Transcript
Page 1: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

วั�ฒนธรรมทางการเม องของไทย : ร�ฐธรรมน�ญท��แท�จร�งซึ่��งไม�เคยถู�กยกเลิ�ก โดย นายฌาน�ทธ�% สั�นตะพั�นธ*+

วั�ฒนธรรมทางการเม องของไทย : ร�ฐธรรมน�ญท��แท�จร�งซึ่��งไม�เคยถู�กยกเลิ�ก โดย นายฌาน�ทธ�% สั�นตะพั�นธ*+

โดย นายฌาน�ทธ�% สั�นตะพั�นธ*+ น�ต�ศาสัตรบั�ณฑิ�ต เก�ยรต�น�ยมอ�นด�บัหน��ง จ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย, ศ�ลิปศาสัตรบั�ณฑิ�ต (ร�ฐศาสัตร+) เก�ยรต�น�ยมอ�นด�บัสัอง มหาวั�ทยาลิ�ยรามค3าแหง ศ�กษาต�อระด�บัปร�ญญาโท คณะน�ต�ศาสัตร+ จ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย (สัาขากฎหมายมหาชน)

      เหต*ท��ผู้��เข�ยนต�8งช �อบัทควัามเช�นน�8ก9เพัราะในช�วังน�8ม�การพั�ดถู�ง วังจร การเม องการ“ ”

ปกครองของไทยตลิอด ระยะเวัลิากวั�า 74 ป;ท��ผู้�านมา น�บัแต� เหต*การณ+ เม �อวั�นท�� “ ” 24

ม�ถู*นายน 2475 เป<นต�นมาซึ่��งประกอบัด�วัย การร�ฐประหาร--->ร�ฐบัาลิท��มาจากคณะร�ฐประหาร--->ร�ฐธรรมน�ญช��วัคราวั --->ร�ฐธรรมน�ญถูาวัร--->เลิ อกต�8ง--->ร�ฐบัาลิท��มาจากการเลิ อกต�8ง --->การร�ฐประหาร เป<นเช�นน�8ตลิอดมา (แลิะตลิอดไป?) ในช�วังระยะด�งกลิ�าวัม�การร�ฐประหารสั3าเร9จ 17 คร�8ง ม�ร�ฐธรรมน�ญช��วัคราวั 8 ฉบั�บั ร�ฐธรรมน�ญถูาวัร 9

ฉบั�บั การเลิ อกต�8งท��วัไป 24 คร�8ง (ซึ่��งผู้��เข�ยนเองก9ย�งไม�แน�ใจวั�าเราจะเร�ยกวั�าระบัอบัการปกครองของประเทศไทย วั�าระบัอบัอะไรก�นแน�)        พัร�อมก�นน�8นก9ม�การพั�ดถู�ง ร�ฐธรรมน�ญ ของไทยซึ่��ง ณ วั�นน�8ก9ม�จ3านวันฉบั�บัเพั��มข�8น“ ” (เร �อย ๆ ?) จากเด�มท��ท*ก ๆ ท�านรวัมท�8งผู้��เข�ยนเอง เช �อวั�าร�ฐธรรมน�ญฉบั�บัท�� 16 น�าจะเป<นฉบั�บัสั*ดท�ายท��อย��ค��ก�บัประชาธ�ปไตยของไทยเป<นเวัลิานาน แต�แลิ�วัสัถู�ต�จ3านวันฉบั�บัของร�ฐธรรมน�ญ (ซึ่��งไม�ใคร�จะน�าภาคภ�ม�ใจเท�าใดน�ก) ก9เพั��มข�8นเป<น 17 ฉบั�บั เร9วักวั�าท��ท*กท�านคาดไวั� แลิะก9น�าจะม�ฉบั�บัท�� 18 ค อร�ฐธรรมน�ญถูาวัรตามมาใน พั.ศ. 2550 ด�งน�8นผู้��เข�ยนจ�งพัยายามวั�เคราะห+ สัาเหต* “ ” ท�� ม�สั�วัน“ ” ท3าให�เก�ดปรากฏการณ์+ด�ง กลิ�าวัข�างต�น แลิะก9พับัวั�าสั��งหน��งซึ่��งฝัAงรากลิ�กอย��ในสัายเลิ อดของพั��น�องชาวัไทยสั�วันใหญ�มา นานแสันนานแลิ�วั ค อสั��งท��น�กร�ฐศาสัตร+เร�ยกวั�า วั�ฒนธรรมทางการเม อง “ ” (Political Culture) ซึ่��งผู้��เข�ยนเห9นวั�าควัรท��น�กกฎหมายมหาชนจะได�ศ�กษาท3าควัามเข�าใจด�วัย เพัราะจากวังจรการเม องของไทยตลิอด 74 ป;ท��ผู้�านมา สัอนให�เห9นวั�า น�กกฎหมายจะพั�จารณาเพั�ยงต�วับัท“

กฎหมายอย�างเด�ยวัไม�ได� ”              1. ควัามหมายของ วั�ฒนธรรมทางการเม อง“ ”

       ในบัรรดาน�กวั�ชาการทางร�ฐศาสัตร+ท��ศ�กษาเร �องวั�ฒนธรรมทางการเม อง ม� Gabriel

Almond ท��ม�ผู้ลิงานท��ถู�กใช�อ�างอ�งมากท��สั*ด       Almond ให�น�ยามของ วั�ฒนธรรมทางการเม องวั�า “Political Culture is the pattern of individual attitudes and orientations towards politics among members of a political system” 1

       วั�ฒนธรรมทางการเม องจ�งหมายถู�ง ร�ปแบบของท�ศนคต�สั�วันบ*คคลิแลิะควัามโน�ม

Page 2: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

เอ�ยงของบ*คคลิท��ม�ต�อการเม อง ในฐานะท��บ*คคลิน�3นเป4นสัมาชิ�กของระบบการเม อง       ควัามโน�มเอ�ยงในท��น�8 Almond อธ�บัายวั�าม� 3 ด�านด�วัยก�น ได�แก� 2       1. ควัามโน�มเอ�ยงด�านควัามร��หร อการร�บร�� (Cognitive orientations) ค อ ควัามร� �ควัามเข�าใจแลิะควัามเช �อของประชาชนท��ม�ต�อระบับัการเม อง       2. ควัามโน�มเอ�ยงด�านควัามร��สั�ก (Affective orientations) ค อ ควัามร� �สั�กทางอารมณ+ท��ประชาชนม�ต�อระบับัการเม อง เช�น ชอบั ไม�ชอบั พัอใจ ไม�พัอใจ – –

       3. ควัามโน�มเอ�ยงด�านการประเม�นค�า (Evaluative orientations) ค อ การใช�ด*ลิพั�น�จต�ดสั�นใจให�ควัามเห9นต�าง ๆ เก��ยวัก�บัก�จกรรมแลิะปรากฏการณ+ทางการเม อง เช�น ต�ดสั�นวั�า ด� ไม�ด� เป<นประโยชน+ ไม�เป<นประโยชน+ ซึ่��งการต�ดสั�นน�8จะใช�ข�อม�ลิ ข�อเท9จ– –

จร�ง อารมณ+ควัามร� �สั�กเข�ามาประกอบัด�วัย              สั�วันน�กร�ฐศาสัตร+อ�กท�านหน��งค อ Lucien W. Pye กลิ�าวัถู�งวั�ฒนธรรมทางการเม องใน 4 ควัามหมาย ได�แก� 3

       1. วั�ฒนธรรมทางการเม องเก��ยวัข�องก�บควัามไวั�วัางใจหร อควัามไม�ไวั�วัางใจของบ*คคลิต�อบ*คคลิอ �นหร อต�อสัถูาบ�นทางการเม อง เช�น การม�ควัามศร�ทธาหร อควัามเช �อม��นต�อสัถูาบั�นหร อผู้��น3าทางการเม อง       2. วั�ฒนธรรมทางการเม องเก��ยวัข�องก�บท�ศนคต�ต�ออ6านาจทางการเม องซึ่��ง จะสัะท�อนถู�งการยอมร�บัแลิะควัามสั�มพั�นธ+ระหวั�างผู้��ปกครองแลิะผู้��ถู�กปกครอง หร อผู้��น3าก�บัประชาชนท��วัไปซึ่��งท�ศนคต�น�8สั�งผู้ลิโดยตรงต�อการท��ประชาชนให� ควัามร�วัมม อหร อต�อต�านอ3านาจทางการเม องของผู้��ปกครอง       3. วั�ฒนธรรมทางการเม องเก��ยวัข�องก�บเสัร�ภาพัแลิะการควับค*มบ�งค�บทางการเม อง กลิ�าวัค อ วั�ฒนธรรมทางการเม องในสั�งคมน�8น ให�การยอมร�บัหร อเคารพัต�อเสัร�ภาพัของประชาชนมากน�อยเพั�ยงใด หร อม*�งเน�นการใช�อ3านาจบั�งค�บัเพั �อให�เก�ดควัามเป<นระเบั�ยบัเร�ยบัร�อยของ สั�งคม       4. วั�ฒนธรรมทางการเม องเก��ยวัข�องก�บควัามจงร�กภ�กด�แลิะย�ดม��นในสั�งคมการเม องของบ*คคลิ กลิ�าวัค อวั�ฒนธรรมทางการเม องช�วัยสัร�างเอกลิ�กษณ+ทางการเม องให�แก�บั*คคลิใน สั�งคมท��จะย�ดม��นร�วัมก�นแลิะพัร�อมท��จะต�อสั�� ปกปCองร�กษาไวั�ซึ่��งเอกลิ�กษณ+น�8นให�คงอย��ต�อไป อาจจะโดยการยอมเสั�ยสัลิะประโยชน+สั�วันตนเพั �อสั�วันรวัมหร อสัลิะผู้ลิประโยชน+ระยะสั�8น เพั �อผู้ลิประโยชน+ระยะยาวั เป<นต�น               จากท��กลิ�าวัมาน�8อาจพัอช�วัยให�เห9นภาพัควัามหมายของวั�ฒนธรรมทางการเม องได�พัอสัมควัร จะเห9นวั�าวั�ฒนธรรมทางการเม องเป4นเร �องของควัามร��สั�กน�กค�ดท��อย��ในจ�ตใจของบ*คคลิ แลิะควัามร� �สั�กน�กค�ดน�8เป<นแนวัทางหร อร�ปแบับัหร อมาตรฐานของแต�ลิะบั*คคลิท��จะ ใช�ในการประเม�นเหต*การณ+หร อการร�บัร� �ทางการเม องของบั*คคลิน�8น ผู้ลิของการประเม�นการเม องน�8จะแสัดงออกมาในร�ปแบับัต�าง ๆ เช�น การแสัดงควัามค�ดเห9น การออกเสั�ยงเลิ อกต�8ง การประท�วัง การยอมร�บั หร อการปฏ�บั�ต�ตาม เป<นต�น 4      

       2. ประเภทหร อลิ�กษณ์ะของวั�ฒนธรรมทางการเม อง ตามแนวัค�ดของ Almond แลิะ Verba 5

Page 3: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

       2.1 วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบค�บแคบ (The parochial political

culture) เป<นวั�ฒนธรรมทางการเม องของบั*คคลิท��ไม�ม�ควัามร� �ควัามเข�าใจเก��ยวัก�บัระบับัการ เม องเลิย ไม�ม�การร�บัร� � ไม�ม�ควัามเห9น แลิะไม�ใสั�ใจต�อระบับัการเม อง ไม�ค�ดวั�าตนเองม�ควัามจ3าเป<นต�องม�สั�วันร�วัมทางการเม อง เพัราะไม�ค�ดวั�าการเม องระด�บัชาต�จะกระทบัเขาได� แลิะไม�หวั�งวั�าระบับัการเม องระด�บัชาต�จะตอบัสันองควัามต�องการของตนได�        สั�งคมท��อาจพับัวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัค�บัแคบั ก9ค อบัรรดาสั�งคมเผู้�าท�8งหลิายในทวั�ปแอฟร�กาหร อชาวัไทยภ�เขาเผู้�าต�าง ๆ ซึ่��งในแต�ลิะเผู้�าขาดควัามเช �อมโยงก�บัการเม องระด�บัชาต� ขาดโอกาสัในการร�บัร� �แลิะเข�าใจบัทบัาทของตนต�อระบับัการเม อง แต�ม�การร�บัร� �ท�� แคบั อย��เฉพัาะแต�ก�จการในเผู้�าของตน หร อในประเทศด�อยพั�ฒนาท��ประชาชนสั�วันใหญ�“ ”

ยากจนแลิะไร�การศ�กษาจ�งถู�กปลิ�กฝัAง ด�วัยควัามเช �อด�8งเด�มมาแต�โบัราณวั�าเร �องการปกครองเป<นเร �องของผู้��ปกครอง ท3าให�ผู้��ปกครองใช�อ3านาจได�โดยไม�ถู�กตรวัจสัอบัจากประชาชน       2.2 วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบไพัร�ฟ้:า (The subject political

culture) เป<นวั�ฒนธรรมทางการเม องของบั*คคลิท��ม�ควัามร� �ควัามเข�าใจต�อระบับัการเม องโดย ท��วั ๆ ไปแต�ไม�สันใจท��จะเข�าม�สั�วันร�วัมทางการเม องในตลิอดท*กกระบัวันการ แลิะไม�ม�ควัามร� �สั�กวั�าตนเองม�ควัามหมายหร ออ�ทธ�พัลิต�อระบับัการเม อง บั*คคลิเหลิ�าน�8ม�กม�พัฤต�กรรมยอมร�บัอ3านาจร�ฐ เช �อฟAง แลิะปฏ�บั�ต�ตามกฎหมายของร�ฐโดยด*ษณ�       ลิ�กษณะของวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัไพัร�ฟCาจะพับัได�ในกลิ*�มคนช�8นกลิางในประเทศ ก3าลิ�งพั�ฒนา เป<นกลิ*�มคนท��ม�ควัามร� �เข�าใจเก��ยวัก�บัระบับัการเม องโดยท��วัไป แต�ย�งคงม�ควัามเช �อท��ฝัAงรากลิ�กมาแต�เด�มอ�นเป<นอ�ทธ�พัลิของสั�งคมเกษตรกรรม วั�าอ3านาจร�ฐเป<นของผู้��ปกครอง ประชาชนท��วัไปควัรม�หน�าท��เช �อฟAงแลิะปฏ�บั�ต�ตามกฎหมายเท�าน�8น       2.3 วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบม�สั�วันร�วัม (The participant political

culture) เป<นวั�ฒนธรรมทางการเม องของบั*คคลิท��ม�ควัามร� �ควัามเข�าใจเก��ยวัก�บัระบับัการ เม องเป<นอย�างด� เห9นค*ณค�าแลิะควัามสั3าค�ญในการเข�าม�สั�วันร�วัมทางการเม อง ท�8งน�8เพั �อควับัค*ม ก3าก�บั แลิะตรวัจสัอบัให�ผู้��ปกครองใช�อ3านาจปกครองเพั �อตอบัสันองควัามต�องการของประชาชน       ลิ�กษณะวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัม�สั�วันร�วัมจะพับัเห9นได�ในชนช�8นกลิางสั�วันใหญ�ของ ประเทศอ*ตสัาหกรรมหร อประเทศท��พั�ฒนาแลิ�วั (Developed Country)               อย�างไรก9ตาม Almond แลิะ Verba อธ�บัายต�อไปวั�า เป<นการยากท��จะช�8ให�เห9นวั�าในสั�งคมต�าง ๆ ประชาชนท�8งประเทศม�วั�ฒนธรรมทางการเม องเป<นแบับัใดแบับัหน��งโดยเฉพัาะ ท�8งน�8เพัราะประชาชนในสั�งคมต�าง ๆ ย�งคงม�ควัามแตกต�างด�านฐานะทางเศรษฐก�จแลิะสั�งคม ซึ่��งจะม�ผู้ลิต�อควัามร� �ควัามเข�าใจทางการเม องของบั*คคลิเหลิ�าน�8นด�วัย Almond แลิะ Verba จ�งสัร*ปวั�า ในสั�งคมต�าง ๆ ประชาชนจะม�ลิ�กษณะวั�ฒนธรรมทางการเม องแบบผสัม (Mixed political culture) ได�แก� 6

