T.C. MLL ETM BAKANLII

METALURJ ALANI

ETD347CH0031

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLERAIKLAMALAR ........................................................................................................ii GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1......................................................................................... 3 1. YOLLUKLARIN HESAPLANMASI ..................................................................... 3 1.1. Basnl ve Basnsz Yolluk Sistemleri ........................................................... 3 1. 1. 1. Basnl Yolluk Sistemi............................................................................ 3 1.1.2. Basnsz Yolluk Sistemi ........................................................................... 4 1.2. Meme Kesit llerinin Hesaplanmas............................................................. 5 1.2.1. Dkm Para Arl ................................................................................ 6 1.2.2 Dkm Zaman............................................................................................ 7 1.2.3. DkmYkseklii ...................................................................................... 8 1.2.4. Meme Kesit Alannn Hesaplanmas........................................................ 10 1.3. Curufluk Kesit llerinin Hesaplanmas ...................................................... 11 1.4. Gidici apnn Hesaplanmas.......................................................................... 12 UYGULAMA......................................................................................................... 14 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 16 RENME FAALYET-2....................................................................................... 19 2. MODEL ETD ................................................................................................... 19 2.1. Derece izimleri ............................................................................................. 19 2.1. 1. Temrin(Altrma) Derecesinin (Dkme demir ) Yapm Resmi ............. 19 2.1. 2. Federli (Traversli) Derecenin Yapm Resmi ........................................... 21 2.1.3. Mapal Bir Derecenin Yapm Resmi........................................................ 22 2.1.4. kma Derecenin Yapm Resmi............................................................... 23 2.2. Kalplama Resmi ............................................................................................. 24 2.2.1. Kalplama Resminde Kullanlan Tantma aret ve ekilleri................... 24 2.2.2. Basit Bir Modelin Yapm Resmi.............................................................. 26 2.2.3. Basit Bir Modelin Kalplama Resmi ........................................................ 26 2.2.4. Basit Bir Modelin Dkmden km Resmi .......................................... 27 UYGULAMA......................................................................................................... 28 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 31 MODL DEERLENDRME .................................................................................. 33 CEVAP ANAHTARI................................................................................................. 34 KAYNAKa ............................................................................................................... 35

i

AIKLAMALAR AIKLAMALARKOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 347CH0031 Metalurji Dkmclk Etd Model etd ve yolluk hesaplar yapma tekniklerinin ilendii renme materyalidir. 40/32 Kalplama 6 ve Teknik Resim modllerini baarm olmak. Gerekli ortam salandnda i etd yapmak. Genel Ama Gerekli ortam ve ekipman salandnda istenilen lye ve tekniine uygun i etd yapabileceksiniz. Amalar Tekniine uygun yolluk hesab yapabileceksiniz. Tekniine uygun, model etd yapabileceksiniz. Ortam: Bu modldeki almalar snfta ve atlyede yaplacaktr. Donanm: Model, kumpas, metre, tart aleti, hesap makinesi, teknik resim izim ara ve gereleri

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

Bu modl ierisinde her renme faaliyeti sonunda oktan semeli ve uygulamal lme deerlendirme teknikleri ile kendinizi deerlendireceksiniz.

ii

GR GRSevgili renci, Herhangi bir ii yapmadan nce bir plan yapmak gerekmektedir. Bir yerden baka bir yere gitmek iin bile baz noktalar dnmek zorundayz. Nasl gidelim? Hangi yoldan gidelim? Yol ne kadar srebilir? gibi birok sorunun cevabn bilmek ve hazrlamak zorundayz. Plansz iler zamannda tamamlanamad gibi emein boa harcanmasna yol aar. Bu modl ile bir modeli kalplamaya balamadan nce neleri dikkate almanz gerektiini, modelin nasl kalplanaca ile ilgili plan yapmay ve yolluk hesaplamay reneceksiniz. Kazanacanz bilgi ve becerileri alkanlk haline getirebilirseniz alma hayatnda nemli yerlere gelirsiniz. Yani beyin takmnn bir eleman olursunuz. Ayrca bundan sonraki modllerin temelini de bu modlle alacaksnz. Dolaysyla bu modl baaryla tamamladnzda sonraki modlleri kavramanz ve baarmanz daha kolay olacaktr. Gnmzde iletmeler youn bir rekabet iindedir. Bu rekabet hem yurt ii hem de yurt dndadr. Ben rn istediim ekilde retir istediim fiyata satarm. demek iletmeler iin mmkn deildir. En kaliteli mal en az maliyetle nasl retebiliriz? dncesi temel bir gerektir. Dolaysyla retimi, kaliteli ve en az maliyetle gerekletirebilmek iin ie balamadan ok iyi, ayrntl ve hesapl bir plan yapmak gerekmektedir. Bu modl sizin deien, hzla gelien ekonomik artlara uyum salamanz kolaylatracaktr.

