คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ

โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 2

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

จดพมพเผยแพรโดยสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)เลขท 120 หม 3 ชน 2-4 อาคารรฐประศาสนภกดศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210โทรศพท 0 2141 4000 โทรสาร 0 2143 9730-1

คณะผจดทำานางอรจตต บำารงสกลสวสด ผอำานวยการแผนงานสนบสนนระบบบรการฟ นฟสมรรถภาพ

ดานการแพทย ระบบบรการการแพทยแผนไทย

และระบบสขภาพชมชนนายญาณวฒ รงกจการวฒนา แผนงานสนบสนนระบบสขภาพชมชนนายอาทตย วสรตน แผนงานสนบสนนระบบสขภาพชมชนนางสาวจราย อยนนท แผนงานสนบสนนระบบสขภาพชมชนแพทยหญงสพตรา ศรวณชชากร สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชนคมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 3

นางทศนย ญาณะ สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชนนางสาวมธรพร ภาคพรต สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชนนางสาวพฤกษา บกบญ สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

พมพครงท 1 พฤศจกายน 2557 จำานวน ............................. เลมISBN

.............................................................................................พมพท

.............................................................................................

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 4

คำานำา

การดำาเนนงานกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท หรอกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. ในป 2557 มเปาหมายใหทกกองทนมแผนสขภาพชมชน/แผนสขภาวะชมชน คนพการ ผสงอาย ผปวยโรคเรอรง ผดอยโอกาสในชมชนไดรบการดแลโดยกองทน มกองทนตนแบบและบรณาการการสรางสขภาวะของชมชน เกดความรวมมอกบภาคเครอขายสขภาพในระดบตางๆ โดยมภารกจเนนหนก คอ สรางความเปนเจาของ และการมสวนรวมของประชาชนในชมชน การแลกเปลยนเรยนร พฒนาศกยภาพคณะกรรมการกองทน ตดตามประเมนคณภาพ การปรบเปลยนพฤตกรรมดานสขภาพของกลมเปาหมายตางๆ ในชมชน การประเมนตนเอง ประเมนผลลพธเพอการพฒนาของกองทน การจดการขอมล จดการความร จนกาวไปถงการวจยพฒนารวมกบภาคเครอขายในพนทไดในอนาคต ทงน กจกรรมทแตละกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. ดำาเนนการนน เพอสนบสนนและสงเสรมการจดบรการสาธารณสขของหนวยบรการ หรอสถานบรการ หรอหนวยงานสาธารณสข หรอหนวยงานอน หรอสนบสนนและสงเสรมใหกลมหรอองคกรประชาชนดำาเนนกจกรรมดานสาธารณสขในพนท เพอใหกลมแมและเดก กลมผสงอาย กลมคนพการ กลมผประกอบอาชพทมความเสยง และกลมผปวยโรคเรอรงทอยในพนท สามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดอยางทวถงและมประสทธภาพมากขน โดยสงเสรมกระบวนการม สวนรวมตามความพรอม ความเหมาะสม และความตองการของประชาชนในพนท โดยประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรอง การกำาหนดหลกเกณฑเพอสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน ดำาเนนงานและบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท พ.ศ. 2557 ขอ 7(3) ไดกำาหนดกจกรรมทมงเนนการสนบสนนและสงเสรมกจกรรมการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรก ของศนยเดกเลกหรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 5

พฒนาและดแลเดกเลกในชมชน หรอศนยพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการ หรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการในชมชน โดยจดสรรเงนไมนอยกวารอยละ 15 ของเงนรายรบของกองทนในแตละปงบประมาณ

ดงนน คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนทฉบบน จะสามารถใชเปนเครองมอสำาหรบคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท เจาหนาทองคการปกครองสวนทองถน เจาหนาทสาธารณสข รวมถงองคกรภาคทเกยวของ และกลมแกนนำาชมชน ใชประกอบการสนบสนนโครงการและดำาเนนงานในพนทตอไป โดยมงเนนการพฒนาและดแลสขภาพเดกเลก รวมถงการพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการ ผานกลไกการดำาเนนงานของศนยดแลเดกเลก ศนยดแลผสงอาย และคนพการ เพอใหเกดสขภาวะชมชนและการจดการระบบสขภาพชมชนอยางเหมาะสม ไดตามความพรอมและความตองการของประชาชนในพนท

นายแพทยประทป ธนกจเจรญรองเลขาธการสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตพฤศจกายน 2557

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 6

สารบญหนา

บทนำา แนะนำาการใชคมอ 8ทำาไมทองถนตองบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 9แนวการบรหารจดการ เพอสนบสนนใหมการพฒนาระบบสขภาพชมชน

10การใชเงนกองทน อปท. เพอสนบสนนการพฒนาระบบสขภาพชมชน

10สวนท 1 การพฒนาระบบสขภาพชมชน

128 เหตผลทชมชนทองถนตองรวม จดการ สขภาพ“ ”

12องคประกอบและบทบาทของกลมตางๆ ในระบบสขภาพชมชน

13สวนท 2 การพฒนาระบบสขภาพชมชน สำาหรบกลมประชากรเฉพาะ

17ระบบการดแลผสงอาย

18 ขอมลสำาคญเกยวกบสถานะสขภาพผสงอายไทย การแบงประเภทผสงอาย และหลกการดแลผสงอายแตละกลม

o หลกการดแลผสงอายแตละกลมo กลมกจกรรมหลกในการดแลผสงอาย

หลกการและแนวคดองครวมในการดแลผสงอายo บทบาทของฝายตางๆ ในชมชน/ทองถนในการดแลผสงอายo กรอบแนวคดการจดระบบดแลผสงอายในชมชน

แนวกจกรรมดำาเนนการทสอดคลองกบความตองการของผสงอายในแตละกลม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 7

Check list ทำาใหได ทำาใหครบเพอพฒนาระบบการดแลผสงอายแบบบรณาการ

ระบบการทำางานโรคเรอรง34

ระบบการทำางานโรคเรอรง และขอมลสำาคญ ขนตอนและแนวทางการจดการปญหาโรคเรอรงในชมชน แนวกจกรรมดำาเนนการทสอดคลองกบความตองการของกลมเปา

หมายโรคเรอรงแตละกลม ระบบดแลโรคเรอรงในเบองตนดวย “CHECKLIST ทำาใหได ทำาให

ครบ”ระบบการดแลคนพการในชมชน

46 สถานการณ และความสำาคญ การทำาความเขาใจ ความพการ“ ” แนวคดการดแลคนพการแบบองครวม บทบาทของชมชน ทองถน สาธารณสข และหนวยงานภายนอก

ชมชนในการดแลคนพการ การพฒนาศกยภาพทมงาน แนวทางการดำาเนนกจกรรม (ตวอยางพนทดำาเนนการดแลคนพการ) Checklist ทำาใหได ทำาใหครบ ระบบการดแลคนพการในชมชน

สารบญหนา

ระบบการดแลเดกและเยาวชนในชมชน56

ความสำาคญของการดแลเดกและเยาวชนในชมชน (ขอมลสำาคญเกยวกบเดก เยาวชน และครอบครว)

การแบงกลมเดก (อาย 0-6 ป และ อาย 6-24 ป)

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 8

แนวคดการดแลเดกและเยาวชน บทบาทของชมชนในการดแลเดกและเยาวชน การดแลเดกและเยาวชน (แบงตามกลมเดก) แนวทางการดำาเนนกจกรรมทสอดคลองกบความตองการของเดก

เยาวชน ครอบครว และชมชน Checklist ทำาใหได ทำาใหครบ ระบบการดแลเดกและเยาวชนใน

ชมชน

สวนท 3 : การพฒนาศนยเรยนร กองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 71

แนวคดการจดตงศนยเรยนรกองทนสขภาพตำาบล บทบาทศนยเรยนรกองทนสขภาพตำาบล ความคาดหวงการมกองทนหลกประกนทมคณภาพและประสทธภาพ ขนตอนการจดการใหเปนศนยเรยนร

สวนท 4 : แนวทางการสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ 76โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

หลกการและวตถประสงคในการสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการโดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท (กองทนหลกประกนสขภาพ อปท.)

บทบาทของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนทในการสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ

กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. สามารถสนบสนนงบประมาณในการดำาเนนกจกรรมแบงออกเปน 2 กรณ

กจกรรมดำาเนนงานทสำาคญ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 9

แหลงขอมลและเอกสารอางอง80

รายชอคณะทำางาน และผรวมใหความเหน82

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1 พฒนาการ 3 ระยะของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 9ภาพท 2 องคประกอบและบทบาทของกลมตางๆ ในระบบสขภาพชมชน

14ภาพท 3 รปแบบการจดการสรางความรวมมอ

15ภาพท 4 ระดบของการมสวนรวม

16ภาพท 5 กรอบแนวคดการจดระบบดแลผสงอายในชมชน

24ภาพท 6 กรอบแนวทางการจดตง บทบาทและรปแบบกจกรรม

25 ของศนยพฒนาคณภาพชวตของผสงอายและคนพการในชมชน

ภาพท 7 กรอบคดหนสวนและบทบาททเชอมโยงในการดแลผปวยโรคเรอรง 34ภาพท 8 กรอบการดำาเนนงานเพอดแล สงเสรมสขภาพ และปองโรคเรอรง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 10

สำาหรบแตละกลม 35ภาพท 9 เมทรกชการฟ นฟสมรรถภาพโดยชมชน

55ภาพท 10 กรอบการวเคราะห และนำาเสนอองคประกอบของการดำาเนนงาน/โครงการ 73

ทเปนประเดนเรยนร

ภาพท 11 องคประกอบสนบสนนการพฒนาระบบสขภาพชมชน74

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 บทบาทขององคกรภาคกบกลมเปาหมาย และลกษณะการทำางานผสงอาย 22คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 11

ตารางท 2 ประเดนสำาคญของการดำาเนนกจกรรมกบกลมผสงอาย23

ตารางท 3 แนวกจกรรมดำาเนนการทสอดคลองกบความตองการของผสงอายแตละกลม 26ตารางท 4 ตวอยางกจกรรมจากพนทสำาหรบกลมผสงอาย

31ตารางท 5 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบเพอพฒนาระบบการดแลผสงอายแบบบรณาการ 33ตารางท 6 สรปบทบาท และนำาหนกการดำาเนนงานของภาคหนสวนในแตละกลมเปาหมาย 37ตารางท 7 แนวกจกรรมดำาเนนการทสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายโรคเรอรง 38ตารางท 8 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบระบบดแลโรคเรอรง

42ตารางท 9 ตวอยางโครงการกจกรรมจากพนทในแตละมตงานหลกของกลมเปาหมาย 43ตารางท 10 บทบาทหนาทหลกในการดแลคนพการ ของภาคหนสวน

49ตารางท 11 ตวอยางกจกรรมจากพนทสำาหรบคนพการ

51ตารางท 12 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบ ระบบการดแลคนพการในชมชน 53ตารางท 13 แนวทางการดำาเนนกจกรรมแตละดานทสอดคลองกบเดกและเยาวชน 58ตารางท 14 บทบาทของชมชนในการดแลเดกและเยาวชน

64ตารางท 15 ตวอยางกจกรรมจากพนททสอดคลองกบความตองการคมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 12

66 ของเดก เยาวชน ครอบครว ชมชน

ตารางท 16 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบ ระบบการทำางานดานเดก เยาวชน ครอบครว 68

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ

โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

บทนำา แนะนำาการใชคมอ คมอนจดทำาขน เพอเสนอแนวทางการพฒนาระบบสขภาพชมชนในการ

ดแลและสงเสรมสขภาพใหแกประชากรกลมตางๆ ในระดบตำาบลและพนทชมชน ซงคาดหวงใหแกนนำาชมชน หรอผสนใจในการพฒนาสขภาพ โดยเฉพาะคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท เจาหนาทสาธารณสข และเจาหนาทองคการปกครองสวนทองถนทเกยวของ ใชประกอบในการพฒนาแผนงาน หรอโครงการตางๆ ดานสขภาพ การใชประโยชนของคมอ:

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 13

สำาหรบทกคน : ใชคมอเพอเปนเครองมอการเรยนรเรองการพฒนาระบบสขภาพชมชน โดยนำาหลกคด เปาหมาย แนวทาง วธการปฏบตรวมทงการประเมนผลไปปรบใช เนอหาในเอกสารไดเสนอใหทราบวากลมเปาหมายตางๆ มความตองการในดานสขภาพอยางไร และมงานสำาคญอะไรบางทสงผลตอกลมเปาหมายแตละกลม มแนวทางการพฒนางานอยางไรเพอทำาใหเกดสขภาวะของชมชนและพฒนายกระดบงานทดำาเนนการใหเปนศนยเรยนรกองทนองคกรปกครองสวนทองถน (กองทนอปท.)โดยการมสวนรวมของทกภาคสวนเพมขนดวย

สำาหรบแกนนำาชมชน และเจาหนาทอปท. : ใชคมอนประกอบในการพฒนาแผนงานสขภาพชมชนประจำาหมบาน และตำาบล

สำาหรบผเสนอโครงการในพนท: ใชคมอนเพอพฒนาแนวทาง กระบวนการทำางาน รวมทงการบรหารจดการ การหาแหลงงบประมาณ และการประเมนผล ซงนำามาประกอบการเขยนเนอหาของโครงการ เพอเสนอขออนมตจากแหลงงบประมาณทเกยวของ

สำาหรบคณะกรรมการบรหารจดการกองทนฯ: สามารถใชคมอนเพอพจารณาประกอบการอนมตโครงการ โดยพจารณาวาแนวทางดำาเนนงานในโครงการทเสนอสอดคลองกบแนวทางสำาคญสำาหรบแตละกลมเปาหมายหรอไม และมแนวทางตดตามประเมนผลไดอยางไร

เนอหาในเลม: 1. เหตผลความจำาเปนในการพฒนาระบบสขภาพชมชน2. การพฒนาระบบสขภาพชมชนเพอสขภาพของกลมเปาหมายตางๆ

จะทำาอยางไร (หลกคด เปาหมาย กรอบการทำางาน และวธการ ขนตอนสำาคญของชดกจกรรมการดำาเนนงาน แนวการประเมนผล รวมทงการบรหารจดการทเกยวของ เนนแนวทางเชงปฏบตเพอพฒนาระบบสขภาพชมชนสำาหรบแตละกลมเปาหมาย)

ระบบการดแลผสงอาย ระบบการดแลผปวยโรคเรอรง ระบบการดแลคนพการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 14

การทำางานกบเดกและเยาวชน3. การสรางศนยเรยนรกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. ใหม

ประสทธภาพ เจตนารมณของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนทเกดขน เพอเปนการสรางหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนทกคนในพนท โดยสงเสรมกระบวนการการมสวนรวมตามความพรอม ความเหมาะสม และ ความตองการของประชาชนในทองถน

ทำาไมทองถนตองบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) มบทบาทชดเจนในการจดการดแลสขภาพของประชาชนในความรบผดชอบ โดยรวมมอกบชมชน และภาคภาคสวนทเกยวของ เปนการดำาเนนงานและบรหารจดการระบบหลกประกนสขภาพภายใตรปแบบคณะกรรมการบรหารกองทนฯ ดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค รวมทงการพฒนาระบบสขภาพชมชนในระดบทองถนเพอตอบสนองตอความตองการของประชาชนในแตละชมชนทองถนมากขนภาพท 1 พฒนาการ 3 ระยะของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 15

“การจดบรการสาธารณสข หมายถง การจดบรการและการจดกจกรรมทเกยวของกบการสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรค ฟ นฟสมรรถภาพ และรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรกเพอใหกลมแมและเดก กลมผสงอาย กลมคนพการ กลมผประกอบอาชพทมความเสยง กลมผปวยเรอรง รวมทงกลมประชาชนทวไปทมภาวะเสยงทอยในพนท สามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดอยางทวถงและมประสทธภาพ โดยสงเสรมกระบวนการมสวนรวมตามความพรอม ความเหมาะสม และความตองการในพนท”

ระยะเตบโตขยายจำานวนกองทนฯ (2552- 2553)

กองทนฯ เพมจำานวนครอบคลมพนทตอเนอง

งบ PP เพมเปน 40 บาทตอหวประชากร ปรบกลไก โครงสรางการประสานและ

ทำางานรวม

ระยะการกอเกดกองทนฯ (2549-2551)

นำารองอำาเภอละแหง งบ PP 37.5 บาทตอหว

ประชากร

ระยะท ระยะท ระยะท

แนวการบรหารจดการ เพอสนบสนนใหมการพฒนาระบบสขภาพชมชน

การบรหารจดการ และดำาเนนงานเพอพฒนาระบบสขภาพชมชนตามคมอน มไดจำากดขอบเขตเฉพาะงานหรอโครงการภายใตกองทน อปท. เพยงสวนเดยว แตสามารถทำาเปนโครงการหรอระบบงานทดำาเนนการโดยองคการปกครองสวนทองถนสวนตางๆ ทเกยวของไดแกดานการพฒนาคณภาพชวต หรอการจดสวสดการสงคมไดดวย รวมทงแกนนำาชมชน กรรมการกองทนอนๆ ในหมบาน กสามารถมบทบาทรวมมอกนบรหารจดการพฒนาระบบสขภาพชมชนได

แหลงงบประมาณ เพอสนบสนนการพฒนาระบบสขภาพชมชน มไดหลายแหลง ไดแก

กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. งบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน งบประมาณสนบสนนของหนวยงานราชการ ทเกยวของกบการพฒนาสขภาพกลมตางๆ ทงทเปนงบจากกระทรวงสาธารณสข สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต หรอจากหนวยงานภายใต

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 16

ระยะท ระยะท ระยะท

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (พม.) กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตร เปนตน งบประมาณจากหนวยงานอสระ หรอหนวยงานเอกชน ไดแก หนวยองคกรเอกชนเพอสาธารณะประโยชน ภาคธรกจในพนท สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) งบประมาณจากการบรจาค ระดมทน หรอ กองทนตางๆ ในชมชน หรอการรวบรวมงบประมาณเฉพาะกจจากประชาชนในชมชน

การใชเงนกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. เพอสนบสนนการพฒนาระบบสขภาพชมชน

กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. มวตถประสงคสนบสนนการสรางเสรมสขภาพและการดแลสขภาพของประชาชนในแตละกลมโดยตรง จงสามารถสนบสนนการพฒนาระบบสขภาพชมชนไดเตมท โดยเฉพาะกลมเปาหมายทเนนความสำาคญ 4 กลม ไดแก กลมเดกเยาวชน กลมผสงอาย คนพการ และคนเปนโรคเรอรง โดยใช งบประมาณตามประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรอง การกำาหนดหลกเกณฑเพอสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน ดำาเนนงานและบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท พ.ศ.2557 ตามประกาศฉบบปรบปรงใหม ไดกำาหนดวตถประสงคของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท เพอสนบสนนและสงเสรมการจดบรการสาธารณสขของหนวยบรการ หรอสถานบรการ หรอหนวยงานสาธารณสข หรอหนวยงานอน หรอสนบสนนและสงเสรมใหกลมหรอองคกรประชาชนดำาเนนกจกรรมดานสาธารณสขในพนท เพอใหกลมแมและเดก กลมผสงอาย กลมคนพการ กลมผประกอบอาชพทมความเสยง และกลมผปวยโรคเรอรงทอยในพนท สามารถเขาถงบรการสาธารณสขไดอยางทวถงและมประสทธภาพมากขน โดยสงเสรม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 17

กระบวนการม สวนรวมตามความพรอม ความเหมาะสม และความตองการของประชาชนในพนท โดยสามารถใชเงนกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท ใหใชจายเพอสนบสนนหรอสงเสรมเปนคาใชจายตามแผนงาน หรอโครงการ หรอกจกรรม ทคณะกรรมการกองทนฯอนมต โดยเฉพาะในขอ (3) ในทระบใหสนบสนนและสงเสรมกจกรรมการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรกของศนยเดกเลกหรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและดแลเดกเลกในชมชน หรอศนยพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการ หรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการในชมชน ตามหลกเกณฑทสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตกำาหนด เปนเงนไมนอยกวารอยละ 15 ของเงนรายรบของกองทนหลกประกนสขภาพในแตละปงบประมาณนน รวมทง คณะกรรมการกองทนฯสามารถศกษาจากตวอยางกจกรรมบรการสาธารณสขตามกลมเปาหมายเฉพาะ แนบทายประกาศคณะอนกรรมการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค เรอง การจดบรการสาธารณสขของกองทนฯ ลงวนท 25 สงหาคม 2557 ทงน ในแงรปแบบและกจกรรมดำาเนนงานสามารถใชแนวทางการดำาเนนงานทพฒนาขนในคมอน ทจดทำาเปนแนวกจกรรมในสวนของ checklist ทำาใหได ทำาใหครบของแตละกลมเปาหมาย รวมทง ใชประกอบกบแนวทางตามมาตรฐานการดำาเนนงานศนยพฒนาเดกเลกขององคกรปกครองสวนทองถน โดยกรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย และสำานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข รวมทงแนวทางมาตรฐานการพฒนาศนยคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 18

โดยกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (รายละเอยดเพมเตมในสวนท 4)

แนวทางการสนบสนนงบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. จะสนบสนนเปนรายโครงการตามผทมผเสนอขอรบงบประมาณ หรอวางแผนการสนบสนนเปนแผนงานสขภาพชมชนทเปนแผนระยะยาวมากขน เชน แผนโครงการระยะ 2, 3 ป หรอ 5 ป โดยใชกรอบแนวทางจากคมอนเปนแนวทางประกอบในการวางแผนใหเหมาะสม

โครงการหรอแผนการดำาเนนงาน อาจเปนลกษณะทสนบสนนการดำาเนนงานของกลมเปาหมายตางๆ โดยตรง หรอใชเพอพฒนาศกยภาพของประชาชน หรอแกนนำาทเกยวของ หรอพฒนาฐานขอมลของกลมเปาหมาย หรอการจดใหเปนสวสดการสงคมหรอบรการแกกลมเปาหมายตางๆ รวมทงจดสรรใหแกหนวยงานทเกยวของในการจดบรการสขภาพ ตามแนวทางทไดพฒนาขนในคมอฉบบน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 19

สวนท 1: การพฒนาระบบสขภาพชมชน

“ระบบสขภาพชมชนถอเปนเรองสำาคญทสดถาเราทำาใหดจะเปนระบบททำาใหเกดสขภาวะอยางทวถงคณภาพทด และไดผลคมคา ” (ศ.นพ.ประเวศ วะส, 28 กมภาพนธ 2555)

ระบบสขภาพชมชนคออะไร ระบบสขภาพชมชน หมายถง ระบบทประกอบดวยองคประกอบท

สมพนธกนททำาใหเกดสขภาวะของประชาชนในชมชน โดยความรวมมอกนของสมาชกกลมตางๆ ในชมชน เพอใหชมชนมสขภาพดทกมต โดยชมชน เปนเจาของและเปนผดำาเนนการ รวมกบการจดการรวมโดยทองถนและหนวยงานภาครฐในพนท

8 เหตผลทชมชนทองถนตองรวม จดการ สขภาพ“ ”1.เพราะชมชนและทองถน คอฐานของประเทศ

ถาชมชนเขมแขงและจดการปญหาตางๆ ไดด ประเทศกจะเขมแขง การพฒนาระบบสขภาพชมชนจะตองจดการพฒนาหลายๆ ดาน ไปพรอมกน ซงตองปฏบตการในระดบชมชนขนมา มใชอาศยนโยบายจากรฐบาลกลางลงไปสชมชนเหมอนในอดต

2.เพราะการพฒนาระบบสขภาพชมชน คอพนฐานความเปนธรรมของสงคม ประเทศไทยมความจำาเปนทจะตองเปลยนแปลงเพอใหสงคมเกดความเปนธรรม ลดความเหลอมลำาอนเปนชองวางและเปนสาเหตทแทจรงของปญหา ความทวถงของการดแล การเขาถงบรการของรฐ และโอกาสในการไดรบประโยชนพนฐานสำาคญทเปนธรรมระหวางคนแตละกลมในสงคม ระบบสขภาพชมชนทเขมแขงจะดแลคนทกกลมอยางทวถงและไดรบสทธหนาเสมอกน

3.เพราะสงคมไทยกำาลงกาวเขาสสงคมผสงอาย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 20

ในขณะทเรามประชากรทมอายยนยาวขนแตสขภาพเสอมถอยลง ภาระการดแลตางๆ ถกคาดการณไวลวงหนา และหนทางในการรองรบปญหาคอการเตรยมระบบการดแลสงอายทอยในชมชนแบบบรณาการ ซงตองประกอบดวยการจดการดานเศรษฐกจ สงคม การรกษาพยาบาล รวมทงการดแลผสงอายในระยะสดทายกเปนระบบทตองอาศยชมชนเปนหลกในการดแลเกอกล

4.เพราะเรากำาลงเผชญหนากบเพชฌฆาตเงยบทเรยกวา โรค“เรอรง”ในปจจบนปญหาสขภาพททำาใหคนไทยเสยชวตและเกดภาระคาใชจายมากทสด คอ ปญหาโรคเรอรง เชน โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคไตวาย เปนตน การแกไขปญหาโรคเรอรง ตองมทงการดแลคนทปวยแลว และการปองกนโรค สงเสรมสขภาพ ปรบพฤตกรรมและคานยมของประชาชน ซงจะตองทำาอยางตอเนอง ดวยกลยทธทเขาถงและเขาใจในวถชวต วฒนธรรมและรากเหงาของชมชน

5.เพราะประเทศไทยตกอยในภาวะ วกฤตทางสงคม “ ”วกฤตการณทางสงคมสะทอนผานปญหาทนาเปนหวง เชน ปญหายาเสพตด ปญหาสขภาพจต ปญหาเดกตดเกมส ปญหาอาชญากรเดก รวมถงการทเยาวชนไทยมอตราการตงครรภทไมพรอมสงเปนอนดบ 1 ของประเทศในอาเซยน เหลานทำาใหตองเรงแกไขปญหาสขภาพเดก เยาวชน และครอบครว ซงทเกยวโยงกบสภาพสงคม วฒนธรรม สอ และ สภาพความเขมแขงของสถาบนครอบครว

6.เพราะการกระจายอำานาจใหชมชนจดการตนเองคอทศทางสำาคญ กวาหนงทศวรรษมาแลวทเรมมการกระจายอำานาจลงสชมชน/ทองถน ทงโดยการกระจายการตดสนใจและทรพยากร เพอใหทองถนชมชนไดมบทบาทการจดการสขภาพตนเองไดสอดคลอง เหมาะสม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 21

กบสภาพปญหาและความตองการตามบรบทของชมชน การรบร สภาพปญหา และตนทน ศกยภาพชมชนรวมกบหนสวนในชมชน จะทำาใหสามารถวางแผนและจดการสรางระบบสขภาพชมชนไดเปนอยางด

7.เพราะระบบสขภาพชมชนทเขมแขงจะทำาใหเกดการใชทรพยากรอยางคมคา ภายใตทรพยากรทจำากดจำาเปนตองจดการอยางมประสทธภาพ ระบบโรงพยาบาลเปนระบบทมความจำาเปนแตกมราคาแพงเพราะใชเทคโนโลยทางการแพทยเปนหลก ในขณะทปญหาสขภาพสวนใหญสามารถปองกน สงเสรม ดแลและจดการไดดวยวธการและเครองมอทางสงคม หากชมชน/ทองถนตระหนกถงความสำาคญของการจดการระบบสขภาพทชมชนมสวนรวม กจะทำาใหงบประมาณ กำาลงคน และทรพยากรตางๆ ถกใชอยางเหมาะสมและหากระดมทนทงจากภายในและภายนอกชมชนมาใชรวมกนจะสงผลดยงขน

