XHH Ton Giao - Vu Quang Ha

8/14/2019 XHH Ton Giao - Vu Quang Ha

1/498

LI NHA XUAT BAN

Ton giao la mot thc tai khach quan, xuat hien t

rat lau trong lch s loai ngi. Ton giao la mot nhu cautinh than cua ca the, cua cong ong va toan xa hoi.Do vay, ton giao la mot yeu to rat can phai nghiencu, v qua o mi hieu c i song xa hoi va vanhoa tinh than cua nhan loai, dan toc, cua mot congong, hay mot ca the. Ton giao va mang tnh lch s,va mang tnh xa hoi, ban than ton giao co nhng actrng rieng biet va co moi quan he vi nhieu lnh vccua i song. Ton giao lai co nhng bieu hien rat khac

nhau gia cac cong ong, cac ca the trong mot congong; chang han, cac nghi thc, cam k, hien te, cau xin,th cung va ni th t...

Vi tnh cach nh la mot hien tng xa hoi, ton giaoco thuoc tnh xa hoi sau sac, phan anh i song xahoi cua con ngi va cac yeu to xa hoi mang mau sacton giao nay, lai tac ong tr lai en i song thctien cua con ngi. V vay, viec nghien cu ton giao vit cach la mot hien tng xa hoi la mot lnh vc quan

trong cua xa hoi hoc. Neu coi nhe hoac khong quan tamen kha canh xa hoi cua ton giao, th khong the ly giaic cac ac iem va tnh chat cua hien tng xa hoiac biet nay. Mat khac, e bien ton giao thanh lclng xa hoi phuc vu cho nhng li ch chung cua dan toc,at nc va e han che, khac phuc nhng mat tieu cccua no th viec can thiet, la phai hieu biet sau sac veac trng va ban chat cua ton giao, co ngha la phaihieu nhng kha canh cua ton giao anh hng en niem

tin, tn ngng, hanh vi, loi song - nhng kha canh xa hoicua no.

Viet Nam la at nc co nhieu loai hnh ton giaocung ton tai, lai co tnh an xen, the hien khac biet vinhieu nc khac ngay trong khu vc va tren the gii.Trong mot khong gian nho hep, co the co nhieu tongiao, co ton giao mang tnh toan cau nh Kito giao, Tinlanh giao, Hoi giao; co ton giao mang tnh khu vc nhPhat giao, Khong giao, ao giao; co ton giao mang tnh

a phng nh ao Cao ai, ao Hoa Hao, ao Da... Trong

1


2/498

nhng nam gan ay, ton giao nc ta co nhieu bieuhien phat trien. Ben canh nhng mat tch cc la apng nhu cau tin than cua nhan dan, hng con ngisong lanh manh, lng thien, a nay sinh nhng bieu

hien tieu cc can khac phuc, nh me tn, d oan, buonban thanh than, cung mot so hu tuc anh hng eni song van hoa xa hoi... Trong o, co khong t nhngke li dung ton giao vao muc ch chnh tr, e gay trngai cho cong cuoc phat trien kinh te - xa hoi cua atnc.

Chung ta thc hien va ton trong t do tn ngng cuanhan dan, nhng chung ta cung kien quyet au tranhchong nhng bieu hien tieu cc va nhng hanh ong li

dung ton giao vao cac muc ch gay tr ngai cho congcuoc xay dng va bao ve at nc. Do vay, nghien cuton giao e hieu ung, hieu ro ban chat nhng mattch cc va nhng mat tieu cc cua hien tng xa hoinay, a tr thanh mot nhiem vu can thiet hien nay, nhCh th 24/CT-BCT, ngay 02 thang 07 nam 1998 cua BoChnh tr, Ban Chap hanh Trung ng ang Cong san VietNam, ve cong tac ton giao trong tnh hnh mi va Nghnh 26/1999/N-CP, ngay 19 thang 04 nam 1999 cua Chnh

phu, ve cac hoat ong ton giao.ieu ang lu y la nghien cu ton giao dc goc

o xa hoi hoc nc ta, con la van e kha mi meva co mot cach han che nhng cong trnh xa hoi hocnghien cu chuyen sau ve van e nay, ac biet t lnhvc nghien cu ly thuyet.

Xuat phat t nhng van e tren, Nha Xuat ban aihoc quoc gia Ha Noi cho xuat ban giao trnhXa hoi hoc

ton giao, do Tien s Vu Quang Ha, Pho Chu nhiem KhoaXa hoi hoc, Chu nhiem Bo mon Ly thuyet va Phngphap nghien cu, Trng ai hoc Khoa hoc Xa hoi vaNhan van, ai hoc quoc gia thanh pho Ho Ch Minh biensoan, tren c s cac bai giang ve xa hoi hoc ton giaocho sinh vien chuyen nganh xa hoi hoc, Khoa Xa hoi hoc,Trng ai hoc Khoa hoc Xa hoi va Nhan van, ai hocquoc gia thanh pho Ho Ch Minh, nham cung cap cho sinhvien, hoc vien cao hoc, nghien cu sinh, cac can bogiang day xa hoi hoc va nhng oc gia quan tam ti

xa hoi hoc ton giao mot so kien thc c ban nhat ve

2


3/498

tnh xa hoi, niem tin, loi song va s bien oi ton giao...

Noi dung cua giao trnhXa hoi hoc ton giao,ctrnh bay trong ba phan, gom XXIII chng:

- Phan th nhat: Tiep can xa hoi hoc ton giao;- Phan th hai: Cac lnh vc xa hoi hoc tongiao;

- Phan th ba:Bien oi ton giao.

Tm hieu nhng kha canh xa hoi cua mot van erong ln va phc tap nh ton giao, la mot cong viecrat phc tap; v vay, giao trnh nay khong the tranh khoinhng thieu sot; hn na, ay lai la nhng bc i ban

au. Nha Xuat ban va Tac gia, rat mong nhan cnhng li ch dan, nhng ong gop cua cac nhanghien cu va ong ao oc gia.

Nha Xuat ban ai hoc quoc gia Ha Noi, tran tronggii thieu giao trnh Xa hoi hoc ton giao en ocgia.

NHA XUAT BAN AI HOC QUOC GIA HA NOI

3


4/498

LI NOI AU

Cung vi cac van e xa hoi khac, ton giao bieu

hien va thay oi theo qua trnh dien bien cua lch snhan loai, tuy thuoc vao hoan canh a ly, kinh te, chnhtr, xa hoi, van hoa cua tng cong ong xa hoi vaton giao khac nhau. Dien trnh cua ton giao qua lch srat phc tap, va co tnh phan anh, lai va co tnh phankhang xa hoi a san sinh, nuoi dng va duy tr s tontai cua ton giao. K. Marx nhan nh: "Nha nc nao, xahoi nao th san sinh ra ton giao nh the ay" , chnh v vay,bo mat ton giao cua nhan loai qua thi gian va khong

gian khong the khong co s bien oi; mac dau, ve banchat, noi dung c ban co the van c gi nguyen.

Ton giao la mot hien tng xa hoi, ton tai cung vichieu dai lch s xa hoi loai ngi. Ton giao xuat hienngay t khi con ngi con chon hoang s, la mot nhucau cua tn o va nhng ngi theo ton giao. Mot nhucau co tnh cong ong, dan toc, khu vc va toan nhanloai. Ton giao khong ch la viec ao, ma con la vieci; no khong ch lien quan en vien canh ve cuoc

song ngay mai tren thien ng hay ni a nguc, ma conanh hng en cuoc song hien tai cua con ngi. Trongo, loi song, niem tin ton giao gan bo chat che vii song van hoa cua moi dan toc, cong ong, nhomxa hoi va moi quoc gia.

Nhiem vu c ban cua nghien cu ton giao, ca khacanh ton giao hoc, tam ly hoc va xa hoi hoc, la tm racai chung nhat cua nhng ton giao trong hnh thc bieuhien a dang. ong thi can i sau nghien cu ton giao

cu the, trong o bao ham van e niem tin ton giao, loisong ton giao, bien oi ton giao, ang la ieu bcthiet trong thi ai hien nay. S d nh vay, v dien maoton giao the gii noi chung va tng ton giao noi rieng,ang co nhieu bien chuyen to ln, the hien cho, nhieuhien tng ton giao mi lien tuc phat sinh.

Ton giao luon co tnh khep kn va bao thu trong tngcong ong, moi ton giao lai co cach dien atrieng vacach hieu khac nhau gia cac tn o va cua ngi khacao. Do vay, kho co the a ra mot nh ngha cu the,

4


5/498

kha d ai dien cho cac ton giao tat ca cac quoc gia.Ve van e nay, trong giao trnh Xa hoi hoc ton giao,chung toi ch co the a ra mot nh ngha toi thieu,quan tam en nhng ac tnh cot loi nhat cua ton giao.

Trc tnh hnh bien ong trong i song ton giaohien nay, viec a ra cach nhn, quan iem nghien cu khacanh xa hoi cua ton giao lai cang kho khan. V vay,kho co mot s thong nhat chung trong nghien cu xa hoihoc ton giao gia cac trng phai xa hoi hoc trong cacquoc gia, khu vc, tham ch ngay trong mot quoc gia. Tronggiao trnh nay, chung toi ch gii han s quan tam enkha canh xa hoi, tam ly cua ton giao va anh hngcua ton giao vi cac lnh vc cu the cua i song xa

hoi. Tren c s nghien cu nhng yeu to nh niem tin,thc hanh ton giao, s quy thuoc... cua tng ton giaorieng biet, hay nhng ton giao khu vc, ton giao cuamot dan toc, e tm ra cai chung nhat, cung nh cairieng biet, qua nhng tac ong lch ai va ong ai cuatng ton giao hay nhieu ton giao vi nhau va oi vitoan xa hoi.

Trong lnh vc xa hoi hoc ton giao, viec nghien cumot khai niem di goc o t nguyen hoc la can thiet,nham a ra mot s dan hng en viec tm ra mot nhngha cua khai niem. Thuat ng ton giao, co nguon goct phng Tay, a trai qua mot qua trnh bien oi noidung cua no va khi no tr nen pho quat tren khap cacnc, lai mau thuan vi nhng khai niem truyen thong,khong tng ng cua nhng dan toc thuoc cac nen vanhoa khac nhau.

Noi dung ton giao, ban au c hieu la s ham

cha mot bo phan y thc he phc tap cua nhng nenvan minh khac nhau, trai dai t co ai en hien ai, taitat ca cac quoc gia va khu vc. Cang ve sau, ton giaocang muon khang nh s than khai. V vay, nhieu ngia oi lap ton giao than khai vi ton giao t nhienva cho rang, s khac biet o la bao ham s ton thmot ang toi cao, mot niem tin vao s vnh cu cua linhhon va k vong vao s giai thoat.

Viet Nam, khi e cap en ton giao, nhieu ngi

hieu la van e noi dung cua ao giao, ao Nho, ao

5


6/498


7/498

ang Nghiem Van, van e can quan tam la thuat ngton giao, xuat hien tren bao ch nc ta t cuoi the kyXX, trong cac cuon T ien Khai tr, Tien c (1931) vacuon Dictionnaire Annamite - Chinois - Francais (1937) cua G.

Hue. Trong nhan dan, co tam ly khong muon nhan la coton giao, co tn ngng; ch muon nhan la theo mot aocu the, th mot v than cu the. ay cung chnh la skhac biet ve mat ban chat, gia ton giao phng ongvi ton giao phng Tay.

Cac c dan cac khu vc chau A, chau Phi, chauMy, chau Uc, trc the ky XV, eu co nhng thuat ngrieng cua mnh e ch ton giao. Van e nay, en naycung con c cac nha nghien cu ton giao tranh luan,

v noi dung ay u cua thuat ng cha c hieu thongnhat va ay u. Trong o, noi dung nay lai co s khacbiet can ban vi quan niem cua chau Au.

oi dien vi s a dang ve noi dung ton giao, phng Tay co xu hng chap nhan dung thuat ng tongiao truyen thong, nhng tm ra cho no mot noi dung cotnh pho quat hn, mang tnh toan cau va thch hp vinhng bien oi. Mot so khac, lai a ra nhng khai niemmi va van at cho cac ton giao truyen thong cacchau luc mot khai niem, nham ch ton giao motthang bac thap hn.

Thanh pho Ho Ch Minh, thang 11 nam 2002

VU QUANG HA

Phan th nhatTIEP CAN

XA HOI HOC TON GIAO

Chng IOI TNG, CHC NANG

VA PHNG PHAP NGHIEN CU

7


8/498

I. OI TNG CUA XA HOI HOC TON GIAO

Viec xac nh oi tng nghien cu cua cac monhoc, luon luon la van e co v tr au tien. Tuy nhien,viec xac nh oi tng nghien cu cua xa hoi hoc ton

giao lai co tnh ac thu va rat phc tap. T rat xa xa,con ngi a nghien cu ton giao va hien nay, ton giaoang la oi tng nghien cu cua nhieu nganh khoa hocnh: triet hoc, tam ly hoc, lch s, ton giao hoc... V vay,viec xac nh oi tng nghien cu ton giao cua xahoi hoc, con la s phan nh khac biet gia xa hoi hocton giao vi cac mon khoa hoc khac, nhat la vi tongiao hoc. V vay, trc het chung ta can xac nh xa hoihoc ton giao nghien cu van e g?

