidimmani long ol.Long wol yumi stap tude long en,

planti yangpela pipel i wok long kisimseks olsem pilai samting tasol naolsem, ol i wok long kamapim olpikinini wantaim nogat papa long en.Na nogat lain long baim ol skul fisamting na olsem, yumi gat ol yut ikamapim ol kriminel na sosel hevi.Gelpren bilong yu tasol bai save

husat i papa tru bilong pikinini saposem i save long ovulesen saikol na emi save long wanem taim bai em i seiflong slip wantaim man na i no napkarim pikinini. Wanpela we mipela iken tokim yu long painimaut husat trui papa bilong pikinini em yupela i gokisim DNA blut tes long haus sik.Sapos yu wanpela Kristen, mipela i

laik tokim yu olsem em i sin long slipwantaim man taim yupela i no marityet.Yu mas klia tu long sik HIV na AIDS.

Sapos yu wanpela husat i save wokimnabaut na slip nabaut, bai yu kisim sikAIDS, maski hamas kondom yu yusim

long banisim yu yet long HIV na AIDSbinatang.Sori samting ya olsem tude, ol

yangpe,a i no save tingting pastaim naslip raun stap. Ol mas kontrolim pilingbilong ol na lukim marit olsem samtingsantu God i wokim long en na yumimas biahinim.Pren kisim DNA tes bai helpim long

painimaut pikinini em i bilong husatstret.Mipela i bilip olsem yu lainimpinis lesen bilong yu long laip. Yu kenabrusim dispela kain samting saposyu painim gutpela patna we yu bai paswantaim, marit gut long wanpela ol rotmipela i tokaut pinis long em na bai yustap amamas. Nau i moabeta yuhelpim gelpren bilong yu taim em ibungim hevi i stap. i maobeta yu serimwari na hevi wantaim papamama naol i ken helpim yu. Bai yu stap ama-mas long slip wantaim patna sapos yumarit gut. Olsem olgeta yangpelapipel, sampela lain Iain i mas givim yugutpela stia long bihainim na i gat gut-pela laip.Husat em ol poroman bilong yu. i

moabeta yu skelim gut ol lain yu saveporoman wantaim long skul nap les.Sampela taim, yu miks wantaim olporoman i no gutpela tumas na bai yubungim hevi long kisim ol drag, seksna pren pasin i no stret.I moabeta yu mekim ol samting bai

promotim gutpela seif na na helti laip-stail, o joinim wanpela sios yut grup.

God i ken givim yu gutpela tingting.

Pren bilong yu, Laiplain

Sapos yu gat wari, rait i kam longLifeline, P O Box 6047, Boroko,NCD. Telipon: 3260011. Raitim tru-pela nem na etres bilong yu na baimipela i ken salim bekim long pasbilong yu. Bai mipela i no inapputim trupela nem bilong yu longstori.Laiplain

Hevi wantaim gelpren

Page 16: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

YUMI FM PNG musikawod bai kamap gen longpinis bilong dispela mun.Dispela bikpela musikawod i ron long 9-pela yianau.Wantaim bikpela sapot

bilong Digicel dispela yia,dispela awod i go bikpelamoa yet.

Digicel i kisim nem raitlong ol givim bikpela manimak.Dispela embai nambtu yia Digicel i sponsaimdispela musik awod so.Ol musik manmeri bi-

long yumi long Papua Ni-ugini na pasifik ailan wesingsing namusik bilong oli save pairap longYumi fmna mekim go tru long top

20 bai kisim dispela luk-save.Yumi FM i save mekim

dispela awod long helpimol musik manmeri na benlong kamapim gutpela nastrongpela musik insaitlong kantri bilong yumi napasifik.Olgeta yia planti ol nu-

pela ben na olmusikman-meri save kamapim olgutpela singsing namusik, na singsing namusik bilong save go in-sait long top 20 kaundaunna pinis bilong yia ol savego insait long top 100. Dis-pela nau Yumi fm savemakim ol singsing namusik na bihain givim olawod.Long dispela yia planti

long ol sponsa i kam insait

long sponsaim wanwanawod na dispela i mekimolsem dispela em bikpelalong ol narapela yia i gopinis.Digicel i go pas long

bikpela sponsa, bihainlong em Dulax, City Phar-macy na sampela moa.Dispela nait long PotMosbi bai kam longnamba 23 de bilong dis-pela mun na gate fi baiK50.Sapos yu laik lukim ol

ben o musik manmeri bi-long yu, yu mas kam longdispela wiken.Wanpela ben bilong

Solomon Ailan bai kampilai tu long dispela naitwantaim olpela ben weemmekim kambek bilongem, Quakes ben.

De - Mande – Fraide6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T6:00am –Major Nius Bulletin6:15am – Komiuniti Notis Bod6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo.6:30am – Nius Hetlains6:45am – Bonde gritins7:00am –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta7:05am –YUTOK – komiuniti awenes program7:15am –WAN 4 DAROAD – Hit Prediction

– niupela singsing7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes.8:00am –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta8:05am –YUTOK – komiuniti awenes program8:15am – “Papa Heni Fuka Show”.9:00am – Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei

Tasol9:30am – Final aua cruz10am – 3pm –Monin Trek na Belo Pack

– Host: Mummy DASH10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta10:05am –YUTOK – komiuniti awenes program10:15am – Kona b’long yu.10:45am –YUMI PAINIMWOKSegment11:00am – Nius – YUMIFMNius Senta11:05am –YUTOK – komiuniti awenes program11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim

- Laik b’long yu – Niupela singsing previu12:00pm –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius Senta12:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen12:15pm – Komiuniti Notis Bod12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen1:00pm – Nius – YUMIFMNius Senta1:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen

2:00pm –Major Nius Bulletin – YUMIFMNius2:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program2:45pm –YUMI PAINIMWOKSegment3pm – 7pm –Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie3:00pm – Nius – YUMIFMNius Senta3:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program3:10pm –Avinun cruz4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta4:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program4:10pm – FOAPELAKAMGUD LONG 4 – foapelasingsing4:30pm – Nius Hetlains4:45pm –YUMI PANIMWOKSegment5:00pm –Major Nius Hetlains – YUMIFMNius Senta5:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program5:10pm – 6:00pm – KULCHAMusik (1 hr) skelim lokalmusik 6pm – 7pm– NAIT BEAT – Host: Vaviessie6:00pm –MAJORNIUS BULLETIN

– YUMIFMNIUS Senta6:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program

6:10pm – 7:00pmMon kamap sho6:45pm – Komiuniti Notis Bod7:00pm – 9:00pm – COCACOLAGARAMUT

– Host:Angra Kennedy7:00pm - Nius – YUMIFMNIUS SENTA7:05pm –YUTOK – komiuniti awenes program9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait00am – 6am – BRUKIMTULAIT SHOW–Host: TuluvanVitz/Talaigu Sopi/Bata Rat00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift)- Miusik / Request / Tok pilai- Kipim Kampani long ol nait shift.Wikens – Sarere6am – 10:00am –Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie7am – 9am – Sarere Monin Cruz9am – 11am - Monin Treks11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host:Kasty - 1st aua NWHP12:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta12pm – 1pm - 2nd aua NWHP

Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen2:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta2pm – 6pm - SarereAvinun Cruz6:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta6pm – 00:00am - Nait beat7pm – 9pm - Coca Cola Garamut9pm – 00:00am - Nait cruz00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowWiken - Sandei6am – 10am –Wiken Sanrais / Sandei Monin

wokabaut Muisik10am – 12noon –Monin Treks12noon NIUS –YUMIFMNius Senta12 – 2pm – Sandei Belo TaimMusic2:00pm NIUS –YUMIFMNius Senta2pm – 6pm – SandeiAvinun Draiv Music6pm - Nius – YUMIFMNius Senta6pm – 8pm –GOSPELREKWESAUA8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – PoromanAua00:00am – 6am - Brukim Tulait ShowProgram Director – YUMIFM – Kasty

Raun wantaim Wantok kru ...

