نقش پرسشنامه سازی هنجار و یابی اعتبار) بم) جنسیتی

شهر دولتی مدارس راهنمایی سوم آموزان دانش درتهران

درسپیشرفته تحقیق روش

اکبری : دکترعلی خانم استادآذرزندی : کننده تهیه

روانشناسی ارشد کارشناسی دانشجوی8681023001

تهران مرکز نور پیام دانشگاهتحصیلی : 1386- 87سال

فهرست

اول صفحهفصلمقدمه -

مساله بیانپژوهش مورد موضوع ضرورت و اهمیت

پژوهش اهدافتحقیق های فرضیه

متغیرها عملیاتی و نظری مفاهیم تعاریف

دوم فصلپژوهش نظری گستره

جنسیت درباره مختلف های دیدگاه و نظریه

گری 1-2 تحلیل روانفروید 1-1-2هورنای 2-1-2یونگ 3-1-2چادورا 4-1-2

اجتماعی- 2-2 یادگیری دیدگاه گرایان- 2 -3 شناخت دیدگاه

طرحواره- 4-2 نظریهجنسیتی- 1-4-2 طرحواره نظریه

جنسیتی- 2-4-2 نقش بر موثر عواملزیستی- 1 عواملشناختی - 2 عواملمحیطی- 3 موثر عوامل , , پاداش- تنبیه تقویت

خانواده - بازی - اسباب

همتایان - و معلمینجنسیتی - قالبی الگوهای

20

صفحه عنوان

بودن 3-4-2 جنسیتی دو گیری اندازهاست 4-4-2 بهتر بودن جنسیتی دو آیا

پژوهش عملی گستره

خارجی های پژوهش 1 : جنسی - نقش پرسشنامه کودکان در وآندروژنی جنسی نقش ارزیابی

کودکان شناختی- 2 روان آندروژنی گیری اندازهبم- 3 جنسی نقش پرسشنامه به شناختی روش و نظری انتقاد

داخلی های پژوهش

سوم فصلپژوهش روش

پژوهش طرحآماری جامعه

نمونه حجمگیری - نمونه روشگیری - اندازه ابزارگذاری - نمره و اجرا شیوهمقیاس - سنجی روان های بررسیروایی-پایایی-

منابع ضمائم

21

فصل اول

22

مقدمه

ضرب . این دارد وجود مرد و زن درباره زیادی المثلهای ضرب جوامع همه در به و کنند می منعکس را جنس دو این درباره گذشتگان نگرشهای و افکار المثلها

. میدهند قرار تاثیر تحت نیز را آیندگان و دوره این مردم نگرشهای و افکار یقین( 1375 گنجی ،ترجمه،1راتوس و )راتوس

و شغل ، مذهب ، ملیت ، نژاد مثل گوناگونی عوامل تاثیر تحت انسان هویت چه اگر این ترین کننده تعیین و ترین مرکزی ، مهمترین جوامع اکثر در اما ، است سن

سال ، خدارحیمی و است) نجاریان زنانگی و مردانگی اجتماعی هویت ، عواملسوم(.

زن یا مرد عنوان به ازخود روشن تصویری یعنی جنستی هویت به کودکان غالب به مرد و زن بین زیستی و بیولوژیکی تمایز فرهنگها اغلب در .اما یابند می دست

تمامی تقریبا میشودکه نمایان هایی آیین و باورها از ای گسترده ای شبکه صورت .اتکینسون،ریچارد ال ) ریتا دارد خود نفوذ زیر را انسان فعالیت های حیطه

،ترجمه،براهنی2 نولن-هوکسما ج.بم،سوزان سی.اتکینسون،ادواردای.اسمیت،داریل(. 1385 همکاران، و

که حالی آورند،در می حساب به مزاج دمدمی و هیجانی را زنان المثلها ضرب اکثر یک واقع در بودن هیجانی به میکنند.اعتقاد توصیف اعتماد قابل و منطقی را مردان یک درباره قراردادی و ثابت عقیده یعنی ای کلیشه یا قالبی است. تصور قالبی تصور

1 -Ratos & Ratos 2 -Atkinson, R.L., Atkinson, R.C., Smith, E.E,. Bem, D.J., & Nolen-Hoeksema, S .

23

است. قالبی تصور یک نیز مرد بودن منطقی و زن بودن هیجانی به گروه،اعتقاد (. 1375ترجمه،گنجی، ، کنند)راتوس می تعیین را ما انتظارات ، قالبی تصورات

و مردانگی به مربوط سنتی عقاید که دارند عقیده روانشناسان از بسیاری اخیرا فرایند در عقاید این زیرا هستند مخرب روانشناختی و اجتماعی نظر از زنانگی

محدود را آنها شغلی مهارتهای و عالئق ظهور و کنند می مداخله کودکان شناختی و کنند.)بیگلر می دخالت دیگران با کودکان تعامل در کلی طور به و سازند می

( 1383 نژاد، بهروز از نقل به 1لیبین، جهت ابزاری عنوان به را خنثی نقش که گرفت شکل نوین تفکری1950 سال در

پسر ، نظریه این . براساس نمود ارائه دختر و پسر فرزندان به مسئولیت اعمال دیدگاه . امروزه گذارند می شان عهده به خانواده که هایی مسئولیت اساس ودختر گیری جهت نوع دو و است حاکم جنسیتی های نقش زمینه در بارزی اجتماعی روانی

،1991 وست و 2)زیمبرمن است مطرح زنانه و مردانه جهت عنوان تحت شخصیتی(.1380 بیگی، از نقل به

که کردند مطرح 3هلمریچ روبرت و اسپنس جانت و بم ساندرا1970سال اوایل در گیری جهت محور دو باید و است شده عنوان اشتباه به مردانگی – زنانگی محور

ویژگیهای با مردانه گیری جهت که داشتند اعتقاد کرد. آنها عنوان را زنانه و مردانه کننده تربیت قبیل از زنانه ویژگیهای با زنانه گیری جهت و پرخاشگری قبیل از مردانه

و پرخاشگر شخصی اگر که ندارد وجود دلیلی بنابراین ، است یکدیگر از مستقل رویکرد باشد. این دهنده پرورش و کننده تربیت فردی تواند نمی دیگر است جسور اجتماعی – روانی جدید مبحث یک و ریخت هم در را جنسیتی نقشهای نسبی تصویر

و روانشناختی – شناختی جامعه مباحث در را قالبی الگوهای و جنسیتی نقشهای بیگی، از نقل ،به1996 4نمود)ویلکینسون مطرح اجتماعی روانشناسی اخیرا

1380.) جنسیت گرفتن نظر در بدون کودکان کردن اجتماعی برای ( پیشنهاداتی1983) بم

که مسئله این آموختن بر عالوه توانند می والدین است معتقد و کرده ارائه آنان بعضی که کنند مقابله طریق این به مسئله این با است جنسیت کننده تعیین بیولوژی

کنند می دریافت بزرگتر فرهنگ از جنسیتی های قالب درباره کودکان که چیزهایی از تفاوت بر کودکان با بحث هنگام به والدین که کند می پیشنهاد بم چنین هم دهند تغییر

1 1-Bigler & Liben 2 ? - Zimmerman & west 3 Helmreich & spence - ? 4 Wilkinson - ?

24

بعضی و دارند دوست فوتبال پسرها از بعضی که بگویند و کنند تاکید فردی هایدارند. متفاوتی عقاید مناسب و درست درباره مردم که بگویند و ندارند

در داشتن قرار زنانگی و مردانگی گیری جهت دو از یک هر در افراد اینکه به بسته ( سنخ ) مردوش مردانه سنخ چهار در است. افراد پذیر امکان شخصیتی سنخ چهار می ( قرار ) آندروژن جنسیتی دو سنخ باالخره و متمایز نا ( سنخ وش ) زن زنانه

(.1377 خدارحیمی، و گیرند) نجاریان مطرح روانشناسان توسط که است جدیدی مفاهیم (ازandrogyny) آندروژنی مفهوم لغوی است. معنی شده مطرح1974 سال (درbemبم) توسط بار اولین و گردیده

. است شده گرفته زن معنای بهgyne و مرد معنی بهandro یونانی ریشه از آن فرد یک در تواما زنانه خصوصیات برخی و مردانه خصوصیات تعدادی آن در که حالتی(.1382 ) پورافکاری، دارد وجود

است جنسیتی نقش گیری جهت )آندروژنی( یک جنسی دوگانگی1978 بم نظر به خودش شخصیت در را مردانه و زنانه اسنادهای هردو از زیادی صفات فرد آن در که

(. 1377، خدارحیمی و سازد) نجاریان می ومتحد یکپارچه متمایز جنسیتی نظر از خود همتایان به نسبت 1آندروژن ( افراد1984) بم نظر به

وسیله به و برخوردارند بهتری شخصیتی کمال و روانی بهداشت نظر از و هستند موقعیت به آمد کار دهی پاسخ نظر از ها آن شود نمی محدود جنسیتی نقش مفاهیم

(.1384هستند)هاید،ترجمه،خمسه، آزادتر و تر گسترده مختلف های اندازه را بودن جنسیتی دو که کرد تهیه آزمونی (،1974) شناس روان بم ساندرا

صفت60.از است توصیفی عبارت یا صفت60 شامل کند. آزمون می گیری ای کلیشه صورت به صفت20 ، است زنانه ای کلیشه صورت به صفت20موجود،خود- .بنابراین نیست جنسیت به وابسته رفتار یعنی ، است خنثی صفت20 و مردانه محسوب خنثی ویژگی مهربانی و زنانه ویژگی بودن مطیع ، مردانه ویژگی اتکایی

و مردانگی مقیاس در آنها نمرات که هستند جنسیتی دو صورتی در شود.افراد میباشد. میانه از باالتر زنانگی مقیاس در نیز

چهار از یکی در تواند می بم جنسی نقش پرسشنامه دادن انجام با فرد بنابراین روی بر مطالعه در نامتمایز. بم یا دوجنسیتی ، زنانه ، : مردانه گیرد جای گروه

، او مقیاس اساس بر آنها سوم یک تقریبا که دریافت مشخصا دانشگاه دانشجویان(. 1384 خمسه، ترجمه، هستند)هاید، جنسیتی دو

1 Androgyny - ?

25

رواسازی ، هنجاریابی مورد ایران در کودکان بزای بم جنسیتی های نقش پرسشنامه کامال پرسشنامه یک عنوان به حاضر حال در و است نگرفته قرار یابی اعتبار و ،

. شود نمی محسوب کشورمان در روا و معتبر آن هنجاریابی و یابی اعتبار رواسازی حیطه در سنجی روان اقدامات اینکه مگر

نقشهای سوالی60 آزمون یابی اعتبار ، ساختارسازی به تحقیق این . در گیرد صورت. شود می پرداخته تهران راهنمایی آموزان دانش روی بر بم جنسیتی

مسئله بیان

، مذهب ، ملیت ، نژاد مثل گوناگونی عوامل تاثیر تحت انسان هویت چه اگر ترین کننده تعیین و ترین مرکزی ، مهمترین جوامع اکثر در اما ، است سن و شغل

خدارحیمی، و است) نجاریان زنانگی و مردانگی اجتماعی هویت ، عوامل این1377 .)

26

گونه دارد،آن مرد یا زن یک عنوان به خود از فرد که است مفهومی 1جنسیتی هویت ،ترجمه،2 وش فی و است)گولومبوک منعکس دخترم یا پسرم من های جمله در که

(.1378 شهرآرای، به خودش با آن طریق از شخص که است 3جنسیتی شخص، یک جنسیتی هویت(.1377 ، خدارحیمی و یابد) نجاریان می عاطفی پیوند زن یا مرد یک عنوان و باشد)وودهیل می هویت عنصر ترین کننده تعیین و ترین اصلی جنسیتی نقش

(.2003 ،4ساموئلز در زنان و مردان برای که است نگرشهایی و رفتارها شامل جنسیتی نقش

شهرآرای، ،ترجمه، وش فی و شود)گولومبوک می قلمداد مناسب خاص فرهنگی1378.)

و فرهنگ توسط جنسیتی نقش پس شود، می تعیین زیستی بطور فرد 5جنس اگر (. 2003، ساموئلز و شود)وودهیل می بنا اجتماع

) جنسیتی نقش ( وgender identity) جنسیتی هویت های واژه بین روانشناسان gender role جنسیتی گرایش ( و (sexual orientationتمایز ) اند)گولومبوک شده قائل

(.1378 شهرآرای، ،ترجمه، وش فی و خود جنسی هویت و زیستی جنسیت از معموال سالگی دو حدود تا خردسال کودکان

می پسر یا دختر صورت به را خودشان که است سن این از پس و نیستند آگاه ( 1377، خدارحیمی و شناسند. ) نجاریان

و زنند می پسر یا دختر برچسب دیگران و خود به سالگی دو حدود در کودکان می نسبت پسر و دختر به را خاصی صفات و رفتارها آن از بعد کوتاهی مدت زنانگی و مردانگی شاخص یا معرف صفات درباره گوناگون فرهنگهای . در دهند

مرد و زن کننده توصیف که را صفاتی مجموعه . وقتی دارد وجود نظر اتفاق دو منزله به را صفات مجموعه این است ممکن میگیریم نظر در را هستند

و براهنی همکاران،ترجمه، و کنیم)اتکینسون بررسی متمایز گرایش یا سوگیری(.1385دیگران،

داشته شناختی زیست جنسیت با متضاد جنسی هویت شخص است ممکن می ( نامیدهtransexualism) جنسیت تغییر درخواست که چیزی همان باشد،یعنی

(. 1377 خدارحیمی، و شود) نجاریان

1 Gender Identity - ? 2 -Golombok & fivush 3 Gender - ? 4 Woodhill & Samuels -? 5 Sex- ?

27

جنسیت به مربوط رفتارهای و ترجیهات یا جنسی نقشهای یافتن پرورش فرایند ،1شود)برک می نامیده جنسی یابی نقش ، هستند پسند جامعه که

(.1385ترجمه،سیدمحمدی، ویژگیهایی و رفتارها از دسته آن کسب ( بهsex typing) جنسی آموزی نقش واژه

می دانداطالق می مناسب خود مردان و زنان برای معینی جامعه فرهنگ(.1385دیگران، و ترجمه،براهنی دیگران، و شود)اتکینسون

که بیاموزد کودک که افتد می اتفاق ( هنگامیsex typingجنسی) یابی سنخ بنابراین و است) نجاریان خودش فرهنگ در بودن مرد یا زن معنای به جنسیتی یابی سنخ این

(. سوم سال1377 خدارحیمی، است ممکن خانمی دختر متفاوتند چیز دو جنسیتی هویت و جنسیتی آموزی نقش و باشد داشته پسند جامعه زنانه رفتارهای نه باشداما پذیرفته زن عنوان به را خود

