bast abalkana.co mhttp://www.bastabalkana.com/2012/05/zabranjena-istorija-srba-ili-srpsko-pomorje-primorje-djordje-jankovic/

Redakcija Bloga

Zabranjena istorija Srba ili Srpsko Pomorje (Primorje) Djordje Jankovi

Prof . Dr. Djordje Jankovi

Srpsko Pomorje od 7. do 10. stolea Srbi kao autohton narod na Jadranskojobali

Prvi savremeni podatak koji posredno svedoi o Srbima u predelima Dalmacije, potie iz 7. stolea, asauvan je u arapskim prepisima 10. stolea (Masudi 1870. 135-137). Tamo se Srbi nabrajaju (meuplemenima ija se imena pouzdano mogu raspoznati), posle Volinjana i Duljeba a pre Moravaca i Hrvata.

Iz tog redosleda oigledno je re o Srbima nastanjenim u Jugoistonoj Evropi, odnosno u Dalmaciji, a neonim naseljenim u Polablju. Time se objanjava i ko mogu bit i Sloveni Dalmacije kasnijih latinskih izvora. USN je zabeleeno da su Srbi od cara Iraklija dobili za naseljavanje Dalmaciju, zapustelu zbog avarskihnapada, a to su u njegovo vreme, sredinom 10. stolea, bile Srbija, Paganija, zemlja Zahumljana, Travunija.Re je o Dalmaciji u celini; to ne znai da su je naselili svu, nit i da su Srbi zadrali do 10. stolea sve teoblasti koje su tada dobili.

Srbe latinski izvori nazivaju Slovenima, kao to su i Srbi sebe smatrali Slovenima (Mijukovi 1988: 68-71). Uzapisima dubrovakog, kotorskog i ulcinjskog arhiva, Srbi su uvek Sloveni Sclavi; tek ponekad sepojavljuju nazivi kao Raani, Bosanci, a izuzetno i Srbi. Srbima to nije smetalo, pa su latinski pisarisrpskog dvora prevodili Srbin sa Sloven; car Duan sebe naziva Sclavonie Imperator. A Sveti Sava istie daje preveo Zakonopravilo sa jelinskog jezika na svetlo slovenskog, odnosno naeg (srpskog) jezika, na(Zakono pravilo, Iloviki prepis). Oigledno je imao na umu da prevod moe rosvetit i, spasti spoznanjem idruge Slovene; znao je slabosti Slovena i Rusije i Bugarske u prevoenju knjiga sa grkog jezika.

Pod imenom Slovena Srbi se spominju u pisanim izvorima iz 7. stolea, mada u kasnijim prepisima, kao tosu Anastasije Bibliotekar, VIS.

Tako je i SN, napisan u 10. stoleu, sauvao predanje o naseljavanju Srba u vreme cara Iraklija. U SN jeopisano i predanje o zauzimanju Salone, stare prestonice rimske Dalmacije, od strane Slovena (1959: 10-12) ili Avara (1959: 28-30), nastanjenih sa druge strane Dunava, zapravo Cetine. Naime, u vreme odsustvaslovenskih ratnika, Salonjani koji su uvali granicu na Dunavu, opljakali su njihova stanita; potom jeusledila osveta Slovena, koji lukavstvom zauzmu Salonu i opustoe je. U VIS belee se samo Sloveni, kojise na poetku brkaju sa Srbi ili Gotima, kao i u Ljetopisu. Sloveni su zauzeli Salonu, a deo njenogstanovnitva sklonio se na ostrva, u dananji Split i Rausu (Dubrovnik), po SN. Da su osvajanje Salonepredvodili zapravo Srbi, posredno pokazuju neki pisani podaci. Prvo, Salonjani su drali strau na Cetini (uTilurijumu Trilju) prema tamo nastanjenim Slovenima, koji ih nisu napadali. Zabeleeno je u pismu papeGrigorija iz 600, da su Sloveni ve nastanjeni oko Salone, a verovatno se misli na prostor Cetine. Tu nijejasno da li je re o mirno ili saglasno naseljenim Slovenima (Srbima) ili Slovenima koji su samosvojno zauzelite oblasti, izbegavi pred Avarima iz Panonije.