       1) วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบค�บแคบผสัมไพัร�ฟ้:า (The parochial –

subject culture) เป<นแบับัท��ประชาชนสั�วันใหญ�ย�งคงยอมร�บัอ3านาจของผู้��น3าเผู้�า ห�วัหน�าหม��บั�านหร อเจ�าของท��ด�น แต�ประชาชนก3าลิ�งม�ควัามผู้�กพั�นก�บัวั�ฒนธรรมการเม อง

Page 4: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

แบับัค�บัแคบัของท�องถู��นน�อยลิง แลิะเร��มม�ควัามจงร�กภ�กด�ต�อระบับัแลิะสัถูาบั�นการเม องสั�วันกลิางมากข�8น แต�ควัามสั3าน�กวั�าตนเองเป<นพัลิ�งทางการเม องอย�างหน��งย�งคงม�น�อย จ�งย�งไม�สันใจเร�ยกร�องสั�ทธ�ทางการเม อง ย�งม�ควัามเป<นอย��แบับัด�8งเด�มแต�ไม�ยอมร�บัอ3านาจเด9ดขาดของห�วัหน�าเผู้�าอย�าง เคร�งคร�ด แต�ห�นมายอมร�บักฎ ระเบั�ยบัของสั�วันกลิาง วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัน�8ค อ แบับัท��ปรากฏมากในช�วังแรก ๆ ของการรวัมท�องถู��นต�าง ๆ เป<นอาณาจ�กร โดยเฉพัาะอย�างย��งในสัม�ยโบัราณ       2) วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบไพัร�ฟ้:าผสัมม�สั�วันร�วัม (The subject –

participant culture) ในวั�ฒนธรรมการเม องแบับัน�8 ประชาชนพัลิเม องจะแบั�งออกเป<น 2 ประเภท ค อ พัวักท��ม�ควัามเข�าใจถู�งบัทบัาททางด�านการน3าเข�า (inputs) มาก ค�ดวั�าตนม�บัทบัาทแลิะม�อ�ทธ�พัลิท��จะท3าให�เก�ดการเปลิ��ยนแปลิงทางการเม องได�ม� ควัามร� �สั�กไวัต�อวั�ตถู*ทางการเม องท*กชน�ด แลิะม�ควัามกระต อร อร�นท��จะเข�าร�วัมทางการเม อง ก�บัพัวักท��ย�งคงยอมร�บัในอ3านาจของอภ�สั�ทธ�%ชนทางการเม อง แลิะม�ควัามเฉ �อยชาทางการเม อง วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัน�8ปรากฏในย*โรปตะวั�นตก เช�น ฝัร��งเศสั เยอรมน� แลิะอ�ตาลิ� ในศตวัรรษท�� 19 แลิะต�นศตวัรรษท�� 20 แลิะประเทศก3าลิ�งพั�ฒนาหลิายประเทศในปAจจ*บั�นลิ�กษณะสั3าค�ญท��เป<นผู้ลิของวั�ฒนธรรม ทางการเม องแบับัน�8ค อ การสัลิ�บัสั�บัเปลิ��ยนระหวั�างร�ฐบัาลิอ3านาจน�ยมก�บัร�ฐบัาลิประชาธ�ปไตย ท�8งน�8เพัราะคนในสั�งคมเพั�ยงสั�วันหน��งเท�าน�8นท��ม�วั�ฒนธรรมแบับัม�สั�วันร�วัม แม�เขาจะต�องการการปกครองระบัอบัประชาธ�ปไตยแต�ในเม �อคนสั�วันใหญ�ย�งคงม� วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัไพัร�ฟCา ย�งคงน�ยมการปกครองแบับัอ3านาจน�ยมอย�� บัรรดาผู้��ม�วั�ฒนธรรมแบับัม�สั�วันร�วัมจ�งขาดควัามม��นใจในควัามสั3าเร9จของการปกครอง ระบัอบัประชาธ�ปไตย วั�ฒนธรรมแบับัน�8ม�ผู้ลิท3าให�เก�ดควัามไม�ม� �นคงในโครงสัร�างทางการเม อง       3) วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบค�บแคบผสัมม�สั�วันร�วัม (The parochial –

participant culture) เป<นร�ปแบับัท��เก�ดอย��ในประเทศเก�ดใหม� แลิะเป<นปAญหาในการพั�ฒนาวั�ฒนธรรมทางการเม อง กลิ�าวัค อ ประชาชนในประเทศเหลิ�าน�8สั�วันมากจะม�วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัค�บัแคบั แต�จะถู�กปลิ*กเร�าในเร �องผู้ลิประโยชน+ทางเช 8อชาต� ศาสันา ท3าให�เก�ดควัามสันใจท��จะเข�าม�สั�วันร�วัมทางการเม อง เพั �อค*�มครองประโยชน+เฉพัาะกลิ*�มของตน การพัยายามเข�าม�สั�วันร�วัมทางการเม องเพั �อร�กษาผู้ลิประโยชน+ของกลิ*�มตนอาจน3าไป สั��ควัามข�ดแย�งทางการเม อง โดยกลิ*�มชนหน��งอาจม�แนวัค�ดเอนเอ�ยงไปทางอ3านาจน�ยม ในขณะท��อ�กกลิ*�มหน��งอาจเอนเอ�ยงไปทางประชาธ�ปไตย ลิ�กษณะควัามข�ดแย�งน�8ท3าให�โครงสัร�างทางการเม องไม�อ�งอย��ก�บัร�ปแบับัใดร�ปแบับั หน��ง              3. วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบประชิาธ�ปไตย        วั�ฒนธรรม ทางการเม องแบับัประชาธ�ปไตย ค อ ท�ศนคต�แลิะควัามเช �อแบับัประชาธ�ปไตย ซึ่��งม�ผู้ลิต�อ ควัามม��นคง ของระบัอบัประชาธ�ปไตยในแต�ลิะประเทศ น�ก“ ”

ทฤษฎ�การเม องเลิ �องช �อชาวัอ�งกฤษผู้��หน��งค อ John Stuart Mill ได�เข�ยนไวั�วั�า ก�อนท��ประชิาธ�ปไตยจะม�ข�3นได� พัลิเม องในประเทศจะต�องม�ควัามปรารถูนาอย�างแรงกลิ�าท��จะปกครองตนเองเสั�ยก�อน ควัามปรารถูนาสัะท�อนท�ศนคต�ท��วั�า ประชาธ�ปไตยเป<นของด�แลิะสัมควัรจะท3าให�เก�ดม�ข�8น ควัามหมายก9ค อ การเป<นประชาธ�ปไตยข�8นอย��ก�บั ศร�ทธาของคนใน

Page 5: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

ชาต�ท��ประสังค+จะม�การปกครองแลิะม�ช�วั�ตแบับัประชาธ�ปไตย 7

       น�กร�ฐศาสัตร+คนอ �น ๆ เช�น ลิาสัเวัลิลิ+ (Lasswell) แลิะแคปลิ�น (Kaplan) กลิ�าวัวั�าประชาธ�ปไตยจะงอกงามต�อเม �อราษฎรม�ลิ�กษณะท��ภาษาเทคน�คเร�ยกวั�า การเข�าสั��สัภาพัการเม อง (Politicized)

       การเข�าสั��สัภาพัการเม องด�งกลิ�าวั หมายถู�ง ลิ�กษณะด�งต�อไปน�8       1. การเอาใจใสั�วั�ถู�หร อเหต*การณ+ทางการเม อง       2. การม�ท�ศนคต�ท��วั�า อย�างน�อยท��สั*ด ราษฎรจะต�องเก��ยวัข�องก�บัการเม องไม�โดยตรงก9โดยอ�อมบั�าง เพัราะถู�งอย�างไรก9ตามการเม องจะมาเก��ยวัข�องก�บัเขาจนได�       3. การม�ควัามเช �อวั�าการเม องเป<นเร �องสั3าค�ญท��สัมควัรจะอ*ท�ศเวัลิาให�ตามสัมควัร 8              ลิ�กษณะสั3าค�ญของวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัประชาธ�ปไตย ประกอบัด�วัย       3.1 แนวัค�ดป<จเจกชินน�ยม (Individualism)

       ป<จเจกชินน�ยม หมายถู�ง ควัามร� �สั�กวั�าคนแต�ลิะคนม�ค*ณค�าในต�วัเอง สัามารถูแยกอธ�บัายได�เป<น 2 แนวั       1) ปAจเจกชนน�ยม หร อบัางท�านเร�ยกวั�า เอกชนน�ยม เพั �อให�ม�ควัามหมายในทางตรงก�นข�ามก�บั แนวัค�ดร�ฐน�ยม (statism) ซึ่��งหมายถู�ง การบั�ชาร�ฐ ถู อวั�าร�ฐ (ผู้��ม�อ3านาจ) ท3าสั��งใดก9ไม�ผู้�ดหร อแม�จะเป<นสั��งท��ผู้�ด ประชาชนผู้��อย��ใต�การปกครองก9ต�องปฏ�บั�ต�ตาม หร อ แนวัค�ดสั�วันรวัมน�ยม (collectivism) ซึ่��งหมายถู�ง การให�ควัามสั3าค�ญแก�องค+กรหร อหน�วัยงานท��ใหญ�กวั�าตนเอง 9

       แนวัค�ดร�ฐน�ยมปรากฏช�ดเจนท��สั*ดในประเทศไทยสัม�ยจอมพัลิ แปลิก พั�บั�ลิสังคราม เป<นนายกร�ฐมนตร�ช�วังก�อนสังครามโลิกคร�8งท�� 2 สั�8นสั*ด จอมพัลิ ป. ม� นโยบัายร�ฐน�ยม “ ”

ก3าหนดให�คนไทยสัวัมหมวัก สัวัมรองเท�า เลิ�กก�นหมาก เลิ�กน*�งโจงกระเบัน ซึ่��งการก3าหนดข�อบั�ญญ�ต�เหลิ�าน�8ย�อมข�ดต�อหลิ�กการปAจเจกชนน�ยม เพัราะไม�ค3าน�งถู�งควัามร� �สั�กหร อควัามต�องการของคนแต�ลิะคน       2) ลิ�ทธ�ปAจเจกชนน�ยมอ�กท�ศนะหน��ง ม�ลิ�กษณะ 2 ประการ ค อ       ประการแรก ร�ฐบัาลิไม�ควัรเข�าควับัค*มกระบัวันการทางเศรษฐก�จแลิะทางสั�งคม ลิ�ทธ�ปAจเจกชนน�ยมทางเศรษฐก�จ ค อ ร�ฐบัาลิไม�ควัรเข�าควับัค*มการประกอบัก�จกรรมทางเศรษฐก�จของประชาชน ลิ�ทธ�ปAจเจกชนน�ยมทางสั�งคม ค อ ร�ฐบัาลิไม�ควัรม�บัทบัาทในการก3าหนดช�8นวัรรณะหร อฐาน�นดรของประชาชน การแบั�งช�วังช�8นของบั*คคลิในสั�งคมควัรเป<นสั��งท��เก�ดจากควัามร� �สั�กน�กค�ดของ ประชาชนเอง        ประการท��สัอง เอกชนหร อปAจเจกชนจะต�องม�สั�ทธ�ในการต�ดสั�นใจของตนเองโดยเสัร� แนวัค�ดปAจเจกชนน�ยม เน�นหลิ�กเสัร�ภาพัในการเลิ อก (Freedom of Choice) กลิ�าวัค อ แนวัค�ดปAจเจกชนน�ยมเช �อวั�า ปAจเจกบั*คคลิควัรจะม�เสัร�ภาพัของตนในการเลิ อกท*กอย�างของตนเอง ซึ่��งมาจากแนวัค�ดท��วั�า ปAจเจกบั*คคลิม�เหต*ผู้ลิแลิะร� �จ�กควัามต�องการของตนเองได�ด�กวั�าคนอ �น ด�งน�8น ไม�วั�าแต�ลิะปAจเจกบั*คคลิจะม�ควัามแตกต�างก�นเร �องรายได� ฐานะทางสั�งคม การศ�กษา เพัศ ศาสันา ถู��นก3าเน�ดแลิะท��อย��อาศ�ย ย�อมไม�สั�งผู้ลิถู�งการจ3าก�ดเสัร�ภาพัในการเลิ อกของปAจเจกบั*คคลิเหลิ�าน�8น 11

      

Page 6: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

       3.2 ควัามเชิ �อในระบบสั�งคมเป=ด (Open society) 12

       1) บั*คคลิจะต�องม�ใจกวั�าง ยอมร�บัในควัามค�ดเห9นท��แตกต�าง ไม�ย�ดม��นในควัามค�ดเห9นของตนเป<นใหญ�        2) บั*คคลิจะต�องม�ควัามไวั�วัางใจแลิะยอมร�บัควัามสัามารถูของบั*คคลิอ �น เปFดโอกาสัให�ประชาชนม�ควัามเสัมอภาคเท�าเท�ยมก�นในการพั�ฒนาตนเอง        3) ม�การยอมให�ต�8งองค+การ สัมาคม กลิ*�มต�าง ๆ โดยสัม�ครใจเพั �อเป<นหนทางแสัดงควัามค�ดเห9นแลิะปฏ�บั�ต�การอย�างเป<นกลิ*�มก�อน โดยไม�ก�อให�เก�ดภย�นตรายต�อชาต�       3.3 การม�สั�วันร�วัม (Participation) 13