8.เพราะระบบสขภาพชมชนทเขมแขงจะตอบสนองตอปญหาของชมชนอยางแทจรงนโยบายสขภาพทชมชนเปนผรเรมและผลกดนโดยอาศยขอมลปญหาและความตองการของชมชน แตละแหงทแตกตางกน ยอมตอบสนองตอปญหาของชมชน แกปญหาไดตรงจดตามความคาดหวงและไดรบความรวมมอจากคนในชมชน มากกวานโยบายสขภาพจากสวนกลางทอาจขาดความเขาใจในสภาพและศกยภาพของชมชนในทกมต ชมชนเขมแขงจงเปนหลกประกนของความยงยนของการพฒนาระยะยาว

องคประกอบและบทบาทของกลมตางๆ ในระบบสขภาพชมชนในการพฒนาระบบสขภาพชมชนนน จะตองใชชมชนเปนฐาน ดงเอา

กลมตางๆ ทเกยวของทงในและนอกชมชนเขามารวมมอกน ซงประกอบดวย

1.กลมหรอองคกรประชาชน หมายถง องคกรชมชน องคกรเอกชนคมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 22

หรอภาคเอกชนทมการรวมตวกนเปนกลม ชมรม สมาคม มลนธ หรอองคกรทเรยกชออนตงแต 5 คนขนไปซงเปนการรวมตวกนดำาเนนกจกรรมโดยมวตถประสงคไมแสวงหาผลกำาไรทงนจะเปนนตบคคลหรอไมกได ตวอยางเชน แกนนำาพฒนาชมชน คณะกรรมการตางๆ ชมรมอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ชมรม/กลมผสงอาย กลมเยาวชน กลมหนมสาว สภาเดกและเยาวชน กลมอาชพและวสาหกจชมชน (กลมเกษตรกรผเลยงไก กลมแมบาน กลมจกสานงานฝมอ กลมเกษตรอนทรย ฯลฯ) ชมรม/กลมแพทยพนบาน เปนตน

2.องคกรปกครองสวนทองถน หมายถง องคการบรหารสวนตำาบล เทศบาล หรอ องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบอนทมกฎหมายจดตง โดยรวมกบทมผบรหารในทองทเชน กำานน ผใหญบาน เปนตน

3.องคกรดานสขภาพ หมายถง หนวยบรการ ซงไดขนทะเบยนไวตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 เชน หนวยบรการสขภาพปฐมภม(โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล) โรงพยาบาลชมชน รวมทงหนวยงานสาธารณสข ซงมภารกจดานการสาธารณสขโดยตรงแตมไดเปนสถานบรการหรอหนวยบรการ ไดแก กองสาธารณสขและสงแวดลอม สวนสาธารณสข สำานกงานสาธารณสขอำาเภอ(สสอ.) สำานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) เปนตน

4.หนวยงานอน หมายถง หนวยงานทมไดมภารกจดานการสาธารณสขโดยตรงแตอาจดำาเนนกจกรรมดานสงเสรมสขภาพหรอปองกนโรคไดในขอบเขตหนง เชน โรงเรยน สถาบนการศกษา วด หรอ ศาสนสถานของศาสนาตางๆ เปนตน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 23

5.องคกรทางวชาการ เชน สถาบนวชาการ มหาวทยาลยรวมทงหนวยงานทมบทบาทการศกษาวจยพฒนาองคความรซงมบคลากรท

ทำางานวชาการทเกยวของกบการพฒนาระบบสขภาพชมชน

ภาพท 2 องคประกอบความเชอมโยงขององคกรและบทบาทของฝายตางๆ ในระบบสขภาพชมชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 24

ผนำาชมชน / ทองถน ควรคนหาวาในชมชนมกลมใดอยบาง และจะเชอมประสานทำางานรวมกนอยางไร แตละกลมจะมบทบาทหนาทอยางไร จงจะประกอบกนเขาราวกบจกซอวหลาย ๆ ชนประกอบกนขนเปนภาพทสมบรณ

หนาทของชมชน / ทองถน ทจะรวมจดการสขภาพในขนตนคอ การระดมสรรพกำาลงจากฝายทเกยวของอยางครบถวน ทสำาคญ คอ การหารอแตละฝายเพอเปาหมายรวม และ มการทำางานตามบทบาทหนาทของตน

องคประกอบสำาคญในภาพ ทงองคกรดานสขภาพ อปท.และทองท กลม/องคกรภาคประชาชนในชมชน ตลอดจนหนวยงานอนๆทงทเปนของชมชนหรอภาครฐ ตางมบทบาทรวมกนทจะดำาเนนการสรางความเขมแขงของกลไกทม ทง 3 ประเดนคอ กลไกการจดการ กลไกการทำางานของคณะกรรมการและกลไกการเงนทมอยในชมชนควรมดานการจดบรการดแล ดวย

ทงน ทกภาคสวนมการทำางานรวมกน 3 ดาน คอ 1) รวมกนจดบรการและทำาใหเกดการขบเคลอนการพฒนาแบบมสวนรวม 2) สรางองคความร และ 3) สรางนโยบายสาธารณะทเกยวของกบการพฒนาระบบสขภาพชมชนทครอบคลมตงแตการทำางานควบคมปองกนโรค งานสงเสรมสขภาพ การดแลตนเอง การดแลจดระบบบรการสขภาพและสวสดการสงคมสำาหรบกลมผปวยตางๆ ตลอดจนการทำางานกบเดกและเยาวชนซงเปนอนาคตของชมชน เหลานลวนเปนการพฒนาระบบสขภาพในพนทเพอสขภาวะของทกคนในชมชนตอไป โดยแตละองคกรภาคอาจแบงคมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 25

บทบาทสำาคญไดดงแสดงในดงน

ภาพท 3 รปแบบการจดการสรางความรวมมอ

รปแบบการจดการสรางความรวมมอ (สานพลง สรางความเขมแขงของชมชน ทองถน)

ในแตละชวงเวลา ระดบความรวมมอของแตละหนสวนการพฒนาอาจเปลยนแปลงได โดยระดบความเขมขนของความรวมมออาจแสดงไดดงภาพท 3

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 26

กลม/องคกรภาคประชาชนในชมชน

- ปรกษา หารอ- เสนอปญหาและวธการแกไขปญหา- หาทาง/ จดการแกไข ปญหา ดำาเนนการดแลสขภาพรวมกน

อปท.และทองท- กำาหนดนโยบาย- สรางกลไกการพฒนา- สรางแผน/ มสวนรวมการพฒนา- เสรมสรางศกยภาพผนำา ประสาน

ชมชน สรางความเขาใจเชอมน - จดการรบเรองรองทกข

องคกรดานสขภาพ- สะทอนขอมลสถานการณปญหา- รวมวางแผน ดำาเนนการและประสานงาน- จดการและสนบสนนบรการทจำาเปน/ ตองการ เสรมวชาการ หนน

เสรมกระบวนการรจดการ

หนวยงานอนๆ(ชมชน/รฐ)- คนหารบรสถานการณปญหา- รวมดำาเนนการและสนบสนนตามบทบาทภารกจ- วางแผนออกแบบการทำางาน และเสรมพลงกลมภาคทเกยวของ

ระบบสขภาพชมชน

ภาพท 4 ระดบของการมสวนรวม

ดงนน เมอตองสรางความรวมมอกบภาคสวนตางๆเพอสานพลงและสรางความเขมแขงของชมชนทองถน ขนตอนสำาคญ มดงน

กำาหนดเปาหมาย ความเขาใจรวม และขอตกลงรวมในการทำางานรวมกน โดยมผนำาทไดรบความไวใจชดเจน

ความตงใจรวมพฒนารวมทง ความไววางใจกนและกน การจดการความสมพนธ บทบาทการทำางานของกนและกน โดย

เฉพาะเมอตองตดสนใจอะไรรวมกน ความเขาใจบทบาท ความรบผดชอบ ศกยภาพ และขอจำากดในการ

ทำางานของกนและกนตงแตตน การเปดโอกาสเพอพฒนาบทบาทรวมกนทงจากความตองการของ

คนในและคนนอกชมชน โดยให แตละสวนไดเหนความดของสงทเกดขนตอชมชนเปนสำาคญ

พฒนาแผนการดำาเนนงาน หรอ โครงการพฒนารวมกน โดยกำาหนดบทบาทหนาทผรบผดชอบใน แตละดานใหชดเจน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 27

รวมกจกรรม

รวมดำาเนนการ-รวมทน

รวมคดรวมวางแผน-ตดสนใจ

รวมตงนโยบายและกำาหนดเปาหมายรวม

การสอสาร และรบร ตดตามความกาวหนา การเรยนรความสำาเรจ ความลมเหลวและเหนโอกาสการพฒนารวมกน และปรบปรงงานใหมใหมความสอดคลองกบเปาหมายมากยงขน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 28

สวนท 2 : การพฒนาระบบสขภาพชมชน สำาหรบกลมประชากรเฉพาะ

ภาพรวมสำาหรบทกกลมเปาหมาย สาระสำาคญเพอการดแลกลมประชากรแตละกลม

1. เขาใจธรรมชาต เหนสภาพปญหาและความตองการเฉพาะของกลมเปาหมายใหชดเจน

2. มขอมลสถานการณของกลมเปาหมายทกกลมทเกยวของ 3. วางแผนการจดการปญหา แบงบทบาท และสนบสนนการดำาเนนงาน

ใหไดตรงเปาประสงค โดยใหความสำาคญกบการมสวนรวมกบทกองคกรและบทบาทของฝายตางๆ

4. ประสาน บรณาการและประยกตใชตนทนและศกยภาพของชมชนใหเกดประโยชนสงสด

5. พรอมทจะเรยนรเพอปรบเปลยน เพมเตม สรางสรรครปแบบ วธการเมอสถานการณหรอเงอนไขการทำางานเปลยนภายใตขอมลของสถานการณปญหาและความตองการทเปลยนแปลงไป

กลมประชากรเปาหมาย ทเสนอแนวทางการดำาเนนงานในเอกสารน เนนการทำางานพฒนาสขภาพใน 4 กลมประชากรสำาคญ คอ กลมผสงอาย กลมผปวยโรคเรอรง กลมคนพการ และกลมเดกและเยาวชน เพอให มการดำาเนนงานรวมกนในสวนของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท โดยองคกรปกครองสวนทองถนดำาเนนงานรวมกบชมชน ภาคภาคสวนตางๆ และกองทนอนๆ ทเกยวของ เพราะเหนวาเปนประชากรกลมหลกทพบในชมชนทตองการการดแลสขภาพ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 29

แนวทางการจดกจกรรมดำาเนนงาน เพอใหมการพฒนางานทตอบสนองตอประชากรเปาหมายแตละกลม ไดนำาเสนอเปนแนวทางหลกในลกษณะตางๆ ทสำาคญในขอบเขตตางๆ ไดแก

1. การดำาเนนการเพอพฒนานโยบายสาธารณะ หรอ กฏ ระเบยบ ขอบงคบทเออตอการดแลสขภาพของประชากรแตละกลม

2. การพฒนาระบบขอมล 3. การพฒนาระบบบรการสขภาพพนฐาน 4. การพฒนาศกยภาพใหแกกลมเปาหมาย แกนนำาและผเกยวของ

ระบบดแลผสงอาย

สถานการณ และความสำาคญ ผสงอายมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จากรอยละ 9.4 ในป

2543 เปนรอยละ 11.8 ในป 2553 และคาดวาจะสงขนเปนรอยละ 16.8 ในป 2563 หลงจากนนอก 5 ป คอในป 2568 ผสงอายจะเพมจำานวนขนเปนรอยละ 21.2 (ขอมลจากสำานกคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต) ซงในจำานวนผสงอายทเพมขนทกปน จะมผสงอายทมสขภาพดสามารถชวยเหลอตวเองได ไมเปนภาระพงพงเปนสวนใหญ ในขณะทอกสวนหนงมความจำาเปนทจะตองไดรบการดแลจากคนในครอบครว ชมชน และสถานพยาบาล เพอรกษาและฟ นฟสภาพรางกาย รวมทงประคบประคองชวงเวลาสดทายของชวตใหดทสด ดงนนชมชนจงควรศกษาและทำาความเขาใจระบบการดแลผสงอายแบบบรณาการ เพอใหการดแลสขภาพผสงอายไดอยางมประสทธภาพ

ขอมลสำาคญเกยวกบสถานะสขภาพผสงอายไทย ผสงอาย หมายถงผทมอาย 60 ป ขนไป คาดวาในอก 20 ป ขางหนา สดสวนผสงอายจะเพมขนเปนรอยละ

25 หรอ 1 ใน 4 ของประชากร และจะมจำานวนผสงอายทชวยเหลอตวเองไมไดเพมขนเปนหลกแสนคน

ผสงอายทอายมากกวา 80 ป จะตองการการดแลมากกวากลมอนประมาณ 5 เทา จะตองมการจดบรการเฉพาะสำาหรบคนกลมน

ผสงอายมภาวะซมเศรามากขนเมออายมากขน การดแลดานจตใจจงมความสำาคญควบคกบการดแลทางดานสงคมและทางกาย นอกจากนน

การมชมรมผสงอายเปนการสรางระบบสนบสนนทางสงคมทด และปจจบนมชมรมผสงอายประมาณ 28,000 ชมรม

นบตงแตป 2553 เปนตนมา รฐบาลไดจดสวสดการเบยยงชพใหกบ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 30

แนวทางการจดกจกรรมดำาเนนงาน เพอใหมการพฒนางานทตอบสนองตอประชากรเปาหมายแตละกลม ไดนำาเสนอเปนแนวทางหลกในลกษณะตางๆ ทสำาคญในขอบเขตตางๆ ไดแก

1. การดำาเนนการเพอพฒนานโยบายสาธารณะ หรอ กฏ ระเบยบ ขอบงคบทเออตอการดแลสขภาพของประชากรแตละกลม

2. การพฒนาระบบขอมล 3. การพฒนาระบบบรการสขภาพพนฐาน 4. การพฒนาศกยภาพใหแกกลมเปาหมาย แกนนำาและผเกยวของ

ผสงอายทกคนแบงตามชวงอายแบบขนบนได คอ อาย 60-69 ป ไดรบเดอนละ 600 บาท อาย 70-79 ปไดรบเดอนละ 700 บาท อาย 80-89 ปไดรบเดอนละ 800 บาท อาย 90 ปขนไปไดรบเดอนละ 1,000 บาทซงสามารถสรางความมนคงทางเศรษฐกจใหกบผสงอายไดในเบองตน

ในอนาคตอาจมการพฒนาระบบการออมหรอระบบบำานาญทเรยกวา กองทนการออมแหงชาต

การแบงประเภทผสงอาย และหลกการดแลผสงอายแตละกลมผสงอายจะมลกษณะแตกตางกน สามารถแบงออกเปนกลมได 3

กลม ซงในการดแลแตละกลมจะมเปาหมายเพอใหการชวยเหลอทตางกนไปตามลกษณะความสามารถในการพงตนเองได

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดดผสงอายกลมนจะมสขภาพทวไปด สามารถชวยตนเองได มโรคเรอรง

บางแตสามารถควบคมโรคได เขารวมกจกรรมทางสงคมและชวยเหลอผอนได ดงนน การดแลผสงอายกลมทชวยตนเองไดด หรอกลมตดสงคมจงควรเนนเรองการสงเสรมสขภาพปองกนโรค การชะลอความเสอมของสขภาพตามวยทเพมมากขนทกป และเนนเรองการสงเสรมใหผสงอายไดทำากจกรรมสาธารณประโยชนในชมชน ทงนเพอใหผสงอายไดเขาสงคม คลายเหงา และรสกวาตนเองยงมคณคา มศกด ศรมากพอทจะดแลตนเองหรอชวยเหลอสงคมไดตราบเทาทสขภาพจะเอออำานวย

เนนการสงเสรมปองกนโรค (Health Promotion) ชะลอความเสอมตามวย/ ความเสอมถอยทางกาย เตรยมสภาพแวดลอมทพรอมและชวยปองกนการพลดตก

หกลมหรออบตเหตอนๆ ใหใชเวลากบเพอน และวางแผนการจดการทางดาน

เศรษฐกจ สงคมในชวตประจำาวน เปดพนทไดแสดงออกถงศกยภาพ สรางคณคาใหตวเอง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 31

สงเสรมวฒนธรรมประเพณไทยตามโอกาส บรณาการการดแลรวมกบภาคเครอขาย

กลมท 2 กลมทชวยตนเองไดบางผสงอายกลมนจะมปญหาโรคเรอรงหลายโรค เชน โรคเบาหวาน โรค

ความดนโลหต สวนใหญมภาวะแทรกซอน ทำาใหไมสามารถเคลอนไหวรางกายไดตามปกต รวมทงมภาวะหงอม เปราะบาง ชราภาพ จงจำาเปนตองมผดแลทคอยใหความชวยเหลอในการทำากจวตรประจำาวน ผสงอายกลมนจงมขอจำากดเรองการเขารวมกจกรรมทางสงคม

ดงนน สงสำาคญทตองใหความใสใจเปนพเศษในการดแลผสงอายกลมตดบานกคอ การปองกนภาวะแทรกซอน ภาวะทพพลภาพ ความพการ และการเพมศกยภาพในการพงพาตนเองของผสงอาย

นอกจากการดแลภาวะเจบปวยยงตองชะลอความเสอมถอยของรางกาย เชน สมองเสอมและสภาพจตใจทเปลยนแปลง

การเตรยมสภาพแวดลอมทพรอมและชวยปองกนการพลดตกหกลมหรออบตเหตอนๆ

ผสงอายเรมมภาวะเจบปวยตองปองกนไมใหเกดภาวะแทรกซอน

จดการบรการดแลสขภาพทบาน ใหความรแกครอบครวใหดแลเรองยา อาหาร และปองกน

ภาวะแทรกซอนของโรค สงเสรมการเขาถงธรรมะ ตามความเชอและการปฏบตทาง

ศาสนาทนบถอ การวางแผนเพอจำากดภาระคาใชจายทางสงคม

กลมท 3 กลมทชวยตนเองไดนอยผสงอายกลมนจะไมสามารถชวยเหลอตนเองได มโรคเรอรงหลาย

โรค มภาวะแทรกซอน มภาวะเจบปวยระยะสดทาย และไมสามารถเขารวมกจกรรมทางสงคมได

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 32

ดงนน การดแลผสงอายกลมตดเตยง จงตองดแลใหเกดความสบายตามสภาพรางกายในสภาพแวดลอมทเหมาะสม ปองกนภาวะแทรกซอนจากโรคตางๆ ลดทอนภาวะทพพลภาพ และประคบประคองอาการเจบปวย รวมไปถงตองเตรยมความพรอมเรองสภาพจตใจ เพอใหผสงอายไดมลมหายใจสดทายทสงบสขทสด

ผสงอายทเจบปวยมากชวยเหลอตนเองไมได นอนตดเตยง ตองมการดแลแบบประคบประคอง เพอการเขาสระยะสดทายอยางสงบและมศกดศรความเปนมนษย

ดแลเรองความสขสบาย ไมใหเกดความทขทรมาน สงเสรมคณภาพชวตสงสดเทาทจะทำาได

เตรยมครอบครวใหมความเขาใจสภาพทเปนจรง ไมคาดหวงการรกษาทจะยดหรอยอชวตโดยไรประโยชนและขดธรรมชาต

กลมกจกรรมหลกในการดแลผสงอายการดแลสขภาพผสงอายแบบบรณาการไมใชเพยงการดแลสขภาพ

ทางกาย แตตองเปนการดแลสขภาพแบบองครวมซงจะครอบคลมถงการทำากจกรรมทชวยใหผสงอายมความสขทงทางกาย ใจ มสงคมสำาหรบแลกเปลยนความคดเหน มความมนคงในการครองชพ และมพนททางสงคม ทชวยใหเกดความผอนคลายและชวยใหรสกมคณคา เพอใหผสงอายมคณภาพชวตทด ควรจดใหม ระบบสนบสนนคณภาพชวตผสงอาย 4 ระบบ ไดแก

1. ระบบการสนบสนนทางสงคม (Social Support)2. ระบบการดแลสขภาพ (Health Care Service) ทงกรณ

เจบปวยเฉยบพลน เรอรง การปองกนการทพพลภาพ การประคบประคองในวาระสดทาย

3. การจดสภาพแวดลอมทปลอดภย (Housing)4. การเตรยมการดานเศรษฐกจ และเงนออม (Money saving/income)

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 33

จากระบบสนบสนนคณภาพชวตผสงอาย 4 ระบบ สามารถนำามาส กลมกจกรรมหลกสำาหรบผสงอายในชมชน“ ” ทควรดำาเนนการให

ครอบคลม อยางนอย 4 กลมกจกรรม ดงน1. กลมกจกรรมการเปดพนททางสงคมใหกบผสงอาย2. กลมกจกรรมการใหบรการผสงอายในชมชน3. กลมการจดการดานสงแวดลอมเพอผสงอาย4. กลมกจกรรมการเตรยมความพรอมดานความมนคงทางดานเศรษฐกจของผสงอาย

กลมกจกรรมท 1 การเปดพนททางสงคมใหกบผสงอาย หมายถง กลมกจกรรมทเปดโอกาสใหผสงอายไดทำากจกรรมตางๆ

รวมกน เชน การรวมกลมกนออกกำาลงกาย การทำากลมอาชพ หรอการทำาชมรมผสงอาย กจกรรมพบปะทางสงคม และตามวฒนธรรม ประเพณ ซงกจกรรมเหลานจะชวยใหผสงอายไดพบปะกบคนวยเดยวกน ไดพดคยแลกเปลยนความคดเหนหรอทำากจกรรมรวมกน ซงจะทำาใหผสงอายคลายเหงาและรสกวาตนเองยงมคณคาและมประโยชนตอสงคม ชมชน ครอบครว หรอแมกระทงกบตวเอง เพราะผสงอายทตองเกบตวอยกบบาน มกจะรสกเหมอนตนเองไรคณคา ไรคนเหลยวแล รสกเหงา โดดเดยวและมภาวะซมเศรา ดงนนการเปดพนททางสงคมใหกบผสงอายจงถอวาเปนกจกรรมสำาคญทจะชวยแกไขปญหาน อกทงยงเปนการพฒนาสขภาพผสงอายทครบทง 4 มต คอกาย จต สงคม และปญญา

กลมกจกรรมท 2 การใหบรการสขภาพ การใหบรการผสงอายในชมชน ไมวาจะเปนการตรวจรางกาย การคด

กรองโรค การสงเสรมสขภาพ ปองกนหรอลดความเสยง การฟ นฟสภาพ การทำากายภาพบำาบด หรอแมกระทงการดแลสขภาพอนๆ จะตองมการจดบรการทครอบคลมและเขาถงผสงอายไดงาย เนองจากสภาพรางกายของผสงอายมการรวงโรยไปตามกาลเวลา ทำาใหไมมความสะดวกในการเขามา

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 34

รบการบรการทสถานพยาบาล ดงนนจงควรจดมการบรการสขภาพใหกบผสงอายในชมชนแบบเชงรกทครอบคลมในทกกลมทงทพงตนเองไดมาก และนอย เชน การดแลผสงอายทบาน เปนตน

กลมกจกรรมท 3 การจดการดานสงแวดลอมปลอดภยเพอผสงอาย การจดการดานสงแวดลอมเพอผสงอาย เปนสงสำาคญทตองคำานง

ถงเปนอยางมาก เนองจากผสงอายมสภาพรางกายทไมสมบรณ การเคลอนไหวกายดวยการเดน ลกขนยน นง นอน หรอแมกระทงการทำากจวตรประจำาวนตางๆ อาจไมมความสะดวกสบายเหมอนเชนเดม ดงนนจงจำาเปนตองมการจดสภาพแวดลอมใหมความปลอดภยทงดานกายภาพ แสง การผอนคลายจตใจ เพอใหผสงอายสามารถดำาเนนชวตอยไดโดยการพงพาตนเองไดอยางสะดวกสบายมากทสด

กลมกจกรรมท 4 การเตรยมความพรอมดานความมนคงทางดาน เศรษฐกจของผสงอาย

การเตรยมความพรอมดานความมนคงทางเศรษฐกจของผสงอาย คอการจดทำาหรอใชประโยชนจากกองทนตางๆ ทสงผลลพธทดตอผสงอาย เชน กองทนสะสมทรพย กองทนสวสดการชมชน กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. เปนตน ทงนเพอใหกองทนกลายเปนกลไกสำาคญในการจดการการเงนและขบเคลอนระบบสขภาพในชมชนเพอผสงอาย ทมความชดเจนและเปนระบบ เสรมใหผสงอายดำารงชวตไดอยางมนคงและปลอดภย

หลกการและแนวคดองครวมในการดแลผสงอาย ชมชนควรยดหลกสำาคญในการดแลผสงอาย 3 ประการคอ

1.หลกสประสาน ตองมการประสานทำางานรวมกนระหวางภาคหลกสภาคสวนในระดบพนท ไดแก

1) ประสานงานฝายสาธารณสข ไดแก รพ.สต., รพ.

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 35

2) องคกรทองถน/ทองท ไดแก อบต., เทศบาล, กำานน, ผใหญบาน, สารวตรกำานน

3) ชมชน เชน อสม., ผนำาทางความคดและจตวญญาณ4) หนวยงานสนบสนน ทงในและนอกชมชน เชน พฒนาชมชน

(พช.), กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. (สปสช.รวมกบอปท.), สทธและสวสดการชมชน (พม.), การศกษานอกโรงเรยน (กศน.)

2.หลกการมองผสงอายและความสงอายในแงด เขาใจธรรมชาตของผสงอาย คนทำางานชมชนควรมมมมองตอผสงอายในแงด ไมมองวาเปนภาระทนาเบอหนาย แตควรมองวาผสงอายเปนผทมคณคาตอชมชน และควรมองวาความสงอายเปนภาวะตามธรรมชาต เปนสงทมนษยทกคนตองเผชญ มธรรมชาตการเปลยนแปลงดานรางกายและจตใจทตางจากวยอน

3.หลกการดแลผสงอายอยางเอออาทร คนทำางานชมชนควรมความรและทกษะในการดแลผสงอายอยางเอออาทร และมองเหนศกยภาพทเปนทนประสบการณ ความรของผสงอาย

บทบาทของฝายตางๆ ในชมชน/ทองถนในการดแลผสงอายองคกรหรอบคคลทมบทบาทสำาคญตอการจดการสขภาพผสงอายใน

ชมชน ประกอบไปดวย 1. ชมชน (ผนำาชมชน ,ปราชญชมชนผนำาทางความคด อาสาสมคร) 2. องคกรปกครองสวนทองถน (อบต., เทศบาล) 3. เจาหนาทสาธารณสข และเจาหนาทรฐในดานตางๆ 4. ภาคประชาชน 5. สถาบนทางศาสนาในชมชน (โบสถ/มสยด/วด ฯลฯ)ทกฝายจะมบทบาทหนาททแตกตางกนแตจะสอดคลองและเชอมโยง

ซงกนและกน โดยชมชนรวมกบเจาหนาทสาธารณสข จะมบทบาทสำาคญในการสรางความเขาใจเรองระบบสขภาพของผสงอายใหกบคนในชมชน เปนกระบอกเสยงทจะทำาคนในชมชนไดรบรถงคณคาของผสงอาย ใหความคมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 36

ชวยเหลอดแลและพฒนาศกยภาพผสงอาย รวมทงสรางระบบแกนนำา/สรางอาสาสมครและเครอขายในการดแลผสงอาย

สวนองคกรปกครองสวนทองถนจะมบทบาทสำาคญในการเปนแรงหนนเสรมในการพฒนาระบบการดแลผสงอาย โดยมนโยบายและงบประมาณเปนเครองมอ เชน การทำานโยบายสวสดการสงคม การชวยเหลอทางการเงน การสนบสนนใหเกดการรวมกลมของผสงอาย และสนบสนนงบประมาณสำาหรบนำาไปใชในการพฒนาระบบสขภาพผสงอายทมคณภาพ

ตารางท 1 บทบาทขององคกรภาคกบกลมเปาหมาย และลกษณะการทำางานผสงอาย

ภาคหนสวน

นำาหนกการทำางานในแตละกลมเปาหมายและลกษณะการทำางาน

กลมเตรยมพรอมกอนเขา

สวยสงอาย

กลมท 1 กลมท ชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวยตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองไดนอย

องคกรปกครองสวนทองถน (อบต., เทศบาล)

++การออมของ

ชมชน (สวสดการเพอ

อนาคต)

+++ ดแลดานสงคม

จตใจ สรางคณคา รวมใหบรการสขภาพ/ปรบพฤตกรรม

++++เสรมดานสงคม และการเขาถง

บรการ

++++ชวยเหลอ

ดานสวสดการ

สงแวดลอมและการเขาถงบรการ

สาธารณสข (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล/สาธารณสขอำาเภอ/ศนยบรการสาธารณสข/โรง

+++ สงเสรมสขภาพ ปองกน และลดลดความเสยง อยางนอยเนนกลมเสยง/กลมทมแนวโนมเกด

+++ตรวจ คดกรองสขภาพพนฐาน

และสนบสนนวชาการ

เปนทปรกษา วางแผน ดำาเนน

++++ตรวจคด

กรองสขภาพเปน

ระยะ เพอเฝาระวงปญหา

สขภาพ

++++จดบรการ

สขภาพ และจตใจ ทตอ

เนอง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 37

พยาบาลอำาเภอ) โรค งานรวมกบชมชนภาคประชาชน/ชมชนกลมจตอาสา/อสม.กลม อผส.