U svakom sluaju, taj podatak ukazuje da Salonjanima strano pleme ne ugroava grad vie godina, dok ihoni sami nisu izazvali, pa bi to mogli bit i vizantijski saveznici, odnosno Srbi. Treba se podsetit i da su Latinibili naklonjeni uzurpatoru Foki, i da se u njegovo vreme kroz opticaj novca moe pratit i izvestan privredniuspon u primorskim gradovima Dalmacije. Potom, po VIS (1967: 93), izbeglice Latini naseljeni u Splitu, zaeleda uzmu moti svetitelja iz jedne sruene crkve Salone, ali se to nisu usuivali zbog Slovena; zato zamoleza pomo u Carigradu, a carevi (Konstantin i Irakliona) narede slovenskim vojvodama (duces) da im toomogue. Tako i bi. Ovako neto je mogue jedino ako su Sloveni i Carstvo bili saveznici, a upravo su tove dugo bili Srbi. Ovo saveznitvo potvreno je i 662, kada su Sloveni napali langobardski Sipont. To mogubiti samo Srbi, saveznici Vizantije, kojoj je trebala pomo protiv Langobarda, u vreme kada car Konstans IIpokree rat 663. protiv njih, i nastoji da zauzme Benevent. Dakle, podaci pisanih izvora jasno ukazuju da jere o plemenu Slovena u savezu sa Carigradom, a to mogu bit i samo Srbi.

Upravo ti Sloveni su u ranom 9. stoleu za f ranake letopisce Srbi, koje su dobro poznavali i sa severasvoje istone granice. Naime, pod 819, Franaki Anali belee da Srbi dre veliki deo Dalmacije.

Pored Srba Anali navode na zapadu Dalmacije Guduane, Gaane (koji bi mogli bit i srpsko pleme) i Hrvate.Tekou predstavlja to to ne znamo da li se pod tim imenima podrazumeva rod ili pleme. Borna je knezGuduana, a njegov stric je knez Hrvata; ini se izvesnim da su Hrvati jedno vreme bili potinjeniGuduanima, odnosno njihovom knezu. U SN su u Zahumlju pored Srba zabeleeni i kneevi iz roda Licika,sa reke Visle. Kao i u sluaju Guduana, i ovde je re o vojnoj druini, koja se nametnula kao vladajua(Katii 1990). Proizilazi da Srbi, koji dre velike delove Dalmacije, poseduju one ostale krajeve koje nisuzauzeli Guduani, Hrvati i Litciki. Izgleda da su Franci svojom osvajakom polit ikom uspeli da privukurazliite vojne druine, da bi dobile imanja ratujui za njihov raun.

Tako su verovatno ratnike druine, predvoene svojim kneeviima, napustile rodne plemenske oblasti (ukojima su zemlju drala njihova starija braa), stupile u f ranaku slubu i dobile posede u novoosvojenimoblastima. Zato se podaci iz VIS o rano pokrtenim Slovenima ne mogu povezivati sa ovim plemenima, vesa pre njih naseljenim Srbima.

Srbi se nazivaju Slovenima i u belekama o splitskim saborima 925. i 928, na kojima uestvuje Mihailovojvoda (dux) Huma (VIS 1967: 96), odnosno arhont Zahumlja nastanjenog Srbima (SN 1959: 59-60).

Za razliku od kralja Tomislava, za koga se navodi da vlada Hrvatima, knezu Mihailu se ne istie poreklo odLicika, kao u SN. Zanimljivo je da se u drugim rukopisima istog teksta, jo kasnijih prepisa, pojavljujupredstavnici Serborum, u kojima jedni vide Srbe, kao N. Klai (VIS 1967: 99), a drugi te predstavnike itajuurborum graana (Gunjaa 1973b: 253-264).

Ne postoji ni jedna neposredna savremena pisana vest ba o Srbima u Zeti 7-10. stolea; postoji samopodatak iz SN o Dioklianima o emu e kasnije bit i rei. Meutim, postoji niz pisanih izvora o Srbimakasnije Zete, koji upuuju na Srbe kao njene stanovnike i u Ranom srednjem veku, dok o drugim narodima iliplemenima nema podataka. Treba imati na umu da Diokleja kao pojam nije starija od sredine 10. stolea,kada se prvi put spominje, i da ranije nije postojala kao posebna kulturna celina, kako to pokazujearheologija. SN ne zna za Prevalu ili Liburniju, ve samo za Dalmaciju. Sve zabeleene srpske arhontije u SNsu kasnija tvorevina; neke su nastale moda ve u 7, a neke tek u 10. stoleu. Zato se Zeta na osnovupisanih izvora ne moe iskljuit i iz oblasti koje su Srbi preuzeli u doba cara Iraklija.

U Ljetopisu je zabeleen etnonim Morovlasi, iju su zemlju zauzeli Vulgari (1950: 45): Zatim osvajajuizauzmu cijelu Makedoniju, potom itavu pokrajinu Latina, koji se u ono doba zvahu Rimljani, a sada se zovuMorovlasi (Morovlachi), to jest Crni Latini (Nigri Latini). Po osvajanju Makedonije, oni su iveli uz granicekralja Vladina. O ovim Bugarima bie kasnije vie rei. Po Konstantinu Jireeku, koji je utemeljio savremenashvatanja o Morovlasima, Morlacima, oni su potomci tzv. Romana odnosno romanizovanih domorodaca, ita vie, u vreme pisanja Ljetopisa u 12. stoleu, jo uvek su bili Romani.

