Zastita Od Izlozenost Na Kamaten Rizik

REPUBLIKA MAKEDONIJAUNIVERZITET "Sv. KIRIL I METODIJ"-

SKOPJEJavna nau~na ustanova

EKONOMSKI INSTITUT-SKOPJE

POSTDIPLOMSKI STUDII OD OBLASTA NA

______EKONOMSKITE NAUKI, NASOKA ________

______FINANSISKI MENAXMENT________

(seminarska rabota od predmetot:

__MENAXMENT NA FINANSISKI INSTITUCII_)

TEMA: ZA[TITA OD IZLO@ENOST NA KAMATEN RIZIK

Odgovoren nastavnik:Prof. d-r. _Blagoja Nanevski_Nastavnik:Prof. d-r. _Klimentina Popovska_

Skopje, Dekemvri 2007 godina

SODR@INA.......................................................................................................... 2

ZA[TITA OD IZLO@ENOST NA KAMATEN RIZIK

VOVED..................................................................................................................... 3

1.UPATSTVA ZA ALOCIRAWE NA PARI^NITE SREDSTVA....... 4

1.1.METOD NA SOBIRAWE NA SREDSTVATA..........................41.2.METOD NA PODELBA NA SREDSTVATA.............................4

2.TEHNIKI NA ZA[TITA OD KAMATNIOT RIZIK....................... 5

2.1.UPRAVUVAWE NA JAZOT (GAP MANAGEMENT).................52.2.KOMPJUTERSKO BAZIRANI TEHNIKI............................. 82.3.DOSPEVAWE

(DURATION).............................................................11

3.METODI ZA NEUTRALIZIRAWE NA JAZOT- FINANSISKI FJUÊRS DOGOVORI.......................................................................................

14

3.1.KRATKA POZICIJA SO FJUÊRSI (SHORT HEDGE)....... 153.2.DOLGA POZICIJA SO FJUÊRSI (LONG HEDGE)............ 163.3.OPCII NA KAMATNI STAPKI (IR OPTIONS)................... 183.4.KAMATNI SVOPOVI (IR SWAPS).............................................20

ZAKLUÔK........................................................................................................... 24

SUMMARY...............................................................................................................25

KORISTENA LITERATURA..........................................................................26

2


VOVED

Od site rizici so koi se soo~uva bankata, rizikot koj privlekuva

najgolemo vnimanie e kamatniot rizik-opasnosta deka fluktuaciite na

pazarnata kamatna stapka moè seriozno da vlijae na zarabotkata na

bankata, vrednosta na nejzinite sredstva i obrvski, kako i na nejziniot

kapital.Promenite na pazarnite kamatni stapki vlijaat na profitabilnosta

na bankata preku zgolemuvaweto na tro{ocite na pari~nite sredstva,

namaluvaj}i ja vrednosta na investicijata na sopstvenicite.

Za mnogu banki koi plasirale krediti so fiksni kamatni stapki i

investirale vo hartii od vrednost so fiksni kamatni stapki, rezultatite od

promenite na kamatnite stapki moè da se kaè deka se katastrofalni.

Celta pri spravuvaweto so kamatniot rizik e da se izolira profitot

na bankata-neto profitot posle odano~uvawe-od {tetnite efekti od

fluktuiraweto na kamatnite stapki.

Predmetot na ovoj trud }e bide posveten na upatstvata za

alocirawe na pari~nite sredstva na bankata, tehnikite na za{tita od

kamatniot rizik, kako i, metodite za neutralizirawe na jazot, t.n.

finansiski fju~ers dogovori.

Koristena e komparativna metodologija, pri {to se izneseni

pridobivkite od koristewe na razli~nite metodi, se so cel minimizirawe

na {tetnite vlijanija od promenata na kamatnite stapki.

3


1.UPATSTVA ZA ALOCIRAWE NA PARI^NITE SREDSTVA NA BANKATA

Nezavisno koja strategija za upravuvawe so sredstvata i

obvrskite }e ja izbere, menaxmentot na bankata mora da nosi odluka

za sekoj pat koga vo bankata }e ima prilivi na pari:Kako to~no da se

alociraat ovie pari? Koga bankata }e pozajmi pari, ili se zgolemat

depozitite, dali parite treba da se ~uvaat vo gotovina za eventualni

potrebi od gotovina vo idnina, ili da se plasiraat kako krediti, ili da se

kupat hartii od vrednost, ili da se iskoristat da se pokrijat nekoi

obvrski? Vo vrska so ova, se javuva u{te edno mnogu va`no

pra{awe:Dali izvorot od koj doa|aat pari~nite sredstva treba da vlijae

na na~inot na koj ovie pari }e bidat alocirani?

1.1.METOD NA SOBIRAWE NA SREDSTVATA (Pooling-of-funds metod)

Tradicionalniot pristap kon ova par{awe e metodot na sobirawe

na sredstvata, koj gi tretira site pari~ni sredstva kako da do{le od

eden ist izvor.Zada~ata na menaxmentot e da postavi odredeni

prioriteti vo alociraweto na sredstvata- kade prvo }e odat sredstvata,

kade vtoro, treto i tn.Prednosta na ovoj metod e toa {to toj e

ednostaven za sproveduvawe.Osnovnata opasnost od praktikuvawe na

ovoj metod e toa deka menaxmentot ~esto ja zanemaruva

povrzanosta pome|u sredstvata i obvrskite.Isto taka koristej}i go ovoj

metod, menaxmentot moè lesno da zapadne vo stapica stavaj}i ja

likvidnosta na vrvot na prioritetnata lista, za smetka na ostvaruvawe

na najgolema mo`na zarabotka za akcionerite vo bankata.

4


1.2. METOD NA PODELBA NA SREDSTVATA (Separation-of-funds metod)

Ovoj metod naloùva da se razdvojat specifi~nite izvori od koi

najgolemiot del od sredstvata poteknuvaat.Ovoj metod od

menaxmentot bara vnimatelno da gi sledi pokazatelite kako odnosot

pome|u demand deposits i Time aid saving deposits i odnosot pome|u parite

pozajmeni od pazarot na pari i vkupnite obvrski.Dokolku pari~nite

sredstva poteknuvaat glavno od kratkoro~ni, ralativno nestabilni

izvori, menaxmentot treba da odvoi pogolem del od profitabilnite

sredstva za kratkoro~ni krediti i hartii od vrednost.Nasproti ova,

bankite koi se steknuvaat so pari~ni sredstva glavno od dolgoro~ni

izvori (kako {to se time deposits) moàt da se vpu{taat vo plasirawe na

dolgoro~ni krediti.