Thuat ng ton giao kho co the ham cha c noidung ay u cua cai c goi la "ton giao", t co aien hien ai; trong thc tien, mot s kien, mot khainiem, luon co i song rieng cua no. Hien nay, nhieukhai niem ang c nh ngha lai nh: van hoa, vanminh, van hien, thanh th, nong thon; hay c ban hn, chnhla ban chat con ngi la g. Khai niem ton giao mang tnhpho quat toan cau trong gii khoa hoc, bat au t cacnc phng Tay, xuat hien t khoang the ky XVIII-XIX,nhng cung ang c xem xet lai.

Cac lnh vc nghien cu ton giao, thong thng theohng:

- Ton giao la mot thc the khach quan cua lch sloai ngi, la mot nhu cau cua bo phan tinh than cuatng con ngi, cua tng cong ong xa hoi;

- Ton giao la mot yeu to can nghien cu, v qua nomi hieu c ay u i song xa hoi va van hoatinh than cua toan nhan loai, cua dan toc, cua motcong ong, hay mot ca nhan bat ky;

- Ton giao va mang tnh lch s, va mang tnh xa hoi,ban than ton giao co cuoc song rieng, no co moi quanhe vi nhieu lnh vc cua cuoc song, co nhng bieuhien rat khac nhau gia cac cong ong, cac thanh vientrong mot cong ong, nh cac nghi thc, cam k, hien te,cau xin, th cung, ni th t...

Ton giao luon the hien tnh khep kn, bao thu trong

8


9/498

tng cong ong rieng re, v vay, ton giao ng trcmot oi tng ma s ton tai c xac nh bang chnhnh ngha ma t no a ra ve ban than mnh. Moi tongiao co cach dien at rieng va cach hieu khac nhau,

gia cac tn o va cua ngi khong theo ton giao. Dovay, kho co the a ra mot nh ngha cu the, kha dai dien cho cac ton giao tren trai at nay. Phai chang,chung ta ch can a ra mot nh ngha toi thieu, nhnglu y en ac tnh cot loi nhat cua ton giao.

Nghien cu tng ton giao rieng biet, hay nhng tongiao khu vc, ton giao cua mot dan toc la ieu canthiet, nhng neu khong co s so sanh e tm ra cai chungnhat, cung nh cai rieng biet, neu khong nghien cu

nhng tac ong lch ai va ong ai cua tng ton giaohay nhieu ton giao vi nhau va oi vi xa hoi loaingi, th se la thieu c s khoa hoc.

Nhng nha xa hoi hoc Macxt, cung nh nhng nhakhoa hoc tien bo cho rang: nhiem vu c ban cua xa hoihoc ton giao, la tm ra cai chung nhat cua nhng tongiao trong hnh thc bieu hien a dang, ong thi cungcan i sau nghien cu ton giao cu the. Van e tongiao, khai niem ton giao trong thi ai hien nay ang laieu bc thiet. V dien mao ton giao the gii noi chungva tng ton giao noi rieng ang co nhieu bien oi toln, v nhng hien tng ton giao mi lien tuc phat sinh.

Trong o, ang chu y la nhng hien tng gia danh tongiao nhng thc chat ch la nhng hien tng "ngoai vi"cua ton giao, nhng hien tng "gia ton giao", mang tnhphan van hoa hay thc dung, phuc vu nhng mu okhong lanh manh cua nhng lc lng tran the. Trong sohang ngan hien tng ton giao xuat hien trong the ky

XX, th co khoang mi ton giao ton tai nh co nhnghoat ong chnh tr.

Muon nh ngha c nhng khai niem ton giaokhong the khong iem lai mot cach khai quat dien trnhton giao qua lch s, iem qua nhng doanh nghiep tongiao noi chung ve phng dien t nguyen hoc va cuacac nhom tac gia t khi ton giao tr thanh mot oitng cua khoa hoc, nhat la nhng thap nien gan ay,khi dien bien ton giao ve noi dung, ve nhng bieu hienkhac han vi cac thi ky lch s trc ay. T o, mi

9


10/498

co the xet oi tng nghien cu cua xa hoi hoc tongiao.

Trong cuon Readings in Sociology an Introduction, McGraw-HillRyerson Limited, 1998, Lorne Tepperman, Nha nghien cu xa

hoi hoc, Chu nhiem Khoa Xa hoi hoc, Trng ai hoc Tonghp Toronto, Canada, a xac nh s bien oi ton giao, tochc ton giao, niem tin ton giao va loi song ton giao,la nhng van e quan tam hang au cua xa hoi hocton giao. Ngoai ra, viec xem xet nhng kha canh xa hoicua ton giao theo hng xa hoi hoc cung c nhieungi quan tam; chang han nh, M. Arguler va B. B. Hallahmi,hai nha nghien cu ton giao ngi My, a nghien cutheo hng nhu cau va s ieu chnh hanh vi ton giao.

Ton giao la mot hien tng xa hoi ac biet, co sgan bo chat che vi mot lc lng huyen b, o la lclng sieu t nhien. Ton giao, chnh la moi quan he gianhng tn o ton giao va lc lng sieu t nhien. Moiquan he ac biet nay, a quy nh nhng ac iem xahoi cua nhng tn o ton giao, cua cac cong ong tongiao va s khac biet ve mat xa hoi gia nhng tn oton giao vi nhng ngi khong theo ton giao.

Nh vay, trong tam cua xa hoi hoc ton giao langhien cu nhng tac ong ton giao mang tnh tng hotrong cuoc song cua ca the, tc la nghien cu kinhnghiem ton giao, niem tin ton giao, loi song ton giao. Vvay, nghien cu ton giao khong tach ri khoi xa hoihoc.

Phng phap khoa hoc e nghien cu xa hoi hoc tongiao, la s thong nhat gia chu ngha duy vat lch s,chu ngha kinh nghiem va nhng nghien cu mang tnh he

thong. S nghi ng kha nang nhan thc hien thc khachquan (hoai nghi), vi viec coi kinh nghiem la nguon goc duynhat cua tri thc va nghien cu thc nghiem, la khongthe thieu c khi nghien cu nhan thc ton giao.

Nhieu nha xa hoi hoc phng Tay (Ba Lan, c...), ada tren nguyen tac hoat ong e nghien cu xa hoihoc ton giao. Ho anh gia cao vai tro cua cac yeu toxa hoi oi vi s hnh thanh va phat trien nhng aciem xa hoi cua tn o va cac nhom ton giao. Theo

cac nha xa hoi hoc nay, xa hoi hoc ton giao can phai

10


11/498

nghien cu cac kha canh xa hoi cua tn o tren ca haibnh dienxa hoi va thc tien.

Nh vay, oi tng cua xa hoi hoc ton giao cxac nh: Nghien cu s bien oi ton giao, to chc ton

giao, niem tin ton giao, loi song ton giao, nhu cau vas ieu chnh hanh vi ton giao, ac iem xa hoi cuanhng tn o ton giao va phan biet nhng ac iemnay trong hanh vi cua nhng tn o ton giao va nhngngi khong theo ton giao.

II. CHC NANG NGHIEN CU CUA XA HOI HOCTON GIAO

La mot lnh vc khoa hoc xa hoi, nghien cu mot

hien tng xa hoi ac biet, xa hoi hoc ton giao cochc nang nghien cu ve s thoa man cac nhu cau adang cua tn o; bao ton chuan mc ao c va ky c;phat trien tam linh (mat sang tao, thien ve kha canh vanhoa). ay la nhng van e c rut ra trong qua trnhtien hanh tong ket cac cuoc ieu tra xa hoi hoc tongiao. Viec i sau vao mat chc nang, ngha la coi cacton giao nh mot thanh to cua i song xa hoi, cothe giup cho viec nghien cu de hng vao nhng van

e trng ton cua i song ton giao trong mot chnhthe xa hoi. Tren c s o, xa hoi hoc ton giao tm ramot phng phap luan nghien cu tng oi thong nhat,ngay ca khi ton giao co nhng bien oi het sc to lntren bnh dien xa hoi.

Nh vay, cung vi chc nang nghien cu ly luan, xahoi hoc ton giao co chc nang nghien cu ng dung.Xa hoi hoc ton giao la mot nganh khoa hoc mi, chonen ca hai chc nang nghien cu ly luan va ng dung

eu rat phc tap, con nhieu van e can phai lamsang to va phai giai quyet. V vay, mot so chc nangnghien cu cua xa hoi hoc ton giao di ay, ch lanhng phac thao ban au.

II. 1. Chc nang bao ton cac gia tr ao c vaky c tap the

Trong mot so cuoc ieu tra xa hoi hoc, trong qua trnhphong van, co nhng cau hoi hng ve s tm hieu

hanh vi va hoat ong tinh than cu the e xac nh xem

11


12/498

viec phat trien cong nghiep va ap dung no trong sanxuat xa hoi, co phai la toi loi hay khong; roi vi chnhnhng hanh vi c coi la toi loi o, co the c cuchuoc lai toi loi hay khong?. Ket qua thu c cho thay,

so kha ln hanh vi, ngi tra li thng co mat camtoi loi va trong so nhng ngi cam thay co loi o thso ong cho rang, sai lam o khong the chuoc lai c.Vi hai hanh vi: "co y lam ngi khac au kho" va "quanhe tnh duc ngoai hon nhan", ai a so ngi tra lieu cho la toi loi. Trong o, hn mot na cho ieu nayla mot sai lam khong the chuoc lai c. Ty le naycung kha cao trong nhng van e khac, ieu nay traivi cai nhn "lac quan", rut ra t ket qua cau hoi "chuoc

lai loi c khong?", c thc hien trong mot so cuocieu tra khac. Nh vay, ch co di 10% khang nh laco nhng viec lam sai khong the sa cha c. Kethp vi cac phong van trc tiep, co the thay s rangbuoc cua cac chuan mc ao c oi vi viec anhgia hanh vi co mot vai tro rat ln. Phai chang, cai cche cua s rang buoc ao c nay, bat nguon motphan t ton giao? Neu ung la nh vay, th cai tongiao cua so ong phai chang la ton giao hng ve tu

dng ban than va lam viec, bao ton cac gia tr cban cua i song xa hoi?

Chc nang nghien cu nen tang cua i song tongiao la bao ton nhng truyen thong xa hoi. ay,chung ta co the noi en mot net ac biet quan trongcua no, o la s trung thanh vi ky c tap the. Chnh iem nay ma ton giao phat huy vai tro cua no la taothanh nhng chat keo dnh ket tnh oan ket xa hoi,nham thieng lieng hoa cac quan he bi s gan bo

nhng ngi ang song vi nhau va ac biet vi nhngngi a chet. Trong cac cuoc phong van, cau tra lin gian nhng pho bien la: th cung ong ba e "Nhngi a khuat". Menh e nay he lo mot noi dung quantrong, ch thc cua viec th cung la bao ton ky c quao ma moi tap the co the tiep tuc t mnh tai tao vaphat trien.

II. 2. Phat trien cac pham chat tam linh

Chc nang th hai cua xa hoi hoc ton giao, langhien cu s hnh thanh, phat trien va hoan thien cac

12


13/498

pham chat tam linh moi cac the, thng thay trongnhom ton giao theo ao Phat. Cac tn o ao Phat, chorang, viec tu dng ban than (bc au cua s hnhthanh pham chat tam linh), la ieu kien can thiet e

duy tr cac chuan mc ao c. Nhng ay, chung tacan phan biet mot ben la chuan mc c coi nh nhngrang buoc t ben ngoai, anh hng en the gii tinhthan cua ngi trong cuoc va mot ben la pham chattam linh c coi nh nhng oi hoi sau sac, xuat phatt ben trong, thng co muc ch v tha. Co bo phanang ke tn o i le vi muc ch sau xa, nh e phuccho con ngi, a so tn o theo ao Phat la do oi hoiben trong cua ban than e lam viec thien, hoac v yeu

thch nhng ieu tot ep trong ton giao nay. ong c theoao, do thay cuoc song la au kho ch chiem mot t lerat nho. S t dng ban than va phat trien cac phamchat tam linh, con the hien rong rai nhng ong goptch cc cua cac ton giao va i song, v hanh phuc cuanhan dan, v s phat trien tot ep cua xa hoi the hienqua viec khi day cac truyen thong van hoa tam linh tongiao tren ca cac lnh vc cua i song tinh than.

II. 3. S dung ton giao phuc vu cac nhu cau ca

nhanChc nang th ba cua xa hoi hoc ton giao la nghien

cu s an ui, khi day long khao khat song nhngngi gap bat hanh, cung nh giup nhng ngi comong muon lam c nhng ieu vt qua kha nangcua mnh. Loai hnh nay cua ton giao, the hien mot cachsinh ong trong cac hanh vi u loai cua moi quan he giacon ngi vi the gii huyen b. Ro rang, neu vai troau cua tam linh de c xa hoi chap nhan mot cach

pho bien do tnh chat chuan mc va ly tng cua no, thvai tro th ba nay lai nhan c mot thai o oi xkha phc tap v no la mot nhu cau ca nhan hn, satthc te hn nhieu va v the a dang hn. ong lc li chca nhan, du xau hay tot, c ung ho hay len an vemat xa hoi, thng thuc ay ngi ta en vi tongiao. ay cung chnh la c s, trung tam tao nen chatmen trc tiep cua i song ton giao hang ngay, la mottrong nhng ong lc chnh cua "khong gian ton giao mi".

Chc nang nay cua ton giao, dng nh c bieu hien

13


14/498

mot cach soi ong nhat trong s phat trien cua tongiao nhng nam gan ay.