+++การออมของ

ชมชน (สวสดการเพออนาคต ตงแต อาย 40 ปใหม

การวางแผนการออม)

สงเสรมสขภาพ ลดความเสยงของตนเองและ

ชมชน

+++ แกนนำาจตอาสา/

จดกจกรรมสาธารณะทาง

ดานสงคม และสงเสรมสขภาพ

สนบสนนกลมชมรมผสงอาย

++++ รวมสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ ให

บรการสขภาพเชงรกในชมชน

++++ รวมสงเสรม

ดานจตใจ สขภาพ ชวย

จดดานสภาพ

แวดลอม ใหบรการเชงรกในชมชน

หนวยงานสนบสนนอน เชน พฒนาชมชน (พช.), สทธและสวสดการชมชน (พม.), การศกษานอกโรงเรยน (กศน.)

+++การเตรยมความ

พรอมเรองอาชพเสรม

การเตรยมจตใจ และการวางแผน

การออม

++++สงเสรมกจกรรม

การรวมกลม สรางรายได

พฒนาศกยภาพชมรมผสงอาย

++++สนบสนนทมอาสาสมครดแลผสง

อาย (

อผส.)/อาสาสมคร

(อสม.)เยยมใหกำาลงใจ

++++เบยยงชพ

สำาหรบผสงอาย และสงเคราะหชวยเหลอทางดาน

อปกรณ และเศรษฐกจในกลมทจำาเปน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 38

ตารางท 2 ประเดนสำาคญของการดำาเนนกจกรรมกบกลมผสงอายกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวย

ตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวยตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองไดนอย

นโยบายสาธารณะ +++ +++ +++ +++ระบบขอมล + +++ +++ +++ระบบบรการสขภาพพนฐาน + + ++ +++การพฒนาศกยภาพ และแลกเปลยนเรยนร

++ +++ ++ +

การเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคม(สงคม วฒนธรรม จตใจ)

++ +++ ++ +

สวสดการ ++ ++ ++ +++การปรบสภาพแวดลอม + + ++ +++

หมายเหต : เครองหมาย + แสดงนำาหนกประเดนสำาคญของการดำาเนนกจกรรมกบกลมผสงอาย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 39

ภาพท 5 กรอบแนวคดการจดระบบดแลผสงอายในชมชน

จากภาพ 5 ตรงกลางภาพทเปนรปหวใจ หมายถงผสงอายและครอบครวเปนศนยกลางของการจดระบบการดแล โดยมภาคทเกยวของ 4 ดานหลก ไดแก ภาคบรการสขภาพ (สาธารณสข) ภาคทองถน เชน อบต. เทศบาล ภาคชมชน หมายถง กำานน ผใหญบาน อสม. และกลมชมรมในชมชนทหลากหลาย ภาคบรการสงคม เชน พฒนาชมชน การศกษานอก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 40

คดกรอง/ปรบพฤตกรรมเสยง

ดแลโรคเรอรง/ภาวะทพลภาพ

เปาหมาย : ผสงอายมสขภาพทด มชวตชวา ปองกนการเจบปวย/ภาวะแทรกซอน

รปแบบบรการ : เขาถง/ตอเนอง/องครวม ผสมผสาน/ประสานบรการ

นโยบายสาธารณะทเออใหผสง

อายมชวตอยางมศกดศร สงเสรมสวสดการและ

ระบบสวสดการการเงน การชวยเหลอ การจดการกองทน

สงเสรมการสรางงาน

เตรยมชมชนดแลพงพากนและกน สรางความเขาใจ

ชวยเหลอพงพา/สรางแกนนำา อาสาสมคร เครอขาย ชมรม

จดบรการสขภาพใหเหมาะสมกบปญหาและความ

4. ภาคบรการสงคม3. ภาคชมชน

2. ภาคองคกรทอง1. ภาคบรการสขภาพ

ผสงอายผดแล/

โรงเรยน เปนตน แตละฝายมขอบเขตการชวยเหลอทสอดคลองกบภารกจของแตละหนวยงานทตองเชอมโยงและประสานงานไมแยกสวนกน ซงเมอประกอบกนกจะเกดระบบการดแลผสงอายในชมชนแบบบรณาการ สงผลใหการใชทรพยากรตางๆ ในการดแลผสงอาย มประสทธภาพ ประหยด และคมคา ในทสดกจะชวยใหผสงอายในชมชนมคณภาพชวตทด การเจบปวยตาง ๆ ไดรบการดแลทวถง ไมเสยชวตหรอพการกอนวยอนควร ผสงอายมคณคาและศกดศร และทำาใหสงคมนนเปนสงคมทนาอย

แนวทางการจดการศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอายเนองจากองคกรปกครองสวนทองถนหลายพนทมศนยประสานงาน

เพอการทำางานสำาหรบผสงอายในหลายลกษณะ เรยกชอแตกตางกนและบทบาทนำาหนกการทำางานแตละดานเพอตอบสนองความตองการของผสงอายแตละกลมในลกษณะทแตกตางกน ตวอยางแนวทางการจดตง บทบาทและรปแบบกจกรรมของศนยพฒนาคณภาพชวตของผสงอายในชมชน (หรออาจมกลมผพการในกลมน โดยเรยกชอแบบอนกได) แสดงได ดงภาพท 5 ทงน สามารถใชงบประมาณภายใตกองทนอปท.ตามหลกเกณฑทสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตกำาหนด เปนเงนไมนอยกวารอยละ 15 ของเงนรายรบของกองทนหลกประกนสขภาพในแตละปงบประมาณนนได

ภาพท 6 กรอบแนวทางการจดตง บทบาทและรปแบบกจกรรมของศนยพฒนาคณภาพชวตของผสงอายในชมชน (ปรบปรงจากตวแบบศนยพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย ผพการในชมชน ของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย)

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 41

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 42

กจกรรมในศนย

จดใหมระบบฐานขอมลผสงอาย- ตามกลมวยและความตองการ

ภาวะพงพา รวมทงขอมลทาง สงคม เศรษฐกจของครอบครว

รวมทงผดแลจดกจกรรมสงเสรมสขภาพและการเรยนร

- ตรวจสขภาพ ใหความรการดแลสขภาพและเรองอนๆทเปน

ทตองการของผสงอาย- สนบสนนกจกรรมการศกษา

แลกเปลยนเรยนร

สงเสรมกจกรรมดานอาชพ( เสรมรายได ฝกอาชพสงเสรมการผลตและจำาหนาย

ผลตภณฑ รวมทงถายทอดภมปญญาทองถน

จดบรการฟ นฟสมรรถภาพของกลมผสงอายทจำาเปนโดย

ทำางานรวมกบหนวยงานสขภาพในพนท

การบรหารจดการ

คณะกรรมการศนยฯนำาโดยอปท.

ผแทนชมรมผสงอาย/

อาสาสมครในชมชน

หนวยงานภาครฐทสนบสนน

ผแทนผดแลในครอบครว/ ผ ดแล จดจางในชมชน

กลมองคกรชมชน/ หนวยงานวชาการทสนบสนนทงภายในและภายนอกชมชนทรวมสนบสนนการำมนาระบบ

การดแลผสงอาย

กจกรรมนอกศนย

การเยยมบานผสงอายอยางเปนระบบตามความจำาเปน

ตองการทแตกตาง

การเยยมและใหการดแลทาง ดานสขภาพ ฟ นฟสมรถถ

ภาพและดแลสภาพจตใจผ สงอายและครอบครว รวม

ทงผดแลประสานและใหการชวยเลหอ

ดานเศรษฐกจ สงคมและ สภาพแวดลอม โดยเฉพาะผ

สงอายทมความเดอดรอนดอยโอกาส

สงเสรมความเปนชมชนจต อาสา การสรางความ สมพนธ เกอกลระหวางวย

รวมทง การถายทอดภมปญญาทองถนในชมชน

ตารางท 3 แนวกจกรรมดำาเนนการทสอดคลองกบความตองการของผสงอายในแตละกลม

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยพฒนานโยบายสาธารณะ ทสนบสนนการดแลผสงอาย

นโยบายสนบสนนใหเกดการออม หรอกองทนสวสดการ เพอวางแผนทางการเงนใหมความมนคงเมอเขาสวยผสงอาย

การสนบสนนใหกลมผสงอายทชวยตนเองไดมสวนรวมในการกำาหนดกฎกตกา วางแผน นโยบายของทองถนทเกยวของกบผสงอาย เชน - ผสงอาย

ตองเปนหนงในกรรมการกองทนสวสดการ หรอเปนผทรงคณวฒในกรณทมการพจารณาโครงการ/กจกรรมทเกยวของกบ

ธรรมนญสขภาพเพอการดแลสขภาพผสงอาย ทเปนธรรมนญสขภาพทกำาหนดรปแบบการจดบรการสำาหรบผสงอาย เชน - ตองมการ

จดบรการเชงรก โดยการใหมทมแพทย พยาบาล ทพรอมในการดแลยามฉกเฉน

- ใหกจกรรมการดแลผ

ขอบญญตทองถนเพอการดแลผสงอาย โดยมการกำาหนดแผนงบประมาณประจำาปสำาหรบกจกรรมผสงอายทครอบคลม เชน- ผสงอายท

ชวยเหลอตนเองไดนอยทกคนในตำาบลไดรบการดแล เยยมบาน ทวถงทกหลงคา

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 43

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยผสงอาย

- ผสงอายทกคนตองไดรบเบยยงชพ

สงอายเปนสวนหนงของสวสดการของกองทนชมชน

- ผสงอายทกคนตองไดรบเบยยงชพ

เรอน- ผสงอาย

ทกคนตองไดรบเบยยงชพ

ระบบขอมล

การจดใหมขอมลพนฐานประชากรทบอกจำานวนกลมคนทอาย 35 ปขนไป-60 ป และกลมคนทปวยดวยโรคเรอรง ใน

การพฒนาชดขอมลชมชนทจำาแนกใหเหนสถานการณผสงอายทครบถวน เพอใชออกแบบโครงการ/กจกรรม เชน - มขอมลพน

ฐานไดแก กลมอาย กลมอาชพ การศกษา

การพฒนาชดขอมลชมชนทแสดงใหเหนความตองการของผสงอาย เชน- มขอมล

ดานสขภาพทจำาแนกใหเหนเปนกลม

- มขอมลดาน

การมขอมลเพอบอกสถานะสขภาพของผสงอายในตำาบลทตองดแล เชน- มขอมล

ดานสขภาพทจำาแนกใหเหนเปนกลม

- มขอมลดาน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 44

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยประชากรกลมน

ศาสนา การไดรบบรการสาธารณะทวไป

- มขอมลดานสขภาพทจำาแนกใหเหนเปนกลม

- มขอมลดานสวสดการตางๆทไดรบ เชน การไดรบเบย(ผสงอาย/ผพการ) /การไดรบการสนบสนนจากสวสดการอนๆ

- จดทำาสมดบนทกสขภาพของผสงอาย/ความตองการชวย

สวสดการตางๆทไดรบ เชน การไดรบเบย(ผสงอาย/ผพการ) /การไดรบการสนบสนนจากสวสดการอนๆ

- จดทำาสมดบนทกสขภาพของผสงอาย/ความตองการชวยเหลอของผสงอาย

- ขอมลการสำารวจผสง

สวสดการตางๆทไดรบ เชน การไดรบเบย(ผสงอาย/ผพการ) /การไดรบการสนบสนนจากสวสดการอนๆ

- จดทำาสมดบนทกสขภาพของผสงอาย/ความตองการชวยเหลอของผสงอาย

- มผสงอายทปวยดวย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 45

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยเหลอของผสงอาย

อายทตองการการดแลเนองจากไมมผดแลรายหมบาน รายตำาบล

- ทพกอาศยของผสงอายในตำาบลทตองไดรบการปรบปรงใหเหมาะกบสภาพผสงอายมกหลง

- พนทสาธารณะสำาหรบผสงอายทตองปรบปรงให

โรคเรอรงกราย มภาวะแทรกซอนจากโรคอนๆกราย ผสงอายทเปนอมพฤต อมพาต กราย

- มวธการดแลกลมผสงอายกรณอยางไรบาง โดยหนวยงานใดบาง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 46

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยสะดวกในการเขาถง/เขารบบรการมหรอไม

ระบบบรการสขภาพพนฐาน

จดกจกรรมสงเสรมสขภาพ คดกรองกลมเสยงเชน- ใหมการ

ตรวจคดกรองสขภาพประจำาป เพอปองกนในกลมผเสยงตอการเกดโรคเรอรง

- คดกรอง 7 กลมโรคเรอรง

สนบสนนบรการทงทเปนการสงเสรม และการดแลรกษาสขภาพผสงอายใหมคณภาพทเปนบรการเชงรกในชมชน หรอเสรมใหใชบรการในสถานพยาบาลไดสะดวก อยางถวนหนา เทาเทยม เชน- การตรวจคด

กรองสขภาพผสงอายประจำาปอยางตอเนอง (ซก

สนบสนนใหเกดกจกรรมเชงรก การดแลเยยมบาน และสขภาพผสงอาย- การจด

บรการดแลผสงอายทบาน(เนนการดแลทงรางกาย และจตใจ)

- คดกรอง และแกไขปญหาในกรณภาวะซมเศรา

สงเสรมและสนบสนนใหครอบครว ชมชน รวมมบทบาทในการดแลผสงอาย- บรการรบ

สง 24 ชวโมงเพอการรกษาชวยเหลอในกรณเรงดวนฉกเฉน

- การจดบรการดแลผสงอายทบาน(เนน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 47

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอย- สนบสนน

พนทสาธารณะทใชออกกำาลงกาย และสงเสรมการออกกำาลงกาย

ประวต ประเมนพฤตกรรมสขภาพ ตรวจรางกาย วดดชนมวลกาย วดรอบเอว และจดทำาสมดบนทกสขภาพกลมผสงอาย) ทงทตรวจในชมชน หรอ มรถรบไปตรวจทสถานพยาบาล

- การตรวจสงเสรมสขภาพชองปากในกลมผสงอาย

- การวดและคดกรองความผด

สมองเสอมในผสงอาย

- เยยมบาน ใหความร คำาแนะนำาและตดตามดแลสขภาพผสงอายอยางตอเนอง สมำาเสมอ

- จดบรการศนยผสงอาย (Day Care) ภายในพนททเหมาะสม เชน ท รพ.อปท./รพ.สต./วด/

การดแลทงรางกาย และจตใจ)

- ระบบบรการฟ นฟทเหมาะสำาหรบกลมผสงอายทตองดแลเฉพาะ

- มทมดแลสขภาพแบบบรณาการครบทกสหสาขาวชาชพ(เจาหนาทสาธารณสข และ/หรอทม อสม./อผส./จตอาสา ใน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 48

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยปกตหรอความบกพรองทางการมองเหนและการไดยน/ ภาวะสมองเสอมในกลมผสงอาย

- กจกรรมสงเสรมเรองอาหาร และ สนบสนนการออกกำาลงกายในกลมผสงอาย และผสงอายทมภาวะเสยงในตอโรคเรอรง

- สงเสรมพฤตกรรมสขภาพ ปรบลดพฤตกรรม

หรอพนทอนๆทเดนทางสะดวก

- การใชแพทยแผนไทยเปนทางเลอกในการดแลผสงอาย

- การออกกำาลงกายแบบยดเหยยดทเหมาะสำาหรบกลมผสงอายทตองดแลเฉพาะ

ตำาบล)- กจกรรม

การดแลแบบเพอนชวยเพอน หรอ บดด โดยกลมตดสงคมรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล หรอหนวยบรการสาธารณสขในพนท

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 49

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยเสยง โดยสรางนวตกรรมการสงเสรมสขภาพดวยภมปญญาทองถน และวฒนธรรมพนบานและประยกตแพทยแผนไทยกบการดแล

การพฒนาศกยภาพ

พฒนาอสม. หรอ กลมคนทจะเปนผสงอายใหรแนวทางการดแลตนเอง และปองกนไมใหเกดโรคการจดใหความรเรอง

พฒนาศกยภาพแกนนำา/ชมรมผสงอาย อบรมเจาหนาท ผดแล อสม. อผส. ทมหนาทดแลผสงอายโดยตรง เชน- พฒนาทกษะ

และความ

- อบรม พฒนา ความสามารถของจตอาสาดแลผสงอายในชมชน

- จดหาผดแลและผ

เนนการดแลสขภาพรางกายโดยหนวยบรการสขภาพ และพฒนาศกยภาพผดแลในครอบครว - เนนพฒนา

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 50

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยแนวคดเชงบวกพลงของผสงอาย และการปรบทศนคตใหเขาใจและเตรยมชวตเมอเปนผสงอาย

เชยวชาญในการดแลเฉพาะ/เพมทกษะการสงเกต กรณลงเยยมบาน

- การใหความรเรองการดแลสขภาพจตในผสงอาย

- การพฒนาจตอาสาดแลผสงอายในชมชน

ชวยเหลอผสงอาย

ศกยภาพผดแลในครอบครวใหมความร ความเขาใจ และสามารถปฏบตไดกรณทตองดแลผสงอายกลมตดเตยง หรอมภาวะแทรกซอนมการพฒนาจตอาสา หรอ อสม อผส. ใหมความสามารถไปชวยดแลผสงอายทมปญหาโรค

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 51

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยเฉพาะตางๆ

การเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคมแลกเปลยนเรยนร

เปดใหเขารวมกจกรรมพรอมกบกลมท 1 ทเปนผสงอายทดแลตนเองได

กจกรรมการเปดพนททางสงคมใหกบผสงอาย พฒนาใหครบมต รางกาย จตใจ สงคม วฒนธรรม และปญญา เชน - สนบสนนการ

ทำางานของชมรมผสงอาย ศนยกจกรรมดแลผสงอาย ใหเปนพนทสรางกจกรรมรวมกน เชน สขภาพออกกำาลงกาย การทำากลมอาชพ

- กจกรรมเยยมบานของชมรม/กลมจตอาสา ในการไปศกษาดงาน หรอ งานวฒนธรรม หรอเขารวมการใหความร และคำาแนะนำาในเรองสขภาพผสงอาย

- สงเสรม สนบสนนศนยดแลผสงอาย เชน การจดอาสาสมครเพอดแลผสงอายทดอยโอกาส หรอไมมญาตดแลในเวลากลางวน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 52

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอย- มศนยกฬา

พนทลานกจกรรม/เวทพบปะ เพอเกดการแลกเปลยนกจกรรมรวมกน

- โรงเรยนผสงอาย(ถายทอดภมปญญา) เชน รปแบบกจกรรมผเฒาสอนหลาน หรอกจกรรมสานความสมพนธระหวางวย หรอภายในครอบครว(ผสงอายและลกหลาน)

สวสดกา - สงเสรม - จดสวสดการ - ใหกจกรรม - มศนย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 53

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยร และ

เตรยมการดานเงนออม/ การลงทนทเหมาะสมใหกบประชาชนในชมชนตงแตกอนเขาสวยสงอาย เพอเปนหลกประกนความมนคงในชวต

- กองทนออมในตำาบล ทมวตถประสงคเพอเปนการ

สำาหรบผสงอายโดยใหกจกรรมทเกยวของกบผสงอายเปนสวนหนงของสวสดการของกองทนในชมชน

- กองทนทสงผลลพธทดตอผสงอาย เชน กองทนสะสมทรพย กองทนสวสดการชมชน กองทนสขภาพตำาบล กองทนออมวนละบาท

- สนบสนนใหผสงอายเปนสมาชก

การดแลผสงอายเปนสวนหนงของสวสดการของกองทนชมชน

- สมทบการตงศนยบรการผสงอาย (Day Care) ชวยดแลชวงกลางวนใหลกหลานไปทำางาน

- สวนหนงในสวสดการของกองทนชมชนสนบสนนการทำางานของอาสา

บรการใหยมอปกรณจำาเปนสำาหรบผสงอาย เชน เตยงลม เตยงปรบระดบได รถเขน เกาอ ไมเทา รองเทา ถงออกซเจน เปนตน

- รถรบสง EMS

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 54

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยออมระยะยาว หรอเพอเปนสวสดการในการดแลผสงอายในตำาบล

กองทนในชมชนอยางนอย 1 กองทน

สมคร

การปรบสภาพแวดลอม

การเตรยมตวในการสราง/ปรบปรงสภาพแวดลอมทพกอาศยใหเหมาะสมกบการใชชวตผสงอาย

- มพนทลานกจกรรม/ศนยกฬา/หรอพนทเฉพาะทเออตอการทำากจกรรมของผสงอาย

- ปรบพนทบรการสาธารณะของทองถนใหเออตอการบรการผสงอาย เชน ปรบสภาพ

- มการสำารวจ และปรบปรงสภาพบานใหเออตอการดำาเนนชวตผสงอาย (ปรบปรงหองนำา ราวจบ ทางเดน เปนตน)เนนสะอาด โลงเตยน

- มการสำารวจ และปรบปรงสภาพบานใหเออตอการดำาเนนชวตผสงอาย (ปรบปรงหองนำา ราวจบ ทางเดน เปนตน)เนนสะอาด โลงเตยน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 55

ดานของการ

ดำาเนนงาน

แนวการดำาเนนงานกจกรรม สำาหรบแตละกลมกลมเตรยมพรอมกอนเขาสวยสง

อาย

กลมท 1 กลมทชวยตนเองไดด

กลมท 2 กลมทชวย

ตนเองไดบาง

กลมท 3 กลมทชวยตนเองได

นอยหองนำาในวด(แบบชกโครก และมราวจบ) /จดโซนพนทเกาอนงในวดสำาหรบผสงอาย

ปองกนการหกลม

ปองกนการหกลม

- มศนยบรการชมชน หรอมบรการชมชนเคลอนทเรวสำาหรบผสงอาย

ตารางท 4 ตวอยางกจกรรมจากพนทสำาหรบกลมผสงอาย

ดานนโยบายสาธารณะตำาบลหวยแรง อำาเภอเมอง จงหวดตราดผสงอายกบนโยบายการออมทรพยและสวสดการของผสงอายในชมชน ทขยายแนวความคด ปลกฝงและกระตนการออมทรพยทกกลมในชมชน เพอขยายผลเปนสถาบนการเงนหรอธนาคารชมชนในแตละตำาบล เพราะเปนเครองมอการออมทรพยแลว ยงเปนเครองมอการเรยนรรวมกนของทงชมชน โดยพนท อบต.หวยแรง จดระบบสวสดการภายใตนโยบายการดแลสขภาวะทงผสงอายและกลมทเตรยมเปนผสงอายตองไดรบการเตรยมตวกอนเปนผสงอาย โดยมองทกกจกรรมอยางเชอมโยงไมเฉพาะงานชมรมผสงอายเทานน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 56

ระบบสวสดการของชมชนนตองการดแลคนทกกลมใหมความคมครองมนคงในชวตดานตางๆ โดยยดหลกการมสวนรวม ใหมการรวมสบทบจากชมรมหรอกลมจตอาสาตางๆ บทเรยนความสำาเรจของการดำาเนนงาน คอ ความรวมมอของภาคเครอขาย เชน นกกฎหมาย การแพทย อาสาสมคร ฯลฯ และจำานวนสมาชกของกองทนฯ ทมถงรอยละ 51.23 ของประชากรทงตำาบล และสามารถบรณาการกลมกองทนทมความเขมแขงในตำาบลเพอพฒนาระบบสวสดการและความมนคงภายใตนโยบายชมชนทพฒนามารวมกนไดอยางยงยน

ดานระบบขอมลตำาบลหนองตอง อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหมมการใชขอมลสำาหรบออกแบบกจกรรมสำาหรบผสงอาย โดยขอมลนนเปนขอมลระดบบคคลทงขอมลเชงปรมาณ (ADL) และขอมลเชงคณภาพ เชน สถานภาพทวไป และสถานภาพดานสขภาพ มการประเมนสขภาพจตผสงอายเพอใชออกแบบความตองการใหเหมาะสม

ดานระบบบรการสขภาพพนฐานตำาบลทะเลทรพย อำาเภอปะทว จงหวด ชมพรการจดการนวตกรรม โรงจำานำาผสงอาย เพอใหดแลระยะกลางวนใน“ ”ชมชนโดยทองถนและชมชนรวมกนกบกลมผสงอายในรปแบบคณะกรรมการฯไดจดทำาระเบยบการดแลผสงอายในชวงเวลากลางวน (day care center) ซงเปนศนยดแลผสงอาย สรางดวยงบประมาณ 5 ลานบาท (โดยไมใชงบประมาณภาครฐ) มผบรจาคตนปาลมเพอใชไมเปนสวนประกอบในการกอสราง หากผบรจาคเงนสรางศนยเสยชวตลงจะมการทำาปายชอพรอมรปถายตดไวทศนยฯ เพอใหผสงอายทมาเขากลมมกจกรรมทำารวมกน เกดความสนกสนาน สขภาพจตด เปนศนยประสานการเยยมกนเองของผสงอายกลมตางๆ รวมทงการจดกจกรรมตรวจสขภาพ สรางพลงในการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 57

ทำางานและมพระครซงเปนเจาอาวาสวดอยตางอำาเภอรวมกบประชาชนในพนทสนบสนนการระดมทนกจกรรมในหลายรปแบบ ทงยงเปนทศกษาดงาน สรางความภาคภมใจของคนในชมชนตอการพฒนาทตอเนองของศนยดแลชวงกลางวน