همکاران، و ورزد)اتکینسون شوند،اجتناب می تلقی مردانه که رفتارهایی همه از نه(.1385همکاران، و براهنی ترجمه،دیگران،

( یک1974-75) یافت انتشار1970 های سال اواسط در که ای مقاله در بم عمیقا که داد توسعه را گیری اندازه شیوه و نمود ریزی طرح را نظری چهارچوب

اضافه به کار این بعد دهه دو از داد.بیش قرار تاثیر تحت را جنسیت مطالعه تحت را جنسیت موضوعات شدن اداراک چگونگی تا یافت ادامه جدیدش همکارهای

به شناسان ( روان1970) سال تا که ساخت نشان (خاطر1975دهد. بم) قرار تاثیر یک از پایانی ی کرانه دو همان مادینگی و نرینگی درباره تفکر به مردم عموم همراه

برای راهی گونه هیچ و بود ماده یا فرد یا فرد هر این بنابر داشتند گرایش پیوستارترجمه،خمسه، نداشت)هاید، وجود باشد ماده هم و نر هم باالیی حد در که این

1384.) تکوین ظاهرا . آنچه است تغییر حال در آهستگی به جنسیتی نقش به مربوط مفاهیم

ایجاد و مونث و مذکر های نقش و صفات تدریجی آمیختن شده آغاز آن(.1386فروغان، )رایس،ترجمه، قالب(است یک در ومونث آندروژنی)مذکر

سالمت از مفهومی آفرینش جنسیتی های نقش مطالعه از1978 بم اساسی هدف از(masculinity) مردانگی ( وFeminityزنانگی) مفروض تعاریف از که است روان(.1377 ، باشد)نجاریان آزاد ، فرهنگی جهت

و مردانه ویژکیهای از ترکیبی داشتن با افرادی به که آندروژنی شناختی روان مفهوم است شده مطرح متعددی پژوهشهای توسط کند می اشاره همزمان طور به زنانه (درباره1974) بم که نظری چهارچوب دلیل به وسیعی طور )ایده( به فکر .این

1- Berk

28

به آندروژن ( افراد1974) بم با شد. مطابق (مشهور11984 داد)دیوکس آندروزنی آنها برای رفتارهای از وسیعی های آرایه ، زنانه و مردانه ویژگیهای دو هر داشتن دلیل

شرایط به وابسته موٍثرتر رفتارهای به که دهد می اجازه آنها به و میکند فراهم منعطف خود فردی میان روابط در آندروژنی افراد )موقعیت(بپردازند. بنابراین

از محدودی دامنه یک جنسی آموزی نقش با افراد شوند.برعکس می فرض و محدودند)مانستد خود فردی میان روابط در و زنانه(دارند یا )مردانه رفتارهای

(. 2،1996هستون فرد آن در که است جنسیتی نقش گیری جهت یک جنسی دوگانگی بم نظر به

و یکپارچه خودش شخصیت در را مردانه و زنانه اسنادهای دو هر از زیادی صفات و مردانگی که است این وی الگوی بنایی زیر اینکه،فرض به توجه سازد. با می متحد

نمره به بسته پیوستار( لذا یک قطب دو )نه هستند مستقل و مجزا بعد دو زنانگی امکان شخصیتی سنخ چهار ، زنانگی و مردانگی گیری جهت دو از یک هر در افراد جنسی دوگانه سنخ باالخره و 5نامتمایز سنخ4زنانه سنخ 3مردانه : سنخ است پذیر

که است کرده توصیف را جنسی هویت عمده سنخ ( چهار1984)آندروژن(... بم) خدارحیمی، و هستند)نجاریان اجتماعی مفاهیم برگیرنده در اول وهله آنهادر دوتای1377.) جویی رقابت ،سلطه،استقالل : رهبری دارند تاکید وجود اثبات بر مذکر صفات

تفاهم ،و ،محبت کنند:همدردی می تاکید یکپارچگی بر مونث . صفات وفردیت نامتمایز هستند مونث جنس نه و مذکر جنس های ویژگی واجد نه که .کودکانی

یکپارچگی هم و وجود اثبات باالی میزان از هم آندروژنی شوند.کودکان می خوانده (.1386،فروغان، ترجمه مذکر)رایس، وهم مونث صفات هم : یعنی برخوردارند

مفاهیم که کند می )آندروژنی(ادعا جنسی دوگانگی سازه کردن (بامطرح1978بم) به جویی رقابت عدم و جویی رقابت قاطعیت، عدم و ،قاطعیت زنانگی و مردانگی

و دارند)نجاریان بستگی اسنادها این موقعیتی بودن متناسب یا سودمندی(.1377خدارحیمی،

جنسیتی نظر از خود همتایان به نسبت آندروژن ( افراد1984) بم نظر به به و برخوردارند بهتری شخصیتی کمال و روانی بهداشت نظر از و هستند متمایز به آمد کار دهی پاسخ نظر از ها آن شود نمی محدود جنسیتی نقش مفاهیم وسیله

(.1384 خمسه، ترجمه، هستند)هاید، تر آزاد و تر گسترده مختلف های موقعیت1 Deaux - ? 2 Manstead & Hestone - ? 3 Masculine Type - ? 4 Feminine Type - ? 5 Undifferentiated Type - ?

29

جنسیتی دو عنوان به که زنانی و مردان که دریافتند کش توماس و جکسون لیندا تا شدند ادراک تر یافته سازش و تر داشتنی دوست راستی به ، بودند شده توصیفکردند. می عمل سنتی جنسیتی های نقش با هماهنگ های شیوه به که کسانی

(1385 ،شکرکن، ترجمه ،1)ارونسون صورت به چنسیتی های نقش پرسشنامه بار اولین برای1974 رسال د آنجائیکه از

در گوناگونی ابهامات ، گردید عنوان جنسیتی های نقش گیری اندازه برای رسمی برای فراوانی تحقیقات هم هنوز و است شده مطرح فوق ابزار اعتبار و روایی زمینه

در تحقیق اصلی مساله . بنابراین شود می پا بر آن پایایی و روایی میزان بررسی گرفته قرار بم جنسیتی های نقش پرسشنامه سنجی روان های ویژگی چهارچوب

های نقش چنین هم و فوق پرسشنامه که کرد عنوان اینگونه توان می . و است مورد خاص زمینه هر در را آن باید و گیرد می تاثیر فرهنگی عوامل از جنسیتی(1380 بیگی، از نقل به1985 2) لیپا داد قرار بررسی

1 Aronson- ? 2 ? - Lippa

30

پژوهش مورد موضوع ضرورت و اهمیت کشور هر فرهنگ در ای کلیشه باورهای از یکی عنوان به جنسیتی های نقش

شوند، می شناخته ای کلیشه اعتقادهای عنوان تحت که باورها اینگونه و دارد جای باورهای تا شود می . توصیه کند ایجاد فرهنگ در سزایی به تواننداثرات می

این .در شوند حذف فرهنگی توسعه حیطه در و شده یابی ریشه ، محدودکننده اعتقادها از بخشی عنوان به جنسیتی های نقش با مرتبط باورهای همواره رهگذر

این و شوند می مالحظه مردانه و زنانه رفتارهای به نسبت مردم ی باورها و . مردان زنان رفتاری خزانه و انسانی منابع توسعه در را هایی محدودیت وضعیت

( بیگی از نقل به 1ماسالچ و کا .) اسکیت کند می اجاد باورهای بخصوص و ای کلیشه رفتارهای با مقابله برای اقدامات مهمترین از

هنجاریابی و یابی اعتبار ، ساختارسازی به توان می جنسیتی های نقش با مرتبط تواند می اقدام این که زیرا ،نمود توجه جنسیتی های نقش زمینه در ای پرسشنامه

این با مقابله برای راهکارهایی ارائه سپس آن شناسایی در را سودمندی تاثیرات می ادامه بدانجا تا فوق تحقیق اهمیت اینرو از ، نماید ایجاد فرهنگی عوارض گونه عمومی فرهنگ شورای برای را مناسبی و سودمند اطالعات تواند می که یابد

های الگو با مقابله جهت تری دقیق های ریزی برنامه طریق این از و کرده فراهم برای زا داری دامنه تحقیقات بتوان شاید ،و آید بدست مردان و زنان رفتار قالبی

به مردان و زنانه جنسیتی های نقش تبدیل و جنسیتی های نقش دقیقتر شناخت تا داد انجام باشد، می انسانی منابع توسعه اصلی رکن که آندروژنی های وضعیت

چه و زن ) چه کشورمان انسانی نیروهای و امکانات تمامی از نزدیک ای آینده در بدست فرهنگی توسعه نهایت در و فرهنگی بازدهی برای استفاده ( حداکثر مرد. آید

پژوهش اهداف

: دارد زیر شرح به فرعی هدف چندین و اصلی هدف یک حاضر تحقیق نقش پرسشنامه سنجی روان های ویژگی شناسایی عنوان : تحت اصلی هدف-1

، ساختارسازی بتوان طریق این از تا شود می معرفی کودکان در جنسیتی ی ها. داد انجام را فوق آزمون هنجارهایابی و رواسازی ، اعتباریابی

1 Skitka & Maslach -?

31

: فرعی اهداف-2 جنسیتی های نقش پرسشنامه در زنانگی مقیاس خرده اعتبار ضریب محاسبه-

راهنمایی)تهران( سوم آموزان دانش در بم جنسیتی های نقش پرسشنامه در مردانگی مقیاس خرده اعتبار ضریب محاسبه-

)تهران( راهنمایی سوم آموزان دانش در بم پرسشنامه در جنسیتی های نقش عدم مقیاس خرده اعتبار ضریب محاسبه-

)تهران( راهنمایی سوم آموزان دانش در بم جنسیتی های نقش پرسشنامه در زنانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت تممیز ضریب محاسبه-

)تهران( راهنمایی سوم آموزان دانش در بم جنسیتی های نقش در مردانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت تممیز ضریب محاسبه-

)تهران( ان راهنمایی سوم آموز دانش در بم جنسیتی های نقش پرسشنامه های نقش عدم مقیاس خرده به مربوط سواالت تممیز ضریب محاسبه -

راهنمایی سوم آموزان دانش در بم جنسیتی های نقش پرسشنامه در جنسیتی)تهران(

پرسشنامه در زنانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت عاملی بار محاسبه-)تهران( ن راهنمایی سوم آموزا دانش در بم جنسیتی های نقش

پرسشنامه در مردانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت عاملی بار محاسبه-)تهران( راهنمایی سوم آموزا دانش در بم جنسیتی های نقش

جنسیتی های نقش عدم مقیاس خرده به مربوط سواالت عاملی بار محاسبه-)تهران( راهنمایی سوم آموزا دانش در بم جنسیتی های نقش پرسشنامه در

تحقیق های فرضیه: است مطرح فرعی فرضیه9 و اصلی فرضیه یک تحقیق این در

روان های ویژگی از بم جنسیتی های نقش سوالی60 : پرسشنامه اصلی فرضیه. است برخوردار تمیز ضریب و عاملی بار ، اعتبار ضریب در مطلوب سنجی

: فرعی های فرضیه ضریب از بم جنسیتی های نقش سوالی60 پرسشنامه در زنانگی مقیاس خرده-1

. است برخوردار مقبولی اعتبار از بم جنسیتی های نقش سوالی60 پرسشنامه در مردانگی مقیاس خرده-2

. است برخوردار مقبولی اعتبار ضریب

32

های نقش سوالی60 پرسشنامه در جنسیتی های نقش عدم مقیاس خرده -3. است برخوردار مقبولی اعتبار ازضریب بم جنسیتی

های نقش سوالی60 پرسشنامه در زنانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت-4. برخورداراست مقبولی تمیز ضریب از بم جنسیتی

های نقش سوالی60 پرسشنامه در مردانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت-5. برخورداراست مقبولی تمیز ضریب از بم جنسیتی

60 پرسشنامه در جنسیتی های نقش عدم مقیاس خرده به مربوط - سواالت6 . برخورداراست مقبولی تمیز ضریب از بم جنسیتی های نقش سوالی

سوالی60 پرسشنامه در زنانگی مقیاس خرده به مربوط سواالت- 7. برخورداراست مقبولی بارعاملی از بم جنسیتی های نقش

های نقش سوالی60 پرسشنامه در مردانگی مقیاس خرده به مربوط -سواالت8. برخورداراست مقبولی عاملی بار از بم جنسیتی

60 پرسشنامه در جنسیتی های نقش عدم مقیاس خرده به مربوط - سواالت9بیگی، )مردان برخورداراست مقبولی عاملی بار از بم جنسیتی های نقش سوالی1380 )

متغیرها عملیاتی و نظری مفاهیم تعاریف مراحل و ، بم جنسیتی بنه روان نظریه ، بنه روان ، جنسیت و جنس اصطالحات

شوند. می نظری تعاریف جنسیتی رشد) جنسیت (وsex) جنس های واژه از مناسب : استفاده جسیت و جنس- 1

genderاست برانگیخته را نظر اختالف (مهمترین . و کند می مشخص را رفتار شده اجتماعی الگوهای مورد در ( چیزهاییgenderجنسیت)

و .)وودهیل کند می اشاره زنان و مردان زیستی های تفاوت ( بهsex) جنس واژه (2003، ساموئلز

نشان که شود می اطالق شناختی ساخت یک به طرحواره : مفهوم بنه -روان2 آن اسنادهای محرک)شامل نوع یک یا مفهوم یک به راجع فرد شناخت و آگاهی دهنده

قالب مهم های شیوه عنوان به ها باشد.طرحواره اسنادها( می آن میان روابط و فرایندهای بر که چرا شوند، می گرفته نظر در جهانش درباره فرد یک دیدگاه سازی

(.1386 گذارد.)ریاحی، می تاثیر اجتماعی استنباط و توجه،حافظه و ترجیهات یا جنسی نقشهای یافتن پرورش : فرایند جنسیتی آموزی - نقش3

می نامیده جنسی یابی نقش ، هستند پسند جامعه که جنسیت به مربوط رفتارهای(1385، سیدمحمدی ، ترجمه ، 1.) برک شود

1- Berk

33

: جنسیتی رشد -مراحل4: کرد تقسیم مرحله4 به توان می را جنسیت تحولی های جنبه و جنسی رشد مراحل

های کروموزوم روی بر زیستی عوامل است نطفه گیری شکل که اول مرحله - در. دارد ای کننده تعیین نقش جنسی

را بودن مرد و زن از اجتماع بندی طبقه کودک سالگی4 تا2 سن از دوم - مرحله. کند بندی طبقه دختر یا پسر عنوان به تواند می را دیگران و خود و گیرد می فرا

و روشن بسیار جنسی هویت ، گویند می بعدی کودکی آن به : که سوم - مرحله. نماید تعریف را جنسیت هر با مناسب ،رفتارهای تواند می و ، شود می واضح

