YARATICI DÜŞÜNME TEKNİKLERİ

YARATICILIK YARATICILIK NEDİR ?NEDİR ?

““Sorunlara Getirilecek Alışılmadık ya da Sorunlara Getirilecek Alışılmadık ya da Orijinal Bir Yaklaşım”Orijinal Bir Yaklaşım”

““Uyuşmaz Fikirlerin Bir Araya Getirilmesi”Uyuşmaz Fikirlerin Bir Araya Getirilmesi”

““Yeni ve İşe Yarar Bir Şeyin Meydana Getirilmesi”Yeni ve İşe Yarar Bir Şeyin Meydana Getirilmesi”

““Başkalarıyla Aynı Şeye Başkalarıyla Aynı Şeye Bakmak Ama Farklı bir Şeyi Bakmak Ama Farklı bir Şeyi

Görmek”Görmek”

BAKMAK VE GÖRMEKBAKMAK VE GÖRMEK

2

)1.( nn

GAUSSGAUSS

GAUSSGAUSS

1’ den 500’ e Kadar Olan 1’ den 500’ e Kadar Olan Sayıların Ardışık Toplamı ?Sayıların Ardışık Toplamı ?

CEVAPCEVAP125125125125

NASIL ?NASIL ?

1 2 3 4 5 ……………. 5001 2 3 4 5 ……………. 500

500 499 498 497 496 ……………. 1 500 499 498 497 496 ……………. 1

-------------------------------------------------------------------------------------------------------- 501 501 501 501 501 …………… 501501 501 501 501 501 …………… 501

Kaç Tane 501 Var ?Kaç Tane 501 Var ?

501 x 500 = 250250 Tane501 x 500 = 250250 Tane

Sayma İşlemi Kaç Kez Tekrarlandı ?Sayma İşlemi Kaç Kez Tekrarlandı ?

2 Kez2 Kez

O Halde CevapO Halde Cevap 250250250250

--------- = 125125--------- = 125125

22

O HALDE, YARATICI O HALDE, YARATICI DÜŞÜNCEDÜŞÜNCE

““Başkalarıyla Aynı Şeye Başkalarıyla Aynı Şeye Bakmak Ama Farklı Bir Şeyi Bakmak Ama Farklı Bir Şeyi

Görmek”Görmek”

YARATMAK KOLAY BİR ŞEY MİDİR ?YARATMAK KOLAY BİR ŞEY MİDİR ?

Bu Sorunun Cevabı, Bu Sorunun Cevabı, Yaratmaktan Ne Anladığınıza Yaratmaktan Ne Anladığınıza Bağlı ….Bağlı ….

Seviye Yaratıcılık Derecesi Bütün Çözümlerİçindeki % Değeri

1 Bilinen Çözüm % 32

2 Küçük Yenilikler % 45

3 Büyük Yenilikler % 18

4 Yeni Kavram % 4

5 Buluş % 1

YARATMAK ZOR BİR ŞEYYARATMAK ZOR BİR ŞEY

O HALDE NE YAPMALI….O HALDE NE YAPMALI….

GERÇEKTENDE HER YÜZ FİKİRDEN GERÇEKTENDE HER YÜZ FİKİRDEN

SADECE SADECE BİR TANESİBİR TANESİ BULUŞ BULUŞ NİTELİĞİ TAŞIMAKTADIR.NİTELİĞİ TAŞIMAKTADIR.

BAZEN MEVCUTLARDAN DA YEPYENİ DURUMLAR BAZEN MEVCUTLARDAN DA YEPYENİ DURUMLAR YARATILABİLECEĞİ UNUTULMAMALIYARATILABİLECEĞİ UNUTULMAMALI

YARATICI DÜŞÜNME YARATICI DÜŞÜNME TEKNİKLERİTEKNİKLERİ

PUGH KAVRAM SEÇİMİPUGH KAVRAM SEÇİMİ

YARATICI SORUN ÇÖZME TEKNİĞİYARATICI SORUN ÇÖZME TEKNİĞİ

TRIZTRIZ

YARATICI SORUN ÇÖZME YARATICI SORUN ÇÖZME TEKNİĞİTEKNİĞİ

TRIZTRIZOrtalama Bir İnsanın Zihninden Her Ortalama Bir İnsanın Zihninden Her

Gün Yaklaşık 60.000 Fikir Geçer.Gün Yaklaşık 60.000 Fikir Geçer.