Mot cach tong the, co the nhan nh la s phai nhatdan cua ton giao truyen thong, vi t cach la mot he

thong hoan chnh. Ben canh o, mot so gia tr tongiao co y ngha tch cc oi vi viec cung co cac quanhe cong ong van c no lc bao ton va khoi phuc.Viec nhan dien ung hien tng ton giao trong i song,do o, la bc i quan trong hang au e co the tiepcan ung vi oi tng nghien cu ang trong giai oanchuyen bien manh me. Gia thuyet ve s khac biet giabo phan Kito giao vi bo phan cac ton giao truyenthong, a giup ch cho viec rut ra mot so ac trng cua

cac he thong ton giao nay. Tuy nhien, neu ch nh vay,se khong u e nhan thc c nhng thay oi lncua tnh hnh ton giao ng ai. e tiep tuc tien hanhnhng nghien cu mi, khong the khong nhan thay sxuat hien "mot khong gian ton giao mi", la ket quacua nhng bien oi xa hoi gan ay. Tren bnh dien o,co mot so iem ang chu y sau: vai tro cua ton giaotrong cac moi quan tam hang ngay, s chuyen mon hoacac bieu tng ton giao co tnh thc dung, s hnh thanh

mot khong gian ton giao mang tnh ca the ngay cang cao,chieu sau tam ly la mot lnh vc quan trong khien tongiao an sau vao xa hoi, ben canh nhng anh hngtren quy mo ln, moi quan he gia ton giao va khoa hocngay cang tr nen mot trong nhng ong lc phat triencua ton giao, s bien oi cua cac bieu tng ton giaotruyen thong, s ket hp gia cac truyen thong ton giaotao nen sc song mi, s phan hoa theo cac mc ooi vi ton giao moi tang lp xa hoi, gia cac trnh

o hoc van khac nhau, gia cac the he khac nhau, giacac a phng... Cung vi viec khang nh ro, mot soyeu to nen tang va gan vi ban chat cua i songton giao nh: s bao ton truyen thong, s phat trien cacpham chat tam linh, viec ap ng cac nhu cau thcdung... Trong s a dang o, viec tiep can tong hp bangcac phng phap xa hoi hoc va nghien cu lien nganhse la nhng ho tr quy bau e at en cac nghiencu toan dien ve i song ton giao hien nay.

Nh vay, xa hoi hoc ton giao la mot nganh khoa hoc

14


15/498

mi, nen viec xac nh chc nang nghien cu co vaitro ac biet quan trong; ong thi, can the hien cacnhiem vu nh:

- Xac lap he thong khai niem c ban trong cau truc

mon hoc, tren c s o hoan chnh ly luan ve xa hoihoc ton giao;

- Nguyen nhan hnh thanh cac ac iem xa hoi cuanhng tn o ton giao va cac cong ong giao dan;

- Tm hieu s hnh thanh va phat trien nhng aciem xa hoi cua cac loai hnh ton giao co tnh ac thutrong moi quoc gia;

- Tm hieu moi quan he gia cac ac iem xa hoi

cua ton giao va van hoa cua dan toc;- Tm hieu vai tro cua cac yeu to xa hoi ton giao

trong i song cua cong ong xa hoi ng ai.

III. XA HOI HOC TON GIAO TRONG HE THONG CACLNH VC XA HOI HOC

Cung vi s phat trien cua xa hoi, xa hoi hoc ngaycang hnh thanh cac phan nganh mi cua mnh. en naya co hn 200 phan nganh cua xa hoi hoc. Trong he

thong nay, xa hoi hoc ton giao ng khu vc naocua khoa hoc xa hoi noi chung va xa hoi hoc noi rieng,o la mot cau hoi can c giai ap.

Viec xac nh xa hoi hoc ton giao trong he thongcua khoa hoc xa hoi, phai xuat phat t phg phapnghien cu, t ac iem chu yeu cua cac yeu to tongiao.

Nhng yeu to xa hoi hoc ton giao khong ch phan

anh tnh xa hoi cua cac tn o ton giao, ma con phananh tnh xa hoi cua cac nhom ton giao; va s phananh tnh xa hoi cua cac nhom ton giao la mot trongnhng noi dung c ban cua nhng yeu to cau thanh xahoi hoc ton giao. Cac tn o va nhng ngi theo tongiao noi chung, khong thc hien hanh vi ton giao cuamnh mot cach n le ma thc hien trong cac nhom nhatnh. S hnh thanh, phat trien va tnh to chc cua cacnhom nay co the nhng mc o khac nhau. Co

nhng nhom hnh thanh mot cach t phat, nhng co

15


16/498

nhng nhom lai co tnh to chc chat che va mang tnhcong ong cao (chang han nh Kito giao, Hoi giao...).Nhng quan iem, quan niem, cam xuc va hanh vi tongiao eu c hnh thanh qua giao tiep va hoat ong

chung trong cong ong ton giao.Cac tn o, nhng ngi theo ton giao la mot kieu

nhan cach xa hoi ac biet. Cac ac iem nhan cachcua ho la ket qua tiep thu cac quan iem, cac hnh thccua hanh vi ton giao cua ngi khac t gia nh, moitrng xa hoi... Nh vay, tm hieu cac ac iem xa hoiton giao da tren nguyen tac hoat ong cua moi quanhe tng ho gia ca nhan va nhom (nhom va ca nhanla van e can phai at ra).

Mat khac, nhng phng phap luan nghien cu, cacphng phap nghien cu cua xa hoi hoc co y nghaquyet nh oi vi xa hoi hoc ton giao. Nguyen tachoat ong, cung la mot trong nhng nguyen tac c bane nghien cu xa hoi hoc ton giao. Cac phng phapcua xa hoi hoc nh phng phap triet hoc, phng phapnghien cu tai lieu, phng phap phong van, phng phapquan sat... c s dung nh nhng phng phap chnh cuaxa hoi hoc ton giao.

T s phan tch nh vay, cho thay viec nghien cu xahoi hoc ton giao c da tren bnh dien cua xa hoihoc. Co the noi, xa hoi hoc ton giao la mot lnh vccua xa hoi hoc, nh xa hoi hoc dan toc, xa hoi hoc moitrng, xa hoi hoc phap luat, xa hoi hoc quan ly...

Nh vay, khong co ngha la nghien cu nhng khacanh xa hoi cua ton giao tach ri cac phan nganhkhac cua xa hoi hoc. Nhng thanh tu nghien cu cua

xa hoi hoc ai cng, xa hoi hoc ve gii, tam ly hoc xahoi va ca sinh ly hoc... cung co y ngha quan trong oivi viec nghien cu nhng ac iem xa hoi cua tn oton giao. Chang han, t sinh ly hoc, a cho phep chungta hieu c nhieu ac iem tam ly xa hoi cua tn o,ac biet la nhng hanh vi sung ao, ong thi giai thchmot so kha canh cua hanh vi ton giao, trong o s phctap, xung ot trong i song cua tn o, nhng hanh vibat chc trong qua trnh thc hien cac le nghi ton giao.

IV. PHNG PHAP NGHIEN CU CUA XA HOI HOC

16


17/498

TON GIAO

La mot lnh vc cua xa hoi hoc, xa hoi hoc ton giaos dung cac phng phap nghien cu c ban cua xa hoihoc, triet hoc, tam ly hoc xa hoi... e nghien cu loi

song, y thc hanh vi ton giao, thc hanh ton giao va sbien oi ton giao.

IV. 1. Phng phap triet hoc

Cac phng phap triet hoc, lien quan en mat th haicua van e c ban cua triet hoc, ngha la viec phunhan hoac tha nhan kha nang nhan thc cua conngi. Triet hoc co nhieu phng phap, nhng nhngphng phap ay, eu quy ve hai phng phap chung nhat,

phng phap bien chng va phng phap sieu hnh. Xahoi hoc noi chung, a s dung ca hai phng phap naytrong nghien cu cua mnh, tuy nhien, phng phap bienchng thng c s dung nh la phng phap nen tangcua xa hoi hoc Mac-xt. Phng phap bien chng, chophep chung ta nhan thc oi tng trong cac moi quanhe vi nhau, anh hng qua lai vi nhau.

Phng phap bien chng, trong nghien cu ton giao,cho chung ta nhan thc oi tng trang thai van ong,

bien oi va phat trien. Moi s bien oi cua ton giao,hanh vi cua tn o... eu co nguon goc t s tng tacmang tnh xa hoi, ma thc chat la xuat phat t s xungot va giai quyet cac xung ot.

IV. 2. Phng phap quan sat

Quan sat la mot phng phap nghien cu cua xa hoihoc ton giao. Nhng ngi nghien cu, quan sat hanh vicua cac ca the hay cong ong ton giao trong viec thc

hien cac nghi le ton giao. Chang han, quan sat hanh vitrong thi gian thc hien cac nghi le cung te, cau nguyen.e quan sat at hieu qua cao, can thc hien cac yeucau nh: vach ke hoach nghien cu, cach thc ghi chepd lieu, tm hieu ac iem cua oi tng quan sat vaa ban quan sat. Quan sat can phai c tien hanh motcach t nhien, tc la ngi nghien cu khong can thiepvao hanh vi cua tn o. Ngi quan sat can co nhng kynang, s kheo leo trong qua trnh nghien cu. Viec ghi

chep d lieu co the tien hanh bang nhieu hnh thc

17


18/498

khac nhau: ghi chep bang so sach, bang chup anh, quaycamera qua trnh thc hien cac hanh vi ton giao. Viec sdung camera giup cho ngi nghien cu co ieu kien xemlai, phan tch ky cac hanh vi, trang thai cam xuc cua tn

o trong cac thi iem sau o.Do han che cua phng phap quan sat la ch ghi lai

c cac trang thai cam xuc, hanh vi cua tn o thehien ra ben ngoai nen phng phap nay can ket hp vimot so phng phap nghien cu khac.

IV. 2. Phng phap thc nghiem

Phng phap thc nghiem trong nghien cu xa hoi hocton giao, chu yeu c thc hien di dang thc nghiem

t nhien. Do khong dung nhng tac ong ben ngoai anhhng en i song xa hoi cua tn o, nen no co thethu c nhng ket qua co tnh khach quan. oi tngnghien cu la cac tn o rieng le, tap oan, nhom xahoi va cong ong ton giao.

IV. 3. Phng phap nghien cu tai lieu

ay la phng phap thng c s dung nhieu trongnghien cu cac hien tng xa hoi cua ton giao. Viecnghien cu cac tai lieu, hien vat co the giup chung talam sang to s hnh thanh va phat trien cua mot tongiao hay mot cong ong ton giao nao o, s hnh thanhcac ac iem xa hoi cua mot tn o hay thu lnh tongiao. Phng phap nghien cu tai lieu c s dungnhieu Phap, Nga va Y. Ngay t the ky th XIX, nhieunha xa hoi hoc a nghien cu nhng tai lieu ghi chepcong viec hang ngay cua cac nha than hoc, nhngngi tu hanh theo chu ngha kho hanh, cac tu s an dat...trong viec tm hieu tnh xa hoi cua ton giao. ket quanghien cu cac tai lieu nay, a giup ho hoan thanhnhieu cong trnh ve hanh vi ton giao, kinh nghiem tongiao... Cac ket qua nghien cu nay, a tr thanh c scho nghien cu ton giao (ton giao hoc va xa hoi hocton giao).

IV. 4. Phng phap phong van

Phng phap phong van, c s dung nhieu trong xahoi hoc ton giao. Phong van c tien hanh di hai hnh

thc: phong van sau va phong van viet bang bang

18


19/498

anket. Cac cau hoi co the di dang cau hoi onghoac cau hoi m. Viec s dung phng phap nay, cothe lam sang to nhan thc, tnh cam cua tn o oi viton giao ma ho tham gia. oi vi phong van mieng, can

chu y cach thc at cau hoi, xay dng bau khong khci m, than thien va hieu biet lan nhau gia ngiphong van va ngi c phong van.

Moi phng phap, eu co nhng u iem va han cherieng; v vay, khi nghien cu mot van e nao o cuaxa hoi hoc ton giao can phai ket hp nhieu phngphap khac nhau. Co nh vay ket qua thu c mi cotnh khoa hoc, tnh chan thc va o tin cay cao.

19


20/498

Chng II

HOC THUYET MARX-LENINEVI Y NGHA NEN TANGCUA XA HOI HOC TON GIAO

I. K. MARX VA F. ENGELS BAN VE TON GIAO

Marx va Engels, cung sinh ra va ln len trong hoancanh nc c na au the ky XIX co nhieu bien ongve mat kinh te - xa hoi. Trong i song chnh tr, c

xuat hien nhieu to chc dan chu - t do. Trong i songt tng, luon luon dien ra nhng cuoc tranh luan giacac trng phai khac nhau ve hoc thuyet cua Hegel. Tacpham Ban chat ao C oc cua L. Feuerbach, thuoc phaiHegel tre, xuat ban nam 1984, co nhieu anh hng acbiet ti K. Marx va F. Engels trong lnh vc ton giao. Nam1842, hai ong con ng tren lap trng duy vat sieu hnhcua L. Feuerbach. Nhng sau khi tiep thu t tng cua L.Feuerbach co phe phan, bo sung, en 1844, K. Marx va F.

Engels a chuyen sang lap trng duy vat bien chng vaduy vat lch s.

Ngay trong thi ky au hnh thanh cac quan iem duyvat bien chng, K. Marx va F. Engels a kien quyet autranh bao ve quyen lanh ao cua triet hoc oi vi t duyva s oc lap hoan toan cua triet hoc oi vi tongiao. Hai ong ch ra rang, triet hoc duy tam co li cho tongiao, no la he thong cac khai niem c hoan thienva co sc thuyet phuc hn ton giao; gia chung khong

co s khac nhau can ban trong viec giai quyet nhngvan e c ban cua triet hoc. Chung cung em lai cho conngi mot the gii quan gia doi. Hai ong phe phan hocthuyet duy tam bien chng cua Hegel va kien quyet caitao no. Viec lap luan triet hoc phu nh ton giao, viecke tha co chon loc t tng duy vat cua cac trngphai, cac he thong t tng duy vat chu ngha tien boitheo tinh than duy vat bien chng, a giup cho K. Marx vaF. Engels khac phuc c nhng thieu sot cua chu ngha

duy vat sieu hnh.