کلیشه رفتارهای فرد شود می شناخته جوانی و نوجوانی نام به : که چهارم - مرحله را خود هویت دقیق ای گونه به و کند می عنوان جنس هر با ارتباط در را جنسیتی ای 1.) ازهر کند می مطرح جنسیت به مربوط جنسیتی ای کلیشه الگوهای اساس بر

(1380 بیگی از نقل به1999

متغیرها عملیاتی تعریف) بم جنسیتی نقش پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمرهمردانه: جنسیتی نقش) بم گذاری نمره معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981 نمره میانگین و باالتر ها آزمودنی کلی نمره میانه از او مردانگی نمره ( میانگین1981باشد. تر پایین ها آزمودنی کلی میانه نمره از اش زنانگی) بم جنسیتی نقش پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمرهزنانه: جنسیتی نقش) بم گذاری نمره معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981 نمره میانگین و باالتر ها آزمودنی کلی نمره میانه از او زنانگی نمره ( میانگین1981

باشد. تر پایین ها آزمودنی کلی میانه نمره از اش مردانگی پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمرهآندروژنی)دوجنسیتی(: جنسیتی نقش معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981) بم جنسیتی نقش کلی میانه نمره از او مردانگی و زنانگی نمره ( میانگین1981) بم گذاری نمره

باشد. باالتر مردانگی و زنانگی مقیاس دو هر در ها آزمودنی جنسیتی نقش پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمره: نامتمایز جنسیتی نقش

بم گذاری نمره معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981) بم دو هر در ها آزمودنی کلی میانه نمره از او مردانگی و زنانگی نمره ( میانگین1981)

(1380 عبدی از نقل باشد.)به تر پایین مردانگی و زنانگی مقیاس

1 Azhar- ?

34

با آزمون یک نمرات بین دار معنی همبستگی به سنجی روان : در بیرونی روایی –. گویند می نیز مالک روایی آن به اوقات برخی که شود می اطالق خارجی مالک یک

(1375 ) هومن

به آن حساسیت چنین هم و سوال تشخیص قدرت برای که : شاخصی تمیز -ضریب را مزبور ویژگی باال)حداکثر گروه دو بین تفاوت شناسایی معرف و شود می برده کار

(1375 ، .) هومن باشد ( می دارند را مزبور ویژگی پایین) حداقل دارند(و مقیاس خرده با آن دار معنی مثبت همبستگی و سوال هر ارتباط به: عاملی - بار. است برخوردار ای فزاینده اهمیت از سازه روایی در که شود، می اطالق مزبور

(1375) هومن، تعبیر جهت در یکسان شرایط و نرم کسب برای که است : فرایندی - هنجارسازی (1375 .) هومن، پذیرد می انجام نرمال منحنی از سودمند مندی بهره و تفسیر و

دهنده نشان و است سواالت درونی تجانس معرف که : شاخصی اعتبار - ضریب از نقل )به است پایایی ضریب آن دیگر . نام باشد می گیری اندازه خطای حداقل

(.1380، بیگی

35

فصل دوم

نظری گسترهپژوهش

36

جنسیت به نسبت مختلف های دیدگاه و ها نظریه تبیین به شناختی روان ، شناختی زیست مختلف اندازهای چشم از گوناگونی های نظریه مهم بررسی به بخش این پرداخته- اند. در جنسیتی های نقش و جنسیت گیری شکل. می- پردازیم شده مطرح های نظریه ترین

گری تحلیل - روان1-2 متفاوتی صورت به دخترها و پسرها برای 2ادیپ عقده که بود معتقد: 1 فروید1-1-2

از پسر است. ترس داده پرورش کاملتری صورت به را مذکر قسمت میکند،فروید عمل میل جایگزین را تری پذیرفتنی محبت میشود مجبور او که است نیرومند چنان 3اختگی برای کند. وی می ایجاد پدرش با را نیرومندی 4همانندسازی و کند می مادر به جنسی

معیارهای و ،رفتارها،نگرشها فالبی اطوار از تقلید با کوشد می ، همانندسازی کردن بهتر که را جنسی اندام نداشتن نوشت" دخترها . فروید شود او شبیه بیشتر ، پدر فرامن

حقیرتر را خود دلیل این به آنها کنند می احساس عمیقا دارد برابری ارزش پسران برای دختر است". بنابراین زنانه واکنشهای تمام منشا ، مردی آلت برای رشک این و دانند می

معتقد .دختر دهد می پرورش را پسر اختگی اظطراب مقابل نقطه مردی آلت رشک بدهد دست از را آن که ترسد می پسر و است داده دست از را اش مردی آلت که است

( 1385، سیدمحمدی ،ترجمه،5شولتس و .)شولتس اخالقی درک لحاظ از هم و جنسی هویت نظر از هم دختران که بود باور این بر فروید

خود به ( مختصpenis envy) مردانگی آلت داشتن به دختران نیاز زیرا دارند مشکل برای قوی نیاز چون نیز اخالقی لحاظ از و رود نمی بین از و کند می پیدا ادامه

نمی شکل کامال پسران اندازه به دختران در فراخود ندارد وجود مادر با همانندسازی(1378،ترجمه،شهرآرای، وش فی و گیرد. )گولومبوک

قرار تایید مورد دختران جنسی رشد زمینه در را او دیدگاه فروید به منتقدان از بسیاری واقعی ای پدیده است ممکن مردانگی آلت حسرت چند هر که کردند استدالل اما ، دادند

1 Freud- 12 Odipus Comple - ? 3 Castration - ? 4 Identification - ?

5 ? - Schultz &Schultz

37

، 1دویچ هلن نظیر نوفرویدیهایی و بیولوژی تا است فرهنگ بر مبتنی بیشتر اما باشد زیرا کنند می حسادت رجولیت آلت به زنان که معتقدند 3تامپسون کالرا و 2هورنای کارن

که فهمند می رشد ابتدای از دختران و است جامعه در کنترل و قدرت مظهر آلت این زندگی در کنترل و قدرت داشتن معنای به آن بودن دارا و است مهم رجولیت آلت داشتن فی و . )گولومبوک کند می سلب را خودمختاری و فرصتها آن ونداشتن است

(1378 شهرآرای، وش،ترجمه،

-هورنای:2-1-2 با بزرگسال شخصیت دهی شکل در کودکی سالهای اهمیت درباره کل در هورنای

شخصیت چگونه اینکه به مربوط جزئیات درباره آنها ، حال این . با بود موافق فروید در اجتماعی نیروهای که بود معتقد داشتند. هورنای نظر اختالف هم با گیرد می شکل

همگانی رشد مراحل دارند. نه تاثیر شخصیت رشد بر ، زیستی نیروهای نه ، کودکی کودک بین موجود اجتماعی رابطه بلکه ، کودکی ناپذیر اجنتاب تعارضهای نه و دارد وجود

است. اصلی عامل او والدین و قابل غیر شناختی– زیست نیروهای به شخصیت رشد که نکته این در فروید با هورنای

نظریه اعتبار از کرد، انکار را جنسی عوامل برتر مقام .او بود موافق است وابسته تغییرگذاشت. کنار را ی فروید شخصیتی ساختمان و لیبیدو مفهوم و نمود انتقاد ادیپی

داشت، ابراز زنانه روانشناسی مورد در فروید دیدگاههای با را خود مخالفت هورنای شواهد از نظر این که بود معتقد و کرد انتقاد فروید مردی آلت عقده از مخصوصا هورنای( 1385 ،ترجمه،سیدمحمدی، شولتس و است.)شولتس آمده دست به ناکافی را مردانگی آلت به حسادت نظریه : ما میکند بیان فروید دیدگاه به اعتراض در هورنای

مقابل در ، اجتماعی عوامل برحسب نه دهیم می شرح شناختی زیست روابط براساس حسادتش دلیل درنگ بی را زن اجتماعی محرومیت و فرودستی حس عادت سبیل بر و

یا مادری لحاظ به شناختی زیست دیدگاه در کنیم. اما می قلمداد مردانگی آلت به و روشنی به امر .این دارد مرد بر چرایی و چون بی فیزیولوژی برتری شدن مادر قابلیت

ضمیر در وجه ترین روشن به مادری قابلیت به نسبت پسر شدید حسادت قالب در( 1382 ، سمی ،ترجمه، .)هورنای است یافته انعکاس مرد ناخودآگاه

1 Helen deutsch- ?

2 Karen horney -? 3 Thompson clara- ?

38

می برانگیخته تناسلی دستگاه غبطه اثر بر زنان که فروید عقیده با مخالفت در هورنای و شوند)شولتس می برانگیخته رحم غبطه اثر بر مردان که داشت اظهار شوند،

( 1385، سیدمحمدی شولتس،ترجمه،

: - یونگ3-1-2 یا ذهنی خود ، درونی شخصیت پایه (روح1966) 1یونگ تحلیلی روانکاوی نظریه در

های خصلت و ناخودآگاه گرایشهای ، عاطفی وضعیت ، احساسات و افکار ، خصوصی 2مادینه مفهوم همان . این سازد می مرعوب یا مجذوب را ما که است مخالف جنس

مرتبط مشترک .موضوعات است یونگ نظریه در زنان در روان 3نرینه و مردان در روان رضایت احساس ، خاطرات ، ها دلبستگی ، عواطف یونگ نظر به روان ساختارهای این با ، فرهنگی های ریشه ، طبع لطافت ، دلربایی ، اطمینان عدم یا امنیت ، رضایت عدم یا و

و هستند)نجاریان خودمختاری و گیری تصمیم و خانوادگی روابط در بودن نزدیک(.1377، خدارحیمی

جنسی دو اساسا انسانها که این بر مبنی یونگ شناخت به آنیموس و آنیما 4الگوهای کهن خود جنس هورمونهای ترشح بر عالوه جنس هر زیستی نظر دارد. از اشاره هستند

وخو خلق ویژگیهای جنس هر ، روانی نظر از کند می ترشح را مخالف جنس هورمونهای شامل زن . روان دهد می نشان هم با زندگی قرنها دلیل به را مخالف جنس نگرشهای و

و . ) هال )آنیما(است زنانه های جنبه شامل مرد روان مردانه)آنیموس( و های جنبه(1375 ،ترجمه،مقبل، 5نوردبای

و خلق ، هماننداحساسات مرداست روح در زنانه روانی گرایشهای تمامی تجسم آنیما عشق قابلیت ، منطقی غیر حساسیتهای ، پیامبر- گونه های مکاشفه ، مبهم خوهای

آنهای از اهمیتش که ناخودآگاه روابط سرانجام و طبیعت به نسبت شخصی،احساسات گیرد می شکل مادر وسیله به معموال مادینه عنصر فردی های . جلوه نیست کمتر دیگر

با را خود تا دهد می امکان ذهن به که است این مادینه عنصر تر حیاتی ... نقش این با مادینه . عنصر برد وجود بخشهای ترین ژرف به راه و کند همساز واقعی ارزشهای

دارد عهده به خود یعنی درونی ودنیای من میان را میانجی و راهنا نقش خود ویژه دریافت(1373فرامرزی، ،ترجمه، .)یونگ ، خشونت چون منفی خصوصیات تنها و است متاثر پدر از اساسا هم زن نرینه عنصر می و ندارد شرورانه پنهانی های وسوه و افکار ، چانگی پر به گرایش ، گسیختگی لگام

1 - Jung 2 Anima - ? 3 Animus - ? 4 Archetype - ?

5 Hall & Nord - ?

39

نرینه گردد. عنصر مرتبط خود به زند می خالقش فعالیت لطف به که پلی طریق از تواند ظرافت جبران برای درونی نادیدنی دلگرمی نوعی دهد، می روحی صالبت زن به

پیوند خود دوران روحی تحوالت به را زن خود شکل ترین پیشرفنه در . آنیموس ظاهرش . )یونگ شود پذیرا را خالق های انگاره مردان از بیش شود می سبب حتی و میدهد

( 1378 سلطانیه، ،ترجمه، هر بیان و رشد برای را مهلتی شخص بایست می یابی فردیت یا تفرد فرایند در بنابراین

شخصیت صورت این غیر در چون ، سازد فراهم اش ناخودآگاه روانی جنسیت دو از یک ایستد. از می باز تکامل از او درون دنیای از بخشی و داشت خواهد بعدی تک رشدی او

. نگردد آلوده سایه عناصر به او روح تصویر که باشد مواظب شخص بایستی دیگر طرف فرافکنی واقع در که گردد، مقابل جنس به ناپسند خصایل فرافکنی باعث تواند می چون

شده داده تعمیم دیگران به که هستند خوداو ناخودآگاهانه یا شده سرکوب خصوصیات مهم های جنبه عنوان به را آنها و بشناسد را نهانی های گرایش این فرد بیستی اند. پس

خودش روانی جنسی دوگانگی ، خود از مناسبی درک به بتواند تا بپذیرد خودش شخصیتی( 1377، خدارحیمی و .) نجاریان یابد دسترسی مقابل جنس و

: 1- چودورو4-1-2 جامعه مرحله اولین در ، آید می شمار به فروید نظریه بر تعدیلی که چودورو نظریه پسر ادامه در ولی کنند، می شخصی همانندسازی مادر با جنس دو هر کودکان ، پذیری فرایند . طی شود پذیرا را مردانه های نقش ، پدر با همانندسازی با شود می ناگزیر کمک آنها به و شوندد جدا آنها از که کنند می تشویق را خود پسران مادران پذیری جامعه

اما است پدر جایگزین یا پدر به متکی که دهند بسط خود در مردانه هویتی تا کنند می به پدر با همانندسازی که گردد می موجب داری بچه به او نپرداختن خانه، از پدر دوری فرد عنوان به را او رفتاری های ویژگی و ها ارزش پدر، با شخصی همانندسازی آنکه جای

مردانه های نقش با همانندسازی ،یعنی موقعیتی همانندسازی صورت به باشد، واقعی مادر از پسر انفکاک دشوار فرایند .در آید در انتزاعی عناصر از ای مجموعه عنوان به پدر

بداند. ارزش کم را زنانگی که میگیرد یاد هم و کند می سرکوب را خود زنانه ابعاد هم او ، زنانه هویت یادگیری فرایند تکمیل تا تواند می مادر با بچه دختر شخصی همانندسازی اما

دختر کنار در مادر حضور را بودن شخصی این و یابد تداوم آن به وابسته های نقش و به نسبت را یافتن فردیت از تری ضعیف درجه دختران ترتیب این کند.به می تضمین( 1385بستان، از نقل ،به1997.)چودورو کنند می تجربه پسران

1- Nancy chodorow 1

40

در وی خود ، است متعددی های کاستی دچار خود، توجه قابل نفوذ رغم به چودورو نظریه می استناد شواهدی به ، کرده اعمال اش نظریه در1990دهه در که های تعدیل ضمن ایجاد کودکان در را سنتی جنسی هویت ، مادران از بیش پدران می- دهند نشان که جوید پدر شخص با که پسرانی بود شده مدعی که اوست پیشین نظر خالف بر این و کنند می

