YENİ TESTLER Düzen Laboratuvarlar Grubu

İmmunoreaktif Tripsin (IRT)

Total Galaktoz

Lökosit Arylsülfataz A düzeyi

Gama Aminobütirik Asit (GABA)

Pristanik Asit-Fitanik Asit

METABOLİZMA

Yenidoğan döneminde kistik fibrozis taraması için kullanılır. Hasta çocuklarda IRT düzeyi anlamlı olarak yüksektir. Bununla birlikte IRT düzeyi yaş arttıkça düşer ve doğumdan yaklaşık 8 hafta sonra hasta çocuklarda bile normal düzeyler gözlenebilir.

Tarama testinde Kistik Fibrozis açısından yüksek sonuç elde edildiğinden ileri inceleme yapılması önerilir. İleri inceleme için doğumdan 15 gün sonra alınacak bir örnekte IRT testi tekrarlanması yada aynı kart örneğinden Kistik Fibrozis tüm gen dizi analizi de yapılması olabilir.

Ter testi kistik fibrozis için gold standart kabul edilmektedir ve tarama algoritmalarından kistik fibrozis yönünde bulgular mevcut yada klinik bulgular kistik fibrozis düşündürüyor ise yapılması önerilmektedir.

Kistik fibrozis dışında pankreatik hasar vb. durumlar da IRT düzeyinde artışa yol açabilir.

Immunoreaktif Tripsin (IRT)

Yenidoğan döneminde galaktozemi taraması için kullanılır.

En sık Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) eksikliği görülmekle birlikte daha nadir görülen Galaktokinaz(GALK), Uridine difodfat galaktoz-4 epimeraz enzim eksiklikleri de galaktozemiye neden olabilir.

Tarama testi yüksek çıktığında doğrulama testleri yapılmalıdır.

Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) (kantitatif), GALT geni dizi analizi çalışılabilmektedir.

Total Galaktoz

MLD (Metakromatik Lökodistrofi), ARSA (Arylsulfatase A) enzim eksikliği ile ortaya çıkan nörodejeneratif otosomal resesif bir hastalıktır.

Doğrulama testi olarak ARSA geni dizi analizi yapılabilmektedir.

Lökosit Arylsülfataz A

Plazma GABA düzeyi ölçümü GABA transaminaz eksikliğinde,

İdrar GABA düzeyi ölçümü hiper-betaalaninemi tanısında,

BOS örneklerinde ölçülmesi de süksinik semialdehid dehidrogenaz eksikliği, GABA transaminaz eksikliği ve pridoksin bağımlı konvülzif atakların ayırıcı tanısında kullanılır.

Gama Amino Bütirik Asit (GABA)

Peroksizomal hastalıkların (Adrenolökodistrofi, [X-ALD], Refsum hastalığının, Zellweger sendromu gibi) ayırıcı tanısında çok uzun zincirli yağ asitleri ile birlikte, pristanik ve fitanik asit ölçümü değerlidir.

X-ALD için ABCD1 mutasyonları dizi analizi yapılabilmektedir.

Pristanik Asit-Fitanik Asit

TPMT Enzim Aktivitesi

Klozapin/Norklozapin Düzeyi

Leflunomid Metabolit Düzeyi

HIV antiretroviral ilaç direnci

Clopidogrel etkinlik

Asetilsalisilik asit etkinlik

FARMAKOLOJİ

TPMT (Tiyopürin metiltransferaz) tiyoguanin (TG) (Lanvis), azotiyopürin (AZA) (İmuran) ve merkaptopürin (6-MP) (Purinethol) gibi tiyopürin grubu ilaçların metabolizmasından sorumlu enzim kaskadının bir parçasıdır.

TPMT, tiyopürin ilaçların metilasyonunu katalizlemesinden dolayı bu ilaçların aşırı TGN oluşturmasını önlemektedir. TPMT eksikliği olan hastalarda aktif TGN’lerin birikmesi ağır ve yaşamı tehdit eden hematolojik toksisiteye yol açabilmektedir.