2. TEHNIKI NA ZA[TITA OD KAMATNIOT RIZIK

Za da se postigne ovaa cel, menaxmentot mora da se

koncentrira na onie delovi od sredstvata i obvrskite koi se najosetlivi

na dvièweto na kamatnite stapki. So cel da se za{titi profitot na

bankata od negativnite promeni na kamatnite stapki, menaxmentot

nastojuva da ja odrùva fiksna neto kamatnata marà (NKM). Ako

tro{ocite na pozajmenite pari~ni sredstva rastat pobrzo od prihodite

na bankata od krediti i hartii od vrednost, NKM na bankata }e bide

namalena, so negativni efekti vrz profitot. Menaxmentot mora da

iznajde na~ini da se osiguruva deka tro{ocite za pozajmuvawe nema

da se zgolemat i da ja zagrozat maràta na bankata. Koi tehniki se

dostapni za da se napravi ova?

2.1. UPRAVUVAWE NA JAZOT (GAP MANAGEMENT)

5


Tehnikite za upravuvawe so jazot baraat menaxmentot da izvr{i

analiza na rokovite na dospevawe i mo`nostite za promeni na cenite,

povrzani so sredstvata na bankata koi nosat kamata, depozitite i

pozajmicite od pazarot na pari. Dokolku menaxmentot po~ustvuva

deka bankata e izloèna na kamaten rizik, }e proba da gi usoglasi

najmnogu {to moè goleminata na sredstvata na bankata na koi moàt

da im bidat promeneti cenite preku promena na kamatnite stapki, so

goleminata na depozitite i drugi obvrski ~ii kamatni stapki isto taka

moàt da bidat prilagodeni na pazarnite uslovi.

[to e toa sredstvo na koe moè da mu bide promeneta cenata?

Obvrska na koja moè da i bide promeneta cenata? Najpoznatite

primeri za vakvi sredstva se kreditite koi se blizu do rokot na

dospevawe ili }e bidat obnoveni. Ako kamatnite stapki sega se

pogolemi, za razlika od kamatnite stapki koga kreditite bile plasirani,

bankata }e gi obnovi samo dokolku dobie o~ekuvan prinos koj }e bide

pribli`no ist kako i prinosot momentalno o~ekuvan kaj drugi finansiski

instrumenti so sli~en kvalitet. Sli~no, krediti koi se blizu do rokot na

dospevawe }e ja snabdat bankata so pari~ni sredstva koi }e gi

reinvestira vo novi krediti po dene{nata kamatnata stapka. Obvrski na

koi moè da im bide promeneta cenata se depozitnite sertifikati (CD)

koi se blizu do rokot na dospevawe ili }e bidat obnoveni, pri {to

bankata i nejzinite klienti }e treba da dogovorat nova kamatna stapka

soglasno so novite pazarni uslovi.Tekovnite smetki isto taka moàt da

bidat razgleduvani kako obvrski na koi moè da im bide promeneta

cenata bidej}i tie moàt da bidat povle~eni od bankata vo sekoe

vreme dokolku sopstvenikot na pari~nite sredstva pronajde na drugo

mesto poprivle~ni kamatni stapki.

[to se slu~uva koga sredstvata na koi moàt da im bidat

promeneti cenite ne se sovpa|aat so obvrskite na koi moàt da im bidat

promeneti cenite? Jasno e, }e postoi jaz pome|u kamatno-osetlivite

sredstva i kamatno-osetlivite obvrski.

6


kamatno-osetliv jaz = kamatno-osetlivi sredstva - kamatno-

osetlivi obvrski

Dokolku kamatno-osetlivite sredstva vo odreden period se

pogolemi od kamatno-osetlivite obvrski koi se predmet na promena na

cenite, se veli deka bankata ima pozitiven jaz i deka e osetliva na

stranata na sredstvata. Primer: bankata poseduva kamatno-osetlivi

sredstva vo vrednost od 500 milioni dolari i kamatno-osetlivi obvrski vo

vrednost od 400 milioni dolari, pri {to pozitivniot jaz iznesuva 100

milioni dolari. Ako porasne kamatnata stapka, neto kamatnata

marà }e se zgolemi bidej}i prihodite od sredstvata }e rastat pobrzo

od tro{ocite na obvrskite. Od druga strana, dokolku kamatnata stapka

se namali NKM }e se namali spored istata analogija od predhodniot

slu~aj.

Dokolku kamatno-osetlivite obvrski se pogolemi od kamatno-

osetlivite sredstva, toga{ bankata se soo~uva so negativen jaz i se veli

deka bankata e osetliva na stranata na obvrskite. Primer: bankata

poseduva kamatno-osetlivi sredstva vo iznos od 150 milioni dolari i

kamatno-osetlivi obvrski vo iznos od 200 milioni dolari, pri {to

negativniot jaz iznesuva 50 milioni dolari. Porastot na kamatnata

stapka }e ja namali NKM na bankata, a namaluvaweto na kamatnata

stapka }e ja zgolemi NKM na bankata.

Bankata e relativno izolirana od kamatniot rizik samo dokolku

kamatno-osetlivite sredstva se ednakvi so kamatno-osetlivite obvrski.

Vo ovoj slu~aj kamatnite prihodi od sredstvata i tro{ocite na

finansiraweto }e se menuvaat so ista proporcija. Jazot e nula i NKM e

za{titena, bez razlika vo koja nasoka se dviàt kamatnite stapki.

Metodite za upravuvawe so jazot koi gi koristat bankite moàt da

bidat razli~ni. Sepak site metodi baraat od menaxmentot da nosi

odredeni va`ni odluki:

1. menaxmentot mora da go izbere vremenskiot period za vreme

na koja }e bide upravuvana NKM so cel dostignuvawe na

7


odredena vrednost i dolìnata na podperiodite na koi e podelen

periodot na planirawe.

2. menaxmentot mora da targetira odredeno novi na NKM, {to

zna~i fiksirawe na NKM na postojnoto nivo ili nejzino

zgolemuvawe.

3. dokolku menaxmentot saka da ja zgolemi neto kamatnata marà,

mora to~no da ja predvidi kamatnata stapka ili da iznajde na~ini

da gi realocira profitabilnite sredstva i obvrskite so cel da go

zgolemi rasponot pome|u kamatnite prihodi i kamatnite tro{oci.

4. menaxmentot mora da ja odredi pari~nata vrednost na kamatno-

osetlivite sredstva i kamatno-osetlivite obvrski {to saka da gi

drì.

2.2. KOMPJUTERSKO BAZIRANI TEHNIKI

Mnogu banki koristat kompjuterski bazirani tehniki so koi nivnite

sredstva i obvrski se klasifikuvaat spored vremeto koga treba da

dospeat denes, vo slednata nedela, vo naredniot mesec itn.

Menaxmentot se obiduva da gi usoglasi kamatno-osetlivite srestva so

kamatno-osetlivite obvrski vo sekoja grupa na rokovi na dospevawe so

cel da gi zgolemi {ansite na bankata da gi ostvari svoite profitni celi.

