07/06/2016
1
BEÄNH THÖÔØNG GAËP TREÂN CAÙ TRA VAØ TOÂM
ThS. Đỗ Quang Tiền VươngCHƯƠNG TRÌNH VIDATEC – DHI VIỆT NAM
1
NOÄI DUNG
• Sản lượng và diện tích nuôi thủy sản của Việt Nam: 2011-2014
• Bệnh thường gặp trên cá tra
• Bệnh thường gặp trên tôm biển (Penaeus monodon. P. vannamei)
2
07/06/2016
2
ÑOÁI TÖÔÏNG THUÛY SAÛN NUOÂI CHÍNH ÔÛ VIEÄT NAM – DIEÄN TÍCH VAØ SAÛN LÖÔÏNG
ĐƠNVỊ
2011 2012 2013 2014
DIỆN TÍCH
Cá tra Ha 5.430 6.300 5.800 5.200
Tôm nuôi thâm canh. bán TC Ha 72.000 81.000 110.000 135.000
Tôm – lúa. tôm quảng canh Ha 581.000 574.000 556.000 555.000
SẢN LƯỢNG – NƯỚC NGỌT
Cá tra Tấn 1.114.500 1.244.000 1.150.000 1.050.000
Cá rô phi Tấn 65.000 66.500 80.000 116.000
Tôm càng xanh Tấn 8.000 8.700 12.000 5.200
SẢN LƯỢNG – NƯỚC LỢ MẶN
Tôm Tấn 473.500 488.000 540.000 650.000
Cá nuôi biển Tấn 22.000 86.000 87.000 90.000
Nhuyễn thể Tấn 121.400 185.000 165.000 180.0003
NUOÂI THUÛY SAÛN ÔÛ VIEÄT NAM
• Giá trị xuất khẩu thủy sản nuôi của Việt Nam năm 2014: tôm 3,95 tỷ đô la, cá tra 1,8 tỷ đô la trong tổng số 8 tỷ đô la xuất khẩu thủy sản Việt Nam trở thành nước xuất khẩu tôm lớn nhất thế giới: VN 3,95; Ấn Độ 3,7; Trung Quốc2,5; Thái Lan 2 (tỷ đô la) (VASEP)
• Thiệt hại do dịch bệnh ước lượng chiếm khoảng 20-30% giá trị xuất khẩu đối với tôm và 10-15% đối với cá tra
4
07/06/2016
3
BEÄNH THÖÔØNG GAËP TREÂN CAÙ TRA
5
Thiệt hại của cá tra – ví dụ
Cá chết + Chất lượng không đảm bảo + FCR cao
Chất lượng giống
Chất lượng nước
Dịch bệnh
Chất lượng thuốc – hóa
chất
Lợi nhuận thêm ~1 tỷ đồng/ha5% Tỷ lệ sống/ 400.000cá=20.000cá
# 20.000 kg cá thu hoạch
# 500 tr. đ (25.000đ/kg)
Chất lượng tốt
# 300.000 kg cá
# 300 tr. đ (1.000 đ/kg)
Quản lý
FCR 0,1
# 30.000 kg TA
# 330 tr. đ(11.000đ/kg)
6
07/06/2016
5
Các yếu tố ảnh hưởng đến bệnh
Vật chủ
Môi trường Mầm bệnh
VaccinKích thích miễn dịchDinh dưỡng đầy đủ
Tẩy trùngĐiều trịCách ly
Lựa chọn địa điểmKiểm soát chất lượng
9
Chaån ñoaùn döïa vaøo kieåu caù cheát
Caù cheát
Khoâng taêng
Vi khuaån, virus
Kyù sinh truøng
Cho aên thieáu, caù suy dinh döôõng
Ñoäc toá moâi tröôøng
DO thaáp
10
07/06/2016
6
CÁC KIỂU CHẾT VÀ NGUYÊN NHÂN
11
Kiểm tra dấu hiệu lâm sàng!
