07/06/2016

1

BEÄNH THÖÔØNG GAËP TREÂN CAÙ TRA VAØ TOÂM

ThS. Đỗ Quang Tiền VươngCHƯƠNG TRÌNH VIDATEC – DHI VIỆT NAM

1

NOÄI DUNG

• Sản lượng và diện tích nuôi thủy sản của Việt Nam: 2011-2014

• Bệnh thường gặp trên cá tra

• Bệnh thường gặp trên tôm biển (Penaeus monodon. P. vannamei)

2

07/06/2016

2

ÑOÁI TÖÔÏNG THUÛY SAÛN NUOÂI CHÍNH ÔÛ VIEÄT NAM – DIEÄN TÍCH VAØ SAÛN LÖÔÏNG

ĐƠNVỊ

2011 2012 2013 2014

DIỆN TÍCH

Cá tra Ha 5.430 6.300 5.800 5.200

Tôm nuôi thâm canh. bán TC Ha 72.000 81.000 110.000 135.000

Tôm – lúa. tôm quảng canh Ha 581.000 574.000 556.000 555.000

SẢN LƯỢNG – NƯỚC NGỌT

Cá tra Tấn 1.114.500 1.244.000 1.150.000 1.050.000

Cá rô phi Tấn 65.000 66.500 80.000 116.000

Tôm càng xanh Tấn 8.000 8.700 12.000 5.200

SẢN LƯỢNG – NƯỚC LỢ MẶN

Tôm Tấn 473.500 488.000 540.000 650.000

Cá nuôi biển Tấn 22.000 86.000 87.000 90.000

Nhuyễn thể Tấn 121.400 185.000 165.000 180.0003

NUOÂI THUÛY SAÛN ÔÛ VIEÄT NAM

• Giá trị xuất khẩu thủy sản nuôi của Việt Nam năm 2014: tôm 3,95 tỷ đô la, cá tra 1,8 tỷ đô la trong tổng số 8 tỷ đô la xuất khẩu thủy sản Việt Nam trở thành nước xuất khẩu tôm lớn nhất thế giới: VN 3,95; Ấn Độ 3,7; Trung Quốc2,5; Thái Lan 2 (tỷ đô la) (VASEP)

• Thiệt hại do dịch bệnh ước lượng chiếm khoảng 20-30% giá trị xuất khẩu đối với tôm và 10-15% đối với cá tra

4

07/06/2016

3

BEÄNH THÖÔØNG GAËP TREÂN CAÙ TRA

5

Thiệt hại của cá tra – ví dụ

Cá chết + Chất lượng không đảm bảo + FCR cao

Chất lượng giống

Chất lượng nước

Dịch bệnh

Chất lượng thuốc – hóa

chất

Lợi nhuận thêm ~1 tỷ đồng/ha5% Tỷ lệ sống/ 400.000cá=20.000cá

# 20.000 kg cá thu hoạch

# 500 tr. đ (25.000đ/kg)

Chất lượng tốt

# 300.000 kg cá

# 300 tr. đ (1.000 đ/kg)

Quản lý

FCR 0,1

# 30.000 kg TA

# 330 tr. đ(11.000đ/kg)

6

07/06/2016

4

7

Thức ăn tự chế

8

Thöùc aên vieân

07/06/2016

5

Các yếu tố ảnh hưởng đến bệnh

Vật chủ

Môi trường Mầm bệnh

VaccinKích thích miễn dịchDinh dưỡng đầy đủ

Tẩy trùngĐiều trịCách ly

Lựa chọn địa điểmKiểm soát chất lượng

9

Chaån ñoaùn döïa vaøo kieåu caù cheát

Caù cheát

Khoâng taêng

Vi khuaån, virus

Kyù sinh truøng

Cho aên thieáu, caù suy dinh döôõng

Ñoäc toá moâi tröôøng

DO thaáp

10

07/06/2016

6

CÁC KIỂU CHẾT VÀ NGUYÊN NHÂN

11

Kiểm tra dấu hiệu lâm sàng!