1

2

RENME FAALYETLER-1 RENME FAALYET-1AMABu faaliyetle, uygun ortam salandnda tekniine uygun olarak dklecek paralarn yolluk hesabn yapabileceksiniz.

ARATIRMAMesleinizle ilgili sektrde, aratrarak rapor haline getiriniz. yolluk hesabnn nasl yapldn retim ortamnda

1. YOLLUKLARIN HESAPLANMASIGeen yl yaplan uygulamalarda yolluk sistemi, grevi ve eitleri konusunda baz bilgi ve beceriler kazandnz. Bu faaliyetle, yolluk sistemini oluturan elemanlarn boyutlandrlmas konusunda bilgi ve beceri kazanacaksnz. Yolluk sisteminin grevi, sv metali kalp boluuna ulatrmaktr. Yolluk sistemi hava, gidici, curufluk ve memeden oluur. Yolluk sistemini oluturan elemanlar gelii gzel llerle kalplara balamak, dklen ilerin salam kmasn ansa brakmak demektir. ler salam ksa bile yolluk elemanlarnn gereinden byk ya da eksik boyutlandrlmas, verimliliin dmesine ve ekonomik kayplara yol aacaktr. Bunu nlemek iin belli ilkelere dayal olarak hesaplamalar yapacaz. Gidici, curufluk ve meme kesitleri arasndaki oran, yolluk sisteminde ok nemlidir. Buna yolluk oranlar denir. 1:2:4, 4:3:2 gibi. Yolluk oranlarndaki bu rakamlarn deiimi ve sras yolluk sistemlerini iaret etmektedir. Yolluk oranlarna gre yolluk sistemleri basnl ve basnsz olmak zere ikiye ayrlr. imdi bu sistemleri tanyalm.

1.1. Basnl ve Basnsz Yolluk Sistemleri1. 1. 1. Basnl Yolluk SistemiYolluk oranlar gidiciden curuflua, curufluktan meme kesitlerine doru daralr. Ak engellenen sv metalin basnc artar ve sv metal kalba basnla girer. Bu tip yolluklara basnl yolluk denir. Buna rnek yolluk oran 4:3:2dir (ekil 1. 1: Basnl Yolluk Sistemi). Burada 4 gidici kesitini, 3 curufluk kesitini, 2 meme kesit llerini ifade etmektedir. Bu sistem demir alamlarnda olumlu sonu verir.

3

ekil 1. 1: Basnl yolluk sistemi

Basnl yolluk sisteminin yararlar: 1. Kalba doru kesit daralmas nedeniyle yolluk sistemi devaml doludur. Dolaysyla kalba dardan gaz ve hava boluu giremez. 2. Memelerin kesit alan eit llerde ise kalba giren sv metal miktar da eittir. 3. Dklecek para iin daha az miktarda metal yolluk iin harcanr. Dolaysyla ekonomiktir. Basnl yolluk sisteminin sakncalar: 1. Basntan dolay sv metal hznn fazla olmas alkantya yol aar. 2. Yksek hz dolaysyla oluan alkant, kalpta baz bozulmalara yol aabilir.

1.1.2. Basnsz Yolluk SistemiYolluk oranlar gidiciden curuflua, curufluktan meme kesitlerine doru geniler. Bu genilemeden dolay sv metalin basnc azalr. Sv metal kalba daha az basnla girer. Bu tip yolluklara basnsz yolluk denir. Buna rnek yolluk oranlar 1:2:2, 1:3:3 (ekil 1.2) ve 1:4:4dr. rnein 1:4:4de 1 gidici kesitini, 4 curufluk kesitini, 4 meme kesit llerini ifade etmektedir. Bu sistem, oksitlenmeye kar hassas olan alminyum ve magnezyum gibi metallerde uygulanr.

4

ekil 1. 2: Basnsz yolluk sistemi

Basnsz yolluk sisteminin yararlar: 1. Sv metalin ak hz daha yava olduu iin kalba girii sakindir. 2. Yolluk sisteminde daha az alkant olur. Basnsz yolluk sisteminin sakncalar: 1. Yolluklarn tamamen dolu olarak akmas iin iyi bir tasarm ve hesaplanm yolluk sistemi kullanlmaldr.