       การม�สั�วันร�วัม หมายถู�ง การกระท3าของปAจเจกบั*คคลิหร อกลิ*�มบั*คคลิ โดยม*�งหวั�งให�การกระท3าน�8นสั�งผู้ลิกระทบัต�อการต�ดสั�นใจของผู้��ใช�อ3านาจทางการ เม อง หร อต�อการเปลิ��ยนแปลิงทางการเม องในท�ศทางท��ตนต�องการ        ปAจเจกบั*คคลิหร อกลิ*�มบั*คคลิจะสัามารถูม�สั�วันร�วัมทางการเม องได�อย�างม�ประสั�ทธ�ภาพัต�องอาศ�ยปAจจ�ย สั3าค�ญ 2 ประการ ค อ       1) การร� �จ�กควัามต�องการของตนเอง ซึ่��งเก��ยวัข�องก�บัการเร�ยนร� �แลิะการสัะสัมประสับัการณ+ทางการเม อง       2) การม�อ3านาจท��จะเข�าไปผู้ลิ�กด�นให�ผู้ลิลิ�พัธ+ทางการเม องตรงตามควัามต�องการของตน       จะเห9นได�วั�าการม�สั�วันร�วัมจะต�องอาศ�ยทร�พัยากรได�แก�ควัามร� � ควัามเข�าใจแลิะก3าลิ�งกาย ด�งน�8น การให�ควัามร� �หร อการศ�กษาแก�ประชาชนในเร �องการเม องจ�งม�ควัามสั3าค�ญต�อการ สัร�างแลิะพั�ฒนาวั�ฒนธรรมการม�สั�วันร�วัมของประชาชน สั�งคมการเม องน�8นจะต�องให�ข�อม�ลิข�าวัสัาร (Information) ทางการเม องไปถู�งม อประชาชนอย�างท��วัถู�งแลิะเสัร� อาจกลิ�าวัได�วั�าระด�บัของการม�วั�ฒนธรรมการม�สั�วันร�วัมแปรผู้�นตามระด�บัการร�บัร� � ข�อม�ลิข�าวัสัารทางการเม องของประชาชน              4. วั�ฒนธรรมทางการเม องของไทยก�บป<ญหาการพั�ฒนาประชิาธ�ปไตย       หลิ�ง จากท��ผู้��เข�ยนได�อธ�บัายทฤษฎ�เก��ยวัก�บัวั�ฒนธรรมทางการเม องในทางร�ฐศาสัตร+ เพั �อเป<นพั 8นควัามร� �ในการท3าควัามเข�าใจประเด9นปAญหาท��ผู้��เข�ยนน3าเสันอแลิ�วั ณ จ*ดน�8 ผู้��เข�ยนจะน3าเสันอวั�ฒนธรรมทางการเม องของไทยท��ม� อ�ทธ�พัลิ ท3าให�ประชาธ�ปไตยของไทยอย��ใน“ ”

สัภาพั ลิ�มลิ*กคลิ*กคลิาน มาตลิอด “ ” 74 ป; อ�นจะน3าไปสั��การไขข�อสังสั�ยถู�งช �อของบัทควัามช�8นน�8วั�า เหต*ใดผ��เข�ยนจ�ง อ*ปมา วั�ฒนธรรมทางการเม อง แบบไทย ๆ ของเรา ด��ง “ ” “ ”

ร�ฐธรรมน�ญท��แท�จร�งซึ่��งไม�เคยถู�กยกเลิ�ก“ ”        แม�เราจะร�บัร� �วั�าประเทศไทยได�เปลิ��ยนแปลิงการปกครองจากระบัอบัสัมบั�รณาญาสั�ทธ� ราชย+ท��พัระมหากษ�ตร�ย+ม�พัระราชอ3านาจสั�งสั*ดในแผู้�นด�นมาเป<นระบอบประชิาธ�ปไตยอ�นม�พัระมหากษ�ตร�ย+ทรงเป4นประม*ข (Constitutional Monarchy) ต�8งแต�วั�นท�� 24

ม�ถู*นายน 2475 แลิ�วัก9ตาม แต�น�บัถู�งวั�นน�8 (พั.ศ. 2549) เป<นเวัลิากวั�า 74 ป; ข�อเท9จจร�งท��ปรากฏในการเม องการปกครองของไทยค อ ประเทศไทยเป<น ประชาธ�ปไตย อย�างแท�จร�ง“ ”

ตลิอดระยะเวัลิาท�8ง 74 ป;หร อไม� เหต*ใดการเม องไทยจ�งเต9มไปด�วัยการร�ฐประหารแลิะยกเลิ�กร�ฐธรรมน�ญซึ่38าแลิ�วัซึ่38า เลิ�า เหต*ใดบัทบั�ญญ�ต�แห�งร�ฐธรรมน�ญ พั*ทธศ�กราช 2540 ท��

Page 7: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

ได�วัางโครงสัร�างไวั�เป<นอย�างด� ม�การก3าหนดองค+กรแลิะระบับัตรวัจสัอบัการใช�อ3านาจร�ฐกลิ�บัไม�สัามารถูใช�การได�สัมด�ง เจตนารมณ+ จนต�องเก�ดการร�ฐประหารข�8นเม �อวั�นท�� 19 ก�นยายน 2549 เพั �อ เปFดทางต�น ไปสั��การปฏ�ร�ปการเม องอ�กคร�8ง“ ”

       ผู้��เข�ยนเห9นวั�าสัาเหต*ท��ประชาธ�ปไตยในประเทศไทยขาดควัามต�อเน �องแลิะม��นคง ได�แก�       4.1 วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบอ6านาจน�ยมแลิะระบบอ*ปถู�มภ+ : เอกลิ�กษณ์+ของสั�งคมไทย       วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบอ6านาจน�ยม (Authoritative political

culture) ค อ ลิ�กษณะแนวัโน�มท��สัมาช�กในสั�งคมเห9นวั�า อ3านาจค อธรรม หร อ อ3านาจ“ ” “

ค อควัามถู�กต�อง ควัามเห9นของผู้��ม�อ3านาจย�อมถู�กต�องเสัมอแลิะจ3าเป<นท��ผู้��ถู�กปกครองจะ”

ต�อง ปฏ�บั�ต�ตาม เคารพั เช �อฟAง ยกย�องแลิะเกรงกลิ�วัผู้��ม�อ3านาจ เพัราะการม�อ3านาจเป<นผู้ลิมาจาก บัารม� ท��ได�สั��งสัมมาแต�กาลิอด�ตชาต�“ ”

       ระบบอ*ปถู�มภ+ (Patronage system) จะประกอบัด�วัยผู้��อ*ปถู�มภ+แลิะผู้��ร �บัการอ*ปถู�มภ+ซึ่��งเป<นควัามสั�มพั�นธ+ของคน 2 ฝัGายท��ไม�เท�าเท�ยมก�น โดยฝัGายหน��งยอมร�บัอ�ทธ�พัลิแลิะควัามค*�มครองของฝัGายท��ม�อ3านาจเหน อกวั�า ระบับัอ*ปถู�มภ+ของไทยม�ท��มาจาก ระบบ“

ไพัร�” แลิะ ระบบศ�กด�นา“ ” กลิ�าวัค อ ม�ลินายอ�น ได�แก� พัระมหากษ�ตร�ย+ เจ�านาย (พัระบัรมวังศาน*วังศ+) แลิะข*นนางซึ่��งเป<นชนช�8นปกครอง ค อ ม�ศ�กด�นาต�8งแต� 400 ไร�ข�8นไปจะม�ไพัร�ในสั�งก�ดท��ต�องคอยควับัค*มด�แลิ 14 

       ม�ลินายต�องคอยควับัค*มด�แลิไพัร�ให� อย��ในภ�ม�ลิ3าเนา การเด�นทางไปต�างถู��น การร�บัจ�างท3างานต�าง ๆ ต�องให�ม�ลินายอน*ญาตเสั�ยก�อน ม�ลินายต�องคอยด�แลิไม�ให�ไพัร�หลิบัหน� ม�ลินายสัามารถูไต�สัวันแลิะลิงโทษหากไพัร�ทะเลิาะวั�วัาทก�น เม �อไพัร�กระท3าผู้�ดต�องต�ดตามต�วัไพัร�ไปสั�งศาลิม�ฉะน�8นม�ควัามผู้�ด ขณะเด�ยวัก�นม�ลินายก9ต�องให�ควัามค*�มครองไพัร� ไม�ให�ใครมากดข��ข�มเหง เม �อไพัร�ข�ดสันเง�นทองก9ต�องช�วัยเหลิ อตามสัมควัร แลิะม�ลินายย�งเป<นผู้��บั�งค�บับั�ญชา ออกค3าสั��งต�อไพัร�ท�8งในการเกณฑิ+แรงงานยามสังบัแลิะในการรบัยามศ�กสังคราม นอกจากน�8ย�งม�กฎหมายห�ามม�ลินายใช�ไพัร�หลิวังท3างานสั�วันต�วัของม�ลินายด�วัย       ในขณะท��ม�ลินายควับัค*มด�แลิ ให�ควัามค*�มครองแลิะบั�งค�บับั�ญชาไพัร�น� 8น ไพัร�ก9ม�หน�าท��ต�องปฏ�บั�ต�ต�อม�ลินายด�วัยควัามจงร�กภ�กด� ปฏ�บั�ต�ตามค3าสั��ง ม�สั�มมาคารวัะ สังบัเสัง��ยมเจ�ยมต�วัแลิะหม��นให�ของก3าน�ลิหร อผู้ลิประโยชน+ตอบัแทนแก�ม�ลินาย เพั �อหวั�งให�ม�ลินายเมตตา ซึ่��งก9ม�ผู้ลิด�ค อท3าให�ควัามสั�มพั�นธ+ของคนในสั�งคมไทยม�ลิ�กษณะพั��งพัาอาศ�ยก�น ม�น63าใจเอ 3อเฟ้?3 อ โอบอ�อมอาร� อ�นเป<นลิ�กษณะน�สั�ยพั 8นฐานด�8งเด�มของคนไทย แต�ก9ม�ผู้ลิเสั�ยมากด�งจะได�กลิ�าวัต�อไป        ลิ�กษณะควัามสั�มพั�นธ+เช�นน�8ได�ร �บัการเก 8อหน*นให�ด3ารงอย��ด�วัยหลิ�กธรรมเร �องควัามกต�ญญู�กตเวัท�ในพัระพั*ทธศาสันา แลิะควัามเช �อเร �องกรรมเก�าแต�ชาต�ปางก�อน ชนช�8นไพัร�จ�งยอมร�บัวั�า แข�งเร อแข�งพัายน�8นแข�งได� แต�แข�งบั*ญแข�งวัาสันาน�8นหาได�ไม� ท*กสั��งแลิ�วัแต�“เวัรแต�กรรม ยากจะม�ผู้��ใดหลิ�กเลิ��ยงได�” ชาต�น�8จ�งควัรหม��นท3าควัามด� เช �อฟAงแลิะร�บัใช�ม�ลินายด�วัยควัามภ�กด� กระบัวันการบั�มเพัาะแลิะปลิ�กฝัAงควัามเช �อด�งกลิ�าวัน�8เอง ม�ผู้ลิให�บัรรดาสัาม�ญชนท�8งไพัร�แลิะทาสัต�างยอมร�บัอ3านาจปกครองของม�ลินายโดยด*ษณ� แลิะถู อวั�าพัวักตนไม�ม�หน�าท��เก��ยวัข�องก�บัการปกครองซึ่��งเป<นเร �องของพัระมหา กษ�ตร�ย+ เจ�านายแลิะข*นนาง พัวักตนคงม�หน�าท��เพั�ยงร�บัค3าสั��งของม�ลินายแลิะร�บัใช�ทางการแลิะม�ลินายด�วัยควัาม

Page 8: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

ภ�กด�เท�าน�8น       อน��งระบับัอ*ปถู�มภ+น�8ม�ได�เก�ดข�8นเฉพัาะม�ลินายก�บัไพัร�เท�าน�8น ในหม��ม�ลินายด�วัยก�นก9เก�ดควัามสั�มพั�นธ+ระบับัอ*ปถู�มภ+ระหวั�างม�ลินายระด�บัลิ�าง ก�บัม�ลินายระด�บัสั�งแลิะเหลิ�าข*นนางก�บัพัระมหากษ�ตร�ย+ด�วัย        แม�ระบับัไพัร�แลิะระบับัศ�กด�นาจะถู�กยกเลิ�กไปในร�ชสัม�ยพัระบัาทสัมเด9จพัระจ*ลิ จอมเกลิ�าเจ�าอย��ห�วั แต�ก9ม�ได�ท3าลิายควัามสั�มพั�นธ+ในลิ�กษณะอ*ปถู�มภ+ให�หมดไปจากสั�งคมไทย ตรงก�นข�ามเม �อบัทบัาทของ พั�อค�า เพั��มมากข�8นน�บัแต�การเปFดเสัร�ทางการค�าก�บัชาต�ตะวั�น“ ”

ตกภายหลิ�งการท3าสันธ� สั�ญญาเบัาวัร��ง ย��งเป<นการด�งคนกลิ*�มพั�อค�าจากระบับัท*นน�ยมให�เข�ามาอย��ในวั�ฒนธรรมแบับัอ3านาจ น�ยมแลิะควัามสั�มพั�นธ+ระบับัอ*ปถู�มภ+ด�วัย กลิายเป<นวั�ฒนธรรมร�ปแบับัใหม�ท��ศาสัตราจารย+ร�งสัรรค+ ธนะพัรพั�นธ*+ เร�ยกวั�า วั�ฒนธรรมท*นน�ยม“

อภ�สั�ทธ�%” 15

       แลิะ แม�จะม�การเปลิ��ยนแปลิงการปกครองเม �อวั�นท�� 24 ม�ถู*นายน 2475 ซึ่��งเป<นควัามพัยายามท��จะน3าระบัอบัประชาธ�ปไตยท��แพัร�หลิายอย��ในโลิกตะวั�นตกมา ใช�เพั �อแก�ปAญหาของสัยามในเวัลิาน�8น แต�วั�ฒนธรรมอ3านาจน�ยมแลิะระบับัอ*ปถู�มภ+แข9งแกร�งเก�นกวั�าท��วั�ฒนธรรมทางการ เม องแบับัประชาธ�ปไตยอ�นแปลิกปลิอมสั3าหร�บัสั�งคมไทยจะเข�ามาแทนท��ได� ท3าให�วั�ฒนธรรมประชาธ�ปไตยท��ถู�กน3าเข�ามาน�8นตกตะกอนกลิายเป<น วั�ฒนธรรมประชิาธ�ปไตย“

อ*ปถู�มภ+” ซึ่��งแสัดงให�เห9นผู้�านระบับัการเลิ อกต�8งท��เต9มไปด�วัยการท*จร�ต เป<นการเลิ อกต�8งเพั �อสัร�างควัามชอบัธรรมให�ก�บัผู้��ชนะแลิะเป<นประชาธ�ปไตยแต�ใน ร�ปแบับั       ผู้��เข�ยนย�งเห9นต�อไปวั�า ท*กวั�นน�8ระบับัอ*ปถู�มภ+กลิ�บัย��ง สัยายป;ก ครอบัคลิ*มท*กภาค“ ”