ตำาบลบางนำาผง อำาเภอเมอง จงหวดสมทรปราการการจดศนยบรการผสงอายในวดบางนำาผงใน ศนยนตงขนในชมชนเขตเมองเพอรบฝากผปวยทจำาเปนตองมคนอยดวย เชน ผปวยอลไซเมอร อมพฤกษ อมพาต ทลกหลานหรอญาตไมอยบาน ออกไปทำางานตอนกลางวน ศนยดแลใหตงแตเชาจรดเยน จนลกหลานมารบกลบบาน โดยไมคดคาบรการ มผดแลทเปนเจาหนาทองคการบรหารสวนตำาบลจำานวน 2 คน (จดจางปตอป) การดำาเนนงานของศนยฯ บทบาทหลกอยทกลมผสงอายตำาบลบางนำาผงซงเปนกลมทมความเขมแขง ประธานชมรมเปนขาราชการเกษยณ โดยกลมผสงอายจดใหมโครงการใหมๆ ตอเนอง อบต.มหนาทสนบสนนและดแล โดยของบประมาณสนบสนนจากองคการบรหารสวนตำาบลบางนำาผงประมาณปละ 3 แสนกวาบาท โดยงบสวนนนำาไปจางแพทยจากโรงพยาบาลบางจากมาดแลผสงอาย ใหบรการตรวจคดกรองและรกษาโรค ทกวนพฤหสบด (5 โมงเยน ถง 2 ทม) แพทยจากโรงพยาบาลบางจากจะผลดเปลยนเวรกนมาใหบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบางนำาผง เชน หมอโรคเร อรง โรคขอ โรคตา ฯลฯ โดยอบต. จายคาจางให 3,000 บาท/วน หากมการเจาะเลอด เจาหนาทจากรพ.สต.บางนำาผงเปนคนเจาะ ใหโรงพยาบาลรบเลอดไปตรวจ และนำาผลเลอดสงใหแพทยวนจฉยวนทมาตรวจรกษา สำาหรบผสงอายทปวยตดเตยง เจาหนาทอบต. เจาหนาทรพ.สต. และอสม. ลงไปเยยมบานสปดาหละ 1 คร ง ตอนนมผ ป วยตดเตยงนอนอยท บาน 15 ราย ทกสปดาหเจาหนาทลงไปดแลดานจตใจ สอนออกกำาลงกาย ชวยดแลทำาความสะอาดบาน ทำาใหทงศนยบรการและอสม.รวมทงเจาหนาทในชมชนไดทำางานรวมกนชดเจนเพอสขภาวะของผสงอายทกคนในชมชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 58

ดานการเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคม (สงคม วฒนธรรม จตใจ)ดานการปรบสภาพแวดลอมและความปลอดภยเทศบาลตำาบลหนองตอง อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหมดวยทชมชนมผสงอายรอยละ 19.6 เทศบาลหนองตองจงคดกระบวนการดแลผสงอายเพอมใหเปนภาระแกครอบครวโดยดำาเนนการ คอ 1)ตงศนยเอนกประสงคผสงอาย ตงแตป 2551 เพอดงผสงอายใหออกจากบานมาทำากจกรรมรวมกน และจดเปนศนยบำาบดและฟ นฟสมรรถภาพของผสงอายทตองการ รวมทงเสรมสรางการถาทอดภมปญญาทองถนและเปนศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอายในทสด ทงนไดรบการสนบสนนจากหลายหนวยงานทงรฐ เอกชน ชมชน และทองททองถนในพนท เรองการปรบสภาพแวดลอมเรมจากการทำาวจยรวมกบคณะสถาปตยกรรม มหาวทยาลยเชยงใหมทพบวา รอยละ 30 ของผสงอายในชมชนไดรบอบตเหตภายในบานหรอในเคหะสถาน เชน หกลม ตกบนได จงจดทำาโครงการหมอบานชมชนรวมกนปรบปรงสงแวดลอมเพอลดการเกดอบตเหตรายครวเรอนทมผสงอายทผานการสำารวจทกหลง เชน การเปลยนหวสวมใหบานทมผสงอาย (เปนหวสวมนงราบ) พรอมใหปนซเมนต 1 ถง และใหชางในหมบานเปลยนหวสวมให โดยไมใชงบประมาณของทองถน การซอมแซม ปรบปรงราวบนได ราวจบ การสรางบานสาธตผสงอายในชมชน ฯลฯ รวมทงการปรบสภาพแวดลอมทปลอดภยสำาหรบผสงอายภายในสถานทสาธารณะของชมชน ผลลพธทเกดขน ไดผลงานและไดความสามคคของคนในชมชนจากทกภาคสวน

การพฒนาศกยภาพและเสรมพลงตำาบลสนทรายหลวง อำาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหมกลมผสงอายในเขตตำาบลสนทรายหลวง มการรวมกลมทำากจกรรมตามถนดของกลมผสงอาย เชน กจกรรมดานการสงเสรมรายไดของกลม เชน การทำาดอกไมจนทน การจกสานเครองใชครวเรอนดวยไมไผ มะพราว

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 59

กจกรรมการออกกำาลงกาย กจกรรมทางศาสนาและการดแลสขภาพซงกนและกนของกลมผสงอายกจกรรมการเปน อสม. เปน Caregiver ทสำาคญในการดแลผสงอายทงทมาอยรวมกนทำากจกรรมกลมและผสงอายทตดบานและตดเตยง โดยเทศบาลตำาบลสนทรายหลวงเขามารวมกบกลมและสนบสนนงบประมาณใหกบชมรมผสงอายแตละหมบาน และมการสรางคนรนตอรน รวมทงสามารถบรการจดการตอเนองเพอใหเกดการพฒนากลมชมรมและการทำางานรวมกบภาคไปตามธรรมชาตภายใตตนทนทชมชนมไดอยางเตมศกยภาพ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 60

ตารางท 5 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบเพอพฒนาระบบการดแลผสงอายแบบบรณาการ

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

1. มขอมลผสงอายทครอบคลม เปนปจจบน โดยจำาแนกเปนกลม เชน จำานวน เพศ วย สถานะสขภาพ ฐานะครอบครว อาชพ สภาพแวดลอม ผดแลในครอบครว และระดบการพงพาตนเองได

2. ประสานทำางานรวมกนอยางนอย 4 ฝาย คอ 1. อปท. 2. ชมชน สาธารณสข และ 4. หนวยบรการสงคม เชน สงคมสงเคราะห

3 มการพฒนานโยบายสาธารณะทเออตอการดแลผสงอาย

4. ดำาเนนกจกรรมการดแลสขภาพ และสงคมทครอบคลมตามลกษณะปญหาและความจำาเปนแตละลกษณะการแบงกลมของผสงอาย(พจารณารวมกบแนวทางดำาเนนกจกรรม)- กลมทเตรยมตวเปนผสงอาย- กลมทชวยตนเองไดด- กลมทชวยตนเองไดบาง- กลมทชวยตนเองไดนอย

5. มการสนบสนนใหมชมรมผสงอายเปนแกนนำาทจะทำางานเรองผสงอายในตำาบลอยางตอเนอง

6. มการจดกจกรรมทางสงคม เปดโอกาสใหผสง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 61

อายพบปะ และแสดงศกยภาพดวยวธตางๆ 7. มการพฒนาศกยภาพ อบรม ผดแล แกนนำาผสง

อาย อสม. อผส. และผดแลผสงอายในครอบครวของตำาบลใหมทกษะเฉพาะในการดแล ปองกน สงเสรมสขภาพของผสงอาย

8. มระบบการดแลสขภาพเพอชะลอความเสอมถอย การปองกนภาวะทพพลภาพ การประคบประคองในวาระสดทาย

9. มการจดสภาพแวดลอมทปลอดภย เชน ทางเดน ทางลาด หองนำาทใชสะดวกไมลน ราวจบบนได ทงทบาน และทสาธารณะ เชน สถานทราชการ ศาสนสถานตางๆ ในชมชน

10.

มการดแลดานสวสดการ การเงน คาครองชพ เพอใหผสงอายมอาหารและปจจยสทเพยงพอ

11.

สงเสรมและเตรยมการดานเงนออม/การลงทนทเหมาะสมใหกบประชาชนในชมชนตงแตกอนเขาสวยสงอาย เพอเปนหลกประกนความมนคงในชวต

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 62

ระบบการทำางานโรคเรอรงระบบการดแลผปวยโรคเรอรง

เปาหมายของการจดการปญหาโรคเรอรงคอ การปองกนคนทยงไมปวยไมใหปวย

การคนหาคนทมความเสยงทจะปวยและสงเสรมใหปรบพฤตกรรมลดความเสยง

การดแลผทปวยแลวใหอยกบโรคไดด ไมใหมภาวะแทรกซอน หากมภาวะแทรกซอน

กตองใหมผลกระทบตอคณภาพชวตนอยทสดขอมลสำาคญ

สาเหตการตายของคนไทยจากกลมโรคไมตดตอเรอรง 304,656 รายหรอรอยละ 73.3 ของการเสยชวตทงหมด ในป 2552 โรคหวใจและหลอดเลอดเปนสาเหตการเสยชวตอนดบหนงของคนไทย

ปญหาสขภาพเรอรงทพบบอย เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคปอดเรอรง โรคหวใจ และมะเรง

สาเหตหลกของโรคเรอรงรอยละ 90 เกดจากพฤตกรรม อาท ขาดการออกกำาลงกาย ภาวะอวน การสบบหรและดมเครองดมแอลกอฮอล รบประทานอาหารไมเหมาะสม เชน อาหารหวาน มน เคม และการไมกนผก

โรคเบาหวานเปนปญหาใหญ มความชกรอยละ 7 ในกลมคนทอาย 35 ป ขนไป

คนทเปนเบาหวานสามารถเขาถงการบรการของสถานพยาบาลเพยงรอยละ 50-60 เทานน สวนอกรอยละ 30-40 เปนกลมคนทยงไมรตววาเปน หรอรตววาเปนแตยงไมเรมรบการรกษา

โรคความดนโลหตสงมความชกถงรอยละ 21.4 ของประชากร หรอกวา 10 คน

ในจำานวนนเปนกลมทไดรบการวนจฉย และรกษา และควบคมโรคไดดมเพยงรอยละ 20.9

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 63

โรคอวนเปนปจจยเสยงของโรคหวใจ ความดนโลหตสง ฯลฯ เดกไทยตำากวาหกปมนำาหนกเกนเกณฑจากรอยละ 0.84 ในป 2547

เปนรอยละ 2.9 ในป 2552ภาพท 7 กรอบคดหนสวนและบทบาททเชอมโยงในการดแลผปวยโรคเรอรง

องคการอนามยโลกไดสรปประสบการณและบทเรยนการพฒนาระบบสขภาพทจะรองรบการดแลผปวยโรคเรอรงไดดตองประกอบดวยหนสวนสำาคญ 3 สวน คอ ผปวยและครอบครว ชมชน/ทองถน และ ระบบบรการสขภาพ ซงแตละหนสวนมบทบาทและการตอบสนองตอบทบาททแตกตางกน ภายใตเปาหมายเดยวกนคอ สขภาพและคณภาพชวตของผปวยและครอบครว ทง 3 หนสวนจงตองเชอมโยงและสนบสนนซงกนและกนภาพท 8 กรอบการดำาเนนงานเพอดแล สงเสรมสขภาพ และปองกนโรคเรอรง สำาหรบแตละกลม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 64

ปจจยหนนเสรมการพฒนา: กระแสรณรงคและ

เครองมอ/

เทคนค

ทนภายในและทนภายนอก

กลไกขบเคลอน

แกนนำา / ทมนำา

คนตนแบ

บ/

กจกรรมการดแลสำาหรบแตละกลม

ผปวย และครอบครว

prepared

เชอมโยงชมชน ระบบบรการสขภาพ

ผลสมฤทธของการดแลผมภาวะสขภาพเรอรง

• จดระบบ & ทมบรการทด• สนบสนนการดแลตนเอง

• ตดตาม ประเมน• ใชขอมลเพอดแล

• จดระบบ & ทมบรการทด• สนบสนนการดแลตนเอง

• ตดตาม ประเมน• ใชขอมลเพอดแล

• ผนำา สนบสนน• สนบสนน ประสาน ทรพยากร • กระตนความตระหนก

• รวมใหบรการเสรมลดปมดอย

ขนตอนหลกและแนวทางการจดการปญหาโรคเรอรงในชมชน

1. การสำารวจขอมล คนหาผทเสยง ผทปวยแลว และผทยงไมปวย เพอใหชมชนมขอมลและเหนปญหาและนำามาวางแผนปญหาไดตรงจด วธการสำารวจขอมล เชน แบบสอบถาม สมภาษณ เวทประชาคมระดมความเหน เปนตน

2.การคดกรองภาวะสขภาพ ภาวะเสยงโรคเชน ตรวจรางกาย วดรอบเอว นำาหนก วดความดนโลหต เจาะเลอดตรวจหาเบาหวาน ฯลฯ ซงอสม.และชมชนหลายแหงมบทบาทมากขน ภายใตการดแลสนบสนนของเจาหนาทสาธารณสข ซงทำาใหการคดกรองโรคทำาไดอยางทวถง เกดการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 65

กลมปกต

กลมเสยง

กลมปวยทคมโรคได

รกษา ตด

สรางเสรมสขภาพและปรบพฤตกรรม

สรางนโยบายสาธารณะ / สภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ

จดทำาฐานขอมลประชากร 4 กลม

การตงแกนนำาและจดการกองทน

สำารวจ /คดกรองโรค/คนหาปญหาสขภาพ

เฝา

กลมปวยทคมโรคไม

การม สวนรวมของภาค

ดแลรกษา ปองกนภาวะแทรกซอน และความพการ

ตดตามตอเนอง แนะนำาใหปรบพฤตกรรม ลดความเสยง และสรางความพงพอใจ ความไววางใจจากผรบการตรวจ

3.การจดทำาฐานขอมลประชากร 4 กลม เมอสำารวจและคดกรองโรคแลวตองจำาแนกประชากรเปน 4 กลม คอ 1) กลมปกต ตรวจแลวไมพบโรคหรออาการผดปกต อยางไรกตาม

ตองระมดระวงทจะไมเกดความเขาใจผดวาเมอไมมอะไรผดปกตกไมตองระวงหรอประมาท คนกลมนควรจะไดรบคำาแนะนำาใหดแลสขภาพ และมการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 ครง

2) กลมเสยง แมจะตรวจไมพบความผดปกตใดๆ แตมประวตครอบครว พนธกรรม และพฤตกรรม ทจดวามความเสยงตอโรค เชน อายมากกวา 40 ป มพฤตกรรมสบบหร ดมสราหรอเครองดมแอลกอฮอลเปนประจำา รปรางอวน มนำาหนกเกน ชอบรบประทานอาหารรสหวาน มน เคม มประวตครอบครวเปนโรคบางอยางทอาจถายทอดถงกนได เปนตน ซงตองลดปจจยเสยง ปรบพฤตกรรม และตรวจเชคสขภาพบอยขน

3) กลมปวยควบคมโรคได กลมนตองไดรบการรกษาและตดตามผลอยางใกลชด หากผปวยมอปสรรคทำาใหรบการรกษาไมได หรอไมตอเนอง ทองถนและชมชน ควรคนหาสาเหตและชวยจดการดแลใหผปวยสามารถเขารบบรการได เชน ปญหาการเดนทาง ปญหาการเยยมบาน จดใหมเจาหนาท/ จตอาสาใหคำาปรกษารวมทงใหมกลมเพอนชวยเพอนโดยมบคคลตนแบบมารวมดแลและเปนกำาลงใจ

4) กลมปวยทควบคมโรคไมได(มภาวะแทรกซอน) กลมนตองการการเอาใจใสเปนพเศษเพอใหไดเขารบการรกษาทนทเพอปองกนความพการหรอโรครนแรงขนอยางรวดเรวจากเสยชวตกอนวยอนควร

4. กำาหนดกจกรรมในการจดการโรคเรอรง การกำาหนดกจกรรมและจดสรรงบประมาณนน ควรยดกลมเปาหมาย

แตละกลมเปนกรอบ แลววางแผนใหครอบคลม ไดแก การคนหาคดกรอง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 66

โรค การสรางเสรมสขภาพและปรบเปลยนพฤตกรรมในกลมปกตและกลมเสยง การจดระบบดแลกลมทปวยแลวทงทโรงพยาบาลและทบาน ทงหมดนตองทำางานรวมกบภาคเครอขายตาง ๆ รวมทงจดสรรงบประมาณเพอดแลปญหานเปนการเฉพาะเพอใหมความตอเนอง โดยทำาแบบบรณาการและมสวนรวมใหทกคนตางมบทบาทชวยเหลอกน จะทำาใหผลงานมความตอเนองและขยายผลไดด โดยใหผปวย สมาชกในครอบครว(ผดแล) อาสาสมครจตอาสา รวมทงกลมผสนบสนนทงเจาหนาทสาธารณสข ทองถน ชมชนมสวนรวม เสรมพลงในการทำางานในแตละงานอยางเตมกำาลงไดตอไป ลกษณะรปแบบการทำางานรวมทงโครงการ/กจกรรมแตละกลมเปาหมาย พรอมกบบทบาทของภาคหนสวนรวมทงจดเนนของการทำางานของแตละกลมเปาหมาย สรปไดดงตาราง

ตารางท 6 สรปบทบาท และนำาหนกการดำาเนนงานของภาคหนสวนในแตละกลมเปาหมาย

ภาคหนสวน

นำาหนกบทบาทการทำางานในแตละกลมเปาหมายกลมปกต-กลม

เสยงกลมปวยคมโรค

ไดกลมปวยคม

โรคไมไดกลมปวยทมภาวะพงพง

มากองคกรปกครองสวนทองถน(อบต. เทศบาล)

++++ รณรงค กำาหนด

นโยบายสาธารณะเพอ ลดเสยง และ

ปรบพฤตกรรม รวมกบคดกรอง

+++ รวมสนบสนนการ

บรการ / ปรบพฤตกรรม(ชมชน)

++ ดานสงคม

และสวสดการ

+++ดานสงคม

และสวสดการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 67

ภาคหนสวน

นำาหนกบทบาทการทำางานในแตละกลมเปาหมายกลมปกต-กลม

เสยงกลมปวยคมโรค

ไดกลมปวยคม

โรคไมไดกลมปวยทมภาวะพงพง

มากหนวยบรการปฐมภม(รพ.สต. ศสช. ศนยบรการสาธาณณสขเทศบาล)

++++วางแผน ดำาเนน

งานรวมกบชมชน สอสารใหขอมลเตอนภย

+++บรการ สรางคนตนแบบกลมชวยกนเอง ประสานเครอขายภาค

++ ดแลตอเนอง

+++ ดานจต

สงคมและสวสดการ

โรงพยาบาล

++ สนบสนนวชาการ

ทรพยากร สอสารขอมล

++ บรการ เสรม

ศกยภาพเครอขาย

+++ ดานการ

แพทย ดแลรกษา

+++ ดานการ

แพทย รกษา ฟ นฟ

องคกรภาคประชาชน/จตอาสา/ อสม./แกนนำาชมชน

++++ รณรงค คด

กรอง รวมกลมลดเสยง และ

ปรบพฤตกรรม

+++ รวมดแล /

ปรบพฤตกรรม (บคคล ครอบครว

ชมชน)

++ ดานจตสงคม

+++ ดานจตสงคม

หนวยงานสนบสนนอนๆ(พม. กศน. ฯลฯ)

++++สงเสรมกจกรรมการรวมกลมลด

เสยง สรางรายได พฒนาศกยภาพ

การเรยนรทางการ

++++สนบสนนทมอาสาสมคร

ดแล เยยมใหกำาลงใจ

++++ดาน

สวสดการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 68

ภาคหนสวน

นำาหนกบทบาทการทำางานในแตละกลมเปาหมายกลมปกต-กลม

เสยงกลมปวยคมโรค

ไดกลมปวยคม

โรคไมไดกลมปวยทมภาวะพงพง

มากศกษา

ตารางท 7 แนวกจกรรมดำาเนนการทสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายโรคเรอรงแตละกลม

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

เนน: สรางเสรมสข

ภาพและวถชวตในสงแวดลอม

เนน: สรางเสรมสขภาพ ปรบเปลยนพฤตกรรมเพอปองกน

เนน: การเขาถงบรการและจดการรกษาอยางตอ

เนน: การเขาถงบรการและลดความรนแรง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 69

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

เพอปองกนการ

เพมขนของ

ประชากรทมปจจยเสยง

การเกดโรคในกลมเสยง

สง

เนองเพอคดกรอง ปองกนและชลอการดำาเนนโรคสภาวะแทรกซอน

ภาวะแทรกซอน รวมทงสงเสรมคณภาพชวต

พฒนาระบบขอมล (เพอจดการใชประโยชน)

- จดทำาทะเบยนฐานขอมลตอเนองรายครวเรอน- สำารวจและประเมนพฤตกรรมสขภาพรายบคคล- จดทำาสมดบนทกสขภาพประจำาตว

- จดทำาทะเบยนฐานขอมลตอเนองของกลมทคดกรองความเสยง รายครวเรอน- จดทำาสมดบนทกสขภาพประจำาตวทมขอมลความเสยง การรกษาตอ

- จดทำาฐานขอมลผปวยรายใหม ตอเนองจากทะเบยนเสยง พรอมการมารบบรการในระบบขอมลปกต- จดทำาสรปประจำาปเพอทบทวนแฟมขอมลทเกยวกบการรบ

- ฐานขอมลแฟมรายบคคล/ครอบครวผดแลและสภาพบาน เศรษฐานะ ความจำาเปนตองการสำาหรบการดแลระยะยาวของผปวยและครอบครว

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 70

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

เนอง/ขอมลสำาหรบการดแลตนเอง

บรการรกษาในหนวยบรการรวมทงการปรกษาสงตอ

การคดกรองภาวะเสยง

- กจกรรมสำารวจตนทนธรรมชาตในชมชนเพอรจกพฤตกรรมการกนอย การใชชวตของคนในพนท- คดกรองกลมประชากรทวไปตามเกณฑ

- คดกรองเพอคนหาภาวะเสยงโรคเรอรง(ภาวะอวน ลงพง ฯลฯ) ควบคกบการเรยนรดานสขภาพ

- คดกรองเพอคนหาภาวะเสยงภาวะแทรกซอน(ตา ไต เทา) ควบคกบการเรยนรดานสขภาพ

- คดกรองภาวะแทรกซอนประจำาป (ตา ไต เทา) ตอเนอง(เชอมโยงกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล- โรงพยาบาลชมชนในพนท)- ตดตามภาวะแทรกซอ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 71

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

- นวตกรรมการวดเสนรอบเอว ดชนมวลกาย ประเมนภาวะอวน ภาวะเสยงแบบงายๆในชมชนพรอมฐานการเรยนร

น/ความเสอมหรอพการทเกดขน

การสรางเสรมสขภาพและปรบพฤตกรรม

- รณรงคใหตระหนกเรองการ สรางนำา“

ซอม สขภาพด” “

ไมมขาย อยากไดตองสรางเอง”

- สราง คน“ตนแบบ สรา”งสขภาพในบรบทของชมชน: ในบาน วด โรงเรยน แกนนำาทองถน ทองท- เมนช

- สนบสนนการพงตนเอง(self management/กลมเรยนร/กลมชวยเหลอกนเอง)

- จดใหมผปวยกลมเบา

- กจกรรมการปองกน สงเสรมดแลตนเอง(การดแลเทา การจดการอารมณ การกนอยและกนยา)-สนบสนน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 72

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

- สราง คน“ตนแบบ ”เพอสขภาพในหลากหลายกลมคน- สรางเมนชสขภาพหรออาหารปลอดภยในครวเรอน/ รานคา/ภายในชมชน- นวตกรรมการปรบพฤตกรรมภายในหนวยบรการ/ ในชมชน- รณรงค

สขภาพในครวเรอน/ ครอบครวกลมเสยง/กลมแมบานชมชน/ ศนยเดกเลก/ โรงเรยน/ รานคา/ ภายในชมชน- นวตกรรมการสงเสรมสขภาพคภมปญญาทองถน- กจกรรมการปรบพฤตกรรมของกลมเสยงในหลากหลายรป

หวานเพอเรยนรและดแลกนเอง(กจกรรมคายทงผปวย ผดแลในครอบครว อสม. จตอาสา แกนนำาตางๆในชมชน)

- กจกรรมรถรบสงกลมผปวยรายหมบานเพอตรวจสขภาพและจดกจกรรมสงเสรม/ ปรบพฤตกรรม

การดแลทางดานจตสงคมทงผปวย ผดแล อาสาสมครและครอบครว

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 73

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

การมกจกรรมทางกายทางสอมวลชนในชมชน- รณรงคสรางกระแสตนตวดานการบรโภคอาหารปลอดภยและเครองดมเพอสขภาพ

แบบ(คายเรยนร คายปรบพฤตกรรมและดแลกลมเสยงรวมทงครอบครวทมผปวย)

สขภาพ

นโยบายสาธารณะและการสรางสภาพแวดลอม

- สรางนโยบายสาธารณะ มาตรการสงคมและ รณรงคใน

- จดรณรงค/พนทสาธารณะเพอสงเสรมกจกรรมลดเสยงในชมชน

-นโยบายเกอกลของชมชนเพอชวยเหลอดแลกลมผปวยเรอรงทก

- นโยบายสนบสนนใหเกดระบบสวสดการเพอผปวยและ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 74

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

ทเออ ชมชน โรงเรยนปลอดนำาอดลม งานเทศกาลปลอดเหลา อาหารลดหวานมนเคมในศนยเดกเลกและวด รวมทงกจกรรมสงคมชมชน- เพมพนทปลอดบหรในชมชน- ใหขอมลคำาเตอนพษภยในหลากหลายรปแบบวธการ

- สารวตรนกเรยนรานคาชมชน/ อย.นอยในชมชน

คนไดรบการดแลถวนทว-นโยบายรฐสวสดการชมชนในกรณคดกรองภาวะแทรกซอนทมคาใชจาย (หรอรวมจาย)

ครอบครวในรายทจำาเปนตองการตามกรณ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 75

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

- จำากดการเขาถงแอลกอฮอลในชมชน- จดพนทสาธารณะเพอสงเสรมกจกรรมเพอสขภาพ(ลานกฬา กจกรรมกลมออกกำาลงกาย ขจกรยาน ฯลฯ)

ระบบบรการสขภาพ

- การจดโปรแกรมตรวจสขภาพทวไป ประจำาป คดกรอง

- การจดโปรแกรมตรวจสขภาพทวไปประจำาป คดกรองความเสยง

- การจดการดแลรกษาตามมาตรฐานและสภาพผปวยแตละรายและ

- จดบรการรถรบสงผปวยจากบาน- โรงพยาบาล- บาน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 76

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

ความเสยง พรอมสมดบนทกผลการตรวจและสงเสรมพฤตกรรมสขภาพทด

พรอมสมดบนทกผล สงเสรม และดำาเนนกจกรรม เพอลดความเสยง และสงเสรมพฤตกรรมสขภาพทด เชนการจดคายลดเสยง

ปรบพฤตกรรม- การใชยา

เหมาะสม- การตดตามเยยมเยยนสมำาเสมอเพอกำากบตดตาม- ระบบการสงตอทมประสทธภาพ- ระบบการเยยมและใหการดแลทบาน(Home care)

- การเยยมบาน หรอ ใหการดแลเฉพาะโดยกลมจตอาสา ทมดแล สหสาขาวชาชพในรายจำาเปน เชน มอาการแทรกซอน หรอ มภาวะพงพงการดแล- สงเสรมการฟ นฟสมรรถภาพและกายอปกรณในรายทจำาเปน กจกรรม–

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 77

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

เกยวกบการดแลระยะสดทายของผปวยตามวถชมชน

การพฒนาศกยภาพ

- กจกรรม/ คมอความร ความเขาใจ แนวทางการดแลตนเองใหหางไกลโรคเรอรงสำาหรบบคคลทวไป หรอ กจกรรมเฉพาะกลมเปาหมายตามสถานประกอบการ / ททำางาน

- คมอและสงเสรมการดแลคดกรองภาวะสขภาพดวยตนเองของกลมเสยง- กจกรรม/ คมอดแลสขภาพแบบวถชมชนของกลมเสยงโรคเรอรงในครอบครว/ อสม.