FONDE 21 Jun, 20125:00 AM G JOYCE MEYER.5:30 AM G TODAY9:00 AM G CLASSROOM BROADCAST9:00 – 9:40 GRADE 7 MATHEMATICS9:50 – 10:30 GRADE 7 SCIENCE10:40 – 11:15GRADE 8 MATHS11:20 – 12:00 GRADE 8 SCIENCE12:00 AM G MIDDAY NEWS UPDATE12:30 PM G AUSTRALIAN NETWORK1PM – 3PM CLASSROOM BROAD-CASTS continues…….1:00 – 1:40 GRADE 6 MATHEMATICS1:50 – 2:30 GRADE 6 SCIENCE2:30 – 3:00 DEPI3.00 PM G KIDS KONA3:00PM – DORA THE EXPLORER3:30PM – NEW MACDONALD’S FARM4:00PM – THE SHAK4:30PM – KITCHEN WHIZ4:57 PM G EMTV TOKSAVE5:00 PM PGR CIRCUS “A Show ofForce” premiers…..6:00 PM G NATIONAL EMTV NEWS7:00 PM G RAIT MUSIK8.00PM G RESOURCE PNG

9.00 PM G SOCCER EXTRA9.08 PM G HOT SPOT9:30 PM G NRL FOOTY SHOW11.00 PM G ELITE MUSIC ZONE11.30 PM PGR EMTV NEWS REPLAY12:30 AM G - Australia Network –

FRAIDE 22 Jun, 20125.00 AM G JOYCE MEYER5:30 AM G TODAY9:00 AM G CLASSROOM BROADCAST9:00 – 9:40 GRADE 7 MATHEMATICS9:50 – 10:30 GRADE 7 SCIENCE10:40 – 11:15 GRADE 8 MATHS11:20 – 12:00 GRADE 8 SCIENCE12:00 PM G MIDDAY NEWS UPDATE12.30 PM AUSTRALIAN NETWORK1PM – 3PM CLASSROOM BROAD-CASTS continues…….1:00 – 1:40 GRADE 6 MATHEMATICS1:50 – 2:30 GRADE 6 SCIENCE2:30 – 3:00 DEPI3.00 PM G KIDS KONA3:00PM – DORA THE EXPLORER3:30PM – NEW MACDONALD’S FARM4:00PM – THE SHAK

4:30PM – KITCHEN WHIZ4:57 PM G EMTV TOKSAVE5:00 PM G HOT SOURCE5:30 PM G THE MILLIONAIRE5:57 PM G CRIME STOPPERS6:00 PM G NATIONAL EMTV NEWS7:00 PM G IN MORESBY TONIGHT7:30 PM G NRL ROUND 11West Tigers vs. Warriors Ch.99:30 PM G SUPER 15 RUGBYHurricanes vs. Brumbies11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY12:30 AM G AUSTRALIAN NETWORK

SARERE 23 Jun, 20126:00 AM STATION OPENS7:00 AM G WAYBULOO7:30 AM UNTIMATE GUINESSWORLD RECORDS8:00 AM G SILPHA’S YOGA8:30 AM G AUSTRALIA NETWORK4:30 PM G TRICKY TV #135:00 PM G CIRCUS6:00 PM G NATIONAL EMTVNEWS6:30 PM G TBA

7:30 PM G NRL ROUND 11Cowboys vs. Panthers9:30 PM G SUPER 15 RUGBYHighlanders vs. Bulls “Replay”11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY12:00 PM G TBA1:00 AM G SUPER 15 RUGBYCheetahs vs. Sharks “Live”3:00 AM G SUPER 15 RUGBYStormers vs. Waratahs “Live”

SANDE 24 Jun, 20125:00 AM G SUPER 15 RUGBYCrusaders vs. Blues “Repeat”7:00 AM G HILLSONG7:30 AM G CHIT CHAT7:35 AM G BLISSFUL BLOSSOM8:00 AM G SILPHA’S YOGA8:30 AM G AUSTRALIA NETWORK10:00 AM G RESOURCE PNG11:00 AM G AUSTRALIA NETWORK12:00 PM G SUPER RUGBYReds vs. Lions2:00 PM G NRL ROUND 11Sear Eagles vs. Rooters

4:00 PM G NRL ROUND 11Dragons vs. Rabbitohs6:00 PM G NATIONAL EMTV NEWS6:30 PM G MOTU GADODIA7:00PM G TBA7:30 PM G 60 MINUTES8:35 PM PGR CHIT CHAT8:30 PM G ELECTION FOCUS withJohn Eggins9:00 PM MOVIE – THE IN CROWD11:00 PM G HILLSONG – Repeat11:30 PM G NEWS REPLAY00:35 AM - Australian Network -

MANDE 25 Jun, 2012

5.00 AM G JOYCE MEYER.5:30 AM G TODAY9:00 AM G CLASSROOM BROADCAST9:00 – 9:40 GRADE 7 MATHEMATICS9:50 – 10:30 GRADE 7 SCIENCE10:40 – 11:15 GRADE 8 MATHS11:20 – 12:00 GRADE 8 SCIENCE12:00 AM G MIDDAY NEWS UPDATE

EMTV Television Guide

6AM StesenOp -NiusHetlain -Musik naol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Spots7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Helt8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Spots Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDE -Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM MamaGraun8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Helt Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

TRINDE -Moning - Nait6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Focus8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM MamaGraun Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FONDE -Moning - Nait6AM StesenOp - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.30PM NIUS8.40PM Focus Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDE -Moning - Nait6AM StesenOp-NiusHetlain -Musik naol intaviu6.30AM Nius na Karent Afes7AM Stesen Pas7PM StesenOp7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu7.15PM Musik na Chit-Chat7.30PM Nius na Karen Afeas8PM Wantok8.15PM Musik8.30PM NIUS8.40PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

SARERE -Nait7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu7.05PMMusik na Chit Chat7.30PMNius7.40PMWantok8PM Lokal Ben8.30PMNius8.40PMMusik/Chit Chat9PM Stesen Pas

SANDE -Nait7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu7.05PMMusik na Chit Chat7.30PMNius7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei)8PM Lukluk Bek LongWik8.30PMNius8.40PMMusik/Chit Chat9PM Stesen Pas

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAMHARIM LONG: 101.9 FM

P24 Wantok Jun 21 - 27, 2012 entatenmenProgram bilongWanwan De

Digicel Yumi FM PNGmusik awod i kamap genNicky Bernard i raitim

Page 17: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Ren bagarapim postaPLANTI ol posta bilong olkenidet long Pot Mosbi i bin wetlong tupela de ren, dispela olposta ol mekim long pepa, planibilong ol ren i bagarapim noguttru.Dispela em mak bilong yusimnarapela mani gen long mekimnupela, na taim bilong kepen tuem sot nau na planti ol kenidetwok traim long karamapimbikpela hap ples long kisim votbilong ol manmeri.Dispela ren long Mosbi bin wasim

TORO

BIABIA

EMTV Television Guide

Ansabilonglas wikSudoku

Ansabilonglas wikPasol

TOKWIN

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P25komik

KANAGE

pes bilong ol kenidet gut tru wan-taim posta bilong ol, planti man-meri long rot i tok larim renwasim pes bilong ol, taim bilongileksen yumi lukim kainkain pes nataim ileksen pinis dispela ol pesya bai go hait na ren no inapwasim ol gen.

Gutpela toktok kam longkempenOL kenidet i wok long mekim olgutpela toktok long taim bilongkepen, tasol ol dispela toktok baikarim kaikai bilong em sapos olwin long go long Waigani?Dispela em bai askim bilong yumi

ol wanwan manmeri, dispela liklikpiga bilong yumi ol lain bai makimlong tupela minit tasol na nambayu kamapim pinis long vot. Dispelaem no longpela taim laka, tasoldispela wari na laikim bilong longsevis yu ting bai yu kisim long tu-pela minit olsem yu makim pigabilong yu.Tingting na save stap long yumiwanwan manmeri, na sapos tingt-ing bilong yumi orait na mak bi-long vot bilong yumi orait kaikaibilong em bai kam long tupelaminit tasol sapos askim bilongyumi go long dispela man o meriyumi makim.