تنها پدر، حضور عدم دلیل به که هستند آنهایی از پذیرتر انعطاف ، کنند می همانندسازی(1385، کنند.)بستان می تکیه پدری نقش فرهنگی های کلیشه بر

اجتماعی یادگیری - دیدگاه2-2

در که است اجتماعی شناسی روان حوزه در عامی نظریه اجتماعی یادگیری نظریه رفته کار به جنسیتی های نقش به مربوط رفتارهای جمله از گوناگون رفتارهای تبیین( 1385.)بستان، است

فرایند طریق از محیط و رفتار و فرد بین گانه سه برارتباط اجتماعی یادگیری نظریه فیزیکی)جنبه محیط دو در یادگیری فرایند گرچه کند، می تاکید متقابل علیت یا التزام

در آنان مشارکت یا و دیگران خیالی یا واقعی )حضور رفتار(واجتماعی میدان مادی های ای ویژه اهمیت اجتماعی محیط رسد می نظر به حال این با دهد، می یادگیری(رخ زمان

در جنسیتی های تفاوت علل توضیح اجتماعی، یادگیری نظریه کاربردهای از دارد. یکی یادگیری در محیطی عوامل نقش بر زیادی بسیار تاکید نظریه . این است رفتار و نگرش( 1386، دارد.)ریاحی رفتارها و ها نگرش اجتماعی رفتارهای عمده، راه دو از گوید: کودک می نظریه این توضیح در1بندورا آلبرت

دیگر، تعبیر به و مستقیم آموزش راه از موزد: نخست آمی را جنسیتی های نقش و تنبیهی و پاداش با کودک آن طی که کننده تقویت عوامل کمک به کودک سازی شرطی

گیرد. می فرا را آنها شده، شرطی جنسیتی رفتارهای به نسبت کند، می دریافت که(1385، )بستان

جنسیتی رفتاهای )الگوسازی گیری سرمشق یا همانندسازی یا 2تقلید طریق از دوم و(. الگوها این از کودک پیروی و تقلید و پذیری، جامعه کارگزاران سایر و والدین توسط

( 1386)ریاحی، می والدین از کدام هر با را خاصی رفتارهای شدن جور ، خود والدین مشاهده با کودکان

بین و کند می دیگر افراد به رفتارها این تعمیم به شروع کودک زمان، طی آموزند.در1 Albert Bandurd - 12 Imitation- ?

41

رفتار به اقدام از چنین هم .کودکان سازد می برقرار علیت جنسیت و خاص رفتارهای جنسیت با نامتناسب رفتارهای اما آورند می دست به تایید و حمایت ، جنسیت با متناسب

افتراقی تقویت و مشاهده براساس کودکان گیرند. پس نمی قرار والدین تایید مورد می همانندی دو هر یا جنسیت یک با و آموزند می را جنسیتی سنخ براساس کردن ،رفتار

( 1377 خدارحیمی، و کنند.)نجاریان

گرایان شناخت - دیدگاه3-2

را کودکان کردن استدالل و اندیشیدن ی نحوه که بود روانشاسانی نخستین از یکی 1پیاژه در تغییر که فهمند می سالگی5 حدود کودکان که بود معتقد او کرد بررسی جدی طور به

را پیاژه های یافته 2شود. کلبرگ نمی مربوط واقعی هویت به ظاهری های جنبه از برخی وارد کودکان سالگی2 حدود در کرد مطرح چنین ادراک در را مرحله سه او داد گسترش

و خود به ثابت طور به که قادرند کودکان سن این شوند. در می هویت اول مرحله خصوصیات بر را خود بندی طبقه ها آن برای بزنند پسر یا دختر برچسب دیگران

نیز جنسیت گاه آن کند پیدا تغییر جسمانی ظاهر خصوصیات این کنند. اگر می جسمانی(.1387، طهوریان ،ترجمه،3یابد)هترینگتون می تغییر

چارچوب در را جنسیتی نقشهای تحول که است شناختی تحول پردازان نظریه از کلبرگ جنسیتی ثبات مفهوم به دستیابی است معتقد کند.او می مطرح جنسیت مفهوم نظریه از که فهمد می بچه دختر که دارد. زمانی جنسیتی نقش کسب در ای کننده تعیین نقش جنسیتی هویت از مهمی جز ادراک این شد، خواهد زن آینده در و است مونث جنس

برچسب توانایی جنسیت، مفهوم نظریه شد. در خواهد منجر او نگری ارزش به و اوست کودکان و سازد می مهیا کودکان در جنسیت درک برای را زمینه جنسیتی ثبات و زدن

زمان مرور به دانش این که آورند می دست به خود جنسیت درباره بیشتری دانش( 1383 وند، ظهره از نقل به1966 شود.)کلبرگ می تر یافته سازمان

( schema- طرحواره) 4-2 به که روان- شناسی از ای شاخه است، شناختی شناسی روان در مفهومی طرحواره

چگونه و کنیم می پردازش و درک اندیشیم می چگونه ما که پردزاد می نکته این بررسی ی درباره فرد که است عامی شناخت چارچوب آوریم. طرحواره می یاد به را اطالعات

بخشد. می جهت و سازمان ادراک به دارد. طرحواره خاص موضوع یک(1384 خمسه، ) هاید،ترجمه،

1 Jean Piaget -12 Kohlberg -2 3 Hatrington - ?

42

در کودک وقتی نظریه این طبق است دانش از یافته سازمان ای مجموعه طرحواره، است. در دختر یا پسر فهمد می یعنی شود می جنسیتی هویت دارای سالگی2 حدود و پسرها رفتار طرز مورد در اطالعاتی مجموعه یا جنسیتی طرحواره صاحب واقع

سازمان را کنداطالعات می کمک انسان به اطالعات مجموعه شود. این می دخترها دهد. می قرار تاثیر تحت را انسان های فعالیت و سالیق و وتفسیر دهی

(1381، ) کاپالن،ترجمه،فیروزبخت مطالعه که است جنسیت طرحواره ، شده بررسی های طرحواره ترین مهم از یکی

(1991برن، و ن .)بارو است شده منجر جنسیت طرحواره نظریه ارایه به آن درباره

Gender schema theory بم جنسیتی طرحواره - نظریه1-4-2 شده ارایه بم ساندرا توسط ، جنسیتی هویت به مربوط نظریات قالب در نظریه این

مفاهیم بردارنده در که سازند می خود از تصویری و معنا کودکان که . وقتی است خود از بخشی به جنسیت و گیرد، می شکل جنسیتی هویت است زنانگی یا مردانگی

(1991 برن و گردد. )بارون می تبدیل آنها پنداره واحدی مقیاس سوی دو در زنانگی و مردانگی که بود این شناسان روان سنتی دیدگاه زنانگی – مردانگی در را تغییرات قطبی دو بعدی یک پیوستاری که این یعنی – دارد وجود

( 1384، خمسه ترجمه، کند.)هاید، می توصیف محور که کردند مطرح هلمریچ روبرت و اسپنس جانت و بم ساندرا1970سال اوایل در

زنانه و مردانه گیری جهت محور دو باید و است شده عنوان اشتباه به مردانگی – زنانگی قبیل از مردانه ویژگیهای با مردانه گیری جهت که داشتند اعتقاد کرد. آنها عنوان را

یکدیگر از مستقل کننده تربیت قبیل از زنانه ویژگیهای با زنانه گیری جهت و پرخاشگری نمی دیگر است جسور و پرخاشگر شخصی اگر که ندارد وجود دلیلی بنابراین ، است نقشهای نسبی تصویر رویکرد باشد. این دهنده پرورش و کننده تربیت فردی تواند

و جنسیتی نقشهای اجتماعی – روانی جدید مبحث یک و ریخت هم در را جنسیتی اجتماعی روانشناسی اخیرا و روانشناختی – شناختی جامعه مباحث در را قالبی الگوهای

(1380بیگی، از نقل ،به1996 نمود.)ویلکینسون مطرح بدین ، فهمند می را 1جنسیتی ثبات مفهوم تدریج به کودکان سالگی7 تا4 سنین بین

شناخت و تعریف برای بنیانی و اساسی ویژگی یک جنسیت دهند می تشخیص که معنی درباره که آنچه تاثیر تحت فرد ،ادراکات ها شناخت این استحکام از است. پس کس هر

( 1991 برن و گیرد.)بارون می قرار اند گرفنه یاد جنسیت

1 Gender Constancy - ?

43

طرحواره تئوری اجتماعی یادگیری تئوری های جنبه از بعضی ترکیب با بم ساندرا قویتری انداز چشم با را جنسیتی های نقش دیدگاههای1981 کرد. بم مطرح را جنسیتی اجتماعی یادگیری نظریه در کودکان برای که ای منفعالنه نسبتا نقش خالف بر داد توسعه

طور به کودکان که کند می مطرح جنسیتی طرحواره تئوری ، شود می گرفته نظر در فعاالنه طور به ها بچه یعنی دهند، می رشد را زنانه و مردانه ذهنی بندی گروه فعاالنه

را جنسیتی گروه با مناسب نگرشهای و فعالیتها و رفتار و دیگر افراد مورد در اطالعات. دخترهاست برای عروسکها و پسرهاست برای کامیونها گویند می ، دهند می سازمان(2004 هاکنبری و 1جنسیتی()هاکنبری طرحواره از )مثالی

بر را خودشان به راجع اطالعات تا دارند را عمومی آمادگی این کودکان بم عقیده به . زمانی نمایند دهی سازمان ، جنس هر برای مناسب رفتارهای اجتماعی تعاریف مبنای

کودک تا است آماده صحنه ، بداند پسر یا دختر را خودش که آموزد می کودک یک که ، کودکان رشد موازات . به میکنند همراهی را ها برچسب این که بیاموزد را هایی نقش

( جنسیتی های ) کلیشه بودن زن یا بودن مرد به مربوط ای کلیشه عقاید تفصیل به آنها( 1991 برن، و آموزند.)بارون می خودشان فرهنگ در را

سالمت از مفهومی آفرینش جنسیتی های نقش مطالعه از1978 بم اساسی هدف جهت از(masculinity) مردانگی ( وFeminityزنانگی) مفروض تعاریف از که است روان

(1377 .) نجاریان، باشد آزاد ، فرهنگی آن تکوین ظاهرا . آنچه است تغییر حال در آهستگی به جنسیتی نقش به مربوط مفاهیم

آندروژنی)مذکر ایجاد و مونث و مذکر های نقش و صفات تدریجی آمیختن شده آغاز. قالب(است یک در ومونث

(1386 فروغان، )رایس،ترجمه، . وفردیت جویی رقابت ،سلطه،استقالل : رهبری دارند تاکید وجود اثبات بر مذکر صفات واجد نه که .کودکانی تفاهم ،و ،محبت کنند:همدردی می تاکید یکپارچگی بر مونث صفات شوند.کودکان می خوانده نامتمایز هستند مونث جنس نه و مذکر جنس های ویژگی

صفات هم : یعنی برخوردارند یکپارچگی هم و وجود اثبات باالی میزان از هم آندروژنی( 1386 فروغان، مذکر.)رایس،ترجمه، وهم مونث

صفات فرد آن در که است جنسیتی نقش گیری جهت یک جنسی دوگانگی بم نظر به می متحد و یکپارچه خودش شخصیت در را مردانه و زنانه اسنادهای دو هر از زیادی

بعد دو زنانگی و مردانگی که است این وی الگوی بنایی زیر اینکه،فرض به توجه سازد. با دو از یک هر در افراد نمره به بسته پیوستار( لذا یک قطب دو )نه هستند مستقل و مجزا 2مردانه : سنخ است پذیر امکان شخصیتی سنخ چهار ، زنانگی و مردانگی گیری جهت

11 -Hockenbury & Hockenbury 2 Masculine Type - ?

44

( چهار1984)آندروژن(... بم) جنسی دوگانه سنخ باالخره و 2نامتمایز سنخ1زنانه سنخ دربرگیرنده اول وهله آنهادر دوتای که است کرده توصیف را جنسی هویت عمده سنخ

(1377، خدارحیمی و هستند. ) نجاریان اجتماعی مفاهیم و مردانه ویژکیهای از ترکیبی داشتن با افرادی به که آندروژنی شناختی روان مفهوم

.این است شده مطرح متعددی پژوهشهای توسط میکند اشاره همزمان طور به زنانه

آندروزنی (درباره1974) بم که نظری چهارچوب دلیل به وسیعی طور )ایده( به فکر

هر داشتن دلیل به آندروژن ( افراد1974) بم با شد. مطابق (مشهور31984 داد)دیوکس به و میکند فراهم آنها برای رفتارهای از وسیعی های آرایه ، زنانه و مردانه ویژگیهای دو

)موقعیت(بپردازند. بنابراین شرایط به وابسته موٍثرتر رفتارهای به که دهد می اجازه آنها با افراد شوند.برعکس می فرض منعطف خود فردی میان روابط در آندروژنی افراد

روابط در و زنانه(دارند یا )مردانه رفتارهای از محدودی دامنه یک جنسی آموزی نقش

(4،1996هستون محدودند)مانستدو خود فردی میان .