Na primer, presmetkite na kompjuterot moè da ja prikaàt slednata

sostojba:

Tabela 1. Rokovi na dospevawe na kamatno osetlivi sredstva i obvrski

Rokovi na dospevawe

kamatno-osetlivi sredstva

kamatno-osetlivi obvrski

golemina na jazot

kumulativen jaz

sled. 24 ~asa

40 30 +10 +10

sled. 7 dena

120 160 -40 -30

sled. 30 dena

85 65 +20 -10

sled. 90 dena

2800 250 +30 +20

8


sled. 120 dena

455 395 +60 +80

Izvor: George W.Kaufman, ’Measuring and Managing Interest-Rate Risk’, January-February 1984

Od tabela 1 moè da se vidi deka za da se razbere kamatno-

osetlivata pozicija na bankata, od krucijalno zna~ewe e vremenskiot

period za koj se meri jazot. Na primer, vo slednite 24 ~asa, bankada

ima pozitiven jaz; prihodite }e bidat pogolemi ako kamatnite stapki se

zgolemat pome|u denes i utre. No, predviduvawata za zgolemuvawe

na kamatnite stapki na pazarot na pari vo tekot na slednata

sedmica }e bidat so lo{i posledici poradi negativniot jaz za slednite 7

denovi. Ako zgolemuvaweto na kamatnite stapki se o~ekuva da bide

stabilno, menaxmentot treba da razmisli za prezemawe na kontramerki

za za{tita na profitot na bankata. Ovie kontramerki bi moèle da

sordàt prodavawe na podolgoro~ni depozitni sertifikati ili koristewe

na fju~ers dogovori za da se ostvari profit, koj bi gi pokril zagubite od

porastot na kamatnite stapki vo tekot na narednata sedmica.

Imajki go predvid presmetaniot jaz za odreden vremenski period,

bankata moè da gi sogleda efektite na promenata na kamatnite stapki

vrz nejzinite prihodi i rashodi, t.e. vrz nejzinata kamatna marà. Neto

kamatniot prihod na bankata moè da se premeta na sledniov na~in:

Neto kamaten prihod = vkupni kamatni prihodi - vkupni

kamatni tro{oci

kade, vkupniot kamaten prihod = kamaten prinos na sredstvata

koi se osetlivi na promenata na kamatnata stapka h obemot na

sredstvata {to se osetlivi na promenite na kamatnata stapka +

kamaten prinos na sredstvata koi ne se osetlivi na promenite na

kamatnata stapka h obemot na sredstvata {to ne se osetlivi na

promenata na kamatnata stapka,

a vkupniot tro{ok = kamatniot tro{ok na obvrskite osetlivi na

promenata na kamatnata stapka h obemot na sredstvata osetlivi na

promenata na kamatnata stapka + kamatni tro{oci na obvrskite koi ne

9


se osetlivi na promenata na kamatnata stapka h obemot na obvrskite

koi ne se osetlivi na promenata na kamatnata stapka.

Na primer: Ako prinosot na sredstvata koi se i koi ne se osetlivi

na promenata kamatna stapka e 10% i 11%, a obvrskite koi se osetlivi i

onie koi ne se osetlivi na promenata na kamatnata stapka se 8% i 9%

soodvetno, kamatniot prihod }e iznesuva:

0.10 h $ 1700 + 0.11 h (4100 - 1700) - 0.08 h $ 1800 - 0.09 h (4100 -

1800) = $83 mil.

Ako kamatnata stapka na sredstvata koi se osetlivi na promenite

na kamatnata stapka porasnale na 12%, a kamatnata stapka na

obvrskite koi isto taka se osetlivi na promenata na kamatnata stapka

porasne na 10% prvata nedela ovaa banka so obvrski koi se osetlivi na

promenata na kamatnata stapka }e ima vakov neto kamaten prihod:

0.12 h $ 1700 + 0.11 h (4100 - 1700) - 0.10 h $ 1800 - 0.09 h (4100 -

1800) = $ 81 mil.

Poradi ovie promeni odnosno porastot na kamatnata stapka vo

slednata nedela, bankata }e go namali svojot neto kamaten prihod za

$ 2 mil.

Menaxmentot }e treba da go prifati rizikot ili pak da se za{titi so

instrumentite za za{tita od rizik. Na~in na koj moè da se izmeri

izloènosta na kamatniot rizik e KUMULATIVNIOT JAZ koj pretstavuva

vkupna razlika pome|u tie sredstva i obvrski na bankata koi moàt da

bidat predmet na promena na cenite vo odreden vremenski period. Na

primer: Ako bankata ima $ 100 mil. vo sredstva i $ 200 mil. vo obvrski i

kamatnite stapki se menuvaat sekoj mesec vo narednite {est meseci,

kumulativniot jaz }e bide -$ 600 mil., odnosno ($ 100 h 6) - ($ 200 h 6)

= $ 600 mil.

Ako menaxmentot predvidi porast vo kamatnata stapka, toj

moèbi }e bide sposoben da ja izbegne zagubata so promena na

sredstvata i obvrskite na bankata za da go izmeni iznosot na

kumulativniot jaz ili preku upotreba na instrumentite za za{tita od rizik.

10


Od seto ova proizleguva deka bankata koja {to ima negativen

kumulativen jaz }e ima korist dokolku kamatnite stapki opa|aat, no }e

pretrpi zaguba ako kamatnite stapki porasnat i obratno, banka so

pozitiven kumulativen jaz }e ima korist ako kamatnata stapka porasne,

a }e pretrpi zaguba ako kamatnite stapki opa|aat.

Nekoi banki gi prilagoduvaat svoite sredstva i obvrski koi se

osetlivi na dvièwata na kamatnata stapka vo zavisnost od nivnite

predviduvawa za toa kako }e se dviàt kamatnite stapki vo idnina.

Na primer: ako menaxmentot veruva deka vo planiraniot period

kamatnata stapka }e opa|a, tie }e dozvolat obvrskite koi se osetlivi na

promenata na kamatnata tapka da se povisoki od sredstvata koi se

osetlivi na promenata na kamatnata stapka. Ako i kamatnata stapka

navistina opadne kako {to i predviduva menaxmentot toa }e

predizvika mnogu pogolemo namaluvawe na tro{ocite od obvrskite

otkolku {to }e opa|at prihodite i bankata }e ostvari povisoka neto

kamatna margina. Sli~no na ova dokolku se predvidi deka kamatnite

stapki }e rastat, mnogu banki }e imaat pove}e sredstva koi se osetlivi

na promenata na kamatnata stapka i nivnite prihodi }e rastat mnogu

pobrzo otkolku kamatnite tro{oci.