12:05 PM AUSTRALIAN NETWORK1PM – 3PM G CLASSROOM BROAD-CASTS continues…….1:00 – 1:40 GRADE 6 MATHEMATICS1:50 – 2:30 GRADE 6 SCIENCE2:30 – 3:00 DEPI3:00 PM G KIDS KONA3:00PM – DORA THE EXPLORER3:30PM – NEW MACDONALD’S FARM4:00PM – THE SHAK4:30PM – KITCHEN WHIZ4:57 PM EMTV TOKSAVE5.00 PM G HOT SOURCE5.30 PM G MILLIONAIRE HOT SEAT5:55 PM CRIME STOPPERS6.00 PM G NATIONAL EMTV NEWS7:00 PM G NRL ROUND# 10Panthers vs. Dragons – Live/CH.98:57 PM G EMTV TOKSAVE9:00 PM G TOK PIKSA9:30 PM G SPORTS SCENE10:00 PM G SUPER 15 RUGBY

Reds vs. Chiefs “Replay”12:00 AM G EMTV NEWS REPLAY1:00 AM AUSTRALIAN NETWORK

TUNDE 26 Jun, 2012

5:00 AM G JOYCE MEYER.5:30 AM G TODAY9:00 AM G CLASSROOM BROADCAST9:00 – 9:40 GRADE 7 MATHEMATICS9:50 – 10:30 GRADE 7 SCIENCE10:40 – 11:15 GRADE 8 MATHS11:20 – 12:00 GRADE 8 SCIENCE12:00 AM G MIDDAY NEWS UPDATE12:30 PM G AUSTRALIAN NETWORK1PM – 3PM CLASSROOM BROAD-CASTS continues…….1:00 – 1:40 GRADE 6 MATHEMATICS1:50 – 2:30 GRADE 6 SCIENCE2:30 – 3:00 DEPI3:00 PM G KIDS KONA3:00PM – DORA THE EXPLORER

3:30PM – NEW MACDONALD’S FARM4:00PM – THE SHAK4:30PM – KITCHEN WHIZ4:57 PM G EMTV TOKSAVE5:00 PM G HOT SOURCE5:30 PM G MILLIONAIRE HOT SEAT6:00 PM G NATIONAL EMTV NEWS7:00 PM G HAUS &HOME7:27 PM G EMTV TOKSAVE7:30 PM THE VOICE S1Performances Part 19:30 PM G FUNNIEST HOME VIDEOSHOW10:30 PM EMTV NEWS REPLAY12:00 PM Australia Network

TRINDE 27 Jun, 20125:00 AM G JOYCE MEYER.5:30 AM G TODAY9:00 AM GCLASSROOM BROADCAST9:00 – 9:40 GRADE 7 MATHEMATICS

9:50 – 10:30 GRADE 7 SCIENCE10:40 – 11:15 GRADE 8 MATHS11:20 – 12:00 GRADE 8 SCIENCE12:00 AM G MIDDAY NEWS UPDATE12:30 PM G AUSTRALIAN NETWORK1PM – 3PM CLASSROOM BROAD-CASTS continues…….1:00 – 1:40 GRADE 6 MATHEMATICS1:50 – 2:30 GRADE 6 SCIENCE2:30 – 3:00 DEPI3.00 PM G KIDS KONA3:00PM – DORA THE EXPLORER3:30PM – NEW MACDONALD’S FARM4:00PM – THE SHAK4:30PM – MR. MAKER4:57 PM G EMTV TOKSAVE5:00 PM G HOT SOURCE5:30 PM G MILLIONARE HOT SEAT557 PM G CRIME STOPPER6:00 PM G NATIONAL EMTV NEWS7:00 PM G THE WORLD AROUND US- The War Reporter8:00 PM GULTIMATE GUINEASWORLD RECORD

8:30 PM G THE SECRET MILLION-AIRE S1 - EP#6/69:30 PM SURVIVOR Returns…..OneWorldThe 24th Edition of the reality seriesstrands 18 castaways on a singleSamoan beach, where they are di-vided into all-male and all-femaletribes to vie for the $1 million topprize.10:27 PM G EMTV TOKSAVE10:00 PM G NRL ROUND 10 HIGH-LIGHTS10:30 PM G EMTV NEWS REPLAY11:30 PM - Australia Network -

NEWS REPLAY

Progrem baisenis long taimbilong en..

Page 18: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

bisnisniusP26 Wantok Jun 21 - 27, 2012

PRAIM MINISTA PeterO’Neill i makim gavman nasapot strong long InterOillong kamapim Galp (Gulf)LNG Projek, na tokaut laswik Fraide olsem dispelakampani mas mekim ol wokdivelopmen kwik.“Gavman bilong mipela i

sapotim dispela namba tuLNG Projek long kantri, namipela i bilip olsem InterOilbai divelopim dispela pro-jek hariap tru,” O’Neill i tok.O’Neill i tok gavman i luk-

save pinis long InterOillong karmaut dispela GalpLNG projek long Papua Ni-ugini, we agrimen wantaimgavman long kamapim dis-pela projek olsem nambatu LNG projek, i bin kamaplong Disemba 2009.“Mi save gut olsem In-

terOil i tingting long di-velopim dispela projek na,ol tu i gat gavman sapot bi-long yumi,” O’Neill i tok“Mi save gut tu olsem

dispela kampani em i gatplen long painim narapelabikpela LNG kampani longkamapim patna aninit longol bisnis loa na pasin longkirapim Galp LNG Projek,”O’Neill i tok.Em i tok em i bilip strong

olsem InterOil bai sanapstrong long projek agrimenem i bin sainim wantaim

gavman.O’Neill i wari nogut toktok

sampela memba i mekimlong pablik i i bagarapimnem bilong sampela ol gut-pela investa husat i gat gut-pela ting ting long mekimbisnis long PNG, na tukamap olsem divelopmenpatna lng kiraim dispelakantri.“InterOil i soim pinis

olsem em i wanpela trupelainvesta, husat i kam mekimbisnis long PNG long1990s taim ikonomi bilongPNG i no bin stap gut nataim ol arapela kampani ilusim PNG na go aut.“Gavman i sapotim In-

terOil long dispela projek.Ol wokman long Dipatmenov Petroleum na Eneji imas helpim InterOil longlarim olgeta samting bilongGalp LNG Projek kamapgut na kamap hariap,”O’Neill i tok.“Mi laik tokim gen InterOil

na ol arapela invesmenkomyuniti olsem gavmanbilong yumi i sapotim olforen invesmen. Bai mipelahelpim ol investa i kisimbisnis laisens rejistresen,na ol arapela samtinganinit long loa bilongmekim bisnis long PNG,”O’Neill i tok.Tupela wik i go pinis,

Petrolium na Eneji Minista,William Duma, i bin tokautlong midia long rausim dis-pela projek agrimen bilong

InterOil long ronim dispelaGalp LNG Projek.Duma i bin tok InterOil i

nogat bikpela save naekpirens long ronim wol-klas LNG Projek, we dis-pela projek i ken kamapimmoa long 7.6 metrik tan bi-long LNG.Olsem na em i singaut

strong long rausim laisensna projek agrimen bilongInteOil sapos em i nopainim narapela bikpelaLNG kampani longkamapim 50:50 join vensapatnasip long kamapim dis-pela Galp LNG Projek.InterOil i tok em i ama-

mas long kisim sapot bi-long Praim Minista PeterO’Neill long muvim dispelawol-klas projek i go het.“Aninit long 2009 LNG

Projek Agrimen, dispelakampani i lukluk i go hetlong kamapim narapelawol-klas LNG Projek longPNG,” InterOil i tok.Antap long dispela, ol ek-

sploresen wok taim ol idrilim i soim tu olsem moages i stap aninit longrausim long bihain taim.InterOil i plen long putim

namba tu driling rig bihainlong sampela wik longdrilim tupela wel longPetrolium Ritensen Laisens(PRL) 15, na bihain bai tu-pela ekploresen wel ikamap long PetroliumProspekting Laisens (PPL)236 na 238.

Aja Alex Potabe i raitim

ANTELOPE 2…Ges i paia long Antelope 2 wel bilong InterOil Corp long Galp Provinstaim ol i mekim flo test long Disemba 1, 2009. Poto: InterOil Corporate Communications

Gavman laikimyet InterOilLNG Projek

WARA na pawa insait longMosbi siti bai blekaut yetbikos ol Koiari papagraunlong Rauna i komplen yetlong kompensesen manigavman inap long givim ollong taim.Maski Sif Sekretari bilong

Gavman, Manasupe Zuren-uoc, na PNG Pawa CEO,Tony Koiri, i toktok wantaimol papagraun long Raunalong Tunde, ol i no binkamapim wanpela gutpelatoktok bikos ol papagraun itok bipo gavman i savemekim planti giaman toktok.Taim ol PNG Pawa wok

manmeri o yunion i mekimsit-in protes long Mande yetlong PPLmenesmen na Min-

ista, Sir Mekere Morauta, olpapagraun long Rauna tu ikomplen, na protest longgavman long givim K3 miliankompensesen mani gavmaninap long peim long ol longtaim pinis.PNG Pawa wok manmeri i

stap isi tasol na protes. Ol ino tingting long stopim pawana bagarapim laip na bisnislong kantri.Yunion i tok sapos wan-

pela man i yusim nem bilongyunion long stopim pawa,orait dispela em i brukim loana em i ilegal bikos yunion ino givim tok orait long mekimdisepla kain pasin bilongbrukim loa.Ol PPL wokman long

Rauna i tok aste polis mobailskwat bilong McGregor

Bareks i bin go antap longSogeri long stopim ol papa-graun long noken pasinwara, tasol ol papagraun ikam long moa namba na i goinsait pinis long Rauna 3 nastopim wara.PNG Pawa i save yusim

dispela wara long mekimpawa, na Eda Ranu i saveyusim dispela sem wara tulong karim wara saplai bilongMosbi siti i kam daun longSogeri.Wara saplai i bin stop long

Tunde yet, na aste tu em istop yet. Pawa tu i wok longstop na blekaut long sam-pela hap long Mosbi.Sampela haus bisnis i wok

long yusim ol stendbaijenereta long kamapimpawa.