• Xuất huyết• Kéo bầy• Thở gấp• Nhợt nhạt• Lờ đờ• Chết• Bỏ ăn• Nhào lộn• Đổi màu

12

07/06/2016

7

Kyù sinh truøng

13

TRA GIOÁNG BÒ BEÄNH LOÄI ÑÓA. NUÙP DAÏ CAÀU. TRAÉNG ÑUOÂI

14

07/06/2016

8

Kyù sinh truøng

• 90% mẫu cá bệnh• 70% nhiễm sán lá đơn chủ• 75% nhiễm vi khuẩn gan thận mủ

(Edwardsiella ictaluri) và sán lá đơn chủ• Giun tròn nhiễm ở cá >500g

15

Beänh nhieãm khuaån ôû caù tra

16

07/06/2016

9

Beänh vaøng da

17

+ maät ñoä cao, oâ nhieãm, pH thaáp, nöôùc nhieãm maën (>3‰)

+ noäi kyù sinh gaây taéc maät+ Sau khi ñieàu trò beänh gan thaän muû

Beänh vaøng da

18

07/06/2016

10

Traéng mang traéng gan

1- Naám noäi vaø kyù sinh truøng laøm maát hoàng caàu

2- Sau ñieàu trò khaùng sinh keùo daøi (Sulfamid)

3- NO2 cao

19

Tần suất các bệnh thường gặp

21.022.4

2.0

7.3

2.8

0

5

10

15

20

25

%

GT Mủ Phù Đầu Nội KS Ngoại KS T.GanT.Mang

Gan thận mủ và phù đầu chiếm tỷ lệ cao 22-24% trong 542 ao điều tra

20

DỊCH TỄ HỌC CÁ TRA NUÔI TẠI TỈNH AN GIANG 2009-2010

07/06/2016

11

Tuổi mẫn cảm và thiệt hại

Edw. Aero.

Trắng mang trắng gan

Nội ký sinh Ngoại ký sinh

Tuổi mẫn cảm(tháng nuôi) <4 <4 2-4 <3 <4

Cá chết nhiều liêntục (ngày) 9 8 9 5 5

Tỷ lệ chết (%/đợtbệnh) 5,5 2,9 1,7 0,27 0,5

21

DỊCH TỄ HỌC CÁ TRA NUÔI TẠI TỈNH AN GIANG 2009-2010

Bệnh gan thận mủ

25 50 75

Mực nước (m)Không bệnh 3.5 3.5 4.0

Có bệnh 4.0 4.0 4.0

Năng lực cấp nư(10cm/h)

Không bệnh 1.7 2.5 3.2

Có bệnh 1.3 1.7 2.0

22

DỊCH TỄ HỌC CÁ TRA NUÔI TẠI TỈNH AN GIANG 2009-2010

07/06/2016

12

23

Giám sát dịch bệnh

Giám sát thụ động (tổng quát)• Cơ quan thú y thu thập thông tin thường xuyên theo

chức năng.• Thông tin thường từ các nhà chăn nuôi. • Mục đích thu thập thông tin về tất cả các bệnh dịch

thông thường.

Giám sát chủ động (chuyên biệt)• Cơ quan thú y lập kế hoạch điều tra đột xuất hay định

kỳ.• Có chủ đích tập trung vào một bệnh đang quan tâm.

24

07/06/2016

13

Taém caù thoâng thöôøng

Thuoác tím (KMnO4) 20g/m3 trong 15-30 phuùt;muoái (NaCl) 2,5 % trong 10 -15 phuùt hoaëc 1,0%trong 20 phuùt. NaCl 0,1% – 0,2% khoâng giôùi haïnthôøi gian;

Keát hôïp NaCl and KMnO4 lieàu 7 kg NaCl + 4 g KMnO4 / m3 khoâng giôùi haïn thôøi gian;CuSO4 0,1- 0,15 g /m3 khoâng giôùi haïn thôøi gian.

Duøng trong nöôùc nuoâi coù ñoä kieàm cao >30 mg/l(raát ñoäc trong nöôùc coù ñoä kieàm thaáp)

25

SÖÛ DUÏNG KHAÙNG SINH

Chæ duøng trò beänh nhieãm khuaån. Phaân laäp vi khuaån. Khaùng sinh ñoà. Thuoác coù theå ñeán ñöôïc cô quan nhieãm khuaån Döôïc ñoäng hoïc cuûa thuoác

26

07/06/2016

14

Ñoäc löïc cuûa khaùng sinh Lieàu duøng tính treân troïng löôïng caù

Thôøi gian phaân huûy cuûa thuoác (thôøi gian ngöng thuoác) Thôøi gian ñieàu trò

Keát hôïp thuoác Hieäu quaû ñieàu trò vaø giaù thaønh

27

KHÔNG DÙNG THUỐC TRONG DANH MỤC CẤM

LIEÀU DUØNG KHAÙNG SINH CHO CAÙ• OTC: 50 - 75 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày • Florfenicol: 10 mg/kg cá/ngày x 5 – 7 ngày • Romet 30: 50 mg/kg cá/ngày x 5 – 7 ngày • Doxycyclin: 20 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày • Kanamycin: 50 mg/kg cá/ngày x 7 ngày • Streptomycin: 50 - 75 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày • Tetracyclin: 75 - 100 mg/kg cá/ngày x 10 - 14 ngày • Penicillin: 75 - 100 mg/kg cá/ngày x 10 - 14 ngày • Amoxycillin: 80 mg/kg cá/ngày x 5 – 10 ngày