Bir Sonraki Gün İse Bunların % 95’ Bir Sonraki Gün İse Bunların % 95’ i Kendini Tekrarlar.i Kendini Tekrarlar.

O Halde İnsanın Yeni Bir Şeyler O Halde İnsanın Yeni Bir Şeyler Düşünmesi Kolay Bir Şey Değildir.Düşünmesi Kolay Bir Şey Değildir.

Bu Durum İse İnsanda Bir Çeşit Bu Durum İse İnsanda Bir Çeşit Körlük Yaratır.Körlük Yaratır.

Buna İşletme Bilimciler Buna İşletme Bilimciler “İşletme Körlüğü”“İşletme Körlüğü”

Diyorlar.Diyorlar.Gerçekten de İnsanlar Gerçekten de İnsanlar

Sorunlarının Çözümünü, Sorunlarının Çözümünü, Bunlar Çok Yakınlarında ve Bunlar Çok Yakınlarında ve

Çok Kolay Olsalar da, Çok Kolay Olsalar da, Görememektedirler.Görememektedirler.

TRIZ, İnsanların Sistematik TRIZ, İnsanların Sistematik ya da Analitik Düşünmeleri ya da Analitik Düşünmeleri

İçin İyi Bir Yardımcıİçin İyi Bir Yardımcı

Ancak TRIZ, Asla Karar Verici Ancak TRIZ, Asla Karar Verici Yerine Geçerek Sorunlara Yerine Geçerek Sorunlara

Mekanik ve Detay Çözümler Mekanik ve Detay Çözümler Yaratan Bir Teknik Değildir.Yaratan Bir Teknik Değildir.

Diğer Bir Deyişle TRIZ’ in Diğer Bir Deyişle TRIZ’ in Kendisi Bir Karar Verici ya da Kendisi Bir Karar Verici ya da

Sorun Çözücü Değildir.Sorun Çözücü Değildir.

Sadece Mevcut Durumun Sadece Mevcut Durumun Geçmiş Deneyimlerin Bir Geçmiş Deneyimlerin Bir Kombinasyonu Olduğu Kombinasyonu Olduğu

Varsayımından Hareket Eden Varsayımından Hareket Eden ve Karar Vericiye Düşünce ve Karar Vericiye Düşünce

Sistematiği Sunan Bir Sistematiği Sunan Bir Yöntemdir. Yöntemdir.

TRIZ Sistematiğinin Temelleri 1940 Yılında Genrikh

Altshuller Adlı Moldavyalı Bir Patent Uzmanı Tarafından

Atılmış Ve Gelişimini Bu Güne Kadar Sürdürmüştür.

200.000 den Fazla Patent Başvurusunda Yenilik Olarak Öne Sürülen Fikirlerin Aslında

Bazı Ana Temaların Değişik İsimlerde Tekrarından Başka

Bir Şey Olmadığını Fark Etmiştir.

Altshuller’ in Dikkatini Çeken Bir Başka Konu, Sorunların

Çözümü İçin Önerilen Yöntemlerin Yeni Sorunları

Yarattığı ve Bu Durumun İse Bir Çelişki Zinciri Yaratması

Olmuştur.

“Hayat Sorunlar Üzerine Kuruludur. Karşılaştığınız Her

Hangi Bir Soruna Karşılık Geliştirdiğiniz Çözümün Gerçekten

Çözüm Olduğuna İnanıyorsanız Yanılıyorsunuz. Çünkü Her Çözüm Kendi Sorununu Yaratır. Bu da Sizi Fasit Bir Dairenin İçine Sokar ve

Çözümsüzlüğe Götürür. Oysa Aksiyon Sorun Karşısındaki Reaksiyon Sorunu Tahmin

Edebilirseniz Çözümü Ona Göre Hazırlayabilirsiniz.” Genrikh AltshullerGenrikh Altshuller

Sorunlar ve Bunlara Karşı Geliştirilen Çözüm Yolları

Çelişkileri Yaratır. Diğer Bir Deyişle Bir Aksiyon

Sorunun Karşısında Görünmeyen Bir Reaksiyon

Sorun Daima Vardır.