Wara, Pawa bai blekaut yetAja Alex Potabe i raitim

GAVMAN aninit long PraimMinista Peter O’Neill, i plenlong givim K10 milian olgetayia long Turisim PromosenAtoriti (TPA) long mekim moaturisim kempen na pulimmoa turis i kam insait longPNG.Taim gavman i luksave

long turisim indastri olsemwanpela bikpela indastri, na iwinim maining na petroliumindastri tu wantaim, O’Neill itok PNG i lus tingting longdispela bikpela indastri nahariap tru supim han i go in-sait long graun long painim olmineral.O’Neill i tok em i tingting

long givim K10 milian olgetayia long larim turisim sekta igroa, na larim 20 pesen longturis i groa olgeta yia.“Turisim em i nau liklik in-

dastri hia long PNG, tasol

wantaim dispela nupela in-vesmen, bai yumi traim longsalim kantri bilong yumi i goaut lon turis, stretim ol rot,bris, na ples balus long larimol turis i raun gut, na pulimmoa turis i kam long ol ara-pela bikpela kantri,” em i tok.O’Neill i tok; “Ples bilong

yumi em i gutpela tru, sol-wara bilong yumi i save givimsans long ol turis i ken suim,turis i ken wokabaut long olbus olsem Kokoda Trek, namoa long en, ol bai gat sanslong lukim na skelim kainkain pasin tumbuna na bilasbilong yumi, we bai yu nonaplong painim long sampelahap bilong dispela graun.”TPA Bot Siaman, Gedisa

Igah, i makim maus bilong ol-geta liklik turisim sekta na tokgavman i mas nau luksavegut tru long turisim indastrilong kantri bikos taim olmaining na LNG projek ipinis, kantri bai kisim bikpela

taim sapos gavman i no luk-save long turisim.

“Turisim bai kamapimplanti gutpela samting, i nobilong kisim moa foren ek-sens enings tasol. Em i kenkamapim wok mani bilongliklik manmeri, kamapim bis-nis, na salim kantri bilongyumi i go aut long arapelaforen investa, husat i laikkam mekim bisnis long hia,”Igah i tok taim em i toktenkyu long luksave bilonggavman long TPA.Igah, husat i bin bungim ol-

geta bot memba bilong TPAlong wanpela miting longMande long Gateway Hotel,Mosbi, i tok nem bilong PNGi bagarap pinis olsem wan-pela nogut kantri, we loa naoda asua i antap tumas,mani mak bilong kisim balusem i antap moa, na moamanmeri long arapela kantrii no save PNG i stap longwanem hap stret.

K10m bilong kirapim turisimAja Alex Potabe i raitim

PRAIM MINISTA PeterO’Neill i givim K19, 260, 000 igo long pipel bilong Saut FlaiDistrik insait long WestenProvins las wik Sarere.Em i givim K260, 000 i kam

long Nesenel Geming KontrolBot (NGCB) long haliivm olpipel husat i bin kisimbagarap long hai wara tait na,K19 milian i go long Daru TritiGrup.Ol lida bilong olgeta haus

man husat i kisim bagaraplong bikpela hai wara tait longSaut Fly i kamapim dispelatriti grup.O’Neill i tok long dispela

K19 milian, K3 milian ai golong Daru Sekendaeri Skullong mekim ol nupela klas-rum na ol arapela samting,taim K16 milian bai go longhalivim ol pipel husat i kisimbagarap long dispela hevi.“Makim maus bilong gav-

man na pipel bilong PapuaNiugini, mi laik surukim toksori bilong mi i go long olpipel bilong Weten Provins,husat i lusim ol haus, gaden

kaikai, na ol enimol long dis-pela taim nogut,” O’Neill i tok.Em i tok gavman bilong en

i redi long givim moa halivim.Em i tok dispela wik, wan-

pela sip bai karim ol kaikai,wara, moskito net, ol klos, naol arapela samting i go long olples we ol manmeri i bungimbirua na hevi bilongh haiwara.O’Neill i no bin amamas

long lukim Daru taun, we emi wok long nau go bagarap, ino olsem em i bin lukim 20-pela yia i go pinis.“Moa long 25-pela yia i go

pinis, ol i salim mi i kam longhia long sekim olsem wanemWesten Provinsal gavman isave yusim mani.“Mi amamas long kambek

gen long Daru, tasol mi nowanbel bikos nogat wanpelagutpela senis i kamap long oldispela yia,” O’Neill i tok.Em i tok moa mani i kam

long ol risos bilong provins iwok long go hait long sam-pela hap, na i go long ol pro-jek we liklik manmeri na ol

lida tasol i wok long kisimbenefit.“Olsem namaski Daru em i

liklik taun tasol, ol rot i no gatkolta, skul i bagarap, na inogat wanpela gutpela samt-ing i kamap long soim gav-man i wok long givim sevislong ol pipel.“Mi laik tokim ol pipel bi-

long Westen Provins olsemtaim mipela i kambek longkamapim nupela gavmanlong mun Ogas, bai mi yusimol mani i kam long ol risos bi-long yumi long kirapim Darutaun,” O’Neill i tok.O’Neill i tokaut olsem K10

milian i kam long K350 milianbilong Helt baset i go pinispinis long Daru Haus Sik longlarim dispela haus sik i baimol nupela samting bilongsevim laip bilong ol manmeri.Dispela taim, O’Neill i

makim bipo PNGDF ami manMajor Aide Ginasi, olsemkendidet bilong en long SouthFly Open. Em bai ron aninitlong his People NationalCongress Pati.

K19m helpim bilongSaut Fly

Page 19: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

KOKODA Trek Atoriti (KTA) iwok long mekim ol planti gut-pela samting long kirapimples na pulim moa turis i kam

insait long Oro Provins naPNG wantaim.Taim ol papa graun bilong

Kokoda Trek i bin kamapimdispela atoriti long yia 2002,em i wok long mekim planti

ol gutpela samting, we ol pa-pagraun, ol turis, na ol man-meri i wanbel na amamaslong en.Siaman bilong KTA,

Reuben Maleva, i tok namba

bilong turis i wok long groa igo antap taim ol i ronim dis-pela atoriti wantaim bikpelahalivim bilong gavman bilongAustralia.“Groa long namba bilong

turis i save kam insait longPNG long wokabaut longKokoda Trek em wanpelagutpela samting KTA i binmekim wantaim bikpelahelpim i kam long gavmanbilong Australia,” Maleva itok.Em i tok KTA stretim

Sogeri-Owers Kona rot,helpim pipel wantaim bisnisna haus sik trening, baim olredio bilong toktok sapos ol ipainim birua long KokodaTrek yet, na tu opim nara-pela opis bilong en yet longKokoda.“Nau ol papa graun i kisim

gut sevis i kam long KokodaTrek. Ol i save kisim gutpela

mani i kam long ol tua op-ereta, husat i gat laisenslong mekim tua bisnis longKokoda.“Antap long dispela mipela

amamas long Turisim Pro-mosen Atoriti na Gavman bi-long Australia, aninit longAusAID long bikpela helipimol i save givim mipela,” Mal-eva i tok.Maleva i tok PNG na Aus-

tralia wantaim i save givimmoa long K900, 000 longwan-wan yia long fanim KTA,tasol PNG gavman i nid longgivim moa mani bikos KTA igat planti moa wok longmekim long pulim moa turis ikam insait long kantri.