• Xuất huyết• Kéo bầy• Thở gấp• Nhợt nhạt• Lờ đờ• Chết• Bỏ ăn• Nhào lộn• Đổi màu
12
07/06/2016
8
Kyù sinh truøng
• 90% mẫu cá bệnh• 70% nhiễm sán lá đơn chủ• 75% nhiễm vi khuẩn gan thận mủ
(Edwardsiella ictaluri) và sán lá đơn chủ• Giun tròn nhiễm ở cá >500g
15
Beänh nhieãm khuaån ôû caù tra
16
07/06/2016
9
Beänh vaøng da
17
+ maät ñoä cao, oâ nhieãm, pH thaáp, nöôùc nhieãm maën (>3‰)
+ noäi kyù sinh gaây taéc maät+ Sau khi ñieàu trò beänh gan thaän muû
Beänh vaøng da
18
07/06/2016
10
Traéng mang traéng gan
1- Naám noäi vaø kyù sinh truøng laøm maát hoàng caàu
2- Sau ñieàu trò khaùng sinh keùo daøi (Sulfamid)
3- NO2 cao
19
Tần suất các bệnh thường gặp
21.022.4
2.0
7.3
2.8
0
5
10
15
20
25
%
GT Mủ Phù Đầu Nội KS Ngoại KS T.GanT.Mang
Gan thận mủ và phù đầu chiếm tỷ lệ cao 22-24% trong 542 ao điều tra
20
DỊCH TỄ HỌC CÁ TRA NUÔI TẠI TỈNH AN GIANG 2009-2010
07/06/2016
11
Tuổi mẫn cảm và thiệt hại
Edw. Aero.
Trắng mang trắng gan
Nội ký sinh Ngoại ký sinh
Tuổi mẫn cảm(tháng nuôi) <4 <4 2-4 <3 <4
Cá chết nhiều liêntục (ngày) 9 8 9 5 5
Tỷ lệ chết (%/đợtbệnh) 5,5 2,9 1,7 0,27 0,5
21
DỊCH TỄ HỌC CÁ TRA NUÔI TẠI TỈNH AN GIANG 2009-2010
Bệnh gan thận mủ
25 50 75
Mực nước (m)Không bệnh 3.5 3.5 4.0
Có bệnh 4.0 4.0 4.0
Năng lực cấp nư(10cm/h)
Không bệnh 1.7 2.5 3.2
Có bệnh 1.3 1.7 2.0
22
DỊCH TỄ HỌC CÁ TRA NUÔI TẠI TỈNH AN GIANG 2009-2010
07/06/2016
12
23
Giám sát dịch bệnh
Giám sát thụ động (tổng quát)• Cơ quan thú y thu thập thông tin thường xuyên theo
chức năng.• Thông tin thường từ các nhà chăn nuôi. • Mục đích thu thập thông tin về tất cả các bệnh dịch
thông thường.
Giám sát chủ động (chuyên biệt)• Cơ quan thú y lập kế hoạch điều tra đột xuất hay định
kỳ.• Có chủ đích tập trung vào một bệnh đang quan tâm.
24
07/06/2016
13
Taém caù thoâng thöôøng
Thuoác tím (KMnO4) 20g/m3 trong 15-30 phuùt;muoái (NaCl) 2,5 % trong 10 -15 phuùt hoaëc 1,0%trong 20 phuùt. NaCl 0,1% – 0,2% khoâng giôùi haïnthôøi gian;
Keát hôïp NaCl and KMnO4 lieàu 7 kg NaCl + 4 g KMnO4 / m3 khoâng giôùi haïn thôøi gian;CuSO4 0,1- 0,15 g /m3 khoâng giôùi haïn thôøi gian.