TRIZ Yönteminin, Dört Temel Paradigması 1. Çelişkiler,2. İdeallik ,3. Fonksiyonellik,4. Kaynakların Kullanımı.

Altshuller Bu Paradigmalar Işığında Altshuller Bu Paradigmalar Işığında TRIZ Yöntemini Dört Aşamalı Bir Süreci TRIZ Yöntemini Dört Aşamalı Bir Süreci

Kullanarak Tanımlamıştır:Kullanarak Tanımlamıştır:

1. Sorunun Tanımlanması2. Sorunun Genel TRIZ Sorunlarıyla

Karşılaştırılması ve Eşleştirilmesi3. Sorun Çiftine Karşılık Gelen

Genel TRIZ Çözümünün Bulunması

4. Soruna İlişkin İdeal Çözümün Geliştirilmesi

TRIZ Yönteminde Sorunlar, Bu Güne Kadar Yaklaşık 2.8 Milyon

Patent İncelenerek Sınıflandırılmış, Genel Tanımları

Yapılmış Ve 39 Adede İndirgenmiştir.

Söz Konusu Sorunlar TRIZ Söz Konusu Sorunlar TRIZ Metodolojisinde,Metodolojisinde,

MÜHENDİSLİK PARAMETRELERİMÜHENDİSLİK PARAMETRELERİ

Olarak Adlandırılırlar.Olarak Adlandırılırlar.

TRIZ Yönteminde Söz Konusu 39 Mühendislik Parametresi, Matris

Formatında Düzenlenmiş Ve 39 x 39 Boyutunda Bir Kare Matris Elde

Edilmiştir.Bu Matrise,

ÇELİŞKİLER MATRİSİ

Adı Verilir. Çelişkiler Matrisinin Satırlarında (Y-ekseni) Ve Sütunlarında (X-ekseni) Mühendislik Parametreleri Yer Alır. Burada Satırlar Aksiyon Sorunları, Sütunlar İse Reaksiyon Sorunları

Simgeler.

Karar Verici Çelişkiler Matrisini Kullanırken Önce Kendi Sorununu Tanımlamalı ve Bu Sorunu TRIZ’

İn Aksiyon Sorunları İle Karşılaştırmalıdır.

Aksiyon Sorun Karar Verici Tarafından Belirlendikten Sonra, Bu Sorunu Ortadan Kaldıracak

Çözüm Geliştirilir.

Eğer Çözüm, Bir Dirençle Karşılaşmıyorsa İdeal Çözümdür.

Ancak Normal Koşullarda Sorun Basit ve Bilinen Bir Yapıya Sahip

Değilse, TRIZ’ in “Sorunlar Kendi Sorunlarını

Yaratır” Felsefesi Gereği En Az Bir Reaksiyon Sorunun Ortaya Çıkması

Beklenen Bir Durumdur.

Altshuller Mühendislik Parametrelerini Ortaya Koyarken Yaptığı Gibi Yine Mevcut Patent

Başvurularını İncelemiş ve

YARATICI PRENSİPLER

Adını Verdiği 40 İdeal Çözümü Ortaya Koymuştur.

Altshuller Tanımladığı 40 Yaratıcı Prensibi, Çelişkiler Matrisinin

Hücrelerine, Her Bir Hücrede En Fazla Dört Prensip Olmak Üzere

Yerleştirmiş ve Matrisi Tamamlamıştır.

ÇELİŞKİLER MATRİSİ

Sonuçta 39x39 Boyutundaki Çelişkiler Matrisinde Yaklaşık 1.600 Hücre ve Yaklaşık 6.400

İdeal TRIZ Çözümü Yer Almaktadır.

ÖRNEK OLAYÖRNEK OLAY

Bir tersane işletmesinin AR-GE departmanındaki mühendisler yelkenli bir teknenin yelken hacmini arttırmak ve direğin boyunu uzatmak amacıyla bir proje hazırlamışlardır.