20


21/498

Qua trnh phat trien cua khoa hoc t nhien, cua lclng san xuat va ky thuat, giup cho chu ngha duy vatbien chng co them luan c va lam sup o bc tranhthe gii gia doi cua ton giao. T cac thanh tu cua

khoa hoc t nhien ng thi, F. Engels a khai quat baphat minh quan trong nhat: phat minh ve cau tao te bao,nh luat bao toan nang lng va tien hoa luan cuaDarwin, la nhng thanh tu to ln cua khoa hoc t nhien,a giup cho chu ngha duy vat bien chng lam lung laytham vong oc quyen nam gi chan ly cua C oc giao,a pha khong ch ly thuyet linh hon bat t ma cathuyet cho rang, the gii va con ngi do Chua sang taora. Theo cac quan niem cua ton giao, lch s xa hoi loai

ngi la do Thng e lam nen. Song, chu ngha duy vatlch s cung pha bo not dinh luy cuoi cung o cua tongiao. Nh vay, t tng vo than cua K. Marx va F. Engels,a da tren nen tang vng chac cua ca chu ngha duyvat bien chng lan chu ngha duy vat lch s.

K. Marx va F. Engels, a lien tuc au tranh chong lailuan iem duy tam va ton giao ve xa hoi cho rang, ston tai cua cac nha nc va cac nen van minh nhatthiet phai gan lien vi s ton tai cua nhng ton giao

nhat nh. Bang cac dan chng lch s, cac ong khangnh rang, chnh nhng luc nen van minh phat trien lai lanhng luc ton giao i vao con ng suy vong, rangkhong phai s suy vong cua ton giao keo theo s suy vongcua cac quoc gia, ma ngc lai s suy vong cua cac quocgia keo theo s suy vong cua ton giao. Thc te, moi bcngoat lch s trong cac che o xa hoi lai a en sthay oi trong quan iem va quan niem cua con ngi. Tongiao a co nhng thay oi e thch nghi vi che o

chiem hu no le, che o phong kien va che o t ban.Nhng, s thay oi cua ton giao trong chu ngha xa hoikhong phai la thay oi e bao ve che o xa hoi chungha nh trc ay. No phai tieu bien khoi y thc xahoi v chu ngha xa hoi khong co ap bc, boc lot nenkhong can en s bien ho cua ton giao; v con ngi,nh Marx noi: La thc the cao nhat, can phai c giaiphong khoi ao tng ton giao e ho co the suy ngh,hanh ong xay dng hien thc cua ho vi tnh cach la

21


22/498

nhng con ngi co ly tr1. Trongchu ngha xa hoi, caccan nguyen xa hoi cua ton giao khong con, nen cungkhong con c s ton tai cua ton giao. Song ieu okhong co ngha rang, nhng ngi Mac-xt khong can

phai au tranh chong ton giao. Trong qua trnh xay dngxa hoi mi, giai cap cong nhan phai au tranh chong laianh hng cua tan d ton giao, tac ong tieu cc cuagiao hoi. ieu o lam cho cac ang vo san chan chnh,khac can ban vi cac ang xa hoi hu khuynh. Nhngang nay, khong nhng khang nh s hoa hp gia chungha xa hoi va ton giao ma con to ra trung thanh viton giao. Ho a ri bo the gii quan khoa hoc, duy vatbien chng. K. Marx va F. Engels, trong khi e ra nhiem vu

tuyen truyen chu ngha vo than, cung luon luon nhanmanh rang, cong tac tuyen truyen chu ngha vo thancan phai phu thuoc vao cac nhiem vu chung cua giai capcong nhan, khong c thoi phong y ngha cua congtac o e a no len hang au. Khi e ra cng lnh chorang, trong tng lai, moi nha nc can phai tach giao hoira khoi nha nc, trng hoc ra khoi giao hoi, K. Marx vaF. Engels kien quyet ng tren lap trng t do tn ngng.Mot ang Mac-xt, phai ton trong t do tn ngng nhng

khong khc t viec tac ong ti y thc cua ongao tn o bang the gii quan cua mnh. Con ngi xaydng chu ngha xa hoi, khong the la nhng con ngi tintng vao cac lc lng sieu t nhien. o la nhng conngi tin tng vao lc lng cua chnh mnh, cua nhandan, cua cac dan toc khac, tin tng vao s lanh aosang suot cua to chc ang c vu trang bang hocthuyet Marx-Lenine, tin vao sc manh cua khoa hoc. Long tinay, giup con ngi chien thang va chinh phuc thien nhienvi tnh cach la nhng con ngi nh Marx noi: Thoat rakhoi ao tng ton giao, e xay dng cuoc song hienthc cua chnh mnh.

I. 1. S phat sinh cua ton giao

Theo F. Engels, trong thi ky xa xa, ton giao nay sinh tquan niem s sai khong hieu biet cua con ngi ve banchat cua chnh con ngi va ban chat cua gii t nhienxung quanh ho. Ton giao nay sinh mot cach t phat va

1 K. Marx va F. Engels, Toan tap, tap 6, NXB Tien bo, M. 1974, tr. 78.

22


23/498

khong co s la doi2. Nguyen nhan lam ton giao xuathien trong thi ai nguyen thuy, la do nen kinh te thapkem luc o. Chnh v vay, chu ngha Marx, coi s ra icua ton giao la mot ieu hp quy luat. Y thc cua

ngi nguyen thuy trc tiep gan bo vi san xuat, khongtach ri san xuat. Ngi nguyen thuy a than thanhhoa chung, coi cac vat va cac hien tng cu the trong tnhien co s gan bo trc tiep vi thc tien cuoc songcua ho. Nhan thc cua ho ve thien nhien mang nhieu tnht nhien, n s. Quan iem nay, khong cho phep cac nhaduy tam va than hoc muon hien ai hoa y thc nguyenthuy, tm ngi nguyen thuy nhng nhan to cua linhbao cao sieu.

Quan iem sai lam ve ton giao cua cac nha nghiencu xa hoi hoc t san, xuat phat t quan iem duy tamcho rang, ngi nguyen thuy trc het la mot thc thet duy, roi sau o mi la thc the hanh ong va sanxuat. Cac nha sang lap chu ngha Marx, coi c s vatchat co y ngha quan trong nhat trong s hnh thanh cacquan niem ton giao nguyen thuy, song khong phien dien,mot chieu. Marx va F. Engels cho rang, trong ieu kien isong tinh than tuy con ngheo nan, nhng do tnh oc lap

tng oi cua y thc, t tng, cac quan niem ton giaocua ngi nguyen thuy cung van chu s tac ong cuamot so nhng nhan to khac, gan vi ac iem tamsinh ly cua con ngi, vi hoat ong y thc cua conngi nguyen thuy. Mac dau hai ong khong chuyennghien cu ve ton giao nguyen thuy, nhng qua nhng ykien cua hai ong ve van e nay, la nhng ch dan cuthe ve c che hnh thanh cac tn ngng nguyen thuy,cung nhng hnh thc cua chung. C che qua s phan

anh hoang ng cac lc lng t nhien trong xa hoinguyen thuy sau nay cua cac lc lng xa hoi trong xahoi co giai cap, la viec nhan cach hoa chung. ieu canban la can phai coi s phan anh hoang ng trong ythc ngi nguyen thuy ve moi trng xung quanh, vecac vat va cac hien tng ma ho tiep xuc trong quatrnh lao ong la nguon goc cua ho.

Ve s ra i cua C oc giao, co nhieu quan iem

2 Sd, tr. 20.

23


24/498

c the hien trong nhieu tac pham cua cac nha shoc, triet hoc, xa hoi hoc t san. Nhng ho eu b be tactrong cach giai thch, do o khong tm c chan ly. F.Engels a giai quyet mot cach khoa hoc van e nay,

trong khi da vao chnh cac tac pham cua ho3

. ay cungchnh la nen tang, c s cho cac nha xa hoi hoc Mac-xtnghien cu ve ton giao.

I. 2. Ton giao - mot s phan anh khong unghien thc trong y thc con ngi

Cac nha xa hoi hoc Mac-xt, luc au nghien cu veton giao, thng cho ton giao la ket qua cua s labp. Nhng nh K. Marx va F. Engels ch ro, nguon goc cuaton giao chnh la xa hoi, la ton tai xa hoi, la cuocsong cua con ngi b phan anh mot cach hoang ng,ky d. ng tren quan iem o, K. Marx va F. Engels cungphe phan L. Feuerbach, cho ton giao la s phan anh hoangng ve ban than con ngi va cac bieu tng tongiao cung phat sinh t con ngi. Than thanh, theo L.Feuerbach, la ket qua viec con ngi tach ban chat cuacon ngi ra khoi con ngi. Nhng con ngi L. Feuerbach,ch la mot hien tng sinh vat hoc, mot c the, chkhong phai la mot thc the xa hoi, khong bien chuyentheo lch s. K. Marx va F. Engels cho rang, can phai thay conngi tru tng cua L. Feuerbach, bang con ngi la stong hoa cac moi quan he xa hoi4, cua mot giai oanlch s nhat nh, cua mot trnh o nhat nh trong sphat trien cua lc lng san xuat, cua nen van hoa vatchat va tinh than, cua tnh chat quan he san xuat, cuache o chnh tr, v.v... Tom lai, trong ton giao c phananh hoang ng khong phai la ban chat con ngi noichung, ma la xa hoi hien thc vi noi dung xa hoi do

lch s quyet nh.Nh vay, theo cach noi cua Marx, ton giao la mot

san pham xa hoi. No c quy nh va quyet nh bilch s. Va v c s cua qua trnh lch s la s phat triencua cac ieu kien vat chat cua i song xa hoi, nennguon goc phat sinh cac bieu tng ton giao cung ngay trong ieu kien sinh song cua con ngi. Nhng lclng tran tuc thong tr con ngi, e nang len y thc

3 K. Marx-Engels, Toan tap, tap1, NXB Chnh tr quoc gia, Ha Noi, 1998, tr. 56.4 Sd, tr. 56.

24


25/498

cua ho va c phan anh vao trong y thc cua ho motcach hoang ng, a sinh ra nhng bieu tng sieu tnhien. Nhng hnh anh va bieu tng ton giao trong ythc cua con ngi, chnh la ton tai c phan anh. Hoc

thuyet cua K. Marx va F. Engels ve s phan anh hoangng hien thc, vi tnh cach la nguon san sinh va noidung cua long tin ton giao, a giang mot on quyetnh vao cac quan niem than hoc, vao cac quan niemtam thng, nong can cua chu ngha sieu hnh trong vane nguon goc cua ton giao.

Neu trong the gii quan ton giao, ton tai tran tuc cuacon ngi c phan anh mot cach hoang ng, thnhng quan iem ton giao cung cac he thong tn ieu

hay cac giao ieu, eu co c s cua chung la tnh hnhkinh te, ha tang c s vat chat cua mot xa hoi nhatnh. Tuy nhien, chung cung tac ong tr lai ha tang cs va trong mot chng mc nao o chung cung gi vaitro chu ong. Bc tranh cang tr nen phc tap hn motkhi cac quan iem, bieu tng ton giao khong phai chchu s chu s tac ong cua c s ha tang ma con canhng yeu to khac cua kien truc thng tang. Khongthe khong thay rang, tac ong vao ton giao con la

ao c, la triet hoc, la cac quan iem chnh tr va phapquyen. Trong van e nay, gia vai tro quan trong la chnhtr, nha nc, cac hoat ong cua nha nc, cac hnhthc khac nhau cua au tranh giai cap, eu co anhhng trc tiep en ton giao. Trat t tren tri, chnhla s phan anh cai trat t di at. Loi song, ao cthe tuc cung c phan anh hoang ng thanh loisong, ao c cua vng quoc nha tri cung vi nhngc vong, noi au buon cua cac tap oan, cac giai cap

xa hoi khac nhau trong cuoc song hien thc. Mat khac,ton giao cung co anh hng en moi mat, moi yeu tocua kien truc thng tang. Anh hng co bieu hien ratrong i song chnh tr, trong s phat trien cua cac quaniem triet hoc, ao c, my hoc, xa hoi hoc, trong sphat trien cua nghe thuat, v.v... Thong thng, anhhng o mang tnh chat phan ong va la mot ganhnang e len moi yeu to va moi mat cua i song xahoi. Trong i song thc te, co mot so ln cac yeu to

chang cheo nhau, tac ong lan nhau het sc phc tap.

25


26/498

Ton giao la mot trong nhng yeu to o. Vao nhngnam thang cuoi i, F. Engels a lam sang to van enay trong cac th t trao oi.