توصیف جنسیتی دو عنوان به که زنانی و مردان که دریافتند کش توماس و جکسون لیندا به که کسانی تا شدند ادراک تر یافته سازش و تر داشتنی دوست راستی به ، بودند شده ،ترجمه،5کردند.)ارونسون می عمل سنتی جنسیتی های نقش با هماهنگ های شیوه

(1385، شکرکن زنانگی ) برایFE مقیاس زنانگی – مردانگی گیری اندازه برای سنتی های آزمون از یکی شیوه به هایی آزمون چنین برای . سواالت است کالیفرنیا شناختی روان پرسشنامه ( در لحاظ از را مردان باید سواالت که است این انتخاب اند.معیار شده انتخاب ساده ای

طرفدار کند.روان- شناسان متمایز شناختی زیست لحاظ به زنان از شناختی زیست ، 6پل اند) کنستانتینو کرده وارد زنانگی – مردانگی های آزمون به انتقادهایی زنان حقوق که است ساده چنان آن زنانگی – مردانگی آیا که است این جدی سوال (. یک1973 کار این در آیا عوض در یا کرد، گذاری نمره بعد یک یا مقیاس یک با تنها را آن بتوان

این دیگر انتقاد یابد. یک دست آن پیچیدگی به بتواند که است مقیاس چند یا دو مستلزم را آنچه هرگز اند، ساخته را زنانگی – مردانگی های آزمون که شناسانی روان که است

ها اند. آن نکرده تعریف دقیق طور به واقعا دانند، « می » مردانگی « یا » زنانگی که یک و پردازند می جنسیتی ها تفاوت تعریف به معموال کنند، می انتخاب را سواالت وقتی

فاقد مردان و دارند، زنان که است چیزی آن هر زنانگی که دهند می ارائه ضمنی تعریف

1 Feminine Type - ? 2 Undifferentiated Type - ? 3 Deaux - ? 4 Manstead & Hestone - ? 5 Aronson- ? 6 Constantino - ?

45

نمی مورد این در زیادی بینش ما به اما باشد، علمی تعریفی شاید تعریف هستند. این آن(1384 خمسه، چیست. ) هاید،ترجمه، مردانگی یا زنانگی که دهد

جنسیتی نقش بر موثر - عوامل2-4-2

: شناختی زیست عوامل-1 است. جنسیت رشد و تشکیل در اصلی کننده کنترل عامل کروموزومی ترکیب

مردانه هورمون هست. تستوسترون نیز جنسی های هورمون تاثیر تحت جنسیتی رشد که است ساز زنانه هورمون استروژن شود، می ترشح ها بیضه توسط که است ساز

ها هورمون اضافی مقدار معرض در تولد قبل زنان کنند.اگر می ترشح را آن ها تخمدان بیشتری جسارت و فیزیکی قدرت از تولد از پس گیرند ( قرار ساز ) مردانه اندروژنی برای و دهند می ترجیح دخترها بر همبازی عنوان به را پسرها بود.آنان خواهند برخوردار

همین قائلند. به رجحان آرام نسبتا های بازی با قیاس در خیز و جست پر های بازی پروژسترون و استروژن بارداری دوره در که مادرانی از شده متولد پسران ترتیب، در است ممکن و دهند می نشان کمتری فیزیکی فعالیت و جسارت اند کرده مصرف

که دهند می نشان بیاورند. مطالعات کمتری امتیاز مردانه سنخ عمومی رفتارهای خواهد جنسی نقش رفتار بر بارزی آثار انسان در تولد از پیش هورمونی سطوح تغییرات را زنانه یا مردانه فیزیکی های ویژگی رشد ها، هورمون ترشح تولد از پس داشت، را رفتارهایی فقط معموال و دارد اندکی آثار جنسیتی نقش رفتار بر کند. ولی می تحریک

(1386 فروغان، کند. ) رایس،ترجمه، می تقویت شده آشکار قبل که می بروز نوزاد ظاهری جنسی های اندام تفاوت در که اولیه زیستی رشد دیگر سوی از

تاثیر سرآغاز امر همین و دارد پی در را کودک به دیگران و والدین متفاوت واکنش ، یابد می سوق جنسیتی های نقش پذیرش سمت به را کودک است، اجتماعی نیروهای

( .1385 دهد) بستان،شناختی: - عوامل2

لحاظ از که جنسیتی به جنسی نقش هویت خاستگاه گوید می شناختی نظریه پذیرفته رشدش دوران در او خود توسط بعد و تعیین فرد برای تولد زمان در شناختی

تناسلی ناحیه معاینه مبنای بر بیشتر جنسیت تعیین تولد زمان گردد. در می باز شده، گذارد. می تاثیر شود می واقع آن از پس که رویدادی بر جنسیت شود. تعیین می انجام

خودش از کودک شخصی بندی طبقه که داشت تاکید دیدگاه، این اصلی مدافع کوهلبرگ اوست جنسی نقش های نگرش اصلی ی دهی- کننده (سازمان دختر یا عنوان) پسر به قایل ارزش بودن مرد برای پندارد می مذکر را خود که شود. کودکی می ایجاد بعدا که

46

فعالیت دو هر و دهد می ارزش بودن زن به داند می مؤنث را خود که کودکی و شود می اساس بر رفته رفته کنند. کودک می هماهنگ جنسیت بر جنسی انتظارات یا را خود های

مناسب جنسی نقش با مطابق دهد. و می ساختار خود تجارب به شده پذیرفته جنسیت و اش جنسی نقش از فرهنگی انتظارات گرفتن نظر در با شود. کودک می کار به دست تمایز تحقق آن نتیجه و باشد زن یا مرد که گیرد می یاد رفته رفته ها آن از خود تعبیر

(1386 ، فروغان ، شود. ) رایس،ترجمه می ایجاد تدریجا که است جنسی شناخت در کودکان که است کرده ( پیشنهاد1975) شناس روان پالک ژوزف

تحول و رشد نظریه اساسا او کنند می عبور مراحلی از جنسیتی های نقش از خود به و داد انجام کلبرگ که چه آن مثل ، جنسیتی های نقش از کودکان درک در را شناختی

وجود جنسیتی نقش تحول و رشد در مرحله سه پالک، نظریه اساس است. بر گرفته کار نخستین است. در کودکان در اخالقی تحول و رشد مراحل با موازی مراحل این و دارد،

سازمان کودک جنسیتی نقش مفاهیم آن با متناظر جنسیتی نقش تحول و رشد مرحله نگرفته یاد هنوز و نشناسد هنوز را خود جنسیت حتی است ممکن کودک و است نیافته برای فقط دیگر کارهای و دهند انجام را خاصی کارهای توانند می مردان فقط که است مفاهیم هنوز کودکان این کلبرگ، نظریه اساس ) بر است شده گرفته نظر در زنان

نقش تحول و رشد دوم مرحله ( در اند نکرده اکتساب را جنسیتی ثبات یا جنسیتی هویت باالیی انگیزه و شناسند می را جنسیتی های نقش قوانین کودکان آن با متناظر جنسیتی

می قوانین این از اطاعت به وادار هم را دیگران نیز کنند. و پیروی آن از خود که دارند رسد، می خود اوج به نوجوانی در احتماال و شود می آغاز کودکی در مرحله کنند. این

است. قوی بسیار جنسیتی نقش از تبعیت میزان که زمانی یعنی های نقش های محدودیت از فراتر افراد ، جنسیتی نقش تحول و رشد سوم مرحله در

ها محدودیت ) فراسوی روند می شود می تحمیل آنها به جامعه توسط که جنسیتی جنسیتی دو خود درونی های ارزش و نیازهای به پاسخ در افراد ( این کنند می حرکت

از ای مرحله را بودن جنسیتی دو پالک پس آورند، می پدید خود در را شناختی روان بودن نقش تحول و رشد دوم مرحله از فراتر هرگز افراد از داند. خیلی می تحول و رشد

با را خود زندگی تمام ها آن روند، نمی بودن جنسیتی دو سوی به حرکت و جنسیتی(1384 ، خمسه ، گذرانند. ) هاید،ترجمه می جنسیتی های نقش جدی های محدودیت

: محیطی موثر عوامل-3 گوناگون های شیوه به کودک رشد فرایند در قراردادی جنسی های نقش و مفاهیم

شوند. می آموخته ،تقلید ،پاداش تنبیه ، -تقویت

47

جنسی رفتار کودک ، اجتماعی یادگیری پردازان نظریه و گرایان رفتار دیدگاه از ترکیبی طریق از آموزد، می را رفتارها انواع سایر که گیرد می یاد گونه همان را سنخی

ابتدا همان گیری.از سرمشق و دیگران مشاهده به دیدگاه القای تنبیه، و پاداش از و تر فعال که رود می انتظار پسرها دارد. از فرق پسرها و دخترها سازی اجتماعی

کنند، می تحسین را ها آن کنند می عمل انتظارات این با مطابق وقتی باشند پرخاشگرتر از دارند.پدرها دخترانه اطوار که کنند می انتقاد ها آن از کنند، می امتناع جنگیدن از وقتی

مشارکت ای کلیشه غیر های بازی در اگر خصوصا کنند، می انتقاد بیشتر پسرهایشان یا محکوم باشند داشته پرخاشگرانه یا پسرانه اندازه از بیش رفتاری اگر کنند. دخترها

و دخترها نتیجه در دهند می پاداش ها آن به اند مطیع و مؤدب وقتی شوند، می تنبیه ، فروغان دهند.)رایس،ترجمه، می نشان متفاوتی رفتارهای رشد فرایند در پسرها1386)

والدین و - خانواده

صفات ها، نگرش ها، ارزش آن طریق از کودک که است فرایندی والدین با سازی همانند همانند کند.وقتی می درونی و کسب را خود والدین شخصیتی های ویژگی و رفتاری مفاهیم، کودکان که است آن معنی به یابد تعمیم جنسی نقش رشد به والدین با سازی همانند طریق از را جنسی نقش با مرتبط رفتارهای و ها ویژگی ها، ارزش ها، نگرش به سازی دهند. همانند می رشد خود در مخالف جنس والد با خصوصا والدین با سازی این است شود. طبیعی می آغاز تولد محض به والدین به کودک اولیه وابستگی دلیل

شود. یادگیری می منتهی دو این نزدیک هیچانی پیوستگی به خود، ی نوبه به وابستگی، می اقع و کودک – والد نزدیک رابطه بستر در مستقیم غیر و ناآگاهانه تقریبا جنسی نقش

که گیرند می یاد کودکانه روزانه های ارتباط و ها، تماس سازی، الگو طریق شود. از در شده ایجاد جنسیتی نقش های نگرش چیست؟ مرد یا زن شوهر، پدر، همسر، مادر،

بود. کودکان خواهد متفاوت اند، یافته پروش آن در که ای خانواده به توجه با کودکان، و جنسیتی های نگرش ترین قراردادی والد، تک سرپرست پدر های خانواده از برخاسته دارند. ولی را ها نگرش ترین طلب تساوی والد تک سرپرست مادر های خانواده کودکان

نمی شمار به زمینه این در عمده عامل تنها ، خانواده ساختار که است یادآوری به الزم دارند. اما تری طلبانه تساوی بسیار نگرش است شاغل مادرشان که مذکری آید. افراد

مذکری افراد با قیاس در هستند، والد تک سرپرست پرد های خانوده از که مذکری افراد دارند. در جنسیت به تری قراردادی نگرش والدند تک سرپرست مادر های خانواده از که بسیار های نگرش خانواده، ساختار گرفتن نظر در بدون شاغل، مادر وجود حال، هر

(1386 فروغان، ، کند. )رایس،ترجمه می ایجاد مؤنث جنس در را تری طلبانه تساویبازی -اسباب

48

گزینش بر عمیقی تاثیر کودکان به واحد جنس یک به مختص های بازی اسباب دادن و فضانورد، دانشمند، تا کنند می ترغیب را پسرها ها بازی اسباب دارد. این آنان در شغل

باشند. مهماندار و معلم پرستار تا کنند می تشویق را دخترها اما شوند، فوتبال بازیکن ای کلیشه رفتارهای مدارس در هم هنوز مطلب این به توجه بدون معلمان از بسیاریمنبع( دهند.) همان می پروش را قراردادی زنانه – مردانه

همتایان و مدرسه و - معلمین که دهد می نشان پسرها و دخترها با معلمان روابط روی بر شده انجام مطالعات

از کنند.کودکان می ترغیب درس کالس در بیشتر ورزی جرأت به را پسرها معلمان را مناسب جنسی نقش نیز خود جنس هم والد با خصوصا سازی، همانند فرایند طریق

یابند. می پسرها دارد. اگر زیادی بسیار تاثیر کودکان جنسی نقش رشد در نیز همتایان گروه

دخترها و شوند می « محکوم دخترانه » اطوار داشتن به دهند نشان زنانه های ویژگی شد. خواهند متهم پسرانه رفتار داشتن به باشند نداشته ای خانمانه رفتار اگر نیز

فرهنگ در غالب تعاریف با مطابق که آموزند می پیش روز از بیشتر روز هر کودکانمنبع( باشند.)همان پسر یا دختر چگونه خود،

جنسیتی قالبی الگوهای

است جنس هر ویزگیهای و رفتارها درباره اعتقاداتی )کلیشه( جنسیتی قالبی الگوهای شامل دانشی ساختارهای ، مراتبی سلسله طور به جنسیتی قالبی الگوهای خصوص . به

را شغل و ظاهر مانند جنسیت با مرتبط ویژگیهای (و زنان و مردان )متل بندی گروه(1996کند.) .)مانستدوهستون، می دهی سازمان باورها جنسیتی قالبی الگوهای ولی شوند می تعریف رفتارها وسیله به جنسیتی نقشهای

نقشهای شود. مفاهیم می مطرح زنانگی و مردانگی مورد در که است نگرشهایی و الگوهای که هنگامی ، دارند هم با باالیی همپوشی جنسیت قالبی الگوهای و جنسیتی های جنبه در ای ویژه تفاوتهای گیرند می قرار بررسی مورد مردانه یا زنانه رفتاری

با مرتبط خاصی رفتارهای که گردد می تعیین و شود می شناخته مردان و زنان شناختی تاثیرات ذهنی فرایندهای و رفتار در جنسیت قالبی . الگوهای باشد می جنسی نقشهای

می واقع موثر مردان و زنان سازی مفهوم روی بر گذارد. آنها می جای بر را گیری چشم ( 1380کند. )بیگی، می ایجاد جنسیت برای را خاصی اجتماعی طبقات و شود

: بودن جنسیتی دو یریگ اندازه 3-4-2

49

برای را مثبت ارزشهای تا کرد تدوین را شخصیتی صفت200 از فهرستی بم آغاز در( 1380کند.)بیگی، توصیف مردان و زنان

اندازه را بودن جنسیتی دو که کرد تهیه آزمونی (،1974) شناس روان بم ساندرا 20موجود، صفت60.از است توصیفی عبارت یا صفت60 شامل کند. آزمون می گیری 20 و مردانه ای کلیشه صورت به صفت20 ، است زنانه ای کلیشه صورت به صفت ویژگی خود-اتکایی .بنابراین نیست جنسیت به وابسته رفتار یعنی ، است خنثی صفت در شود.افراد می محسوب خنثی ویژگی مهربانی و زنانه ویژگی بودن مطیع ، مردانه

زنانگی مقیاس در نیز و مردانگی مقیاس در آنها نمرات که هستند جنسیتی دو صورتیباشد. میانه از باالتر

گروه چهار از یکی در تواند می بم جنسی نقش پرسشنامه دادن انجام با فرد بنابراین دانشجویان روی بر مطالعه در نامتمایز. بم یا دوجنسیتی ، زنانه ، : مردانه گیرد جای

جنسیتی دو ، او مقیاس اساس بر آنها سوم یک تقریبا که دریافت مشخصا دانشگاه( 1384 ،خمسه، ،ترجمه .)هاید هستند

و زنانه صفتهای از ای خوشه گیری اندازه بر عالوه بم جنسیتی نقشهای پرسشنامه که ترتیب کند. بدین گیری اندازه نیز را بیانی و ابزاری ویژگیهای تواند می مردانه

کرده بندی فهرست را نامطلوب و مطلوب شخصیتی ی ویژگیها از برخی پرسشنامه تا است توانسته زنانه و مردانه مقیاسهای به ویژگیها این بندی تقسیم بر عالوه و است

نقشهای دهد... پرسشنامه نشان بیانی و ابزاری ویژگیهای به نسبت را دیگری توصیف استوار بم نظریه براساس مستقیم صورت به و باشد می سازه روایی دارای بم جنسیتی