1.2. Meme Kesit llerinin HesaplanmasMeme kesit llerinin hesaplanmasnda u forml kullanacaz:

22, 6 P A = -----------------------dtn h A = Meme kesit alan (cm) P = Dkm para arl (yolluk-besleyici dahil) (kg) d = Dklecek metalin zgl arl (gr/cm) t = Dkm zaman (sn ) n = Akkanlk katsays ( 0, 5 ) alnr. h = Dkm ykseklii ( cm ) Bu formldeki baz verilerin nasl elde edildiini dikkatle takip edelim.

5

1.2.1. Dkm Para ArlDkm istenen modelin, parann, dklecek metal cinsinden yolluk-besleyici arlklar dahil olmak zere toplam arlna dkm para arl denir. Dkm para arl:

P = P1 + YB P = Dkm para arl ( kg ) (yolluk-besleyici dahil ) P1 = Para arl ( kg ) YB= Yolluk-besleyici arl ( kg )Yolluk-besleyici dahil toplam para arln bulmak iin nce para arln bulalm.

Ma d P1 = ----------------Md Ma = Model arl ( kg ) d = Dklecek metalin zgl arl ( gr/cm ) Bkz izelge 1. 1 Md = Model malzemenin zgl arl ( gr/cm ) Bkz izelge 1. 1 Baz Malzemelerin zgl Arlklar ( Gr/cm ) KAYIN AACI AM AACI ALMNYUM MAGNEZYUM NKO DKME DEMR ELK BAKIRizelge 1. 1: Baz malzemelerin zgl arlklar

0, 7 0, 5 2, 7 1, 7 7, 1 7, 3 7, 8 8, 9

Yolluk-besleyici arl para arlnn yaklak % 15i kabul edilir. Buna gre yolluk-besleyici arl aadaki gibi bulunur:

6

P1 15 YB = ---------------100Dkm para arln hesaplamay iyi anlayabilmek iin bir rnek zelim. RNEK: Kayn aacndan yaplm modelin arl 1, 3 kgdr. Bu model dkme demirden dklecektir. Para arln, yolluk-besleyici arln ve dklecek parann toplam arln bulalm.

VERLENLER Ma = 1, 3 kg Md = 0, 7 gr/cm Bkz izelge 1. 1 d = 7, 3 gr/cm Bkz izelge 1. 1

STENENLER P1 = ? YB = ? P = ?

Ma d 1, 3 7, 3 P1 = ------------------ = ---------------- = 13, 6 kg Md 0, 7 P1 15 13, 6 15 YB = ---------------- = ------------------ = 2 kg 100 100

P = P1 + YB = 13, 6 + 2 = 15, 6 kg

1.2.2 Dkm ZamanSv metalin, dkm istenen parann kalbn doldurma zamanna dkm zaman denir. Dkme demir alamlarnda aada verilen forml kullanlr:

T t = k (1, 4 ---------- ) 1, 44t = Dkm zaman ( sn )

p

7

k = Katsay ( 1 ) alnr T = Dkm parann ortalama et kalnl ( cm ) P = Yolluk-besleyici dahil dkm para arl ( kg ) Dkm parann et kalnl ( T ) ; parann deiik kesitleri llr ve aritmetik ortalamas alnarak bulunur. elik dkmlerde dkm zamannn bulunmasnda t = k Burada k=2 alnr. Dkm zamannn bulunmasna ilikin bir rnek yapalm.

p forml uygulanr.

RNEK : Dkm para arl 15, 6 kg olan parann ortalama et kalnl 5 cm dir. Dkme demirden dklecek bu parann dkm zamann bulalm. T t = k (1, 4 --------- ) 1, 44 5

p

=1 (1, 4---------) 1, 44

15,6 = 4, 8 3, 9 = 18 sn

1.2.3. DkmYksekliiGenel olarak sv metalin dkld pota ile gidicinin topukla birletii arala dkm ykseklii denir, ekil 1. 3.

8

ekil 1. 3: Dkm ykseklii (cm)