Theo F. Engels, ton giao ng cach rat xa i song

vat chat va dng nh xa la vi i song vat chat nhat.Gia ton giao va c s vat chat, co s tac ong cuacac khau trung gian. Cho nen, khong the tach biet thangva trc tiep tat ca moi bieu tng ton giao t c s vatchat xa hoi. Neu viec tach ra o, khong ung vinhng yeu to khac cua kien truc thng tang th laicang khong ung vi ton giao, hnh thai y thc xa hoicung giong nh triet hoc, ng rat xa hien thc. Ton giaogiong nh bat c mot yeu to kien truc thng tang nao

khac, cung co tnh oc lap tng oi trong s phat triencua no. Moi yeu to o, xet cho cung eu do c s hatang quyet nh, nhng moi yeu to o cung co lo-gchnoi tai rieng. Ap dung vao ton giao, ieu o co ngharang, cac bieu tng ton giao nay co the anh hngti cac bieu tng ton giao khac. Mac du ton giaokhong co lch s rieng, khong phai do linh bao, nhngtrong khuon kho va pham vi cua s phu thuoc vao c sha tang, cac bieu tng ton giao theo mot y ngha nao

o, cung co cuoc song ben trong cua chung. Trong soc lap tng oi vi c s ha tang, cac bieu tng tongiao, v ng rat xa hien thc nen cang bieu hien tnh lachau nhieu hn so vi cac yeu to y thc, t tng khac.

Tnh bao thu cua ton giao, the hien ro net trong thc tela co nhng bieu tng nao o van ton tai rat lau, saukhi cac ieu kien vat chat sinh ra chung a t laukhong con ton tai.

e hieu them ve ban chat ton giao, can chu y

en phan cuoi trong nh ngha ton giao cua F. Engels:S phan anh hoang ng, la s phan anh trongo, cac lc lng tran tuc mang hnh thc cac lclng sieu pham5. Net ac trng cua quan niem hoangng ton giao, so vi cac quan niem hoang ng trongtruyen co tch ngu ngon, la cung vi quan niem hoangng ton giao con co long tin vao s hien hu cuanhng cai hoang ng o nh tin rang, the gii sieu tnhien ton tai song song vi the gii t nhien. T cho tin

5 K. Marx-Engels, Toan tap, tap1, NXB Chnh tr quoc gia, Ha Noi, 1998, tr. 13.

26


27/498

vao cac lc lng sieu t nhien, con ngi v the cung ivao viec sung bai chung. Trong s sung bai o, c tinla c s cua s sung bai. V khong thay ac trng cuaton giao la viec tin va sung bai cai sieu t nhien, nen

nhieu nha t tng t san cung thi vi K. Marx, F. Engelsva nhieu nha t tng t san hien nay, coi t tng cua K.Marx va F. Engels, chu ngha xa hoi khoa hoc, la nhng hnhthc ton giao.

K. Marx va F. Engels, tiep o la Lenine, a khang nhrang, cac quan niem va tn ngng ton giao c sinh rado s bat lc va hen yeu cua con ngi. S ap bc cuacac lc lng thien nhien va xa hoi lam nay sinh trongcon ngi cam giac bat lc va hen yeu. Nhng cam

giac nay, en lt chung, lai ap bc y thc con ngi,lam con ngi mat kha nang phe phan bang t duy, mattnh tao va khong dam tm hieu nhng hien tng ephan tch chung di anh sang cua thc tien va ly tr.S ngheo kho, a bien cuoc song thanh nhng chuyenhoang ng, bien cai t nhien thanh cai sieu t nhien.

Trong cuoc song kho cc, con ngi luon luon bam laynhng ao tng e t an ui. Ho c ha hen thembang nhng ieu tot lanh khong bao gi en, v no

mai tan... the gii ben kia, e bang long vi cuoc songhien thc trong xa hoi co cac giai cap oi khang.

I. 3. Ton giao la thuoc phien cua nhan dan

Cong thc o cua Marx, c Lenine coi la: Hon atang cua toan bo the gii quan cua chu ngha Marx veton giao6. F. Engels viet rang: Trong lch s, ai a sonhan dan b dung lam cong cu n gian e lam giaucho mot nhom ngi co ac quyen ac li7. Nhng cai

he thong hut mau o, c che ay di nhng khauhieu khac nhau cua ao c, ton giao, chnh tr. Cac tus, cac nha triet hoc, xa hoi hoc, cac nha hoat ongchnh tr khang nh vi nhan dan rang, s ngheo khocua ho la do y thng e? Ton giao la chat ma tuy lamte liet tinh than au tranh cua nhan dan vi thuyetthien nh cua no. Trong khi lam con ngi me muoi, tongiao ha thap nhan pham. Mac noi, tnh cam cua conngi the hien ve mat pham gia cua mnh, ve t do, b

6 V. I. Lenin, Toan tap, tap 5, NXB Tien bo, M. 1974, tr. 35.7 V. I. Lenin, Toan tap, tap 5, NXB Tien bo, M. 1974, tr. 89.

27


28/498

lap kn trong nhng am may en cua thng e.

Trong lch s loai ngi, oi khi tam trang cach mangcua quan chung va ca nhng phong trao cach mangna, cung chien au di ngon c ton giao, nh vay,

phai chang ton giao cung ong vai tro tch cc? F. Engelsnhan manh rang, trong bat c trng hp nao, hnh thcton giao cung eu mau thuan vi noi dung cach mangcua phong trao cach mang. Hnh thc ton giao cua cacphong trao cach mang Trung the ky XIX, cua mot so phongtrao cuoi the ky XIX, la ke thu ben trong cua phongtrao o. Hnh thc mau thuan sau sac vi noi dungcach mang cua chung, lam lu m muc tieu au tranhcung nh noi dung thc te cua chung, khien cho chung i

en tan ra. K. Marx va F. Engels, luon luon nhan manhrang, the gii quan gia doi cua ton giao khong phai lavo hai ma la mot chat ma tuy tinh than, bat li chongi lao ong.

I. 4. Giao hoi va gii tu s

K. Marx va F. Engels nhan xet rang, giao hoi luon luonla mot bo phan cua giai cap boc lot, luon luon tm cachcung co s thong tr cua giai cap va cua gii tu s la

giai thch va benh vc cho che o o. Ngay nay, macdau tng quan lc lng a thay oi, nhieu bien co chnhtr, kinh te, xa hoi nay sinh, toa thanh Vatican van luonluon tuyen bo, che o t hu la do y Chua, la phu hpvi t tng Thien chua giao.

Ve gii tu s, K. Marx va F. Engels len an cai ao cgia cua cac cha co, san sang phan boi li the, la bieuhien cua s vo nguyen tac va ao c gia, chnh laac trng phong cach ao c cua gii tu s. Bang nhng

s kien lch s, Marx a a ra nhng dan chng rorang, khong nhng ve s vo nguyen tac va cai aoc gia cua gii tu s, ma con ca ve s da man vakhat mau en mc khong the tin c cua ho trong thi

Trung co. Marx chu y nhieu ti cac tai lieu noi ve caccuoc Thap t chinh, nhng cuoc hanh quan an cp coqui mo to ln c tien hanh di ngon c ton giao. K.Marx va F. Engels, cung con noi en ca gii tu s trong theky XIX. Nhng loi song ao c cua gii giao s sau nay,

ve c ban van khong thay oi. Co chang, ch la s thay

28


29/498

oi chut t trong hnh thc the hien loi song o. Gii tus van tien hanh au tranh ien cuong chong lai cachmang. Cac giao phai van tien hanh chien tranh dui cacly do ton giao e tranh gianh quyen li vat chat. Cac

cuoc phan tranh ton giao c dung lam chieu bai cheay cac quyen li kinh te, chnh tr cua cac quoc gia.Trong may chuc nam gan ay, co net ac biet la stham gia cua gii giao s vao i song chnh tr, vi vaitro nhng ngi bao ve giai cap cong nhan. Song,khong phai v the ma ban chat cua giao hoi, vi tnhcach la lc lng phan ong, la tay sai cua giai cap boclot a thay oi. ac iem cua ban chat ay, ma K. Marxva F. Engels a phan tch trc ay, ve nguyen tac en

nay van nh cu, mac dau trong thc te co the co nhngca nhan hoac nhng nhom giao s that tam muon lanhng ngi bao ve quyen li cua quan chung nhandan lao ong.

II. V. I. LENINE BAN VE TON GIAO

Trong khi i sau vao nghien cu chu ngha duy vat lchs, Lenine ac biet chu y en van e ton giao va sphat trien cua ton giao trong i song ng ai. Leninea phan tch, phat trien nhng nguyen ly khoa hoc cua K.Marx va F. Engels trong thi ai e quoc chu ngha.

Hoc thuyet cua Lenine ve ton giao co tam quan trongto ln, trc het la nguyen tac tnh ang.

II. 1. Ton giao va tnh ang

Lenine thng nhan manh en tnh ang cua triet hoc.ieu o c the hien ro rang trong tac pham: Chungha duy vat va chu ngha kinh nghiem phe phan, Lenineviet: Triet hoc hien ai cung co tnh ang nh hai ngannam ve trc8. Lenine nhac lai rang, ve triet hoc, K. Marxva F. Engels thuy chung bao gi cung la ngi co tnhang. Hai ong phe phan L. Feuerbach, a khong triet eap dung chu ngha duy vat, au tranh vi ton giao etao ra mot th ton giao mi. Khong phai ngau nhienma Lenine a phe phan thuyet tm than va thuyet taothan cua Lunasarski, Bazarov, Valentinov, nhng ngi theochu ngha Ma-kh Nga. Ngi cho rang, nhng ly thuyeto di nhng hnh thc tinh vi, con tai hai nguy hiem hn8 Sd, tr. 45.

29


30/498

la cac quan niem tho kech, hnh tng hoa, giao ieu vethng e. Mat khac, Ngi cung phan oi L. Tolstoichong lai chnh thong giao bang mot th ton giao miva cho rang, nhng mau thuan trong cac quan iem cua

L. Tolstoi phan anh nhng mau thuan trong i song cuanc Nga cuoi the ky XIX. ong thi, chung cung noilen t tng va tam trang cua nong dan Nga thi kytien cach mang (1905). Ly thuyet cua L. Tolstoi, theo Lenine,khong nhng la tam gng phan anh tinh than cachmang cua ngi nong dan Nga, ma cung con noi lenmat yeu trong tinh than cach mang cua ho la tnh chat giatrng cua no.

Tnh ang cua triet hoc co y ngha chnh tr trc tiep.

Ton giao, nh Marx noi, la thuoc phien cua nhan dan.Lenine coi cong thc o cua Marx la hon a tang cuathe gii quan Mac-xt trong van e ton giao. Theo cachnoi cua Lenine, ton giao la mot loai ru manh tinhthan. Trong bai S pha san cua Quoc te II, Lenine tanthanh y kien cua L. Feuerbach, coi s an ui cua ton giaomang tnh chat phan ong: Khong khuay ong ngi nole noi len chong bon chu no ma lai i an ui ho, tc lagiup bon chu no9. Thai o cua Lenine oi vi

ton giao co lien quan en chan ly, van e nay ac Lenine a e cap en nhieu trong cac tac phamcua ngi, ac biet trong tac pham: Chu ngha duy vatva chu ngha kinh nghiem phe phan.

Chan ly, luon the hien tnh khach quan, chan ly la sphan anh thc te khach quan, c thc te o kiemnghiem va con ngi ta trong qua trnh nhan thc the giico the i t chan ly tng oi en chan ly tuyet oi.Quan iem ve chan ly o, bac bo cac quan iem cac

nha xa hoi hoc t san va ton giao.Than hoc coi chan ly thuoc Kinh nghiem ben trong, la

ket qua cua nhng cam giac, bieu tng, khai niem cuachu the va hoan toan mang tnh chat tng oi. Conng tat yeu cua no la thuyet khong the biet, phunhan kha nang nhan thc cua con ngi vi nhng aibieu t Berkley, Ma-kh, Avenarius, en Bogdanov, v.v... noxoa m ranh gii gia chan ly va s gia doi, gia chu

9 Sd, tr. 341.

30


31/498

ngha duy vat va chu ngha duy tam, gia khoa hoc vaton giao. Lenine phe phan thuyet khong the biet la phily ve mat ly thuyet, phan ong tren mat t tng vachnh tr. oi vi triet hoc duy tam chu quan, Lenine vach ra

rang, trong lch s triet hoc, cac nha duy tam chu quankhong tha nhan s ton tai khach quan cua vat chat, vthe a i en nhng bo thng e. Phu nhan the giikhach quan, ong thi bac bo s ton tai cua thng ech la mot thu oan m dan.

Triet hoc duy tam khach quan cung nh ton giao noichung, eu tha nhan s ton tai cua the gii ben ngoai.

Tuy nhien, chung van oi lap vi triet hoc duy vat, acbiet vi triet hoc duy vat bien chng. Theo triet hoc duy

tam khach quan, ngoai con ngi va y thc con ngi ra,con co mot loai y thc khong gan bo vi con ngi,vi thc tien di cac dang linh hon, y niem, ly trthe gii. Nhng khai niem o b tach han ra khoi c svat chat, khong the khong dan en s ton tai cua thanlinh, thng e. Nh vay, triet hoc duy tam khach quancung nh ton giao, cuoi cung la qui the gii khach quanphu thuoc vao y thc cua con ngi c than thanhhoa nh nhan nh cua L. Feueurbach.

Xuat phat t luan iem coi tinh than la tnh th nhat,vat chat la tnh th hai, triet hoc duy tam trong nhieu theky, thng giai thch ton giao la cam xuc ben trong cuacon ngi, la kinh nghiem ton giao, la tnh cam khongoi hoi y ngha khach quan. That ra, nhng cam xuc tongiao kinh nghiem ton giao, du manh me en mc onh the nao, c s cua chung van la nhng quan niemsai lam, phan khoa hoc, khong phu hp vi chan ly khachquan. Chan ly khach quan cung khong phai la do kinh

nghiem ca nhan, kinh nghiem xa hoi, dan en stha nhan mot hien tng pho bien. Nh Lenine noi, tongiao cung co ngha pho bien cua no va tuy no conc ong ao moi ngi tha nhan, nhng van khongphai la chan ly. Chan ly khong phai do con ngi tao rama la ket qua viec phat hien, tm toi trong qua trnhhoat ong thc tien nh co tr tue va khoa hoc. Ch cokhoa hoc mi thc s em en chan ly, Lenine a vach rathc chat va y ngha cua t tng than linh, thng e,

mot trong nhng ac iem c ban nhat cua ton giao.