สั�วันของประเทศ ในหน�วัยงานท�8งภาคร�ฐแลิะภาคเอกชน แลิะกลิายเป<น ควัามเคยชิ�น“ ” เป<นน�สั�ย หร อเป<นสั�วันหน��งของท�ศนคต�แบับัปกต�ของคนไทยไปแลิ�วั เช�น เม �อข�บัรถูผู้�ดกฎจราจรถู�กต3ารวัจจราจรย�ดใบัอน*ญาตข�บัข�� สั��งแรกท��คนไทยค�ดค อม�คนร� �จ�กท��เป<นต3ารวัจแลิ�วัพัอจะช�วัยเราได�หร อไม� ในทางกลิ�บัก�นผู้��ท��ไม�น�ยมหร อต�อต�านระบับัอ*ปถู�มภ+กลิ�บัประสับัปAญหาในการท3างาน แลิะถู�กมองวั�า แปลิก เช�น กรณ�การแต�งต�8งพั��น�อง พัรรคพัวักเพั �อน“ ”

ฝั�งให�ได�ร�บัต3าแหน�งต�าง ๆ ในหน�วัยงานท��ตนม�อ3านาจ หากใครไม�ท3าเช�นน�8 ก9จะสัร�างควัามไม�พัอใจให�แก�บัรรดาพั��น�อง พัรรคพัวักเพั �อนฝั�ง แลิะหาวั�า ไม�เอาพั��เอาน�อง หร อ ไม�เอา“ ” “

เพั �อนเอาฝั�ง ”              4.2 วั�ฒนธรรมทางการเม องแบบไพัร�ฟ้:า : พัฤต�กรรมขาดการม�สั�วันร�วัมในทางการเม องของสั�งคมไทย       หากท�านท�8งหลิายสั�งเกตประวั�ต�ศาสัตร+การเม องการปกครองของไทยแต�อด�ตจนถู�ง ปAจจ*บั�นจะพับัวั�า ต�วัลิะครในทางการเม อง ลิ�วันแลิ�วัแต�เป<น“ ” กลิ*�มผ��ใชิ�อ6านาจปกครองประเทศท�8งสั�8น ยกต�วัอย�างเช�น       - ในสัม�ยกร*งศร�อย*ธยา ม�เหต*การณ+การแย�งช�งพัระราชบั�ลิลิ�งก+อย��บั�อยคร�8ง โดยผู้��ก�อการท�8งหมดอย��ในชนช�8นเจ�านาย พัระบัรมวังศาน*วังศ+ช�8นสั�ง เช�น กรณ�ข*นหลิวังพั�อง��วัยกก3าลิ�งมาแต�สั*พัรรณบั*ร�เพั �อบั�งค�บัเอาราชสัมบั�ต�จากสัมเด9จ พัระราเมศวัรผู้��หลิาน, กรณ�ข*นพั�เรนทรเทพัโค�นลิ�มข*นวัรวังศาธ�ราชแลิะแม�อย��ห�วัศร�สั*ดาจ�นทร+เพั �อ ถูวัายราชสัมบั�ต�แด�พัระเฑิ�ยรราชา หร อไม�ผู้��ก�อการก9เป<นข*นนางระด�บัสั�งในราชสั3าน�ก เช�น เจ�าพัระยากลิาโหมสั*ร�ย

Page 9: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

วังศ+สั3าเร9จโทษสัมเด9จพัระเชษฐาธ�ราชแลิะพัระอาท�ตยวังศ+ พัระราชโอรสัในสัมเด9จพัระเจ�าทรงธรรมแลิ�วัปราบัดาภ�เษกเป<นสัมเด9จพัระเจ�าปราสัาท ทอง หร อกรณ�พัระเพัทราชา จางวัางกรมช�าง ร�วัมม อก�บัข*นหลิวังสัรศ�กด�%ช�งราชสัมบั�ต�จากสัมเด9จพัระนารายณ+มหาราชในเวัลิาท�� ก3าลิ�งทรงประชวัรหน�ก เป<นต�น ไม�ปรากฏวั�าประชาชนท��วัไปหร อชนช�8นไพัร�เข�ามาม�สั�วันร�วัมโดยตรงในก�จกรรมทาง การเม องเหลิ�าน�8น เพัราะประชาชนเห9นวั�าเป<นเร �อง บ*ญ“

ญาธ�การ ” ของแต�ลิะคนท��จะได�ครองแผู้�นด�น ม�ใช�เร �องของไพัร�ฟCาข�าแผู้�นด�นอย�างพัวักตน       - ในร�ชสัม�ยพัระบาทสัมเดAจพัระจ*ลิจอมเกลิ�าเจ�าอย��ห�วั ชิ�วังต�นร�ชิกาลิ ม�การช�วังช�งอ3านาจก�นระหวั�าง 3 ข�8วัอ3านาจ ค อ พัระบัาทสัมเด9จพัระจ*ลิจอมเกลิ�าเจ�าอย��ห�วั สัมเด9จเจ�าพัระยาบัรมมหาศร�สั*ร �ยวังศ+ (ช�วัง บั*นนาค) ผู้��สั3าเร9จราชการแทนพัระองค+ แลิะกรมพัระราชวั�งบัวัรวั�ไชยชาญ กรมพัระราชวั�งบัวัรสัถูานมงคลิ หร อวั�งหน�า พัระราชโอรสัในสัมเด9จพัระปF� นเกลิ�าเจ�าอย��ห�วั จนน3าไปสั��วั�กฤตการณ+วั�งหน�า เม �อ พั.ศ. 2417 ก9ปรากฏวั�าประชาชนท��วัไปม�ได�เข�าไปม�สั�วันร�วัมในเหต*การณ+เหลิ�าน�8เลิย       - แม�แต�การก�อการเปลิ��ยนแปลิงการปกครองโดย คณ์ะราษฎร“ ” ใน พั.ศ. 2475

ก9ปรากฏวั�าเป<นแนวัค�ดของข�าราชการระด�บักลิางถู�งระด�บัลิ�าง (ต�8งแต�พั�นเอก พัระยา ถู�งร�อยตร� ข*น) ซึ่��งได�ร�บัการศ�กษาจากประเทศตะวั�นตกแลิะต�องการน3าระบัอบัประชาธ�ปไตยซึ่��งเป<น กระแสั อย��ในประเทศตะวั�นตกในเวัลิาน�8นมาใช�ก�บัสัยามประเทศ ในขณะท��ประชาชน“ ”

ชาวัสัยามสั�วันใหญ�ย�งด�อยการศ�กษา ไม�เคยได�ย�นค6าวั�า ปาเลิ�ยเมนต+, คอนสัต�ต�วัชิ��น หร อเดโมกราซึ่�มาก�อนในชิ�วั�ต ไม�เคยสันใจก�จการบ�านเม อง แต�ให�ควัามสั6าค�ญก�บการท6ามาหาเลิ�3ยงปากเลิ�3ยงท�องของตนเองแลิะครอบคร�วัเท�า น�3น พัวักเขาไม�ค�ดวั�าระบับัใหม�ท��คณะราษฎรน3ามาใช�จะด�กวั�าระบับัเก�าซึ่��งใช�มาเป<น ร�อย ๆ ป;อย�างไร จ�งอาจกลิ�าวัได�วั�าการเปลิ��ยนแปลิงการปกครองในป; 2475 น�8นเป<นการเปลิ��ยนแปลิงเพั�ยง โครงสัร�างสั�วัน“

บน” ของสัยามเท�าน�8น เพัราะประชาชนคนช�8นกลิางท��ได�เต�บัโต ถู�กเลิ�8ยงด�แลิะได�ร�บัการศ�กษาอบัรมในระบับัเก�า ตลิอดจนเกษตรกรตามห�วัเม อง (ต�างจ�งหวั�ด) ซึ่��งเป<น โครงสัร�างสั�วัน“

ลิ�าง” เป<นฐานของพั�ระม�ดแลิะเป4นชินสั�วันใหญ�ของประเทศม�ได�ร�บร��แลิะม�สั�วันร�วัมในการเร�ยกร�องประชิาธ�ปไตยร�วัมก�บคณ์ะราษฎรเลิย        ณ จ*ดน�8 ท3าให�ผู้��เข�ยนน�กถู�งค3ากลิ�าวัของ John Stuart Mill ท��วั�า ก�อนท��“

ประชิาธ�ปไตยจะม�ข�3นได� พัลิเม องในประเทศจะต�องม�ควัามปรารถูนาอย�างแรงกลิ�าท��จะปกครองตนเองเสั�ยก�อน” แต�การน3า ระบัอบัใหม� มาใช�ในสัยามขณะน�8น ม�ลิ�กษณะ“ ”

เป<นการ เร�ยนลิ�ด ค อ “ ” น6าเข�า หลิ�กการประชิาธ�ปไตยแลิะสั��งท��เร�ยกวั�า คอนสัต�ต�วั“ ” “

ชิ��น มาใชิ�ในสั�งคมไทยท�นท�”  16 ใน เวัลิาท��ชาวัสัยามสั�วันใหญ�ย�งคงเคยช�นแลิะย�ดม��นในวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัไพัร� ฟCา แบับัอ3านาจน�ยมแลิะคงควัามสั�มพั�นธ+ในระบับัอ*ปถู�มภ+ไวั�อย�างเหน�ยวัแน�น ย�งไม�ท3าต�วัเป<น พัลิเม อง แต�ย�งท3าต�วัเป<น ราษฎร ท��รอให�ผู้��“ ” “ ”

ปกครองหย�บัย �นควัามเจร�ญให� ย�งไม�ร� �วั�าตนเองม�สั�ทธ�แลิะหน�าท��ในทางการเม องอย�างไร จนถู�งท*กวั�นน�8ก9ย�งม�พั��น�องชาวัไทยเป<นอ�นมากท��ไม�ร� �วั�า เลิ อกผู้��แทนเข�าไปเพั �อท3าอะไร “ ”

ท�3งหมดน�3เป4นลิ�กษณ์ะของวั�ฒนธรรมทางการเม องแบบไพัร�ฟ้:า (The subject

political culture) ตาม Model ของ Almond & Verba น��นเอง       ถู�าท�านท�8งหลิายพั�จารณาเปร�ยบัเท�ยบัก�บัประวั�ต�ศาสัตร+ของประเทศแม�แบับัประชาธ�ปไตยหลิ�ก ๆในโลิกตะวั�นตก อย�างสัหราชิอาณ์าจ�กร สัหร�ฐอเมร�กา หร อฝร��งเศสั

Page 10: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

ก9จะพับัวั�าการเร�ยกร�องประชาธ�ปไตยของประเทศเหลิ�าน�8นเป<น ควัามต�องการของคนสั�วัน“

ใหญ�ในประเทศ” ม�ใช�มาจากเพั�ยงคนกลิ*�มใดกลิ*�มหน��ง ด�งท��เก�ดข�8นในประวั�ต�ศาสัตร+การเม องไทยต�8งแต�อด�ตจนถู�งปAจจ*บั�นซึ่��งลิ�วันแลิ�วัแต�เป<นการ แย�งชิ�งอ6านาจ ของ โค“ ” “

รงสัร�างสั�วันบน ท�3งสั�3น” แม�จะม�เหต*การณ+ ลิ*กฮื อ “ ” (uprising) ของประชาชนเก�ดข�8น 2

คร�8งค อ เด อนต*ลิาคม 2516 แลิะ พัฤษภาคม 2535 แต�น��นก9ไม�สัามารถูสัร�างควัามเป<นประชาธ�ปไตยท��ย� �งย นได� เพัราะม*�งเพั�ยงการข�บัไลิ�ต�วั ผู้��ม�อ3านาจ ในเวัลิาน�8น ด�งน�8นเม �อจ*ด“ ”

เร��มต�นทางประวั�ต�ศาสัตร+แลิะจ�ตวั�ญญาณของชนในชาต�ต�างก�น เสั�ยอย�างหน��งแลิ�วั ย�งม�ควัามแตกต�างในสัภาพัภ�ม�ศาสัตร+ วั�ถู�การด3าเน�นช�วั�ต ควัามเช �อ ค�าน�ยมอ�ก ย��งเป<นไปได�มากท��หลิ�กการแลิะหลิ�กกฎหมายท��ถู�ก น6าเข�า มาโดยไม�ปร�บปร*งให�เหมาะก�บ ควัามเป4น“ ” “

ไทย ” จะ ม�ลิ�กษณะเด�ยวัก�นก�บัประชาธ�ปไตยตลิอด 74 ป;ของไทย แลิะม�ชะตากรรมเด�ยวัก�บัร�ฐธรรมน�ญฉบั�บัประชาชน ท��ม�หลิ�กการท��ด�อย��มากแต�กลิ�บัเก�ดปAญหาไม�สัามารถูตรวัจสัอบัการใช�อ3านาจของ ร�ฐบัาลิได�อย�างม�ประสั�ทธ�ผู้ลิ (effectiveness) จนเป<นสัาเหต*หน��งท��น3าการเม องไทยกลิ�บัไปสั�� วังจรเด�ม พัร�อมก�บัการกลิ�บัมาของวัลิ�ท��วั�า โปรดฟAงอ�กคร�8ง“ ” “

หน��ง แลิะร�ฐธรรมน�ญฉบั�บัประชาชนก9ต�องถู�กยกเลิ�กไปอย�างน�าเสั�ยดาย ด�วัยระยะเวัลิาใช�”

บั�งค�บัย�งไม�ครบั 9 ป;       จ�งกลิ�าวัโดยสัร*ปได�วั�า สั�มพั�นธภาพัเชิ�งอ6านาจ“ ” ในช�วังก�อนป; พั.ศ.2475 เป<นเร �องระหวั�าง พัระมหากษ�ตร�ย+ เจ�านาย ข*นนาง สั�วันในช�วังหลิ�งป; พั– – .ศ. 2475 เป4นการแย�งชิ�งอ6านาจของ พัรรคการเม อง กองท�พั กลิ*�มท*นทางการเม องเท�าน�8น แต�ประชาชน– –

ซึ่��งเป<นกลิไกสั3าค�ญท��สั*ดในการข�บัเคลิ �อนระบัอบัประชาธ�ปไตยกลิ�บัม� ได�เข�ามาร�วัมเลิ�น เกม“

การเม อง เหลิ�าน�8นเลิย เพัราะประชาชนคนไทยสั�วันใหญ�ย�งม�วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับั”

