Znaczenie norm Kodeku Żywnościowego

FAO/WHO w świetle porozumień

Światowej Organizacji Handlu

Marzena Chacińska

Dyrektor Biura Współpracy Międzynarodowej GIJHARS

Punkt Kontaktowy Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO

dla Polski

Warszawa, 13 listopada 2014

INFORMACJE OGÓLNE O WTO

POROZUMIENIA SPS I TBT

ZNACZENIE NORM KKŻ FAO/WHO

Plan prezentacji

Światowa Organizacja Handlu - WTO

• Powstała 1 stycznia 1995 (zastąpiła GATT 1948-1994)

• 160 członków w tym Polska i UE (1995) – stan na czerwiec 2014

• Obserwatorzy (negocjacje – 24 państwa w tym: Azerbejdżan

(1997), Kazachstan (1996), Uzbekistan (1994) i Białoruś (1993)

• W strukturze: Konferencja Ministerialna Rada Ogólna

Rada ds. …(Towary, Usługi, TRIPS) Komitety (w ramach

Rady ds. Towarów: Komitet SPS i Komitet TBT)

Światowa Organizacja Handlu - WTO

• WTO określa zasady współczesnego światowego handlu

i – w przeciwieństwie do b. GATT – ma osobowość prawną.

Polska jest współzałożycielem WTO (porozumienie ratyfikowała

w 1995). W ramach WTO decyzje w większości spraw są

podejmowane na zasadzie konsensusu.

• Jak zapewnić aby handel był uczciwy a zarazem swobodny?

• Tworzenie zasad i negocjowanie porozumień

(towary, usługi i własność intelektualna).

UE - POLSKA - WTO

• Wejście Polski do UE zmieniło formalną sytuację kraju na forum

WTO, w związku z przekazaniem odpowiedzialności za

kształtowanie polityki handlowej z poziomu narodowego

na unijny. Oznacza to, że z państwami trzecimi i członkami WTO

negocjacje prowadzi KE (DG ds. Handlu – DG Trade) na podstawie

mandatu uzyskanego od Rady UE (Ministrowie państw

członkowskich UE) i w konsultacji z grupami roboczymi Rady UE.

• Na forum WTO państwa członkowskie UE nie prezentują

oddzielnie swoich stanowisk. Wspólne stanowisko UE

prezentowane jest przez KE.

Światowa Organizacja Handlu - WTO

Cele istnienia:

•liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami,

•rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej,

•czuwanie nad przestrzeganiem praw własności intelektualnej

(TRIPS),

•tworzenie - w uzasadnionych przypadkach - zasad dotyczących

utrzymywania barier handlowych (ochrona zdrowia konsumentów,

zapobieganie rozprzestrzenianiu się

chorób i ochrona środowiska).

Światowa Organizacja Handlu - WTO

Zadania

• Administrowanie porozumieniami WTO i decyzjami (60)

• Stwarzanie profesjonalnych warunków do negocjacji handlowych

• Rozstrzyganie sporów handlowych

• Monitorowanie krajowych polityk handlowych

• Wsparcie techniczne i szkoleniowe dla państw rozwijających się

• Współpraca z innymi organizacjami międzynarodowymi,

w tym z KKŻ FAO/WHO

Handel wymaga regułTworzenie zasad i negocjowanie porozumień

Wartość handlu artykułami rolno-spożywczymi znacząco wzrosła

na przestrzeni 2002-2012 (raport FAO) – potrzeba harmonizacji

Porozumienia:

•dwustronne – Australia/Nowa Zelandia, USA/ Kanada

•wielostronne – Unia Celna (Federacja Rosyjska, Białoruś, Kazachstan)

•regionalne – Unia Europejska, CEFTA – Środkowoeuropejskiej

Porozumienie o Wolnym Handlu, EFTA – Europejskie Stowarzyszenie

Wolnego Handlu, AU – Unia Afrykańska, NAFTA, ASEAN etc.