9

1.2.4. Meme Kesit Alannn Hesaplanmas Meme kesit alannn hesaplanmasna ynelik olarak bir rnek yapalm. RNEK: Dkm para arl 15, 6 kg olan parann, aadaki verilere gre meme kesit alann hesaplaynz. Verilenler stenenler P = 15, 6 kg (Meme Kesit Alan) A = ? d = 7, 3 gr/cm (Dkme demir) t = 18 sn n = 0, 5 h = 25 cm 22, 6 P 22, 6 15, 6 A = ----------------- = -------------------------------= 1 cm

dtn

h

7, 3 18 0, 5

25

Bulunan bu deer toplam meme kesit alan lsdr. Bu para iin ka tane meme balamay dnyorsak toplam meme kesit alann meme saysna blmeliyiz. Bu rnekte iki adet meme kullanacamz kabul edelim. (Bir meme kesit alan ) A1 = A / 2 = 1 / 2 = 0, 5 cm Meme kesit alann bulmamz uygulamada yeterli deildir. Bu nedenle bir meme eidi belirleyerek llerini bulmalyz. Bu rnekte kare meme uygulayalm. Hemen kare alannn nasl hesaplandn hatrlayalm.

(Karenin Alan) A= a ( karenin bir kenarnn karesi )rnee devam edersek ;( Bir meme kesit alan ) A1 = a Buradan; Karenin bir kenar) a =

A1

Yukarda bulduumuz bir meme kesit alann formlde yerine koyalm. (Karenin bir kenar) a = 0, 7 cm 0, 7 cmekil 1. 4: Kare meme lleri

A1 =

0,5 = 0, 7 cm0, 7 cm

10

1.3. Curufluk Kesit llerinin HesaplanmasCurufluk kesit llerinin hesaplanmas iin meme kesit alannn ve yolluk oranlarnn bilinmesi gerekir. Yukarda meme kesit alann bulmay rendiniz. Yolluk oranlar iin basnl veya basnsz yolluk sistemini ve oranlarn belirlemeliyiz. Bunu yine rneimizi devam ettirerek aklayalm. RNEK: Meme kesit alan 1cm olan dkme demirden dklecek parann curufluk kesit llerini hesaplayalm. Para, dkme demirden dklecei iin basnl yolluk sistemini ve (Gidici) 4 : (Curufluk) 3 : (Meme) 2 oranlarn benimseyelim. Yolluk oranlarn temel kabul ederek doru orant kuralm. Curufluk kesit alanna CA dersek ; 1 CA 2 (meme oran) 3 (Curufluk oran)

3 1 CA = -------------- = 1, 5 cm 2

Curufluk kesit alann bulmamz uygulamada yeterli deildir. Bu nedenle bir curufluk eidi belirleyerek llerini bulmalyz. Bu rnekte kare curufluk uygulayalm. Karenin Alan (CA) = a den 1, 5 = a buradan a y ekersek a = (Kare curufluun bir kenar ) a = 1, 2 cm olur. 1, 2 cm 1, 2 cmekil 1. 5: Kare curufluk lleri

1,5

11

Biz dkmcler curufluu genelde yamuk eklinde uygularz. Bu nedenle imdi yamuk eklindeki curufluun llerini belirleyelim. Bunun iin nceden bulduumuz kare curufluk llerini kullanacaz. Aadaki ekilleri inceleyiniz.

a = 1, 2 cm a = 1, 2 cm

a + 0, 3 cm a a - 0, 2 cm

b=1, 5 cm h= 1, a = 1 cm

ekil 1. 5: Kare curufluk

ekil 1. 6: Yamuk curufluk lleri

Bilgi Notu : Yamuk eklindeki curufluun llerinin bulunmasnda kullanlan 0, 3 ve 0, 2 deerleri curufluk llerine gre deiir.

1.4. Gidici apnn HesaplanmasGidici apnn hesaplanmas iin yolluk oran, meme ya da curufluk kesit alannn ve gidici kesit alannn bilinmesi gerekir. Ayrca gidiciler genelde daire kesitli olduu iin dairenin alann bulmay hatrlayalm.

D = Daire ap (Pi) = 3, 14 GA = Gidici Alan

(Gidicinin (Daire) ap ) D =

GAx 4

Gidici apnn bulunmasn rneimizi devam ettirerek aklayalm.