OIL SEARCH Limited(OSL) i amamas long tokautolsem wanpela biknem mani joinim ol olsem JeneralMenesa bilong Fainens–PNG.Buskens, husat i gat

Basela ov Komes digri longAkauntensi long PNG Yuni-vesiti ov Teknoloji long Lae,na Masta ov Fainens longRoyal Melbon Institut ovTeknoloji, bai stat wok wan-taim kampani long munJulai.Em bai stap long Mosbi

na bosim fainens tim bilongOSL long PNG.Taim OSL i tokaut long

nupela wok bilong Buskens,Eksekyutiv Jeneral Menesabilong PNG na Sastenebil-iti, Gerea Aopi, i tok,Buskens i joinim dispela

kampani wantaim gutpelaekpirens em i kisim longplanti yia.I no long taim tasol,

Buskens i bin stap sif ek-sekyutiv opisa (CEO) bilongNesenel Petrolium Kampaniov PNG (NPCP). Pastaimlong en, em i bin stap men-esing dairekta (MD) bilongNambawan Super long 9-pela yia olgeta.Aopi i tok taim Buskens i

bin stap long NambawanSuper, em i bin kamapimplanti gutpela samting nagroim dispela fan i go antaplong mani mak K3.1 bilian.“Ekspirens na lidasip bi-

long en em i namba wansamting bilong kirapim bis-nis bilong yumi, taim OSL igroa i go bikpela,” Aopi itok.

bisnisniusP28 Wantok Jun 21 - 27, 2012

Buskensjoinim OilSearch Ltd

Aja Alex Potabe i raitim

Leon Buskens …bai bosim fainens tim

KTA mekim gutpela samtinglong Kokoda

Page 20: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

LONG las tupela wik i go pinis, Ramu NiCo KomyunitiAfes Agrikalsa dipatmen supavaisa, Allan Wahwah ibin raun i go long Basamuk insait long Raikos distrik

na go long ol ples klostu long hap long painimaut rot longkamapim wanpela agrikalsa maket sevei we bai kamaplong hap long bihain.Dispela raun em long redim rot long kamapim wanpela kain

maket sevei o wok painimaut bihain sapos ol pipel insait longBasamuk na Kostal Paiplain eria bilong RamuNiCo Projek i gatinap saplai bilong gaden kaikai, kumu na ol arapela samtinglong salim na kisim mani long helpim sindaun bilong ol taimRamu NiCo i gat bikpela Rifaineri bilong en i sanap longBasamuk.Wankain tingting i stap tu long kamapim maket sevei long ol

arapela projek impek eria bilong Ramu Projek long hap bilongKurumbukari insait long Usino-Bundi distrik eria, na tu longMaigari.Moa long en tu, Mista Wahwah i laik kisim wanpela aidia o

klia tingting long wanem samting ol lokal fama i save groim, natu, wanem samting ol lain wokman meri bilong Ramu NiCoolsem ol China wok lain i save laikim na sapos i gat maket bi-long en i stap.Insait long wok raun bilong em, Mista Wahwah i bin bung

wantaim Deputi Jeneral Menesa bilong Basamuk Rifaineri,GeorgeWang, we tupela i mekim planti gutpela toktok long saitbilong wanem ol kaikai o kumu ol lain China woklain bilongRamu NiCo i save laikim.Mista Wang i givim ol gutpela tingting long Mista Wahwah,

long kamapimwanpela kain sevei o wok painimaut we bai kisimtingting bilong ol lokal fama long Basamuk na tu long KostalPaiplain eria bilong Ramu Projek.Mista Wang i tokim Allan olsem planti ol lain bilong China i

save laik long baim ol kumu na sayor we ol i save laikim longkaikai long ples bilong ol. Sampela long ol dispela kumu em likna anian. Sampela i save laikim tu pinat na popo, painapel nabanana mau.Olgeta dispela toktok Mista Wang i mekim i givim aidia long

Mista Wahwah long go bek long Madang na bung wantaim olwanwok bilong em long CA dipatmen long kamapim wanpelasevei progrem lukluk long sampela kain rot long kamapim seveilong ol givim i go long Ramu NiCo menesmen.CAagrikalsa program long Basamuk i luklukmoa long promo-

tim kakao blok divelopmen na rihabilitesen o kirapim na stretimgut ol kakao blok we i stap pastaim. Insait long lukluk raun bilongRamu NiCo agrikalsa supavaisa long CA Dipatmen we sevei ibin kamap longMingming blok na Ganglau viles long Jun 6 i go8, we em i bin toktok wantaim 8-pela lain husat i givim bekim oltingting bilong ol, ol fama long ples i gat strongpela tingting longlainim ol samting long menesim agrikalsa entaprais o bisnis wei lukluk i go insait long menesim ol eria olsem prodaksen.

Planti ol fama i tokaut olsem bikpela tingting bilong ol em longgo insait long komesal faming na planti i laikim tru long painimol gutpela rot long groim ol kaikai, prosesim na kamapim gutpelaprodaksen na maketim. Ol i laik go insait long sait long groim olgaden kaikai tu.Sampela plen we CA Dipatmen i gat we bai i ken kamap bi-

hain em long helpim long kamapim ol trening i go insait long olagrikalsa entaprais we ol manmeri long ples i mas stap insaitlong en. Dispela trening emCAofis longMadang i ken kamapimwantaim wok bung i kam long CAagrikalsa ofis long Basamuk.Moa long en tu CAAgrikalsa Trening Ofisa long Madang na

Kostal Paiplain eria we i karamapim hap bilong Raikos i mashelpim long karimaut trening wantaim wok bung wantaim.

P30 Wantok Jun 21 -27, 2012 ramunius

Ramu NiCo plen long mekimagrikalsa maket sevei

‘Wanpela

Ramu NiCo,

Wanpela

Komyuniti’

Insait long moa long tupela yia, Ramu NiCo i sanapim pinis malti bilianKina Ramu Nikel Projek, na nau mipela i redi long komisinim.Bihain long mipela i kisim olgeta tok orait na stretim ol teknikal wok redi,

Ramu NiCo i go het wantaim bikpela wok konstraksen long namba tu hap bi-long 2008. I kam inap nau, olgeta bikpela konstraksen wok long Krumbukarimain sait na Basamuk rifaineri i pinis, na projek i stap redi long kisim komisino tok orait long mekim wok. Long wol tu, dispela kain hariap sanapim em i nokamap bipo long wanpela kain bikpela projek olsem, na i daunim olgeta

salens bilong graun na masin bilong mekim wok.

Ol dispela namba i soim klia mak bilong wok mipela i pinisim:

�� Moa long 4.5 milian kubik mita bilong graun wok i pinis�� Klostu 195,000 kubik mita simen i silip pinis�� Klostu 48,000 tan stil bilding i sanap, hap long ol em ol nupela�� Moa long 2,000 yunit masin i sanap redi�� Moa long 227 kilomita bilong baret na proses paip i silip (antap

long 135 kilomita slari paiplain)

Ramu NiCo redi long givim

Ol lokol pipelbringim frut nakumu i go longBasamuk NCSmes

Fres kaikai maket long TugyakWanpela mama i wok long rais fam bilong em klostulong Mingming

Page 21: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

P32 Wantok Jun 21 - 27, 2012 olspotpoto

TOKSAVE: Salim ol spots dro bilong yu kam long Feks; 325 2579, e-mel;[email protected] o kam lusimlong Wantok Niuspepa opis long Central Waigani, NCD.

KISIM LO HET: Wanpela meri tromoi lek i go long het bilong birua bilong em long taik-wando pait bilong tupela long Nesenel Sempionsip bilong Taikwando long Mosbi las wikSande. POTO: Andrew Molen.

PILAI TASOL: Hai Komisina bilong Australia long PNG, Ian Kemish i holim netbol bal natoktok wantaim sampela pilaia taim em i kamap long opim wanpela trening woksopbilong ol long Jun 8 long Mosbi. POTO: Australia HiComm.

SAPOT: Sampela ol ragbi pilaia i sin-daun na lukluk long gem long Mosbiragbi yunion resis long Jun 9.POTO: Andrew Molen.

LUKAUT: Wanpela paitman i kalap na kikim birua bilong em long pait bilong tupelainsait long Nesenel Taikwando sempionsip resis bilong ol long Mosbi las wik Sande.POTO: Andrew Molen

HOLIM EM: Wanpela TNT pilaia i ronawe long Air Niugini birua bilong em long MosbiKopret Tas resis gem bilong ol long Sande las wik. POTO: Andrew Molen.