31


32/498

II. 2. Ban chat, y ngha cua t tng than linh vathng e

Theo M. Gorki, than linh, thng e la s phc hp cacy niem c cac bo lac, dan toc, con ngi tao ra e

thc tnh va to chc tnh cam nham gan bo ca nhanvi xa hoi, km ham ca nhan ong vat hoc. Lenine bacbo nh ngha o, cho rang can nguyen cua ton giaohoan toan khong co tnh chat dan toc hay chung toc.

Theo Ngi, than linh, thng e, trc het la s phchp cac t tng phat sinh do con ngi b s ap bc cuagii t nhien va s ap bc giai cap; nhng t tng ocung co s chen ep nay, ru ngu tinh than au tranh giaicap.

Can nguyen cua ton giao, trc het phai noi encan nguyen xa hoi va sau o la can nguyen nhan thc.Nhng van e nay, c Lenine e cap en trong cacbai Chu ngha xa hoi va ton giao, Ve thai o cuaang cong nhan oi vi ton giao va ac biet trongBut ky triet hoc.

Viec i sau tm hieu cac can nguyen cua ton giao,theo quan iem cua Lenine, co y ngha ln ve nguyen ly

va thc tien. No giup cho viec hieu biet tnh ton giaotrong nhan dan, bao gi cung mang dau an cua lch s;do o hieu biet nguyen nhan cua cac tan d ton giaotrong xa hoi va nham khac phuc chung.

II. 3. ang vo san oi vi ton giao

Thai o cua ang vo san oi vi ton giao, cLenine e cap vao thi ky cach mang 1905 va thi kytien khi ngha thang Mi nam 1917. Lap trng cuaang vo san oi vi ton giao, la mot trong nhng vane co tnh nguyen tac. Trong bai Chu ngha xa hoi vaton giao, Lenine phe phan nhng quan iem c hoi, thoahiep the hien luan iem cua S. F. Shtamfler. Ong ta chorang, nhng ngi dan khong he gan bo vi the giiquan duy vat. Khang nh the gii quan duy vat la thegii quan cua ang vo san, Lenine viet: Chu ngha Macla chu ngha duy vat, cho nen no co thai o khongkhoan nhng oi vi ton giao giong nh chu ngha duyvat cua cac nha bach khoa t ien the ky XVIII, hay cua

32


33/498

L. Feuerbach10. Chu ngha Marx, theo Lenine, can phai autranh vi ton giao, viec au tranh vi ton giao la vane c ban cua chu ngha duy vat va do o cua chungha Marx. Khuynh hng chong ton giao cua chu ngha

Marx, khong phai ch v tnh chat gia doi cua the giiquan ton giao, ma cung con v li ch cua qua trnh cachmang. Lenine con phe phan luan iem cua Ma-kh chorang, triet hoc cua Ma-kh ben ngoai cac ang cachmang, ng tren s oi lap gia chu ngha duy tam vachu ngha duy vat, gia thai o trung lap oi vi tongiao. Lenine vach ra rang, khong the co s trung lap ova chu ngha Ma-kh ch la mot bien dang cua chungha duy tam va do o, cua chu ngha tn ngng.

II. 4. au tranh triet e vi ton giao la mot nhiemvu cua giai cap vo san

Chu ngha xa hoi giai quyet hanh phuc hien thc,giai phong con ngi ra khoi hanh phuc ao tng. Nhngphai chang, cuoc au tranh chong ton giao, hoan lui choen khi phng thc san xuat xa hoi chu ngha thangli? Trong bai: Chu ngha xa hoi va ton giao, Lenine conoi en viec thoat ly cac thanh kien ton giao trongcong nhan ai cong nghiep, do nhng ieu kien sinh hoatvan hoa cua ho trong xa hoi t ban. Nhng ieu ohoan toan khong co ngha rang, giai cap vo san noichung, trc het la oi tien phong cua giai cap o, aoan tuyet c vi ton giao; va ton giao khong conla mot hien tng xa hoi that s. Thc te gii giao song ao, vi cac he thong to chc cua ho van tieptuc duy tr, cung co anh hng cua ton giao trong quanchung.

Van e o giai quyet nh the nao? Mot mat, Leninecho rang, s thong nhat cua quan chung b ap bc etao ra thien ng ha gii con quan trong hn la s thongnhat y kien cua nhng ngi vo san ve thien ngtren tri. Mat khac, Lenine cung nhac rang, ang canphai au tranh chong lai viec me hoac cong nhan bangton giao. ong thi, Lenine cung giai thch y kien cua K.Marx va F. Engels trong khau hieu Ton giao la cong viecrieng: ton giao la cong viec rieng oi vi chu ngha

10 Sd, tr. 390.

33


34/498

Marx, oi vi ang cong nhan. Sau khi phan tch nhngnguyen nhan dan en viec giai thch theo tinh than c hoichu ngha, khau hieu Ton giao la cong viec rieng. phng Tay, luc o Lenine cho rang, giai cap vo san v la

lanh tu t tng cua cuoc cach mang dan chu t san,nen ang cua giai cap o can phai au tranh vi moibieu hien cua thi Trung co, trong o co nhng hnh thcton giao hoac cu hoac mi. ieu o cung con do v giaicap t san Nga va theo Lenine, ngay ca phai dan chu tieut san (dan tuy), tien hanh au tranh vi ton giao conqua t so vi phng Tay. Nhiem vu au tranh chong tongiao do giai cap vo san Nga ganh vac. au tranh vi tongiao la can thiet, nhng theo Lenine, la phai biet au

tranh vi no. Trong au tranh vi ton giao, Lenine phan oi viec

tuyen chien vi ton giao cung giong nh F. Engels aphan oi cach chong ton giao cua phai B-lang-ki, Bit-mac, uy-rinh. Ngi cung khong tan thanh viec cngieu hoa y ngha cua cuoc au tranh chong ton giao,a cuoc au tranh o len hang au va coi no co yngha quyet nh. Bien phap duy nhat, thc te e khacphuc ton giao la xoa bo can nguyen xa hoi cua no.

o la viec thu tieu che o boc lot va xay dng motxa hoi mi, xa hoi xa hoi chu ngha. Noi mot cachkhac, cuoc au tranh ve chnh tr - kinh te thang li, setao nhng ieu kien can thiet cho cuoc cach mang ythc e i en hoan toan thu tieu ton giao. ay cungla ieu phan biet gia chu ngha duy vat vi chu nghaduy tam. oi vi chu ngha duy tam, viec cai tao ttng la mot qua trnh dien ra trong vong khep kn cuaban than y thc; no coi viec cai tao y thc t tng la

yeu to quyet nh cuoc cai tao xa hoi. Mat khac, cungcan phai thay moi quan he gia can nguyen xa hoi vacan nguyen nhan thc cua ton giao: neu can nguyenxa hoi b xoa bo th can nguyen nhan thc cung trthanh tru tng, mat kha nang hien thc. Khi con ngithay c hanh phuc that s cua mnh tren trai at, thse khong con at cho cac ao tng ve cuoc song hoangng mai sau, khong can ti s giup cua bat cmot lc lng sieu t nhien nao khac.

Tuy nhien, cung khong phai v the ma khong au

34


35/498

tranh vi ton giao. Trong khi xac nh viec au tranh vichu ngha t ban, chong lai che o chuyen che quantrong hn nhieu so vi viec tuyen truyen, co ong chochu ngha vo than, Lenine cung nhac rang, viec xuat

ban cac sach bao khai sang ton giao, khong phai latha va co hai. Nhng viec xuat ban nhng sach baophai phuc tung li ch cua cuoc au tranh giai cap vosan, giup cho cuoc au tranh o thang li.

Trong chu ngha xa hoi, ton giao mot mat c chnhngay cuoc song khac phuc; mat khac, cuoc au tranh ttng chong ton giao cung giup cho viec xay dngthanh cong chu ngha xa hoi va chu ngha cong san.

Trong au tranh vi ton giao, Lenine keu goi, can phailam cho quan chung hieu biet nhng s kien cua caclnh vc khac nhau cua i song xa hoi, bang tai lieuvo than e thc tnh ra khoi giac m ton giao. Nginhac lai y kien cua F. Engels, khuyen nhng ngi xa hoichu ngha Nga ng thi, dch va pho bien cac sachbao vo than khai sang Phap the ky XVIII, ch ra rang,cac sach bao o tuy lac hau so vi s phat trien cuakhoa hoc va cua cuoc song, nhng o khong phai languyen nhan e khong xuat ban nhng sach bao o.

Trong au tranh vi ton giao, Lenine cung at van e sdung cac tai lieu co khuynh hng vo than cua cac nhavo than phi Mac-xt. Viec s dung sach bao t san nay,khong loai tr ma con trai lai, at ra viec phe phankhuynh hng phan ong cua cac tac gia gan bo vigiai cap t san thong tr tren cac mat chnh tr, kinh te vat tng.

Nhng c s ly luan cua viec tuyen truyen chu ngha

vo than, phai la nen khoa hoc hien ai, tren cac bnhdien t nhien, cong nghe va xa hoi. Trong thi ai cuamnh, Lenine a khuyen Skvorcov Stepanov, viet nhng tapsach ve lch s ton giao, lch s chu ngha vo than vamoi lien he cua giao hoi vi giai cap t san, nhngSkvorcov Stepanov a khong kp thc hien li khuyen o.

Y ngha cua li khuyen tren, la viec xoa bo vong haoquang cua ton giao. Cong viec nay khong phai ch lacong viec cua cac nha khoa hoc, cac nha nghien cuton giao, o cung la cong viec cua cac nha Mac-xt,hay nhng ngi gan vi chu ngha Marx tat ca cac

35


36/498

nc.

II. 5. T do lng tam va xa hoi hoc ton giao

Xa hoi hoc ton giao, khong mau thuan vi van e

t do lng tam. Lng tam khong the co t do trong xahoi cu, v ap bc lng tam la s bo sung cho ap bckinh te, chnh tr. Cung nh Marx va Engels, Lenine trc vasau cach mang thang Mi, a au tranh khong met moicho van e t do lng tam. Trong th Gi ban nong,Lenine a a ra yeu sach ve t do lng tam vi tnhcach la khau hieu au tranh chnh tr cua ang Xa hoidan chu. Nhng ngi xa hoi dan chu, theo Lenine, canphai au tranh cho quyen t do tn ngng cua moi ngi.Lenine coi nhng ao luat chong nhng ngi khong theoChnh thong giao la bat cong nhat, o nhuc nhat. Vane t do lng tam, ch thc hien ay u di xa hoidan chu. Sac lenh Ve viec tach Giao hoi ra khoi Nhanc va trng hoc ra khoi Giao hoi, c ch thanLenine trc tiep tham gia khi thao. Trong xa hoi chu ngha Lien Xo (cu), viec au tranh chong lai cac tan d tongiao c tien hanh trong nhng ieu kien cua sac lenhnoi tren, ton giao tr thanh cong viec rieng cua moicong dan. Van e t do lng tam nh Lenine noi, khongco ngha la mot s ky ket hoa bnh vi ton giao.Lenine nhieu lan ch th cho cac c quan tuyen truyen, coong va bao ch cua ang, phai tuyen truyen chu nghaMarx ve ton giao, v viec tuyen truyen o la cuoc autranh e pho bien the gii quan cua ang trong quanchung. Trong chu ngha xa hoi, chu ngha cong san, tongiao mot mat c chnh thc te cuoc song khac phuc,mat khac, qua trnh tuyen truyen chu ngha Marx thucay them s tieu vong cua cac tan d ton giao, gop

phan vao s thanh cong cua qua trnh xay dng xa hoimi.

II. 6. Ve giao hoi va gii giao s

Ton giao, vi tnh cach la mot hien tng xa hoikhong nhng ch la tong the cac bieu tng, ma cungcon co he thong cac to chc va gii giao s cua no.

Khi phan tch vai tro cua giao hoi, trc het can phaithay ban chat phan ong cua he t tng c giao

hoi tuyen truyen, pho bien.

36


37/498

Trong lch s, moi ton giao eu la phan ong, nhngkhong phai moi giao hoi eu co chung mot vai tro chnhtr trong mot tnh hnh chnh tr nao o. Lenine cho rang, oivi cac to chc ton giao va hoat ong cua cac ton

giao o can phai co cach nhn bien chng, cu the. Vegiao hoi, trong bai T i song kinh te cua nc Ngava th Gi ban nong, Lenine vach ra rang, giao hoithong tr thuoc vao giai cap hu san vi nhng acquyen, ac li cua no.

oi vi giao s noi chung, Lenine khang nh vai trocua ho ben canh ao phu trong viec phuc vu giai cap boclot. Tuy nhien, Lenine cung nhan manh en gii giao ssong nong thon, cho rang do a v kinh te, chnh tr

cua ho, ho van co the ng ve pha nong dan au tranhchong lai a chu. Mat khac, thc te lch s cung chngminh mot so ca nhan giao s co a v trong giao hoi,cung co the ng ve pha quan chung. Lenine a anhgia cao vai tro cua giao s T. Khvinskij u-ma trong viecthong qua d an ve ruong at do Nhom lao ong ara, Ngi cung ch ra rang, gii giao s t do cung cothe ung ho yeu sach ve t do lng tam, vi viec tachgiao hoi ra khoi nha nc, tach trng hoc ra khoi giao

hoi. oi vi nhng giao s noi tren, Lenine cho rang, canphai hp tac vi ho, giup cho ho cung co lap trngtien bo va Ngi cung khong loai tr kha nang viec hogia nhap ang Xa hoi dan chu, neu ho that tam muonau tranh cho li ch cach mang; con neu ho gia nhapang chu yeu e truyen ba cac quan iem ton giao, thphai loai ho ra khoi hang ngu cua mnh. He t tngchien lc va sach lc chnh tr gan bo vi nhau chatche, nhng khong the v the ma ong nhat chung vi

nhau. Sach lc mem deo hp tac vi cac to chc tongiao, vi gii lanh ao tien bo cua cac to chc otrong nhng nhiem vu cu the la mot s lien minh hienthc. Nhng nh Lenine, khong the v s lien minh o e ien cho lam hon loan to chc, che giau s khac nhau veli ch.