12

RNEK : Meme kesit alan 1 cm ve yolluk oran 4 : 3 : 2 olan yolluk sisteminin gidici apn bulalm. Gidici apn bulmak iin gidici kesit alann doru orant yolu ile hesaplayalm. Gidici kesit alanna GA dersek; 1 GA 2 (meme oran) 4 (Gidici oran)

4 1 GA = -------------- = 2 cm 2

(Gidicinin (Daire) ap) D =

GAx 4 =

2x 4 = 1, 5 cm 3,14

GDC API = 1, 5 cm

ekil 1. 7: Gidici

13

UYGULAMA

UYGULAMAAlminyumdan yaplm 2 kg arlndaki model, dkme demirden dklecektir. Modelin ortalama et kalnl 4 cm, dkm ykseklii 25 cmdir. Bu verilere dayanarak aadaki uygulamay yapnz.

lem Basamaklar Model ve dklecek malzemenin zgl arln bulunuz. Para arln bulunuz. Yolluk-besleyici arln bulunuz. Dklecek parann toplam arln bulunuz. Dklecek parann dkm sresini bulunuz.

neriler Bkz . izelge 1. 1 Bkz. Dkm para arl Bkz. Yolluk-besleyici arl Yolluk-besleyici arl ile para arln toplaynz. Bkz. Dkm sresi Dklecek malzemeye uygun forml seiniz.

ekil 1. 8: Saat

Dkm yksekliini belirleyiniz. Akkanlk katsaysn belirleyiniz. Meme kesit alann hesaplaynz. Bkz. Meme kesit llerinin hesaplanmas Meme kesit eklini ve saysn belirleyiniz.

Verideki deeri kullannz. (25 cm) Genelde 0, 5 alnr. Btn verileri formlde yerine koydunuz mu? Modele uygun meme kesiti belirlediniz

mi? Belirlediin meme kesit eklinin llerini bulunuz. Bkz. Meme kesit llerinin hesaplanmas Dklecek metale uygun yolluk sistemini ve yolluk orann belirleyiniz.

?ekil 1. 9: Meme kesitleri

Meme kesit alann meme saysna blmeyi unutmaynz! Sv metal basnl m basnsz m dklecek?

14

Curufluk kesit alann hesaplaynz. Bkz. Curufluk kesit llerinin hesaplanmas

Curufluk kesit eklini belirlediniz mi?

Curufluk llerini hesaplaynz.ekil 1. 10: Curufluk

Gidici kesit alann hesaplaynz.

Dairenin alann hesaplamay hatrlaynz!

*Gidici apn hesaplaynz.ekil 1. 11:Gidici

Yaptnz hesaplamalar kontrol ediniz.

Kontrol etmeyi zaman kayb olarak grmeyiniz.

15

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEBu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz.

A. OKTAN SEMEL SORULAR 1.Yolluk hesaplarnn yaplmas aadakilerden hangisini salar? A) Verimlilii arttrr. B) Zaman kaybn nler. C) Emein boa gitmesini nler. D) Hepsi Gidici kesitinden meme kesitine doru kesit daralmasnn olduu yolluk sistemi aadakilerden hangisidir? A) Basnsz B) Daralan C) Basnl D) Pskrtmeli Gidici kesitinden meme kesitine doru kesit genilemesinin olduu yolluk sistemi aadakilerden hangisidir? A) Basnsz B) Genileyen C) Basnl D) Pskrtmeli Basnl yolluk sistemi iin 4 :3 : 2 yolluk oran ok iyi bir rnektir. Yolluk oranndaki bu rakamlar iin aadakilerden hangisi dorudur? A) 4 gidici , 2 curufluk , 3 meme B) 3 gidici , 4 curufluk , 2 meme C) 4 gidici , 3 curufluk , 2 meme D) 2 gidici , 3 curufluk , 4 meme

2.

3.

4.

16

5.

I- Kalba doru kesit daralmas nedeniyle yolluk sistemi devaml doludur. II- Memelerin kesit lleri eit ise kalba giren sv metal miktar da eittir. III-Dklecek para iin daha az miktarda metal, yolluk iin harcanr. Dolaysyla ekonomiktir. Yukardaki verilerin hangisi ya da hangileri basnl yolluk sisteminin yararlarndandr? A) Yalnzca I B) I , II C) I, III D) I , II , III I- Dkme demir iin basnl yolluk sistemi uygulanr. II- Basnsz yolluk sisteminde alkant fazladr. III- Kolay oksitlenen metallerde (alminyum, magnezyum vb. ) basnsz yolluk sistemi uygulanr. IV- Basnsz yolluk sisteminde, yolluk iin harcanan metal arl basnl yolluk sistemine gre daha azdr. Yukarda verilen bilgilerin hangileri dorudur? A) I, II, III B) I, III, IV C) I, III D) I, IV

6.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Baarsz olduunuz konular belirleyerek tekrar edin. Baarl iseniz ( tm sorular doru cevapladysanz) uygulamal teste geiniz.