Sekako vakva strategija sozdava mnogu golem rizik za bankata

zatoa {to prognozata za dvièweto na kamatnite stapki ne moè

sekoga{ da bide to~na. Iako upravuvaweto so pomo{ na jazot vo

teorijata funkcionira dobro, sepak vo praktikata bankata e izloèna

barem na mal kamaten rizik.

2.3. DOSPEVAWE (Duration)

Upravuvaweto so jazot moè da bide korisen instrument

upotreben za za{tita od promenata na kamatnata stapka. No

negativnost na ovoj pristap e {to ne dava nekoj to~en iznos izrazen vo

brojki za izloènosta na bankata na kamatniot rizik. Za da se dobie

11


ovaa vrednost vsu{nost treba da se presmeta DOSPEVAWETO (duration)

na sredstvata i obvrskite na bankata.

Duration e vrednost, ponderirana merka {to se odnesuva na

usoglasuvawe vo dospevaweto na site pari~ni prilivi ostvareni od

sredstvata i site pari~ni odlivi koi proizleguvaat od obvrskite. Duration

go meri prose~niot rok na dostavawe na idnite pari~ni sredstva kako

{to e prilivot na pari {to gi ostvaruva bankata od oddelnite zaemi i od

hartiite od vrednost i tekot na kamatni isplati {to gi vr{at bankite na

deponentite. Zna~i duration go meri prose~noto vreme potrebno da se

obnovat sredstvata t.e. vratat sredstvata koi se vrzani za edna

investicija. Bankata koja ima sredstva so prose~no dospevawe (duration)

od 5 godini }e gi povrati sredstvata vloèni vo edna investicija vo

prose~en rok od 5 godini, bez ogled {to }e se slu~i so kamatnata

stapka na pazarot vo toj period.

Mnogu va`na karakteristika {to ja ima tehnikata “duration” od

aspekt na rizikot e toa {to taa ja meri osetlivosta na pazarnata

vrednost na finansiskite instrumenti vo zavisnost od promenata na

kamatnata stapka.

Procentualnata promena vo pazarnata vrednost na edno sredstvo

ili obvrska:

∆P \ P ≈ - D x (∆i \ (1 + i))

Kade: ∆P \ P procentualnata promena vo pazarnata vrednost,

(∆i \ (1 + i) e relativnata promena vo kamatnata stapka na edno

sredstvo ili obvrska, a D pretstavuva duration, a pred nego stoi

negativen znak koj pokaùva deka pazarnata vrednost i kamatnata

stapka na finansiskite instrumenti se dviàt vo sprotivna nasoka. Ovaa

formula pokaùva deka kamatniot rizik na finansiskite instrumenti e

proporcionalen so negovoto dospevawe (duration). Finansiskiot

instrument koj ima traewe (duration) 2 }e bide 2 pati porizi~en od drug

finansiski instrument koj ima duration 1. Bankata koja bi sakala celosno

da se za{titi od fluktuaciite od kamatnata stapka bi odbrala da ima

12


sredstva i obvrski kade {to: Ponderiran duration na sredstvata na

portfolioto na bankata = ponderiran duration na obvrskite na bankata.

Toa bi zna~elo deka bankata }e ima duration jaz nula ili pribli`no nula.

Bankata }e bide izloèna na kamaten rizik ako duration na

sredstvata na bankata ne e usoglasen so ponderiraniot duration na

obvrskite. Kolku e pogolem duration jazot tolku }e bide i poosetliva neto

vrednosta (kapitalot) na bankite vo zavisnost od promenite na

kamatnata stapka na pazarot.

Primer za toa kako duration moè da se upotrebi za da se za{titat

sredstvata i obvrskite na bankata, pritoa imaj}i ja predvid prednosta

deka duration od portfolioto na sredstvata i obvrskite na bankata e

ednakov na ponderiraniot prosek na duration na sekoj instrument od

portfolioto poedine~no:

1. se presmetuva duration na sekoj zaem, depozit itn. ;

2. ponderirawe na sekoj duration so pazarnata vrednost na

instrumentot;

3. na kraj ja dodavame celata ponderirana vrednost na duration

(zemeno zaedno) za da go dobieme duration na celoto portfolio.

Na primer: da pretpostavime deka ima trezorska obvrznica vo

iznos od $ 1000 so rok na dospevawe od 10 godini koj ima kamatni

stapki od 10% so sega{na cena od $ 900. Duration na obvrznicata }e se

presmeta na sledniov na~in:

Duration na 10 god. obvrznica so 10% kamata = [ Σ (o~ekuvani

godi{ni pari~ni prilivi od obvrznicata h vremenski period) \ diskonten

faktor (10% kamata)] \ pazarna cena na obvrznicata

Zna~i, duration na sekoja trezorska obvrznica }e bide 7.49 godini

(bankata pritoa ima 90 mil $ vakvi trezorski obvrznici). Bankata }e ima

sredstva so duration i pazarna vrednost kako {to e navedeno vo tabela

2:

Tabela 2 Duration na sredstvata na bankata

Sredstva na bankata Pazarna vrednost duration

13


Trgovski zaemi $ 100 mil. 0.60 god.Potro{uva~ki zaemi $ 50 mil. 1.20 god.Zaemi za nedvi`nosti $ 40 mil. 2.25 god.Op{tinski obvrznici $ 20 mil. 1.50 god.Izvor: Olson, Ronald L., and Donald G.Simonson.’Gap Management and MArket Rate Sensitivity in Banks. Journal of Bank

Research, Spring 1982

Sekoj poedine~en duration na sredstvata se ponderira i }e se

dobie duration na portfolioto na sredstvata na bankata:

Ponderiran duration na sredstvata = [ Σ (duration na sekoe

poedine~no sredstvo na portfolioto h pazarna vresnost na sekoe

sredstvo od portfolioto) ] \ vkupna pazarna vrednost na site sredstva

(7.49 god. h $ 90 mil. vo trezorski obvrznici + 0.60 god. h $ 100 mil. vo

komercijalni zaemi +

1.20 god. h $ 50 mil. vo potro{uva~ki zaemi + 2.25 god. h $ 40 mil. vo

zaemi za nedvi`nini) +

1.50 god. h $ 20 mil. vo op{tinski obvrznici) / ($ 90 mil. + $ 100 mil. +

$ 50 mil. + $ 40 mil. + $ 20 mil.) = 3.047 god.

Zatoa {to duration e merka za prose~niot rok na dospevawe,

ova }e zna~i deka vo zada~ata prose~niot rok na dospevawe na

portfolioto na sredstvata na bankata e okolu 3 godini. Bankata moè da

se za{titi od porastot na kamatnite stapki na depozitite na toj na~in

{to }e treba da proveri dali ponderiraniot prose~en duration na

depozitite i drugite obvrski e isto taka pribli`no 3 godini.