ไพัร�ฟCาท��เพั�กเฉยต�อ การม�สั�วันร�วัมในการปกครองอย��มากน��นเอง       วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัไทย ๆ เหลิ�าน�8แทบัจะกลิ�าวัได�วั�า ตรงก�นข�าม“ ” ก�บัวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัประชาธ�ปไตยท��กลิ�าวัถู�งข�างต�น จ�งไม�แปลิกเลิยท��ประชาธ�ปไตยในประเทศไทยลิ�มลิ*กคลิ*กคลิานเร �อยมาเพัราะสั�งคม ไทย       1. ไม�ม�แนวัค�ดป<จเจกชินน�ยม ไม�เคารพัควัามเป<นปAจเจกบั*คคลิ ไม�เคารพัสั�ทธ�ของผู้��อ �นแต�พัยายามเร�ยกร�องให�ผู้��อ �นเคารพัสั�ทธ�ของตนเอง ในทางตรงก�นข�ามก9ลิะเม�ดสั�ทธ�ของผู้��อ �นบั�อยคร�8ง       2. ไม�เชิ �อในระบบสั�งคมเป=ด เพัราะไม�ยอมให�ม�การแสัดงควัามค�ดเห9นท��แตกต�างจากตนเอง กระต อร อร�นท��จะไปตรวัจสัอบัผู้��อ �น แต�กลิ�วั หลิ�กเลิ��ยง ตลิอดจนปกปCองพัรรคพัวักจากการถู�กตรวัจสัอบั       3. ขาดการม�สั�วันร�วัมทางการเม องอย�างท��วัถู�ง ประชาชนสั�วันหน��งม�ท�ศนคต�วั�าการเม องเป<นเร �องของผู้��ปกครอง เป<นเร �องของน�กการเม อง เราเป<นประชาชนม�หน�าท��ท3าตามท��ผู้��ปกครองก3าหนด แลิะม�หน�าท��ไปใช�สั�ทธ�เลิ อกต�8งเพั�ยงอย�างเด�ยวั              จากวั�ฒนธรรมทางการเม องแบบอ6านาจน�ยม แบบไพัร�ฟ้:าแลิะควัามสั�มพั�นธ+ในระบบอ*ปถู�มภ+ท��ฝัAงรากลิ�กอย��ใน จ�ตสั3าน�ก ของคนไทยแลิะควัามเป<นมาทางประวั�ต�ศาสัตร+“ ”

ท��ชิาวัสัยามท�3งประเทศม�ได�เป4นผ��เร�ยกร�องประชิาธ�ปไตยด�วัยตนเอง ม�สั�วันท3า ให�ประเทศไทยประสับัปAญหาทางการเม องอย��เสัมอ ไม�วั�าร�ฐบัาลิท��มาจากการเลิ อกต�8งหร อ

Page 11: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

ร�ฐบัาลิท��มาจากการร�ฐประหารในอด�ตก9ม� วั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัเด�ยวัก�น ปAญหาการท*จร�ตคอร�ปช��นก9ม�ท��มาจากระบับัอ*ปถู�มภ+ ปAญหาการขาดเสัถู�ยรภาพัของระบับัร�ฐธรรมน�ญ เพัราะม�การร�ฐประหารอย��เน อง ๆ ก9เก�ดจากวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัอ3านาจน�ยม แม�วั�าการร�ฐประหารแต�ลิะคร�3งได�ยกเลิ�กร�ฐธรรมน�ญ แลิะสัร�างร�ฐธรรมน�ญฉบ�บใหม�ข�3นมาก��ฉบ�บกAตาม แต�สั��งหน��งซึ่��งย�งไม�เคยเปลิ��ยนแปลิงไปจากสั�งคมไทยกAค อ สั�งคมไทยย�งขาดควัามเข�าใจในหลิ�กการแลิะขาด ควัามเป4นประชิาธ�ปไตย แต�“ ” ย�งคงย�ดม��นในวั�ฒนธรรมทางการเม องแบบไทย ๆ ท��ม�แนวัค�ดแบับัไพัร�ฟCา อ3านาจน�ยมแลิะควัามสั�มพั�นธ+แบับัอ*ปถู�มภ+ ซึ่��งถู�าวั�าก�นอ�นท��จร�งแลิ�วัเป<นสั��งท��เก�ดก�อนร�ฐธรรมน�ญฉบ�บแรกของไทยเป4นเวัลิาไม�น�อยกวั�า 600 ปF แลิะม�อ�ทธ�พัลิต�อระบบควัามค�ด ควัามเชิ �อ ค�าน�ยมในการปฏ�บ�ต�งานแลิะการด6าเน�นชิ�วั�ตของคน ไทยเหน อกวั�าบทบ�ญญ�ต�ของร�ฐธรรมน�ญท*กฉบ�บ แลิะวั�ฒนธรรมทางการเม องแบบไทย ๆ น�3เองท��ท6าให�เจตนารมณ์+ ( ท��ด� ) ของ ร�ฐธรรมน�ญฉบ�บประชิาชิน ( แลิะร�ฐธรรมน�ญประชิาธ�ปไตยท*กฉบ�บซึ่��งน6าเข�าหลิ�กการ ของตะวั�นตกมา ) ไม�อาจบรรลิ*ผลิได� จ�งคงไม�เป4นการกลิ�าวัเก�นควัามจร�งน�กท��ผ��เข�ยนจะ

อ*ปมา“ ” 17 วั�ฒนธรรมทางการเม องของไทยเหม อนด��ง ร�ฐธรรมน�ญท��แท�จร�งซึ่��งไม�“

เคยถู�กยกเลิ�ก”

       อน��ง ผ��เข�ยนม�ได�ม�เจตนาให�ท�านท�3งหลิายเข�าใจผ�ดวั�า ผู้��เข�ยน ต�อต�าน การน3า“ ”

ระบัอบัประชาธ�ปไตยแลิะร�ฐธรรมน�ญลิายลิ�กษณ+อ�กษรมาใช�ในประเทศไทย ตรงก�นข�าม ผู้��เข�ยนย�งคงเช �อม��นแลิะศร�ทธาในการปกครองระบอบประชิาธ�ปไตยอ�นม�พัระมหากษ�ตร�ย+ทรงเป4นประม*ข หากแต�จ*ดเน�นของผู้��เข�ยนอย��ท��       1. การสัร�างประชาธ�ปไตยให�หย��งรากลิ�กม��นคงในประเทศใดน�8น ม�ได�จ3าก�ดวังแคบัอย��เพั�ยงโดยการสัร�างร�ฐธรรมน�ญท��ด�เพั�ยงอย�างเด�ยวั หากแต�ต�องขยายออกไปถู�ง การ“

สัร�างวั�ฒนธรรมประชิาธ�ปไตย ” ให� เก�ดข�8นในมโนสั3าน�กของประชาชนอย�างท��วัถู�งด�วัย เพัราะประสับัการณ+ในอด�ตได�สัอนให�ร� �แลิ�วัวั�าการเปลิ��ยนแปลิงแต�โครงสัร�างการ ปกครอง โดยใช�ร�ฐธรรมน�ญเป<นเคร �องม อเพั�ยงอย�างเด�ยวั ม�ได�สัร�าง ควัามเป4นประชิาธ�ปไตย “ ”

ท��แท�จร�ง ม��นคงแลิะย��งย นให�เก�ดข�3นในประเทศของเรา       2. ผู้��เข�ยนม�ได�ต�อต�านการน3าควัามเจร�ญแบับัตะวั�นตกมาใช�ในประเทศไทย หากแต�การน3าหลิ�กการใด ๆ ท��น�ยมแพัร�หลิายอย��ในประเทศตะวั�นตกมาใช�ก�บับั�านเราน�8น ควัรท��จะหา

จ*ดสัมด*ลิ ระหวั�าง ควัามเป4นตะวั�นตก แลิะ ควัามเป4นตะวั�นออก“ ” “ ” “ ” ให�พับัเสั�ยก�อน แลิ�วัจ�งปร�บปร*งหร อปร�บเปลิ��ยนให�เป4น สั�วันผสัมท��พัอเหมาะ สัอดร�บก�บสั�งคมไทย“ ” เพัราะ จ*ดต�าง ของแต�ลิะสั�งคมน�8เองท��สั�งผู้ลิให�หลิ�กการหลิาย ๆ อย�างท��ใช�ได�ผู้ลิด�ใน“ ”

ประเทศตะวั�นตกซึ่��งประชาชนม�วั�ฒนธรรมอย�างหน��ง แต�เม �อน3ามาใช�ในประเทศของเราซึ่��งก9ม�วั�ฒนธรรมอ�กอย�างหน��งแลิ�วั กลิ�บัไม�เก�ดประสั�ทธ�ผู้ลิอย�างประเทศต�นแบับั เพัราะม�วั�ฒนธรรมท��ต�างก�นน��นเอง       แน�หลิะ ท�านท�8งหลิายอาจค�ดวั�าข�อเสันอของผู้��เข�ยนม�ได�ม�อะไรใหม� แลิะแลิด�เป<น นาม“

ธรรม” อย��ม�น�อย แต�ผู้��เข�ยนเช �อวั�า ท*ก สัรรพัสั��งในโลิกท��เป4นร�ปธรรมอย��ได�กAด�วัยพั�ฒนามาแต�ควัามเป4นนามธรรม ด�งน�3นการพัยายามสัร�างสั��งใดให�เป4นร�ปธรรม โดย เร�ยน“

ลิ�ด ไม�พั�ฒนาจากควัามเป4นนามธรรมก�อนแลิ�วั สั��งน�3นกAไม�อาจเป4นร�ปธรรมท��แท�จร�ง”

แลิะย��งย นได� การพั�ฒนาท��ย��งย นต�องด6าเน�นการอย�างค�อยเป4นค�อยไป อาจจะใชิ�เวัลิา

Page 12: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

หลิายชิ��วัอาย*คน แต�ผลิลิ�พัธ+ท��ได�น�3นจะเป4นควัามเจร�ญท��ย��งย นม��นคง แลิะค*�มค�าเก�นกวั�าการรอคอยเป4นแน�       ข�อวั�เคราะห+แลิะควัาม เห9นของผู้��เข�ยนอาจย�งไม�ลิ�กซึ่�8ง ครอบัคลิ*มพัอแลิะอาจไม�สัามารถูอธ�บัายปรากฏการณ+ทางการเม องของไทยได�ในท*กกรณ� เพัราะเป<นงานช�8นแรกของผู้��เข�ยนท��พัยายามน3า วั�ฒนธรรมทางการเม อง“ ” ซึ่��งเป<นองค+ควัามร� �ทางร�ฐศาสัตร+ มา ช�“

วัย ในการอธ�บัายปAญหาประชาธ�ปไตยของไทยซึ่��งม�ควัาม” คาบเก��ยวัระหวั�างการเม องแลิะกฎหมายมหาชินอย�� มาก แต�ผู้��เข�ยนก9หวั�งวั�าท�านท�8งหลิายจะได�ลิอง หย�บั ศาสัตร+ข�าง“ ”

เค�ยงมาช�วัยวั�เคราะห+ปAญหาทางกฎหมายมหาชนท��ม�ควัามคาบัเก��ยวัก�บั ศาสัตร+อ �นบั�างในโอกาสัต�อ ๆ ไป.                     เชิ�งอรรถู              1.G.A. Almond & Bingham Powell, Comparative Politics : A Developmental Approach (Boston : Little, Brown and company,1966), p. 50       2.G.A. Almond & S. Verba, The Civic Culture : Political Attitudes and Democracy in Five Nations (Boston : Little, Brown and company, 1965), p. 15, สัมบั�ต� ธ3ารงธ�ญวังศ+, การเม อง : แนวัควัามค�ดแลิะการพั�ฒนา (กร*งเทพัฯ : เสัมาธรรม, 2545), หน�า 304 แลิะ ม.ร.วั. พัฤทธ�สัาณ ช*มพัลิ, ระบบการเม อง : ควัามร��เบ 3องต�น (กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+แห�งจ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย, 2546), หน�า 99        3.Lucien W. Pye, Aspects of Political Development (Boston : Little, Brown and company, 1966), กนก วังศ+ตระหง�าน, “วั�ฒนธรรมทางการเม องในระบัอบัประชาธ�ปไตย,” ใน เอกสัารการสัอนชิ*ดวั�ชิาวั�วั�ฒนาการการเม องไทย หน�วัยท�� 8 – 15 (นนทบั*ร� : สั3าน�กพั�มพั+มหาวั�ทยาลิ�ยสั*โขท�ยธรรมาธ�ราช, 2532) : 593

       4.กนก วังศ+ตระหง�าน, “วั�ฒนธรรมทางการเม องในระบัอบัประชาธ�ปไตย,” หน�า 593       5.G.A. Almond & S. Verba, The Civic Culture : Political Attitudes and Democracy in Five Nations, pp. 17 – 20, สัมบั�ต� ธ3ารงธ�ญวังศ+, การเม อง : แนวัควัามค�ดแลิะการพั�ฒนา, หน�า 306 – 308, ม.ร.วั. พัฤทธ�สัาณ ช*มพัลิ, ระบบการเม อง : ควัามร��เบ 3องต�น, หน�า 102 – 103        6.G.A. Almond & S. Verba, The Civic Culture : Political Attitudes and Democracy in Five Nations, pp. 13 – 29, สัมบั�ต� ธ3ารงธ�ญวังศ+, การเม อง : แนวัควัามค�ดแลิะการพั�ฒนา, หน�า 309 – 310 แลิะ ม.ร.วั.

พัฤทธ�สัาณ ช*มพัลิ, ระบบการเม อง : ควัามร��เบ 3องต�น, หน�า 104 – 105

       7.จ�รโชค วั�ระสั�ย, สั�งคมวั�ทยาการเม อง (กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+มหาวั�ทยาลิ�ยรามค3าแหง, 2543), หน�า 107 แลิะด�รายลิะเอ�ยดเก��ยวัก�บัหลิ�กการของระบัอบัประชาธ�ปไตย ใน จ�รโชค วั�ระสั�ย แลิะคนอ �น ๆ, ร�ฐศาสัตร+ท��วัไป (กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+มหาวั�ทยาลิ�ยรามค3าแหง, 2542), หน�า 255 – 309

       8.จ�รโชค วั�ระสั�ย, สั�งคมวั�ทยาการเม อง, หน�า 107

Page 13: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

       9.เร �องเด�ยวัก�น, หน�า 108

       10.เร �องเด�ยวัก�น, หน�าเด�ยวัก�น       11.กนก วังศ+ตระหง�าน, “วั�ฒนธรรมทางการเม องในระบัอบัประชาธ�ปไตย,” หน�า 597 – 602       12.จ�รโชค วั�ระสั�ย, สั�งคมวั�ทยาการเม อง, หน�า 109 – 110 แลิะ สัมบั�ต� ธ3ารงธ�ญวังศ+, การเม อง : แนวัควัามค�ดแลิะการพั�ฒนา, หน�า 316 – 318

       13.กนก วังศ+ตระหง�าน, “วั�ฒนธรรมทางการเม องในระบัอบัประชาธ�ปไตย,” หน�า 604       14.ไพัร�หลิวัง ค อ ไพัร�ท��ข�8นตรงต�อพัระมหากษ�ตร�ย+ แต�แบั�งสั�งก�ดไปตามกรมกองต�าง ๆ ไม�ได�สั�งก�ดสั�วันต�วัของเจ�านายหร อข*นนาง ไพัร�หลิวังต�องเข�าเวัรร�บัราชการคร�8งลิะ 1