- จดชดสาธต/คมอเครองมอ อปกรณการตรวจเชกเลอดของผปวยและ/หรอครอบครวจดเมนอาหารเพอสขภาพของผปวยเบาหวาน- กจกรรม/ คมอและสงเสรมการดแล

- พฒนาศกยภาพครอบครว และอสม. ในการสนบสนนการจดการดแลผปวยทมความซบซอน เชอมกบวถภมปญญาทองถน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 78

กลยทธ/มาตรการ

กลมปกต(ประชากร

ทวไป)

กลมเสยง(กลมมภาวะเสยงดวยพฤตกรรม

และกรรมพนธ)

กลมปวยคมโรคได

(ไดรบการวนจฉยและไดรบการดแลรกษาแลว)

กลมปวยคมโรคไมไดมอาการแทรกซอน และ มภาวะพงพง

สขภาพผปวยโรคเรอรงในครอบครว/ อสม.- กจกรรมพาทมจนท.รพ.สต./ อสม.เยยมผปวยในความดแลทรพ.พรอมบรการรถชมชนรบสงผปวยจากบาน- โรงพยาบาล- บาน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 79

ตารางท 8 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบระบบดแลโรคเรอรง

ลำาดบ

สงทควรทำา ทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

1. สำารวจขอมลผปวยเรอรงทกคนในชมชนตอเนอง (กลมเสยง กลมปวยทคมโรคได กลมปวยทคมโรคไมได(มภาวะแทรกซอน กลมทตดบานตดเตยง)

2. รวบรวมเชอมโยงขอมลทเกยวของกบกลมเปาหมายเจาหนาทสาธารณสข : กลมผปวยทมารบบรการ (คดกรอง ดแล รกษา) รวมทงประสานฐานขอมลจากอสม.ทองถน: กลมปกต กลมเสยง กลมปวยและเปนเจาภาพฐานขอมลทงหมดอสม.: กลมผปวยทไดดแลจากการเยยมบาน กจกรรมกลมผปวยเรอรงค ร อ บ ค ร ว ผ ป ว ย : ก ล ม ผ ป ว ย ใ นครอบครว(พฤตกรรมการกนอย ใชแรง การจดการอารมณความเครยด ฯลฯ)

3. วางแผนและจดหาโครงการ/การทำางานเพอดแลโรคเรอรงในชมชน ทงทเปนการปรบพฤตกรรมลดเสยง และการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 80

ลำาดบ

สงทควรทำา ทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

ดแลรกษาในกลมตางๆ4. ประสานใหมบคลากรทเกยวของในพนทเพอมา

รวมดแลผปวยโรคเรอรงโดยเชอมตอกบเจาหนาทรพ.สต.และบคลากรโรงพยาบาล รวมทงแพทยพนบาน แพทยทางเลอกตางๆ และอาสาสมครชมชน

5. ดงญาตเขามามสวนรวมดแลผปวยในครอบครวของตนเองอยางถกตอง

6. ส ง เ ส ร ม ส ม พ น ธ ภ า พ ร ะ ห ว า ง ผ ป ว ย ก บครอบครวและผดแลสขภาพ

7. เปดพนทแสดงออกใหกบผปวย สงเสรมความรความมนใจ ยกยองเปนคนตนแบบและสงเสรมกจกรรมเพอนชวยเพอน

8. กลมปกตเนนการสงเสรมปองกน สงเสรมพฤตกรรมทด

9. กลมเสยงเนนการตรวจคดกรองสรางความตระหนกและปรบพฤตกรรมเพอลดความเสยง

10. กลมปวยดแลรกษาตอเนอง เสรมดวยการปรบพฤตกรรม การคดกรองเพอควบคมโรคปองกนภาวะแทรกซอน

11. สรางสภาพแวดลอม กระแสคานยมของทง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 81

ลำาดบ

สงทควรทำา ทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

ชมชนในการรกษาสขภาพลดความเสยงและปองกนโรค

12. ชนำาหรอผลกดนใหมการกำาหนดนโยบาย ขอตกลง กตกาชมชน และกลไก กฎระเบยบทเกยวกบสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 82

ภาคผนวก สวนกลมโรคเรอรง

ตารางท 9 ตวอยางโครงการกจกรรมจากพนทในแตละมตงานหลกของกลมเปาหมาย

มตงาน พนท ตวอยางชอโครงการระบบการดแลโรคเรอรงการคดกรอง/ สงเสรมสขภาพ/ ปรบพฤตกรรมสขภาพ

1.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. มวงคอม อ. ชยบาดาล จ. ลพบร2.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. สายทอง อ. ปาโมก จ. อางทอง

3.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. ทววฒนา ต. บางบวทอง อ. บางบวทอง จ. นนทบร4.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. ศรกะอาง อ. บานนา จ. นครนายก

5.กองทนหลก

1.1 โครงการใชกระเปาเปลยนพฤตกรรม (ขอมลและ นวตกรรมกระเปาเพอเรยนรอาหารแลกเปลยน การออกกำาลงกาย)2.1 โครงการปรบเปลยนพฤตกรรมลดเสยงจาก โรคเบาหวาน(กะลาคเทา คนพายทอง)2.2 โครงการลานนวดเทาเพอสขภาพ (กะลา ไมกลม กรวด ทราย ลกแกว)3.1 โครงการหนหอมดแลเทาผ

ปวยเบาหวาน

4.1 โครงการลกโซหวงใยใสใจกลมเสยง (แกนนำาชมชนและคดกรองเสยง ระบบพเลยง รณรงคปลกผก เปาหมายรวมของสมาชกกลม สมดประจำาตว บคคลตนแบบเรยนรเพอเฝาระวงดแลกนเอง)5.1 โครงการตำาครกกระเดอง กนขาวกลองลดเบาหวาน (คดกรองภาวะเสยง ออกกำาลงกายตำาขาว

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 83

มตงาน พนท ตวอยางชอโครงการประกนสขภาพ อบต. ดงเหนอ อ. บานมวง จ. สกลนคร6.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. นาถอน อ. ธาตพนม จ. นครพนม

กลองดวยครกกระเดอง)6.1 โครงการพฒนาพฤตกรรมสขภาพกลมเสยงสง6.2 โครงการไทยนาถอน ลดอวนไรพง (ครอบคลมการคดกรอง เฝาระวง กจกรรมบำาบดตามวถชมชนไทย นาถอนทกหมบานโดยอสม.)

การจดการดแลสขภาพทบานเชอมตอกบหนวยบรการ/ สวสดการสงคมจากชมชน

1.กองทนหลกประกนสขภาพเทศบาลเมองแกงคอย อ. แกงคอย จ. สระบร2.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. หนองนาก อ. หนองแค จ. สระบร3.กองทนหลกประกนสขภาพเทศบาลบงยโถ อ. ธญบร จ. ปทมธาน4.กองทนหลกประกนสขภาพอบต. ลำานางรอง อ. โนน

1.1 โครงการเยยมบานดแลผดอยโอกาสในชมชน

2.1 โครงการพฒนาแกนนำาจตอาสาเยยมบาน2.2 โครงการพฒนานวตกรรมการดแลผพการ

3.1 โครงการรกษสขภาพฟารงสต(โดยจตอาสารวมกบทมศนยสขภาพชมชนเทศบาลในกลมผตองการการดแลทบานทกกลม)4.1 โครงการภาครฐประชารวมใจควบคมปองกนโรคเบาหวาน(ดแลโดยแกนนำา ลดภาระแออดในหนวยบรการ เยยมบาน ประสานรบสงผปวย การเตรยมคมอการทำาอาหารและเวทแลกเปลยนเรยนร)

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 84

มตงาน พนท ตวอยางชอโครงการดนแดง จ. บรรมย

5.กองทนหลกประกนสขภาพอบต.หวไผ อ.เมอง จ.สงหบร6.กองทนหลกประกนสขภาพอบต. นาพน อ. วงชน จ. แพร7.กองทนหลกประกนสขภาพอบต. หนองสาหราย อ. พนมทวน จ. กาญจนบร

5.1 โครงการลางไต(ชวคราว)ในผปวยเบาหวาน

6.1 โครงการ แบงปนนำาใจ ยาม“ปวยไขเราชวยกนดแล”(ระบบประกนชวตและสวสดการชมชน)7.1 โครงการพฒนาอาสาเพอบรการการแพทยฉกเฉนและเพอนำาสงผปวยทตองการรถรบ-สง

การพฒนาศกยภาพผดแล/ จตอาสา/อสม.

1.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. หวยขนราม อ. พฒนานคม จ. ลพบร2.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. บานใหม อ. พระนครศรอยธยา จ. พระนครศรอยธยา

1.1 โครงการสรางระบบอาสาสมครในหนวยบรการ

2.1 วทยาลยนกจดการสขภาพชมชนโดยภาครวม

3.1 หลกสตรเวชปฏบตประชาชนโรงพยาบาล 1800 เตยง(เนนดแลสขภาพตนเอง ปองกนโรคภายใตนโยบาย หนงครอบครว “

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 85

มตงาน พนท ตวอยางชอโครงการ3. กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. สะอาดสมบรณ อ. เมอง จ. รอยเอด

หนงหมอชาวบาน หนงมมพยาบาล ในแตละครวเรอน” )

การพฒนาฐานขอมลชมชน

1.กองทนหลกประกนสขภาพเทศบาลตำาบลชางซาย อ. กาญจนดษฐ จ. สราษฎรธาน

2.กองทนหลกประกนสขภาพเทศบาลตำาบลบานกลาง อ. เมอง จ. ลำาพน

1.1 โครงการจดทำาสมดประวตของประชากรในพนท (คลายบตรสขภาพทรสภาพสขภาพประชาชนทกคน)

2.1 โครงการศกษาพฤตกรรมและการใชชวตประจำาวนของกลมผปวย กลมเสยงสงเบาหวานความดนในทกหมบาน

การปรบพฤตกรรมรายบคคล ครอบครว/ กลมประชากร

1.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. บานลำา อ. วหารแดง จ. สระบร2.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. หนองแสง อ. ปากพล จ. นครนายก3.กองทนหลก

1.1 โครงการเฝาระวงปองกนควบคมโรคเบาหวานและความดนโลหตสงครบวงจร (นวตกรรม) โดยแกนนำา อสม.2.1 โครงการปรบพฤตกรรม (จากตนทนชวตสพฤตกรรมทสมดล: รองเทา เบาสมผส ตรวจปลายประสาท เพลงไทยพวน ตเยนธรรมชาตสการกน)3.1 โครงการลดเสยง ลดโรค ดวยดาระบก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 86

มตงาน พนท ตวอยางชอโครงการประกนสขภาพ อบต. ควนโดน อ. ควนโดน จ. สตล

4.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต.เสนางคนคม อ. เสนางคนคม จ. อำานาจเจรญ 5.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. มวงหม อ. เมอง จ. สงหบร

4.1 โครงการปรบเปลยนพฤตกรรมลดโรคภยเงยบ (กนขาวเปนหลก กนผกเปนยา กนปลาเปนอาหาร)

5.1 โครงการชมรมขจกรยานเพอสขภาพ(ทกวางไกลตอยอดขยายผลถงนายอำาเภอ)

นโยบายและการสรางสภาพแวดลอมทเออ

1.กองทนหลกประกนสขภาพ อบต. สมผอ อ. ไทยเจรญ จ. ยโสธร

2.กองทนหลกประกนสขภาพอบต. ดอนใหม อ. บางแพ จ. ราชบร

1.1 โครงการกตกาและขอตกลงชมชนเพอสขภาวะ(ชมชนลดการบรโภคแอลกอฮอลในงานศพ, วด อปท. สถานศกษา ศนยเดกเลก รพ.สต.เปนเขตปลอดเครองดมแอลกอฮอล, รานคาในชมชนไมจำาหนายแอลกอฮอลแกเดกอายตำากวา 18 ป)2.1 โครงการตลาดนดเพอสขภาพ โรงเรยนออนหวานคอยทธศาสตรความสำาเรจ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 87

ระบบการดแลคนพการในชมชน

สถานการณ และความสำาคญ จากการสำารวจของสำานกงานสถตแหงชาต พบวา จำานวนคนพการ

ในประเทศไทยมแนวโนมสงขนจากรอยละ 1.8 ในป 2534 เปนรอยละ 2.0 ในป 2550 ซงหมายความวาในประชากร 100 คนจะมคนพการ 2 คน และขอมลปจจบน (ณ วนท 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2557) ชวงเวลา 6 เดอน มคนพการเพมขน 5% ปจจบนมคนพการทงหมด 1,516,283 คน เปนชาย 823,570 คน หญง 692,713 คน (คนพการทงหมด 1,752,142 คน มชวตอย 1,516,283 คน (86.54%) เสยชวต 235,859 คน (13.46%) เปรยบเทยบกบขอมลคนพการ ณ วนท 31 เดอนตลาคม พ.ศ. 2556 มจำานวน 1,439,434 คน เปนชาย 751,726 คน หญง 631,852 คน (ทมา: ฐานขอมลทะเบยนกลางคนพการ สำานกงานสงเสรมและคณภาพชวตคนพการแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย)

ลกษณะความพการของคนไทยในวยเดกและวยรนสวนใหญ คอ ปญญาออน ขณะทกลมวยทำางานและผสงอาย สวนใหญจะมอาการสายตาเลอนราง และพการดานการเคลอนไหว ในอนาคตตอจากนไปเมอโครงสรางประชากรของไทยเปลยนแปลงไป เนองจากมอตราเกดทลดตำาลงอยางมาก คนมอายยนมากขน สงผลใหสงคมไทยกาวเขาสสงคมผสงอายอยางรวดเรวนน ผลทตามมาของคนทสงวยขนกคอ โอกาสเสยงตอความพการทมแนวโนมเพมขน ซงสาเหตของความพการในภาพรวมสวนใหญมาจากโรคภยไขเจบรอยละ 27.5 และชราภาพรอยละ 27.3

คนไทยสวนใหญเชอวาคนพการไมสามารถทำาอะไรได ความพการเปนผลของบาปกรรม และเชอวาการใชคนพการทำางานเปนการสรางเวรสรางกรรม คนพการจงไมไดรบการพฒนาและฝกฝนในดานตางๆ เหมอนคนปกตทวไป ทสำาคญทสดคอไมไดรบการศกษา เพราะผปกครองสวนใหญเชอวาเรยนไปกไมมประโยชน อยางไรกตาม คนพการสามารถทำางานตางๆ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 88

ไดตามความรความสามารถ เชน แพทย ทนตแพทย สถาปนก วศวกร นกสถต นกเศรษฐศาสตร นกบญช นกกฎหมายฯลฯ ซงสงคมไทยตองเรงพฒนาและฟ นฟสมรรถภาพโดยวธการทางการแพทย ทางการศกษา ทางสงคมและการฝกอาชพ ตลอดจนแกไขปญหาและขจดอปสรรคตางๆ เพอใหคนพการใชศกยภาพทมอยได พงตนเองได และมบทบาทในครอบครวและสงคมไดอยางทดเทยมกบคนทวไป

ความเขาใจ คนพการ“ ” คนพการ ในทน หมายถง บคคลทมขอจำากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการเหน การไดยน การสอสาร การเคลอนไหว จตใจ อารมณ พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร และมความจำาเปนทจะตองไดรบความชวยเหลอดานในดานหนง เพอใหสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 89

ประเภทของความพการ แบงเปน 7 ประเภทคอ

1.ความพการทางการเหน ไดแก ตาบอด ตาเหนเลอนราง2.ความพการทางการไดยนหรอสอความหมาย ไดแก หหนวก หตง

ความพการทางการสอความหมาย3.ความพการทางการเคลอนไหวหรอทางรางกาย4.ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม หมายถง บคคลทมขอจำากด

ในการปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมซงเปนผลมาจากความบกพรองหรอความผดปกตทางจตใจหรอสมองในสวนของการรบรอารมณหรอความคด

5.ความพการทางสตปญญา หมายถง บคคลทมพฒนาการชากวาปกต หรอมระดบเชาวปญญาตำากวาบคคลทวไป โดยความผดปกตนนแสดงกอนอาย 18 ป

6.ความพการทางการเรยนร หมายถง บคคลทมความบกพรองทางสมอง ทำาใหเกดความบกพรองในดานการอานการเขยน การคดคำานวณ หรอกระบวนการเรยนรพนฐานอนในระดบความสามารถทตำากวาเกณฑมาตรฐานตามชวงอายและระดบสตปญญา

7.ความพการทางออทสตก หมายถง บคคลทมขอจำากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากความบกพรองทางพฒนาการดานสงคม ภาษา และการสอความหมาย พฤตกรรมและอารมณ โดยมสาเหตมาจากความผดปกตของสมองและความผดปกตนนแสดงกอนอายสองปครง ทงน รวมถงการวนจฉย กลมออทสตกสเปกตรมอนๆ เชน แอสเปอเกอร (Asperger)

ทมา: ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง ประเภทและหลกเกณฑความพการ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2555 และพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2556

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 90

แนวคดการดแลคนพการแบบองครวมถงแมวา คนพการมขอจำากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวน

หรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม แต คนพการอาจมความสามารถอยางอนทหลงเหลออย คนในชมชนควรมองเหนศกยภาพทมของคนพการ ดงนน การดแลคนพการ ควรตอบสนองความเปนมนษยและความมตวตนของคนพการ และเปดโอกาสในคนพการไดรบรถงสทธและสวสดการทควรจะไดรบ

การดแลสขภาพคนพการแบบองครวมไมใชเพยงการดแลสขภาพทางกาย แตควรดแลสขภาพทครอบคลมถงการทำากจกรรมทชวยใหคนพการมความสขทงทางกาย ใจ มสงคมสำาหรบแลกเปลยนความคดเหน มความมนคงในการดำารงชพ และมพนททางสงคม ทชวยใหเกดความผอนคลายและรสกมคณคา การจดกจกรรม เพอสนบสนนใหคนพการมคณภาพชวตทด นนควรจดใหม ระบบสนบสนนคณภาพชวตคนพการ อยางนอย 7 ระบบ ไดแก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 91

1. กำาหนดนโยบายสาธารณะ (Public Policy) เพอใหคนพการสามารถเขาถงสทธและสวสดการตางๆ เชน การเขาถงบรการสขภาพของคนพการ การออกขอบญญตของทองถนในการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

2. สรางระบบขอมล (Information) และใชประโยชนขอมล เพอรวบรวมทะเบยนขอมลคนพการ ผลตรวจคดกรองและ ผลการดำาเนนงานใหบรการสขภาพคนพการทเหมาะสมตามสภาพ ซงอาจจดขอมลตามการใชงานแบบตางๆ เชน ขอมลผคนพการตามกลมศกยภาพ ตามความสามารถในการประกอบกจวตรประจำาวน (Barthel Activities of Daily Living : ADL) หรอแยกตามบญชสากลทจำาแนกตามการทำางาน ความพการและสขภาพ (International Classification of Functioning, Disability and Health : ICF) ซงประกอบดวยขอมลดานรางกาย ศกยภาพการทำางานของรางกาย การดำาเนนกจวตรประจำาวนและการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมของสงคม และอปสรรคทางดานสงคม เพอใชในการสำารวจ ออกแบบการใหบรการตามความตองการและประเมนผลการพฒนาการของคนพการ

3. จดระบบบรการสขภาพพนฐาน จดใหมบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค ใหความรเพอใหคนพการชวยเหลอตนเองได และใหบรการรกษาทางการแพทยทสะดวก รวดเรว สามารถเขาถงบรการไดงาย รวมทงการไดรบอปกรณเครองชวยความพการทเหมาะสม ซงอาจจดเปนบรการตามลกษณะดงน

o คนพการทสามารถชวยเหลอตวเองได เนนบรการสขภาพพนฐานของคนพการo คนพการทปวยดวยโรคเรอรง (Chronic) เนนใหการดแลและฟ นฟสมรรถภาพดานรางกาย และจตใจ สงคมo ค น พ ก า ร ท ม อ า ก า ร ร น แ ร ง ห ร อ พ ก ฟ น บ น เ ต ย ง (Acute) เนนใหควบคมสภาวะความเจบปวย แ ล ะ ด ำา เ น นกจกรรมในชวตประจำาวนใหเปนไปตามปกต

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 92

4. การเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคม (สงคม วฒนธรรม จตใจ) (Public & Social Space) โดยเปดโอกาสใหคนพการมสวนรวมในการทำากจกรรมทางสงคม เชน กจกรรมเพอนชวยเพอน ชมรมคนพการ การทำากลมอาชพฯลฯ ซงกจกรรมเหลานจะชวยใหคนพการไดพดคยแลกเปลยนความคดเหนหรอทำากจกรรมรวมกน ซงจะทำาใหคนพการรสกวาตนเองยงมคณคาและมประโยชนตอสงคม ชมชน ครอบครว หรอแมกระทงกบตวเอง เพราะคนพการทตองเกบตวอยแตกบบาน มกจะรสกเหมอนตนเองไรคณคา ไรคนเหลยวแล รสกเหงา โดดเดยวและมภาวะซมเศรา ดงนน การเปดพนททางสงคมใหกบคนพการจงถอวาเปนกจกรรมสำาคญทนาจะชวยแกไขปญหาน อกทงยงเปนการพฒนาสขภาพคนพการทครบทง 4 มต คอกาย จต สงคม และปญญา

5. จดสวสดการ (Welfare) การจดบรการและเตรยมความพรอมดานความมนคงทางเศรษฐกจ โดยใชกลไกทางการเงนและกองทนสวสดการทมอยในชมชนเพอเออประโยชนตอคนพการ เชน กองทนสะสมทรพย กองทนสวสดการชมชน กองทนสขภาพตำาบล เบยยงชพคนพการ จตอาสาชวยเหลอคนพการทไมสามารถชวยเหลอตนเองได บรการสงอำานวยความสะดวกตางๆ      6. การปรบสภาพแวดลอมและความปลอดภย (Environment and Safety) การจดสภาพแวดลอมสำาหรบคนพการเปนสงสำาคญทตองคำานงถงเปนอยางมาก เนองจากคนพการมขอจำากดในการมองเหน การสอสาร และการเคลอนไหวรางกายดวยการเดน ลกขนยน นง นอน หรอแมกระทงการทำากจวตรประจำาวนตางๆ ดงนน จงจำาเปนตองมการจดสภาพแวดลอมเพอใหคนพการสามารถเขาถงและใชประโยชนได เชน หองนำา ทางลาด ราวจบ ฯลฯ          7. การพฒนาศกยภาพและเสรมพลง (Strengthening & Empowerment) คนพการอาจมขอจำากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจำาวน แตคนพการยงมความสามารถทหลงเหลออยนอกเหนอจาก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 93

ขอจำากดดงกลาว ควรเปดโอกาสใหคนพการไดพฒนาศกยภาพและเสรมพลง เพอใหมความเชอมนในศกยภาพทมอย เชน การไดรบการศกษา การฝกอาชพ รวมทงการพฒนาศกยภาพใหแกครอบครว กลมแกนนำาชมชน หรอจตอาสา ในการรวมดแลคนพการในชมชน ชวยเหลอในประเดนทเปนขดจำากดของคนพการ

บทบาทของชมชน ทองถน สาธารณสข และหนวยงานภายนอกชมชนในการดแลคนพการ การดแลคนพการในชมชน ทกคนลวนมบทบาทสำาคญในการทำาใหคนในชมชนรบรถงคณคาของคนพการ มองเหนศกยภาพทหลงเหลออยจากขอจำากดในการมองเหน การไดยน การสอสาร การเคลอนไหว จตใจ อารมณ พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร สรางความเชอมนใหแกคนพการ ทงน ทกฝายตองมการประสานและทำางานรวมกน รวมทง เชอมโยงกบหนวยงานภายนอกทจะเขามาสนบสนนดานวชาการและงบประมาณตารางท 10 บทบาทหนาทหลกในการดแลคนพการ ของภาคหนสวน

ภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลคนพการกำานน ผใหญบาน ผนำา

ชมชน ฯลฯ สงเสรมใหคนพการเขารวมกจกรรมในชมชนและเรยนรสงตางๆ ชวยในดานการสรางกฏ กตกา สงอำานวยความสะดวกแกผพการในชมชน

อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน(อสม.)/

อาสาสมคร/อาสาสมครพฒนาสงคม

ชวยเหลอคนพการ (อพมก.) /

จตอาสา

ดแลคนพการในชมชน เชน คนหาผปวย ผพการรายใหม คนหาคนพการใหครบทกหมบาน เยยมบาน ดแล/ฟ นฟสมรรถภาพคนพการทบาน และใหบรการรวมกบเจาหนาทสาธารณสข

เจาหนาทและผบรหาร หนนเสรมและพฒนาระบบการดแลคนพการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 94

ภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลคนพการองคกรปกครองสวน

ทองถน (เทศบาล/อบต.)

โดยใชกลไกนโยบายและงบประมาณ เชน นโยบายสวสดการสงคม การชวยเหลอทางการเงน การสนบสนนใหเกดการรวมกลมของคนพการ และสนบสนนงบประมาณสำาหรบนำาไปใชในการพฒนาระบบการดแลคนพการทมคณภาพ เชน สนบสนนการจายเบยยงชพคนพการ สนบสนนกจกรรมชมรมคนพการ/ศนยดแลคนพการ สงเสรมกจกรรมดานอาชพ และการดแลสวสดการตางๆ

เจาหนาทสาธารณสข (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล/สาธารณสข

อำาเภอ/โรงพยาบาลชมชน)

สรางความเขาใจเรองสขภาพของคนพการใหกบครอบครวและคนในชมชน ใหความชวยเหลอดแลและฟ นฟสมรรถภาพคนพการ และใชขอมลเพอสนบสนนการดแลและการตดสนใจ เชน การตรวจคดกรองคนพการ การประเมนความสามารถ ในการทำากจวตรประจำาวนขนพนฐาน การฟ นฟสภาพจตใจ การคดกรองภาวะแทรกซอน ความเสยง เพอใหการรกษา ปองกน สรางเสรม สขภาพ และฟ นฟฯ เยยมดแลและสงเสรมสขภาพทางกายและจต การฟ นฟสมรรถภาพทบาน

กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. (สปสช.)

สนบสนน สงเสรม และพฒนาระบบการดแลคนพการ กลไกนโยบายและงบประมาณ เชน-บรการสงเสรมสขภาพ การควบคมโรค การปองกนโรค การตรวจ การวนจฉยและการรกษาพยาบาล-บรการฟ นฟสมรรถภาพ ไดแก การฟ นฟการเหน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 95

ภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลคนพการ-การไดรบอปกรณเครองชวยความพการ -การพฒนาศกยภาพในรปแบบอนๆ เชน การฝกอบรม เพอฟ นฟสมรรถภาพ การมองเหน การสอสาร รวมทง การอบรมญาตหรอผดแล หรอ จตอาสา หรอ อสม ในการดแลคนพการ เปนตน

พฒนาชมชน (พช.) ฝกอาชพ และการจดหาตลาดสทธและสวสดการชมชน

(พม.)ฟ นฟสมรรถภาพและฝกอาชพ ชวยเหลอสงเคราะหตามสภาพความจำาเปน และการจดใหมสวสดการ

พฒนาสงคมจงหวด (พมจ.)

ปรบสภาพแวดลอมบาน/บรเวณทอยอาศย สนบสนนการจดบรการ อปกรณ เพอการฟ นฟสภาพ และการพฒนาศกยภาพ

การศกษานอกโรงเรยน (กศน.)