To tumaenje ne moe bit i tano. U 17-18. stoleu, po italijanskim izvorima, oni su bili nesumnjivo Srbi. Naitalijanskom planu Beograda iz 1683, jedina pravoslavna crkva je obeleena kao Chiesa delli Seismattici,Morlachi, Valachi Grci (Popovi i kalamera 1976: 40-42). Vlasima su Latini nazivali stanovnitvo koje seposle mongolske najezde iri sa planina u banovinu Hrvatsku (Klai 1976: 600, 607-610), a to mogu bit isamo Srbi, po zabeleenim imenima i prezimenima. Po Albertu Fortisu, Morlaci (Maurovlahi, Morlacchi) sebenazivaju Vlasima, to znai ugledni, moni, kao to Sloven znai slavan (1989: 33-34). Po K. Jireeku, uizvorima 16. stolea Murlacchi su stanovnici kopna od Velebita do Bara; pre toga se u Dubrovniku pominjuMoroulachi 1368, 1379; Moroblachi 1378; Morlachi 1451, itd., za koje se moe zakljuit i da su iveli upredelima izmeu Huma i Neretve. K. Jireek belei i da se u vizantijskim dokumentima od druge polovine 14.stolea Moldavija naziva . Kada se Ljetopis pravilno datuje ne pre druge polovine 15. stolea,tada su dubrovaki podaci o Morlacima najstariji. Za Dubrovane, koji su sebe smatrali Latinima, Morlaci subili neto slino Vlasima (po Farlatijevom shvatanju), slobodni ljudi koji su povremeno za njihov raunratovali i obavljali druge poslove.

Prema tome, zemlju Morovlaha iz Ljetopisa treba trait i u Poznom srednjem veku zapadno od Dubrovnika,gde su iveli Srbi. Zanimljivo je da se za oblast Neretve koristi naziv Maronija (Maronia et Chulnie) u VIS(1967: 107) i drugim pisanim izvorima. Tu su mogli bit i doseljeni sa jugoistoka poetkom 9. stolea, kako ese videti iz izlaganja o Komani-Kroja kulturi. Da se Morlaci mogu sasvim odreeno izjednaiti sa Srbima,ukoliko pratimo odrednicu crni, vidi se iz podataka prve polovine 10. stolea. U knjizi O ceremonijama caraKonstantina Porf irogenita, navodi se i arhont tn Serbotin tn legomnoun Mara paida (Ferluga 1970:161-165). Ovaj podatak je kod nas ostao nezapaen, kao i arhont tn Serben, jer ih B. Ferjani nijeukljuio u svoje prevode tekstova Konstantina Porf irogenita o Junim Slovenima (1950).

Re je o arhontima oblasti u predelima Kavkaza. Ovde su Srbi jasno izjednaeni sa Mara paida, to bimoglo znait i arhont Srba zvanih crna omladina, ili neto slino. Ukoliko pratimo ono Mor, moe sekrenuti u drugom pravcu, ali tumaenje sloenog pitanja raseljavanja Srba izlazi iz zadataka ove knjige (bilobi neophodno zapoeti prouavanje pisanih izvora, toponimije i predanja od oblasti Kavkaza do oblastiTarona, i uporediti ih sa onim na podruju Balkanskog poluostrva).

Po svoj prilici je kod cara Konstantina VII navedeno dopunsko objanjenje da bi se znalo o kojim je Srbimare, jer se dva puta spominju, kao i Hrvati. To je prevod na grki sa srpskog, u priblinom znaenju crnaomladina. Ono crna moda moe da se shvati u znaenju prost narod, kako se ponekad koristi taj izraz(SS 1977: 157). To se nadovezuje na znaenje rei omladina, odnosno otroci koja se koristi i uPoznom srednjem veku da obelei stale zavistan od vlastelina (Trubaov 2005: 256-257), kod nas u smislueljad. Dakle, moda bi najpribliniji prevod bio prosta eljad, to bi podrazumevalo one koji nisu imalivlastelu, ve su bili svi jednaki, predvoeni arhontom. Ovo ne deluje kao samonaziv; moda su ih takonazivali oni drugi Srbi. Slino se mogu protumaiti latinske izvedenice. Po svoj prilici su nazivi morovlah islini, prevod sa srpskog crni vlasi u smislu prosti vlasi, to je kasnije Pop Dukljanin preveo u CrniLatini.