•globalne – podpisywane w ramach Światowej Organizacji Handlu

Porozumienia WTO dotyczące żywności i artykułów rolnych

• SPS – Porozumienie w sprawie Stosowania Środków Sanitarnych

i Fitosanitarnych (The Agreement on the Application of Sanitary

and Phytosanitary Measures)

• TBT – Porozumienie w sprawie Barier Technicznych w Handlu

(The Agreement on Technical Barriers to Trade)

• Obowiązują od 1 stycznia 1995 – są wiążące dla wszystkich

członków WTO

• Dz. U. Nr 98, poz. 483 z 1995 - Porozumienie ustanawiające ŚwiatowąOrganizację Handlu (WTO), sporządzone w Marakeszu dnia 15 kwietnia 1994 r.

• Dz. U. Nr 9, poz. 54 z 1996 - odrębny załącznik do Dz.U. zawiera polskie wersje porozumień SPS i TBT

CeleSPS TBT

Redukcja stosowania środków

mogących ograniczać swobodny

handel do uzasadnionych

środków zapewniających

niezbędny poziom ochrony

Zapewnienie, że techniczne normy

i procedury dotyczące oceny

zgodności nie powodują

nieuzasadnionych przeszkód

w handlu międzynarodowym

ZakresSPS TBT

Bezpieczeństwo żywności

Zdrowie zwierząt

Zdrowie roślin

Ochrona życia oraz zdrowia ludzi,

zwierząt i roślin

Ochrona terytorium kraju przed

rozprzestrzenianiem się chorób

oraz szkodników

Wszystkie produkty/towary, w tym żywność

(wymagania poza SPS)

Różne aspekty ochrony konsumenta (nieujęte w SPS)

m.in. ochrona przed oszustwem (także ekonomicznym)

Główne wymaganiaSPS TBT

Członkowie zapewnią, by jakikolwiek środek sanitarnyi fitosanitarny:- był stosowany tylko w zakresie niezbędnym dla ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, - był oparty na zasadach naukowych i nie był utrzymywany bez wystarczających dowodów naukowych- nie powodował arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji oraz ukrytych ograniczeńw handlu

Członkowie zapewnią, że:-techniczne regulacje i normy nie będą stwarzały zbędnych przeszkód w handlu-importowane produkty będątraktowane w taki sam sposób jak podobne produkty krajowe-regulacje techniczne będąrestrykcyjne w stopniu koniecznym dla spełnienia wymagań-stosowane środki będąproporcjonalne do pożądanego celu

Członkowie mają prawo być bardziej restrykcyjni, ale wymagane uzasadnienie SPS – naukowe argumenty/ocena ryzyka, TBT – jeżeli fundamentalne cele

nie mogą być spełnione (czynniki klimatyczne, geograficzne, technologiczne)

Ważne zasady wspólne dla SPS i TBT

• Harmonizacja – oparcie środków na międzynarodowych normach

• Przejrzystość – Notyfikacje zmian środków / Punkty Kontaktowe

• Równoważność – uznawanie innych metod/środków do

osiągniecia porównywalnych rezultatów

• Niedyskryminujące kontrole, inspekcje, akceptacje i procedury

oceny zgodności (szczegóły np. Zał. C do Porozumienia SPS)

• Specjalne podejście do państw rozwijających się – pomoc

techniczna w celu implementacji porozumień (STDF –

www.standardsfacility.org)

HarmonizacjaSPS TBT

Przywołanie konkretnych norm

Bezpieczeństwo żywności –Komisja Kodeksu Żywnościowego

FAO/WHO

Zdrowie Zwierząt –Światowa Organizacja Zdrowia

Zwierząt (OIE)

Zdrowie Roślin –Międzynarodowa Konwencja

Ochrony Roślin (IPPC)

Międzynarodowe normy –

bez wskazania konkretnych

organizacji (może być zarówno

KKŻ FAO/WHO, ISO, IEC, ITU

jak również inne organizacje)

Przejrzystość• Obowiązek informowania innych państw o nowych lub

zmienionych wymaganiach sanitarnych i fitosanitarnych lub

technicznych, które mają wpływ na prowadzenie wymiany

handlowej (notyfikacje przed wejściem w życie regulacji).