17

PERFORMANS DEERLENDRME B. UYGULAMALI LMEAadaki deerlendirme tablosu ile kendi kendinizi deerlendiriniz. DEERLENDRME KRTERLER Model ve dklecek malzemenin zgl arln buldunuz mu? Para arln hesapladnz m? Yolluk-besleyici arln hesapladnz m? Dklecek parann toplam arln buldunuz mu? Dklecek parann dkm sresini buldunuz mu? Dkm yksekliini belirlediniz mi? Akkanlk katsaysn belirlediniz mi? Meme kesit alann hesapladnz m? Meme kesit eklini ve saysn belirlediniz mi? Belirlediiniz meme kesit eklinin llerini buldunuz mu? Dklecek metale uygun yolluk sistemini ve yolluk orann belirlediniz mi? Curufluk kesit alann hesapladnz m? Curufluk llerini hesapladnz m? Gidici kesit alann hesapladnz m? Gidici apn hesapladnz m? Yaptnz hesaplamalar kontrol ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRMEUygulama esnasnda yaptnz ilemleri deerlendirme tablosu ile kontrol ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet olmaldr. Baarlysanz bir sonraki faaliyete devam ediniz. Baarszsanz faaliyete tekrar dnerek aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak faaliyeti tamamlaynz.

18

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA

Uygun ortam salandnda tekniine uygun olarak model etd yapabileceksiniz

ARATIMAMesleinizle ilgili sektrde, model etdnn nasl yapldn retim ortamnda aratrarak rapor haline getiriniz. Atlyenizdeki dereceleri inceleyiniz.

2. MODEL ETD2.1. Derece izimleriModel etd yapabilmek ve bir dereceyi resimle ifade edebilmek iin eitli derecelerin yapm resimlerini izeceiz. Bu uygulama iin teknik resim modllerini hatrlaynz ve izim iin gerekli ara gereleri hazrlaynz.

2.1. 1. Temrin(Altrma) Derecesinin (Dkme demir ) Yapm Resmi

ekil 2. 1: Temrin derecesi

19

ekil 2.2: Temrin derecesinin yapm resmi

20

2.1. 2. Federli (Traversli) Derecenin Yapm Resmi

ekil 2.3: Traversli derece

ekil 2.4: Traversli derecenin yapm resmi

21

2.1.3. Mapal Bir Derecenin Yapm Resmi

ekil 2.5: Mapal derece

ekil 2.6: Mapal derecenin yapm resmi

22

2.1.4. kma Derecenin Yapm Resmi

ekil 2.7: kma derece

ekil 2.8: kma derecenin yapm resmi

23

2.2. Kalplama ResmiBir modeli kalplamadan nce nasl kalplanabilecei hakknda plan yapmak gerekir. Bunu ifade etmenin etkin ve anlalr yolu kalplama resmidir. Kalplama resminde mesleki ortak iaret ve ekiller vardr. ncelikle bu mesleki iaret ve ekilleri izerek renelim. Sonra basit bir modelin kalplama resminin izimini yapalm. izim iin gerekli ara ve gereleri hazrlaynz.

2.2.1. Kalplama Resminde Kullanlan Tantma aret ve ekilleri

ekil 3.1: Kalplama resmi iaretleri

1- st Derece2- Alt Derece 3- Derece Kula 4- Pim Delii 5- Mala Yzeyi 6- Kum

7- Kalp Boluu 8- Plaka 9- Arlk 10- i Kanal 11- kc 12- El Sap

13- Curufluklu Yolluk a-Hava b-Gidici c-Curufluk d-Meme e-Pah

24

ekil 3.2: Kalplama resmi iaretleri

1- st Derece2- Alt Derece 3- Mala yzeyi 4- kc 5- Kanca 6- Travers

7- Besleyici 8- Mapa (vin sap) 9- Kalp boluu 10- Soutucu 11- Plaka 12- Soutucu

13- Maa 14-Maa gaz tahliye kanal 15- Soutucu

25

2.2.2. Basit Bir Modelin Yapm Resmi

ekil 3.3: Basit bir modelin yapm resmi

2.2.3. Basit Bir Modelin Kalplama Resmi

ekil 3.4: Basit bir modelin kalplama resmi

26

2.2.4. Basit Bir Modelin Dkmden km Resmi

ekil 3.5: Basit bir modelin dkmden km resmi

27

UYGULAMA

UYGULAMAretmeninizin size verecei uygun bir modeli alarak aadaki ilem basamaklarn takip ederek faaliyeti gerekletiriniz.