Page 22: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P33spotlaipstail

SSppiitt bbiilloonngg wwiinn nnaa wwaarraaYU harim na save pinis long ol kain

kain pilai bilong graun tasol yumas save tu olsem i gat ol pilai na

resis bilong wara tu.Long graun i gat ol resis bilong ol masin

olsem kar, wilwil na arapela, tasol longwara i gat resis bilong ol bot na arapelamasin bilong wara olsem tu.I gat planti kain resis bilong ol dispela

samting bilong wara, sampela bikpela nasampela liklik.Tete bai yumi lukluk long wanpela resis

bilong ol dispela wara masin, ol i kolim sel-ing (sailing) o resis bilong kanu i gat sellong en.Resis bilong ol dispela sel kanu i save

kamap strong olgeta ples we i stap klostulong solwara we ol manmeri bilong ol dis-pela ples i save gut long ronim ol dispelakanu na bot.

Histri bilong gemPasin bilong ron long bot o kanu em i no

nupela samting, olgeta manmeri husat isave stap klostu long wara i save yusimolsem wanpela rot bilong ol long ron i gokam namel long ol ples.Tasol spot bilong resis wantaim ol dis-

pela kanu i stat long 1600 (17 sensri) longHolen (Holland) long Yurop.Long Holen, King bilong Inglen, Charles

II, i kisim i go long kantri bilong em long1660.Bihain long hap, dispela spot i go long

Amerika we em i go bikpela moa, we olwokman bilong ol sip i bung wantaim longkamapim ol yot (yacht) klap we ol i savebung long malolo na tu ronim ol kanu nabot bilong ol.Namba wan yot klap tru i bin kamap long

Cork long Ireland (Ailan) long 1720 naolpela klap tru long Amerika em NYYC weol i kamapim long 1844.NYYC i bin resis wantaim sampela ol pi-

laia bilong Inglen long 1851 insait longwanpela resis we ol i win na kisim trofi gobek long klap bilong ol.Dispela resis i stap yet nau we ol i save

kolim Amerikas kap (America’s Cup).

Stail na loa bilong pilaiLong stap insait long dispela resis, yu

mas i gat wanpela sel bot o kanu bilong yuyet.Yu mas i gat save tu long ronim dispela

sel bot wantaim strong na spit bilong wintasol.Dispela em astingting bilong resis wan-

taim sel kanu bilong wanem ol dispela boti save ron long spit na strong bilong wintasol taim dispela win i pas long ol bikpelasel bilong ol.Taim ol sela (sailor) o ol man bilong

ronim bot long solwara, i lukim win i goolsem wanem, ol bai tanim ol hap han bi-long sip bai sel bilong en i ken kisim dis-pela win na mekim em i go spit moa longmekim em i tanim i go long rot ol i laik golong en.Em i no isipela samting long mekim tasol

ol sela i save gut long olgeta hap bilong botwe ol i mas mekim wok long en long helpimbot i ron gut.I gat kain kain sel kanu o bot, olsem ol

yot, i bikpela tru we i save gat planti man-meri antap long ronim na sampela olsemol hobi ket (hobbie cat) i liklik inap longwanpela o tupela manmeri tasol i ronim.Wanwan long dispela ol kanu i gat resis

bilong ol yet.Resis bilong ol bikpela bot i save brukim

solwara i go long ol longwe ples o raunimol ailan na i kam bek, sampela taim ol isave ron inap tri o 4-pela de.Ol liklik kanu i save ron insait long wan-

pela hap tasol bilong solwara namel longol mak we ol i save putim.I gat wanwan stail bilong ronim ol dispela

sel bot bilong wanem strongpela win i ken

tanim ol sapos ol i no sanapim gut.Taim win i go strong na i apim bot i go

long wanpela sait, ol sela i save taitim olyet long rop na hangamap i go long hap-sait bilong bot long mekim hevi bilong ol idaunim narapela sait bilong bot i go daunlong wara gen.Aninit long bot tu i gat longpela samting

i go daun, ol i kolim fin, we i save helpimbot long noken kapsait hariap, na tu i savehelpim em long tanim i go kam antap longwara.Ol i mas tanim sel i go kam hariap long

kisim win long i go spit moa o taim ol i laiktanim bot.Sapos yu laik stap inait long dispela spot,

yu mas save gut long wok bilong olgetasamting antap long bot na tu save longstrong na spit bilong solwara na win bai yuken yusim dispela save long helpim yu rongut antap long wara.

Seling long PNGSel kanu resis em i no nupela samting

long Papua Niugini na i save kamap stronglong ol asples we i stap klostu long solwara.

Ol manmeri long ol ples ol ples olsemSentrol provins, Milen Be na ol arapela sol-wara ples i save ronim ol sel kanu longbipo yet na nau ol i save gat ol resis bilongol yet tu.Royal Papua Yot Klap (RPYC) long

Mosbi em wanpela ples we olgeta sel botna kanu save stap long en.Sampela bilong ol i save stap long ples

na i kamap tasol long taim bilong resis.Bikpela resis bilong ol sel bot long PNG

i save kamap namel long ol liklik bot nakanu olsem ol hobi ket we wanpela ol tu-pela man tasol i save ronim.Ol PNG sela i stap insait pinis long ol

bikpela tonamen olsem Pasifik Gems we oli resis wantaim ol dispela sel kanu bilongol.Em i wanpela spot we i ken kamap

bikpela moa sapos moa manmeri bilongsolwara i stap insait long en.Seling i ken lainim yu tu long save gut

long pasin bilong solwara na win, bai yuken save long wanem taim wara bai goantap o daun, wanem taim wara bai strongtru na wanem taim em bai silip isi.

Bai yu save tu long luksave long spit nastrong bilong win na tu long ronim bot yuyet antap long wara.Em i gutpela save na spot long stap ins-

sait long en.Wanpela samting tasol i save daunim

tingting bilong ol manmeri long kisim dis-pela spot em kos bilong mekim o baimwanpela seling bot.Na sapos yu man o meri bilong narapela

ples longwe long solwara na i laik traim dis-pela spot, em bai no inap isi long yu lainimlong ronim dispela bot hariap.Nau yet i nogat planti klap bilong dispela

spot i stap tasol em i ken pulim planti moamanmeri sapos ol i ken opim rot long ol-geta manmeri husat i gat laik long pilai, iken kam joinim ol.Kos bilong ronim dispela kain spot tu i

save antap, na em in o isi long kamapimgutpela ples bilong putim ol bot.Sapos gavman, ol sponsa na ol spots

ogenaisesen bilong kantri ken wokbunglong helpim bai kain ol spot i ken kamapbikpela na gutpela moa na tu kisim moaluksave.

wantaimANDREW MOLEN

Gem Bilong Yu

BIHAINIM WIN: Ol bot i apim sel bilong ol ron insait long wanpela resis.

HANGAMAP: Wanpela sela i hangamap long saitlong sidaunim bot bilong em gut.

SEL BOT: Ol hap hap bilong wanpela sel bot

Page 23: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Raun 15 Poins Leda

P34 Wantok Jun 21 - 27, 2012 nrlnius

Mande: Jun 25, 2012

Bai: Warriors, Sharks

Pos Tim W L D B +/- Pts1. Storm 12 2 0 1 209 26

2. Bulldogs 9 5 0 1 100 20

3. Broncos 9 5 0 1 84 20

4. Rabbitohs 8 5 0 2 21 20

5. Sharks 9 5 0 1 15 20

6. Cowboys 8 6 0 1 74 18

7. W/ Tigers 8 6 0 1 26 18

8. Sea Eagles 8 6 0 1 13 18

9. Warriors 6 8 0 1 -3 14

10. Titans 6 8 0 1 -18 14

11. Dragons 6 8 0 1 -42 14

12. Raiders 5 8 0 2 -69 14

13. Roosters 6 8 0 1 -80 14

14. Knights 4 9 0 2 -71 12

15. Panthers 4 10 0 1 -105 10

16. Eels 2 11 0 2 -154 8

SPOTS DR0RAUN 16

Fraide : Jun 22, 2012

Sarare: Jun 23, 2012

Sande: Jun 24, 2012

Dragons Vs Titans

Allianz StediumRoosters Vs Sea Eagles

Dairy Farmers StediumCowboys Vs Raiders

Suncorp StediumBroncos Vs Rabbitohs

WIN Stedium

Centrebet StediumPanthers Vs Eels

Virgin Australian StediumBulldogs Vs Storm

Hunter Stedium

Knights Vs W/Tigers

OL Blues i no laik mekimplanti senis long tim bilongol we i winim Stet ov Orijingem tu lass wik tasol ol igat wari long prop fowet,Glenn Stewart husat ibagarapim lek skru bilongem.Stewart i bagarapim lek

bilong em long Mande naitgem bilong ol agensim Mel-bourne long Brook\valeovol.Ol dokta i tok em i brukim

ol masol long lek skru bi-long em long lep sait na baino inap pilai 4-pela wik ol-geta.Dispela i min olsem