เด อนท��เร �ยกวั�า การเข�าเด อน“ ” ในสัม�ยกร*งศร�อย*ธยาต�องเข�าเวัรเด อนเวั�นเด อนจ�งเร�ยกวั�า เข�าเด อน ออกเด อน รวัมป;ลิะ “ ” 6 เด อน สั�วันในร�ชสัม�ยพัระบัาทสัมเด9จพัระพั*ทธยอดฟCาจ*ฬาโลิกมหาราชโปรดฯ ให�ไพัร�หลิวังเข�าเวัร เด อนเวั�นสัองเด อน รวัมป;ลิะ 4 เด อน       ไพัร�สัม ค อ ไพัร�ท��พัระมหากษ�ตร�ย+พัระราชทานให�แก�เจ�านายแลิะข*นนาง ไม�ได�สั�งก�ดกรม กองของทางราชการ ไพัร�สัมม�หน�าท��ร �บัใช�ม�ลินายของตน แลิะม�พั�นธะต�องเข�าเวัรร�บัราชการด�วัย แต�เข�าเพั�ยงป;ลิะ 1 เด อนเท�าน�8น        ไพัร�สั�วัย ค อ ไพัร�หลิวังแลิะไพัร�สัมท��ไม�สัามารถูมาเข�าเวัรร�บัราชการได� เพัราะภ�ม�ลิ3าเนาอย��ห�างไกลิ จ�งสั�ง สั�วัย เป<นเง�นหร อสั��งของม�ค�าท��หาได�ในภ�ม�ลิ3าเนาของตนมาแทนการ“ ”

เกณฑิ+แรงงาน       15.โปรดด� ร�งสัรรค+ ธนะพัรพั�นธ*+, “วั�ถู�แห�งวั�ฒนธรรมในสั�งคมไทย,” ใน อน�จลิ�กษณ์ะของการเม องไทย เศรษฐศาสัตร+วั�เคราะห+วั�าด�วัยการเม อง (กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+ผู้��จ�ดการ, 2536) : 14 – 15

       16.โปรดด� ช�งช�ย มงคลิธรรม, “ภ�ยจากลิ�ทธ�ร�ฐธรรมน�ญ ต�อประเทศไทย,” มต�ชินรายวั�น (2 พัฤศจ�กายน 2549) : 7 ซึ่��งเห9นวั�า การ โค�นลิ�มร�ฐบัาลิสัมเด9จพัระปกเกลิ�าฯ ท��“ก3าลิ�งสัร�างประชาธ�ปไตยตามพัระบัรมราโชบัายสัถูาปนาการปกครองแบับัประชาธ�ปไตยใน ข�8นตอนท�� 2 ต�อจากพัระบัรมราโชบัายแก�ไขการปกครองแผู้�นด�นสัยามของสัมเด9จพัระพั*ทธเจ�าหลิวัง ข�8นตอนท�� 1 ลิง เม �อวั�นท�� 24 ม�ถู*นายน 2475 แลิ�วัสัถูาปนาการปกครองระบัอบัร�ฐธรรมน�ญข�8นโดยคณะราษฎรน�8นเป<นการท3าลิายการ สัร�างประชาธ�ปไตยของพัระมหากษ�ตร�ย+ ร�ชกาลิท�� 5 ร�ชกาลิท�� 6 แลิะ ร�ชกาลิท�� 7 ลิงอย�างน�าเสั�ยดายย��ง แลิะเป<นการเร��มต�นของการปกครองลิ�ทธ�ร�ฐธรรมน�ญ ซึ่��งเป<นการปกครองแบับัเผู้ด9จการ ภ�ยของลิ�ทธ�ร�ฐธรรมน�ญจ�งเก�ดข�8นต�อประเทศไทยต�8งแต�บั�ดน�8นเป<นต�นมา จนถู�งบั�ดน�8เป<นเวัลิากวั�า 74 ป; การสัร�างประชาธ�ปไตยในระบัอบัสัมบั�รณาญาสั�ทธ�ราชย+โดยพัระมหากษ�ตร�ย+ ร.5

เม �อ พั.ศ.2435 จนถู�ง ร.7 พั.ศ.2475 เป<นเวัลิา 40 ป; ประสับัควัามสั3าเร9จเพัราะทรงใช�นโยบัายเป<นเคร �องม อสัร�างประชาธ�ปไตย แต�การสัร�างร�ฐธรรมน�ญในระบัอบัเผู้ด9จการร�ฐสัภาโดยคณะราษฎร เม �อ พั.ศ.2475 จนถู�ง พั.ศ.2549 โดยคณะร�ฐประหาร แลิะคณะพัลิเร อนในร�ปของพัรรคการเม องประสับัควัามลิ�มเหลิวัในการแก�ไขปAญหาชาต� สัร�างประชาธ�ปไตยตลิอดมากกวั�า 74 ป; เพัราะสัร�างร�ฐธรรมน�ญอย�างเด�ยวั…” ซึ่��งผู้��เข�ยนม�ควัามเห9นไปในท�ศทางเด�ยวัก�บัค*ณช�งช�ย

Page 14: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

       17.การอ*ปมา (Simile) ค อ การเปร�ยบัเท�ยบัสั��งหน��งวั�าเหม อนหร อคลิ�ายก�บัสั��งหน��ง เป<นวั�ธ�การหน��งของการใช�โวัหารภาพัพัจน+ (Figure of Speech) ซึ่��งเป<นกวั�โวัหารท��วัรรณคด�ไทยในอด�ตน�ยมใช�ก�นอย�างแพัร�หลิาย สั�งเกตได�จากการใช�ค3าท��ม�ควัามหมายวั�า เ“

หม อน เช�น ด*จ ด�ง ด��ง เพั�ยง เฉก เช�น อย�าง ประหน��ง ราวัก�บั ”

       18.วั�ฒนธรรมเป<นสั��งท��มน*ษย+สัามารถูเร�ยนร� � แลิะถู�ายทอดได� โปรดด� อมรา พังศาพั�ชญ+, “มน*ษย+ก�บัวั�ฒนธรรม ใน ” สั�งคมแลิะวั�ฒนธรรม (กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+แห�งจ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย, 2544) : 23 – 34                      บรรณ์าน*กรม              คณาจารย+ภาควั�ชาสั�งคมวั�ทยาแลิะมาน*ษยวั�ทยา คณะร�ฐศาสัตร+ จ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย. สั�งคมแลิะวั�ฒนธรรม. พั�มพั+คร�8งท�� 7. กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+แห�งจ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย, 2544

       จ�รโชค วั�ระสั�ย. ร�ฐศาสัตร+ท��วัไป. พั�มพั+คร�8งท�� 12. กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+มหาวั�ทยาลิ�ยรามค3าแหง, 2542

       ___________. สั�งคมวั�ทยาการเม อง. พั�มพั+คร�8งท�� 9. กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+มหาวั�ทยาลิ�ยรามค3าแหง, 2543

       ท�นพั�นธ*+ นาคะตะ. ร�ฐศาสัตร+ : ทฤษฎ� แนวัควัามค�ด ป<ญหาสั6าค�ญแลิะแนวัทางการศ�กษาวั�เคราะห+การเม อง. กร*งเทพัฯ : โครงการเอกสัารแลิะต3ารา สัมาคมร�ฏฐประศาสันศาสัตร+ น�ด�า, 2546

       พัฤทธ�สัาณ ช*มพัลิ, ม.ร.วั.. ระบบการเม อง : ควัามร��เบ 3องต�น. พั�มพั+คร�8งท�� 6.

กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+แห�งจ*ฬาลิงกรณ+มหาวั�ทยาลิ�ย, 2546

       มหาวั�ทยาลิ�ยสั*โขท�ยธรรมาธ�ราช. เอกสัารการสัอนชิ*ดวั�ชิาวั�วั�ฒนาการการเม องไทย หน�วัยท�� 8 – 15. นนทบั*ร� : สั3าน�กพั�มพั+มหาวั�ทยาลิ�ยสั*โขท�ยธรรมาธ�ราช, 2532

       ร�งสัรรค+ ธนะพัรพั�นธ*+. อน�จลิ�กษณ์ะของการเม องไทย เศรษฐศาสัตร+วั�เคราะห+วั�าด�วัยการเม อง. กร*งเทพัฯ : สั3าน�กพั�มพั+ผู้��จ�ดการ, 2536

       สัมบั�ต� ธ3ารงธ�ญวังศ+. การเม อง : แนวัควัามค�ดแลิะการพั�ฒนา. พั�มพั+คร�8งท�� 12.

กร*งเทพัฯ : เสัมาธรรม, 2545       G.A. Almond & Bingham Powell. Comparative Politics : A Developmental Approach. Boston : Little, Brown and company, 1966       G.A. Almond & S. Verba. The Civic Culture : Political Attitudes and Democracy in Five Nations. Boston: Little, Brown and company, 1965       Pye, Lucien W.. Aspects of Political Development. Boston : Little, Brown and company, 1966      

Page 15: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

วั�ฒนธรรมทางการเม อง (Political Culture)

ควัามหมาย1. the sum of the fundamental values, sentiments and knowledge thatgive form and substance to political process2. The orientation of the citizens of a nation toward politics, and theirperceptions of political legitimacy and the traditions of political practice.

3. ควัามร� �ควัามเข�าใจทางการเม อง ท�ศนคต� ควัามโน�มเอ�ยงท��บั*คคลิม�ต�อวั�ตถู*ทางการเม อง อาท� โครงสัร�างทางการเม อง บัทบัาททางการเม องของผู้��น3า ควัามร� �เก��ยวัก�บันโยบัายสัาธารณะ กฏระเบั�ยบัต�างๆ หร อพัฤต�กรรมทางการเม องท��เฉพัาะเจาะจงบัางประการองค+ประกอบัของวั�ฒนธรรมทางการเม อง1. ควัามโน�มเอ�ยงท��ต�อโครงสัร�างการปกครองของร�ฐ1.1 ควัามร� �สั�กท��ประชาชนม�ต�อระบัอบัการปกครอง(Regime Orientation )

1.2 ควัามร� �สั�กท��ประชาชนม�ต�อระบับัการเม อง (Orientation toward

Government) หมายถู�งการประเม�นค*ณค�าในการเร�ยกร�องสั��งท��ต�องการ(demand) แลิะการสัน�บัสัน*น (support) ท��ม�ต�อระบับัการเม อง รวัมถู�งปAจจ�ยน3าออก (outputs) ท��ระบับัการเม องตอบัสันองออกมา2. ควัามโน�มเอ�ยงท��ม�ต�อสั��งต�างๆในระบับัการเม อง2.1 Political Identification ควัามเป<นอ�นหน��งอ�นเด�ยวัก�นทางการเม องท��ประชาชนร� �สั�กวั�าตนม�ควัามผู้�กพั�น ม�พั�นธะร�บัผู้�ดชอบัทางการเม อง2.2 Political Trust ควัามไวั�วัางใจทางการเม องวั�า ระบับัการเม องจะสัามารถูน3าพัาให�ช�วั�ตพั�ฒนาไปในทางท��ด�ข�8น2.3 Rules of Games การท��บั*คคลิให�การยอมร�บัในกฎกต�กาต�างๆของสั�งคม3. ควัามโน�มเอ�ยงท��ม�ต�อก�จกรรมทางการเม อง2.1 บั*คคลิร� �สั�กวั�าตนม�ข�ดสัมรรถูนะทางการเม อง โดยเข�าร�วัมก�จกรรมทางการเม องในร�ปแบับัต�างๆ2.2 บั*คคลิม�ควัามเช �อท��วั�า การเปลิ��ยนแปลิงทางการเม องในร�ปแบับัต�างๆสัามารถูเก�ดข�8นได� (ม�ผู้ลิสั�มฤทธ�%ทางการเม อง)

ลิ�กษณะของวั�ฒนธรรมทางการเม อง1. วั�ฒนธรรมทางการเม องเร �องควัามค�ด เช�น เสัร�ภาพั ควัามเสัมอภาค ฯลิฯ2. วั�ฒนธรรมทางการเม องเร �องการกระท3า เช�น การออกเสั�ยงเลิ อกต�8ง ฯลิฯ3. วั�ฒนธรรมทางการเม องเร �องนวั�ตกรรม หมายถู�ง การประด�ษฐ+ค�ดค�นเพั �อใช�ในทางการเม อง เช�น สัถูาบั�นทางการเม องต�างๆ

Page 16: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

ประเภทของวั�ฒนธรรมทางการเม องAlmond แลิะ Verba จ3าแนก วั�ฒนธรรมการเม อง เป<น 3 ประเภท ค อ 1)

วั�ฒนธรรมการเม องแบับัค�บัแคบั (Parochial political culture) พับัได�ในสั�งคมลิ�าหลิ�ง (เผู้�าชนในแอฟร�กา) สัมาช�กยอมร�บัอ3านาจห�วัหน�าเผู้�า (ผู้��น3า) เช �อในสั��งไร�เหต*ผู้ลิ ไม�ยอมร�บัการเปลิ��ยนแปลิง สัมาช�กไม�บัทบัาททางการเม อง ไม�ค�ดจะม�สั�วันร�วัมทางการเม อง 2) วั�ฒนธรรมการเม องแบับัไพัร�ฟCา (Subject political

culture) ประชาชนม�ควัามร� �ทางการเม องพัอสัมควัร ยอมร�บัอ3านาจร�ฐแลิะย�นด�ปฏ�บั�ต�ตามโดยไม�ม�ข�อแม�แลิะ ไม�สันใจจะม�สั�วันร�วัมทางการเม อง เน �องจากเห9นไปเร �องไกลิต�วั 3)

วั�ฒนธรรมการเม องแบับัม�สั�วันร�วัม (Participant political culture) ประชาชนม�ควัามร� �ทางการเม องเป<นอย�างด� ม�ควัามต �นต�วั แลิะกระต อร อร�นท��จะม�สั�วันร�วัมทางการเม องท*กร�ปแบับั พัร�อมเร�ยกร�องหากพับัวั�าตนม�อ�ทธ�พัลิต�อนโยบัายของร�ฐ พับัวั�ฒนธรรมน�8ได�ในประเทศท��ระบับัการเม องม�ควัามท�นสัม�ยแลิ�วัต�อ มา Almond แลิะ Verba ได�ศ�กษาข�อเท9จจร�งของวั�ฒนธรรมทางการเม องในหลิายๆประเทศ จ�งเพั��มเต�มประเภทของวั�ฒนธรรมทางการเมเองโดยเร�ยกวั�า

เป<นการผู้สัมผู้สัานวั�ฒนธรรมทางการเม องอย�างเป<นระบับั (Systematic mixed

political culture) อ�ก 3 ประเภท ค อ4) วั�ฒนธรรมการเม องแบับัค�บัแคบั-ไพัร�ฟCา (Parochial-Subject political culture)

ประชาชนไม�ร�บัอ3านาจด�8งเด�ม(ห�วัหน�าเผู้�า) ให�ควัามยอมร�บัต�อระบับัการเม องของสั�วันกลิาง เป<นผู้��ม�ควัามร� �ทางการเม องพัอสัมควัร แต�ไม�ค�ดจะม�สั�วัร�วัมทางการเม อง5) วั�ฒนธรรมการเม องแบับัไพัร�ฟCา-ม�สั�วันร�วัม (Subject-Paticipant political

culture)