Ancak direk boyunun arttırılması durumunda teknenin toplam ağırlığının tolerans limitleri dışına çıkması sorununu ortaya çıkarmıştır.

Mühendisler projelerindeki aksiyon sorunu, HAREKETSİZ CİSMİN UZUNLUĞU reaksiyon sorunu ise HAREKETSİZ CİSMİN AĞIRLIĞI Olarak saptamışlardır.Olarak saptamışlardır.

HAREKETSİZ CİSMİN UZUNLUĞU

HAREKETSİZ CİSMİN AĞIRLIĞI

TRIZ

Çelişkiler Matrisinin ilgili satır ve sütunun kesiştiği hücredeki ideal TRIZ çözümleri,

35 Fiziksel - Kimyasal Durum Değişikliği,

28 Mekanik Sistemin Yerine Koyma, 40 Kompozit Malzeme 29 Pnömatik ve Hidrolik Yapılar

Kullanma

Mühendisler ideal TRIZ çözümlerini yorumlayarak kendi çözümlerini ortaya koyduklarında ise, her ikisi de uygulanabilir seçenek ortaya çıkmıştır:

SEÇENEK 1

Fiziksel ya da Kimyasal Durum Değişikliği ve Kompozit Malzeme yaratıcı prensiplerini bir arada düşünüp direği fiber malzeme yerine sıkıştırılmış seramik malzemeden yapmak,

SEÇENEK 2

Pnömatik ve Hidrolik Yapılar Kullanma yaratıcı prensibini kullanarak yelken direğinin içini boşaltıp denge sıvısı ile doldurmak.

İŞLETMECİLİK ÜZERİNE 40 YARATICI PRENSİBİN

YORUMU

PUGH KAVRAM SEÇİMİPUGH KAVRAM SEÇİMİ

MEVCUT FİKİRLERDEN YENİ BİR MEVCUT FİKİRLERDEN YENİ BİR ŞEYLER YARATMAK İÇİN İYİ BİR ŞEYLER YARATMAK İÇİN İYİ BİR

FİKİR KAVRAM SEÇİMİFİKİR KAVRAM SEÇİMİ

KAVRAM SEÇİMİ KISACA MEVCUT KAVRAM SEÇİMİ KISACA MEVCUT FİKİRLERİ DEĞERLENDİREN, FİKİRLERİ DEĞERLENDİREN,

KIYASLAYAN SONUÇTA EN İYİSİNİ KIYASLAYAN SONUÇTA EN İYİSİNİ SEÇEN BİR YÖNTEM OLARAK SEÇEN BİR YÖNTEM OLARAK

TANIMLANABİLİR.TANIMLANABİLİR.

KAVRAM SEÇİMİNİN ADIMLARIKAVRAM SEÇİMİNİN ADIMLARI

• Karar Matrisinin Hazırlanması,Karar Matrisinin Hazırlanması,

• Fikirlerin Değerlendirilmesi,Fikirlerin Değerlendirilmesi,

• Fikirlerin Sıraya Konması,Fikirlerin Sıraya Konması,

• Birleştirme ve Düzeltme,Birleştirme ve Düzeltme,

• En İyi Fikrin Seçilmesi,En İyi Fikrin Seçilmesi,

• Sonuçların Değerlendirilmesi.Sonuçların Değerlendirilmesi.

Adım 1: Karar Matrisinin Adım 1: Karar Matrisinin HazırlanmasıHazırlanması

Seçim Kriterleri

Fikirler

ATamir

Et

BTamir Ettir

C2. El Satın

Al

DYeni Satın

Al

ESat

FHurdaya

Ayır

Yerine Getirme Kolaylığı

Ucuzluk

Hızlı Çözüm

Az Risk

Uzun Ömür

Adım 2: Fikirlerin Adım 2: Fikirlerin DeğerlendirilmesiDeğerlendirilmesiBu adımda öncelikle en iyi anlaşılacak bir Bu adımda öncelikle en iyi anlaşılacak bir