lem Basamaklar *Modelden ka adet dkleceini belirleyiniz. *Dklecek metalin cinsini belirleyiniz *Modelin, dklecek metal cinsinden yolluk dahil arln bulunuz. *Modelin yolluk hesabn yapnz. *Dklecek metal cinsine gre ergitme ocan seerek kapasitesini dikkate alnz. *Kalbn ya veya kuru olarak dklmesini belirleyiniz.

neriler * Modelin ok sayda dkm isteniyor ve boyutu kk ise modelin plak modele balanmasnda yarar vardr. *Dkme demir alminyum veya baka bir metal mi? * Yolluklarn Hesaplanmas faaliyetine baknz. * Yolluklarn Hesaplanmas faaliyetine baknz. *Dkm para arl 200 kg, ocak kapasitesi 150 kg ise o paray kendi ortamnzda yapamazsnz. *ok hassas ve nemli bir i ise mutlaka kalbn kurutulmas gerekir. Bu da maliyeti arttrr. Kalplar Boyama ve Kurutma modlnde bu konular ilenecektir. *Model ile maa sandnn lleri birbirine ve istenen llere uygun mu ?

*Model ve maa sandklarnn l tamln kontrol ediniz.

ekil 3.6: l taml ekil 3.7: l taml

28

*Mala yzeyini, buna gre derece says ve llerini belirleyiniz.

Model st Derece Mala Yzeyi Alt Dereceekil 3.8: Mala yzeyi

* Modelin mala yzeyini tebeir, kalem vb. aralarla iziniz. * Atlyede modele uygun derece var m?

ekil 3.9: Derece

*Ana derece gerekiyorsa dklecek i saysna gre malzemesini belirleyiniz.

* Eer ok sayda yapm isteniyorsa al, polyester gibi malzemeler sein. Az sayda ise kalp kumunu semeniz daha ekonomik olabilir.

ekil 3. 10: Model

*Dklecek parann ilenecek ve temiz kmas istenen ksmn belirleyiniz.

*Yolluk, kc, besleyici ve soutucularn yerlerini belirleyiniz. *Modelin yapm resmini iziniz.

* Dklecek parann ilenecek ve temiz kmas istenen ksmn kalpta alta gelecek ekilde planlamay unutmaynz! *Geen yl rendiiniz bilgi ve becerileri hatrlaynz. *izim iin gerekli ara ve gereleri hazrlaynz.

ekil 3.11: Yapm resmi

29

*Modelin kalplama resmini iziniz.

*Yolluk, kc, besleyici ve soutucularn yerlerini, mala hizasn dikkate aldnz m?

ekil 3.12: Kalplama resmi

*Modelin dkmden km resmini iziniz.

*Perspektif eitlerini ve izim metotlarn hatrlaynz.

ekil 3.13: Dkmden km resim

*Dklecek parann i temizleme ilemlerini dikkate alnz. * Dklecek parann yapm zamann belirleyiniz. *Modeli, yaptnz etde uygun olarak kalplayarak dknz ve temizleyiniz. ngrdnz plan ve hesaplamalar deerlendiriniz.

*Dklecek iin atlye artlarnda temizlenmesini dikkate alnz. *Zamannz, boa harcayacak kadar zengin misiniz? *Sonucu bir rapor haline getiriniz.

30

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEBu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz.

A. OKTAN SEMEL SORULAR 1.Mapann dereceye eklenme amac aadakilerden hangisidir? A) Metalin ergitilmesini kolaylatrr. B) Kalbn tanmasn kolaylatrr. C) in temizlenmesini kolaylatrr. D) Maann kalba yerletirilmesini salar. Traversin kullanlma amac aadakilerden hangisidir? A) Derecenin kum tutma zelliini arttrr. B) Maann tutuculuunu arttrr. C) Metalin kalba dklmesini kolaylatrr. D) Dkmden sonra kalbn bozulmasn kolaylatrr. Bir takm ile ok sayda kalbn yaplmasn salayan derece aadakilerden hangisidir? A) Temrin derecesi B) Mapal derece C) Traversli derece D) kma derece

2.

3.

4.