Presmetkata na duration na obvrskite na bankata se temeli na

istiot princip. Na primer: ako bankata ima $ 100 mil. CDs (depozitni

sertifikati) i na toa mora da plati 6% kamata vo narednite dve godini,

duration na ovie CD }e bide determiniran od pla}awata {to }e gi vr{i

bankata vo slednite dve godini smetani po sega{na vrednost.

Dokolku prose~niot rok na obvrskite na bankite e pokratok od

prose~niot rok na dospevawe na sredstvata, neto vrednosta na

bankata }e se namali ako kamatnite stapki rastat, odnosno }e se

14


zgolemi ako kamatnite stapki opa|aat. Ako menaxmentot veruva deka

kamatnite stapki vo idnina }e rastat, toj }e se za{titi na toj na~in

{to }e go zgolemi prose~niot rok na dospevawe na obvrskite, a }e go

namali prose~niot rok na dospevawe na sredstvata, ili }e koristi

instrumenti za za{tita od rizik (hedging tools).

Tehnikata Duration ima nekolku ograni~uvawa1:

1. da se obezbedat sredstva i obvrski so ist duration vo portfolioto na

bankata ~esto e neostvarliva zada~a

2. kaj finansiskite instrumenti koi se ispla}aat postepeno duration

sekoga{ e pomal otkolku {to e kalendarskiot rok na dospevawe.

3. METODI ZA NEUTRALIZIRAWE NA JAZOT; FINANSISKI FJUÊRS

DOGOVORI

Eden od najpopularnite metodi za neutralizirawe na razlikata

pome|u sredstvata na bankata koi se izloèni na rizik i rizi~no

izloènite obvrski e da se kupat ili prodadat finansiski fju~ers dogovori

(financial futures).

Pazarite za finansiski fju~ersi se taka dizajnirani da go prefrlat

rizikot od fluktuacijata na kamatnite stapki, od onie investitori koi

imaat averzija kon rizikot, kako {to se komercijalnite banki, na

{pekulantite koi go prifa}aat vakviot rizik, sakajki da ostvarat profit. So

fju~ers dogovorite se trguva na organizirani pazari - berzi, kako {to e

Londonskata berza za fju~ersi, kade {to brokerite na parketot gi

izvr{uvaat pora~kite na javnosta da prodadat ili kupuvaat vakvi

dogovori po najdobra mo`na cena. Koga bankata kontaktira broker i

saka da prodade fju~ers dogovot (toga{ bankata zavzema kratna

pozicija - short sale, short position), toa zna~i toa e vetuvawe za isporaka

na hatii od vrednost od opredelen vid i kvalitet na kupuva~ot na

fju~ers na odnapred dogovorena data i po odnapred utvrdena cena.

1 Belongia, Michael T. ”Predicting Interest Rates”. March 1987, pp 9-15.

15


Bankata moè na pazarot na fju~ers da se javi i kako kupuva~ na

fju~ers dogovor, soglasuvaj}i se da prifati isporaka na opredelena

hartija od vrednost navedena vo fju~ers dogovorot ili da plati gotovina

na berzanskata klirin{ka ku}a na denot koga dogovorot dospeva.

Toga{ bankata zavzema dolga pozicija (long position).

Upotrebata na fju~ersite za za{tita od promenata na kamatnite

stapki bara od bankata da zavzeme sprotivna pozicija na pazarot na

fju~ersi od nejzinata pozicija na pazarot na pari. Taka bankata koja

planira da kupi obvrznici na pazarot na pari denes moè da se obide da

ja za{titi vrednosta na obvrznicite so prodavawe na fju~ersi za

obvrznici. Ako cenata na obvrznicite padne na pazarot na pari, bankata

}e ostvari profit na fju~ers pazarot so toa }e ja minimizira zagubata

koja {to se javuva kako rezultat na promenata na kamatnite stapki2.

3.1 KRATKA POZICIJA SO FJUÊRSI

Ako se o~ekuva kamatnite stapki da porasnat, zazemaweto kusa

pozicija so fju~ersi moè da bide iskoristeno. Ovaa postapka e

soodvetna koga bankata o~ekuva odliv na pari~ni sredstva (koga dava

krediti ili koga depozitite dostasuvaat). Vo ovoj slu~aj se prodavaat

fju~ers dogovori za hartii od vrednost na berzata na fju~ersi vo ona

vreme koga se o~ekuvaat novi depoziti, koga bankata treba da dade

kredit ili koga hartiite od vrednost se vklu~uvaat vo bankarskoto

portfolio. Podocna, kako depozitite i kreditite se dobliùvaat do rokot

na dostasuvawe ili hartiite od vrednost koi gi imala bankata se

prodadeni, se kupuvaat fju~ers dogovori vo istiot tolkav iznos, na

berzata. Ako pazarnite kamatni stapki zna~itelno porasnat, tro{okot za

kamata za depozitite }e se zgolemi i vrednosta na kreditite i hartiite od

vrednost koi gi drì bankata, a se so fiksna kamatna stapka, }e se

2 Peter S.Rose, James W.Kolari, Donald R.Fraser ‘ Financial Institutions’ Understanding and Managing Financial Services, Fourth Edition, Irwin, Homewood, IL 60430, Boston, MA 02116.

16


namali. No, ovie zagubi }e bidat pribli`no nadomesteni so cenovnite

dobivki na fju~ers pazarot.

3.2. DOLGA POZICIJA SO FJUÊRSI (Long hedge)

Iako bankite se pove}e zagrièni za eventualnite {tetni efekti od

porastot na kamatnite stapki, ima i takvi slu~ai koga bankite sakaat da

se za{titat od pa|aweto na kamatnite stapki. Ova se slu~uva koga

bankata o~ekuva priliv na pari~ni sredstva vo bliska idnina. Na primer,

menaxmentot na bankata o~ekuva zna~itelen priliv na depoziti vo

narednite nekolku nedeli ili meseci, no predviduva i poniski kamatni

stapki za toa vreme. Ako predviduvawata se ostvarat, bankata }e se

soo~i so oportunitetna zaguba, bidej}i vakvite depoziti }e mora da

bidat investirani vo krediti i hartii od vrednost koi nosat ponizok prinos.

Za da gi izbegne ovie zagubi menaxmentot moè da koristi dolga

pozicija vo fju~ersi. Fju~ers dogovorite moàt da se kupat denes i

potoa da se prodadat vo ist iznos vo pribli`no isto vreme koga ima

priliv na depoziti. Na toj na~in }e se zgolemi vrednosta na fju~ers

dogovorite.