28

07/06/2016

15

Ñieàu trò khaùng sinh – nhaän ñònh nhanh

Tröôùc Sau 1 ngaøy

Sau 2 ngaøy

Sau 3-4 ngaøy

Soá caù cheát

1.000 ± 1.000 500 < 200

Ñieàu trò toát

29

Tröôùc Sau 1 ngaøy

Sau 2 ngaøy

Sau 3-4 ngaøy

Soá caù cheát

1.000 ± 1.000 ± 1.000 ± 1.200

Ñieàu trò sai

30

Ñieàu trò khaùng sinh – nhaän ñònh nhanh

07/06/2016

16

BEÄNH THÖÔØNG GAËP TREÂN TOÂM

31

8 BEÄNH TRUYEÀN NHIEÃM CUÛA HOÏ TOÂM HE THEO (OIE)

IHHNV. IMNV. HPV. TSV. WSSV. YHV. MBV. BP

32

07/06/2016

17

SAÏCH BEÄNH ÑAËC TRÖNG - SPF (Specific Pathogen Free) KHAÙNG BEÄNH ÑAËC TRÖNG - SPR (Specific Pathogen Resistance)

SPF SPR

Saïch moät soá beänh ñaõ bieát (OIE) Khaùng moät (moät soá) beänh ñaëc tröng

Danh saùch caùc maàm beänh Danh saùch caùc maàm beänh

IHHNV, WSSV, TSV, YHV, HPV,BP, MBV, GREGARINE. …

Tình traïng khaùng beänh chæ môùi ñöôïc ghi nhaän ñoái vôùi TSV and IHHNV

Giöõ trong moâi tröôøng an toaøn sinh hoïc

Moâi tröôøng nuoâi thöïc teá

33

Cỡ mẫu dựa trên tỷ lệ nhiễm bệnh để có ít nhất một cá thể bệnh

Quần thể 2% nhiễm bệnh 5% nhiễm bệnh 10% nhiễm bệnh

50100250500100150020004000

10.000100.000 or more

5075110130140140145145145150

35455055555560606060

20232526272727272730

Theo Ossiander & Wedemeyer. 1973

34

07/06/2016

18

• Quần thể >10.000 cá thểTỷ lệ bệnh (%): 5 10 20 30 50Cỡ mẫu (cá thể): 59 29 14 9 5

35

Cỡ mẫu dựa trên tỷ lệ nhiễm bệnh để có ít nhất một cá thể bệnh

Chaån ñoaùn beänh – 3 caáp ñoä

Caáp ñoä 1: Hieän tröôøng, daáu hieäu beänh tích;

Caáp ñoä 2: Chaån ñoaùn hieån vi: parasite,naám, vi khuaån, moâ beänh hoïc;

Caáp ñoä 3: hieån vi ñieän töû (TEM), Virus hoïc, mieãn dòch, coâng ngheä sinh hoïc.

36

07/06/2016

19

Beänh vi khuaån

37

Khaû naêng gaây beänh cao: Vibrio khuaån laïc xanh

Khaû naêng gaây beänh thaáp: Vibrio khuaån laïc vaøng

38

Beänh vi khuaån

07/06/2016

20

GAN TUÏY

39

MANG+ Mang saïch toâm khoûe.

+ Mang ñen hoaëc naâu toâm yeáu, ñaùy ao baån.

+ Mang hoàng thieáu DO keùo daøi

40

07/06/2016

21

MBV

MBV (Monodon baculovirus)41

WSSV

42

07/06/2016

22

wssv

43

Yellow Head DiseaseMaàm beänh (YHCV)

3 viruses:

- Yellow head virus (YHV)

- Gill- Associated Virus (GAV)

- Lymphoid Organ Virus (LOV)

44

07/06/2016

23

PHAÂN TRAÉNG

45

46

07/06/2016

24

47

TAURA (TSV)

48

07/06/2016

25

49

TSV

VI KHUAÅN

50

07/06/2016

26

IHHNV

51

TOÂM NHIEÃM IMNV

52

07/06/2016

27

VI BAØO TÖÛ TRUØNG

54

07/06/2016

28

55

07/06/2016

29

57

MB

V

IHH

NV

IMN

V

HPV

GA

V

TSV

WSS

V

Vi k

huaån

Ngo

aïiky

ù sin

h

Vi b

aøotö

û truøn

g

Gre

garin

e

Ñoäc

toá m

oâi tr

öôøng

Ñoäc

toá n

aám

Chaäm lôùn x x x x x x

Gan tuïy baát thöôøng x x x x

Voû xanh x

Ñoû thaân x x x x

Moøn ñuoâi x

Ñoám ñen x x x

Chuûy dò hình x

Mang ñen x

Mang vaøng, naâu x x x x

Meàm voû x x x

Hoaïi töû döôùi voû x x

Ñoám traéng x x x

Ñuïc cô x x

Cheá nhanh x x x

Phaân traéng x x x

Lây nhiễm của một số bệnh nguy hiểm

YHVWSSVIHHNVMOV?