نقشهای عدم و زنانگی و مردانگی مقیاس خرده3 دارای آن بر ( عالوه1985 )بم، است دارای فوق . پرسشنامه کند می عنوان را مناسبی محتوایی روایی که است جنسیتی

گیری اندازه برای که دریافت توان می سطحی نگاه یک با و است ظاهری روایی ... دارد کاربرد اجتماعی نقشهای حیطه در جنسیتی صفتهای و شخصیتی ویژگیهای

ضریب معرف و است متغیر86/0 تا72/0 دامنه در فوق پرسشنامه اعتبار ضریب( 1380 باشد.)بیگی، می مقبولی اعتبار

است بهتر بودن جنسیتی دو آیا 4-4-2

های کلیشه از رهایی بودن جنسیتی است. دو خوب آل ایده حد در بودن جنسیتی دو های گرایش تا دهد می را امکان این افراد به و سازد می پذیر امکان را جنسیتی نقش

آیا هستند؟ چگونه واقعیت در جنسیتی دو افراد کنند.اما بیان را خودشان مخالف جنسیتی ها آن تبعیت عدم دلیل به جامعه آیا ؟ دارند خوبی عملکرد شناختی روان لحاظ به ها آن به که دارد وجود هایی پژوهش است؟ بدگمان ها آن به خودشان جنسیتی نقش از

50

دو افراد چگونه که ببیند تا است داده انجام مطالعه چندین دهد.بم می پاسخ ما سواالت گوناگون، دشوار های موقعیت در زنانه یا مردانه صفات با افرادی با مقایسه در جنسیتی

بینی (. پیش1976 همکاران، و بم ؛1976 لنی، و بم ؛1975 ) بم، کنند می رفتار واقعا باید ها موقعیت تر وسیع انواع در جنسیتی دو افراد که است این مطالعات این در او کلی می کند می ایجاب را مردانگی یا زنانگی موقعیت وقتی ها آن که چرا کنند، عمل بهتر

دیگر، سوی از ، زنانه یا مردانه های ویژگی با کنند. افراد عمل زنانه یا مردانه توانند در اما کنند، عمل خوب است لزوم مورد ای کلیشه رفتارهای که وقتی است ممکن

داشت. خواهند ضعیفی عملکرد است ضروری ای کلیشه غیر رفتار که هایی موقعیت از بم بینی ( پیش1975بم) هااست آزمایش این از یکی همنوایی برای فشار مطالعه

عنوان به بم جنسی نقش پرسشنامه وسیله به که افرادی که بود این مطالعه نتیجه بود. خواهند مطیع غیر یا مستقل بودند، شده بندی طبقه مردانه های ویژگی با افرادی

دو کرد. افراد خواهند پیروی بیشتر احتماال دیگر، سوی از زنانه، های ویژگی با افراد این شرایط در ، کنند. بم عمل ، دو هر ، زنانه یا مردانه های ویژگی با بتوانند باید جنسیتی کرد بینی پیش او بنابراین و است، رفتار ترین مطلوب استقالل که است معتقد ، مطالعه

به بود شده بینی پیش که همانگونه دقیقا بود. نتایج خواهند مستقل جنسیتی دو افراد که یکدیگر با داری معنی تفاوت مردانه های ویژگی با افراد و جنسیتی دو افراد – آمد دست

دار، معنی طو به زنانه های ویژگی با افرادی با مقایسه در گروه دو هر و نداشتند(1386 بودند.)هاید،ترجمه،خمسه، تر مستقل

موقعیت این که است چیزی آن « مهرورزی » زنانه ویژگی که رسد می نظر به در بیشتری مهرورزی زنانه، ویژگی با افراد که کرد بینی پیش کرد. بم ایجاب را آن

مردانه هم توانند می که جنسیتی دو میدهند. افراد نشان مردانه ویژگی افراد با مقایسه دهند. نتایج نشان را مهروزی یعنی است مناسب که را آنچه باید کنند، رفتار زنانه هم و

جنسیتی دو افراد و زنانه ویژگی با : افراد آمد دست به بود شده بینی پیش که همانگونه ویژگی با افرادی با مقایسه در گروه دو هر و نداشته تفاوت یکدیگر با جنسیت دو هر از

دادند. نشان بیشتری مهرورزی داری معنی طور به مردانه این از حاکی شوند، گرفته نظر در هم با وقتی مطالعه دو این خالصه، طور به

که افرادی از بهتر ها موقعیت تر وسیع انواع در احتماال جنسیتی دو افراد که است منابع در ها آن که جایی آن کنند. از می عمل دارند جنسیت به وابسته سنخی رفتارهای

مناسب موقعیت وقتی دارند، مردانه های ویژگی هم و زنانه های ویژگی هم خود رفتاری ( می است مناسب استقالل که جایی یعنی همرنگی، برای فشار مطالعه ) مثل است ی شنونده مطالعه ) مثل است مناسب که دیگری شرایط در و کنند عمل مردانه توانند زنانه رفتار توانند است( می رفتار ترین مناسب مهرورزی، رفتار که جایی یعنی خوب،

51

از دارند که پذیری انعطاف دلیل به خالصه طور به جنسیتی، دو باشند. افراد داشته(1384خمسه، ، ترجمه هستند.)هاید، برخوردار مزیت

توصیف جنسیتی دو عنوان به که زنانی و مردان که دریافتند کش توماس و جکسون لیندا به که کسانی تا شدند ادراک تر یافته سازش و تر داشتنی دوست راستی به ، بودند شده ، ،ترجمه1کردند.)ارونسون می عمل سنتی جنسیتی های نقش با هماهنگ های شیوه

(1385 شکرکن، . مرد مثبت صفات و زن مثبت صفات بین بود تعادلی آندروژنی از برداشت سابقا

اندروژنی از بخشی نیز مرد منفی وصفات زن منفی صفات بین تعادل و مقایسه . )وودهیل شود موجب را منفی یا مطلوب غیر آندروژن تواند می که شود می محسوب

( 2004 ساموئلز و

1 Aronson- ?

52

عملی گسترهپژوهش

خارجی های پژوهش نقش کودکان: پرسشنامه در وآندروژنی جنسی نقش ارزیابی-1

کودکان جنسی

نقش پرسشنامه براساس کودکان، در آندروژنی و جنسی نقش گیری اندازه ابزار یک کودکان) جنسی نقش . پرسشنامه است شده (ساختهBSRL,Bem,1974بم) جنسیتی

CSRLبا ) BSRL برای پرسشنامه دو ارزی هم تایید منظور به بزرگسال، نمونه یک در . است شده بسته هم بزرگسالی و میانه کودکی محدوده رشدی های پژوهش استفاده

Ssبودند هفتم و ، ششم ، چهارم ، )کالس(سوم های یایه در نفر145نمونه( )تعداد ،

53

درونی باالی هماهنگی ، شدند. پایایی آزمون دوباره بعد سال یک آنها از نفر130 طور به بازآزمایی یایایی ثبات (و . = متوسط81) مردانگی و زنانگی های مقیاس های تفاوتP).<01) معناداری در ها مقیاس . درستی است شده . تایید60 متوسط طبقه و اندازه بین شده فرض های ارتباط تایید در و بود آشکار مقیاس دو هر در جنسیتی

الگو های بازی اسباب و فعالیت الف- ترجیح : که داد نشان جنسیتی نقش های بندی ، تحصیلی شایستگی کلی، ارزشی خود طریق از خویشتن ب- ادراک ، جنسیتی یابی

ج- و، رفتاری هدایت و فیزیکی های جذابیت ، ورزشی شایستگی ، اجتماعی پذیرش. شناختی عملکرد

بولدیزار(2002 , 1است. ) شده ساختهCSRL از کوتاه فرم یک

شناختی روان آندروژنی گیری اندازه- 2

به را مردانگی و زنانگی های ویژگی که جنسی نقش جدید پرسشنامه یک رشد یک که است ممکن آن ساختن، نتیجه در کند، می توصیف مستقل بعد دو عنوان بین متفاوت نقش یک عنوان به "آندروژنی"، یا مردانه یا زنانه عنوان به را شخص

کند. مشخص اش، مردانه و زنانه شخصیتی خصوصیات از فرد تایید مقدماتی دوره و کالج دانشجوی زن356 و مرد561 توسط که هنجاری های داده

دادند. نشان را متفاوتی سنجی روان های تحلیل نتایج خوبی به ، شد فراهم کالج در مستقل منطقی و تجربی طور به زنانگی و مردانگی : الف( ابعاد ها یافته نمایش. هستند

. است پایا مفهوم یک آندروژنی شناختی روان ب( مفهوم واکنش به کلی گرایش یا تمایل یک دهنده نشان ، جنسیتی سنجش در باال ج( نمرات

خود توصیف به خاص گرایش یک ترجیح اما ، نیست اجتماعی مطلوب گیری جهت در. است مردان و زنان برای مطلوب ،رفتار جنسیتی سنخ معیارهای با مطابق شخص

(2007)بم،

بم جنسی نقش پرسشنامه به شناختی روش و نظری انتقاد-3

وBSRI بم جنسی نقش پرسشنامه سنجی روان و منطقی ویژگیهای بحث از بعد اولی مطالعه شد. در ارائه آزمایش دو نتایج ، جنسی های نقش انواع تفاوت پژوهش های ارجاع ازBSRI های ویژگی مطلوبیت شده، فارغ- التحصیل دانشجوی464،1

1 Boldizar -?

54

مطالعه کردند.در ارزیابی آمریکا جامعه در بزرگسال یا زن مرد، ، برای سه تا یککردند. استفاده خود ارزیابی برایBSRI از التحصیل فارغ دانشجوی571 دوم

باالیی نسبتا مطلوبیت مردانه های ویژگی استفاده، مورد های ارجاع از نظر صرف تفکیک شیوه داشتند. تحلیل پایینی مطلوبیت زنانه های ویژگی از بعضی و داشتند ویژگی متفاوت ارزیابی دلیل به اصوال گروهها میان افتراق که داد، نشان ، کننده. است مختلف های ارجاع برای زنانه، و مردانه های : الف( که کنند می مشخص خود ارزیابی و مطلوبیت ارزیابی از عاملی تحلیل نتایج

مردانه و زنانه به ها ویژگی از بم، جنسی نقش پرسشنامه در بم ساندرا بندی طبقه. نیست دفاع قابل خنثی و

در ابعاد از متفاوت شوند می ارزیابی مطلوبیت عنوان تحت که ب(ابعادی. است خودارزیابی

است. متفاوت زنها از مردها ارزیابی خود در ج( ابعاد، تتنبام و . )پدهازور است شده بحث ضمنی طور به آندروژنی گیری اندازه درباره2007)1

داخلی های پژوهش های نقش پرسشنامه یابی اعتبار و یابی هنجار به ( ،1380بیگی) مردان

ذیل نتایج به و پرداخته کرج آزاد دانشگاه دانشجویان در بم ساندرا جنسیتی اسالمی آزاد دانشگاه دانشجویان از نفر1000 انتخاب از :پس است یافته دست اعتبار و روایی های شاخص دیگر و تمییز ضریب ، عاملی بار محاسبه به کرج

سوالی60 پرسشنامه رزمینه د مطلوبی نرم تا گردید تالش و شد پرداخته استنباطی امار و توصیفی آمار محاسبات از .پس شود رائه بم جنسیتی نقشهای سنجی روان مطلوب بسیار ازویژگیهای فوق پرسشنامه که گردید مشخص

می برخوردار مطلوبی اعتبار ضریب ، نسبی عاملی بار از و است برخوردار . است گردیده ارائه جنسیتی های نقش شناسایی برای ای ویژه نرم و باشد

سنجش در مناسب ابزاری عنوان به توان می را حاضر پرسشنامه بنابراین توان می ار فوق پرسشنامه ، رو ین . از برد بکار کشورمان در جنسیتی نقشهای

نیز یابی هنجار مورد مان کشور در که گرفت نظر در معتبر ابزاری عنوان به پژوهش . روش باشد می برخوردار بسیار پایایی و روایی از و است گرفته قرار

1 - Pedhazur & Tetenbaum

55

نقشهاس : پرسشنامه گیری اندازه . ابزار پژوهی روند بر تاکید با یابی : زمینه( 1380 ، بیگی .)مردان جنستی

و جنس شغلي، هويت جنسيتي، نقشهاي بين رابطه بررسي ( به1380) - عبدي سال دانشجويان کليه شامل وي پژوهش پرداخت. جامعه موفقيت عدم از ترس

75 سال ورودي تهران، شهر دولتي دانشگاههاي مهندسي و فني هاي رشته چهارم اند. شده انتخاب تصادفي اي طبقه گيري نمونه روش با آنان از نفر450 که بود

( بود. نتايج1974) بم بلند فرم آزمون وي، استفاده مورد جنسيتي نقش آزمون در موفقيت از ترس ميزان بيشترين که داد نشان پژوهش اين هاي داده تحليل

هاي يافته جمله باشند.از مي نامتمايز جنسيتي نقش داراي که است دانشجوياني بوده برخوردار دقت بيشترين از ايراني پژوهشهاي در ( که1380عبدي) مهم

پژوهشي نمونه در جنس تفکيک با جنسيتي هاي نقش فراواني توزيع به مربوطاست. بوده

بوده جنس با متناسب جنسيتي سنخ به مربوط فراواني بيشترين پژوهش اين در دو جنسيتي سنخ زنان، در و نامتمايز جنسيتي سنخ مردان، در آن از پس و است کمترين جنس دو هر در که حالي دارند. در بيشتري فراواني آندروژن يا گانه

تنها زنان است. يعني بوده جنس با ناهماهنگ جنسيتي سنخ به مربوط فراوانيدارند. زنانه جنسيتي % سنخ34/17 مردان و مردانه جنسيت % سنخ9/16

ومردانه زنانه آندروژن، جنسيتي نقشهاي مقايسه ( به1382) کواليي خدابخشي متشکل پژوهش پرداخت. نمونه نفس عزت و بيروني و دروني کنترل منبع نظر از تحصيلي سال در که بود طباطبايي عالمه دانشگاه پسر و دختر دانشجوي400 از

و تصادفي گيري نمونه طريق از نمونه اند. اين بوده تحصيل به مشغول81-80 اين بود. در همبستگي روش با توصيفي نوع از گرديد. پژوهش انتخاب اي خوشه

شد. ابزار استفاده اطالعات آوري جمع جهت گيري اندازه ابزار سه از پژوهش و راتر بيروني و دروني کنترل منبع پرسشنامه بم، جنسيتي نقش پرسشنامه شامل

بود. اسميت کوپر نفس عزت پرسشنامه

56

سوم فصل

57

پژوهش روش

،گيري نمونه روش نمونه، حجم آماري، جامعه پژوهش، طرح فصل، اين در مي ارائه آماري هاي روش و اطالعات آوري جمع روش پايان، در ، تحقيق ابزار

گردد.