Vo princip so hexiraweto bankite nastojuvaat da se za{titat od

dva problemi so koi {to se soo~uvaat3:

1. Da se izbegne porastot na tro{ocite na bankata za pozajmuvawe

2. Da se izbegne padot na kamatnite stapki koi se odnesuvaat na

bankarskite krediti

Vo najgolem broj slu~ai soodvetnata strategija na za{tita

(hexirawe) so koristewe na finansiski fju~ersi e slednava:

Koristewe na short hedge:

Izbegnuvawe na povisoki prodavawe na fju~ersi i potoa

nivno

3 Morris, Charles S.’ Managing Interest Rate Risk with Interest Rate Futures’ Economic Review, March 1989.

17


tro{oci za pozajmuvawe poni{tuvawe so podocne`no

kupuvawe na

sli~ni fju~ers dogovori

Koristewe na long hedge:

Izbegnuvawe na poniski kupuvawe na fju~ersi i potoa

prinosi od o~ekuvanite, od nivno poni{tuvawe so

kreditite i od investiraweto podocne`na proda`ba na sli~ni

vo hartii od vrednost dogovori

Edna o~igledna prednost na ovoj metod na za{tita na kamatnite

stapki e toa {to samo del od od vrednosta na fju~ers dogovorite mora

da bide zaloèna kako kolateral. Isto taka brokerskite provizii za

trguvawe so fju~ersi se relativno niski. Taka trgovijata so finansiksi

fju~ersi moè da se za{titi golemi iznosi na depoziti, krediti i hartii od

vrednsot so mal tro{ok na pari~ni sredstva.

Sepak kaj finansiskite fju~ersi se javuvaat nekoi va`ni

ograni~uvawa, a tie se odnesuvaat na edna posebna forma na rizik,

poznat kako osnoven rizik (Basis e razlikata vo kamatnite stapki ili

cenata pome|u pazarot na pari i pazarot na fju~ersi). Ako basis se

promeni pome|u otvoraweto i zatvoraweto na fju~erskata pozicija,

rezultatot moè da bide zna~itelna zaguba, koj se odzema od dobivkite

koi trgovecot bi moèl da gi ostvari na pazarot na pari. Za sre}a

osnovniot rizik e obi~no pomal od kamatniot rizik na pazarot na pari,

pa hexiraweto ja reducira (iako ne ja eliminira kompletno) celokupnata

izloènost na rizik. Ova moè da se objasni i preku slednovo ravenstvo:

Vkupniot prinos na bankata od nejzinite operacii na pazarot na

pari i na pazarot na fju~ersi pretstavuva: Prinosot zaraboten na

pazarot na pari ± Profit ili zaguba na pazarot na fju~ersi - Razlikata vo

kamatnite stapki (ili cenite) me|u pazarot na pari i fju~erskiot pazar pri

zatvoraweto na fju~ers pozicijata (Closing basis) - Razlikata vo

18


kamatnite stapki (ili cenite) me|u pazarot na pari i fju~erskiot pazar pri

otvoraweto na fju~ers pozicijata (Opening basis).

So efektivno hexirawe, pozitivnite ili negativnite prinosi ostvareni

na pazarot na pari }e bidat pribli`no pokrieni so profitit ili zagubata od

trguvaweto so fju~ersi. Vistinskiot rizik so koj se soo~uva bankata kaj

hexiraweto so fju~ersi proizleguva od poslednite dve stavki od

predhodnoto ravenstvo. Dvièwa vo basis moàt da se slu~at i posle

rokot na fju~ers dogovorot bidej}i cenite na pazarot na pari i na

fju~ers pazarot ne se perfektno me|usebno sinhronizirani.

3.3. OPCII NA KAMATNI STAPKI (Interest Rate Options)

Opciite na kamatnite stapki mu davaat pravo na imatelot na

hartii od vrednost da gi prodade ovie instrumenti na drug investitor po

odnapred utvrdena cena pred datumot na istekuvawe na opcijata ili da

prifati isporaka na hartii od vrednost (da kupi hartii od vrednost) od

drug investitor po odnapred utvrdena cena, pred izminuvawe na

datumot na opcijata. Kaj proda`nata opcija (put option), izdava~ot na

opcijata mora da bide podgotven da ja prifati isporakata na hartiite od

vrednost od kupuva~ot na opcijata ako toj (kupuva~ot na opcijata) toa

go pobara. Kaj kupovnata opcija (call option), izdava~ot na opcijata

mora da bide podgotven da ispora~a hartii od vrednost na kupuva~ot

na opcijata po negovo barawe. Cenata koja {to kupuva~ot mora da ja

plati za privilegijata da prodade ili da kupi hartii od vrednost od

izdava~ot na opcijata e poznata kako OPCIONA PREMIJA.

Po {to opciite se razlikuvaat od fju~ersite? Za razlika od

fju~ersite, opciite NE SODR@AT obvrska da se ispora~aat hartii od

vrednost. Tie davaat PRAVO da se ispora~a ili da se primi pora~ka, a

ne obvrska da se stori toa. Sopstvenikot na opcijata moè4:

1. da ja izvr{i opcijata

4 G.Jabbour, P.Budwick, ‘The Option Trader Handbook’, July 2004.

19


2. da ja prodade opcijata na drug kupuva~, ili

3. ednostavno da ja ostavi opcijata da iste~e, da ne ja izvr{i

Najgolem broj od opciite denes se predmet na trguvawe na

Berzite na opcii. Opciite so koi se trguva na berzite se standardizirani,

taka {to se ovozmoùva polesno da se zatvori postoe~kata pozicija vo

opcijata so vospostavuvawe na sprotivna pozicija.

Na primer: Kupuva~ot na opcijata za (T-bonds) so koi se trguva na

berza ima pravo da gi kupi ili prodade opredelenite (T-bonds) po cena na

izvr{uvawe do izminuvawe na opcijata. Ako kamatnite stapki porasnat,

proda`nite opcii se poatraktivni za izvr{uvawe. Ako kamatnite stapki

padnat, sopstvenicite na kupovni opcii }e bidat pove}e nakloneti da go

izvr{at nivnoto opciono pravo i da pobaraat da im se ispora~aat

obvrznici po dogovorenata cena na izvr{uvawe. Pri~inata e toa {to

opa|a~kite kamatni stapki }e ja zgolemat cenata na obvrznicite, i na

imatelot na opcijata mu e poisplatlivo da ja kupi obvrznicata po

poniska cena na izvr{uvawe na opcijata. Berzanskata klirin{ka ku}a go

garantira ispolnuvaweto na opcionite dogovori so koi se trguva na

berzata. Maksimalnata zaguba {to sopstvenikot na opcijata moè da ja

pretrpi e opcionata premija koja {to ja platil za da ja dobie opcijata.