ประชาชนโดยท��วัๆไปม�ควัามร� �ควัามเข�าใจทางการเม องด� โดยประชาชนสั�วันหน��งม�ควัามสันใจในระบับัการเม อง จ�งพัยายามเข�าไปม�สั�วันร�วัมทางการเม องในขณะท��อ�กสั�วันก9ย�งยอมร�บัอ3านาจร�ฐ จ�งไม�ต�องการม�สั�วันร�วัมทางการเม อง6) วั�ฒนธรรมการเม องแบับัค�บัแคบั-ม�สั�วันร�วัม (Parochial-Paticipant political

culture) ประชาชนไม�ม�ควัามร� �เร �องระบับัการเม องน�ก แต�พัยายามเข�ามาม�สั�วันร�วัมทางการเม องเพั �อประโยชน+ของกลิ*�มย�อยตนเป<นสัมาช�กอย�� หร อ ม�ควัามร� �สั�กอยากม�สั�วันร�วัมทางการเม องเป<นคร�8งคราวัเป<นเร �องๆไป เอาแน�ไม�ได�ประเทศ ไทยม�ลิ�กษณะของวั�ฒนธรรมทางการเม องแบับัไพัร�ฟCา-ม�สั�วันร�วัม

Page 17: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

(Subject-Participant political culture) กลิ�าวัค อ เป<นการผู้สัมผู้สัานลิ�กษณะปAจเจกชนน�ยม (การข�ดเกลิาจากครอบัคร�วั ศาสันา) ก�บั อ3านาจน�ยม (ระบับัราชการ

การยอมร�บัผู้��อาวั*โสั ผู้��ม�อ3านาจ ฯลิฯ) ซึ่��งเป<นลิ�กษณะท��ไม�เอ 8ออ3านวัยต�อการปกครองในระบัอบัประชาธ�ปไตยการกลิ�อมเกลิาทางการเม อง...ห�วัใจของวั�ฒนธรรมทางการเม องการ กลิ�อมเกลิาทางการเม อง (Political Socialization) ค อ กระบัวันการถู�ายทอดท�ศนคต�ทางการเม องแลิะแนวัทางปฏ�บั�ต�ก�จกรรมทางการเม อง ท��สัอดคลิ�องก�บัค�าน�ยมแลิะวั�ฒนธรรมการเม องของสั�งคมในขณะน�8น โดยสัถูาบั�นท��ท3าหน�าท��อบัรมกลิ�อมเกลิาทางการเม อง ได�แก� สัถูาบั�นครอบัคร�วั สัถูาบั�นการศ�กษา

กลิ*�มเพั �อน กลิ*�มอาช�พั กลิ*�มสั �อมวัลิชน พัรรคการเม อง การกลิ�อมเกลิาทางการเม องจ�งม�ผู้ลิต�อควัามโน�มเอ�ยงในด�านพัฤต�กรรมทางการเม อง ของประชาชนในอนาคต ได�แก�1) ด3ารงร�กษา สั บัทอดจากคนร* �นเก�าไปสั��คนร* �นใหม�2) ปฏ�ร�ปไปสั��วั�ฒนธรรม-ร�ปแบับัทางการเม องการปกครองใหม� (ม�เค�าโครงเด�ม)

3) ปฏ�วั�ต�วั�ฒนธรรม-ร�ปแบับัทางการเม องการปกครองใหม� เช�น การได�ร�บัเอกราชกระบัวันการกลิ�อมเกลิาทางการเม อง (Political socialization process)

1. ข�8นม�ลิฐานเป<นการกลิ�อมเกลิาสั3าหร�บัทารกถู�งวั�ยเด9กให�เร�ยนร� �การเป<นสัมาช�กของสั�งคม2. ข�8นการสัร�างบั*คลิ�กภาพัประกอบัด�วัย พั�นธ*กรรม ครอบัคร�วั โรงเร�ยน แลิะ วั�ฒนธรรม3. ข�8นการเร�ยนร� �ทางการเม องวั�ฒนธรรมการเม อง(ใหม�)ของไทย ?

การเร�ยนร� �ทางการเม องในข�8นน�8 บั*คคลิจะเร�ยนร� �พั�ฒนาท�ศนคต� ควัามโน�มเอ�ยงทางการเม อง ผู้�าน 2

สัถูาบั�นหลิ�กของสั�งคม ค อ ครอบัคร�วั แลิะโรงเร�ยนเป<นการเร�ยนร� �ท� 8งโดยตรงแลิะโดยอ�อม4. ข�8นการเป<นสัมาช�กทางการเม องบั*คคลิม�ควัามร� �ควัามเข�าใจทางการเม อง แลิะพัร�อมท��จะม�สั�วันร�วัมแลิะม�บัทบัาททางการเม อง*****************************

กฎหมายสั3าค�ญท��เก��ยวัข�องก�บั Good Governance

Page 18: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

1

กฎหมายในอด�ตระเบั�ยบัสั3าน�กนายกร�ฐมนตร�วั�าด�วัย การสัร�างระบับับัร�หารก�จการบั�านเม องแลิะสั�งคมท��ด� พั.ศ.๒๕๔๒สัาระสั3าค�ญ1. หลิ�กน�ต�ธรรม ได�แก� การตรากฎหมาย กฎ ข�อบั�งค�บัต�างๆให�ท�นสัม�ย เป<นธรรม เป<นท��ยอมร�บัของสั�งคม แลิะสั�งคมให�การยอมร�บัในร�ปของการย�นยอมพัร�อมใจก�นปฏ�บั�ต�ตามกฎหมาย2. หลิ�กค*ณธรรม ได�แก� การสั�งเสัร�มคนเก�งแลิะด�ให�เข�ามาบัร�หารก�จการบั�านเม อง สั�งคม แลิะประเทศชาต� การย�ดม��นในควัามถู�กต�องด�งาม โดยรณรงค+ให�เจ�าหน�าท��ร �ฐปฏ�บั�ต�หน�าท��ให�เป<นต�วัอย�างแก�สั�งคม แลิะสัน�บัสัน*นให�ประชาชนพั�ฒนาตนเองไปพัร�อมก�น เพั �อให�คนใจม�ควัามซึ่ �อสั�ตย+ ขย�น อดทน ม�ระเบั�ยบัวั�น�ย ประกอบัอาช�พัสั*จร�ต3. หลิ�กควัามโปร�งใสั ได�แก� การสัร�างควัามไวั�วัางใจ ซึ่��งก�นแลิะก�นของคนในชาต� โดยปร�บัปร*งกลิไกการท3างานของท*กองค+กรท*กวังการให�ม�ควัามโปร�งใสั ม�การเปFดเผู้ยข�อม�ลิข�าวัสัารท��เป<นประโยชน+อย�างตรงไปตรงมา ด�วัยภาษาท��เข�าใจง�าย ประชาชนเข�าถู�งข�อม�ลิข�าวัสัารได�สัะดวัก แลิะม�กระบัวันการให�ประชาชนตรวัจสัอบัควัามถู�กต�องช�ดเจน 4. หลิ�กควัามม�สั�วันร�วัม ได�แก� การเปFดโอกาสัให�ประชาชนม�สั�วันร�วัมร�บัร� � แลิะเสันอควัามเห9นในการต�ดสั�นใจปAญหาสั3าค�ญของประเทศ ไม�วั�าด�วัยการแสัดงควัามเห9นในร�ปแบับัต�างๆ การร�บัฟAงควัามค�ดเห9น (

ประชาพั�จารณ+) การแสัดงประชามต� ฯลิฯ2

5. หลิ�กควัามร�บัผู้�ดชอบั ได�แก� การท��บั*คคลิตระหน�กถู�งสั�ทธ�หน�าท��ของตน สั3าน�กในควัามร�บัผู้�ดชอบัต�อสั�งคม การใสั�ใจปAญหาของบั�านเม อง แลิะกระต อร อร�นท��จะแก�ปAญหา ตลิอดจนการเคารพัในควัามค�ดเห9นท��แตกต�าง แลิะควัามกลิ�าท��จะยอมร�บัผู้ลิจากการกระท3าของตน 6. หลิ�กควัามค*�มค�า ได�แก� การบัร�หารจ�ดการแลิะใช�ทร�พัยากรท��ม�จ3าก�ด เพั �อให�เก�ดประโยชน+สั�งสั*ดแก�สั�วันรวัม โดยรณรงค+ให�ม�ควัามประหย�ด ค*�มค�า ด3ารงช�วั�ตแบับัเศรษฐก�จพัอเพั�ยง ในขณะเด�ยวัก9พัยามยามสัร�างสัรรค+สั�นค�า/บัร�การท��ม�ค*ณภาพัสัามารถูแข�งข�นได�ใน เวัท�โลิก

รวัมถู�งการอน*ร�กษ+แลิะพั�ฒนาทร�พัยากรธรรมชาต�สั��งแวัดลิ�อมให�สัมบั�รณ+กฎหมายปAจจ*บั�นพัระราชกฤษฎ�กาวั�าด�วัยการบัร�หารก�จการบั�านเม องท��ด� พั.ศ. 2546

ท��มา

Page 19: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

1. แนวัค�ดในการปฏ�ร�ประบับัราชการ2. มาตรา 3/1 แห�ง พัระราชบั�ญญ�ต� ระเบั�ยบับัร�หารราชการแผู้�นด�น พั.ศ. 2534

แก�ไขเพั��มเต�ม ฉบั�บัท�� 5 พั.ศ. 2545 บั�ญญ�ต�ให�การก3าหนดหลิ�กเกณฑิ+ แลิะวั�ธ�การในการปฏ�บั�ต�ราชการแลิะการสั��งการให�สั�วันราชการแลิะข�าราชการปฏ�บั�ต�ราชการ เพั �อให�เก�ดการบัร�หารก�จการบั�านเม องท��ด� กระท3าโดยให�ตราเป<นพัระราชกฤษฎ�กาสัาระสั3าค�ญหมวัด 1 การบัร�หารก�จการบั�านเม องท��ด� บัทบั�ญญ�ต�ในหมวัดน�8เป<นการก3าหนดขอบัเขตควัามหมายของค3าวั�า การบัร�หารก�จการบั�านเม องท��ด� ซึ่��งหมายถู�งการ“ ”

บัร�หารราชการเพั �อบัรรลิ*เปCา หมายด�งต�อไปน�8(1) เพั �อประโยชน+สั*ขของประชาชน (2) เก�ดผู้ลิสั�มฤทธ�%ต�อภารก�จของร�ฐ (3) ม�ประสั�ทธ�ภาพัแลิะเก�ดควัามค*�มค�าในเช�งภารก�จของร�ฐ (4) ไม�ม�ข� 8นตอนการปฏ�บั�ต�งานเก�นควัามจ3าเป<น (5) ม�การปร�บัปร*งภารก�จของสั�วันราชการให�ท�นต�อสัถูานการณ+ (6) ประชาชนได�ร�บัการควัามสัะดวักแลิะได�ร�บัการตอบัสันองควัามต�องการ (7) ม�การประเม�นผู้ลิการปฏ�บั�ต�ราชการอย�างสัม3�าเสัมอ3

หมวัด 2 การบัร�หารราชการเพั �อประโยชน+สั*ขของประชาชน1. การบัร�หารราชการเพั �อประโยชน+สั*ขของประชาชน หมายถู�ง การปฏ�บั�ต�ราชการท��ม�เปCาหมายเพั �อให�เก�ดควัามผู้าสั*ก แลิะควัามเป<นอย��ท��ด�ของประชาชน

ควัามสังบัแลิะปลิอดภ�ยของสั�งคมสั�วันรวัม ตลิอดจนประโยชน+สั�งสั*ดของประเทศ 2. สั�วันราชการจะต�องด3าเน�นการโดยถู อวั�าประชาชนเป<นศ�นย+กลิางท��จะได�ร�บัการ บัร�การจากร�ฐ ม�แนวัทางการบัร�หารราชการ ด�งต�อไปน�8 2.1 การก3าหนดภารก�จจะต�องเป<นไปเพั �อประโยชน+สั*ขของประชาชน แลิะสัอดคลิ�องก�บัแนวันโยบัายแห�งร�ฐ แลิะนโยบัายของคณะร�ฐมนตร� 2.2 การปฏ�บั�ต�ภารก�จในด�านต�าง ๆ ต�องเป<นไปโดยซึ่ �อสั�ตย+ สั*จร�ต แลิะสัามารถูตรวัจสัอบัได� 2.3 ก�อนเร��มด3าเน�นการในภารก�จใด

ต�องม�การศ�กษาวั�เคราะห+ผู้ลิด�แลิะผู้ลิเสั�ยให�ครบัถู�วันท*กด�านก3าหนดข�8นตอนการด3าเน�นงานท��โปร�งใสั แลิะม�กลิไกตรวัจสัอบัในแต�ลิะข�8นตอน 2.4 ต�องร�บัฟAงควัามค�ดเห9นแลิะสั3ารวัจควัามพั�งพัอใจของประชาชน ผู้��ร�บับัร�การแลิะสั�งคมโดยรวัม เพั �อปร�บัปร*งวั�ธ�ปฏ�บั�ต�ราชการให�เหมาะสัม2.5 ในกรณ�ท��เก�ดปAญหาแลิะอ*ปสัรรคในการด3าเน�นงานต�องแก�ไขโดยเร9วั

Page 20: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

4

หมวัด 3 การบัร�หารราชการเพั �อให�เก�ดผู้ลิสั�มฤทธ�%ต�อภารก�จของร�ฐ การบัร�หารราชการเพั �อให�เก�ดผู้ลิสั�มฤทธ�%ต�อภารก�จของร�ฐ สั�วันราชการต�าง ๆ จะต�องปฏ�บั�ต� ด�งต�อไปน�8 1. ในการด3าเน�นการตามภารก�จต�าง ๆ ต�องจ�ดท3าแผู้นปฏ�บั�ต�งาน (Action Plan / Operation Plan) ไวั�เป<นการลิ�วังหน�าก�อนลิงม อด3าเน�นการ โดยในแผู้นจะต�องม�รายลิะเอ�ยดของข�8นตอนการปฏ�บั�ต�งาน ระยะเวัลิาแลิะงบัประมาณท��จะต�องใช�ในแต�ลิะข�8นตอน รวัมท�8งเปCาหมายผู้ลิสั�มฤทธ�%แลิะต�วัช�8วั�ดควัามสั3าเร9จในแต�ลิะภารก�จ2. ต�องจ�ดให�ม�การต�ดตามแลิะประเม�นผู้ลิการปฏ�บั�ต�งานตามแผู้นปฏ�บั�ต�งานน�8น 3. ในกรณ�ท��ม�ผู้ลิกระทบัต�อประชาชนจะต�องด3าเน�นการแก�ไขหร อบัรรเทาผู้ลิกระทบัน�8นหร อเปลิ��ยนแปลิงแผู้นปฏ�บั�ต�งานให�เหมาะสัม 4. กรณ�ท��ภารก�จใดม�ควัามเก��ยวัข�องก�บัสั�วันราชการหลิายแห�ง สั�วันราชการท�8ง หมดต�องร�วัมก�นก3าหนดแนวัทางการปฏ�บั�ต�ราชการแบับับั�รณาการ เพั �อให�เก�ดผู้ลิสั�มฤทธ�%ต�อภารก�จของร�ฐ 5. ต�องพั�ฒนาควัามร� �ในสั�วันราชการให�เป<นองค+การแห�งการเร�ยนร� �อย�างสัม3�าเสัมอ โดยม�แนวัทางปฏ�บั�ต�ด�งน�8 5.1 สัร�างระบับัให�บั*คลิากรสัามารถูร�บัร� �ข�อม�ลิข�าวัสัารได�อย�างท��วัถู�ง 5.2 สัามารถูประมวัลิผู้ลิควัามร� �ในด�านต�าง ๆ เพั �อน3ามาประย*กต+ใช�ในการปฏ�บั�ต�ราชการได�ถู�กต�อง รวัดเร9วั แลิะเหมาะสัมก�บัสัถูานการณ+ท��เปลิ��ยนแปลิงไป5.3 สั�งเสัร�มแลิะพั�ฒนาควัามร� �ควัามสัามารถู สัร�างวั�สั�ยท�ศน+แลิะปร�บัเปลิ��ยนท�ศนคต� ของข�าราชการให�เป<นบั*คลิากรท��ม�ประสับัการณ+แลิะเร�ยนร� �ร �วัมก�น 6. ให�ม�การท3าควัามตกลิงในการปฏ�บั�ต�งานเป<นลิายลิ�กษณ+อ�กษรหร อโดยวั�ธ�การอ �นเพั �อแสัดงถู�งควัามร�บัผู้�ดชอบัในการปฏ�บั�ต�งานน�8น7. ให�คณะร�ฐมนตร�จ�ดท3านโยบัายแลิะแผู้นบัร�หารราชการแผู้�นด�น ระยะ 4 ป;5