• Punkty kontaktowe, utworzone przez państwa członkowskie

odpowiadają na prośby o informacje dotyczące nowych lub już

istniejących środków. W Polsce SPS – Ministerstwo Rolnictwa

i Rozwoju Wsi, TBT- Ministerstwo Gospodarki + Punkt Informacyjny

- Polski Komitet Normalizacyjny)

• Zwiększona przejrzystość stosowanych środków to ochrona

interesów konsumentów i partnerów handlowych przed

ukrytym protekcjonizmem zbędnych regulacji.

Równoważność

• Uznawanie innych metod do osiągnięcia porównywalnych

rezultatów

• Respektowanie różnych środków, jeżeli poziom ochrony

osiągnięty poprzez ich stosowanie jest identyczny (SPS)

• Aby ułatwić ocenę równoważności środka, państwo eksportujące

musi umożliwić importerowi przeprowadzenie inspekcji, testów

i innych niezbędnych procedur. Większość uzgodnień dotyczących

równoważności środków odbywa się w kontaktach dwustronnych.

Regulacje wymagające pasteryzacji

wybranych grup produktów

Wymagania dotyczące znakowania wartością

odżywczą

Wymagania precyzujące definicję, skład produktu –

co to jest mleko / masło / sok owocowy?

SPS czy TBT ?

Normy dotyczące klas jakości,

wielkości, pakowania i jednorodności

owoców

Regulacje ustanawiające dozwolone substancje

dodatkowe do żywności

Regulacje dotyczące systemów certyfikacji

żywności produkowanej metodami

ekologicznymi

Przepisy dotyczące maksymalnych

pozostałości pestycydów w żywności

Wymagania dla maksymalnych

dopuszczalnych pozostałości leków weterynaryjnych

w żywności pochodzenia zwierzęcego

Przepisy regulujące kontrolę

zanieczyszczeńmikrobiologicznych dla

wybranej grupy produktów

Przepisy wprowadzające

obowiązek wdrożenia systemu

HACCP

Przepisy ustalające metody analiz dla

oznaczenia autentyczności

miodu

Regulacje dotyczące ochrony

produktów tradycyjnych

i regionalnych

Znaczenie norm KKŻ FAO/WHOPorozumienie SPS – Art.3 Harmonizacja

(1) W celu możliwie najszerszego zharmonizowania środków sanitarnych i fitosanitarnych, Członkowie będą opierali swe środki sanitarne lub fitosanitarne na międzynarodowych normach,wytycznych lub zaleceniach, jeżeli takie istnieją…

(2) Środki sanitarne lub fitosanitarne odpowiadające międzynarodowym normom, wytycznym lub zaleceniom będąuważane za niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin i traktowane jako zgodne z odpowiednimi postanowieniami niniejszego Porozumienia…

(4) Członkowie będą brali pełen udział, w granicach posiadanych środków, w odpowiednich organizacjach międzynarodowychi ich organach, zwłaszcza w Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO, OIE i IPPC…

Znaczenie norm KKŻ FAO/WHOPorozumienie SPS

ZAŁĄCZNIK A

Definicje pojęć

3. Międzynarodowe normy, wytyczne i zalecenia

(a) w odniesieniu do bezpiecznej żywności – normy, wytycznei zalecenia ustanowione przez Komisję Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO dotyczące dodatków do żywności, pozostałości leków weterynaryjnych, pozostałości pestycydów, zanieczyszczeń, metod analiz i pobierania próbek oraz kodeksy i wytyczne w sprawie higieny;

Znaczenie norm KKŻ FAO/WHOPorozumienie TBT - Artykuł 2 - fragment

(2.4) W przypadku, gdy przepisy techniczne są wymagane i istniejąodpowiednie normy międzynarodowe lub, jeżeli spodziewane jest ich bliskie ukończenie, członkowie powinni korzystać z nich lub z ich odpowiednich części, jako podstawy do przepisów technicznych, z wyjątkiem, gdy takie normy międzynarodowe lub ich odpowiednie części okazałyby się nieskutecznym lub niewłaściwym środkiem do spełnienia uzasadnionych celów, na przykład z powodu czynników klimatycznych, geograficznych lub technologicznych problemów.