پژوهش طرح است. در رویدادی پس نوع از و توصیفی طرح يک حاضر پژوهش طرح

افتاده اتفاق پيش از علل يا علت که گيرند مي قرار استفاده مورد موارديً که است مستقل متغير جنسيتي سنخ پژوهش اين است. در است. داده رخ قبال

آماري جامعه راهنمایی سوم آموزان دانش کلیه از است عبارت پژوهش آماري جامعه

1387 تحصیلی سال در که پسر و دختر از اعم تهران شهر دولتی مدارس پرورش و آموزش کل اداره آمار اساس بر که ، باشند می تحصیل به مشغول

باشد. ..... می آنها تعداد تهران شهرنمونه حجم

58

شود می برپا شناختی روان آزمونهای یابی هنجار برای که هایی پژوهش در از نقل ،. به1999ساکوزو، و گردد.)کاپالن می توصیه نفر1000 نمونه حجم

(.1380 بیگی، مردان آوردن دست به و تهران شهر پرورش و آموزش کل اداره به مراجعه از پس

تحصیل به مشغول راهنمایی سوم سال آموزان دانش تعداد از کاملی اطالعات تقسیم آماری جامعه کل تعداد به نمونه تعداد منطقه، هر دولتی مدارس در

کل تعداد منطقه هر در نمونه حجم آوردن دست به برای سپس گردید، خواهد این به که گردد می ضرب آمده دست به عدد در منطقه هر آموزان دانشخواهدآمد. دست به منطقه هر در نمونه تعداد ترتیب

گيري نمونه روش مناطق مدارس میان از تصادفی ای طبقه گیری نمونه روش از استفاده با

دراین شوند، می انتخاب پسرانه و دخترانه مدرسه چند تفکیک به تهران شهر انتخاب جنسس دو هر از مساوی تعداد به تصادفی انتخاب روش با مدارسشد. خواهند

متغیرها عملیاتی تعریف نقش پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمرهمردانه: جنسیتی نقش

معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981) بم جنسیتی آزمودنی کلی نمره میانه از او مردانگی نمره ( میانگین1981) بم گذاری نمره

تر پایین ها آزمودنی کلی میانه نمره از اش زنانگی نمره میانگین و باالتر هاباشد. جنسیتی نقش پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمرهزنانه: جنسیتی نقش

نمره معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981) بم باالتر ها آزمودنی کلی نمره میانه از او زنانگی نمره ( میانگین1981) بم گذاری

باشد. تر پایین ها آزمودنی کلی میانه نمره از اش مردانگی نمره میانگین و به پاسخ در فرد که ای نمرهآندروژنی)دوجنسیتی(: جنسیتی نقش

و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981) بم جنسیتی نقش پرسشنامه از او مردانگی و زنانگی نمره ( میانگین1981) بم گذاری نمره معیار اساس بر

باشد. باالتر مردانگی و زنانگی مقیاس دو هر در ها آزمودنی کلی میانه نمره

59

نقش پرسشنامه به پاسخ در فرد که ای نمره: نامتمایز جنسیتی نقش معیار اساس بر و آورد می دست به ای ماده60 بلند ( فرم1981) بم جنسیتی

کلی میانه نمره از او مردانگی و زنانگی نمره ( میانگین1981) بم گذاری نمره(1380باشد.)عبدی، تر پایین مردانگی و زنانگی مقیاس دو هر در ها آزمودنی

یک نمرات بین دار معنی همبستگی به سنجی روان : در بیرونی روایی – مالک روایی آن به اوقات برخی که شود می اطالق خارجی مالک یک با آزمون

(1375 .) هومن گویند می نیز حساسیت چنین هم و سوال تشخیص قدرت برای که : شاخصی تمیز -ضریب

باال)حداکثر گروه دو بین تفاوت شناسایی معرف و شود می برده کار به آن. باشد ( می دارند را مزبور ویژگی پایین) حداقل دارند(و را مزبور ویژگی

(1375 ، ) هومن خرده با آن دار معنی مثبت همبستگی و سوال هر ارتباط به: عاملی - بار

ای فزاینده اهمیت از سازه روایی در که شود، می اطالق مزبور مقیاس(1375.) هومن، است برخوردار نشان و است سواالت درونی تجانس معرف که : شاخصی اعتبار - ضریب

)به است پایایی ضریب آن دیگر . نام باشد می گیری اندازه خطای حداقل دهنده(1380، بیگی از نقل

جهت در یکسان شرایط و نرم کسب برای که است : فرایندی - هنجارسازی .) هومن، پذیرد می انجام نرمال منحنی از سودمند مندی بهره و تفسیر و تعبیر

1375)

گیری اندازه ابزار به صفت20 ( شاملBSRIبم) جنسی نقش ای(پرسشنامه ماده60) بلند فرم به صفت20 (5،زودباور4،خجالتی3وفادار ،2محبت با قبیل )از1زنانه ای کلیشه طور 20 (و10گر ،سلطه9جو ،رقابت8قوی ،7مستقل قبیل )از6مردانه ای کلیشه طور

1 -Feminine 2 -Affectionate 3 ?-Loyal 4 -shy 5 -Guillible 6 -Masculine 7 -Self-reliant 8 -Strong 9 -competitive

10 -Dominant

60

قبیل )از1خنثی های ماده عنوان به صفت( است. 5،باوجدان4،دمدمی3،دوستانه2خوشحال بر را خود شود می خواسته او از شود می داده فرد به پرسشنامه که هنگامی تقریبا تا )هرگز1 از ای درجه هفت مقیاس یک در ، پرسشنامه های ماده اساس من مورد در همیشه تقریبا یا )همیشه7 ( تا نیست صادق من ورد در هرگز(1380 نماید. )عبدی، است(توصیف صادق

تحقیق های آزمودنی خام نمرات میانه از توان می بم راهنمای دفترچه اساس بر بندی تیپ در افراد بندی تقسیم برای برش نقطه عنوان به آن از و نمود استفاده

های نقش فاقد (و زنانه و مردانه گیری )جهت جنسیتی های نقش های نقل .،به1981 شد)بم مند ( بهره نامتمایز و آندروژنی گیری ) جهت جنسیتی

( 1380بیگی، مردان از اندازه های مقیاس دیگر برخالف(BSRIبم) جنسی نقش پرسشنامه آنجائیکه از

می نظر در مستقل بعد دو عنوان به را مردانگی و زنانگی جنسیتی نقش گیری در مذکر، یا مونث از اعم آزمودنی، که داد نشان توان می آن موجب به که گیرد

در و باال بعد یک در )نامتمایز( یا پایین بعد دو هر در )دوجنسیتی(،یا باال بعد دو هر )با مردانه جنسیتی نقش نوع4 بنابراین زنانه(هستند، یا )مردانه پایین دیگر بعد

دو زنانگی(، مقیاس در باال نمرات )با زنانه (، مردانگی مقیاس در باال تمرات نمرات ( نامتمایز)با زنانگی و مردانگی مقیاس دو هر در باال نمرات )با جنسیتی

عبدی، از نقل شود.)به می ( مشخص زنانگی و مردانگی مقیاس دو هر در پایین1380 )

گونه این یتوان م بم جنسیتی های نقش پرسشنامه سازی ساختار زمینه در تدوین را شخصیتی صفت200 از فهرستی بم ساندرا آغاز در که کرد عنوان نمونه آن از پس ، کند توصیف مردان و زنان برای را مثبت ارزشهای تا نمود

از کدامیک کنند توصیف تا خواست آنان از و کرد انتخاب دانشجویان از ای از . بعد است برخوردار معقولیت از مردان برای کدامیک و زنان برای زیر موارد

تفکیک یکدیگر از را مردان برای ممتاز اقالم و زنان برای ممتاز اقالم بم آن گزینش زنان برای را مطلوب اقالم تا خواست مونث آزمودنیهای از و نموده

1 -tiller items 2 -happy 3 -friendly 4 -moody 5 -conscientious

61

200 تقلیل با نهایت در و داد انجام نیز مذکر آزمودنیهای برای را اقالم کنند. این مستقل قبیل از مردانه مطلوب های ویژگی برای را مقیاسی توانست صفتکند. تدوین دهنده پرورش قبیل از زنانه های ویژگی و بودن هنجاری مفاهیم عنوان تحت مقیاس این سازی ساختار زمینه در 1بم دارل روش

تا باشد چگونه باید مرد و زن که کند می تعیین فرهنگ یعنی است فرهنگی روی بر و گرفت قرار بازبینی مورد مجددا روش . این برسد نظر به مطلوب خود روش از و شد اجرا فوق پرسشنامه کالج دانشجویان از نفر1000 کنن توصیف دارند که را ای زنانه و مردانه صفتهای تا شد خواسته آنها از سنجی

دارد وجود مقیاس خرده دو بین اندکی همبستگی که گردید مشخص نهایت . در -(14/0) زنان برای +( و11/0) است اندک مثبت همبستگی مردان گروه در و

هم زا کامال مردانگی و زنانگی های مقیاس خرده که پذیرفت بم و آمد بدست . در پذیرفت را مردانگی و زنانگی بعدی یک محور توان نمی و باشد می مستقل زن چه و باشد مرد ) چه انسانی هر برای را محور دو بم پرسشنامه حقیقت

زنانه و مردانه های ویژگی عنوان تحت محور دو این که کند می باشد( تعییناست.

های صفت از ای خوشه گیری اندازه بر عالوه بم جنسیتی نقشهای پرسشنامه کند. بدین گیری اندازه نیز را بیانی و ابزاری های ویژگی تواند می مردانه و زنانه

را نامطلوب و مطلوب شخصیتی های ویژگی از برخی پرسشنامه این که ترتیب های مقیاس به ها ویژگی این بندی تقسیم بر عالوه و است کرده فهرست

و ابزاری های ویژگی به نسبت را دیگری توصیف تا است توانسته زنانه و مردانه مقیاس در بم سوالی60 پرسشنامه در است ذکر به دهد.الزم نشان بیانی

ابرازگری به مطلوب های ویژگی ، است مطلوب های ویژگی مورد17 مردانگی مقیاس در حالیکه در مردانه صفتهای دهنده نشان مانده باقی ویژگی3 و است ویژگی نیز مورد7 و دهد می نشان را مطلوب زنانه های ویژگی مورد11 زنانه دهد می نشان را جنس نقش با مرتبط های ویژگی نیز مورد2 و نامطلوب های

مقیاس خرده با ابزاری و بیانی اقالم بین ارتباط دهنده نشان شده ارائه .جدول. است مردانگی

پژوهش های پرسشنامه اقالم های ویژگیجنسیت گیری جهت BRSI بیانیBRSI ابزاری

1 -Daryl Bem

62

مرد مردانگی -03/0 -23/0* مرد زنانگی -05/0 26/0** زن مردانگی -18/0* 13/0* زن زنانگی 33/0** -19/0**

اندازه را بیانی و ابزاری های ویژگی تواند می فوق پرسشنامه اینکه بر عالوه است روبرو خاصی مشکالت با ها سازه اعتبار زمینه در هم هنوز ولی کند، گیری

مشخص بم جنسیتی های نقش پرسشنامه عوامل تحلیل روش از استفاده و وضعیت این و است بوده چندگانه عوامل دارای پرسشنامه این که است نموده

تحلیل طریق از که چند هر ، است مرتبط مردانه و زنانه مقیاس خرده دو به در زنانگی مقیاس و مردانگی مقیاس که است شده مشخص آماری های

برخی بین منفی همبستگی ولی ندارد، ارتباطی یکدیگر با اساسا بم پرسشنامه چند . ماهیت است آمده بدست زنانگی مقیاس با مردانگی مقیاس در اقالم از

سنجی روان های ویژگی به نسبت انتقادهایی که است شده باعث فوق عاملی که ساخته فراهم را مساعدی زمینه وضعیت این و بگیرد صورت فوق پرسشنامه

طراحی را جنسیتی های نقش پرسشنامه کوتاه فرم تا باشد داشته تمایل بم جنسیت های نقش پرسشنامه کوتاه فرم در دارد اعتقاد وی کند. همچنانکه

خورد. می چشم به کمتر نواقص اینگونه روایی دارای بم جنسیتی های نقش پرسشنامه که کرد عنوان توان می نهایت در

)بم است استوار بم نظریه براساس مستقیم صورت به و باشد می سازه های نقش عدم و زنانگی و مردانگی مقیاس خرده3 دارای آن بر (.عالوه1985

فوق .پرسشنامه کند می عنوان را مناسبی محتوایی روایی که است جنسیتی برای که دریافت توان می سطحی نگاه یک با و است ظاهری روایی دارای های نقش حیطه در جنسیتی های صفت و شخصیتی های ویژگی گیری اندازه

در و داراست شدن استاندارد برای الزم شرایط عالوه دارد. به کاربرد اجتماعی . شود می استفاده یکسانی شرایط از تفسیر و تعبیر ، اجرا ، گذاری نمره

معرف و است متغیر86/0 تا72/0 دامنه در فوق پرسشنامه اعتبار ضریب (. 1380 بیگی، () مردان1985 باشد)بم می مقبولی اعتبار ضریب

تحقیق اجرای روش

63

دقیق شناسایی منظور به توصیفی تحقیق روشهای مفروضات از تحقیق این در استفاده و پیروی بم جنسیتی نقشهای نامه پرسش سنجی روان های ویژگی تر

آنها از تحقیق های نمونه تصادفی انتخاب از پس ترتیب است. بدین شده تکمیل کامل صراحت و دقت با را بم اقالمی60 پرسشنامه تا شد خواسته

که بود شده داده اطمینان تحقیق های نمونه به پرسشنامه اجرای نمایند. در نمی خانوادگی نام و نام ذکر به نیازی و است محرمانه آنها شخصی اطالعات

. کسب سنجی روان وضعیت شناسایی به تحقیق این در که چند هر باشد، است شده پرداخته کرج واحد اسالمی آزاد دانشگاه دانشجویان در دقیق هنجاری

های فرضیه آزمون به بتوان تا گرفت صورت نیز دیگر تکمیلی اقدام چندین ولی به فوق پرسشنامه از کاملتری شناخت آزمون توان افزایش با و پرداخت تحقیق بم جنسیتی نقشهای پرسشنامه رواسازی و سازی ساختار آید. برای دست عنوان به و شدند گزینش نفر50 تعداد قرعه حکم به تحقیق جامعه از ابتدا

از پس گردیدند معرفی پایلوت یا مقدماتی مطالعه در شده مطرح های نمونه خواسته آنها از ، نمودند اعالم همکاری برای را خویش موافقت ها نمونه اینکه کدهای با را بم جنسیتی های نقش پرسشنامه در شده مطرح اقالم60 تا شد

صفتهای و1 کد با را زنانه -های صفت که ترتیب . بدین کنند مشخص3و2و1 شدند بیان راهنمایی دفترچه در3 کد با را خنثی های صفت و2 کد با را مردانه