fikir seçilir ve bu fikirle diğer fikirler fikir seçilir ve bu fikirle diğer fikirler seçim kriterleri kullanılarak seçim kriterleri kullanılarak

karşılaştırılır. Bir seçim kriteri karşılaştırılır. Bir seçim kriteri açısından yapılacak karşılaştırmada, açısından yapılacak karşılaştırmada, değerlendirilen fikir, seçilen fikirden değerlendirilen fikir, seçilen fikirden daha iyi ise (+) işareti, aynı ise (0) daha iyi ise (+) işareti, aynı ise (0)

işareti, daha kötü ise (-) işareti ilgili işareti, daha kötü ise (-) işareti ilgili hücreye konur. Örnekte D fikri seçilen hücreye konur. Örnekte D fikri seçilen

fikirdir ve Tablo’ da taralı olarak fikirdir ve Tablo’ da taralı olarak gösterilmiştir.gösterilmiştir.

Seçim Kriterleri

Fikirler

ATamir Et

BTamir Ettir

C2. El Satın

Al

DYeni Satın Al

ESat

FHurdaya

Ayır

Yerine Getirme Kolaylığı - + 0 0 - +

Ucuzluk + + + 0 - -

Hızlı Çözüm - - 0 0 0 +

Az Risk - - - 0 + +

Uzun Ömür - - - 0 + +

Adım 3: Fikirlerin Sıraya KonmasıAdım 3: Fikirlerin Sıraya Konması

Bu adımda her bir fikir için (+), (0) ve (-) Bu adımda her bir fikir için (+), (0) ve (-) değerlerinin toplamları bulunur ve karar değerlerinin toplamları bulunur ve karar

matrisinde oluşturulan sıralara bu matrisinde oluşturulan sıralara bu toplam değerler kaydedilir. Daha sonra toplam değerler kaydedilir. Daha sonra

her bir fikir için (+) toplamından (-) her bir fikir için (+) toplamından (-) toplamı çıkarılır ve o fikre ilişkin net toplamı çıkarılır ve o fikre ilişkin net

skor elde edilir. Net skorlar pozitif, nötr skor elde edilir. Net skorlar pozitif, nötr ya da negatif değerlerden oluşacaktır. ya da negatif değerlerden oluşacaktır. Net skor sırasındaki en büyük pozitif Net skor sırasındaki en büyük pozitif net skor 1. sırada tercih edilecek fikri net skor 1. sırada tercih edilecek fikri

belirtmektedir. belirtmektedir.

Seçim Kriterleri

Fikirler

A

Tamir Et

B

Tamir Ettir

C

2. El Satın Al

D

Yeni Satın Al

E

Sat

F

HurdayaAyır

Yerine Getirme Kolaylığı - + 0 0 - +

Ucuzluk + + + 0 - -

Hızlı Çözüm - - 0 0 0 +

Az Risk - - - 0 + +

Uzun Ömür - - - 0 + +

Toplam (+) 1 2 1 0 2 4

Toplam (0) 0 0 2 5 1 0

Toplam (-) 4 3 2 0 2 1

Net Skor - 3 - 1 - 1 0 0 3

Sıra 6 4 4 3 2 1

Adım 4: Birleştirme ve DüzeltmeAdım 4: Birleştirme ve Düzeltme

Fikirlerin sıraya konması aşamasında en Fikirlerin sıraya konması aşamasında en iyi fikrin en yüksek pozitif net skora iyi fikrin en yüksek pozitif net skora sahip olan F fikri (hurdaya ayırma) sahip olan F fikri (hurdaya ayırma)

olduğu söylenebilir. Ancak sonuç karar olduğu söylenebilir. Ancak sonuç karar için fikirler tekrar gözden için fikirler tekrar gözden

geçirilmelidir. Çünkü aynı sıra değerine geçirilmelidir. Çünkü aynı sıra değerine sahip fikirler varsa, bu fikirlerin sahip fikirler varsa, bu fikirlerin

birleştirilmesinden elde edilecek yeni birleştirilmesinden elde edilecek yeni bir fikir karar matrisinin sonuçlarını bir fikir karar matrisinin sonuçlarını

bütünüyle değiştirebilir. bütünüyle değiştirebilir.