(2.6) Z myślą o jak najszerszej harmonizacji przepisów technicznych, członkowie, w granicach swoich zasobów, będą w pełni uczestniczyć, w przygotowywaniu przez odpowiednie międzynarodowe organy normalizacyjne międzynarodowych norm dla produktów, dla którychalbo przyjęły, lub oczekują na przyjęcie przepisów technicznych.

substancji dodatkowych do żywności

zanieczyszczeń w żywności

pozostałości leków weterynaryjnych

Znaczenie norm KKŻ FAO/WHOŚrodki SPS mogą dotyczyć

pozostałości pestycydów w żywności

systemów urzędowej kontrolii certyfikacji związanej

z bezpieczeństwem żywności

metod przetwarzania w kontekście bezpieczeństwa

żywności – np.: higiena

Komitet KKŻds. Substancji Dodatkowych

metod analiz i próbkobrania -bezpieczeństwo

Komitet KKŻ ds. Systemów Kontroli

Żywności oraz Systemów Certyfikacji

Komitet KKŻ ds. Pozostałości Leków Weterynaryjnych

w Żywności

ogólnego znakowania żywności

znakowania wartościąodżywczą

wymagań jakości dla świeżych owoców

i warzyw

Znaczenie norm KKŻ FAO/WHOŚrodki TBT mogą dotyczyć

żywności ekologicznej

metod analiz i próbkobrania - jakość

tożsamości / autentyczności wybranych

grup produktów

Komitet KKŻds. Znakowania

Żywności

Komitet KKŻds. Świeżych

Owocówi Warzyw

Komitety KKŻbranżowe

(mleko, ryby etc.)

Rozstrzyganie sporów• Ważny element stosunków handlowych

• Porozumienie w sprawie zasad regulujących rozstrzyganie sporów

( 1994)

• Priorytet systemu – rozstrzyganie sporów w drodze konsultacji

pomiędzy członkami WTO

• Organ ds. Rozstrzygania Sporów – Dispute Settlement Body

- powoływanie zespołu orzekającego (panelu) do rozpoznania konkretnej sprawy,

- zatwierdzanie lub odrzucanie raportów zespołów orzekającychi Organu Odwoławczego,

- monitorowanie wykonywania zaleceń,

- wyrażanie zgody na podjęcie działań odwetowych w przypadku niedostosowania się członka do zaleceń.

Spory handlowe UEUE skarżąca w 93 sprawach UE pozwana w 79 sprawach

UE jako strona trzecia w 144 sprawach

Spory handlowe UE - przykłady

UE pozwana przez

USA/Kanadę - Stosowanie hormonów (promotorów wzrostu)

w celach pozaterapeutycznych (1996)

USA – Zakaz importu do UE mięsa drobiowego i przetworów z mięsa

drobiowego traktowanego m.in. dwutlenkiem chloru (sprawa od 2002,

2009 panel).

Peru – Nazewnictwo i handlowy opis dla sardynek (wykluczenie

peruwiańskiej odmiany sardynek w UE) (2001-2003)

USA/Kanadę/Argentynę – Import żywności i produktów rolnych

otrzymywanych metodami nowoczesnej biotechnologii (GMO)

(2003-2008)

Spory handlowe UE - przykłady

UE skarżąca

Federację Rosyjską - Środki dotyczące przywozu żywych świń, mięsa

wieprzowego i innych produktów wieprzowych z Unii Europejskiej

(prośba o konsultacje 8 kwietnia 2014, panel utworzony 23 października 2014)

Indie - Podatki i inne środki dotyczące win i napojów spirytusowych

importowanych z UE (2006-2008)

USA/Kanadę – Stosowanie hormonów (promotorów wzrostu)

w celach pozaterapeutycznych (2004)

Dziękuję