และการศกษาพเศษ

จดการศกษานอกระบบ สำาหรบคนพการลกษณะตางๆ และการจดการศกษาพเศษสำาหรบเดก

การพฒนาศกยภาพทมงานประเดนทควรพจารณา เพอใชในการพฒนาศกยภาพคนทำางานกบ

คนพการ มดงน ทศนคต มมมอง การดแลคนพการในชมชน ควรยดหลก “เอาใจเขา

มาใสใจเรา หมายถง การทมความเหนอกเหนใจผอน หากคดทจะทำาอะไร”สกอยางกบคนพการ ใหนกถงความรสกของเขา โดยสมมตวาหากตวเราถกกระทำาเชนนนจะรสกอยางไร หากเรารสกอยางไร คนพการกจะรสกเหมอนกน

ทกษะในการปฏบตงานดานคนพการ ไดแก การใหความรกทจรงใจ การปฏบตงานโดยเขาใจในตวคนพการ การสอสารอยางสมำาเสมอ การ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 96

ทำางานบนพนฐานสทธของคนพการ การสรางแรงจงใจใหคนพการไมยอทอตออปสรรค การทำางานโดยใหคนพการเปนตวตง และเปลยนทศนคตคนในสงคมใหเขาใจคนพการ นอกจากน ความรพนฐานทจำาเปนสำาหรบคนทำางาน ไดแก กฎหมายคนพการ สทธคนพการ สวสดการสำาหรบคนพการ และระเบยบการใชเงนกองทนทเกยวของกบคนพการ

รปแบบการพฒนาศกยภาพ ไดแก การจดอบรม ทำาใหคนทำางานมหลกคดและแนวทางในการทำางาน การจดเวทแลกเปลยนเรยนร ดงาน ชวยเตมเตม ใหไดเรยนรจากประสบการณการทำางานจรง เปดมมมองในการทำางาน และใหกำาลงใจซงกนและกน

ตารางท 11 ตวอยางกจกรรมจากพนทสำาหรบคนพการดานนโยบายสาธารณะตำาบลดอนแกว อำาเภอแมรม จงหวดเชยงใหมการทำางานในชมชนเรมตนจากกลมอาสาสมครพฒนาคณภาพชวตผดอยโอกาสตำาบลดอนแกวรวมตวกนลงไปเอกซเรยในชมชนทกหมบาน อบรมการดแลผพการทบานและลงเยยมบาน สอนเทคนคการดแลใหกบญาตพนองของผพการ ตอนลงพนทเอกซเรยชมชนพบวา ผพการตองการอะไรหลายสงหลายอยาง โดยเฉพาะโอกาสทจะออกมาพบปะกบสงคมขางนอก ออกมาทำากจกรรมใหสงคมยอมรบ จงมการคดกจกรรมกนวา ทำาอยางไรจงจะดงเขาออกบาน จนเปนทมาของการจดใหมวนพเศษขนในวนแหงความรก เดอนกมภาพนธ ใชชอวา วนถกทอ สายใย รอยดวงใจคนพการ (วนคนพการตำาบลดอนแกว) ผลจากการจดงานดงกลาว เราพบวา เขาม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 97

ความสขมากเมอไดออกมาทำากจกรรม ไดพดคยถงสงทเขาตองการ จนเปนเหตใหสามารถเกบประเดนตางๆ มารอยเรยงจนเกด ขอบญญต อบต. ดอนแกว เรองการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตผพการ ตำาบลดอนแกว พ.ศ. 2551

ดานระบบขอมลตำาบลพจตร อำาเภอนาหมอม จงหวดสงขลา องคการบรหารสวนตำาบลพจตร อำาเภอนาหมอม จงหวดสงขลา พบวา ขอมลทจะนำามาใชแกไขปญหาในชมชนของแตละหนวยงานไมตรงกน มการใชขอมลกนคนละฐาน จงนดคยระดมสมองของคนทเกยวของในชมชน ทงภาครฐ/ภาคทองถน/ทองท /อสม./แกนนำาหมบาน /สภาองคกรชมชน มมตวา จะจดทำาฐานขอมลกลางและใชขอมลชดนรวมกนทกหนวยงาน โดยรวมกนจดทำาแบบสอบถาม เพอทจะกำาหนดเนอหารายละเอยดของแบบสอบถามตามความตองการของชมชนของตนเอง ขอมลประกอบดวย ขอมลพนฐาน ขอมลสทธตางๆ ความสามารถพเศษ สวนของความพการ/ลกษณะความพการ ผดแลคอใคร ขอมลเศรษฐกจ กายอปกรณ สภาพบาน/สภาพความเปนอย/แผนทบาน บนทกและจดเกบขอมลบน website

ดานระบบบรการสขภาพพนฐานอำาเภอนาทว จงหวดสงขลา หลงจากทำาการสำารวจคนพการจนทราบปญหาตางๆ เชน คนพการทยงไมไดจดทะเบยนเปนคนพการถง 274 คน นำาไปสการออกจดทะเบยนคนพการเชงรกในชมชน และเมอวเคราะหสาเหตความพการ พบวา เกดจาก ผลแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง จนเกดเสนเลอดแตกในสมองและเปนอมพาตในทสด จงเกดกระบวนการปองกนการเกดคนพการรายใหมในชมชน ในกลมผปวยโรคเรอรง โดยมเปาหมายคอ (1) กลมคนปกตตองคงความปกตไว (2) กลมเสยงตองมการปรบพฤตกรรมเพอลดความเสยงและเปนกลมปกตในทสด (3) กลมปวยความดนโลหตสงทยงไมม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 98

โรคแทรกซอนตองควบคมระดบความดนโลหต และปรบพฤตกรรมเพอปองกนการเกดโรคแทรกซอน (4) กลมปวยความดนโลหตสงทมโรคแทรกซอนแลวตองมการจดบรการใหเออตอสภาพความพการ รวมถงการสนบสนนกายอปกรณใหแกคนพการ โดยในการรณรงคปองกนความพการ ไดดงการมสวนรวมของชมชนสการเปลยนแปลงพฤตกรรม เชน รเรมงานเลยง - งานบญปลอดเหลา เปนตน

ดานการเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคม (สงคม วฒนธรรม จตใจ)ชมรมคนพการไทยใจอาสา โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค จงหวดอบลราชธานชมรมคนพการไทยใจอาสาเปนองคกรของคนพการองคกรแรกและองคกรเดยวใน จงหวดอบลราชธาน มกจกรรมทดำาเนนการมาตอเนอง คอใหความรเรองสทธและกฎหมายทเกยวกบคนพการ ประสานงานชวยเหลอจดหากายอปกรณทเหมาะสมแกคนพการ จดทำาโครงการทมประโยชนตอคนพการ เยยมใหกำาลงใจคนพการตามโรงพยาบาลและชมชนเพอสรางความมนใจใหเขากลาออกสสงคม และชวยพฒนาคนพการใหไดรบการศกษา ไดรบการฝกอาชพ เพอใหมคณภาพชวตทดขน เนองจากสงคมไทยยงไมใหการยอมรบวาคนทพการม บทบาทตอสงคมมากเทาไหรนก ชมรมฯ ทำาใหสงคมยอมรบวาคนทพการสามารถอยกบบคคลอนๆและทำางานไดไมแพคนปกต หรออาจจะดกวาดวยซำา

ดานสวสดการตำาบลสรางถอนอย อำาเภอหวตะพาน จงหวดอำานาจเจรญศนยเรยนรเพอฟ นฟและพฒนาคนพการโดยชมชน จดตงเมอป พ.ศ. 2554 มคณะกรรมการของศนยฯ มการจดทำาระเบยบขอบงคบ สำารวจ/จดทำาทะเบยนคนพการในระดบตำาบล มการจดตงกองทนสงเสรมสวสดการและพฒนาคนพการระดบตำาบล ฝกอาชพแกคนพการในชมชน ทำาใหคน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 99

พการในชมชนมวนยในการออมเงนคนพการและสมาชกกองทนไดรบสวสดการทเหมาะสมคนพการมงานอดเรกและมทกษะในการประกอบอาชพและมรายไดเสรม

การปรบสภาพแวดลอมและความปลอดภยอำาเภอเสลภม จงหวดรอยเอด และอำาเภอนาหมอม จงหวดสงขลาอำาเภอเสลภมมนคมโรคเรอนและมคนไดรบผลกระทบจากโรคเรอนกลายเปนคนพการ ในจำานวนนนมคณยายตาบอดอยกน 2 คนในบานเดยวกน คณยายคนโตอาย 90 กวาป คณยายคนเลกอาย 80 ปตน บานทอาศยอยเปนบานยกพนมหองนำาอยขางบน เวลาคณยายคนโตจะเขาหองนำากปลกใหคณยายคนเลกทมสายตาเลอนลางเกอบบอดเปนคนพาไป ซงทาง อบต. และผมจตศรทธา เขาไปชวยกนหองนำาขางลาง จากนนกนำาเชอกฟางมาผกตดเสาสำาหรบใหเกาะเชอกเขาหองนำาได ทำาใหคณภาพชวตของคณยายทงสองทานดขน

การพฒนาศกยภาพและเสรมพลงตำาบลหนองหาร อำาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหมวดหวยเกยงและเครอขาย มการสรางทมจตอาสาประจำาหมบานเพอจะใหชมชนไดเขามามสวนรวมดแลในหมบานตนเอง โดยเขาไปประสานงานกบองคกรปกครองทองถน (อปท.) ในการคนขอมลเรองจำานวนคนพการทอยในชมชน มการสรปประเมนความพรอมและความตองการของทมจตอาสากอนนำาไปจดทำาหลกสตร เพอใหมความสอดคลองกบการเขามาดแลคนพการ ตลอดจนมการประชมแลกเปลยนและวางแผนกาวตอไปในการพฒนาชมชนวา จะทำาอยางไรใหเกดความตอเนองและยงยน ระยะแรกจะมการจดวงแลกเปลยนเรยนรกนทกเดอน รวมทงใหจตอาสาเขยนบนทกบอกเลาเรองราวสงทเขาไดทำาในแตละวนแตละคน เมอนำามาอานเลาสกนฟงแลวรสกมคณคา เปนการเตมพลงททำาใหคนทำางานดวยกนมความสขไปดวย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 100

ตารางท 12 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบ ระบบการดแลคนพการในชมชน

ลำาดบ

สงทควรทำา ทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

1. การซกประวต ประเมนพฤตกรรมสขภาพ ตรวจรางกาย และจดทำาสมดบนทกสขภาพคนพการและทพพลภาพ

2. การสำารวจ คนหา ขนทะเบยนคนพการและทพพลภาพ และการรบเอกสารรบรองความพการ รวมถงการสงตอคนพการและทพพลภาพใหไดรบอปกรณเครองชวยความพการ

3. การจดทำาฐานขอมลคนพการ และนำาไปใชประโยชน

4. การพฒนาระบบบรการดแลสขภาพคนพการและทพพลภาพแบบองครวมดวยทมสขภาพ และพฒนาระบบการสงตอระหวางบาน สถานพยาบาล ชมชนทมประสทธภาพและดำาเนนงานอยางรวดเรว

5. การบรการฟ นฟสมรรถภาพ และการเฝาระวงปองกนภาวะแทรกซอน เชน กายภาพบำาบด การฝกสอนญาต/ผดแล และการอาชวะบำาบด เปนตน

6. การบรการใหคำาแนะนำา วเคราะหสาเหตความคมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลก

ประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 101

ลำาดบ

สงทควรทำา ทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

พการและหาทาง ในการปองกนความพการทอาจเกดขนจากโรคเรอรงของคนในชมชน รวมทงปองกนการเกดความพการซำาซอนในคนทมความพการอยแลว

7. การสงเสรมสนบสนนกายภาพบำาบดและกจกรรมบำาบดสชมชนในพนท

8. การสงเสรมสขภาพชองปากในกลมคนพการและทพพลภาพ

9. การเยยมบานใหความร ใหคำาแนะนำา ตดตามดแลสขภาพ และฟ นฟสมรรถภาพแกคนพการและทพพลภาพ

10. การสงเสรมใหคนพการใชศกยภาพทหลงเหลออย ใหไดทำาประโยชนและมคณคา เชน ฝกอาชพใหม สงเสรมอาชพ ฯลฯ

11. การสรางและพฒนาจตอาสาดแลคนพการและทพพลภาพในชมชน

12. การตดตามผลการบรการฟ นฟสมรรถภาพ การสงตอ-สงกลบ และการดแลสขภาพคนพการและทพพลภาพอยางตอเนอง

13. การพฒนาศกยภาพชมรมคนพการในชมชน14. การสง เสรมสน บสน นก จกรรมชมรมคน

พการ/ศนยดแลคนพการในชมชน15. การปรบสภาพแวดลอมทเหมาะสมสำาหรบคน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 102

ลำาดบ

สงทควรทำา ทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

พการและทพพลภาพในชมชน16. นโยบายสาธารณะ ขอบญญตของชมชนท

เกยวของกบคนพการ17. การมสวนรวมของคนในชมชน (เงน คน

ทรพยากร ภมปญญา)18. การจดหาเงนกองทนสวสดการและจดระบบการ

เงนเพอดแลคนพการในชมชน19. การทำางานรวมกบเครอขายภายนอกชมชน20. กลไกและกระบวนการจดการความร เชน การ

ถอดบทเรยนและสรปบทเรยนเปนระยะภายในชมชน/ระหวางเครอขายการทำางาน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 103

เมทรกซการฟ นฟสมรรถภาพโดยชมชน ประกอบดวยองคประกอบทสำาคญ 5 องคประกอบ ไดแก สขภาพ การศกษา สภาพความเปนอย สงคม และการสรางศกยภาพ ในแตละองคประกอบม 5 องคประกอบยอย องคประกอบยอย 4 องคประกอบแรกนนสมพนธกบกลม/องคกรตางๆ ในระบบสขภาพชมชน ไดแก องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานดานสขภาพ สถาบนการศกษา สวนองคประกอบยอยสดทายสมพนธกบการสรางศกยภาพใหคนพการ ครอบครวของคนพการและชมชน ซงถอเปนรากฐานสำาคญของการทำาใหคนพการสามารถเขาถงหนวยงานทเกยวของ การยกระดบคณภาพชวตของคนพการและการทำาใหคนพการไดรบสทธของตน อยางไรกตาม การทำางานจรง ไมสามารถกอใหเกดทกองคประกอบของเมทรกซนได จดประสงคของการมเมทรกซนคอเพอใหกลม/องคกรตางๆ ททำางานในชมชน เลอกเอาองคประกอบทตรงกบความตองการในพนท ลำาดบความสำาคญและทรพยากรทมอยของตนเองไปตงเปนเปาหมาย และดำาเนนงานรวมกบภาคเครอขายทเกยวของ

ภาพท 9 เมทรกชการฟ นฟสมรรถภาพโดยชมชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 104

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 105

ระบบการดแลเดกและเยาวชนในชมชน

ความสำาคญของการดแลเดกและเยาวชนในชมชนโครงสรางประชากรเดกและเยาวชนไทย คาดวามแนวโนมลดลง

อยางตอเนอง จงเปนโอกาสในการลงทนพฒนาคณภาพเดกและเยาวชน พฒนาความรและทกษะของเดกและเยาวชนทจะเปนกำาลงทมคณภาพในอนาคต โครงสรางครอบครวไทยและสภาพแวดลอมเดก สงคมไทยมการเปลยนแปลงจากสงคมเครอญาตเปนสงคมปจเจกมากขน สงผลใหมการเปลยนแปลงรปแบบครอบครวไทย เชน ครอบครวเลยงเดยวทมพอหรอแมเลยงบตรเพยงลำาพง ครอบครวพอแมวยรน ครวเรอนทอยดวยกนแบบไมใชญาต ครวเรอนทมอายแบบกระโดด คอ ปยา/ตายายกบหลาน หรอครวเรอนทเปนเพศเดยวกน นอกจากน ผลของการสำารวจเดกและเยาวชน ป 2552 ของสำานกงานสถตแหงชาต พบวา เดกทอาศยอยกบพอแมมรอยละ 61.8 ไมไดอยกบพอแมมรอยละ 20.1 ทเหลออยกบพอหรอแมคนใดคนหนง ในการดำาเนนชวตของครอบครว มการเปลยนแปลงททงพอและแมตองแสวงหารายได ทำาใหไมสามารถอบรมเลยงดบตรไดเทาทควร สงผลใหเดกไมไดรบการดแลทเพยงพอ จงถกดงดดจากสงจงใจภายนอกครอบครวโดยงาย เชน ตดเกม ตดสารเสพตด มเพศสมพนธกอนวยอนควร เปนตน

ประชากรไทยมทงสน 63.5 ลานคน เปนเดกและเยาวชน (อายไมเกนยสบหาปบรบรณ) จำานวน 22.92 ลานคน คดเปนรอยละ 36.85 ของประชากรทงหมด (กลมเดกแรกเกดถง 2 ป ประมาณ 2.3 ลานคน กลมอาย 3-5 ป ประมาณ 2.4 ลานคน กลมอาย 6-12 ป ประมาณ 5.91 ลานคน กลมอาย 13-17 ป ประมาณ 4.85 ลานคน และกลมอาย 18-25 ป ประมาณ 7.46 ลานคน) นอกจากน ยงมเดกบตรแรงงานตางดาวอายไมเกน 15 ป ทเกดในประเทศไทยและจดทะเบยนกบคณะกรรมการบรหารแรงงานตางดาวหลบหนเขาเมอง (กบร.) ของกระทรวงแรงงานอก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 106

ประมาณ 2 แสนคน (ทมา : กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ณ เดอนธนวาคม พ.ศ. 2552)

การแบงกลมเดกและเยาวชนโดยทวไป เดก หมายถง บคคลซงมอายตำากวา 18 ปบรบรณ

เยาวชน หมายถง บคคลซงมอายตงแต 18 ปบรบรณถง 25 ปบรบรณ ในทน แบงกลมเดกออกเปน 2 ชวงคอ เดกอาย 0-6 ป และเดกอาย 6-24 ป แตละชวงแบงตามสภาวะรางกายและจตใจออกเปน เดกปกตและเดกพเศษ โดยแตละชวงอายมจดเนน ดงน• กลมเดกอาย 0-6 ป การบรการดานสาธารณสข การเตรยมความ

พรอมระดบกอนประถมศกษา • กลมเดกอาย 6-24 ป การศกษาในโรงเรยนหรอการศกษานอก

ระบบ เพอพฒนาสตปญญาและความสามารถพนฐาน การฝกอาชพระยะสน กจกรรมการใชเวลาวางใหเปนประโยชนตอตนเอง ครอบครว และชมชน

กลมเดกพเศษ หมายถง เดกทมความสามารถพเศษ เดกทมความตองการพเศษ (Special Need Child) คอ เดกทมความสามารถเฉพาะดานเกนวย (Gifted Child) และเดกทมความบกพรองทางรางกายหรอสตปญญา (เดกทมความบกพรองทางการเหน การไดยน การสอสาร ทางรางกายและการเคลอนไหวทางอารมณและพฤตกรรม ทางสตปญญา ทางการเรยนร เดกออทสตก และเดกทมความพการซำาซอน) ซงตองไดรบการสงเสรม พฒนา และฟ นฟเปนพเศษ การดแลเดกพเศษ จำาเปนตองใชภาษาทเขาใจงาย ไมซบซอน มความอดทนหากเดกพเศษใชคำาพดไมถกตอง สนบสนนสงทเดกพเศษทำาได

แนวคดการดแลเดกและเยาวชนแบบองครวม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 107

การดแลสขภาพเดกและเยาวชนแบบองครวมไมใชเพยงการดแลสขภาพทางกาย แตควรดแลสขภาพทางใจ สงคม และจตวญาณดวย การดแลเดกและเยาวชนในชมชนควรเขาใจธรรมชาตของเดก ตระหนกวาเดกทกคนมความร มศกยภาพ และสามารถพฒนาได ทงน รวมทงเดกพเศษดวย ดงนน เพอใหเดกและเยาวชนมคณภาพชวตทด ควรจดใหม ระบบสนบสนนคณภาพชวตเดกและเยาวชน 7 ระบบ ไดแก

1. นโยบายสาธารณะ (Public Policy) เพอใหเดกและเยาวชนสามารถเขาถงสทธและสวสดการตางๆ และมสขภาวะทด เชน การเขาถงบรการสขภาพ การจดตงสภาเดกและเยาวชน กองทนสวสดการชมชน สำาหรบเดกและเยาวชน การพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาวะของเดกและเยาวชน ประเดน การพฒนาคณภาพชวต ดานการพฒนาศนยเดกเลก การแกปญหาการตงครรภในวยรนกบการตงครรภทไมพรอม การแกปญหาเดกและเยาวชนกบการสบบหรและการบรโภคเครองดมแอลกอฮอล การแกปญหาเดกตดเกม การแกปญหาความรนแรงในเดกและเยาวชน การสนบสนนใหมโรงเรยนพเศษหรอหองเรยนพเศษในโรงเรยนเพอจดการศกษาใหแกเดกพเศษในพนท

2. ระบบขอมล (Information) การมและใชประโยชนขอมล เชน ขอมลสขภาพ เพอตรวจคดกรองและใหบรการสขภาพเดกและเยาวชนทเหมาะสม ขอมลวยรนในชมชน

3. ระบบบรการสขภาพพนฐาน (Primary Health Care) เพอใหเดกและเยาวชนไดรบบรการสขภาพ ทงดานการสงเสรมสขภาพ เชน สงเสรมภาวะโภชนาการ สงเสรมการออกกำาลงกาย การปองกนโรค เชน ฉดวคซน ตรวจรางกาย ตรวจสขภาพฟนและชองปาก ตรวจวดระดบการไดยน ตรวจวดสายตาและตาบอดส เอกซเรยปอด ตรวจวนจฉยโรคโลหตจางทางพนธกรรม-ใหความรเรองการวางแผนครอบครว และการปองกนการตงครรภไมพรอม การรกษา การฟ นฟสภาพ และไดรบบรการปรกษาดานจตใจ ตลอดจนสามารถเขาถงบรการรกษาและการฟ นฟสมรรถภาพในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 108

4. การเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคม (สงคม วฒนธรรม จตใจ) (Public & Social Space) เพอใหเดก เยาวชน ครอบครว และคนในชมชนมสวนรวมในการทำากจกรรมและมพนทสรางสรรคทางสงคม เชน การจดกจกรรมของศนยเดกเลก วด โรงเรยน ชมชน ชมรม to be number one กจกรรมรณรงคตางๆ

5. สวสดการ (Welfare) เพอสงเสรมและสนบสนนใหเดกไดรบการดแลทเหมาะสมตามวย เชน ใหบรการปจจย 4 การดแลรกษาพยาบาล พฒนาการดานรางกาย จตใจ การศกษา การฝกอาชพ นนทนาการฯลฯ ตลอดจนใหการศกษาและฝกทกษะอาชพแกเดกและเยาวชน เพอใหสามารถนำาความรไปประกอบอาชพเลยงตนเองไดตอไป

6. สภาพแวดลอมและความปลอดภย (Environment and Safety) เพอปองกนการเกดอบตเหต อาชญากรรม และความรนแรงทเกดขนกบเดกและเยาวชน ตลอดจนการรบสอทไมเหมาะสม เชน การจดทอยอาศย สภาพแวดลอมในชมชนใหปลอดภยจากแหลงมวสมตางๆ

7. การพฒนาศกยภาพและเสรมพลง (Strengthening & Empowerment) เพอใหเดกและเยาวชนพฒนาการเรยนรทางวชาการ ทกษะชวต มภมคมกนตนเอง รเทาทนสอ และลดการเขาถงแหลงอโคจร แหลงอบายมข ยาเสพตด เครองดมทมแอลกอฮอล เชน อบรมใหความรความเขาใจ พฒนาทกษะการแลกเปลยนเรยนร อบรมใหความร ความเขาใจในการจดการเรยนรวมแกคร พอแม ผปกครอง เพอใหการชวยเหลอเดกพเศษ จดทำาแผนการศกษาเฉพาะบคคล เพอสงเสรมพฒนาการและการเรยนรในดานตางๆ ตลอดจนปรบปรงแกไข ขจดปญหาและอปสรรคตอการเรยนรของเดกพเศษ จดการเรยนรวมกบเดกทวไป

แนวทางการดำาเนนกจกรรมทสอดคลองกบเดกและเยาวชนในแตละกลม

ตารางท 13 แนวทางการดำาเนนกจกรรมทสอดคลองกบเดกและเยาวชนในแตละกลม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 109

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 0-6 ปเดกปกต

เดกพเศษกอนเขาศนยเดกเลก

เขาศนยเดกเลก

นโยบายสาธารณะ

-การพฒนานโยบายสาธารณะ ประเดน การเลยงลกดวยนมแม 6 เดอน การเสรมไอโอดนในเดก

-การพฒนานโยบายสาธารณะ ประเดน การพฒนาศนยเดกเลก-นโยบายเรยนฟร (คาเลาเรยน หนงสอเรยน อปกรณการเรยน เครองแบบนกเรยน กจกรรมพฒนาคณภาพผเรยน)

-การพฒนานโยบายสาธารณะ ประเดน การเลยงลกดวยนมแม 6 เดอน การจดการศกษาใหแกเดกพเศษในพนท

ระบบขอมล ขอมลสขภาพ เพอตรวจคดกรองและใหบรการสขภาพเดก

ขอมลสขภาพ เพอตรวจคดกรองและใหบรการสขภาพเดกพเศษ

ระบบบรการสขภาพพนฐานการสงเสรมสข

ภาพ

- การสงเสรมสขภาพอนามยเดกกอนวยเรยน- การสงเสรมโภชนาการเดกแรกเกด-6 ป

- การสงเสรมสขภาพอนามยเดกกอนวยเรยนในศนยพฒนาเดกเลก- การสงเสรม

- การสงเสรมสขภาพอนามย- การสงเสรมโภชนาการ - การสงเสรมทนตสขภาพและปองกน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 110

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 0-6 ปเดกปกต

เดกพเศษกอนเขาศนยเดกเลก

เขาศนยเดกเลก

-การสงเสรมสขภาพอนามยแมและเดก- การสงเสรมทนตสขภาพและปองกนโรคในชองปากในเดกกอนวยเรยน-การมสวนรวมของผปกครองในการดแลสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน

โภชนาการเดกแรกเกด-6 ป- การสงเสรมทนตสขภาพและปองกนโรคในชองปากในเดก

โรคในชองปากในเดก

การปองกน -การดแลสขภาพเดก เพอปองกนโรค เชน หวด -การเสรมไอโอดนในเดก

-การสอนใหเดกรจกดแลสขภาพ เพอปองกนโรค เชน หวด - การปองกนฟนผในเดก-การฝกใหเดกออกกำาลงกายและรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการ เพอปองกนโรค

-การดแลสขภาพเดก เพอปองกนโรค เชน หวด- การสงเสรมและปองกนเพอแกไขปญหาสขภาพชองปาก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 111

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 0-6 ปเดกปกต

เดกพเศษกอนเขาศนยเดกเลก

เขาศนยเดกเลก

อวนการรกษา เดกสามารถเขาถงบรการรกษา

ในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

เดกพเศษสามารถเขาถงบรการรกษาในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

การฟ นฟสมรรถภาพ

เดกสามารถเขาถงบรการฟ นฟสมรรถภาพ

ในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

เดกพเศษสามารถเขาถงบรการฟ นฟ

สมรรถภาพในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

การเปดพนท

สาธารณะ/พนททาง

สงคม (สงคม

วฒนธรรม จตใจ)

การเขารวมกจกรรมตางๆทจดขนในชมชน

การประสานใหเดกพเศษและ

ครอบครวรวมกลมกนเขารวม

กจกรรมตางๆ ทจดขนในชมชน และ

แลกเปลยนประสบการณ หรอ

แกไขปญหากนภายในกลม

สวสดการ การเบกจายเงนคารกษาพยาบาล

-การศกษา-การเบกจายเงนคารกษาพยาบาล

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 112

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 0-6 ปเดกปกต

เดกพเศษกอนเขาศนยเดกเลก

เขาศนยเดกเลก

สภาพแวดลอมและความปลอดภย

การจดสภาพแวดลอม

ทปลอดภยสำาหรบเดก

เพอปองกนการเกดอบตเหต

-การทำาความสะอาดของเลนเดก ของใชเดก สถานทเลยงเดก ศนยเดกเลกฯลฯ เพอปองกนโรคตาแดง โรคมอเทาปาก-การจดสภาพแวดลอมทปลอดภยสำาหรบเดก เพอปองกนการเกดอบตเหต