Duøng trong nöôùc nuoâi coù ñoä kieàm cao >30 mg/l(raát ñoäc trong nöôùc coù ñoä kieàm thaáp)
25
SÖÛ DUÏNG KHAÙNG SINH
Chæ duøng trò beänh nhieãm khuaån. Phaân laäp vi khuaån. Khaùng sinh ñoà. Thuoác coù theå ñeán ñöôïc cô quan nhieãm khuaån Döôïc ñoäng hoïc cuûa thuoác
26
07/06/2016
14
Ñoäc löïc cuûa khaùng sinh Lieàu duøng tính treân troïng löôïng caù
Thôøi gian phaân huûy cuûa thuoác (thôøi gian ngöng thuoác) Thôøi gian ñieàu trò
Keát hôïp thuoác Hieäu quaû ñieàu trò vaø giaù thaønh
27
KHÔNG DÙNG THUỐC TRONG DANH MỤC CẤM
LIEÀU DUØNG KHAÙNG SINH CHO CAÙ• OTC: 50 - 75 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày • Florfenicol: 10 mg/kg cá/ngày x 5 – 7 ngày • Romet 30: 50 mg/kg cá/ngày x 5 – 7 ngày • Doxycyclin: 20 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày • Kanamycin: 50 mg/kg cá/ngày x 7 ngày • Streptomycin: 50 - 75 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày • Tetracyclin: 75 - 100 mg/kg cá/ngày x 10 - 14 ngày • Penicillin: 75 - 100 mg/kg cá/ngày x 10 - 14 ngày • Amoxycillin: 80 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày
28
07/06/2016
15
Ñieàu trò khaùng sinh – nhaän ñònh nhanh
Tröôùc Sau 1 ngaøy
Sau 2 ngaøy
Sau 3-4 ngaøy
Soá caù cheát
1.000 ± 1.000 500 < 200
Ñieàu trò toát
29
Tröôùc Sau 1 ngaøy
Sau 2 ngaøy
Sau 3-4 ngaøy
Soá caù cheát
1.000 ± 1.000 ± 1.000 ± 1.200
Ñieàu trò sai
30
Ñieàu trò khaùng sinh – nhaän ñònh nhanh
07/06/2016
16
BEÄNH THÖÔØNG GAËP TREÂN TOÂM
31
8 BEÄNH TRUYEÀN NHIEÃM CUÛA HOÏ TOÂM HE THEO (OIE)
IHHNV. IMNV. HPV. TSV. WSSV. YHV. MBV. BP
32
07/06/2016
17
SAÏCH BEÄNH ÑAËC TRÖNG - SPF (Specific Pathogen Free) KHAÙNG BEÄNH ÑAËC TRÖNG - SPR (Specific Pathogen Resistance)
SPF SPR
Saïch moät soá beänh ñaõ bieát (OIE) Khaùng moät (moät soá) beänh ñaëc tröng
Danh saùch caùc maàm beänh Danh saùch caùc maàm beänh
IHHNV, WSSV, TSV, YHV, HPV,BP, MBV, GREGARINE. …
Tình traïng khaùng beänh chæ môùi ñöôïc ghi nhaän ñoái vôùi TSV and IHHNV
Giöõ trong moâi tröôøng an toaøn sinh hoïc
Moâi tröôøng nuoâi thöïc teá
33
Cỡ mẫu dựa trên tỷ lệ nhiễm bệnh để có ít nhất một cá thể bệnh
Quần thể 2% nhiễm bệnh 5% nhiễm bệnh 10% nhiễm bệnh
50100250500100150020004000
10.000100.000 or more
5075110130140140145145145150
35455055555560606060
20232526272727272730
Theo Ossiander & Wedemeyer. 1973
34
07/06/2016
18
• Quần thể >10.000 cá thểTỷ lệ bệnh (%): 5 10 20 30 50Cỡ mẫu (cá thể): 59 29 14 9 5
35
Cỡ mẫu dựa trên tỷ lệ nhiễm bệnh để có ít nhất một cá thể bệnh
Chaån ñoaùn beänh – 3 caáp ñoä
Caáp ñoä 1: Hieän tröôøng, daáu hieäu beänh tích;
Caáp ñoä 2: Chaån ñoaùn hieån vi: parasite,naám, vi khuaån, moâ beänh hoïc;
Caáp ñoä 3: hieån vi ñieän töû (TEM), Virus hoïc, mieãn dòch, coâng ngheä sinh hoïc.
36
07/06/2016
19
Beänh vi khuaån
37
Khaû naêng gaây beänh cao: Vibrio khuaån laïc xanh
Khaû naêng gaây beänh thaáp: Vibrio khuaån laïc vaøng
38
Beänh vi khuaån
07/06/2016
20
GAN TUÏY
39
MANG+ Mang saïch toâm khoûe.
+ Mang ñen hoaëc naâu toâm yeáu, ñaùy ao baån.
+ Mang hoàng thieáu DO keùo daøi
40
07/06/2016
22
wssv
43
Yellow Head DiseaseMaàm beänh (YHCV)
3 viruses:
- Yellow head virus (YHV)
- Gill- Associated Virus (GAV)
- Lymphoid Organ Virus (LOV)
44
07/06/2016
29
57
MB
V
IHH
NV
IMN
V
HPV
GA
V
TSV
WSS
V
Vi k
huaån
Ngo
aïiky
ù sin
h
Vi b
aøotö
û truøn
g
Gre
garin
e
Ñoäc
toá m
oâi tr
öôøng
Ñoäc
toá n
aám
Chaäm lôùn x x x x x x
Gan tuïy baát thöôøng x x x x
Voû xanh x
Ñoû thaân x x x x
Moøn ñuoâi x
Ñoám ñen x x x
Chuûy dò hình x
Mang ñen x
Mang vaøng, naâu x x x x
Meàm voû x x x
Hoaïi töû döôùi voû x x
Ñoám traéng x x x
Ñuïc cô x x
Cheá nhanh x x x
Phaân traéng x x x
Lây nhiễm của một số bệnh nguy hiểm
YHVWSSVIHHNVMOV?