TPMT taramaları için ideal olan tedavi öncesi enzim aktivitesinin belirlenmesidir. İlaç başlatılan hastalarda klinik yanıtın veya ilaç toksisitesinin TPMT ile izlenmemesi önerilmektedir.

TPMT genotiplendirmesi de yapılmaktadır.

TPMT Aktivitesi

Klozapin, bir trisiklik dibenzodiazepindir.

Klozapin karaciğerde norklozapin ve N-oksid derivelerine metabolize olur. Norklozapinin aktivitesi sınırlı da olsa vardır. Bu nedenle bazı kaynaklar klozapin düzeyi değerlendirilirken, klozapin + norklozapin toplam düzeyinin dikkate alınmasını önerir.

Klozapin

Leflunomid, romatoid artrit tedavisinde kullanılan anti-romatizmal bir ilaçtır. Aktif metaboliti teriflunomiddir. Yarı ömrü çok uzundur (>2 hafta). Birey-içi farmakokinetik varyasyonu çok yüksek olduğundan terapötik izlem önerilir.

Teratojenik etkisi olduğundan, gebelik planlandığında ilaç kesilir ve hasta bir eliminasyon programına alınır. Bu sırada ilacın elimine edildiğinin gösterilmesi gerekmektedir.

Leflunomid Metabolitleri

Antiretroviral (ARV) tedavi öncesinde primer dirence, tedavi sırasında ise tedavi yanıtsızlığına sebep olabilecek mutasyonların belirlenmesi için kullanılır.

HIV Antiretroviral Direnç Testi

Clopidogrel (Plavix, Atervix…) ve Asetil salisilik asit (Aspirin) kullanım etkinliğinin değerlendirilmesi ilaç kullanımı sonrasında yapılır.

CYP2C19 polimorfizm genotiplendirmesi analizi ise Clopidogrel tedavisi öncesinde önerilmektedir.

CYP2C19 enziminde mutasyon söz konusu ise aynı enzim tarafından metabolize edilen bir dizi ilacın (antikonvülzan, anksiyolitik, antidepresan, proton pompa inhibitörü, beta bloker..) etkinliğide değişmektedir.

Antiagregan Tedavi Etkinliği Değerlendirme Testleri

Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli

OTOİMMUN

Limbik ensefalit temelde limbik hücrelerdeki bazı proteinlere karşı oluşan, bu proteinlere bağlanarak görevlerini yapmalarını engelleyen antikorlar nedeni ile oluşur.

NMDA, AMPA1, AMPA2, CASPR2, LGI1, GABA B

Limbik ensefalit enfeksiyonlarla, metabolik hastalıklarla, beyin vasküliti ve tümörlerle karışabilir.

Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli

Difteri IgG

Boğmaca IgG

SEROLOJİ

Difteri antikor testi aşıya verilen bağışıklık yanıtının tespitinde kullanılmaktadır.

Bordetella pertusis antikor düzeyi tespiti ile boğmaca tanısında kullanılır, aşılama kontrolü için kullanılamazlar.

Difteri ve Boğmaca IgG

C1 esteraz aktivite

KOAGÜLASYON

Herediter angioödem tanısı

%85 C1 inhibitör aktivite ve antijeni düşük olanlar

%15 C1 inhibitör aktivite düşük ancak C1 inhibitör antijen düzeyi normal hatta yüksek olanlar (disfonksiyonel C1 varlığı)

C1 esteraz Aktivite

Vitamin H (Biotin)

VİTAMİNLER

Saç dökülmesi, saç ve tırnak kırılganlığı, deride pullaşma

Solgunluk, iştahsızlık

Vitamin H (Vitamin B7, Biotin)

Human Epididimal protein 4 (HE4)

DR-70

TÜMÖR MARKER

Epitelyal over kanserinde tedavi öncesi düzeyleri artmış ise CA125 ile birlikte tedavi sonrası rekürrens ve progresif hastalık takibinde kullanılabilir.