III. T TNG HO CH MINH VE NGHIEN CU TONGIAO

III. 1. Nhng van e chung

37


38/498

Khac vi lch s cua nhieu quoc gia, trong lch s VietNam khong co chien tranh gia cac ton giao, ma lai dienra qua trnh "ong nguyen", "ong quy" cua cac ton giaongoai nhap tren c s tn ngng vi ton giao ban a.

Ngay ca s au tranh ve mat giao ly, cung khong cotnh sau sac, ma chu yeu la moi quan he gia ton giaova dan toc,gia cac cong ong ton giao vi toan thecong ong dan toc trc s an nguy cua To quoc.

Khi Kito giao c truyen ba vao Viet Nam, cung viqua trnh xam lc cua chu ngha thc dan, th mi batau phat sinh s xung ot gay gat gia hai loi song tamlinh, van hoa khac biet nhau; va nhat la s xung otgia mot quoc gia dan toc ang co nguy c b mat oc

lap, vi mot giao hoi ang ra sc cau ket vi bon thcdan xam lc e thon tnh nc ta.

Chu tch Ho Ch Minh a nghien cu ton giao t ratsm, co the phan quan iem cua Nguyen Ai Quoc - HoCh Minh ve van e ton giao thanh hai thi ky: thi kyViet Nam con la mot dan toc mat nc va thi kync Viet Nam Dan chu cong hoa ra i. Cai chung giahai thi ky la moi quan he gia ton giao va dan toc,cai rieng, cai khac biet, la nhiem vu cua cach mangtrong moi thi ky.

Van mot con ngi ay, nhng khi Nguyen Ai Quoc vietve Chu ngha giao hoi (trong tac pham Ban an che othc dan Phap), la nham vach tran s cau ket toi loigia Giao hoi Kito vi bon thc dan xam lc e cpnc ta, boc lot nhan dan ta, bat ke lng, giao. Cacoan truyen giao la nhng ke nhan danh Chua e ongloa, tham gia mot cach tch cc, tham ch co khi con hang

hai hn, vao viec thiet lap s thong tr cua chu nghathc dan, v vet cp boc tai san, nhat la ruong atlam giau cho Giao hoi va cho mot so ca nhan. "Cac sgia" cua Chua, a khong chun tay trc bat c hanh vida man nao. Nguyen Ai Quoc a viet: "ay la nhnghanh ong phuc am ma cac "cha nha ta" no lc lamhang ngay va bao gi cung nhan danh Chua".

Sau Cach mang thang Tam nam 1945, ngay trong phienhop au tien cua Chnh phu nc Viet Nam Dan chu

cong hoa, ngay 3-9-1945, Chu tch Ho Ch Minh a e

38


39/498

ngh Chnh phu tuyen bo t do tn ngng va lng giaooan ket, coi o la mot trong sau nhiem vu cua Nhanc; tiep o, ngay 23-9-1945, a cong bo Sac lenh vet do tn ngng.

Trong nhng lan gap g cac ai bieu cua cac tongiao, Chu tch Ho Ch Minh thng noi: dan toc co cgiai phong th ton giao mi c giai phong. Nckhong oc lap, th ton giao khong c t do, nen chungta phai lam cho nc c oc lap a.

Qua o ta thay trong t tng cua Chu tch Ho ChMinh, van menh, tien o cua dan toc va cua ton giaogan lien vi nhau. Lng, giao va nhng tn o thuoc cacton giao khac nhau, eu la nhng ngi con cua motdan toc, eu co ngha vu, bon phan nh nhau vi dantoc. e oan ket c vi nhau trong cong ong dantoc, th phai thc hien ay u quyen t do tn ngng.

La kien truc s va la linh hon cua khoi ai oan ketdan toc, Chu tch Ho Ch Minh a xay dng s thongnhat, oan ket vng chac cua dan toc; bao gom soan ket cua cac giai cap, tang lp xa hoi, s oanket gia dan toc Kinh vi cac dan toc thieu so, s

oan ket gia nhng ngi theo ao va nhng ngikhong theo ao. Chu tch Ho Ch Minh, tham nhuan c sphe phan ton giao cua Marx: "Con ngi tao ra ton giao.Con ngi chnh la the gii cua nhng con ngi, la nhanc, la xa hoi. Nha nc ay, xa hoi ay san sinh raton giao".

Nha nc mi ra i va phat trien trong qua trnhcach mang, luon ton trong t do tn ngng, tc la tontrong nhan dan, ton trong nhu cau tam linh ton giao co

mot bo phan nhan dan, ton trong moi yeu cau ve tdo dan chu trong i song tinh than - van hoa cua xahoi (ma tn ngng, ton giao la mot bo phan trong o).ieu o hoan toan phu hp vi nhan xet cua F. Engelsve sai lam cap tien cc oan cua nhng ngi theo chungha vo than B-lang-ki: ho muon xoa bo thng ebang sac lenh. ieu chac chan la bang cach bien chungha vo than thanh mot niem tin bat buoc, chnh ngita a phuc vu cho s nghiep cua thng e.

Khong ch ton trong quyen t do tn ngng, Chu tch

39


40/498

Ho Ch Minh con chu trng cham lo chu ao ca phan xacva phan hon cua cac tn o ton giao theo phng cham:Tot i, ep ao, phan xac no am, phan hon thong dong.

Tao cho cac tn o ton giao tm thay s ket hp hai hoa

gia bon phan trc Chua va ngha vu cong dan vi Toquoc, bang phng cham: Song phuc amtrong long dantoc; The hien ao phap, hng ve dan toc.

ieu can lu y la mot so thieu sot, sai lam trcay trong chnh sach ton giao cua chung ta, ngoai nguyennhan cha thau suot ay u t tng Ho Ch Minh ve tongiao, con bat nguon t quan iem ve mot s qua otrc tiep, nhanh chong len mot chu ngha xa hoi "thuankhiet", t can benh quan lieu cua nhng ngi lanh ao

cac cap.Tn ngng, ton giao t cach hieu Macxt, la s phan

anh h ao cua the gii hien thc; v vay, s giai quyetcan ban, tan goc van e ton giao, chnh cho cai taomot cach can ban xa hoi, lam cho nguon goc san sinhra ton giao khong con na, khong con lam nay sinh con ngi nhu cau e phan anh h ao; d nhien, aycon la ca mot qua trnh phat trien rat lau dai cua xahoi.

Chu tch Ho Ch Minh a noi mot cach gian d, ve stng ong trong muc tieu toi hau cua ton giao va cachmang:

- Giai phong nhan dan khoi oi ret va khoi dot;

- em lai cho nhan dan t do song, t do tn ngng;

- Bao ve nen oc lap cua to quoc.

Cung theo chieu hng t tng o, trong bai Mng

ngay Chua giang sinh (1953), Chu tch Ho Ch Minh viet:"ong bao ta, lng cung nh giao, oan ket khang chien,ung ho chnh sach ruong at, thc hien ngi cay coruong, tc la lam ung li day cua Chua Gie-su"11.

Lenin, a tng phai giai ap cau hoi: Mot linh mucco the tr thanh ang vien cua ang Dan chu xa hoiNga khong?

Trong mot lp chnh huan cua cac nhan s va tri

11 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 60.

40


41/498

thc, co ngi hoi: Mot ngi Cong giao co the vaoang Lao ong khong? Ho Chu tch noi: "Co, ngi Conggiao nao cung vao c, mien la trung thanh, hang hailam nhiem vu, gi ung ky luat cua ang. Nc ta kinh

te lac hau, ky thuat kem, ton giao la duy tam, congsan la duy vat, nhng trong ieu kien hien tai, ngi theoao van vao ang c"12.

Chu tch Ho Ch Minh khong ch danh rieng may chCan, Kiem, Liem, Chnh e noi ti ang vien, can bo,vien chc, ma ca vi nhng chc sac cua Giao hoiCong giao. Trong ien van cua Ngi gi Linh muc LeVan Yen (Giao phan Bac Ninh) co oan viet: "Ngai aluon luon ra sc cung co tinh than ai oan ket gia

ong bao lng va giao. Ngai luon luon quan tam chamsoc cac anh em thng binh. Ngai lai khong nhan lng, phucap. Nh the la Ngai a neu cao cac gng Can, Kiem,Liem, Chnh cho moi ngi"13

Trong li ieu cu Pham Ba Trc, Pho Trng BanThng trc Quoc hoi, Chu tch Ho Ch Minh viet: "Trongmoi viec, Cu a ket hp ao c bac ai theo li Chuaday, vi tinh than nong nan yeu nc cua ngi aibieu chan chnh cho nhan dan Viet Nam"14.

ay, ta nhan thay s khoang at cua mot tamnhn van hoa hieu thau ao s giao thoa gia cac gia trao c - van hoa khac nhau.

T tam nhn o, Chu tch Ho Ch Minh luon chu y uonnan cac khuyet iem cua can bo, trong Th gi cacong ch Trung bo, Ngi viet: "T tng hep hoi thhanh ong cung hep hoi. T tng hep hoi th nhieu thut ban (nh van e ton giao). Ngi ma hep hoi th t ke

giup. oan the hep hoi th khong phat trien"15.Trong Bao cao tai Hoi ngh Trung ng lan th 3, khoa

II, khi noi ve s hoai nghi cua mot so giao dan oi vichnh sach cua ang va Chnh phu, Ngi ch ra: "o lach dung chnh sach chia re, song mot phan cung vchung ta cha co chnh sach thch hp e van ong ongbao Cong giao. ong thi, v can bo ta kem, co ni a12 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 162.13 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 169.

14 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 237.15 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 147.

41


42/498

co hanh ong lo lang, pham en tn ngng va quyenli cua ong bao ton giao".

Tai Hoi ngh can bo Lien hiep Phu n toan quoc, HoChu tch noi: "Thng can bo co thanh kien rang, ong

bao Cong giao la lac hau, la kho van ong. Noi vayla sai". Roi Ngi ke ve tam gng cua ong ch Ly An,gioi lam cong tac van ong quan chung trong mot thonCong giao Thanh Hoa. Hom le Giang sinh, ong baomi ong ch len ngoi ngang hang vi cha, ho noi: "Cha lacha tinh than, anh An la cha vat chat cua chung toi". "Noitom lai, ong bao thieu so hay a so, lng hay giao, canbo biet lam th eu van ong c"16.

S oi x bnh ang, ton trong quyen lam chu cuaong bao co ao, con the hien cho, Ho Ch Minh yeucau khuyen khch ho giup can bo sa cha sai lam,khuyet iem: "Hay ra sc giup can bo hang haithc hien moi cong tac cua Chnh phu, chap hanh ungchnh sach ton trong t do tn ngng". "Toi to long khenngi cac giao s va ong bao, a than ai giup can bosa cha sai lam, thc hien ung chnh sach ton trong tdo tn ngng cua Chnh phu, nh the la a lam theo liphan truyen cua Chua Kito: "Hi anh em, khi co ai mac sailam, anh em hay du dang giup anh em ay sa cha".

"Song phuc am trong long dan toc", "The hien aophap, hng ve Dan toc, v ao phap, Dan toc va Chungha xa hoi", nhng tieng noi ong vong o t phacac ton giao, a chng minh rang, t tng Ho Ch Minhve ton giao a thc s khai hoa ket qua.

Trong dp ve nc d ai hoi Phat giao toan quoc lanth IV, Hoa thng Thch Thien Chau, Tien s triet hoc,

Tien s van hoc va khoa hoc nhan van, Tru tr Truc LamThien vien Pari; khi tra li phong van, a noi ayxuc ong va t hao: "Toi khong luc nao quen mnh langi Viet Nam... Co the noi, Viet Nam ta co vua But TranNhan Tong, thong nhat cac he phai trong nc... Trongtoi, Bac Ho la Bo tat, la v La han, bi Ngi a danhtat ca cho moi ngi, khong gi g cho rieng mnh ca.Cuoc i va s nghiep cua Bac Ho nh oa sen giarng hoa dan toc Viet Nam, hoi tu c tai cua at

16 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 45.

42


43/498

nc"17.

Trong dong tn ngng truyen thong cua dan toc, tonth nhng ngi co cong vi at nc va nhan dancho en nay; nhieu a phng, nhan dan a xay dng

tren 70 en th Chu tch Ho Ch Minh, cac en th naylam sau am them hnh anh cua Ngi trong i songtam linh cua ngi Viet Nam.

III. 2. T tng Ho Ch Minh ve nghien cu ton giao

Nghien cu t tng Ho Ch Minh ve van e ton giao,la mot yeu cau quan trong oi vi tat ca chung ta, eco the tong ket viec thc hien Ngh quyet 24/NQTW cuaBo Chnh tr quan iem, t tng, qua o lam tot cong

tac ton giao trong tnh hnh mi.Ho Ch Minh a van dung phng phap luan Macxt, di

san t tng cua Marx, Engels, Lenine ve van e ton giaoe giai quyet van e mot cach sang tao, ung an,phu hp vi moi trng lch s - van hoa (bao gom catn ngng, ton giao) va nhiem vu cua cach mang VietNam.