Raspoloivi arheoloki podaci iz Zete svedoe da se od Slovena izriito mogu izdvojit i samo Srbi. Malo sekoji nalaz moe povezati sa drugim Slovenima, na primer grnarija opteslovenskih osobina. Podrazumevase da Srbi nisu bili krvno jedinstven narod, ve su upijali pripadnike drugih naroda, ne samo Slovena, kakosu to pokazala istraivanja ranih srpskih naselja na Dunavu (razliite vrste kua, ognjita i pei, to jenepoznato u drugim slovenskim naseljima). Za razliku od jugoistonog primorja, u severozapadnimpredelima Dalmacije, koje su poetkom 9. stolea zaposeli Hrvati, ustanovljen je sloj sa nalazima nekihranije naseljenih Slovena, ne samo Srba.

Oni su izdvojeni po urnama 78. stolea (Beloevi 1974; Jankovi 1998: 138-139). Mogu se pratit i i kasnije,kroz grnarsku proizvodnju 9. stolea, kako se vidi po razliito izraenim i ukraenim vrstama posua uhrvatskim grobljima (Beloevi 1980: 109-115).

Slino su u Polablju razdvojeni slojevi starijeg naseljavanja nekog slovenskog plemena i kasnije doseljenihSrba na osnovu razlika u grnariji, stanitima, utvrenjima itd., kao i drugih plemena (Die Slawen). Takvimpostupkom, izdvajanjem arheolokih osobina, razdvojena su najvea plemena Rusije (Sedov 1982) Srbi sezaista po mnogim osobinama mogu razlikovati od ostalih Slovena, kako je to ostalo zapisano uMasudijevom delu, tako da su arheoloki prepoznatljivi. Naselja su ratrkana a stanita su po pravilunadzemna, sa ognjitima. Za spremanje hrane je osobena upotreba saa (vrnika), uz crepulju i uobiajenelonce. Grnarstvo se odlikuje po ranoj zanatskoj proizvodnji grnarije, a ponekad i po osobenomukraavanju.Privreda Srba se u znaajnoj meri oslanjala na stoarstvo; otuda su zborna mesta, igrita, bila na vrhovimabrda i planina. Stoarenje je omoguavalo i laku pokretljivost i seobe metanastazika kretanja, kako je teograniene seobe izazvane prinudom nazvao Jovan Cviji. Srbi su bili ratnici, krajinici, i kao takvi u savezusa Vizantijom. Taj savez je arheoloki potvren u pograninim tvravama i upotrebom vizantijskih proizvoda.U pogrebnom obredu primenjivano je podizanje obrednih gromila i ostavljanje svedoanstava trizne.Pokojnici su spaljivani, po Masudiju, ali grobovi sa izgorelim kostima nisu naeni osim u donjem Podrinju;moda je pepeo pokojnika sipan u reke, ponore i more. Od poetka se moralo primenjivati i sahranjivanje,zahvaljujui ranom pokrtavanju. Takvi su monaki grobovi iz Tvrdoa i groblje u Kamenom. U ipovu uPljevi su 1998-1999. otkrivena tri jedinstvena groba iz 7-9. stolea (jedan bez skeleta), u kojima su naeniulomci grnarije i ivotinjskih kostiju. Trizna je ak zapaena u ranim hrianskim grobovima naihmanastira, u Tvrdou, Svetom Nikoli u Toplici, a ini se i u Petro-Pavlovom manastiru kod Trebinja.

Pre svega uz pomo prepoznatljive grnarije, a zatim iz naina graenja utvrenja, vrste korienih stanitaitd., zakljueno je da se Srbi iz predela oko Bea u rimskom Noriku i oko ua Morave, raseljavaju premaLabi (Die Slawen: sl. 5-6, 28). Po doseljavanju Avara u Panoniju, neki Srbi sa istog prostora, naseljeni su naDunavu u vizantijskoj oblasti Akvisa, da bi branili put du Dunava; odatle neki odlaze negde na jug poetkom7. stolea (Jankovi 2004).

Srbi su zaista naselili najvee delove rimske Dalmacije, kako to pokazuje raspored gromila (Jankovi 1998).Pokazalo se da one najstarije, otkrivene izmeu Grahova i Drvara, potiu jo iz poznog 4. stolea, a dagromila 5-6. stolea ima izmeu Drvara i Grmea, kao i kod Konjica. Zato se njihova pojava i irenje morajupovezati sa Srbima izbeglim iz Bojke pred hunskom najezdom. Na jugoistoku su zabeleene iznad HercegNovog, odnosno u granicama stare Travunije, ali nisu istraivane. Nedavno sam naiao na njih i u Grblju.

Ima ih oko Durmitora, oko Pljevalja, Bijelog Polja; u dolini Zete do sada nisu poznate, ali nisu ni traene.

. . .

Tekst je izvod iz knjige Srpsko Pomorje autor Prof . Dr Djordje Jankovi

Zabranjena istorija Srba ili Srpsko Pomorje (Primorje) Djordje JankoviSrpsko Pomorje od 7. do 10. stolea Srbi kao autohton narod na Jadranskoj obali