8. ให�จ�ดท3าแผู้นน�ต�บั�ญญ�ต�หร อแผู้นด�านกฎหมายเพั �อเป<นกลิไกรองร�บัในการด3าเน�นงานตามแผู้นบัร�หารราชการแผู้�นด�น 9. ให�สั�วันราชการจ�ดท3าแผู้นปฏ�บั�ต�ราชการระยะ 4 ป; ท��สัอดคลิ�องก�บัแผู้นบัร�หารราชการแผู้�นด�นแลิะในแต�ลิะป;งบัประมาณต�องจ�ดท3าแผู้นปฏ�บั�ต�ราชการประจ3าป;เพั �อ แสัดงถู�งผู้ลิสั�มฤทธ�%ของงานในแต�ลิะช�วังเวัลิา 10. เม �อสั�8นป;งบัประมาณต�องจ�ดท3ารายงานแสัดงผู้ลิสั�มฤทธ�%จากการปฏ�บั�ต�ตาม แผู้นปฏ�บั�ต�ราชการประจ3าป;

Page 21: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

หมวัด 4 การบัร�หารราชการอย�างม�ประสั�ทธ�ภาพัแลิะเก�ดควัามค*�มค�าใน เช�งภารก�จของร�ฐ เป<นการก3าหนดวั�ธ�การท3างานเพั �อก�อให�เก�ดประสั�ทธ�ภาพัแลิะสัามารถูวั�ดควัามค*�ม ค�าในการปฏ�บั�ต�แต�ลิะภารก�จ โดยสั�วันราชการต�องปฏ�บั�ต�ตามหลิ�กการด�งน�8 1. ก3าหนดเปCาหมาย แผู้นการท3างาน ระยะเวัลิาแลิ�วัเสัร9จ งบัประมาณท��ต�องใช�แลิะเผู้ย แพัร�ให�ข�าราชการแลิะประชาชนทราบัท��วัไป 2. จ�ดท3าบั�ญช�ต�นท*นในงานบัร�หารสัาธารณะแต�ลิะประเภท แลิะรายจ�ายต�อหน�วัย 3. จ�ดให�ม�การประเม�นควัามค*�มค�าในการปฏ�บั�ต�แต�ลิะภารก�จเพั �อพั�จารณาวั�าภารก�จใดสัมควัรท3าต�อไป หร อย*บัเลิ�ก 4. การจ�ดซึ่ 8อจ�ดจ�างต�องกระท3าโดยเปFดเผู้ย เท��ยงธรรม พั�จารณาถู�งประโยชน+แลิะผู้ลิเสั�ยทางสั�งคม ภาระต�อประชาชน ค*ณภาพั วั�ตถู*ประสังค+ท��ใช� ราคา การด�แลิร�กษา แลิะประโยชน+ระยะยาวั ม�ใช�ถู อราคาต3�าสั*ดเป<นเกณฑิ+อย�างเด�ยวั 5. ในกรณ�ท��การปฏ�บั�ต�งานของสั�วันราชการหน��งต�องได�ร�บัควัามเห9นชอบั อน*ญาตหร ออน*ม�ต�จากอ�กสั�วันราชการหน��ง สั�วันราชการผู้��ม�อ3านาจจะต�องด3าเน�นการภายใน 15 วั�น เวั�นแต�ม�กฎหมายก3าหนดให�เก�น 15 วั�น6. การสั��งราชการต�องเป<นลิายลิ�กษณ+อ�กษร ถู�าม�การสั��งการด�วัยวัาจาต�องบั�นท�กค3าสั��งน�8นไวั�แลิะเม �อได�ปฏ�บั�ต�งานตามค3าสั��งด�งกลิ�าวัแลิ�วั ให�บั�นท�กรายงานผู้��สั� �งการทราบัหมวัด 5 การลิดข�8นตอนการปฏ�บั�ต�งาน เป<นการก3าหนดให�สั�วันราชการม�หน�าท��ลิดระยะเวัลิาแลิะข�8นตอนในการปฏ�บั�ต�ราชการ ท��ม�ผู้ลิโดยตรงต�อประชาชนให�เก�ดควัามสัะดวักแลิะรวัดเร9วัข�8น ด�งน�8 1. จ�ดให�ม�การกระจายอ3านาจการต�ดสั�นใจลิงไปสั��ผู้��ด3ารงต3าแหน�งท��ม�หน�าท��ร �บัผู้�ดชอบัในการด3าเน�นการเร �องน�8นโดยตรง2. ก3าหนดหลิ�กเกณฑิ+การควับัค*ม ต�ดตาม แลิะก3าก�บัด�แลิการใช�อ3านาจแลิะควัามร�บัผู้�ดชอบัของผู้��ร�บัมอบัอ3านาจแลิะผู้��มอบัอ3านาจ � 8นตอนยไวั� ณ ท��ท3าการ แลิะในระบับัเคร อข�ายสัารสันเทศของสั�วันราชการ�ดต�อน�าท��มวัด 6 การปร�บัปร*งภารก�จของสั�วันราชการท��ต�องปร�บัปร*งหร อไม� ด�งน�8บัแลิะทบัทวันกฎหมาย กฎ ระเบั�ยบั ข�อบั�งค�บั แลิะประกาศท��

Page 22: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

เพั �อให�เก�ดควัามร�บัผู้�ดชอบัแลิะเป<นกรอบัการปฏ�บั�ต�หน�าท�� 3. จ�ดท3าแผู้นภ�ม�ข� 8นตอนแลิะระยะเวัลิาการด3าเน�นงานรวัมท�8งรายลิะเอ�ยดอ �น ๆ ท��เก��ยวัข�องในแต�ลิะ ข เปFดเผู้เพั �อให�ประชาชนหร อผู้��ท��เก��ยวัข�องเข�าตรวัจด�ได�4. จ�ดต�8งศ�นย+บัร�การร�วัมเพั �ออ3านวัยควัามสัะดวักแก�ประชาชนในการต สัอบัถูามขอข�อม�ลิ ขออน*ญาต หร อขออน*ม�ต�ในเร �องต�างๆ โดยต�ดต�อเจ�าหณ ศ�นย+บัร�การร�วัมเพั�ยงแห�งเด�ยวัหม*�งเน�นให�สั�วันราชการตรวัจสัอบัตนเองวั�าม�ภารก�จใด 1. ท3าการทบัทวันภารก�จของหน�วัยงานวั�าภารก�จใดม�ควัามจ3าเป<นต�องด3าเน�นการ ต�อไปหร อไม�2. สั3ารวัจตรวัจสัออย��ในควัามร�บัผู้�ดชอบัเพั �อยกเลิ�ก ปร�บัปร*ง หร อจ�ดให�ม�ข�8นใหม�มวัด 7 การอ3านวัยควัามสัะดวัก แลิะการตอบัสันองควัามต�องการของท��สั�วันราชการต�องจ�ดให�ม�ข�8นเพั �อเป<นการอ3านวัยควัามกาศให�ประชาชนแลิะน�งสั อจากประชาชนหร อสั�วันราชการด�วัยก�นในการต�ดต�อ�วัยสั�วันราชการอ �นม�หน�าท��ต�องตรวัจ ร อก�อ�นแต�กรณ�หประชาชนเป<น การก3าหนดแนวัทางสัะดวักแก�ประชาชนให�ได�ร�บับัร�การอย�างรวัดเร9วั ด�งน�8 1. ต�องก3าหนดระยะเวัลิาแลิ�วัเสัร9จของงานพัร�อมท�8งประ ข�าราชการทราบัเป<นการท��วัไป2. เม �อได�ร�บัการต�ดต�อสัอบัถูามในหเก��ยวัก�บังานท��อย��ในอ3านาจหน�าท��ของสั�วันราชการน�8น จะต�องตอบัค3าถูามหร อแจ�งการด3าเน�นการให�ทราบัภายใน 15 วั�น หร อในเวัลิาท��ก3าหนด3. จ�ดให�ม�เคร อข�ายสัารสันเทศ เพั �ออ3านวัยควัามสัะดวักแก�ประชาชนสัอบัถูามหร อใช�บัร�การของสั�วันราชการน�8นได�4. ในกรณ�ท��ได�ร�บัค3าร�องเร�ยน ข�อเสันอแนะ หร อควัามค�ดเห9นจากประชาชนเก��ยวัก�บัการปฏ�บั�ต�ราชการจะต�องน3ามาพั�จารณา ด3าเน�นการแลิะแจ�งผู้ลิให�ผู้��

Page 23: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

แจ�งทราบัด 5. สั�วันราชการท��ม�อ3านาจออกกฎ ระเบั�ยบัข�อบั�งค�บัหร อประกาศ

เพั �อใช�บั�งค�บัก�บั สัอบัวั�ากฎ ระเบั�ยบั ฯลิฯ เป<นอ*ปสัรรคหควัามย*�งยาก ซึ่38าซึ่�อน หร อควัามลิ�าช�าต�อการปฏ�บั�ต�หน�าท��ของสั�วันราชการอ �นหร อไม� เพั �อด3าเน�นการปร�บัปร*ง แก�ไขให�เหมาะสัมโดยเร9วัต�อไป6. ต�องเปFดเผู้ยข�อม�ลิเก��ยวัก�บัการปฏ�บั�ต�ราชการให�ทราบัโดยท��วัก�น เวั จ3าเป<นต�องกระท3าเป<นควัามลิ�บัเพั �อควัามม��นคงของประเทศ การร�กษาควัามสังบัเร�ยบัร�อยหร อการค*�มครองสั�ทธ�สั�วันบั*คคลิ7. ต� ณรายจ�ายแต�ลิะป; รายการจ�ดซึ่ 8อองจ�ดให�ม�การเปFดเผู้ยข�อม�ลิเก��ยวัก�บังบัประมา จ�ดจ�างแลิะสั�ญญาใด ๆ ให�ประชาชนสัามารถูขอด�หร อตรวัจสัอบัได��มฤทธ�%ตรงตามเปCาหมายท��ก�บัผู้��บั�งค�บับั�ญชาแต�ลิะระด�บั โดยต�องลิการปฏ�บั�ต�งานการจ�ดด3าเน�นการให�บัร�การท��ม�ค*ณภาพัเป<นไปตามเปCาหมาย�%�องถู��นจ�ดท3าหลิ�กเกณฑิ+การบัร�หารก�จการบั�านเม องท��ด�รก�จการหมวัด 8 การประเม�นผู้ลิการปฏ�บั�ต�ราชการก3าหนด ข�8นเพั �อประเม�นผู้ลิการปฏ�บั�ต�ราชการวั�าม�ผู้ลิสัก3าหนดข�8นไวั�หร อไม� โดยสัาระสั3าค�ญท��สั�วันราชการจะต�องด3าเน�นการม�ด�งน�8 1. จ�ดให�ม�คณะผู้��ประเม�นอ�สัระด3าเน�นการประเม�นผู้ลิการปฏ�บั�ต�ราชการเก��ยวัผู้ลิสั�มฤทธ�%ของภารก�จ ค*ณภาพั การให�บัร�การ ควัามพั�งพัอใจของประชาชนผู้��ร�บับัร�การ แลิะควัามค*�มค�าในภารก�จ2. อาจจ�ดให�ม�การประเม�นผู้ลิ ภาพัรวัมของท3าเป<นควัามลิ�บัแลิะก�อให�เก�ดควัามสัาม�คค�ของข�าราชการ3. ในการประเม�นผู้ลิการปฏ�บั�ต�งานของข�าราชการให�ค3าน�งถู�งผู้ เฉพัาะต�วั

ประโยชน+แลิะผู้ลิสั�มฤทธ�%ท��หน�วัยงานได�ร�บัจากการปฏ�บั�ต�งานของข�าราชการผู้��น� 8น4. ในกรณ�ท��สั�วันราช ท��ก3าหนดแลิะเป<นท��พั�งพัอใจแก�ประชาชนหร อสัามารถูเพั��มผู้ลิงานแลิะผู้ลิสั�มฤทธโดยไม�เป<นการเพั��มค�าใช�จ�าย เก�ดควัามค*�มค�าหร อสัามารถูด3าเน�นการตามแผู้น

Page 24: วัฒนธรรมทางการเมืองของไทย

การลิดค�าใช�จ�ายต�อหน�วัยได� ให� ก.พั.ร.เสันอคณะร�ฐมนตร� จ�ดสัรรเง�นรางวั�ลิหมวัด 9 บัทเบั9ดเตลิ9ด1. ให�องค+กรปกครองสั�วันท ตามแนวัทางของพัระราชกฤษฎ�กาฉบั�บัน�8 อย�างน�อยต�องม�หลิ�กเกณฑิ+เก��ยวัก�บัการลิดข�8นตอนการปฏ�บั�ต�งาน การอ3านวัยควัามสัะดวักแลิะการตอบัสันองควัามต�องการของประชาชนท��สัอดคลิ�องก�บับัทบั�ญญ�ต�ในหมวัด 5 แลิะหมวัด 7

โดยให�เป<นหน�าท��ของกระทรวังมหาดไทยในการด�แลิแลิะให�ควัามช�วัยเหลิ อ

องค+กรปกครองสั�วันท�องถู��นในการจ�ดท3าหลิ�กเกณฑิ+ด�งกลิ�าวั2. ให�องค+การมหาชนแลิะร�ฐวั�สัาหก�จจ�ดให�ม�หลิ�กเกณฑิ+การบัร�หา บั�านเม องท��ด� ตามแนวัทางของพัระราชกฤษฎ�กาฉบั�บัน�8