การจดสภาพแวดลอม

ทปลอดภยสำาหรบเดก

เพอปองกนการเกดอบตเหต

การพฒนาศกยภาพและเสรม

พลง

-การสงเสรมพฒนาการของเดกกอนวยเรยน โดยใชรปแบบนทาน เพลง ดนตร ศลปะ และการละเลนพนบาน (เพลงชวยกระตนการเรยนรในเรองตางๆ การจดจำา ศลปะและดนตร

การสงเสรมพฒนาการของเดกในศนยพฒนาเดกเลก โดยใหเดกเรยนรและพฒนาตนเองหลายๆดาน ทงดานกฬา ดนตร ศลปะ ภาษา การใชคอมพวเตอร การชวยเหลอผอน การปรบตวเขากบ

-การจดทำาแผนการศกษาเฉพาะบคคล เพอสงเสรมพฒนาการและการเรยนรในดานตางๆ -การอบรมใหความร ความเขาใจในการจดการเรยนรวมแกคร พอแม ผปกครอง เพอใหการชวยเหลอเดกพเศษ-การจดกจกรรมเพอพฒนาศกยภาพเดก เชน ดนตรบำาบด เกม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 113

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 0-6 ปเดกปกต

เดกพเศษกอนเขาศนยเดกเลก

เขาศนยเดกเลก

ชวยกระตนใหเดกเกดความคดสรางสรรค เกดจนตนาการ)

สถานการณใหมฯลฯ

คณตศาสตรกจกรรมวทยาศาสตร ศลปะ ประดษฐฯลฯ

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

นโยบายสาธารณะ

การพฒนานโยบาย

สาธารณะ เพอลด

พฤตกรรมเสยง

ทางสขภาพ เชน การไมออก

กำาลงกาย การตด

การพฒนานโยบายสาธารณะ เพอลดพฤตกรรมเสยงทางสขภาพ ไดแก การใชสารเสพตด การสบบหร ดมสรา การไมออกกำาลงกาย การตดเกม

การพฒนานโยบาย

สาธารณะ เพอการจดการศกษาใหแกเดกพเศษในพนทและ

ลดพฤตกรรมเสยง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 114

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

เกม ทางสขภาพ เชน การไมออก

กำาลงกาย การตด

เกมระบบขอมล

ขอมลสขภาพ เพอตรวจคดกรองและใหบรการสขภาพเดก

ขอมลสขภาพ เพอตรวจคดกรองและใหบรการสขภาพเดกและ

เยาวชน

ขอมลสขภาพ

เพอตรวจคดกรอง

และใหบรการสขภาพ

เดกพเศษระบบบรการสขภาพพนฐาน

การสงเสรมสข

ภาพ

- การสงเสรมสขภาพอนามยเดกวยเรยน- การสงเสรมโภชนาการเดกวยเรยน- การสงเสรมทนตสขภาพและปองกนโรคในชองปากในเดกวย

- การสงเสรมสขภาพอนามยเดกวยรน- การสงเสรมโภชนาการเดกวยรน-การสงเสรมการออกกำาลงกาย

- การสงเสรมสขภาพอนามย- การสงเสรม

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 115

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

เรยน-การสงเสรมการออกกำาลงกาย

โภชนาการ - การสงเสรมทนตสขภาพและปองกนโรคในชองปากในเดก

การปองกน

พฒนาทกษะชวตเดกนกเรยนและเสรม

สรางครอบครวอบอน เพอปองกนการตงครรภในวยเรยน

คดกรองคนหา

ประชากร กลมเสยง

โรคเบาหวาน

ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอดในประชากร

-การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน-บรการใหคำาปรกษากบหญงตงครรภวยรน

พฒนาทกษะ

ชวตเดกและเสรม

สรางครอบครวอบอน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 116

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

กลมอาย 15 ป ขน

ไปการรกษา เดกสามารถเขาถง

บรการรกษาในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาล

ใกลบาน

เดกและเยาวชนสามารถเขาถงบรการรกษา

ในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

เดกพเศษสามารถเขาถงบรการรกษา

ในสถานพยาบาล

ทตองการ

หรอสถาน

พยาบาลใกลบาน

การฟ นฟสมรรถภา

พ

เดกสามารถเขาถงบรการฟ นฟสมรรถภาพ

ในสถานพยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

เดกและเยาวชนสามารถเขาถงบรการฟ นฟสมรรถภาพในสถาน

พยาบาลทตองการหรอสถานพยาบาลใกลบาน

เดกพเศษสามารถเขาถงบรการฟ นฟ

สมรรถภา

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 117

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

พในสถานพยาบาล

ทตองการ

หรอสถาน

พยาบาลใกลบาน

การเปดพนท

สาธารณะ/พนท

ทางสงคม (สงคม

วฒนธรรม จตใจ)

กจกรรมจตอาสาของเดกนกเรยนในโรงเรยน เชน อย. นอย ชมรม to be number one กจกรรมรณรงคตางๆ สภาเดกและเยาวชน

กจกรรมจตอาสาของเยาวชน เชน ชมรม to be number one เครอขายเยาวชนเทาทนสอ ส“อสรางสรรค เครอ”ขายการจดการปญหายาเสพตด กจกรรมรณรงคตางๆ สภาเดกและเยาวชน

ก า รป ร ะ ส า นใ ห เ ด กพเศษและครอบคร ว ร ว มก ล ม ก นเ ข า ร ว มก จกรรมต า ง ๆ ท จ ดข น ในชมชนและแ ล ก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 118

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

เ ป ล ย นประสบการณ หรอแ ก ไ ขปญหากนภ า ย ใ นกลม

สวสดการ -การศกษา-การเบกจายเงนคารกษาพยาบาล

สภาพแวดลอมและความปลอดภย

การจดสภาพแวดลอมเพอสงเสรมการเรยนร

การจดสภาพแวดลอมเพอสงเสรมการเรยนร และเฝาระวงและปองกนปญหาเดกและเยาวชน

การจดสภาพแวดลอมเพอเฝาระวงและปองกนปญหาเดกและเยาวชน

การจดสภาพแวดลอมเพอสงเสรมการเรยนร และเฝาระวงและปองกนปญหาเดกและเยาวชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 119

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

การพฒนา

ศกยภาพและเสรม

พลง

-การสงเสรมพฒนาการของเดกวยเรยน โดยใหเดกเรยนรและพฒนาตนเองหลายๆดาน การจดกจกรรมทหลากหลายรปแบบ-การใหเดกรวมวางแผนและตดสนใจ เชน แผนการไปเทยว แผนการไปกนอาหารนอกบาน เปนตน การสงเสรมกจกรรมทเดกสามารถทำาไดดและฝกความสามารถดานอนๆ ไปพรอมกน

-การพฒนาศกยภาพเครอขายเยาวชน -การอบรมใหความร เชน เยาวชนยคใหมเขาใจเอดส เพศศกษาและยาเสพตด

-จดทำาแผนการศกษาเฉพาะบคคล เพอสงเสรมพฒนาการและการเรยนรในดานตางๆ -จดกจกรรมเพอพฒนาศกยภาพเดก เชน ดนตรบำาบด เกมคณตศาส

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 120

ระบบสนบสนนคณภาพ

ชวต

เดกอาย 6-24 ปเดกปกต

เดกพเศษ

เดกนกเรยนในระบบเดกนอก

ระบบประถมศกษา

มธยมศกษาตอน

ตน

มธยมศกษาตอนปลาย

อดมศกษา

ตรกจกรรมวทยาศาสตร ศลปะ ประดษฐฯลฯ-พฒนาศกยภาพผดแลเดก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 121

บทบาทของชมชนในการดแลเดกและเยาวชน

ทกคนมบทบาทสำาคญในการดแลเดกและเยาวชนในชมชน ทงน ทกฝายตองมการประสานและทำางานรวมกน รวมทงเชอมโยงกบหนวยงานภายนอกทจะเขามาสนบสนนดานการศกษา พฒนาทกษะการเรยนร และงบประมาณ

ตารางท 14 บทบาทของชมชนในการดแลเดกและเยาวชนภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลเดกและเยาวชน

กำานน ผใหญบาน ผนำาชมชน ฯลฯ

บทบาทในการสงเสรมและสนบสนนใหเดกและเยาวชนมการรวมกลมทำากจกรรมทสรางสรรค มจตอาสาตอชมชนอยางตอเนอง ตลอดจนจดสวสดการ และสภาพแวดลอมทปลอดภยสำาหรบเดกและเยาวชน เชน กองทนสวสดการชมชน สำาหรบเดกและเยาวชน การจดสภาพแวดลอมทปลอดภย และปองกนอบตเหต อาชญากรรม และความรนแรงทเกดขนกบเดกและเยาวชน

อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน(อสม.)/

อาสาสมคร/อาสาสมครพฒนาสงคม

ชวยเหลอคนพการ (อพมก.) /

จตอาสา

บทบาทในการดแลเดกและเยาวชนในชมชน เชน สำารวจขอมลเดกแรกเกด พเลยงศนยเดกเลก ดแล/ฟ นฟสมรรถภาพทบานพเลยงเยาวชนจตอาสา/อสม. นอย/อย. นอย

เจาหนาทและผบรหารองคกรปกครองสวน

ทองถน (เทศบาล/อบต.)

บทบาทในการสนบสนนและพฒนาระบบการดแลเดกและเยาวชนในชมชน โดยใชกลไกนโยบายและงบประมาณ เชน จดตงศนยพฒนาเดกเลก สนบสนนกจกรรมศนยเดก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 122

ภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลเดกและเยาวชนเลก จดทำาระบบการใหบรการ คณภาพการใหบรการ และการสนบสนนชวยเหลอดานคณภาพแกศนยพฒนาเดกเลก พฒนาศกยภาพบคลากรผดแลเดก จดตงสภาเดกและเยาวชน สงเสรม สนบสนน ใหเดกและเยาวชน มจตอาสาตอชมชนอยางตอเนอง มการรวมกลมของเดกและเยาวชน และการดำาเนนกจกรรมทสรางสรรค สงเสรมการใหความรและทกษะการใชชวตแกเดกและเยาวชน สนบสนนการจดการศกษาทางเลอก และสงเสรมอาชพ รวมถงการเรยนรตอเนองตลอดชวต จดระบบเฝาระวงและเตอนภยทางสงคมและวฒนธรรม เพอปองกนเดกและเยาวชนไมใหตกอยในสภาวะเสยง จดพนทและกจกรรมใหเดกและเยาวชนสามารถใชเวลาวางเพอแสดงออกทางความคด และศกยภาพในเชงสรางสรรค ทเหมาะสมกบชวงวยของเดกและเยาวชน

เจาหนาทสาธารณสข (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล/สาธารณสข

อำาเภอ/โรงพยาบาลชมชน)

บทบาทในการใหบรการสขภาพเดกและเยาวชน ตลอดจนสรางความเขาใจเรองสขภาพ ใหความชวยเหลอดแลและฟ นฟสมรรถภาพเดกพเศษ และใชขอมลเพอสนบสนนการดแลและการตดสนใจ เชน ตรวจรางกาย ตรวจสขภาพฟนและชองปาก ตรวจวดระดบการไดยน ตรวจวดสายตา สง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 123

ภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลเดกและเยาวชนเสรมโภชนาการ ประเมนพฤตกรรมสขภาพ ประเมนภาวะทางจตใจ จดทำาสมดบนทกสขภาพ การจดกจกรรมเพอสงเสรมพฒนาการเดกและเยาวชน การใหคำาปรกษา การใหความรและทกษะการใชชวตแกเดกและเยาวชน เชน เพศศกษา ครอบครวศกษา พฤตกรรมอนามยเจรญพนธ และสขภาวะทางเพศทเหมาะสมและปลอดภย

กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. (สปสช.)

บทบาทในการสนบสนน สงเสรม และพฒนาระบบการดแลเดกและเยาวชน โดยใชกลไกนโยบายและงบประมาณ เชนการดแลสขภาพเดก พฒนาการและภาวะโภชนาการ รวมถงการใหภมคมกนโรค การสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชองปาก

สำานกงานพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษยจงหวด (พมจ.)

เสรมสรางบทบาทของสถาบนครอบครว และพฒนาศกยภาพของครอบครวแบบองครวม ใหเรยนรถงบทบาทหนาท ความรบผดชอบของสมาชก พฒนาทกษะชวต ทกษะการสอสาร สรางความสมพนธ ลดความรนแรงในครอบครว พอแมผปกครองทำาตนใหเปนแบบอยางทด จดระบบเฝาระวงและเตอนภยทางสงคมและวฒนธรรมเพอปองกนเดกและเยาวชนไมใหตกอยในสภาวะเสยง สงเสรมความปลอดภยในการดำารงชวตประจำาวนของเดกและเยาวชน โดยมงลดอบตเหต อาชญากรรม และความรนแรงทเกดขนกบเดกและเยาวชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 124

ภาคหนสวน บทบาทหนาทในการดแลเดกและเยาวชนสำานกงานสงเสรมการ

ศกษานอกระบบและการศกษาตาม

อธยาศย(กศน.)

สงเสรมและสนบสนนการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 125

ตารางท 15 ตวอยางกจกรรมจากพนททสอดคลองกบความตองการของเดก เยาวชน ครอบครว ชมชนนโยบายสาธารณะตำาบลโปงงาม อำาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย เปดโอกาสใหเดกและเยาวชนมามสวนรวม สรางพนทใหเดกๆไดแสดงออกอยางเหมาะสม จนเกดเปนอนสญญาวาดวยสทธเดกในชมชนตำาบลโปงงาม สภาเดกและเยาวชน ตำาบลหนองเรอ อำาเภอโนนสง จงหวดหนองบวลำาภ ป 2555 ไดขอสรปความตองการในการพฒนากจกรรมสำาหรบเดกและเยาวชนในจงหวดหนองบวลำาภรวมกน ทไดจดใหมมพนทแสดงออกสำาหรบเดกและเยาวชน มการสงเสรมและสนบสนนการแกไขปญหาเดกและเยาวชนในพนทของตนเอง อยางมสวนรวม มการขบเคลอนระดบนโยบายและยทธศาสตรดานการแกไขปญหาเดกและเยาวชน ในประเดนการทะเลาะววาท ปญหายาเสพตด (เนนเรอง สรา ซงเปนสาเหตหลกทนำาไปสการทะเลาะววาท) และปญหาการตงครรภกอนวยอนควร ระบบขอมลตำาบลคหาใต อำาเภอรตภม จงหวดสงขลา องคการบรหารสวนตำาบลคหาใตทำาการสำารวจขอมลเดกและเยาวชนทอาศยอยในตำาบลคหาใต (2553-2554) พบปญหาเกยวกบแรงงานเดก ความรนแรงในฐานะเหยอและผกระทำา ปญหาดานกฎหมาย สงเสพตด บหร สรา ปญหาสขภาพเดกดานรางกาย จตใจ และสตปญญา และดานการศกษา ทำาให อบต.คหาใตเรมแกไขปญหาโดยใชแนวคด เดกคด ผใหญสนบสนน“ ” ทำาใหเดกและเยาวชนในตำาบลคหาใตเกดความมนใจวา นคอพนทของเขา จนเดกกลาคด กลาแสดงออก ทำาใหมการชกชวนเพอนๆ มารวมกลมกนในสภาเดกและเยาวชนตำาบลคหาใต ทำากจกรรมตางๆ ภายในชมชนระบบบรการสขภาพพนฐานคลนกสอรกวยใส (คลนกสำาหรบหญงตงครรภกอนวยอนควร) โรงพยาบาลพระสมทรเจดยสวาทยานนท จงหวดสมทรปราการ มบรการ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 126

ใหคำาปรกษากบหญงตงครรภวยรน ซงมความเขาใจประเดนความเปราะบาง จงเปดชองทางบรการทตางไปจากระบบปกต โดยผรบบรการสามารถตดตอคลนกไดทางสอ On line (Face book / Line) และทางโทรศพท มการจดอบรมเยาวชน ซงการอบรมแยกชาย/หญงเพอใหความรเรองเพศศกษาอยางเหมาะสมกบกลม เชน การอบรมเพศชายจะอบรมเรองยดอกพกถง สวนเพศหญงจะอบรมเรองการบนทกประจำาเดอนของตนเอง สวนขนตอนการใหบรการทโรงพยาบาลนน หลงจากยนบตรทแผนกผปวยนอกแลวจะมชองทางพเศษ ตดตอทคลนกสอรกวยใสโดยตรง มการเกบประวตผปวยแยกออกจากประวตผปวยทวไป และในกรณทหญงตงครรภอายครรภไมถง 12 สปดาห จะมระบบใหคำาปรกษาพรอมกบผปกครองในการยตการตงครรภ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 127

การเปดพนทสาธารณะ/พนททางสงคม (สงคม วฒนธรรม จตใจ)ตำาบลสนมะคา อำาเภอปาแดด จงหวดเชยงราย มกจกรรม “หองสมดเขง เปนการ” สบสานภมปญญาหมอนไหม โดยปราชญชาวบานถายทอดเรองราวทมาของผาไหม ตนไหม ตวไหม วธการเลยงไหม การปลกตนไหม ความสมพนธของไหมกบตนไหม ไปจนถงขนตอนการสาวไหม และการผลตผาไหม และกจกรรมอนๆ เชน การอานหนงสอ วาดภาพระบายส ตอบคำาถาม เลนเกมนนทนาการ รปแบบกจกรรมจะเคลอนทไปทกหมบานๆ ละ 1 ครง ใชศาลาประจำาหมบานของแตละหมบาน เปนสถานทดำาเนนการ ไมจำากดจำานวนผเขารวม การจดสวสดการตำาบลชอนสมบรณ อำาเภอหนองมวง จงหวดลพบร มการสงเสรมกจกรรมดานดนตร กฬา ใหกบเยาวชน ควบคไปกบการแกไขปญหาการทองไมพรอม โดยทาง รพ.สต.มหนาทใหความร โรงเรยนเขามารวมถายทอดและนำาเนอหาไปใชในโรงเรยน และ อบต. /ทองถน สนบสนนงบประมาณ อปกรณ สถานท ในการทำากจกรรม และชมชน โดยเฉพาะ อสม.ชวยในการดำาเนนกจกรรมตางๆการจดสภาพแวดลอมและความปลอดภยตำาบลทบพรก อำาเภออรญประเทศ จงหวดสระแกว จากสภาพปญหาในพนทมเดกทองกอนวยอนควร เกดการมวสมของวยรนและทะเลาะววาท มการจดตงศนยรบแจงเหตและอาสาสมครเครอขายเฝาระวงและปองกนปญหาเดกและเยาวชน ผลจากการดำาเนนงานทำาใหไดรบการยอมรบจากประชาชนในเรองความสงบเรยบรอยและความปลอดภย เดกและเยาวชนมระเบยบวนยมากขน ลดปญหาเดกหญงแม และทำาใหภายในตำาบลขามผานคำาวาอาสาสมครเปนจตอาสาการพฒนาศกยภาพและเสรมพลงตำาบลเขอนผาก อำาเภอพราว จงหวดเชยงใหม มเครอขายการจดการปญหายาเสพตดแบบมสวนรวมตำาบลเขอนผาก จากสถานการณและแนวโนมความรนแรงของปญหายาเสพตดในพนท เปนปจจยหลกทกระตนให

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 128

เกดปญหาชมชนทรนแรง ผนำาชมชนตำาบลเขอนผาก นำาโดยชมรมกำานน ผใหญบาน และแกนนำาภาครฐ เขามาสนบสนนเรองวชาการและงบประมาณ เพอรวมกนกำาหนดแนวทางในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในตำาบล โดยเครอขายมการแบงการทำางานออกเปนหลายสวนเพอแกไขปญหายาเสพตด ทงการสบเสาะหาบคคลทยงเกยวกบยาเสพตด เพอสรางความเขาใจ และชกนำาใหสมครใจบำาบดโยทมงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลรวมกบโรงพยาบาลพราว การใหความรและความเขาใจโทษของยาเสพตด การจดคายบำาบดและรกษาผปวยยาเสพตด พฒนาศกยภาพของเดกและเยาวชนเพอพฒนากระบวนการคด และกำาหนดทศทางการแกไขปญหาโดยใชกลมเยาวชนเปนฐานในการทำางานรวมกน โดยปจจบนหลงจากทเครอขายไดดำาเนนการมาชวงระยะเวลาหนง ทำาใหเครอขายเกดภาคทเขาดำาเนนงาน อาทเชน ชมรมเยาวชน ชมรมแมบาน ฯลฯ และมหนวยงานอนๆ เขามาสนบสนนการทำางานของเครอขาย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 129

ตารางท16 Checklist ทำาใหได ทำาใหครบ ระบบการทำางานดานเดก เยาวชน และครอบครว

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

กลมเดกเลกและเดกกอนวยเรยน1 การสำารวจ คนหา และจดทำาทะเบยน เดกเกด

ใหม เดกยายเขา-ยายออก2 การซกประวต ประเมนพฤตกรรมสขภาพ ตรวจ

รางกาย และจดทำาสมดบนทกสขภาพเดกเลกและเดกกอนวยเรยน

3 การคดกรอง ตรวจประเมน และตดตามพฒนาการเดกเลกและเดกกอนวยเรยน

4 การสงเสรมสขภาพชองปากในเดกเลกและเดกกอนวยเรยน

5 การดแลเดกเลกและเดกกอนวยเรยนหลงไดรบวคซน และการตดตาม คนหา เดกขาดนด ขาดวคซน ความครอบคลมของการไดรบวคซนขนพนฐานในเดกเลกและเดกกอนวยเรยน

6 การตดตามผลการรกษา การสงตอ-สงกลบ และการดแลสขภาพเดกเลกและเดกกอนวยเรยนอยางตอเนอง

7 การประเมนภาวะโภชนาการ การเฝาระวง และการแกไขปญหาภาวะโภชนาการในเดกเลกและเดกกอนวยเรยน

8 การสงเสรมพฒนาการและการเรยนรในเดก

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 130

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

แรกเกด เดกเลกและเดกกอนวยเรยน เชน มของเลนเดกและหนงสอนทานเหมาะสมกบวย และมกจกรรมการเลานทานอยางนอยวนละ 1 ครง

9 การประเมนและจดกจกรรมสงเสรมความฉลาดทางอารมณในเดกเลกและเดกกอนวยเรยน

10 การพฒนาความรและทกษะการดแลเดกเลกและเดกกอนวยเรยน แกพอแม ผปกครอง เชน มมมการเรยนรสำาหรบพอแม ผปกครอง

11 อาหารทจดใหเดกมคณคาทางโภชนาการ ครบ 5 หม และมการจดอาหารวางทมคณคาทางโภชนาการและไมหวานจด

12 ดานบรการอาหารและความปลอดภย ไดแก - สถานทเตรยมปรงอาหาร สะอาด ถกสขลกษณะ - นำาดม นำาใช สะอาดเพยงพอ - อปกรณและภาชนะใสอาหารปลอดภยและสะอาด - ผกสด ผลไม ตองลางสะอาด เนอสตวปรงใหสก

และมการปกปดอาหารทพรอมบรโภคแลว - ผประกอบอาหารมสขภาพด แตงกายสะอาด สข

อนามยด หมายเหต: กรณทศนยฯไมไดเตรยมอาหารเอง ใหตรวจประเมนแหลงทเตรยมปรงอาหารใหศนยฯ

13 ดานสภาพแวดลอมและความปลอดภย ไดแก- บรเวณศนยเดกเลกมสภาพแวดลอมภายใน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 131

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

ภายนอกอาคารสะอาด และปลอดภย - หองนำา หองสวม สะอาด ถกสขลกษณะ - พนทใชสอยจดเปนสดสวน และเพยงพอ - เครองใชสำาหรบเดกสะอาด และเพยงพอ - ตวอาคารมนคง แขงแรง และปลอดภย - มการจดการขยะถกสขลกษณะ - มแสงสวางและการระบายอากาศเพยงพอ - มการปองกนแมลงและพาหะนำาโรค - มมาตรการความปลอดภย - ผดแลเดกทกคนมสขภาพด ทงรางกายและ

จตใจ 14 ดานบคลากร ไดแก ผดแลเดกมอตราสวนการ

ดแลเดกทเหมาะสม ผดแลเดกไดรบการอบรมเกยวกบการเลยงดเดก ผดแลเดกสามารถใหคำาปรกษาแกผปกครองเกยวกบการเลยงดเดก

15 องคกรปกครองสวนทองถน ผปกครอง ชมชน ฯลฯ สงเสรมสนบสนนและมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของศนยพฒนาเดกเลก

กลมเดกวยเรยนและเยาวชน1 การซกประวต ประเมนพฤตกรรมสขภาพ ตรวจ

รางกาย และจดทำาสมดบนทกสขภาพเดกวยเรยนและเยาวชน

2 การคดกรอง ตรวจประเมน และตดตามพฒนาการเดกวยเรยน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 132

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

3 การประเมนภาวะโภชนาการ การเฝาระวง และการแกไขปญหาภาวะโภชนาการในเดกวยเรยนและเยาวชน

4 การสงเสรมสขภาพชองปากในเดกวยเรยนและเยาวชน

5 การตรวจวดและคดกรอง ความผดปกตหรอความบกพรองทางการมองเหนและการไดยนในเดกวยเรยนและเยาวชน

6 การสงเสรมสนบสนนการออกกำาลงกายแกเดกวยเรยนและเยาวชนทงในโรงเรยนและในชมชน

7 การประเมนและจดกจกรรมสงเสรมความฉลาดทางอารมณในเดกวยเรยนและเยาวชน

8 การคดกรองการปองกน และการแกไขปญหา ภาวะซมเศราและผมภาวะเสยงตอการฆาตวตาย

9 การปองกนและแกไขปญหา เรอง สารเสพตด โรคเอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธ แกเดกวยเรยนและเยาวชน ทงในโรงเรยนและในชมชน

10 การสงเสรมความปลอดภยและปองกนอบตเหตในกลมเดกวยเรยนและเยาวชน

11 การใหความรเรองการวางแผนครอบครว และการปองกนการตงครรภไมพงประสงค/การตงครรภไมพรอม แกเดกวยเรยนและเยาวชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 133

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

12 การตดตามความครอบคลมของการไดรบวคซนตามอายของเดกวยเรยน

13 การดแลเดกวยเรยนหลงไดรบวคซน และการตดตาม คนหา เดกขาดนด ขาดวคซน

14 การตดตามผลการรกษา การสงตอ-สงกลบ และการดแลสขภาพเดกวยเรยนและเยาวชนอยางตอเนอง

15 การพฒนาความรและทกษะการดแลเดกวยเรยนและเยาวชนแกพอแม ผปกครอง

16 การสงเสรมสนบสนนกจกรรมโรงเรยนสงเสรมสขภาพ

17 กจกรรมหรอบรการใดๆ สอดคลองกบสภาพปญหาของชมชน และระมดระวงประเดนทเปราะบาง เชน ความลบและขอมลสวนบคคล รวมถงผลกระทบตอช อเสยงของเดก เยาวชนและครอบครว

18 กลไกเชงนโยบายระดบชมชน เชน สภาเดกและเยาวชนประจำาตำาบล ชมรม TO BE NUMBER ONE / ศนยเพอนใจวยรน (TO BE  NUMBER ONE FRIEND  CORNER) เพอใหเดกขบเคลอน ดำาเนนงานตางๆ โดยผใหญเปนฝายสนบสนน

19 เครอขายการทำางานทหลากหลายและตอเนอง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 134

ลำาดบ

สงทควรทำาทำาไดดแลว

ทำาแลวแตยงตอง

ปรบปรง

ยงไมไดทำา

ยงยน20 แลกเปลยนเรยนร ทบทวน พฒนากระบวนการ

ทำางานอยางตอเนอง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 135

สวนท 3 :การพฒนาศนยเรยนรกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทอง

ถนหรอพนท (กองทนหลกประกนสขภาพ อปท.)