LOVV?TSV?BP?Reo?
P. monodon P. vannamei
Từ GS. Tim Flegel. ĐH Mahidol58
07/06/2016
30
59
Moâ hình nuoâi toâm
Quaûng canh caûi tieán (QCCT)- Diện tích lớn >1ha
- Mật độ thả giống <2 con/m2/time/lần
- Không cho ăn, bón phân cho nước (nếu cần)
- Thu tỉa – thả bù
60
QCCT röøng - toâm
Toâm - röøng
07/06/2016
32
63
TÔM LÚA
Năng suất: <1.500 kg/ha/vụ
Sục khí: không
Cho ăn: thức ăn viên hoặc tự chế
Trồng lúa trong mùa nước ngọt (>4 tháng)
64
Sên vét bùn đáy; mở rộng mương
Öông vaø phôi traûng
- Tỷ lệ hao hụt lớn nếu thả giống coù cheânh leäch ñoä maën> 5‰
07/06/2016
33
65
TÔM - LÚA
• Thân thiện với môi trường:– Ngắt chu kỳ bệnh do luân canh– Thức ăn tự nhiên cho tôm có nhiều trên trảng
lúa– Hạn chế dùng phân bón, thuốc bảo vệ thực
vật trong trồng lúa
66
- Giới hạn năng suất 300-400 kg/ha/vụ (năm 2000)
Hiện nay tăng leân laø600-1.000 kg/ha/vuï
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
<= 1 1.1-2 2.1-3 3.1-4 4.1-5 5.1-6 >6 inds/m2
kg/h
a/cr
op
Shrimp yield 97Shrimp yield 98Shrimp yield 99Shrimp yield 00
Ñaøo ao trong khu ruoäng luùa
07/06/2016
34
67
Baùn thaâm canh
- Mật độ thả giống <10 con/m2
- Năng suất <1,5 tấn/ha/vụ
68
Thaâm canh
Maät ñoä thaû gioáng >20 con/m2; khuyeán caùo 30-50 con/m2
ñoái vôùi toâm suù, 50-100 con/m2 ñoái vôùi toâm theû chaân traéng
07/06/2016
35
69
Maät ñoä thaû >< Naêng suaát (P.monodon)(P. vannamei = P.mondon x 2)
- Khoâng suïc khí, quaït nöôùc < 7 con/m3
- Coù quaït nöôùc (nöôùc saâu > 0,8 m) > 10 con/m2
Ñoái vôùi toâm suù (P.monodon):
<7 con/m2 <2 taán/ha/vuï
10-20 con/m2 2-4 taán/ha/vuï
20-30 con/m2 <7 taán/ha/vuï
>40 con/m2 >8 taán/ha/vuï Ñoái vôùi toâm suù sinh khoái thích hôïp ~5 taán/ha (1,2m nöôùc)
70
SÖÛ DUÏNG VOÂI
07/06/2016
36
71
XÖÛ LYÙ CHLORINE
Xử lý chlorine hiệu quả trong nước có pH<7
72
QUAÏT NÖÔÙC VAØ SUÏC KHÍ
= 10 caùnh
= 6 caùnh = 15 caùnh
3.000 – 4.000 toâm post caàn 1 caùnh quaït truïc daøi vôùi toác ñoä quay >70voøng/phuùt
07/06/2016
37
Định lượng thức ăn (100.000 PL)
Ngày 1 2-2.5 kgNgày 2-7 100g/ngày
Ngày 8-14 200g/ngàyNgày 15-30
300g/ngàyNgày 7 3,1 kgNgày 30 9,3 Kg
Tổng t.ăn (30 ngày) 159,7 kg
73
Thức ăn theo trọng lượng thân
Trọng lượng tôm (g) % sinh khối tôm
2 9.53 5.85 5.37 4.110 3.312 3.015 2.620 2.125 1.530 1.3
74
07/06/2016
38
Trân trọng cảm ơnĐỗ Quang Tiền Vương – ThS.DHI VietnamEmail: [email protected]Đ: 0913101315
#75