CA 125 ve HE4 markerlarının birlikte kullanımı Over tümörü ile over endometriozisi ayırmada tek başına kullanımlara göre biraz daha fazla %78.6 sensitivite, %95 spesifite sağlamaktadır.

CA125 ve HE4 sonuçları ile yapılan ROMA skor hesaplamasında menopoz durumu hesaplamada rol oynayan bir faktör olduğundan baştan bilinmelidir.

ROMA algoritmasının epitelyal over kanserli kadınların %93.8 inde doğru tümör sınıflandırması sağladığı bildirilmiştir.

Yapılan çalışmalarda ROMA skoru için pozitif prediktif değer %64,9, negatif prediktif değer %90 olarak verilmektedir.

HE4

Kanser ile ilişkili yıkım ürünü olarak gösterilen DR-70, Kolorektal kanser tanısı almış hastalarda tedavi etkinliğinin izlenmesi ve akciğer kanserinin tespitinde tümör belirteci olarak kullanılabilir.

Akciğer kanserinin tespitinde (Spesifite %91.5, sensitivite %66) ,ayrıca hastalığın evresiyle uyumlu olduğu bildirilmiştir.

Yanısıra 13 farklı kanser türü ile ilişkili olduğunu gösteren yayınlar mevcut olup genel olarak;

Tanısal Spesifite %95, Tanısal Sensitivite % 83.8 Pozitif Prediktif Değer %89.1, Negatif Prediktif Değer %92.3

DR 70

ALK Mutasyonları

EGFR Mutasyonları

GENETİK

2p23 ALK MUTASYONLARI

Çalışma Zamanı: Hergün

Sonuç Verme Zamanı: 1 hafta

Numune Türü: Taze doku, parafin doku, bronş aspirasyon materyali

Numune miktarı: 5µm’lik 5 kesit

Çalışma yöntemi: FISH

Kullanımı: ALK (2p23) bölgesi yeniden düzenlenmelerinin; anaplastik büyük hücreli

lenfomalar, inflamatuar myofibroblastik tümörler ve nöroblastomalardaki varlığı uzun

zamandan beri bilinmektedir. Aynı zamanda akciğer kanserinde de tanımlanmıştır. Akciğer

tümörlerinin yaklaşık %7'sinde saptanan EML4-ALK füzyonlarının çoğu adenokarsinomlarda

gözlenmektedir. EML4-ALK pozitifliği Anti EGFR tedavisine (Erlotinib, Nilotinib, vb.))

direnci ile karakterizedir. ALK kinaz inhibitörü olan Crizotinib, EML4-ALK füzyonlu

olgularda ilk tedavi seçeneği olabilir.ALK geni yeniden düzenlenmeleri; tirozin kinaz

inhibitörü ilaçlara direnç ile asosiye olmaları ve ALK kinaz inhibitörü ilaçların kullanımı için

uygun olan hastaların belirlenmesinde önemli olması nedeniyle araştırılması gereken

kromozomal değişikliklerdendir. Bu değişiklikler laboratuvarımızda FISH ile

tanımlanmaktadır.

Lab. kodu : 2981

ALK reseptör TK’ların insülin ailesinin bir üyesidir.

Santral sinir sistemi, ince barsak ve testiste ifade bulur.

Anaplastik Lenfomada t(2;5)(p23;q25) translokasyonu sonucu sentezlenen bir kimerik protein olarak tanımlanmıştır. (1994)

GTP

GDP

Raf

Ras

p110 p85

MAPK

MEKK

Akt

mTOR

p21

GSK3

FKHR

casp9

IKK

Bad

Kinaz

Transkripsiyon

PI3-K

Hücre büyümesi IκB

ALK

JNK

AP-1

NF-κB

Hücre yaşaması

Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)

65 yaşında erkek

sigara içen, skuamoz

KRAS Mt

NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık

EGFR Mt

KRAS Mt

65 yaşında erkek

sigara içen, skuamoz

Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)

39 yaşında kadın

sigara içmiyor, AdenoCa

NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık

Tedavi

Pulmoner AdenoCa

EGFR

mutasyon/amplifikasyonu

HER2

mutasyonu

KRAS

mutasyonu

BRAF

mutasyonu

PIC3CA mutasyonu

FGFR4 mutasyonu

HER4 mutasyonu

?????

gefitinib erlotinib

HER2 inhibitörü

MEK inhibitörü

?