Marx va Engels, a vach ra nhng ieu phi ly, nguy taocua than hoc C oc giao. e lam c ieu o, Marxva Engels, a phai i sau vao nhng van e lch s Coc giao, moi quan he gia than hoc va C oc giao vacac trao lu triet hoc.

Khac vi Marx, Engels, Lenine, Chu tch Ho Ch Minhkhong au tranh trc dien vi than hoc, C oc giao, vigiao ly cua ao Phat, ma thng xuyen nhan manh sthong nhat gia cac ton giao vi chu ngha Mac, vichu ngha xa hoi, vi khang chien cua nhan dan ve

muc tieu, khat vong au tranh cho quyen li cua tang lpnhan dan b ap bc. Van e oan ket lng, giao lamot bo phan quan trong trong chnh sach ai oan ketdan toc. Muon oan ket lng, giao th ngoai cac chutrng, chnh sach ve chnh tr, kinh te, xa hoi phai oi xcong bang va thc hien chnh sach ton trong t do tnngng.

Chung ta cha co ieu kien e tm hieu la Ho ChMinh co dp oc trc tac cua Marx, Engels, Lenine ve van

17 Bao Nhan dan ngay 22-11-1997, tr. 4.

43


44/498

e ton giao hay cha, nhat la bai "Ve ao C oc giaos ky" cua Engels. Nhng, nhieu quan iem cua Ho Ch Minhchnh la xuat phat t ton giao s ky, the hien nguyenvong giai thoat khoi no dch va ap bc cua quan

chung no le cung kho:"Chua Gie-su day: ao c la bac ai;

Phat Thch Ca day: ao c la t bi;

Khong T day: ao c la nhan ngha"18.

T tng Ho Ch Minh, c the hien ro trong oan vannoi tieng ma chung ta a biet: "Khong T, Gie-su, Marx,

Ton Dat Tien chang co nhng iem chung o sao? Hoeu mu hanh phuc cho loai ngi, mu phuc li cho xa

hoi... Toi co gang lam ngi hoc tro nho cua cac vay"19.

Chung ta eu biet, chu ngha xa hoi khong tng languon goc cua chu ngha xa hoi khoa hoc. T s tiep thu,ke tha co chon loc, chung ta co the noi rang, ly tngcong san chu ngha, a tiep nhan nhng gia tr nhanban, ao c cua tn ngng, ton giao va bang triet hocduy vat bien chng va duy vat lch s, a ch ra c scua nhng khat vong, c m c bay to trong tongiao. T o ch ra nhng phng phap e thc hiennguyen vong, c m ngay trong cuoc song tran gian cuacon ngi. Mot cuoc cach mang thc s a dien ra, nhngay la mot s vn len, ch khong phai la mot s huydiet tho bao.

T cach nhn o, Chu tch Ho Ch Minh cho rang, cuocchien au v oc lap t do cua dan toc, xay dng chungha xa hoi c chu trng va thc hien t quan iem,

lap trng cua chu ngha Marx, cung phu hp vi nhngli day cua Chua Giesu va c Phat.

III. 3. T tng Ho Ch Minhve nghien cu chnh tr, van hoa vi ton giao

Ho Ch Minh a ket hp s tiep can chnh tr vi stiep can van hoa trong van e tn ngng ton giao.Chnh tr la at van e tn ngng ton giao trong cuocau tranh gianh oc lap, t do cua dan toc, la moi quan

18 Bao Nhan dan, ngay 14-6-1951.19 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 152.

44


45/498

he gia nha nc vi tn ngng ton giao. ieu chu y ay la s tiep can chnh tr c phan biet ro trong haithi ky lch s khac nhau vi cai moc la s ra i cuanc Viet Nam Dan chu Cong hoa. Thanh cong ln ve

mat chnh tr, la a xay dng c khoi ai oan ketdan toc, lam thay oi mot cach can ban bo mat chnhtr cua cac ton giao, trong s phat trien chung cua nenkinh te at nc, xoay quanh van e Dan toc - Chu nghaxa hoi - Ton giao.

S tiep can van hoa Ho Ch Minh, the hien ocao trong viec ch ra cai chung trong tnh nhan ban, tnhao c cua cac ton giao, von la di san quy bau cuacac ton giao t khi nguyen s ky.

Tam cao van hoa, cach tiep can van hoa a lam choHo Ch Minh thc hien mot cach t nhien, sinh ong viecton trong t do tn ngng va oan ket lng, giao. Cungqua o, Ngi the hen i song tam linh cua rieng mnh.

Cach tiep can van hoa tm, thay cai chung gia tongiao va cach mang, khong he la mot s m ho, lan lonve ranh gii chnh tr. Ho Ch Minh phan biet mot cachrach roi i song tam linh chan chnh vi viec li dung tn

ngng ton giao e phan boi dan toc. oi lot ton giaoma lam tay sai ban nc cho giac, o la Viet gian, lagiao gian: "Nhng ngi cong giao Viet Nam theo Phap vabu nhn lam hai ong bao, chang nhng la Viet gian macung la giao gian. Con nhng ong bao Cong giaokhang chien mi la tn o chan chnh cua c Chua, vanhng ong bao ay that s phung s c Chua, phungs To quoc"20.

Ho Ch Minh cung khong v ton trong t do tn ngng

ma e mac viec duy tr me tn va hu tuc. Trong tacpham i song mi (1947), Ngi chu trong viec xoa bome tn, hu tuc vi phng cham lay cai tot, bo cai xau,"dan dan noi cho ngi ta hieu e ngi ta vui long lam,ch khong c ep ngi ta"21.

Phng cham Tot i, ep ao la mot cach noi hay vagian d ve mot cuoc song xa hoi va tam linh lanh manh

20 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 20.21 Ho Ch Minh, Ve van e ton giao tn ngng..., sd, tr. 27.

45


46/498

ma chung ta can xay dng.

Tn ngng ton giao la mot bo phan cua i songvan hoa, cha ng trong no nhieu ieu phi van hoa vaphan van hoa. e phat huy s ong gop tch cc cua tn

ngng, ton giao vao i song van hoa tam linh chungcua dan toc, can lam trong sach i song tn ngng,ton giao ca ve mat chnh tr van hoa.

Can thanh toan triet e di san con lai cua chu nghagiao ieu, nhng cung can e phong thai o hukhuynh, buong troi, e mac cho me tn, hu tuc phat trienmot cach t phat, ba bai.

Phong cach t duy, phng phap t tng sang tao cua

Ho Ch Minh a e lai cho chung ta nhng trang sach vadung d va sinh ong. Ho Ch Minh khong chep lai cauch ma t tm ra cach noi, cach lam cua mnh, vi nhieuiem khac biet, tham ch co khi tng chng nh ngclai vi nhng nha sang lap chu ngha Mac-Lenin, nhngan dau ang sau s khac biet o la s thong nhat giaMarx, Engels, Lenine, Ho Ch Minh ve phep bien chng duyvat Macxt.

e lai cho i sau nhng trang sach quy la ieu co

y ngha ln, nhng quan trong nhat, la s thanh cong cuachnh sach oan ket lng, giao trong chnh sach ai oanket dan toc, ma Ho Ch Minh la nha kien truc.

Thanh cong o chng to rang, t tng Ho Ch Minhla ung an, s ung an cua Ho Ch Minh, ong thicung chng minh cho s ung an cua chu ngha Marx,cua Phep bien chng duy vat Macxt a c Ho Ch Minhvan dung mot cach sang tao. Co the noi rang, chnhsach ton giao la mot trong nhng lnh vc ma phongcach t duy oc lap, sang tao cua Ho Ch Minh c thehien ro net nhat.

IV. KET LUAN

Mot trong nhng net noi bat nhat cua he t tngMarx-Lenine va Ho Ch Minh, la tnh chat duy vat triet e.Viec tuyen truyen chu ngha Marx-Lenine va t tng HoCh Minh, la mot trong nhng bien phap quan trong e xaydng con ngi mi, la mot mat khong the tach ri au

tranh t tng. S hnh thanh con ngi mi, oi hoi phai

46


47/498

xoa bo t tng ton giao trong y thc cua con ngi vaviec xoa bo nhng t tng o la mot trong nhngnhiem vu rat thc tien giup cho viec xay dng xa hoimi. Chnh v the, ang va Nha nc ta khong met moi

tuan theo li day cua Marx, Lenine, Ho Ch Minh va viecau tranh chong lai loai ru manh tinh than, chong laimoi ly thuyet huyen b va chu ngha thay tu di moidang va moi hnh thc cua no. Luon luon chu y enviec giao duc, nghien cu ton giao di goc o xa hoihoc theo tinh than chu ngha Marx-Lenine va t tng Ho ChMinh trong cong tac t tng.

47


48/498

Chng IIIQUA TRNH HNH THANH

VA PHAT TRIEN CUA XA HOI HOC TON GIAO

S hnh thanh xa hoi hoc ton giao co the chia thanhhai giai oan chnh: giai oan trc khi xa hoi hoc ton giaohnh thanh nh mot nganh khoa hoc oc lap, tiep theo lagiai oan xa hoi hoc ton giao tr thanh mot nganh khoahoc oc lap.

I. NHNG NGHIEN CU TON GIAO TRC KHI XAHOI HOCTON GIAO TR THANH MOT NGANH KHOA HOCOC LAP

Xa hoi hoc ton giao la mot nganh khoa hoc con rat

mi, song nhng nghien cu ve cac van e co lien quanen ton giao nhng goc o khac nhau lai xuat hienrat sm trong lch s phat trien xa hoi loai ngi. Bile, ton giao a xuat hien t buoi bnh minh cua loaingi.

Nh bat ky mot thc the khach quan nao khac, tongiao c bieu hien va thay oi theo qua trnh dien biencua lch s ton giao, tuy thuoc vao hoan canh a ly,kinh te, xa hoi, van hoa cua tng cong ong xa hoiva ton giao khac nhau. Dien trnh cua ton giao qua lchs rat phc tap va co tnh phan anh, va co tnh phankhang xa hoi a san sinh va nuoi dng ton giao tontai. Nh K. Marx noi: "Nha nc nao, xa hoi nao th sansinh ra ton giao nh the ay"22. V the, bo mat ton giaocua nhan loai qua thi gian va khong gian khong thekhong thay oi, mac dau, ve ban chat, noi dung c banco the gi nguyen.

22 K. Marx - F. Engels, Toan tap, tap 14, Nha Xuat ban Tien bo, M. 1982, tr. 14.

48


49/498

Neu nhn xuyen suot lch s loai ngi, ve phngdien v mo, ta thay co nhng thi ky co tnh chuyentiep ln, tac ong en s thay oi toan dien bo matxa hoi con ngi, t lao ong, san xuat, to chc xa

hoi, en y thc he, van hoa, trong o co ton giao. Sauay, chung ta se tm hieu mot so nh hng nghiencu ton giao trc khi xuat hien xa hoi hoc ton giao.

- Xocrat (469-399 trc Cong nguyen), nha triet hoc coHy Lap, ai dien tieu bieu cho trng phai duy ly luan vaphe phan than hoc. Xocrat cho rang, cuoc song con ngiphai luon c kiem chng. Theo Xocrat, khong ton taimot the gii h ao tren thien ng nh cac ton giaovan a ra; than linh, thng e theo Xocrat, chnh la tam

hon va s chap nhan cua con ngi trong cuoc song thctai. Tnh cam ton giao, cung chnh la bieu hien cua isong noi tam con ngi, no the hien t nhng bieuhien ben ngoai en nhng c muon va tnh thng yeuthe hien qua hanh ong, co y ngha trong i song.

- Bonaventura Giovani Phidanxa (1221-1274), ai dien cuachu ngha kinh vien Thien chua giao va than b hoc.Bonaventura Giovani Phidanxa, phat trien ly thuyet ve trnho chiem ngng thng e, coi cuoc song thanh knh vathc hanh ton giao (cau nguyen) la ieu kien e nhanthc chan ly, coi trang thai nhap than - mot trang thaisieu t nhien, ch co nhng ke c Thng e bancho phc lanh, la trnh o cao nhat e nhan thc chanly.

- Pascan Bledo (1623-1662), nha toan hoc, vat ly hocngi Phap, la ngi dao ong gia chu ngha duy ly vachu ngha hoai nghi. Ong la ngi au tien ap dung

toan hoc va vat ly hoc vao nghien cu kinh nghiem tongiao theo hng thc nghiem. Viec kham pha s that atr thanh niem say me trong cuoc song cua ong. Khi it the gii vat chat ben ngoai en the gii noi tam,ong a co c hieu biet hoan toan chnh xac ve cacyeu to tam ly, theo ong, chung co the o lng va tracnghiem c.

- Kieckego Xeren (1813-1855), nha triet hoc ton giaoan Mach, bac tien boi cua chu ngha hien sinh. Theo

Kieckego Xeren, triet hoc chan chnh ch co the la triet

49


50/498

hoc hien sinh. Ong la ngi a a ra nhng phat kien,ma sau mot the ky a tr thanh s bung no cua thiai chung ta - s s hai. Ong phan tch kha canh tam lycua s s hai, tuyet vong va s quyet tam. ong thi,

Kieckego Xeren xac nh ba phng thc ton tai cua canhan (

Documents

XHH Ton Giao - Vu Quang Ha