Yukarda semboln anlam aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) Kalp boluu Arlk Gidici Curufluk

31

PERFORMAS TEST UYGULAMALI LME ( PERFORMANS TEST )Aadaki deerlendirme tablosu ile kendi kendinizi deerlendiriniz. DEERLENDRME KRTERLER Temrin (dkme demir) derecenin yapm resmini izdiniz mi? Traversli derecenin yapm resmini izdiniz mi? Mapal derecenin yapm resmini izdiniz mi? kma derecenin yapm resmini izdiniz mi? Kalplama iaret ve ekillerini belirten resmi izdiniz mi? Modelden ka adet dkleceini belirlediniz mi? Dklecek metalin cinsini belirlediniz mi? Modelin, dklecek metal cinsinden yolluk dahil arln buldunuz mu? Modelin yolluk hesabn yaptnz m? Dklecek metal cinsine gre ergitme ocan seerek kapasitesini dikkate aldnz m? Kalbn ya veya kuru olarak dklmesini belirlediniz mi? Model ve maa sandklarnn l tamln kontrol ettiniz mi? Mala yzeyi, buna gre derece says ve llerini belirlediniz mi? Ana derece gerekiyorsa dklecek i saysna gre malzemesini belirlediniz mi? Dklecek parann ilenecek ve temiz kmas istenen yzeyini belirlediniz mi? Yolluk, kc, besleyici ve soutucularn yerlerini belirlediniz mi? Modelin yapm resmini izdiniz mi? Modelin kalplama resmini izdiniz mi? Modelin dkmden km resmini izdiniz mi? Dklecek parann i temizleme ilemlerini dikkate aldnz m? Dklecek parann yapm zamann belirlediniz mi? Modeli etde uygun kalplayp dkerek paray temizlediniz mi? Sonularn planlarnza uygun olup olmadn deerlendirdiniz mi? Evet Hayr

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

DEERLENDRME Uygulama esnasnda yaptnz ilemleri deerlendirme tablosu ile kontrol ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet olmaldr. Baarszsanz faaliyete tekrar dnerek aratrarak yada retmeninizden yardm alarak faaliyeti tamamlaynz.

32

MODL DEERLENDRME

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

DEERLENDRME KRTERLER Modelden ka adet dkleceini belirlediniz mi? Dklecek metalin cinsini belirlediniz mi? Modelin, dklecek metal cinsinden yolluk dahil arln buldunuz mu? Modelin yolluk hesabn yaptnz m? Dklecek metal cinsine gre ergitme ocan seerek kapasitesini dikkate aldnz m? Kalbn ya veya kuru olarak dklmesini belirlediniz mi? Model ve maa sandklarnn l tamln kontrol ettiniz mi? Mala yzeyi, buna gre derece says ve llerini belirlediniz mi? Ana derece gerekiyorsa dklecek i saysna gre malzemesini belirlediniz mi? Dklecek parann ilenecek ve temiz kmas istenen yzeyini belirlediniz mi? Yolluk, kc, besleyici ve soutucularn yerlerini belirlediniz mi? Modelin yapm resmini izdiniz mi? Modelin kalplama resmini izdiniz mi? Modelin dkmden km resmini izdiniz mi? Dklecek parann i temizleme ilemlerini dikkate aldnz m? Dklecek parann yapm zamann belirlediniz mi? Modeli etde uygun kalplayp dkerek paray temizlediniz mi? Sonularn planlarnza uygun olup olmadn deerlendirdiniz mi?

Evet

Hayr

MODL DEERLENDRMEModl faaliyetleri ve aratrma almalarnn sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi iin retmeniniz size lme aralar uygulayacaktr. lme sonularna gre sizin modl ile ilgili durumunuz retmeniniz tarafndan deerlendirilecektir. Bu deerlendirme iin retmeninize bavurunuz.

33

CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARIRENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI1 2 3 4 5 6 D C A C D C

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI1 2 3 4 B A D B

34

KAYNAKA KAYNAKA FDANER, Sabri, Sleyman ELK, Halil DOMU, Cumhur SZEN, Ali Duray DURAN, Genel Dkmclk Bilgisi Cilt 1, Gazi n. Teknik Eitim Fak. Yaynlar, ANKARA, 1979 FDANER, Sabri, Derde SOLAK, Dkmclk Meslek Resmi, Milli Eitim Yaynlar, STANBUL, 1984 KEPR, Murat, Bakr Esasl Alamlarda Besleyici ve Yolluk Tasarm, KOSGEB Yaynlar, ANKARA, 1986 NLFER, Levent, Dkme Demirlerde Besleyici ve Yolluk Hesaplar, STANBUL, 1987 ZKAN, Celal, Dkmclk Meslek Resmi Ders Notlar, ESKEHR, 1995 YILDIZ, Mustafa, Kadir ELK, Yolluklar ve Yolluk Hesaplarnn Pratie Uygulanmas, Gazi n. Teknik Eitim Fak. Dkm Eitimi Anabilim Dal Bitirme Tezi, ANKARA, 1985 AYGZER, Yusuf, Ders Notlar, ESKEHR, 2005

35