แนวคดการจดตงศนยเรยนรกองทนหลกประกนสขภาพ อปท.เพอกระจายอำานาจการจดการดานสขภาพของประชาชนและชมชน

ดวยการสรางการมสวนรวมของภาคทกภาคสวนในการสนบสนนประชาชนและชมชนใหมศกยภาพ พฒนาการจดการสขภาพชมชนของตนเองได สามารถยกระดบการพฒนาของทองถนตนเองไดชดเจนมากขน และสามารถถายทอดความรและประสบการณจรง แกกลมหรอชมชนอนๆ ในลกษณะเครอขาย โดยใชประชาชนเปนฐานในการพฒนา

บทบาทศนยเรยนรกองทนหลกประกนสขภาพ อปท.1. เปนกองทนหลกประกนสขภาพ อปท.ตวอยางทสามารถดำาเนนงาน

ตอบสนองปญหาและความตองการของประชาชนอยางไดผล ทกภาคสวนมสวนรวมและรสกเปนเจาของ และดำาเนนการไดตอเนองยงยน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 136

“ศนยเรยนรเปนสถานททใดกไดทมการพฒนางานไดบรรลผล สมาชกทดำาเนนงานมความยดมนตงใจปฏบต

งาน มการสรางความรรวมกน มการนำาความรไปตอยอด มการบนทก ถายทอดความร เพอใหผอนเขามาใช

2. เปนแหลงเรยนรและเปนศนยกลางในการจดกระบวนการถายทอดความรและประสบการณ ในการจดการทสนบสนนการดำาเนนงานดานตางๆ ทสงผลตอสขภาพ ใหแกกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. ทอยในเครอขาย

3. เปนแหลงเรยนรของการใชกองทนอปท.ทประสานเชอมโยงสนบสนนใหเกดระบบสขภาพชมชนทเขมแขง และพฒนาสการเปนตำาบลสขภาวะ

ความคาดหวงการมกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. ทมคณภาพและประสทธภาพ

1. กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. มการพฒนาตนเอง เกดรปธรรมของผลงานในพนท และ สามารถถายทอดกระบวนการพฒนาและผลงานใหแกกองทนฯอนๆภายในอำาเภอและกองทนเครอขายไดอยางมประสทธภาพ

2. กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. มศกยภาพในการจดกระบวนการมสวนรวมระหวางกองทนฯ บคคล องคกรภาคทเกยวของในชมชนในการรวมพฒนาสขภาวะของในชมชน ไดอยางทวถงและเทาเทยมกน

3. เกดการเรยนรและยกระดบการพฒนาชมชนตอเนองเปนตำาบลทเขมแขงอยางยงยน

ขนตอนการจดการใหเปนศนยเรยนร

ในพนทแตละแหง หรอ กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. ตางๆ ทไดมการดำาเนนโครงการตางๆ ไดบรรลผลด และเหนวานาจะเปนแหลงเรยนรใหแกพนทอน หรอ องคกรอนๆ ไดดำาเนนการดวย ควรทจะมการทบทวนและเตรยมการตอไปนในการพฒนาเปนพนทเรยนร หรอ ศนยเรยนรในดานตางๆ ดงน (ประเดนสำาคญ คอการคนหาประสบการณจรง ทเปนประโยชน เพอถายทอดขยายผลตอได)

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 137

1. ควรทบทวนแลกเปลยนกนเองภายทมในพนท ทเกยวของกบงาน/โครงการดานสขภาพนน ในประเดนหลก 4 สวน คอ

1.1 ทำาความชดเจนวากระบวนการ/โครงการดำาเนนงานททำานน ทำาอยางไร คอ ทำาโดยใคร ทำาอะไรบาง ครอบคลมกลมเปาหมายใดบาง ใครไดรบประโยชนจากงาน ใครมสวนรวมเขามาชวยเหลอบาง ใชเงนจากไหน ใครเปนผจดการ ผสนบสนนงานบาง กระบวนการทำางานนนตอเนองแคไหน

การพจารณาในสวนปจจยนำาเขา ไดแก1) ทมงานในชมชน: ผจดการ ผประสานงานศนยเรยนรฯ

แกนนำากลมหรอผแทนจากคณะกรรมการกองทนสขภาพตำาบล หรอผแทนทดำาเนนงานแตละกลม/ แตละเรองทพฒนา

2)องคความรและเทคโนโลย: ความคด องคความรและกระบวนการทไดมาจากการดำาเนนงานในเรองซงเกดประโยชนและเปนทยอมรบของคนในชมชน

3)ขอมลสำาคญของชมชนเพอใชวางแผนการทำางานกบชมชน

i. ประวตศาสตรชมชน (อดตถงปจจบน ) : - ขอมล วฒนธรรมสงคม และ ความสมพนธในชมชน บคคลหรอเครอขาย

- สขภาพคนในชมชน (ทกกลมเปาหมาย) - บทบาทบคคลตนแบบ ผนำา ผประสาน ผ

จดการในชมชน- การจดการกบปญหาหรอภาวะคกคามทเขา

มาในชมชนii. วถชวตของคนในชมชนiii. ขอมลการเงน การคลง ของประชาชน ครวเรอน

และชมชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 138

iv. ขอมลทรพยากรและสงแวดลอมในชมชน

ภาพท 10 กรอบการวเคราะห และนำาเสนอองคประกอบของการดำาเนนงานของงาน / โครงการ ทเปนประเดนเรยนร

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 139

เทคโนโลยบคลากรทรพยากร

ปจจยนำาเขา

กระบวนการหลก ของงานนนๆ

กระบวนการสะทอนความรวม

มอ ความเขมแขงภาคกระบวนการเชอมโยงระหวางกลมภาค( กรรมการ

กำาลงคน กองทน) และ เนอหางาน

กระบวนการ กลมเปาหมายใดทรบ

ประโยชน ครอบคลมแค ไหน

ความสมพนธของโครงการ/ งาน

ลกษณะนวตกรรม หรอผลทเกดขนตอกลมเปาหมาย)พฤตกรรมทเปลยนไปทงของประชาชนกลมเปาหมาย/ เจาหนาท/ ผปฏบตงานในพนท

ผลลพธ

1.2 ควรทบทวนวาททำานน ดอยางไร ดมากนอยเพยงใด เชน ทำาไดตรงเปา ตรงใจกลมเปาหมาย ครอบคลมคนทตองการไดกวางขวาง ประหยด ทำาไดตอเนอง ยงยน หลายภาคเขามามสวนรวม การสราง และพฒนาความรความสามารถของคนทำางาน กรรมการบรหารกองทนหลกประกนสขภาพ อปท. เปนตน

1.3 วเคราะห และทบทวนวา อะไร เปนปจจยเกอหนนใหงานนทำาไดสำาเรจด ไดแก ดานความคดรเรมวธทำางานแบบใหม ลกษณะของผนำาหรอผจดการทดำาเนนงานเรองนมความสามารถ คลองตว เปนทยอมรบ การสรางใหผเกยวของมาสวนรวมอยางไร การบรหารจดการทวไปทด การบรหารจดการคนใหทำางานตามความถนด การจดการเรองเงนทรอบคอบ การนำาขอมลมาใชประกอบในการกำาหนดเปาหมายวธการ หรอ การจดการใหหนวยงานภายนอกชมชนไดเขามารวมสนบสนนอยางพอด

1.4 ปญหา อปสรรคของการดำาเนนงาน มอะไรบาง และจดการแกปญหาตางๆ นนอยางๆ ไร

1.5 การจดการโครงการนทเชอมโยงกบโครงการอนๆ อยางไร ประสานเกอหนนเสรมกนหรอซำาซอนกนบางสวน หรอทำาควบคกนไป การตอโยงกบแผนสขภาพตำาบลหรอแผนงานของ อปท.

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 140

ภาพท 11 องคประกอบสนบสนนการพฒนาระบบสขภาพ

ชมชน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 141

2. เมอทบทวนและสรปในสวนงานทพนทแหงนแลว จงนำามาสการคดออกแบบวาจะนำาเสนอ บทเรยนของศนยเรยนร ใหแกผสนใจมาศกษาดงานอยางๆ ไร

2.1 ควรมการเขยนเปนภาพ ไดอะแกรม หรอ โครงสรางการดำาเนนการในภาพรวมทงหมด หรอบนทกเปนเอกสารในประเดนหลกของการดำาเนนงาน ประเดนทเหนรวมและตรงกน วากระบวนการดำาเนนงานนดำาเนนงานโดยใคร อยางไร ตามประเดนทสรปไดขางตน

2.2 ควรพจารณาวา ในประเดนสำาคญแตละเรองทเปนบทเรยนนน จะนำาเสนออยางไร โดยใคร เชน วธการทำางานในรายละเอยด ใครจะเสนอ เสนออยางไร เชน ทำาเปนเอกสารแจกใหศกษา ทำาใหด เลาใหฟง พาไปดกลมเปาหมายทรบประโยชนนน หรอ ใชวดโอทบนทกภาพทำางานไว การฝกปฏบต จะพาไปดจดบรการตรงไหนบาง ใครจะเสนอสวนทเปนการบรหารจดการดานตางๆ เชน ดานการเงน การประสานกบหนวยงาน/กลมคนตางๆ ทเกยวของ ใครจะเสนอปจจยหรอสวนสำาคญททำาใหสำาเรจ การเปดโอกาสใหแลกเปลยนซกถาม เปนตน

2.3 ควรมการเขยนสรปเปนแนวทางการจดการเรยนร หรอ เปนหลกสตรไว สำาหรบกลมปาหมายทมาดงานในลกษณะตางๆ เชน กลมเจาหนาท กลมทองถน กลมผนำาชมชน และชาวบานสนใจทวไป

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 142

3. ควรมการวางแผน สรปบทบาทหนาทของผเกยวของกบงานของศนยเรยนร เมอมผมาศกษาดงานวาจะตองเตรยม และรบผดชอบสวนใดบาง เชน การจดการทวไป อำานวยความสะดวก พานำาไปยงจดดงานตางๆ ผแนะนำาเรมตน และผนำาเสนอในจดทำางานจดตางๆ การจดการเรอง อาหาร เครองเสยง สถานท สอนำาเสนอตางๆ การประสานบรหารจดการผเกยวของในการมานำาเสนอ และแลก

เปลยนซกถามตางๆ

4 หากมผสนใจมาศกษาดงานศนยเรยนร ควรมการสอบถามวา ผทมาดนน เปนใคร เปนกลมผบรหารทองถน ผนำาชมชน อสม หรอ กลมสนใจตางๆ และเขาสนใจจะมาดในประเดนไหน อยางไร มเวลาเทาไร จะไดเตรยมการเนนประเดนทตรงกบความสนใจ และความถนดของกลมทมาด

5 การตดตาม ประเมนผล รวมกน ในแตละครงทมการจดกจกรรมเรยนรใหแกกลมคนทมาศกษาดงานซงควรใหผดงานไดนำาเสนอความเหน หรอสะทอนวาควรปรบปรงพฒนาเพมเตมอยางไร และหลงจากนน ทมงานทเตรยมการในการศกษาดงาน ควรจะไดคยสรปผลรวมกน เพอหาแนวทางการพฒนางานตอไป ทกครง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 143

การเรยนร หมายถง การเรยนรในทกแหงทม ความ“ร กบทกคนทเปน ผร ” “ ” (มหาวทยาลยชวต)

สวนท 4 :แนวทางการสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และ

คนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

หลกการและวตถประสงคในการสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการโดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท (กองทนหลกประกนสขภาพ อปท.)

ตามประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตเรอง การกำาหนดหลกเกณฑเพอสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน ดำาเนนงานและบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท พ.ศ. 2557 ขอ 7 เงนกองทนหลกประกนสขภาพ ใหใชจายเพอสนบสนนหรอสงเสรมเปนคาใชจายตามแผนงาน หรอโครงการ หรอกจกรรม ทคณะกรรมการกองทนอนมต ดงน

(3) เพอสนบสนนและสงเสรมกจกรรมการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 144

รก ของศนยเดกเลกหรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและดแลเดกเลกในชมชน หรอศนยพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการ หรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายและคนพการในชมชน ตามหลกเกณฑทสำานกงานกำาหนด เปนเงนไมนอยกวารอยละ 15 ของเงนรายรบของกองทนหลกประกนสขภาพในแตละปงบประมาณนน

ดงนน กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. จงควรสนบสนนสงเสรมและพฒนาศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการในชมชนทองถน ใหสามารถดำาเนนกจกรรมดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรกในการดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการในพนทไดอยางทวถง ภายใตงบประมาณทจดสรรไวในสดสวนไมนอยกวารอยละ 15 ของเงนรายรบของกองทนฯในแตละปงบประมาณ โดยศนยฯ จะเปนกลไกบรณาการกจกรรมของกองทนฯ รวมทงกจกรรมของหนวยงานตางๆ ในพนทอยางมประสทธภาพ ประหยดทรพยากรและงบประมาณ ใหตอบสนองความตองการของประชาชนในพนทไดอยางแทจรง

นยามและเกณฑการพจารณาศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ ทจะขอรบการสนบสนนและ

สงเสรมกจกรรมการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรก จากกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท มเกณฑการพจารณา ดงน

1. เปนศนยเดกเลกหรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและดแลเดกเลกในชมชน หรอศนยพฒนาและฟ นฟคณภาพชวตผสงอายหรอคนพการ หรอศนยชออนทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการพฒนาและฟ นฟสมรรถภาพ คณภาพชวตผสงอายหรอคนพการใน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 145

ชมชน โดยมการกำาหนดขอบเขตภารกจ พนทดำาเนนการ (ทงในและนอกศนย) และกลมเปาหมายดำาเนนงานของศนยฯ อยางชดเจน

2. มอาคารสถานทเปนทตงททำาการของศนยฯ เปนการถาวร และจดสภาพแวดลอมสงอำานวยความสะดวกใหเหมาะสมและปลอดภยสำาหรบการดแลเดกเลก ผสงอาย หรอคนพการ ตามแตกรณ

3. บรหารจดการศนยโดยมกลไกของคณะกรรมการ (หรอ คณะกรรมการบรหารศนย) ทงนองคประกอบของคณะกรรมการควรมาจากภาคสวนตางๆ ในทองถนหรอพนท เชน องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) องคกรวชาชพ ผทรงคณวฒ ผแทนหมบานหรอชมชน ผแทนอาสาสมคร ผแทนผปกครองเดกหรอผแทนผสงอายหรอผแทนคนพการตามควรแกกรณ เปนตน โดยมหลกฐานหรอเอกสารเปนคำาสงแตงตงคณะกรรมการ หรอทะเบยนรายชอคณะกรรมการ พรอมทงหลกฐานหรอเอกสารบนทกหรอรายงานการประชมของคณะกรรมการ ทชดเจน

4. มการจดทำาแผนเงน/แผนงบประมาณ และแผนการดำาเนนงานหรอปฏทนการดำาเนนงานประจำาป ทคณะกรรมการศนยเหนชอบ

5. มการกำาหนดเวลาทำาการหรอเวลาใหบรการของศนยฯ และกำาหนดหรอระบตวบคคลผปฏบตงานประจำาศนยฯ โดยมหลกฐานหรอเอกสารแสดงทะเบยนรายชอผปฏบตงานประจำาศนยฯ และการลงเวลาปฏบตงานของผปฏบตงานประจำาศนยฯ

6. มการจดทำาบญชรายรบ-รายจายของศนยฯ ประจำาเดอน ประจำาไตรมาสและประจำาปโดยมหลกฐานหรอเอกสาร ทสามารถตรวจสอบได

7. มการจดทำาขอมลหรอระบบขอมลทจำาเปน เกยวกบภารกจกจกรรมการดำาเนนงาน พนทดำาเนนการ และกลมเปาหมายในการดำาเนนงานของศนย

8. มการจดทำาสรปผลงานหรอรายงานผลการดำาเนนงานของศนยฯ อยางนอยปละ 1 ครง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 146

ทงน ควรเปนศนยฯ ทจดตงและอยในความดแลขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เพอใหเกดความยงยนและความตอเนองในการดำาเนนงานของศนยฯ

บทบาทของกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนทในการสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ

1. สนบสนนศนยดแลเดกเลก ผสงอาย คนพการใหมกจกรรมดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรกในพนท ทงในศนยและนอกศนยมกลไกการบรหารจดการศนย โดยอาจบรณาการกจกรรมกบศนยเดมทมอยแลวใหครอบคลมกจกรรมดงกลาวมากขน

2. สนบสนนแผนงาน หรอโครงการและงบประมาณใหศนยดแลตามขอ 1. เพอการดำาเนนงานกจกรรมดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรกในพนท ใหแกเดกเลก ผสงอาย และคนพการในพนทอยางตอเนองตามความเหมาะสมและจำาเปน

3. สนบสนนและประสานความรวมมอกบหนวยงานสาธารณสข หนวยงาน องคกรอนและประชาชนกลมเปาหมายในพนท ใหมสวนรวมในการพฒนาระบบการดแลสขภาพเดกเลก ผสงอาย คนพการของศนยดแลในระยะยาวอยางยงยน รวมทงตดตามสนบสนนการดำาเนนกจกรรมอยางมประสทธภาพ

4. สนบสนนใหศนยดแลตามขอ 1. เปนแหลงแลกเปลยนเรยนร สรางเครอขาย การพฒนาศกยภาพและเปนศนยกลางในการถายทอดความรและประสบการณในการดำาเนนกจกรรมดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมเชงรกใหแกเดกเลก ผสงอาย และคนพการของกองทนฯ

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 147

กองทนหลกประกนสขภาพ อปท. สามารถสนบสนนงบประมาณในการดำาเนนกจกรรมแบงออกเปน 2 กรณ

1) กรณพนททมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ หรอศนยชออนเกดขนแลว ผรบผดชอบศนยดงกลาวสามารถเสนอแผนงาน/โครงการ/กจกรรม ทเกยวกบการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟ นฟสมรรถภาพ การรกษาพยาบาลปฐมภมเชงรกใหแกเดกเลก ผสงอาย คนพการในพนท เพอขอรบการสนบสนนงบประมาณจากกองทนฯ ได

2) กรณพนททไมมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ กองทนฯ สามารถสนบสนนแผนงานโครงการและงบประมาณทเกยวกบการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ นฟสมรรถภาพ การรกษาพยาบาลปฐมภมเชงรกใหแก สถานบรการ/หนวยบรการ/หนวยงานสาธารณสข/หนวยงานอน (เชน โรงเรยน วด เปนตน)/กลมหรอองคกรประชาชนในพนท ทดำาเนนกจกรรมเกยวกบการดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ ทมวตถประสงคเพอพฒนาเปนศนยดแลสขภาพเดกเลก ผสงอายและคนพการไดในระยะตอไป

กจกรรมดำาเนนงานทสำาคญ

การดำาเนนงานกจกรรมของศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ หรอศนยชออน ทไดรบการสนบสนนจากกองทนฯ จำาเปนจะตองใหสมาชกและกลมเปาหมายมความรความเขาใจและมสวนรวมในการดำาเนนงานกจกรรม รวมทงมการพฒนาศกยภาพของคณะกรรมการศนฯ ใหสามารถบรหารจดการกจกรรมโครงการและงบประมาณทไดรบสนบสนนจากกองทนฯ ใหบรรลผลสำาเรจอยางมประสทธภาพ และใหเกดการทำางานรวมกนเพอสรางความเปนเจาของศนยดแล ใหสามารถดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการในพนท ชมชนไดอยางแทจรงและยงยน

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 148

ผงการดำาเนนงานกจกรรมทสนบสนนโดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 149

แผนงาน / โครงการ / กจกรรม เชน- จดกจกรรมสงเสรมสขภาพ คดกรองกลมเสยง เชน ใหมการตรวจคดกรองสขภาพประจำาป เพอปองกนในกลมผเสยงตอการเกดโรคเรอรง- คดกรองคนหาประชากร กลมเสยงโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอดในประชากร กลมอาย 15 ป ขนไป- สนบสนนบรการทงทเปนการสงเสรม และการดแลรกษาสขภาพผสงอายใหมคณภาพทเปนบรการเชงรกในชมชน หรอเสรมใหใชบรการในสถานพยาบาลไดสะดวก อยางถวนหนา เทาเทยม เชน การตรวจสงเสรมสขภาพชองปากในกลมผสงอาย- สนบสนนใหเกดกจกรรมเชง

กจกรรมศนยดแลคน

พการ

คณะกรรมการ

กจกรรมศนยดแลสง

อาย

คณะกรรมการ

กจกรรมศนยดแลเดก

เลก

คณะกรรมการ

แผนงาน / โครงการ / กจกรรม เชน- สนบสนนใหคนพการและทพพลภาพไดรบบรการฟ นฟสมรรถภาพและอปกรณเครองชวย- สงเสรมสนบสนนกายภาพบำาบด และกจกรรมบำาบดสชมชนในพนท- พฒนาระบบบรการดแลสขภาพคนพการและทพพลภาพแบบองครวมดวยทมสขภาพ และพฒนาระบบการสงตอระหวางบาน สถานพยาบาล ชมชนทมประสทธภาพและดำาเนนงานอยางรวดเรว- การฟ นฟสมรรถภาพ และการเฝาระวงปองกนภาวะแทรกซอน เชน กายภาพบำาบด การฝกสอนญาต/ผดแล และการอาชวะบำาบด เปนตน- การสงเสรมสขภาพชองปากในกลมคนพการและทพพลภาพ

แผนงาน / โครงการ / กจกรรม เชน- สนบสนนกจกรรมสงเสรมสขภาพเดกดในศนยดแลเดกเลกโดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชน- จดกจกรรมสงเสรมพฒนาการและการเรยนรในเดกเลก และเดกกอนวยเรยน- ประเมนภาวะโภชนาการ เฝาระวง และแกไขปญหาภาวะโภชนาการในเดกเลกและเดกกอนวยเรยน- การสงเสรมทนตสขภาพและปองกนโรคในชองปากในเดกกอนวยเรยน-การมสวนรวมของผปกครองในการดแลสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยน- การสงเสรมสขภาพอนามยเดกกอนวยเรยนในศนยพฒนาเดกเลก- เดกพเศษสามารถเขาถง

กองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนทคณะกรรมการกองทนฯ

สนบสนนและสงเสรมกจกรรมการสรางเสรมสขภาพปองกนโรคและการรกษาพยาบาลปฐมภมเชงรก

แหลงขอมล และเอกสารอางอง

การดแลผสงวยในชมชน ระบบ หลกการ และแนวทางปฏบต: สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.): มกราคม 2552คมอระบบหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท, (กองทนหลกประกนสขภาพองคการบรหารสวนตำาบล/เทศบาล). สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต : เมษายน 2552.คมอการจดการสขภาพชมชน (มาปลกตนสขใหเตมแผนดน), สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.): พฤศจกายน 2556

คมอการจดอบรมหลกสตรเตรยมความพรอมบคลากรเขาสวยสงอาย, สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย(สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.คมอการบรหารจดการกองทนฟ นฟสมรรถภาพทจำาเปนตอสขภาพระดบจงหวด, สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต : มนาคม 2552.ชดความรเพอการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายทมคณภาพ , (การวางแผนทางการเงน). สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.ชดความรเพอการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายทมคณภาพ , (สขภาพแบบองครวม). สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 150

ชดความรเพอการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายทมคณภาพ , (สภาพแวดลอมทเหมาะสมปลอดภยในวยสงอาย). สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.ชดความรเพอการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายทมคณภาพ , (การเตรยมตวรบความตาย). สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.

ชดความรเพอการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายทมคณภาพ , (การใชชวตหลงเกษยณ). สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.ชดความรเพอการเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายทมคณภาพ , (กฎหมายทผสงอายควรร). สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย : 2556.ถอดบทเรยน การดำาเนนงานระบบหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท , (กองทนหลกประกนสขภาพองคการบรหารสวนตำาบล/เทศบาล กรณศกษา ภาคตะวนตก ภาคตะวนออก ภาคใต). สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต : เมษายน 2552.ถอดบทเรยน การดำาเนนงานระบบหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท , (กองทนหลกประกนสขภาพองคการบรหารสวนตำาบล/เทศบาล กรณศกษา ภาคเหนอ ภาคอสาน ภาคกลาง). สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต : เมษายน 2552.

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 151

นวตกรรมสขภาพชมชนดเดนระดบจงหวด เสรมศกยภาพทองถน สรางสขภาพชมชนใหยงยน. สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต : พฤษภาคม 2552.แนวปฏบตในการบรการผสงอาย: สำานกงานโครงการสนบสนนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล: ธนวาคม 2553.บทคดยอผลงาน R2R ในการประชมแลกเปลยนเรยนรจากงานประจำาสงานวจย R2R: สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.): กรกฎาคม 2551.บทคดยอผลงาน R2R ในการประชมแลกเปลยนเรยนรจากงานประจำาสงานวจย R2R เลม 1 และเลม 2: สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.): กรกฎาคม 2552.แผนพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต, สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สทส.) สำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย พ.ศ. 2555 - 2559.ระบบการดแลผพการในชมชน, เอกสารประกอบการประชมเวทสขภาพชมชน) ,สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.): พฤศจกายน 2556.สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2552: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.): ตลาคม 2553.สงเคราะหปญญาเพอพฒนา R2R ป 2553: สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.): กรกฎาคม 2553.สงเคราะหปญญาเพอพฒนา R2R ป 2554: สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.): กรกฎาคม 2554.

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 152

4 มต สคณภาพชวตผสงวยในชมชน: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.): สงหาคม 2554.

CBR Guidelines, องคการอนามยโลก ฉบบภาษาไทย (Community Based Rehabilitation) :พรเมยม เอกซเพรส, 2010.

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 153

รายชอผเรยบเรยงจดทำาเนอหา

1. พญ.สพตรา ศรวณชชากร สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

2. นางทศนย ญาณะ สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

3. นางสาวมธรพร ภาคพรต สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

4. นางสาวพฤกษา บกบญ สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

รายชอผรวมใหความคดเหน

1. นางอรจตต บำารงสกลสวสด สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)

2. นางสาวกาญจนา แสงรตน สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 2 พษณโลก

3. นายสกล วนศร สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 8 อดรธาน

4. นายพนมศกด เอมอย สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 3 นครสวรรค

5. นายประพจน บญม สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 4 สระบร

6. ศาสตราจารยศศพฒน ยอดเพชร มหาวทยาลยธรรมศาสตร7. ผศ.ร.อ.หญง ดร. ศรพนธ สาสตย จฬาลงกรณมหาวทยาลย8. แพทยหญงลดดา ดำารการเลศ มลนธสถาบนวจยและ

พฒนาผสงอายไทย9. นางวมล บานพวน กรมอนามย

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 154

พนททรวมใหความคดเหนและทดสอบคมอ

1. ตำาบลบางค อำาเภอทาวง จงหวดลพบร2. ตำาบลโพตลาดแกว อำาเภอทาวง จงหวดลพบร3. ตำาบลดงมะรม อำาเภอโคกสำาโรง จงหวดลพบร4. ตำาบลหนองแสง อำาเภอปากพล จงหวดนครนายก5. ตำาบลดอนหญานาง อำาเภอภาช จงหวดพระนครศรอยธยา6. ตำาบลบานใหม อำาเภอเมอง จงหวดปทมธาน7. ตำาบลคบางหลวง อำาเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน8. ตำาบลบางเลน อำาเภอบางใหญ จงหวดนนทบร9. อำาเภอแกงคอย จงหวดสระบร10. เทศบาลอำาเภอเมอง จงหวดอางทอง

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 155

คมอสนบสนนสงเสรมศนยดแลเดกเลก ผสงอาย และคนพการ โดยกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนท 156

จดทำาโดย