Bu adımda varsa, aynı sıra değerine sahip fikirler birleştirilmeli ve yeni bir fikir ortaya konmalıdır. Birleştirilecek fikirden daha alt sıra değerine sahip

fikirler ise analiz dışında bırakılır. Eğer aynı sıra değerine sahip fikirler yoksa analiz tamamlanır ve en yüksek sıra

değerine sahip fikir uygulamaya konacak fikir olarak seçilir

Bu aşamada karar matrisini Bu aşamada karar matrisini uygulayan karar vericilerin, uygulayan karar vericilerin,

aşağıdaki soruları kendilerine aşağıdaki soruları kendilerine sormaları ve verilen cevapları sormaları ve verilen cevapları

yeniden gözden geçirmeleri karar yeniden gözden geçirmeleri karar matrisinin doğruluk olasılığını matrisinin doğruluk olasılığını

arttıracaktır.arttıracaktır.1. Sonuçlar mantıklı mıdır?2. Bazı fikirleri daha cazip hale getirmek için

fikirlerde düzeltme yapılabilir mi?3. Gelecekte kötü bir gelişme ile değeri

düşecek iyi bir fikir var mı?4. İki fikri daha iyi bir fikir haline

getirebilecek bir birleştirme yapılabilir mi?

Örnek dikkate alındığında Örnek dikkate alındığında

B ve C fikirlerinin aynı sıra B ve C fikirlerinin aynı sıra değerine sahip olduklarından değerine sahip olduklarından

birleştirilmeleri gerektiği birleştirilmeleri gerektiği görülebilir. A fikri ise karar görülebilir. A fikri ise karar matrisinden çıkarılacaktır.matrisinden çıkarılacaktır.

Adım 5: Bir Fikrin SeçimiAdım 5: Bir Fikrin Seçimi

Adım 4’ ten birleştirilmesi gereken Adım 4’ ten birleştirilmesi gereken fikirlerin varlığı sonucu çıkıyorsa fikirlerin varlığı sonucu çıkıyorsa

karar matrisinin yukarıda karar matrisinin yukarıda tanımlanan adımlara uygun olarak tanımlanan adımlara uygun olarak

yeniden uygulanması yeniden uygulanması gerekecektir. Bu durumda gerekecektir. Bu durumda

birleştirilecek fikirler yeniden birleştirilecek fikirler yeniden gözden geçirilecek, tanımlanacak gözden geçirilecek, tanımlanacak

ve tek bir fikir haline getirilecektir. ve tek bir fikir haline getirilecektir.

Adım 6: Sonuçların Adım 6: Sonuçların DeğerlendirilmesiDeğerlendirilmesi

Karar matrisi analizine göre seçilecek Karar matrisi analizine göre seçilecek fikir ilk sıra değerine sahip fikirdir. fikir ilk sıra değerine sahip fikirdir. Ancak elde edilen sonucun karar Ancak elde edilen sonucun karar

matrisini uygulayan karar vericiler matrisini uygulayan karar vericiler tarafından aşağıda sıralanan sorulara tarafından aşağıda sıralanan sorulara

verilen cevaplara göre yeniden gözden verilen cevaplara göre yeniden gözden geçirilmesi doğru olacaktır. geçirilmesi doğru olacaktır.

• Karar vericilerin tamamı elde edilen Karar vericilerin tamamı elde edilen sonuçtan tatmin olmuşlar mıdır?sonuçtan tatmin olmuşlar mıdır?

• Müşteri kendine deklare edilen Müşteri kendine deklare edilen sonuçtan memnun mudur?sonuçtan memnun mudur?

• Unutulan ya da atlanılan ve sonuca Unutulan ya da atlanılan ve sonuca doğrudan etki edebilecek başka doğrudan etki edebilecek başka kriterler var mıdır?kriterler var mıdır?

• Değerlendirme sonuçlarına etki Değerlendirme sonuçlarına etki edebilecek hatalı bir kriter mevcut edebilecek hatalı bir kriter mevcut mudur?mudur?