Stewart bai no inap longstap insait long seleksenbilong namba tri Stet ovOrijin Gem we bai kamaplong Suncorp stedium longBrisbane long Julai 4.Kosa, Ricky Stuart i tok

em bai givim inap taim longlukim sapos Stewart baiorait hariap bipo long ol imekim seleksen.Tasol long wankain taim,

em i save olsem dispela baihat tu olsem na em i woklong putim ai nau long ol

arapela pilaia husat bai naplong kisim ples bilongStewart.Asisten kosa bilong

Blues, Trent Barret, i tok oli gat planti moa gutpela pi-laia olsem Stewart i stap naol bai lukluk long ol saposem i no orait hariap longpilai gen.“Em i wanpela bikpela pi-

laia long tim bilong mipelana mipela i wari long lusimem tasol i gat planti ol ara-pela pialia olsem em tu istap olsem na mipela baiorait tasol,” Barrett i tok.Tripela man ol i lukluk

long kisim ples bilong emnau em Ryan Hoffman bi-long Melbourne, BeauScott bilong St GeorgeIllawarra na wanpilai bilongem long Manly, TonyWilliams husat i bin kisimbagarap long baksait bilongem long Orijin gem wan nai wok long orait nau.,Tripela wantaim i gat ek-

spiriens we i lukim Scott istap long Blues skwat bi-long las yia, Ryan Hoffmani pilai 5-pela gem pinis naWilliams i stap long gem

wan dispela yia.“I gat planti long ol mipela

bai lukluk en,” Barrett i tok.Blues seken ro fowet,

Luke Lewis tu i tok ol i warilong lusim Stewart.Em i wanpela strongpela

pilaia insait long tim husat isave helpim bung gut wan-taim ol arapela na i savestrongim tim tu.Narapela Blues pilaia

husat i bin kisim bagaraplong gem tu em Greg Birdtasol em i tok, em bai oraitbipo long gem tri kamapolsem na em bai ol i nokenwari tumas.Long wankain taim, Mal

Meninga i putim ai long olbikpela Maroons pilaia bi-long em, Greg Inglis naBilly Slater husat ol i binkisim bagarap tu long Orijingem tu.Sapos ol i orait bai ol i

stap insait long skwat bi-long gem tri long traim nawinim namba 7 taitol bilongol insait long 7-pela yia.Nogat bai Meninga tu i

mas painim ol arapela pi-laia long kisim ples bilongol.

Husat bai kisimples bilong Stewart

WANPELA wik bihain longem i katim lek bilong em longStet ov Orijin gem tu longSydney, Brisbane fowet,Corey Parker i redi long pilaigen.Bikpela astingting bilong

em long kam bek hariap napilai, em long stap insait long300 fes gred gem bilongwanpilai, Petero Civonicevataim ol Broncos i pilaimSouth Sydney long Fraidenait.Long dispela gem bai

lukim Civoniceva i kamapnamba 17 pilaia long pilai300 klap gem insait longNRL.“Em bai bikpela gem bi-

long Petero long Fraide naitna mi no laik stap nating, milaik stap insait long dispelagem tu,” Parker i tok.Parker i laik wokhat tu long

traim na winim ples insaitlong Maroons tim long Gemtri we bai laspela gem bilongCivoniceva tu.“Mi pilim orait na mi nap

long pilai dispela wiken,” emi tok.Laspela sans long lukim

sapos em i nap long pilaitumora bai kamap long tetemoning taim ol i go long tren-ing.Parker i bin katim sait bi-

long lek bilong em wantaimbut bilong em yet longnamba tu hap bilong Stet ovOrijin gem las wik na i bin gostret long haus sik we ol isamapim hariap.“Ol i pasim gut na em i no

sua olsem na mi ken pilai yetbihain long ol i putim sam-pela moa karamap antaplong holim em i stap strong,”Parker i tok.

Parkerredi longpilai gen

SAMPELA de tasol bihainlong mama bilong em i dai,Tigers kepten, Robbie Farahi tok em i laik pilai long gembilong ol long Mande wik ikam agensim ol Knights.Farah i no bin pilai long las

wik Sande bihain long em iharim olsem mama bilongem i dai long sik kensa longbel.Tigers kosa, Tim Sheens i

tok ol bai givim inap taimlong Farah long pinisim ol-geta wari na belhevi bilongem bipo em i kam bek longpilai.Tasol long Tunde dispela

wik, Farah i tok em i laik pilaigen.Wanpela i kam long klap i

tok, Farah yet i askim longnem bilong em i stap insaitlong tim bilong pilai longMande nait tasol em baitokaut tru sapos em bai pilaiyet o nogat, bipo long Fraide.Dispela bai wanpela

bikpela gem bilong ol Tigershusat bai bungim ol Knightswe Darius Boyd na AkuilaUate bai stap insait long timbihain long Stet ov Orijin.

Wari bai noinap stopimFarah

Page 24: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Jun 21 - 27, 2012 Wantok P35spotnius

Planti provins i noredi long PNG

Gems long KokopoI GAT 5-pela mun tasol i stap bipo long olgeta 22

provins bilong PNG i go pulap long Kokopo longstap insait long namba 5 PNG Gems, long No-vemba dispela yia yet.Dispela 5-pela mun i no inap long hamas wok

wanwan provins i mas mekim bipo ol i go long dis-pela pilai.Taim i sot na wanem kain bikpela samting ol i laik

mekim bipo long ol i go bai putim moa hevi long olyet.I gat planti toktok na singaut i kam long ol i mas

redi gut long taim yet bilong dispela gem tasol inogat wanpela man o meri harim na dispela ol tok-tok i go lus nating.Planti ol provins i wok long kamapim ol provinsol

gem bilong ol nau tasol.Ol bai redim dispela ol tim bilong ol olsem

wanem taim i gat planti wok tru i stap yet longmekim bipo dispela ol tim i ken i go?Gutpela toksave i kam long yupela long namba

wan taim tru olsem yupela i mas redim ol tim bilongyupela na stap.Planti no harim na bihainim ol dispela toksave na

nau, wanwan tasol i redi gut pinis wantaim olgetarisos na ol tim bilong ol.Dispela ol tim husat i redim ol yet pinis, em ol lain

husat i go daun stret na i brukim baksait bilong ollong wokhat.Ol i ken tok olsem ol i redi long go long 2012

PNG Gems.Mi bin givim taim bilong mi tu long toktok long

sampela ol rot na tingting we ol i ken bihainim longredim ol yet long dispela gem.Rot i go long dispela gem i no isi bilong wanem i

mas i gat planti wok i kamap long bungim mani,redim tim, kamapim trening na planti arapela samt-ing.Long dispela as, yu mas kisim inap taim long

mekim olgeta.Sampela ol provins i harim tok na i bihainim dis-

pela ol samting, taim tasol bai soim wanem taim oli lukim kaikai bilong gutpela wok bilong ol.Wanem ol provins husat i givim inap taim, save

na strong bilong ol long redim ol yet gut bai mekimgut long dispela gem.Dispela win bai givim gutpela amamas na luk-

save long provins na pipol bilong ol we bai bekimsapot ol i givim long tim bilong ol bipo na tu longtaim bilong gem.Long planti, ol provinsol gavman wantaim kopret

sekta i bungim han long helpim tim bilong ol.Sapos dispela kain helpim i bin kamap long ol-

geta provins, bai ol i winim planti gem na ol ofisolna pilaia tu bai amamas.Wanem ol provins husat i no bin gat inap taim

long redim ol tim bilong ol, bai sore na wari taim olgem na arapela samting bilong ol long taim bilongpilai no kamap gut.Dispela bai soim stret wanem kain wok na

hamas taim ol i bin kisim long redim ol yet.Yu mas i gat inap manmeri long mekim wok, inap

taim na planti gutpela risos long kamapim ol gut-pela risal.Sapos yu no mekim ol wok redi bilong yu gut, ol

gutpela risal bai no inap kamap nating long yu.Ol manmeri wantaim gutpela save na skil bilong

wok bai mekim samting i kamap na i no ol manmerinabaut.Wanwan provins i mas lukim olsem spots i

kamap wanpela wok insait long komyuniti bilong olna ol bai ken kisim bek ol gutpela samting we em iken kamapim long ol tu.Wanpela long ol dispela samting em ol gutpela

spots manmeri bilong yumi husat i stap hait yet.Astingting bilong dispela gem em long givim

sans long dispela kain ol spots manmeri kisim gut-pela luksave long gem bilong ol.Nau em i taim bilong trening na pilai long redim

ol tim bilong yu long go long gem na i no long wes-tim taim bilong yu long kamapim ol provinsol gemsnau tasol.

i kam long bek pes..