Proda`na opcija

Kupuva~ot na opcijata dobiva pravo od izdava~ot na opcijata da

prodade i ispora~a hartii od vrednost, krediti ili fju~ers dogovori na

izdava~ot na opcijata po odnapred utvrdena cena na izvr{uvawe na

opredelena data. Ako kamatnite stapki porasnat, pazarnata vrednost

na hartiite od vrednost, kreditite ili fju~ersite koi se predmet na

opcijata, }e se namali. Izvr{uvaweto na proda`nata opcija rezultira so

dobivka za kupuva~ot na opcijata, bidej}i toj sega moè da kupi hartii

od vrednost, krediti ili fju~ersi koi se predmet na opcijata so poniska

pazarna cena i da gi ispora~a na izdava~ot obvrska }e ja namali

dobivkata na kupuva~ot.

Kupovna opcija

20


Kupuva~ot na opcijata dobiva pravo od izdava~ot na opcijata da

kupi i primi isporaka na hartii od vrednsot, krediti ili fju~ers dogovori

od izdava~ot po me|usebno dogovorena cena na izvr{uvawe na ili

pred opredeleniot datum na izvr{uvawe. Ako kamatnite stapki se

namalat, pazarnata vrednost na hartiite od vrednost, kamatite ili na

fju~ersite koi se predmet na opcijata }e porasnat. Izvr{uvaweto na

kupovnata opcija mu ovozmoùva na kupuva~ot na opcijata da ostvari

dobivka, bidej}i toj }e gi obezbedi hartiite od vrednost, kreditite ili

fju~ersite po cena na izvr{uvawe koja e poniska od nivnata vistinska

vrednost.

3.4. KAMATNI SVOPOVI (Interest rate Swaps)

Kamatniot svop e instrument za za{tita od promenata na

kamatnite stapki {to ovozmoùva dvajca pozajmuva~i na sredstva

(vklu~uvaj}i gi bankite) da si pomognat me|usebno preku razmena na

nekoi od najpovolnite karakteristiki na nivnite krediti. Na primer, eden

pozajmuva~ moè da e mnogu mal ili da ima nizok krediten rejting

taka da ne moè da nastapi na pazarot so proda`ba na obvrznici so

niski i fiksni kamatni stapki. Ovoj pozajmuva~, e prinuden da koristi

kratkoro~en kredit i da prifati visoki i varijabilni kamatni stapki.

Sprotivno na ovoj, drug pozajmuva~ moè da ima visok krediten

rejting i da e sposoben da pozajmuva dolgoro~ni krediti so niski i fiksni

kamatni stapki. No, moè da se slu~i visoko rangiranata banka, koja

naj~esto e golema da posakuva pofleksibilni kratkoro~ni krediti,

osobeno koga postojat uslovi za opa|awe na kamatnite stapki. Ovie dva

pozajmuva~i naj~esto so pomo{ na banka ili drug posrednik moè da

se soglasat da gi razmenat kamatnite pla}awa, utvrduvaj}i gi

najdobrite karakteristiki na nivnite pozajmici.

Kamatniot svop e na~in da se promeni izloènosta na nekoja

institucija na fluktuacijata na kamatnite stapki i da se postignat poniski

21


tro{oci na pozajmuvaweto. U~esnicite vo svopot moàt da gi

pretvorat fiksnite vo varijabilni stapki i obratno, kako i podobro da gi

prisposobat rokovite na dospevawe na nivnite sredstva i izvori.

So uslovite od svop dogovorot, pozajmuva~ot so nizok krediten

rejting gi pokriva fiksnite tro{oci (kamatni stapki) na dolgoro~nite

zaemi na pozajmuva~ot so povisok rejting za {to dobiva dolgoro~en

zaem so mnogu poniski tro{oci otkolku {to samiot toj bi moèl da gi

dobie. Vo isto vreme, pozajmuva~ot so povisok krediten rejting gi

pokriva celosno ili del od varijabilnite tro{oci na zaemot na

pozajmuva~ot so povisok krediten rejting, taka pretvoraj}i gi fiksnite,

dolgoro~ni kamatni stapki vo pofleksibilni i poeftini kratkoro~ni

kamatni stapki. Najkoristena kratkoro~na, varijabilna stapka vo svop

dogovorite e LIBOR na Evrodolarskite depoziti.

Sekoj od u~esnicite vo svop dogovorot pozajmuvaat na onoj

pazar {to im nudi najpovolni tro{kovni uslovi i potoa samo gi

razmenuvaat kamatnite pla}awa po osnov na sredstvata {to sekoj od

niv gi pozajmil. Na krajot, tro{ocite za pozajmuvaweto se poniski

otkako svop dogovorot e sklu~en, iako eden od u~esnicite (onoj so

povisok krediten rejting) naj~esto moè da pozajmi poeftino i na

dolgoro~niot i na kratkoro~niot pazar za razlika od onoj so ponizok

krediten rejting.

Primer za svop transakcija5:

Ovoj primer pokaùva kako dve firmi moàt da za{tedat na

tro{ocite za pozajmuvawe dokolku se dogovorat da gi zamenat me|

usebno kamatnite pla}awa. Ovie za{tedi se zgolemuvaat poradi

razlikite (spreads) vo kamatnite stapki t.n. quality spreads, koi se mnogu

pogolemi na pazarite na dolgoro~ni, otkolku na pazarite na

kratkoro~ni krediti.

Tabela 3 Prednosta na SWAP dogovorite pri razmenata na kamatnite stapki

5 Satyajit Das, ‘Swaps/Financial Derivatives’, 3- revised edition, Wiley, 2003.

22


Dogovorni strani vo svopot

Ako izdadat dolgoro~ni obvrznici, treba da platat po fiksni kamatni stapki

Ako dobijat krat-koro~en zaem treba da platat po varijabilni kamatni stapki

Potencijalni za{tedi vo kamatnite stapki za sekoj pozajmuva~

Banka pozajmuva~ so nizok kred. rejting

11.50 % Prime + 1.75 %

0.50 %

Banka pozajmuva~ so visok kred. rejting

9.00 % Prime interest rate 0.25 %

Razlika vo kamatni stapki poradi razlikite vo kred. rejtig

2.50 % 1.75 % 0.75 %

Izvor: Satyajit Das, ‘Swaps/Financial Derivatives’, 3- revised edition, Wiley, 2003.

Se zabeleùva deka niedna od firmite ne i pozajmuva sredstva na

drugata. Sumata na zaemite t.n. nominalna (notional) vrednost ne se

razmenuva. Sekoj od u~esnicite treba da si plati svojot dolg. Samo

neto sumata za kamati {to treba da se plati se dviì od eden kaj drug

u~esnik vo svop dogovorot vo zavisnost od toa kolku visoko rastat

kratkoro~nite kamatni stapki. Svop dogovorot normalno ne se

pojavuva vo bilansot na sostojba na dogovornite strani, iako toj moè

da go namali kamatniot rizik povrzan so sredstvata i obvrskite vo toj

bilans na sostojba.