LOVV?TSV?BP?Reo?

P. monodon P. vannamei

Từ GS. Tim Flegel. ĐH Mahidol58

07/06/2016

30

59

Moâ hình nuoâi toâm

Quaûng canh caûi tieán (QCCT)- Diện tích lớn >1ha

- Mật độ thả giống <2 con/m2/time/lần

- Không cho ăn, bón phân cho nước (nếu cần)

- Thu tỉa – thả bù

60

QCCT röøng - toâm

Toâm - röøng

07/06/2016

31

61

thu hoaïch:Löôùi xoå

Luù ngöôïc

62

naêng suaát: <300 kg/ha/naêm

Thaâm canh hoùa

07/06/2016

32

63

TÔM LÚA

Năng suất: <1.500 kg/ha/vụ

Sục khí: không

Cho ăn: thức ăn viên hoặc tự chế

Trồng lúa trong mùa nước ngọt (>4 tháng)

64

Sên vét bùn đáy; mở rộng mương

Öông vaø phôi traûng

- Tỷ lệ hao hụt lớn nếu thả giống coù cheânh leäch ñoä maën> 5‰

07/06/2016

33

65

TÔM - LÚA

• Thân thiện với môi trường:– Ngắt chu kỳ bệnh do luân canh– Thức ăn tự nhiên cho tôm có nhiều trên trảng

lúa– Hạn chế dùng phân bón, thuốc bảo vệ thực

vật trong trồng lúa

66

- Giới hạn năng suất 300-400 kg/ha/vụ (năm 2000)

Hiện nay tăng leân laø600-1.000 kg/ha/vuï

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

<= 1 1.1-2 2.1-3 3.1-4 4.1-5 5.1-6 >6 inds/m2

kg/h

a/cr

op

Shrimp yield 97Shrimp yield 98Shrimp yield 99Shrimp yield 00

Ñaøo ao trong khu ruoäng luùa

07/06/2016

34

67

Baùn thaâm canh

- Mật độ thả giống <10 con/m2

- Năng suất <1,5 tấn/ha/vụ

68

Thaâm canh

Maät ñoä thaû gioáng >20 con/m2; khuyeán caùo 30-50 con/m2

ñoái vôùi toâm suù, 50-100 con/m2 ñoái vôùi toâm theû chaân traéng

07/06/2016

35

69

Maät ñoä thaû >< Naêng suaát (P.monodon)(P. vannamei = P.mondon x 2)

- Khoâng suïc khí, quaït nöôùc < 7 con/m3

- Coù quaït nöôùc (nöôùc saâu > 0,8 m) > 10 con/m2

Ñoái vôùi toâm suù (P.monodon):

<7 con/m2 <2 taán/ha/vuï

10-20 con/m2 2-4 taán/ha/vuï

20-30 con/m2 <7 taán/ha/vuï

>40 con/m2 >8 taán/ha/vuï Ñoái vôùi toâm suù sinh khoái thích hôïp ~5 taán/ha (1,2m nöôùc)

70

SÖÛ DUÏNG VOÂI

07/06/2016

36

71

XÖÛ LYÙ CHLORINE

Xử lý chlorine hiệu quả trong nước có pH<7

72

QUAÏT NÖÔÙC VAØ SUÏC KHÍ

= 10 caùnh

= 6 caùnh = 15 caùnh

3.000 – 4.000 toâm post caàn 1 caùnh quaït truïc daøi vôùi toác ñoä quay >70voøng/phuùt

07/06/2016

37

Định lượng thức ăn (100.000 PL)

Ngày 1 2-2.5 kgNgày 2-7 100g/ngày

Ngày 8-14 200g/ngàyNgày 15-30

300g/ngàyNgày 7 3,1 kgNgày 30 9,3 Kg

Tổng t.ăn (30 ngày) 159,7 kg

73

Thức ăn theo trọng lượng thân

Trọng lượng tôm (g) % sinh khối tôm

2 9.53 5.85 5.37 4.110 3.312 3.015 2.620 2.125 1.530 1.3

74

07/06/2016

38

Trân trọng cảm ơnĐỗ Quang Tiền Vương – ThS.DHI VietnamEmail: dtv@dhigroup.comDĐ: 0913101315

#75