T790M D761Y ?

MET amplifikasyonu

İrreversible

EGFR-TKI ?

MET inhibitörü +

EGFR-TKI

Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci

NSCLC’de ilk EML4-ALK tanımlaması

Non-small cell akciğer kanserinde (NSCLC), echinoderm microtubule-associated protein-like 4 (EML4) geni ile anaplastik lenfoma kinaz (ALK) geni tarafından kodlanan tirozin kinaz reseptörünün intraselüler parçasının füzyonu ile karakterize yeni bir kromozomal değişiklik saptanmıştır.

EML4-ALK füzyonu, 2. kromozomun kısa kolunda bulunan 2p21 ve 2p23 noktaları arasında kalan yaklaşık 12mb uzunluğundaki kromozomal parçanın inversiyonu (ters dönme) sonrasında meydana gelir ve yapısal olarak aktif kimerik bir tirozin kinazın ekspresyonu ile sonuçlanır.

ALK fusion

EGFR Mt KRAS Mt

Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)

39 yaşında kadın

sigara içmiyor, AdenoCa

54 yaşında erkek

sigara içmiyor, AdenoCa

65 yaşında erkek

sigara içen, skuamoz

2012’de Birçok onkolog bu hastaların farklı tümörlere sahip olduğu ve farklı tedavi alması gerektiğini düşünüyor.

NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık

MET AMP

Gen Değişim Sıklık (%)

EGFR Amplifikasyon 17

EGFR Mutasyon

ALK Amplifikasyon/ Füzyon 7

BRAF Mutasyon 2

KRAS Mutasyon

22

ROS1 Amplifikasyon/ Füzyon 1-7

KIF5B/RET Füzyon ?

PIK3CA Mutasyon 2

Tedavide öncelikli hedefler AC AdenoCa

Kris MG, et al. ASCO 2011.

Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.

NSCLC’de görülen genetik değişiklikler

Mutasyon saptanmayan

%46 KRAS %22

EGFR %17

NRAS

Çift mutasyon %3

AKT1

BRAF %2

MEK1

HER2 PIK3CA %2

EML4-ALK 7%

EML4-ALK füzyonlarını bulunduran tümörler ALK’nın farmakolojik inhibisyonuna cevap verirler.

ALK’ya karşı aktivite gösteren küçük bir TKİ’dir.

2011 yılında ALK ekspresyonu olan lokal ileri evre yada metastatik NSCLC hastalarında FDA onayı almıştır.

Crizotinib

MET AMP

Gen Değişim Sıklık (%)

EGFR Amplifikasyon 17

EGFR Mutasyon

ALK Amplifikasyon/ Füzyon 7

BRAF Mutasyon 2

KRAS Mutasyon

22

ROS1 Amplifikasyon/ Füzyon 1-7

KIF5B/RET Füzyon ?

PIK3CA Mutasyon 2

AC AdenoCa

Kris MG, et al. ASCO 2011.

Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.

NSCLC tedavisinde olası hedefler

Mutasyon saptanmayan

%46 KRAS %22

EGFR %17

NRAS

Çift mutasyon %3

AKT1

BRAF %2

MEK1

HER2 PIK3CA %2

EML4-ALK 7%

Tedavi

Pulmoner AdenoCa

EGFR

mutasyon/

amplifikasyonu

HER2

mutasyonu

KRAS

mutasyonu

BRAF

mutasyonu

PIC3CA mutasyonu

FGFR4 mutasyonu

HER4 mutasyonu

?????

gefitinib erlotinib

HER2 inhibitörü

MEK inhibitörü

?

T790M D761Y ?

MET amplifikasyonu

İrreversible

EGFR-TKI ?

MET inhibitörü +

EGFR-TKI

Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci

ALK

mutasyonu

Crizotinib