Tupela tim i pilai tas ragbiantap long ples balus we ilukim Praivet Liam Young bi-long Australia na LutenanKenol bilong ami na tu deputikomanda tas fos, DavidDeKoning bilong Nu Silan iopim rot long skoa bilong ol

ANZAC.PNG polis i bekim wantaim

wanpela trai kam long DiatauAlu bipo long hap taim.PNG polis kepten,

Humphrey Begada i tok olopisa bilong em i amamaslong pilai agensim ol Australiana Nu Silan long dispela liklikgem.

“Mipela bai salensim ol gentaim mipela i kam bek,” em itok.Warrant opisa, Chris Jack-

son, bilong Australia, i tok emi gutpela gem tasol hot bilongsan i kilim ol tru.Ragbi em i wanpela spot

we i save stap strong namellong PNG, Australia na Nu

Silan, na kain ol liklik gem isave helpim long strong wok-bung na gutpela pasin poronamel long ol manmeri bilongdispela ol kantri.Ol dispela soldia bilong

Australia na Nu Silan i kamaplong PNG long helpim ol wokbilong lukautim ron bilongileksen insait long kantri.

Wok na pilai

PAPUA Niugini weitlifta,Steven Kari soim moa strongna pawa long gem bilong emtaim em i kamap long Oseniasempionsip long stat bilongdispela mun long Samoa,taim em i winim tupela gol natupela silva medol.Tupela silva long Komon-

welt sinia divisen na OseniaSinia divisen na tupela golmedol bilong em i kam longkomonwelt Junia na OseniaJunia divisen.Vais Presiden bilong PNG

Weitlifting Federesen, FrankRobby, i tok ol i amamas longgutpela mak bilong Kari naDika Toua bilong ol meri, tu bi-long wanem tupela bai golong Olimpiks na i gutpelalong lukim ol i pilai olsem.“Steven na Dika i pilai gut

tru na mipela i amamas trulong ol,” Robby i tok.Em i tok ol i pilai gut moa

long taim ol i bin kamap longPasifik Gems long 2011 na olarapela weitlifta long ol ara-pela kantri tu i luksave longKari olsem wanpela strong-pela pilaia long dispela spot.“Wanpela pilaia bilong Nu

Silan husat i bin winim golmedol long dispela tonamen itok olsem nogat man bai naplong winim Steven long 2013taim em i go bikpela nastrongpela moa,” Robby i tok.“Steven i winim tu tupela

trofi olsem nambawan junialifta insait long Komonwelt naOsenia rijen,” em i tok.Toua i winim tupela gol

medol, wanpela long Komon-welt Sinia na narapela longOsenia Sinia.Presiden bilong PNGWF,

Sir John Dawanicura i tokamamas long ol arapela PNG

weitlifta husat i bin go longdispela tonamen.“Long weitlifting, mipela i

save bungim skoa bilong ol-geta pilaia insait long tim longhelpim wanpela pilaia i kwali-fai long Olimpiks, na ol imekim gut tru,” Sir John i tok.“Tenkyu na bikpela ama-

mas long yupela olgetamemba bilong tim maski yuwin o nogat bilong wanemskoa bilong yu i helpim longapim mak bilong tim,” em itok.Long wankain taim, Sir

John i tokaut long sapot bi-long PNG Sports Federationand National Olympic Com-mittee (PNGSFNOC) husat isponsaim tim i go long dispelatonamen wantaim K100, 681.

“Baset i bin K106, 000

olsem na mipela bai askim olgen long helpim mipela wan-taim trening bilong ol tupelaetlit bilong mipela long redilong London,” Sir John i tok.Andrew Lepani bilong

PNGSFNOC, i tok weitlifting iwanpela spot we i save stronglong winim planti medol bilongPNG na ol i amamas longgivim dispela sapot long ol.Long wankain taim, mama

sponsa bilong weitliffting,Trukai, i sponsaim ol wantaimK115, 000“I gat narapela K80, 000 we

bai kam long Trukai Fun Runwe mipela bai yusim long ne-senel sempionsip na narapelaK15, 000 bai go long Dika naSteven aninit long ol skolasipbilong ol,” Sir John i tok.“Mi laik tok bikpela tenkyu

long ol sponsa long ol helpimbilong yupela bilong wanemmipela bai no inap stap saposyupela i no helpim mipelaolsem,” em i tok.Pam Penrose bilong Trukai,

i tok amamas long gutpelagem bilong PNG weitlifting timna ol i amamas long sapotimol long ol trening na pilai bi-long ol.

“Mipela i save amamaslong helpim ol spot we i soimgutpela wok long lukautim naronim ol wok bilong ol na tulong kamapim gutpela pilaitaim ol i go long ol gem.“Gutpela pilai bilong yupela

long ol tonamen bai karimnem bilong mipela olsemsponsa tu na mipela i saveamamas long dispela,” em itok.

Kari soim moa strongAndrew Molen i raitim

SOIM: Ol PNG weitlifta wantaim ol ofisol na sponsa bilong ol I soim ol medol ol I winimlong Samoa. POTO: Andrew Molen.

BUBU meri bilong Kwin Eliza-beth II, Zara Philips, bai stap in-sait long Olimpik Gems na em iwet tasol long bungim ol ara-pela pilaia bilong wol tu.Philips, 31 krismas, i stap in-

sait long ikwestrien (equestrian)tim bilong Inglen, dispela em ispot we ol bai kalap long hosnamekim kain kain stail na pilaiwantaim em.Dispela i min, Philips bai stap

insait long Gems viles wantaimol arapela etlit bilong kain kainspot long wol.“Em bai gutpela tru long stap

insait long Olimpiks na lukim napilim olgeta samting insait longen tu,” Philips i tok.Em i save olsem planti bai

lukluk long em bilong wanemem i femili bilong Kwin tasol

Philips i no tingting tumas longdispela na i tok tasol olsembubu meri bilong em i amamastru long em.Mama bilong Philips, Prinses

Anne i bin resis insait longOlimpiks long Montreal napapa bilong em, Mark Philips, ikamap long Olimpiks tupelataim bipo na i winim wanpelagol medol tu.Philips i bin rausim nem bi-

long em long Inglen tim i golong Beijing Olimpiks long 2008bilng wanem hos bilong em ibin kisim bagarap.Tasol nau em i redi na i ama-

mas tru olsemembai stap insaitlong tim gen.“Mi wet tasol na lukim olsem

hos bilong mi noken kisim wan-pela kain bagarap gen,” em i tok.

Bubu bilong Kwin bai resis long Olimpiks

HOS PILAI: Philips bai stap wantaim ol arapela etlit.

Page 25: Votimgutpelalida - wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2012/Wantok_namba_1974.pdfPoto: Nicky Bernard POLING bilong Ileksen 2012 bai stat dispela wik Sarere long

Wan wik: Fonde, Jun 21 - 27, 2012.Isu 1974

Publisher of the newspaper operates at Able Building Complex, Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.

TAIM ol i nogat samting longmekim, ragbi em i wanpelaspot we ol ami na polisbilong Papua Niugini,Australia na Nu Silan i saveamamas tasol long pasimtaim long en.Long las wik, ol opisa bilongdispela tripela kantri bin stapinsait long wanpela kain resis

we ol ANZAC (tim bilong olAustralia na Nu Silan), i winimol PNG polis 2-1.Ol PNG polis i bin wetim baluslong go long wok, long waslong ileksen long Hagen taimol Anzac i rausim wanpelaragbi bal na tokim ol long pilai.

Moa long Pes 31.

POTO

:Ika

mlo

ngA

ustr

alia

HiC

omm

.RON: Wanpela PNGopisa i ron wantaimbal agensim olANZAC.