Svopovite naj~esto se upotrebuvaat da se spravat so

vremenskoto nesovpa|awe na sredstvata i obvrskite. Na primer, edna

firma moè da ima kratkoro~ni sredstva so fleksibilni prinosi i

dolgoro~ni obvrski so fiksni kamatni stapki. Ovaa fima stravuva deka

namaluvaweto na kamatnite stapki na pazarot }e ja namali i nivnata

zarabotuva~ka. Sprotivno, firmata so dolgoro~ni sredstva so fiksni

prinosi i kratkoro~ni obvrski stravuva od porast na kamatnite stapki.

Ovie firmi se potencijalni kandidati za sklu~uvawe na svop dogovorot.

Bankite isto taka moàt da gi koristat svopovite za da go promenat

efektivniot duration na negovite sredstva i obvrski. So nego moè da se

23


skrati duration na sredstvata, so zamena na prihodite od fiksnite kamatni

stapki vo korist na prihodite od varijabilni kamatni stapki. Ako duration

na obvrskite na bankata e premnogu kratok, svopot moè da gi zameni

tro{ocite po osnov na varijabilni kamatni stapki vo polza na tro{ocite

od fiksni kamatni stapki. Taka, svopot moè da i pomogne na bankata

da go imunizira svoeto portfolio dvièj}i se poblisku do

vospostavuvawe na balans pome|u duration na nejzinite sredstva i

obvrski.

Se postavuva pra{aweto zo{to se koristat svop dogovorite za

ovie problemi? Neli fju~ersite i drugite oblici na finansirawe ja

ostvaruvaat istata cel? Vo princip, da, no ima mnogu prakti~ni

problemi koi svopovite gi re{avaat. Na primer, izdavaweto na novi

hartii od vrednost so povolni karakteristiki moè da bide skapo i

rizi~no. Zaemite moè da se odobruvaat po visoki kamatni stapki.

Transakcionite tro{oci, proviziite i regulativite ~esto gi ograni~uvaat

firmite vo obidite da go restruktuiraat svojot bilans na sostojba.

Fju~ersite isto taka nosat problemi poradi nivniot rigiden rok na

dospevawe i poradi ograni~eniot broj na finansiski instrumenti {to tie

gi pokrivaat. Vo sprotivno, svopovite moè da pokrijat bilo koj period

na vreme, iako pove}eto se odnesuvaat na 3-10 godini. Isto taka,

mnogu lesno se dogovaraat naj~esto preku telefon so brokerite ili

dilerite.

24


ZAKLUÔK

Bez razlika vo koja nasoka se dviàt kamatnite stapki, bankarite

posakuvaat profit koj e na posakuvanoto nivo i koj e stabilen.

Mnogu banki gi sproveduvaat nivnite strategii za upravuvawe so

sredstvata i obvrskite preku upatstvata od komitetot za sredstva i

obvrski, koj obi~no se sostanuva sekoj den ili edna{ nedelno. Vakviot

komitet ne samo {to go izbira na~inot za spravuvawe so kamatniot

rizik, tuku e vklu~en i vo kratkoro~noto i dolgoro~noto planirawe, vo

podgotvuvawe na strategii za spravuvawe so kamatniot rizik, politikite

i problemite so kvalitetot na kreditite, kako i vo kontrolata na tro{ocite

i dano~nite optovaruvawa.

Metodite i na~inot na pristap pri pregledot na fluktuacijata na

kamatnite stapki se dosta razli~ni, po~nuvaj}i od mnogu ednostavni

pa se do ekstremno sloèni finansiski modeli vo ekonomijata.Eden od

dosta upotrebuvanite modeli e konceptot na pari~ni tekovi, kade {to

finansiskiot analiti~ar ja sogleduva ponudata i pobaruva~kata za

likvidni sredstva.Proekcijata na ponudata i pobaruva~kata se vr{i vrz

osnova na uveruvawata od Centralnata banka, fiskalnata politika,

inflacijata kako i drugite relevantni faktori.Pogolemi iznosi na

25


pobaruva~ka od ponudata zna~i postoewe na negativen jaz kaj

likvidnite sredstva, {to e pri~ina za pritisok vrz kamatnite stapki i

nivno zgolemuvawe, i obratno, pri {to doa|a do opa|awe na kamatnite

stapki.

Levent Ajrula

PREVENTION FROM INTEREST RATE RISK

Summary

A risk attracting greatest consideration, in respect to all kind of risks a bank is

faced with, is interest rate risk – exposition of a bank as consequence of fluctuations on

the market interest rate which may impact seriously over the bank profit, assets value and

liabilities, as well as its capital.These variable market interest rates make an impact over

the profitability of a bank, reflecting on funds costs, diminishing owner’s investment

value.

The objective to prevent from interest rate risk is to isolate the bank profit – net

profit after taxes and contributions from the interest rates fluctuation harmful effects.

The subject of this work shall be dedicated to the instructions of a bank funds

allocation, prevention techniques from interest risk and methods for neutralization of the

gap, so called futures agreements.

The intent of a bank to prevent and protect the profit from negative changed of the

interest rates, the management insists on keeping fixed net interest spread (NIS).If costs

and expenses of borrower funds increase faster than the bank loans ans securities income,

26


NIS shall be decreased with negative effects over the profit.The managemetn has to find

out a way of protection against increase of costs and its imperial of the bank margin.

Most of the banks aplly their strategies for assets and liabilities management,

following the Comittee of Assets and Liabilities instructions, that usually meets on a

daily or monthly basis.

KORISTENA LITERATURA

1.Ross, Westerfield and Jordan.”Fundamentals of Corporate Finance”. Third Edition

2.Belongia, Michael T. ”Predicting Interest Rates”. March 1987, pp 9-15

3.Livingston, Miles. Money and Capital Markets:” Financial Instruments and Their

Uses”.Englewood Cliffs, N.J.:Prentice Hall, 1990.

4.Petkovski, Mihail.”Finansiski pazari i institucii”. Ekonomski fakultet-

Skopje, 2004 god.

5.Paul Krugman; Maurice Obstfeld.”International Economics:Theory and

Policy”.Fifth edition, New York:Addison-Wesley 200, 2000.

6.Peter S.Rose, James W.Kolari, Donald R.Fraser “Financial Institutions”

Understanding and Managing Financial Services. Fourth Edition, Irwin, Homewood, IL

60430, Boston, MA 02116.

27


7.Morris, Charles S.” Managing Interest Rate Risk with Interest Rate Futures”.

Economic Review, March 1989

8.Satyajit Das, “Swaps/Financial Derivatives”. 3- revised edition, Wiley, 2003.

28

Documents

Zastita Od Izlozenost Na Kamaten Rizik