های نمونه توسط شده انتخاب کدهای بین توافق برای همبستگی محاسبه به و توافق برای همبستگی شد. ضزیب پرداخته پرسشنامه واقعی کدهای و تحقیق

60 در پرسشنامه واقعی کدهای و تحقیق های نمونه شده تعیین کدهای بین ویژگی صفت20 و ، مردانه ویژگی صفت20 ، زنانه ویژگی صفت20) اقالم

توافق تا گردید محاسبهspss افزار نرم کرد(با می تعیین خنثی یا غیرجنسیتی که این از شود. پس مشخص کندال تطابق همبستگی ضریب با گذاری رتبه

از پرسشنامه در شده مطرح شخصیتی های صفت بین داری معنی همبستگی آمده، دست به دیگر سوی از تحقیق های نمونه شده گذاشته کدهای و سو یکشد. پرداخته مقیاس خرده سه هر در پایایی ضریب محاسبه به

را هایی مصاحبه ، تحقیق های نمونه با پرسشگر5 نیز مالک روایی تعیین برای جنسیتی های نقش مصاحبه از حاصله های یافته اساس بر و دادند صورت

و1 کد مردانه جنسیتی کردند. نقش می تعیین طیف4 از یکی در را آزمودنیها 4 کد شدند، می داده تشخیص نامتمایز عنوان به اگر و2 کد زنانه جنسیتی نقش

64

در میانه از استفاده اساس بر نیز بندی تقسیم گرفت.این می تعلق آن به. پذیرفت انجام مردانگی و زنانگی محورهای

می مبذول -گران مصاحبه که ای گانه4 کدهای بین همبستگی محاسبه طریق از پرسشنامه در آزمودنی پاسخهای تفسیر براساس که ای گانه4 کدهای و داشتند

بین داری معنی همبستگی که گردید مشخص آورند، می دست به بم اقالمی60 مصاحبه توسط آمده دست به کدهای و پرسشنامه از آمده دست به کدهای پژوهشی طرح در اولیه اقدامات عنوان به فوق دارد. گامهای وجود گران

که بود شده ریزی طرح پایلوت اقدامات عنوان به مراحل این و شد مالحظه پرسشنامه اجرای برای مناسبی زمینه پایلوت طرح اجرای و آن تجزیه از پس بیگی، آمد.)مردان فراهم تحقیق جامعه از نفر1000 روی بم اقالمی60

1380)

آماری های شیوه است. آمده عمل به استفاده آماری توصیف های شپوه از ابتدا تحقیق این در

بم دارل جنسیتی های نقش پرسشهای گانه60 اقالم از کدام هر که ترتیب بدین ، میانه )نما، مرکزی گرایش های شاخص و است گرفته قرار بررسی مورد

( و معیار انحراف ، واریانس تغییرات، )دامنه پراکندگی های شاخص ( و میانگین کشیدگی( محاسبه ضریب و کجی ضریب ، میانگین معیار )خطای نمرات توزیع

گردید. نقش نامه پرسش اقالم بودن نرمال و ابهام ضریب وضعیت تفسیر به آن از پس بین توافق کسب برای و بیرونی روایی محاسبه شد.در پرداخته بم جنسیتی های

نقش نامه پرسش از آمده دست به گانه4 کدهای و گران مصاحبه گانه4 کدهای عالوه گردید. به تاکید اسپیرمن همبستگی ضریب آماری مدل به جنسیتی های تطابق همبستگی ضریب از پرسشنامه محتوایی روایی تر دقیق شناسایی برای

و پرسشنامه راهنمای دفترچه در شده تعیین کدهای بین توافق برای کندالآمد. عمل به استفاده آزمودنیها توسط ، شده تعیین کدهای

بین اعتبار ضریب محاسبه به توان می تحقیق این در آماری های شیوه دیگر از خنثی محور و مردانگی محور ، زنانگی محور مقیاس خرده3 در تست نیمه دو

نمود. به اشاره کرانباخ آلفای آماری روش طریق ( از جنسیتی های نقش )عدم عمل به استفاده پیرسون همبستگی ضریب از عاملی بار محاسبه برای عالوه

65

یکدیگر با مقیاس خرده هر در سواالت بین تجانس تا است گردیده تالش و آمدهشود. تعیین های پاسخ مقایسه در و گردیده پیروی جتنسون روش از تمیز محاسبه برای

استیودنت t آزمون از مقیاس خرده هر در پایین و باال های گرو در آزمودنیها به ،05/0 نسبت از نیز ابهام ضریب تعیین شد. در استفاده مستقل گروههای

محاسبات همراه به تا گردید تالش و آورده عمل به استفاده برش نقطه عنوان ضریب میزان از بتوان آماری های شاخص تفسیر و اعتبار ضریب ، عاملی بار

از ، دقیق هنجاری تعیین آورد. در عمل به را مطلوب های استفاده نیز ابهام به خاصی تاکید و گردیده استفاده آنها بر حاکم مفروضات و کمی هنجارهای

را مساعدی زمینه بتوان طریق این از تا گردید مبذولZ شده هنجار منحنیداد. انجام را خطی تبدیل و ساخت فراهم شده هنجار مقیاسهای دیگر برای

( 1380، بیگی )مردان

(BSRI)بم جنسی نقش پرسشنامه سنجی روان های بررسی 1974 سال در(BSRI) بم ای( پرسشنامه ماده60) بلند فرم انتشار از بعد

فرهنگ در تحقیقات از زیادی تعداد در پرسشنامه این سنجی روان های ویژگی دمبروت و ویکاف (،اسراییل)مالونی،1،1977استرالیا)رولند ،مانند مختلف های

4،197(،نیوزلند)هیوز3،1985ویستر و (مکزیک)رید-سندرز،دودر2،1981 و امریکا)مارتین متحده (،ایاالت5،1980مگنوسون و (،سوئد)کارلسون9

1 -Rowland 2 -Malony . Wilkof & Dambrot 3 -Red –Sanders. Dodder & Webster 4 -Hughes 5 -Carlsson & Magnusson

66

و مستر،گریالسپن،بوئی،نکیوبه زیمبابوه)ویلسون،مک (و1،1988رامانایاه( 1380، گرفت.)عبدی قرار تایید مورد و (بررسی2،1990سیابندا

روایی ( با1974) بم وسیله به بلند فرم بم جنسیتی نقش پرسشنامه صوری روایی

گرفت قرار تایید و بررسی مورد پسر و دختر دانشجویان از نفر100 در ارزیابی های آزمون دیگر با ، آزمون این مالک روایی بررسی منظور به دیگر سویی . از

بلند( )فرم بم جنسی نقش آزمون میان همبستگی ( نتایج1981) بم ، شخصیتی)شخصیتی( گیلفورد- مقیاس نیز (وCPI)3کالیفرنیا شناختی روان پرسشنامه و

و ها آزمون این میان داری معنی رابطه هیچ اما نمود، بررسی را 4زیمرمن وجودCPI وBSRI بین متوسطی همبستگی جز به ، بم جنسی نقش پرسشنامه

متفاوت مفهومی ، بم جنسی نقش آزمون که دهد می نشان نتایج نداشت. اینگیرد. می اندازه را شخصیتی های آزمون دیگر از و ای ماده30 کوتاه فرم بین همبستگی بم تحقیق با مطابق حاضر تحقیق در

آن نتایج که گردید بررسی زنانگی و مردانگی های مقیاس ای ماده60 بلند فرماست. گردیده ارائه زیر جدول در بم مطالعات نتایج با همراه

و مردانگی های مقیاس در بلند و کوتاه فرم بین همبستگی مقایسهبم تحقیق در زنانگی

مردانگی زنانگی

دانشگاه1973استنفورد

85% 88% 94% 93%

دانشگاه1987استنفورد

87% 88% 96% 94%

1 -Martin & Ramaniah 2 ? -Wilson. Mc Master Greenspan. M Boyi. Ncube & Siabanda 3 -California Psychological Inventory 4 -Guilford-Zimmerman scale

مردان زنان مردان زنان

67

پایایی گوناگون های شیوه به زیادی تحقیقات در بم جنسی نقش پرسشنامه پایایی

، بم از نقل ،به1973بم) جمله از است، شده واقع تایید مورد و گردیده ارزیابی نمود. بررسی را زن دانشجوی28 و مرد دانشجوی28 تحقیقی ( در1981

باالیی همبستگی مقیاس دو هر در را پایایی ضرایب آمده زیر جدول که همانگونهدهد. می نشان را

مردانگی زنانگی

%86 %94 %76 %82 بم تحقیق

هستند. )عبدی، دار معنی و باال همگی بم تحقیق در آمده دست به پایایی ضرایب1380)

منابع

1(. ,. , ,. , همکاران- و سی ریچارد اتکینسون و ریتال (.1385اتکینسون. ,. , : . همکاران و محمدنقی براهنی ترجمه هیلگارد روانشناسی زمینه

رشد . انتشارات تهران

زنان مردان زنان مردان

68

2(. حسین- , . 1385بستان فصل(. جنسیتی نقش های نظریه بازنگری , دوره . زنان پژوهش تهران دانشگاه پژوهشی علمی و1شماره, 4نامه

31-5ص . 2 3( . , مریم- نژاد مردانه(. ) –1383بهروز جنسیتی های نقش بررسی

) دانشجویان- در استرس نشانگان با نامتمایز و آندروژنی زنانه . کارشناسی نامه پایان خوراسگان آزاد دانشگاه در ارشد کارشناسی

, خوراسگان, آزاد دانشگاه روانشناسی دانشکده ارشد

4(. , تا- بی .1375تامپسون , علی(. . : فرازمند ترجمه پژشکی در ژنتیکطباطبایی. عالمه دانشگاه انتشارات تهران

5(. , الله- نصرت روانشناسی(. 1382پورافکاری جامع فرهنگ . معاصر. فرهنگ انتشارات تهران روانپژشکی

راتوس- .) 6 و ,1375راتوس : دکترگنجی (. . ترجمه عمومی روانشناسی : ویرایش . انتشارات تهران حمزه

7( . , فیلیپ – .1386رایس مرگ(. تا تولد از روانشناسی انسان رشد . . ارجمند : , انتشارات تهران مهشید فروغان ترجمه

8(. اسماعیل- , محمد پذیرش(. 1386ریاحی میزان بر موثر عوامل

. . تهران دانشگاه پژوهشی علمی نامه فصل جنسیتی های کلیشه , دوره زنان .109- 136ص . 1شماره, 5پژوهش

9(. , جی- جعفری(. . : 1363سالتر ترجمه رفتار بر جنسی هورمونهای اثر . . کوروش, انتشارات تهران عباس نژاد

10( , ,. آلن- , سیدنی شولتس دوان شخصیت(. .1385شولتس های نظریه

. . , نشر : موسسه تهران یحیی سیدمحمدی ترجمه

11( , راضیه- وند و(. 1383ظهره جنسیتی های نقش از ادراک رابطه . . پژوهش تهران دانشگاه پژوهشی علمی نامه فصل جنس از رضایت

دوره, .117-125ص . 2شماره, 2زنان

12( . , اس- پاول .1381کاپالن . کودک(. ماجرای پر سفر رشد روانشناسی . . , رسا: فرهنگی خدمات موسسه تهران مهرداد فیروزبخت ترجمه

69

13( . , محمدباقر- و(. ) 1378کجباف ها نظریه جنسی رفتار روانشناسی . روان(. نشر تهران دیدگاهها

14(. , ,. , رابین- وش فی و سوزان .1378گولومبوک جنسیت(. رشد . : .) , : اول) چاپ ققنوس انتشارات تهران مهرناز شهرآرای ترجمه

15(. ,. دیگران- , و هنری پاول .1383ماسن , مهشید ( . : یاسایی ترجمه . دوم. ویرایش مرکز نشر تهران

16( . , رضا- علی بیگی پرسشنامه(. 1380مردان یابی اعتبار و هنجارسازی , دانشکده , ارشد کارشناسی نامه پایان بم ساندرا جنسیتی های نقش

, تهران واحد اسالمی آزاد دانشگاه اجتماعی علوم و روانشناسیمرکزی.

17(. , ,. , سیامک- خدارحیمی و بهمن جنسی( . 1377نجاریان دوگانگی .) . . آندروژنی) شماره سوم سال رواندرمانی های تازه آموزشی پژوهشی علمی و9مجله

43-30ص 10

18( , ,. , جی- ورنون نوردبای و اس کالوین روانشناسی(. 1375هال مبانی . . , : . جهاد انتشارت تهران محمدحسین مقبل ترجمه یونگ تحلیلی

دانشگاهی

19( . , شیبلی- .1384هاید . , : . تهران(. اکرم خمسه ترجمه زنان روانشناسیارجمند انتشارات

20(. , ,. , دی- راس پارک و میوس ای کودک(. 1378هترینگتون روانشناسی

. . ,. , : . انتشارات تهران همکاران و جواد طهوریان ترجمه معاصر دیدگاه ازرشد

21( , کارن- .1382هورنای , سهیل(. . : سمی ترجمه زنان شناسی روانققنوس . انتشارت تهران

22(. گوستاو- , کارل . :1378یونگ ترجمه(. سمبولهایش و انسان . . جامی , انتشارات تهران محمود سلطانیه

23(. گوستاو- , کارل . :1373یونگ ترجمه(. کیمیاگری و روانشناسی . . رضوی, قدس آستان انتشارات مشهد پروین فرامرزی

70

آلن- , ., , )24 شولتس و سیدنی روانشناسی( . 1384شولتس تاریخ, ,. , ,. , : آبادی . علی و حسن پاشاشریفی و اکبر علی سیف ترجمه نوین

. . , ششم., ویرایش دوران نشر جعفر زند نجفی و خدیجه

71

Reference

1-Baron, R. A., & Byrne, D. )1991(. Social psychology. Sixth edition. Printed in the united states of America .

Assessing Sex Typing and .)2002( Boldizar,J.P. 2 - Androgyny in Children: The Children's Sex Role Invetory.

www.scienceDirect.com from http //:

3 - Bem,S.L. )2007(. The measurement of psychological androgyny. Jornal of consulting and clinical psychology ,from

http:// www.scienceDirect.com

4 -Hoknbury, D. H., & Hoknbury, S. E. )2004(. Discovering Psychology. Tehran:Worth Publisher Parastoo book

5- Pedhazur,e.J.,& Tetenbaum,T.J. )2007(. Bem Sex Role Inventory: A theoretical and methodological critique . Jornal of Personality and

social psychology . from www.scienceDirect.com http //:

6 -Manstead, A.R., & Hewston, M., & Fisk, S. T., & Hogg, M. A., & Reies, H.T., and Semin,G.)1996( . The black well Encyclopedia of

Social psychology. Black well publisher Ltd .

7 -Woodhill, B. M., & Samuels, C. A. )2004(. Desriable and undesirable androgyny: A prescription for the twenty- first century. Journal of gender studies vol. 13, pp.15-28

72